Mijnbouw

[0:00:00] Allemaal welkom bij de vaste commissie Klimaat en Groene Groei.

[0:00:04] Het is een mooie donderdagmiddag.

[0:00:05] Het zonnetje schijnt.

[0:00:07] De lucht is blauw en op de agenda staat landbouw.

[0:00:10] Nee, sorry, excuseer, mijnbouw, mijnbouw.

[0:00:13] Het debat, mijnbouw.

[0:00:15] Aan de zijde van de Kamer is aangeschoven mevrouw Beckerman namens de SP, mevrouw Teunissen namens Partij voor de Dieren, de heer De Groot namens de VVD en mevrouw Posma namens Nieuw Sociaal Contract.

[0:00:26] Aan de zijde van het kabinet is aangeschoven minister Hermans van Klimaat en Groen en Groei.

[0:00:31] En we hebben vijf minuten spreektijd per persoon.

[0:00:36] en er worden vier interrupties toegestaan per persoon voor de eerste termijn.

[0:00:43] Dan zou ik graag het woord willen geven aan mevrouw Beckerman namens de SP.

[0:00:51] Het mag beginnen met een hele grote opkomst op de tribune, maar toch een beperkte opkomst in de zaal.

[0:00:59] Dat is wel schrijnend, want ik denk dat dit onderwerp veel mensen diep raakt.

[0:01:04] Laten we beginnen met de drie nieuwe vergunningen voor gaswinningen die de minister geeft voor gaswinningen in Groningen.

[0:01:10] Voorzitter, 18.713 mensen staan nog in de wachtrij in Groningen voor schadeafhandelingen.

[0:01:15] Dat nummer is niet compleet.

[0:01:17] Ruim 11.000 mensen wachten nog in een onveilig huis.

[0:01:21] De parlementaire enquête over Groningen was vernietigend.

[0:01:24] De belangen van inwoners van Groningen zijn structureel genegeerd.

[0:01:28] Er is sprake van een ongekend systeem falen.

[0:01:31] Leveringszekerheid is gebruikt als rookgordijn door de Nederlandse staat en de oliemaatschappijen.

[0:01:37] Geld was de belangrijkste overweging bij het boren naar gas.

[0:01:41] Deze minister doet het weer.

[0:01:43] Kiest weer voor gas boven Groningers.

[0:01:46] Voor winst boven veiligheid.

[0:01:48] Terwijl haar eigen toezichthouder SODM duidelijk is.

[0:01:52] Zij weigerde gaswinning zonder vergunning te gedogen bij Warfum.

[0:01:56] En ze zeggen, en ik denk dat dat het cruciale punt is voor het debat van vandaag, wij zouden nu na de parlementaire enquête anders adviseren over nieuwe gaswinning.

[0:02:07] Maar de minister gaat door met het oude advies van SODM.

[0:02:10] En de vraag aan de minister is dan ook, waarom duwt de minister door op basis van oude adviezen van Staatstoezicht op de Mijnen?

[0:02:19] En waarom leert zij niet van de parlementaire enquête, zoals haar eigen toezichthouder wel doet?

[0:02:25] En waarom vraagt de minister niet een nieuw advies?

[0:02:30] Voorzitter, dan de brief die de minister hierover stuurde.

[0:02:34] De minister schrijft hier dat de winning wordt stilgelegd na een beving in het warme veld groter dan 2,5 op de schaal van Richter en pas na akkoord van het ministerie van Klimaat en Groene Groei kan de NAM de winning weer hervatten.

[0:02:46] Bij een beving groter dan 3,0 in het grasveld sluit de NAM het veld definitief.

[0:02:53] En voor de mensen die dat niet weten, zo'n beving in Groningen met haartslappe ondergrond en de ondiepte waarop ze plaatsvinden, betekent heel veel schade.

[0:03:03] En voorzitter, in een dorp, in een omgeving waar al heel veel schade is.

[0:03:08] En dan vragen we aan de minister, ziet zij deze beving, zo'n zware beving, dus als reële mogelijkheid?

[0:03:13] Als je dat zo opneemt in een brief, anders neem je dat toch niet op.

[0:03:17] En als je dat dus ziet als een reële mogelijkheid, waarom zet je dan bewust door?

[0:03:23] terwijl de minister weet welke vernieling en leed dit kan aanrichten.

[0:03:27] Waarom wil de minister problemen niet voorkomen, maar pas ingrijpen nadat ze zijn ontstaan?

[0:03:33] Wat hebben bewoners hier aan?

[0:03:35] Want die boodschap is een hele pijnlijke.

[0:03:38] Eerst schade aan je huis en dan gaan we pas wat doen in plaats van andersom.

[0:03:43] Voorzitter, dan over de schadeafhandeling.

[0:03:46] Want altijd als de minister of haar voorgangers voornamelijk mijnbouw toestaan, dan wordt ons bezworen dat eventuele schades heus wel netjes worden opgelost.

[0:03:55] Nee, daar hoeven we niet bang voor te zijn.

[0:03:57] En dan Limburg.

[0:03:58] Het pijnlijkste voorbeeld dat dit in onparlementaire taal gelul is, is Limburg.

[0:04:03] De mijnbouw daar is al decennia geleden gestopt.

[0:04:06] En toch wachten bewoners in beschadigde huizen nog steeds op schadeafhandeling.

[0:04:12] Hoezo?

[0:04:13] We regelen dat netjes.

[0:04:15] Eindelijk zou er in 2024, dat was de belofte, een goede regeling komen voor Limburg.

[0:04:22] En nu?

[0:04:23] Nu wachten we nog.

[0:04:24] Vanuit Limburg is er hard gewerkt.

[0:04:27] Zij deden nuttige adviezen over hoe een goede regeling eruit moet zien.

[0:04:31] Maar wat doet de minister?

[0:04:32] Die schuift een heel groot deel van die adviezen terzijde.

[0:04:35] En nu komt ze met een pilot voor tien mensen.

[0:04:38] Dat lijkt vooral een vertragingstactiek, want de rest moet weer langer wachten.

[0:04:42] Twee tot drie jaar misschien wel.

[0:04:43] Hoe kan dit, vraag ik aan de minister.

[0:04:45] Waarom een pilot als er al zo lang ervaring is met schade in Limburg?

[0:04:49] Waarom wordt er niks gedaan met de regio-specifieke voorstellen die Limburg wil, maar kiest de minister voor een centrale regeling?

[0:04:56] Wil zij alsnog terug naar wat er in 2023 in Limburg afgesproken is?

[0:05:01] En wanneer krijg je schade vergoed?

[0:05:03] Als het aannemelijk is?

[0:05:04] Of gaan we gedupeerde weer eindeloos opzadelen met onderzoeken en rapporten?

[0:05:08] En we lezen dat er een jaar budget komt voor schades.

[0:05:11] Wat als dat budget niet genoeg is?

[0:05:12] Moeten mensen dan opnieuw wachten?

[0:05:15] Voorzitter, de Tweede Kamer was duidelijk.

[0:05:18] Voer het bewijs van vermoeden in heel Nederland in.

[0:05:21] En ook dat weigt de minister uit te voeren.

[0:05:23] Wel willen verdienen aan mijnbouw, niet door de gedupeerden met schade eens eenvoudig willen helpen.

[0:05:27] Gerrit Dijkstra en Frits van der Meer schreven in het Nederlands Juristenblad en SND een vurig pleidooi om de aangenomen motie Beckman-Bussels wel uit te voeren.

[0:05:36] Mijn vragen zijn dan ook, herkent de minister dat het draagvlak voor mijnbouw echt vernacheld wordt als je niet zorgt dat schades goed worden opgelost?

[0:05:43] En dit jaar wordt de mijnbouwwet meermalig gewijzigd.

[0:05:45] Wil de minister direct de schaderegeling voor gedupeerden verbeteren?

[0:05:49] En voorzichtig zijn wij van mening dat gaswinning onder de wadden, koste wat kost, voorkomen dient te worden.

[0:05:54] Dank u wel.

[0:05:56] Dan dank ik u voor uw inbreng.

[0:05:58] Mevrouw Kreuger van GroenLinks PvdA heeft gehoor gegeven aan uw oproep, evenals de heer Vermeer namens de BBB.

[0:06:03] En u heeft nog een interruptie van de heer De Groot namens WVD.

[0:06:08] Dank, voorzitter.

[0:06:10] Ik wacht even tot het einde van de bijdrage van mevrouw Beckerman, ook omdat we samen vaak het debat voeren over herstel van Groningen.

[0:06:18] Ik was benieuwd wat mevrouw Beckerman zou gaan vragen over het herstel in Limburg.

[0:06:22] Daar ga ik straks zelf nog iets over zeggen.

[0:06:24] Ik wil nog even terugkomen op het eerste statement over de gaswinning in Warven.

[0:06:29] Want natuurlijk heeft dat impact voor de omgeving als die gaswinning doorgaat.

[0:06:34] Maar mevrouw Beckerman zei iets interessants.

[0:06:36] Ze zei er moet een nieuwe beoordeling plaatsvinden door de SODM.

[0:06:41] En mijn vraag voor u, voorzitter, is wat is er volgens mevrouw Beckerman zelf dan anders in de technische situatie van het veld, waarom die herbeoordeling zou moeten plaatsvinden?

[0:06:52] Ik heb het niet over de maatschappelijke verantwoordelijkheidszin, want dat is iets wat aan de minister is.

[0:06:56] Het gaat maar echt even over de techniciteit van het veld.

[0:07:00] Het woord is aan mevrouw Beckerman.

[0:07:04] Voorzitter, dat is precies het probleem.

[0:07:06] Dat is precies het probleem.

[0:07:09] Al die tijd, toen ik in de staat zat in Groningen, werd gaswinning gezien als iets technisch.

[0:07:15] En werd het leed van mensen jarenlang genegeerd.

[0:07:19] En de toezichthouder, en dat is zo uniek, die leert van de parlementaire enquête.

[0:07:24] Die zegt, wij kijken niet langer alleen met een technische bril.

[0:07:28] Wij kijken ook naar wat het doet.

[0:07:30] Wat het doet als je continu leeft met de angst dat er een beving komt.

[0:07:34] Als je continu leeft in een kapot huis.

[0:07:37] Als je continu leeft in onveiligheid.

[0:07:39] Als de overheid continu zegt, we gaan het aanpakken, maar jaar op jaar op jaar op jaar haar beloftes niet nakomt.

[0:07:47] Gaswinning gaat niet alleen over techniek.

[0:07:51] Dit gaat over een gebied waar mensen wonen.

[0:07:55] Mensen die heel lang belazerd zijn door de overheid.

[0:07:58] En het pijnlijke is, en dat is mijn wedervraag aan de VVD, waarom leert een toezichthouder wel

[0:08:06] Maar blijven partijen doorzetten op dezelfde weg?

[0:08:10] Waarom leert een toezichthouder wel van die rake conclusies van de parlementaire enquête, maar politieke partijen niet?

[0:08:18] Is winst dan toch elke keer weer belangrijker?

[0:08:29] Kijk, ik stel een vraag die omgeven is met dezelfde gevoeligheden die mevrouw Beckerman ook aan het daglicht brengt.

[0:08:38] We werken samen om te kijken hoe we de herstel in Groningen van de schade en de versterking dat kunnen verbeteren met elkaar.

[0:08:45] Maar daar richtte mijn vraag niet op en mevrouw Beckerman geeft daar dus ook geen antwoord op.

[0:08:48] Mijn vraag gaat heel specifiek over welke rol zou de SODM zichzelf dan moeten aan

[0:08:53] meten vanuit de parlementaire enquête.

[0:08:54] Vanuit welke bevoegdheden zij dan ook hebben.

[0:08:57] Want daar gaat deze discussie ook over natuurlijk.

[0:09:00] Gaat ook over de bevoegdheden die ze hebben.

[0:09:01] Dat zij tot een hernieuwd advies moeten en kunnen overgaan.

[0:09:05] Waar dan een andere uitkomst uitkomt.

[0:09:07] Daar gaat de vraag over.

[0:09:08] En dan is het natuurlijk heel makkelijk om een wedervraag te stellen en allerlei kwalificaties op mij te plakken.

[0:09:12] Maar het is gewoon echt een oprechte vraag om te kijken van kunnen we daar met elkaar uitkomen ja of nee.

[0:09:16] Het gaat niet over een jij bakken.

[0:09:18] Het gaat niet over dat we niet de gevoelen gaan snappen.

[0:09:21] Het gaat er niet over dat we

[0:09:22] En we moeten zorgen dat herstel en versterken beter gaat.

[0:09:25] Het gaat hier over een veld waar een hernieuwde winning op afgegeven wordt.

[0:09:32] Waar de afgelopen jaren op gewonnen is.

[0:09:34] En die beoordeling, daar gaat het over.

[0:09:39] Graag korte interrupties en vervolgen, de groot deel.

[0:09:42] Het antwoord is voor mevrouw Beckerman.

[0:09:46] Voorzitter, het gaat niet over jij bakken.

[0:09:51] Het probleem is dat jarenlang dit echt als een technische discussie is gezien.

[0:10:01] En dat zie ik eigenlijk ook terug in die vraag.

[0:10:03] De meetlat is elke keer de techniek.

[0:10:07] En het interessante is

[0:10:11] En het interessante is dat maatschappelijke gevolgen, dat staat misschien wel op honderden pagina's in het parlementaire enquête rapport, die werden nooit gewogen.

[0:10:22] En het SODM heeft daar eerder, dat gaat niet over nu, heeft daar ook over gezegd dat er eigenlijk geen maatschappelijk toezichthouder is.

[0:10:30] Er bestaat niet zoiets in de mijnbouwwet als een maatschappelijk toezichthouder.

[0:10:33] Dus iemand die ook kijkt naar wat dit betekent voor de mensen, is alleen een technisch toezichthouder.

[0:10:41] En dat is juist het interessante, dat we niet leren van die parlementaire enquête en kijken naar hoe kan je nou die maatschappelijke gevolgen meewegen.

[0:10:51] En voorzitter, als ik mag, de heer De Groot weet niet hoe dat, weet hoe slecht het gaat met schadeafhandeling en versterking.

[0:11:02] Maar die jaren lang dat je elke keer als inwoner

[0:11:08] actie moest voeren, wat mensen uit Warfem nu opnieuw moeten doen.

[0:11:11] Dat laat zijn sporen na.

[0:11:13] En daarom is er dus alle reden om juist die maatschappelijke gevolgen mee te wegen voordat je toestemming geeft voor gaswinning.

[0:11:22] En ik hoop dat de VVD nu ook zegt hey, dat is niet gebeurd.

[0:11:26] En daarom gaan wij ook als VVD onze toestemming heroverwegen.

[0:11:32] En dat lokt een interruptie uit van de heer Van der Grot.

[0:11:35] Ja, voorzitter, ik zal het korter doen.

[0:11:38] Kijk, een heel groot deel van het antwoord van mevrouw Beckerman over hoe het is om in onzekerheid te leven, dat zie ik ook.

[0:11:46] Dus dat wil ik nogmaals benadrukken.

[0:11:47] Dat zie ik ook.

[0:11:48] En daar moeten we rekening mee houden.

[0:11:49] Maar ik ben ook blij met het antwoord van mevrouw Beckerman.

[0:11:51] Want ze zegt de staatstoetser op de mijnen heeft dat raamwerk niet om dat te toetsen.

[0:11:57] Sterker nog, ik denk dat het de minister is

[0:12:00] die in de wet de maatschappelijke verantwoordelijkheidszin, dus aan de minister, moet toetsen.

[0:12:07] Dus de vraag aan mevrouw Beckerman van de SP is, ligt dat bij de staatstoezicht op de mijnen, wat haar betreft?

[0:12:13] Want dan kunnen we dat uitklaren en uitboren met elkaar.

[0:12:16] Of is dat een rol die bij de minister belegd is en moeten we daar de minister op aanspreken?

[0:12:22] Kijk, nu wordt hij vrij.

[0:12:24] SODM zou dat raamwerk niet hebben.

[0:12:26] Nee, zij hebben een wettelijke taak en komen zelf al jarenlang tot de conclusie dat zij moeten leren en dus ook harde lessen geleerd hebben.

[0:12:37] SODM heeft meermalen

[0:12:40] En daarvoor roem ik ze, hoewel ik vind dat we SODM niet politiek moeten kleuren.

[0:12:46] SODM roem ik, omdat zij keer op keer hebben ingegrepen op momenten dat het moeilijk was.

[0:12:53] Voorzitter, ik noem bijvoorbeeld de aardbeving bij Huizingen, toen hun verloven ingetrokken werden en ze gingen rekenen en zich helemaal het lepblazeren schrokken.

[0:13:03] Ik noem ook het moment dat ze hebben gezegd, na een heftig debat hier, waar de Kamer gaswinning in Warfum steunde en zelfs het gedogen van winnen zonder vergunning steunde, heeft de SODM haar nek uitgestoken en gezegd dat gaan we niet doen.

[0:13:17] Wij gaan dit niet gedogen.

[0:13:19] En het pijnlijke is en dat

[0:13:22] Kijk toch naar de VVD.

[0:13:23] Het pijnlijke is dat een toezichthouder dus haar nek uitsteekt, maar de Kamer en het kabinet dus niet leren van de parlementaire enquête en wel doorgaan op dezelfde weg en de maatschappelijke impact niet voldoende meewegen.

[0:13:40] Tenzij u zegt ik leer er wel van en dan hoop ik op een nieuwe stemming en dan houden we alsnog de gaswinning bij Warfum tegen.

[0:13:50] En dan komt de heer De Groot met de laatste interruptie.

[0:13:54] Ik had een vraag gesteld over of die maatschappelijke verantwoordelijkheid niet bij de minister ligt.

[0:13:57] Want kijk, mevrouw Beckerman zegt nu ja, ik wil hem best gebruiken hoor.

[0:14:01] Dan gebruik ik hem maar via de interruptie, maakt me niet zoveel uit.

[0:14:02] Maar kijk, mevrouw Beckerman moet ook realiseren dat ze het zelf ook politiek maakt hiermee.

[0:14:09] door te zeggen ik hoop dat de VVD hiermee wel hierachter gaat staan om die opdrachten aan de SODM te verlenen.

[0:14:15] Ik wil die vraag stellen aan de minister.

[0:14:16] Want de minister moet naar die maatschappelijke verantwoordelijkheid zien kijken.

[0:14:20] Dus we zitten in dezelfde discussie over hoe is dat voor de omgeving en de regio en hoe weeg je dat met elkaar.

[0:14:26] Hoe doe je ook goede schadeafhandelingen als er echt wat aan de hand is.

[0:14:29] Maar mevrouw Beckerman doet zelf mee om die rol toe te bedichten aan de SODM, terwijl dat in de ogen van de VVD die rol ligt bij de maatschappelijke verantwoordelijkheidszin, ligt bij de minister.

[0:14:38] En dat was mijn vraag, is mevrouw Beckerman het daarmee eens?

[0:14:45] Voorzitter, ik vind dat de minister onvoldoende de maatschappelijke gevolgen heeft meegewogen.

[0:14:50] En dat is waarom we opnieuw dit debat aangaan.

[0:14:52] Dat is waarom mensen op de tribune zitten.

[0:14:54] Dat is waarom mensen zich zo'n grote zorg maken en dus ook juridische stappen gaan zetten.

[0:14:59] En voorzitter, ik zou juist naar de VVD willen vragen.

[0:15:02] Vindt de VVD dan dat de minister dit voldoende heeft meegewogen?

[0:15:07] Want er is weer een besluit genomen.

[0:15:09] Er is weer een besluit genomen in een dorp.

[0:15:12] waar in februari nog een beving was.

[0:15:16] In een dorp waar heel veel mensen wachten op schadeafhandeling.

[0:15:18] In een dorp waar woningen versterkt moeten worden omdat ze onveilig zijn.

[0:15:25] Daar gaan we opnieuw gas winnen.

[0:15:27] Na de mooie beloftes van de parlementaire enquête.

[0:15:30] Na de mooie belofte in het coalitieakkoord geen Gronings gas meer.

[0:15:35] En voorzitter, weeg niet alleen de gaswinning, maar ook het gevolg van een overheid die belofte op belofte breekt.

[0:15:41] Dus nee, ik vind niet dat de minister dat maatschappelijk effect voldoende heeft meegewogen.

[0:15:45] Ik hoop dat de VVD die conclusie deelt en we deze gaswinning gaan heroverwegen.

[0:15:54] Dank voor het korte antwoord.

[0:15:55] Onthoud de vraag even voor uw interruptie op de Heer de Groot.

[0:15:57] Dan heeft nog een interruptie van mevrouw Posma aan uw sociaal contract.

[0:16:01] Ja, dank voorzitter.

[0:16:02] Dit is een belangrijke discussie die we met elkaar hebben.

[0:16:06] Zoals u weet hecht ik grote waarde aan het advies van de SODM als het gaat om veiligheid.

[0:16:11] Daar was mijn motie over Ternaard ook op gebaseerd.

[0:16:14] Als het niet veilig kan, dan moeten we het niet doen.

[0:16:18] Het advies dat de SODM over de verlenging van Warfum heeft gegeven uit 2022, die was gebaseerd, zo concludeer ik ook uit dit interruptiegesprek, op echt, ik noem het even, de technische veiligheid.

[0:16:31] Die was goed geanalyseerd.

[0:16:32] Het rapport was goed, deugdelijk, uitgebreid.

[0:16:38] Het advies wat in december, vlak voor de kerst, tot ons kwam, is een ander soort veiligheid.

[0:16:45] Het is ook heel belangrijk om die mee te nemen.

[0:16:48] Maar is mevrouw Beckerman het met ons eens dat we niet de twee veiligheden met elkaar moeten verwarren en dat dat advies van 2022 echt waarde heeft?

[0:16:59] Ja, dank u wel.

[0:17:00] En dat die veiligheidsadvies waar de SODM zo goed in is, dus de technische veiligheid, echt waarde heeft en dat we die echt overeind moeten houden?

[0:17:08] Het woord is aan mevrouw Beckerman.

[0:17:13] De parlementaire enquête heeft voor mij extreem veel waarde omdat het erkenning gaf

[0:17:21] na jarenlange strijd, dat we niet gek waren.

[0:17:24] Dat we niet voor niks jarenlang die acties hebben gevoerd.

[0:17:27] Dat we niet voor niks keer op keer naar de Raad van State gingen, acties gingen organiseren.

[0:17:34] En de waarde daarvan wordt ook erkend bij SODM, dat zij zeggen, ja, maar je mag niet alleen maar kijken naar die technische kant.

[0:17:43] Je moet ook kijken naar die menselijke kant.

[0:17:47] En ook die veiligheid

[0:17:50] Moet je zwaar laten wegen.

[0:17:51] En we hebben, voordat we gingen stemmen over de gastbediening bij Warfem, dat ook keer op keer hier beargumenteerd.

[0:17:59] Toch werd er mee ingestemd.

[0:18:00] Toch heeft de minister mee ingestemd.

[0:18:02] En ik hoop dat ook de fractie van NEC nu denkt, hé, wacht eens even, als zelf zo'n toezichthouder haar nek uitsteekt en zegt, wij leren van zo'n rapport.

[0:18:12] bij leren van een parlementaire enquête.

[0:18:15] En wij gaan niet meer enkel kijken naar die technische veiligheid, maar we gaan ook kijken naar die maatschappelijke gevolgen.

[0:18:23] Het zou juist heel pijnlijk zijn als wij dat als Kamer niet zouden doen.

[0:18:27] En ik hoop ook dat de fractie van NSC dat ook erkent.

[0:18:34] Dan zie ik geen verdere interrupties en dan geef ik graag het woord aan mevrouw Teunissen namens Partij voor de Dieren.

[0:18:40] Voorzitter.

[0:18:42] Het kabinet wil meer en sneller gas winnen.

[0:18:46] Onder de Waddenzee, in Groningen en in de Noordzee.

[0:18:48] En dat is ongelooflijk schadelijk midden in een klimaatcatastrofe.

[0:18:54] Meer gas in Nederland betekent misschien wel minder import, maar niet minder gas.

[0:18:58] In de VS zal nu zelfs meer gas gewonnen gaan worden door Trump.

[0:19:02] En meer gas in Nederland betekent dus wereldwijd meer uitstoot.

[0:19:07] Die gaat ook nog eens samen met vergiftiging van onze bodem, als we doen wat de VVD wil, namelijk naar schaligas boren.

[0:19:14] We zitten vast in dit groeisysteem van meer en meer.

[0:19:17] En dat is het fundamentele onderliggende probleem.

[0:19:20] Sommige mensen lijken hier te verkondigen dat we voor de energietransitie nog wel even flink wat fossiele infrastructuur kunnen aanleggen, omdat dat noodzakelijk zou zijn.

[0:19:29] Nou voorzitter, die ruimte en tijd hebben we niet meer.

[0:19:32] En ook na de energietransitie kunnen we niet oneindig nog energie gebruiken, zoals ook sommige mensen hier pretenderen.

[0:19:40] Want er is ruimte en grondstoffen nodig.

[0:19:42] En als ons productie- en consumptieniveau nog verder stijgt, dan kan de aarde dat gewoonweg niet aan.

[0:19:49] En bovendien kunnen we helemaal niet genoeg gas winnen in Nederland om de huidige economie te laten draaien.

[0:19:56] Dus, voorzitter, ik wil dat er zeer grondig wordt onderzocht door de minister voordat er überhaupt een sectorakkoord voor gaswinning in de Noordzee komt, of de nieuwe boringen niet regelrecht in strijd zijn met de klimaatverplichtingen van Nederland en of gaswinning in Nederland daadwerkelijk leidt ook tot minder energie, wat steeds hier wordt gepretendeerd.

[0:20:16] Kan de minister dit onderzoek

[0:20:18] Toezeggen.

[0:20:20] Voorzitter, meer gas is geen oplossing.

[0:20:24] De enige manier om de klimaatcatastrofe tegen te gaan, om natuurvernietiging snel genoeg af te remmen, is heel veel energie besparen en productie en consumptie beperken, zodat onze toekomst kan bloeien.

[0:20:38] Snoeien om te bloeien dus.

[0:20:40] Voorzitter, de minister heeft op 26 maart besloten dat de NAM tot 2032 mag doorgaan met gaswinning in Groningen.

[0:20:48] Daarmee scholveert ze Groningen, gaat ze regelrecht in tegen de aanbeveling van de parlementaire enquête Groningers Boven Gas en legt ze de bezwaren van de bewoners naast zich neer en draagt ze ook nog eens bij aan verdere klimaatopwarming.

[0:21:04] Gelukkig gaan bewoners tegen dit besluit in beroep.

[0:21:07] Maar ik roep de minister op om daar niet op te wachten.

[0:21:11] Trek die vergunning in, draai het besluit terug, want al de mooie klimaatpraatjes en de praatjes over herstel Groningen zijn gebakken lucht als dit wordt doorgezet.

[0:21:23] Bovendien, de extra uitstoot die de gaswinning veroorzaakt, zorgt ervoor dat er ontzettend veel schade wordt aangericht aan niet alleen de mensen in Groningen, maar ook aan het planeet.

[0:21:34] Dus mijn oproep aan de minister is ook een nieuw advies te vragen aan het staatstoezicht van de mijnen over de winning in Groningen.

[0:21:43] Want het is onbegrijpelijk van provincie tot omwonenden tot Tweede Kamer.

[0:21:48] Iedereen vraagt om een nieuw advies.

[0:21:51] Dus waarom komt de minister

[0:21:53] Niet met die vraag richting staatstoezicht op de mijnen.

[0:21:56] En voorzitter, de minister kiest weer geld boven veiligheid.

[0:22:01] Dus ik wil van haar weten hoe is dit besluit nou verenigbaar met de conclusies die we hebben getrokken, die de parlementaire enquêtecommissie heeft getrokken.

[0:22:11] Groningers boven gas.

[0:22:13] Voorzitter, dan de Waddenzee.

[0:22:17] daar win je geen gas.

[0:22:18] Daar hebben namelijk andere belangen voorrang, die van de natuur en die van zeedieren.

[0:22:23] En de minister laat in die brief weten, onze motie, met grote meerderheid aangenomen, om alle juridische mogelijkheden aan te grijpen om de gaswinning niet door te zetten, zegt gewoon, die motie ga ik niet uitvoeren.

[0:22:36] Kan de minister

[0:22:37] in vredesnaam uitleggen waarom zij die motie niet uitvoert?

[0:22:42] En waarom concludeert zij dat er geen significante negatieve effecten voor de natuur optreden?

[0:22:47] Want onafhankelijk juridisch advies aan de Tweede Kamer is het kan niet.

[0:22:52] En advies van de landsadvocaat aan het kabinet zegt het kan niet.

[0:22:55] Waar baseert de minister dan haar oordeel op?

[0:22:58] Er moet echt een deugdelijke onderbouwing komen.

[0:23:00] U heeft een interruptie van de heer Vermeer.

[0:23:04] Ja, dank u wel, voorzitter.

[0:23:05] Is mevrouw Teunissen ook van mening dat diezelfde risico's dan gelden voor windparken op zee?

[0:23:12] Het woord is aan mevrouw Teunissen.

[0:23:13] Ja, voorzitter.

[0:23:14] Ik zal mijn best doen om deze vraag heel serieus te beantwoorden.

[0:23:20] De Partij voor de Dieren heeft altijd gezegd dat we in eerste instantie veel energie moeten besparen.

[0:23:25] Dat heb ik net ook heel uitgebreid betoogd, want dat is het beste voor de planeet.

[0:23:29] We hebben gewoonweg veel te veel productie en consumptie in Nederland.

[0:23:33] Daarvoor hebben we bijvoorbeeld een aangenomen motie die de minister vraagt om met een industrievisie te komen, waarin duidelijk wordt welke industrie de industrie van de toekomst is en welke industrie we niet meer nodig hebben.

[0:23:45] Er moet ook een energiebesparingsplan komen.

[0:23:47] Daar hebben we ook de minister om gevraagd.

[0:23:49] Dat is er nog steeds niet.

[0:23:51] Ook samen met andere partijen vragen we al vier jaar om.

[0:23:54] Als je dat doet, die energiebesparing, dan heb je ook minder windmolens nodig.

[0:23:58] Dan heb je minder schade aan de natuur.

[0:24:01] Als je dan toch windmolens nodig hebt, want die heb je, want de klimaatgevolgen zijn nog veel schadelijker als we niks doen, ja, dan moet je zorgen dat die windmolens zo worden neergezet.

[0:24:11] Nou, je hoeft er trouwens niet zoveel voor te doen.

[0:24:13] Dan ontstaan er allerlei kraamkamers voor vissen tussen die windmolens.

[0:24:18] Dus het kan ook heel veel goeds doen voor de biodiversiteit, waarbij ik niet de negatieve effecten bagatelliseer.

[0:24:24] Ik zeg, we moeten eerst energie besparen, we hebben minder windmolens nodig, maar helemaal geen windmolens neerzetten.

[0:24:29] zorgt ervoor dat de gevolgen van de klimaatverandering nog veel erger zijn.

[0:24:45] Die hoeven we niet op een andere manier op te wekken, dus daar zijn wij hartgrondig voorstander voor dat pleidooi.

[0:24:51] Maar mijn vraag was, gelden die negatieve aspecten die mevrouw Teunissen noemt bij de winning van gas op zee, voor de natuur en voor het bodemleven en het leven in de zee, gelden die niet precies hetzelfde voor het plaatsen van windparken op zee?

[0:25:12] Voorzitter, het antwoord is nee.

[0:25:14] Het is niet hetzelfde.

[0:25:16] Kijk, bij allebei de winningen ontstaat er natuurlijk even schade aan de zeebodem.

[0:25:21] Maar het gas winnen, dat is een continu proces van de bodem uitputten.

[0:25:27] En daar komen vele malen schadelijke effecten bij.

[0:25:30] En wat de VVD voorstelt nu om het taboe op schaligas te doorbreken, nou dat is het allerschadelijkste wat je kunt doen.

[0:25:35] want daarmee raakt ons drinkwater verveld.

[0:25:38] Economische en ecologische effecten zijn niet helemaal zeker.

[0:25:40] We krijgen weer verzakkingen, terwijl we net volgens mij hier nu hebben we de discussie over de ellende die die verzakkingen veroorzaken.

[0:25:49] Dus als we nu ook nog eens over schaliegas gaan hebben, dan is echt het entshoek.

[0:25:52] Dus ja, gaswinning is vele malen schadelijker dan windmolens.

[0:26:00] Dan mag u uw betoog continueren.

[0:26:02] Voorzitter, hoeveel tijd heb ik nog?

[0:26:03] U heeft nog 43 seconden.

[0:26:05] Kijk, dat is heel mooi.

[0:26:06] Dan wil ik die laatste 43 seconden even besteden aan Limburg.

[0:26:10] Want Limburgers hebben te maken met verzakkingen en overstroming... door instortende en verzwakte grond als gevolg van de mijnbouw.

[0:26:16] En de minister vindt dat zij nog wel een jaar kan wachten op schadevergoeding... terwijl vorig jaar al een regening was beloofd.

[0:26:22] De minister zegt nu nog te zoeken naar een rechtsvorm.

[0:26:25] Voorzitter, de Limburgers maken zich grote zorgen over dit uitstel.

[0:26:30] Hoe is het mogelijk dat de minister niet aanstuurt om omkering van de bewijslast?

[0:26:34] Zoals we wel na jarenlang leuren wel voor Groningen hebben gedaan.

[0:26:40] Decennia lang heeft Nederland geprofiteerd van de mijnbouwen in Limburg.

[0:26:44] De staat heeft heel veel inkomsten door die mijnbouw gehad.

[0:26:47] En nu lukt het niet eens om het minimale voor die mens te regelen.

[0:26:50] Het is een schande.

[0:26:51] Dus is de minister bereid een omkering van de bewijslast te regelen?

[0:26:55] En waarom moet dit zo lang duren?

[0:26:56] Dank u wel, voorzitter.

[0:26:59] Ik dank u hartelijk voor uw betoog.

[0:27:00] Ik zie geen verdere interrupties en dan geef ik graag het woord aan mevrouw Kreugen die namens de partij GroenLinks PvdA het woord zal voeren.

[0:27:10] Nog geen partij.

[0:27:11] Voorzitter.

[0:27:13] Een commissiedebat mijnbouw gaat altijd over het fossiele verleden en over de groene toekomst.

[0:27:21] En ik begin met het verste verleden, Limburg.

[0:27:24] Ik dank de kwartiermakers voor hun adviezen en helaas zijn die opgevolgd door niet één, maar twee teleurstellende brieven van de minister.

[0:27:32] Weer meer vertraging.

[0:27:34] Mensen wachten al vijftig jaar.

[0:27:36] Dit is echt heel moeilijk uit te leggen.

[0:27:38] In oktober 2023 zette toenmalige kabinet zijn handtekening onder de afspraak over een algemene mijnschaderegeling.

[0:27:46] Er zou in 2024 nog een loket openen voor alle schades, licht, regulier en zwaar.

[0:27:51] En nu, het is de lente van 2025, weten we buiten, en het is nog steeds niet geregeld.

[0:27:57] Er komt dit jaar wel een loket, maar alleen voor lichte schades en mensen met zware schades moeten volgens de minister wachten tot er een ZBO is opgericht, iets wat jaren kan duren.

[0:28:07] En terwijl de afspraak was dat juist deze mensen als eerste geholpen zouden worden.

[0:28:12] En wil de minister hen echt nog jaren laten bungelen?

[0:28:16] Of moeten zij zich wenden tot de bestaande stichting Calamiteitenfonds

[0:28:21] In dat geval ontstaan er twee loketten wat tot chaos en meer frustratie leidt, zeker als mensen niet kunnen inschatten of ze lichte of zware schade hebben.

[0:28:32] En wat als de genoemde 1 miljoen vanaf 2030 niet volstaat om én een organisatie te runnen én schade af te handelen?

[0:28:39] Wordt schade dan uitgesteld of moet er wat de minister betreft dan geld bij?

[0:28:46] van het verre fossiele verleden naar de mijnbouw van de toekomst.

[0:28:49] Geothermie, de aanleg van aardwarmte, stagneert.

[0:28:53] Hoe staat het met het aanjaagteam en welke stappen zet de minister om de doelstellingen voor 2030 wel te halen?

[0:29:00] Als geothermie bijdraagt aan het verzachten van netcongestie,

[0:29:04] Kan dit dan ook meegewogen worden in de herziening van het prioriteringskader?

[0:29:08] En wanneer kunnen we het voorstel tot wijziging van de mijnbouwwet verwachten, waarbij de impact op grondwaterwinning beter geborgd wordt?

[0:29:16] En kunnen we gewoon een kaart krijgen met potentiële geothermieprojecten en grondwaterwinningsgebieden, zodat de schaal van het probleem ook duidelijk wordt?

[0:29:26] Terwijl de uitrol van groen onder dit kabinet stagneert, heeft het kabinet wel allerlei fossiele plannen.

[0:29:34] De gasvraag en winning wordt weer aangejaagd.

[0:29:38] En in Friesland zijn er grote zorgen bij mensen over schade.

[0:29:42] Alle kleine grasvelden samen maken nu dat Grasveld Friesland de grootste winningslocatie van Nederland is.

[0:29:48] En de mensen in Warfum en wij met hen zijn verbijsterd dat de vergunning verleend is, ondanks de belofte geen Gronings gras meer en ondanks al het verzet vanuit gemeente, provincie, bewonersgroepen en ondanks de uitspraak van staatstoezicht op de mijnen dat met de kennis van nu z'n anders advies zou hebben gegeven.

[0:30:06] Waarom kiest de minister voor deze ramkoers?

[0:30:10] En dan de Noordzee.

[0:30:11] Al drie jaar wordt er gewerkt aan een versnellingsplan en nu dus ook lichter is er een vertraagd sectorakkoord.

[0:30:18] Kennelijk wil niemand investeren en dus moeten nu investeringsrisico's weggenomen worden.

[0:30:23] Om welke bedragen gaat dit en bij wie komen die risico's dan wel te liggen?

[0:30:28] En tenslotte de Waddenzee.

[0:30:31] Ons meest kwetsbare en unieke natuurgebied is nu de inzet van een keiharde onderhandeling met Shell en Exxon.

[0:30:39] Pijnlijker dan dit wordt de fossiele lokking niet.

[0:30:42] Waar staan de onderhandelingen over Ternaard nu?

[0:30:45] En kan de minister ons garanderen dat er een uitkomst is voor de Unesco-vergadering van 6 tot 11 juli?

[0:30:52] En de dramatische impact van de gaswinning op de Wadden.

[0:30:56] wordt steeds duidelijker.

[0:30:58] We zitten nu al bijna op een halve meter bodemdaling bij Ameland.

[0:31:01] En zelfs als de winning stopt, gaat die bodemdaling nog decennia door.

[0:31:06] De duinfalleien vernatten en verzilten en er is een sterke afname van de populatie steltlopers.

[0:31:13] Nestplekken van de kleine mantelmeel, een eidereend, en van de visdief, een rode lijstvogel, overstromen.

[0:31:19] Er is decennia aan peer-reviewed wetenschappelijk onderzoek verzameld, met talloze deelonderzoeken en eindeloze datasets.

[0:31:28] Dat is wetenschap.

[0:31:29] En dat wordt nu afgedaan met een consultantsrapport van vijf kantjes dat atoombaar fout citeert en alle wetenschap aan de kant zet.

[0:31:36] Voorzitter, ik wil echt deze minister vragen om te staan voor wetenschappelijk onderzoek en om dat wetenschappelijk onderzoek naar de effecten van gaswinning op de Wadden serieus te betrekken bij alle verdere besluitvorming.

[0:31:48] Ik kan ze toezeggen het voortschrijdend inzicht over schade aan de natuur door mijnbouw te gebruiken voor een herbeoordeling van bestaande gas en zeker ook een uitbreiding van zoutwinning onder de Waddenzee.

[0:32:00] We moeten staan voor de wetenschap

[0:32:03] de wetenschap hooghouden, zeker in dit populistische afbraaktijdperk.

[0:32:07] Hoeveel tijd heb ik nog, voorzitter?

[0:32:10] Vijf seconden.

[0:32:11] In die vijf seconden hoop ik nogmaals dat deze mijnbouwdebatten steeds meer gaan over de grijze krimp en dat groene groei betekent dat we inzetten op de mijnbouw van de toekomst en niet op het verder aanjagen van fossiele winning.

[0:32:24] Dank u wel, voorzitter.

[0:32:26] Ik dank u hartelijk voor uw bijdrage.

[0:32:28] Ik zie geen interrupties, dus kunnen we meteen door naar de volgende spreker.

[0:32:31] Dat is de heer de Groot namens de VVD.

[0:32:34] Dank u wel, voorzitter.

[0:32:35] De VVD is van mening dat mijnbouw en in bijzonder gaswinning in Nederland met versnelling van de winning van gas op de Noordzee hard nodig is om ervoor te zorgen dat we onafhankelijker worden van onvrije regimes.

[0:32:48] en zeker gezien de huidige geopolitieke situatie, maar ook onafhankelijk in onze eigen energievoorziening, tegelijk met dat de transitie naar de duurzame energie loopt.

[0:33:00] We werken aan betaalbaarheid van de energierekening en we hebben voldoende voorraad.

[0:33:05] En dat doen we op een manier die zo schoon mogelijk is.

[0:33:10] Want we kunnen er van wegkijken, maar gaswinning op eigen land is schoner dan import van LNG uit Amerika.

[0:33:17] Waarbij ook allerlei onzekerheden al op dit moment ontstaan vanwege de nieuwe administratie van Trump in Amerika.

[0:33:25] Eigen productie geeft ook als bijvangst inkomsten voor de staatskas.

[0:33:30] En de VVD kijkt daarom ook rijkhalsend uit naar het sectorakkoord voor de versnelling van gaswinning op de Noordzee.

[0:33:36] Dat akkoord vordert, zo begrepen wij, maar het heeft wel te maken met specifieke uitdagingen die de afgelopen decennia niet eerder zijn voorgekomen.

[0:33:44] De toekomstige winputten zijn kleiner en dat brengt risico's voor exploitatie met zich mee.

[0:33:50] En ik heb daar nog wel een aantal vragen over aan de minister.

[0:33:54] Is het zo dat het moeilijker wordt om een sectorakkoord te sluiten omdat er specifieke uitdagingen zijn die nog nooit eerder zijn voorgekomen?

[0:34:02] En kan de minister ook aangeven of dit met name te maken heeft met de dure infrastructuur die moet worden afgeschreven over minder opbrengst vanwege kleinere velden?

[0:34:12] Dat het risico daarom groot is dat er een mislukte exploitatie of boringen zijn en hoe wordt de achtervang

[0:34:19] om de generieke infrastructuur die de gezamenlijkheid door de sector wordt gebruikt, zoals buisleidingen naar land, wordt gegarandeerd.

[0:34:25] Ik wil graag van de minister weten of het afdekken van risico's middels bijvoorbeeld een risicoregeling of op andere manieren vordert en welke uitdagingen er nog op tafel liggen om tot het sluiten van een definitief akkoord te komen.

[0:34:39] En dan gaswinning op land, voorzitter.

[0:34:46] En dan gaswinning op het land, voorzitter.

[0:34:48] Wat de VVD betreft belangrijk nieuws dat de minister heeft besloten om de winning in het kleine veld van Warfem te verlengen tot 2032.

[0:34:55] We snappen.

[0:34:57] We snappen zeker de zorgen die er leven in Groningen.

[0:35:00] En daarom is het ook positief te noemen dat de minister met de NAM heeft afgesproken vanuit die maatschappelijke verantwoordelijkheidszin, die weging, om de winning eerder stil te leggen, bij een beving van 2,5 in plaats van 3 op de schaal van Richter.

[0:35:14] Want gisteravond bij 1Vandaag konden we nog van hoogleraar Smulders horen dat kleine velden

[0:35:21] echt een andere materie is dan het grote Groninger gasveld, waar het hier ook heel vaak in de Kamer over gegaan is.

[0:35:26] De heer Smulders noemde het...

[0:35:28] Het Soed-Arabië-veld van Nederland is echt wat anders dan de Kleine Velden.

[0:35:31] Kleine Velden hebben kleinere kans op aardbevingen als ook kleinere aardbevingen.

[0:35:37] En de SODM heeft daar eerder een advies over afgegeven.

[0:35:40] En de VVD, en daar ging het interruptiedebatje net al over, ziet geen grote technische veranderingen sindsdien.

[0:35:46] En daarmee eigenlijk ook geen grondslag voor dat hernieuwd advies.

[0:35:49] En partijen die zich daar hier nu wel over uitspreken,

[0:35:53] over het willen hebben van een hernieuwd advies.

[0:35:55] Die lopen daarmee natuurlijk ook vooruit op wat de uitkomst van het hernieuwd advies is en geven mensen hoop dat het een andere uitkomst zou zijn.

[0:36:01] Dat wakkert onrust aan, wat de VVD betreft dus onverstandig.

[0:36:05] En dan voorzichtig het laatste punt, dat gaat over schadeherstel in Limburg.

[0:36:09] In oktober 2024 heb ik al gevraagd naar de stand van zaken over de schadeafhandeling in Limburg.

[0:36:14] Het vormgeven van die definitieve organisatie, lezen we nu, zal nog twee tot drie jaar duren.

[0:36:20] Het is goed dat het kabinet eigenlijk daar niet op wacht met een tijdelijke organisatie, want er komt een digitale loket.

[0:36:26] Want het fysieke loket kan pas open in januari 2026.

[0:36:30] Duurt wel erg lang.

[0:36:31] En dat komt natuurlijk omdat het tussen 2020 en 2024 niet gelukt is om tot een passende oplossing te komen met de voormalige mijnbaar bedrijven of een regeling op te zetten.

[0:36:41] Desal niettemin vraagt de VVD zich af of er echt geen alternatieven zijn waardoor dit sneller kan.

[0:36:47] Kijk bijvoorbeeld ook naar de uitvoering te leggen in de provincie.

[0:36:52] Dat betekent namelijk dat mensen met zware mijnbouwschade nog minstens twee jaar moeten wachten voordat zij aan de beurt zijn.

[0:36:59] Daarnaast ligt de komst van twee loketten, zowel een fysieke als een digitale.

[0:37:03] Er ligt ook toch verwarring in de provincie.

[0:37:06] Hoe wordt ervoor gezorgd dat het duidelijk is voor bewoners bij welke loket ze dan uiteindelijk ook terecht moeten kunnen?

[0:37:12] Graag horen van de minister hoe ze daarnaar kijkt.

[0:37:14] Tot zover, voorzitter.

[0:37:16] Hartelijk dank voor uw bijdrage.

[0:37:17] En dan heeft u een interruptie van mevrouw Posma.

[0:37:20] Ja, dank, voorzitter.

[0:37:21] Ik hoor mijn collega van de VVD, de heer Peter de Groot, zeggen dat gasvindingen op de Noord zijn moeilijker tot stand te komen.

[0:37:29] Hij noemde zaken zoals risicoafdekking die misschien nodig zijn of het afschrijven op een andere manier van pijpleiding die daar naartoe gaat.

[0:37:38] Meen ik daar te horen dat de heer Peter de Groot wil dat er een subsidie komt bij het winnen van gas?

[0:37:48] De heer de Groot.

[0:37:48] Het is eigenlijk mijn vraag aan de minister.

[0:37:51] Ik heb benomen dat het te verwegen dat het kleinere velden zijn, dat er meer risico's zijn.

[0:37:57] Daarom denk ik ook dat het wat langer duurt voordat het sectorakkoord gesloten wordt.

[0:38:02] En mijn vraag aan de minister is juist wat is er extra nodig?

[0:38:04] Ik opereer hier niet voor een subsidie.

[0:38:06] Maar deze discussies gaan altijd over risico's en risicoafdekking natuurlijk.

[0:38:10] Maar ik ben gewoon benieuwd hoe het daarmee staat.

[0:38:12] Ik ben benieuwd of de minister een inkijkje kan geven.

[0:38:14] Wanneer kunnen die laatste slagen worden geslagen?

[0:38:17] En klopt het ook dat deze technische uitdagingen ook echt op tafel liggen?

[0:38:20] Want dat heeft natuurlijk wel impact voor dat totale sectorakkoord.

[0:38:23] En je sluit zo'n akkoord omdat je snel die productie weer wilt laten stijgen.

[0:38:28] Want die productie daalt nu een beetje.

[0:38:30] Dus de VVD wil kijken wat daar verder voor nodig is.

[0:38:34] Dus vandaar de vraag aan de minister.

[0:38:36] En dan krijgt u een vervolgvraag.

[0:38:40] Met een hogere gasprijs zou winning hier toch ook echt mogelijk moeten zijn.

[0:38:47] En ook risicoafdekking, dat kan natuurlijk een flink hap uit je begroting nemen als het risico wat valt inderdaad de kant opvalt van de minister.

[0:38:57] We zitten op dit moment ook met wind op zee, waar we risicoafdekking voor nodig hebben.

[0:39:02] Ik heb uw collega Erkens toch altijd wel

[0:39:06] gehoord als een warm pleidooi voeren voor de groene groei.

[0:39:11] En u minister daarin ook.

[0:39:12] En als u nou moet kiezen, waar zou dan uw geld of uw risicoafdekkende middelen heen gaan?

[0:39:18] Naar wind op zee of naar nieuwe fossiele winningen op de Noordzee?

[0:39:22] Dat was dan de heer De Groot.

[0:39:24] Ja, voorzitter, ik zou in ieder geval niet mijn geld alleen maar willen zetten op import van gas uit Amerika.

[0:39:28] Dat is misschien niet het antwoord dat mevrouw Plosma wil horen.

[0:39:33] En ook niet de vraag van mevrouw Plosma.

[0:39:35] Dat herken ik ook zeker.

[0:39:36] Het is een serieuze antwoord.

[0:39:42] De VVD maakt zich zorgen dat de gasproductie op de Noordzee afneemt.

[0:39:49] Dat moeten we keren.

[0:39:50] We zullen zeker kijken wat er nodig is om dat te organiseren.

[0:39:59] Ja, dank u wel, voorzitter, want met betrekking tot het winnen van gas op land heeft VVD-collega Erkens, heeft eerder al gezegd dat hij van plan was om aan de slag te gaan weer met schaliegaswinning, terwijl wij ook een brief van de minister gehad hebben dat zijn voornemens is om in de mijnbouwwet te verankeren

[0:40:24] dat we geen winning van schaligas op land toe gaan staan.

[0:40:28] En dan wil ik graag van de VVD weten welke positie zij daar nu in gaan nemen en of zij eigenlijk de oproep willen doen aan de minister om dit voornemen niet te verankeren of om dit te verankeren in de mijnbouwwet achterwege te laten.

[0:40:47] Als ik het goed gevolgd heb wat mijn collega ergens gezegd heeft, volgens mij was het in de gasdebat over gasleveringszekerheid, heeft hij volgens mij om een onderzoek gevraagd naar hoe de stand van vandaag is als het gaat om de winning van schaliegas.

[0:41:01] Ik snap dat ik me daarmee met een lijve dakje af probeer te maken hier.

[0:41:06] Ik heb zelf het debat niet gedaan, dus dat is ook maar iets wat ik dan...

[0:41:12] Maar de VVD ziet gewoon dat de productie van gaswinningen op de Noordzee afneemt.

[0:41:19] Dat we moeite hebben om onze gasverraden op orde te houden.

[0:41:23] Dat we moeite hebben om te kijken hoe we ervoor zorgen dat er voldoende gas uit het buitenland hierheen komt.

[0:41:29] Dus vanuit dat perspectief is kijken naar wat wel mogelijk is, volgens mij de inzet van de VVD geweest.

[0:41:34] En dat is voor dit moment nog niet anders.

[0:41:38] En dat lokt een vierde en laatste interruptie van de heer Vermeer.

[0:41:40] Ja, voorzitter, want dat is wederom geen antwoord.

[0:41:43] Gisteren hebben we het over eenheid van kabinetsbeleid gehad.

[0:41:46] Misschien moeten we het vandaag over eenheid van partijbeleid hebben.

[0:41:50] Maar als de VVD dit wil laten onderzoeken, dan gaat u dan of het verzoek tot onderzoek intrekken op het moment dat het in een mijnbouwwet verankerd wordt, dat het toch niet gewonnen mag worden, of gaan we die verankering tegenhouden?

[0:42:04] Wat wil de VVD nou echt?

[0:42:08] Het is heel simpel, wij willen graag dat onderzoek.

[0:42:12] Dat is het standpunt van de VVD.

[0:42:14] Het laatste onderzoek dateert uit 2015, we leven in 2025.

[0:42:16] De minister zegt ja, ik ga dat niet doen, maar wij zien als VVD, als fractie, zien wij de noodzaak om dat te onderzoeken.

[0:42:24] En dat is een eigenstandig standpunt van de fractie, dat is een fractiestandpunt.

[0:42:30] Wij zouden graag willen zien op welke wijze schadig gas in Nederland wel degelijk veilig kan worden gewonnen.

[0:42:37] Dan wachten we heel even op het einde van de bel en dan is er nog een interruptie van mevrouw Posma.

[0:43:25] Zo, de bel is voorbij en dan mag mevrouw Posma haar interruptie doen.

[0:43:38] Die is nog steeds enorm disruptief.

[0:43:43] Je moet er veel chemicaliën voor gebruiken, veel water en enorm veel kracht.

[0:43:46] Dus de illusie dat niemand daar last van gaat krijgen, die zou ik maar wegnemen.

[0:43:51] En zoals de heer de Grote altijd weet, een onderzoek, dat is toch eigenlijk de deur openzetten.

[0:43:58] Dat is die deur op een kier zetten en eigenlijk naar binnen willen.

[0:44:01] De minister is op dit moment bezig met het wijzigen van de mijnbouwwet.

[0:44:06] Die komt als het goed is over een jaar of twee hopelijk naar de Kamer.

[0:44:10] Dus dat betekent dat je nu moet besluiten of je het wel of niet erin opneemt.

[0:44:16] Wat mijn fractie betreft absoluut niet.

[0:44:18] Die deur die blijft dicht.

[0:44:20] Maar dan is dat onderzoek, dat dure onderzoek natuurlijk ook helemaal niet nodig.

[0:44:24] Waar kiest de heer De Groot voor?

[0:44:26] Korte vraag vergt een korte antwoord.

[0:44:30] Heel goed te horen dat mevrouw Possen van de NSC expert is op het gebied van schaliehaus.

[0:44:34] Maar de techniek heeft de afgelopen tien jaar niet stilgestaan.

[0:44:37] En ik zal niet zeggen dat het een schone techniek is, dat ga ik niet zeggen.

[0:44:41] Maar importeren uit Amerika is ook niet schoon.

[0:44:44] Schaligas importeren uit Amerika is ook niet schoon.

[0:44:47] Dus dat is ook een beetje hypociet om dan niet te zeggen van ja, op eigen land willen we dat niet.

[0:44:51] Maar we doen het wel.

[0:44:51] We kopen het wel in Amerika, wat we op dit moment ontzettend veel doen.

[0:44:54] Dus kijk, de VVD wil zien hoe het kan.

[0:44:59] En dat is het onderzoek.

[0:45:00] Daarbij de nieuwste stand ter techniek zien.

[0:45:03] En dan daarna maar maken we weer de balans op.

[0:45:09] Dan heeft u nog een interruptie van mevrouw Kröger.

[0:45:12] Het woord hypocriet resoneert wel even als ik dit hoor, omdat het onwaarschijnlijk voor mij is voor een partij die het ene fossiele besluit naar het andere door de Kamer wil jagen, die onze afhankelijkheid van gas vergroot in plaats van verkleint,

[0:45:31] om dan te zeggen nu moeten we ook nog een heel groot publieke risico gaan lopen om mijn bouwbedrijven, de bedrijven die Groningen hebben vernacheld, die onze poot hebben uitgedraaid, om die bedrijven financieel alsjeblieft risico's af te dekken omdat we anders niet zelf hier eigen gas kunnen gaan winnen.

[0:45:51] Dat is echt volslagen hypocriet.

[0:45:54] Maar mijn vraag aan de heer De Groot, en ik ga er maar één interruptie aan wijten, is hoe zou hij

[0:45:59] De woorden drill, baby drill, van Trump waarderen.

[0:46:06] De woorden zijn van Trump, niet van de VVD.

[0:46:12] Dus ja, ik bedoel, kijk mevrouw Kreuger, je kan een hele interruptie zo uitweiden, maar het is wel dat die schepen hierheen varen met die schaliegas.

[0:46:25] Omdat wij ook willen verzekeren hier in Nederland dat we een betaalbare energierekening hebben.

[0:46:29] Dat we voldoende gas hebben.

[0:46:33] Dat we onafhankelijk zijn van regimes zoals Rusland.

[0:46:36] Dus ja, op dit moment is dat de praktijk.

[0:46:38] En de VVD blijft kijken en voorstellen doen om daar minder afhankelijk van te zijn.

[0:46:43] Zoals winnen op de Noordzee.

[0:46:46] Vanuit die gedachtegoed komt er ook de vraag op.

[0:46:49] Moeten we niet nog eens een keer goed kijken naar schalig gas en daar een onderzoek naar doen.

[0:46:54] Of dat schoner kan, hoe de stand tegen techniek op dit moment is.

[0:46:58] Ja, daar kunt u het mee eens zijn of niet, maar dat is wat de VVD-fractie zegt en wat de heer Trump zegt, dat is van hem.

[0:47:05] Dan zie ik geen verdere interrupties en geef ik gerne het woord aan mevrouw Posma namens Nieuws Sociaal Contract.

[0:47:13] Ik wil beginnen met het punt dat elke keer onderaan lijkt te staan bij de prioriteiten.

[0:47:18] Althans, zo voelt het voor veel Limburgers.

[0:47:21] De afhandeling van de mijnbouwschade.

[0:47:23] De afhandeling speelt al heel lang, zo refereerden andere er ook naar, en zijn beloftes gedaan aan de oostelijke en westelijke mijnstreek die nooit zijn nagekomen.

[0:47:31] Den Haag hoort dichtbij te zijn en dichtbij te voelen voor iedereen.

[0:47:36] NEC is blij dat de kwartiermakers met een aantal adviezen zijn gekomen.

[0:47:41] De minister geeft in haar brief aan welke zij gaat implementeren.

[0:47:44] Maar heeft u alle adviezen overgenomen?

[0:47:47] En zo nee, welke missen dan in die brief?

[0:47:50] In januari 2022 opent een tijdelijke loket, over twee tot drie jaar de definitieve.

[0:47:57] Maar hoeveel schademeldingen kunnen hier terecht?

[0:47:59] Er wordt gesproken over teampilotprojecten, maar wanneer is de rest dan aan de beurt?

[0:48:03] Voorzitter, het duurt echt al heel erg lang.

[0:48:06] Ziet de minister nog kans om de zaak te versnellen?

[0:48:10] dan de herziening van de mijnbouwwet.

[0:48:12] Allereerst, uw VVD-partijgenoot lanceerde in het vorige debat, we hadden het net al over het onzaligmakend plan om schaliegaswinning in Nederland te willen gaan doen.

[0:48:20] Daar zijn wij als NEC op tegen.

[0:48:23] En in uw brief geeft u aan om geen CO2-opslag of winning aan schaliegas op land toe te staan en dit middels de herziening van de mijnbouwwet te verankeren.

[0:48:33] Is de minister dit nog steeds voornemens?

[0:48:36] Of gaat zij mee in het plan van de VVD?

[0:48:39] Voorzitter, NEC is blij met het nee-ten-zij-principe.

[0:48:43] Kan de minister een nadere toelichting geven van hoe er invulling aan wordt gegeven in de herziening van de mijnbouwwet?

[0:48:48] Geldt dit bijvoorbeeld ook bij verlengen van de vergunning?

[0:48:51] Worden alle vergunningen met een maximum termijn afgegeven en alleen verlengd met een nee-ten-zij-principe?

[0:48:57] dan de batenverdeling en de lusten.

[0:48:59] Voorzitter, er is nog geen plan over hoe de baten goed verdeeld kunnen worden, terwijl dit wel nodig is.

[0:49:05] In de toezegging van het vorige debat moest er speciale aandacht worden besteed aan het meeprofiteren van omwonenden.

[0:49:11] Tot mijn spijt zie ik dat onvoldoende terug in het rapport van rechtvaardige batenverdeling van de mijnbouw.

[0:49:17] Op pagina 20 staat iedereen is het erover eens dat de baten niet aan de individuele huishoudens moeten worden toegekend.

[0:49:24] Daar zijn wij het niet mee eens.

[0:49:27] Waarom zou het niet direct terug kunnen vloeien naar inwoners zodat zij het uitgeven op de manier die bij hun past, zoals het verduurzamen van hun huis of heel iets anders?

[0:49:36] Waarom moet het per se naar de centrale overheid of aan het buurthuis worden gegeven?

[0:49:40] Want dat zijn immers taken die bij de gemeente horen.

[0:49:43] Laat mensen ook direct zelf profiteren.

[0:49:46] Kan de minister de optie dat het direct aan huishoudens wordt uitgekeerd meenemen?

[0:49:53] De huidige mijnbouwwet is opgenomen dat platforms altijd verwijderd dienen te worden.

[0:49:56] Platforms blijken onder water echter een prachtige versterking van biodiversiteit te geven.

[0:50:01] Met mooie riffen vol anemonen, mosselen en misschien zelfs de oesters, die als kraamkamers fungeren voor ander zeeleven.

[0:50:09] Kan de minister in de herziening van de mijnbouwwet opnemen dat boorplatforms net als pijpleiningen kunnen blijven staan als dit voor de ecologie beter is?

[0:50:18] Voorzitter, dan Warfum.

[0:50:19] We zien dat de minister de vergunning heeft verleend voor Warfum en in haar brief geeft ze aan extra waarborgen ingesteld te hebben.

[0:50:26] Kan de minister dit nader toelichten?

[0:50:27] Wat gebeurt er precies bij een weving van 2,5 en 3,0 op de schaal van Richter?

[0:50:32] En geldt dit ook voor beving met een hypocentrum in het gasveld van Warfum en ook als die in het Groninger Veld ligt?

[0:50:38] En waarom is er voor gekozen voor die 2,5 en voor die 3?

[0:50:42] De SODM kwam in december met het oordeel om toch niet te gedogen.

[0:50:47] In de brief lezen we dat er enkele gesprekken gevoerd zijn, maar ik ga vanuit dat daar een grote analyse onder ligt.

[0:50:53] Mogen wij als Kamer de analyse ontvangen die daartoe als grondslag is gebruikt?

[0:50:58] Wie zijn er bijvoorbeeld gehoord?

[0:51:00] Hoe is het oordeel gebaseerd dat er niet goed geluisterd is?

[0:51:03] En belangrijk, welke factoren zijn hierin meegenomen en wat is niet gehoord?

[0:51:07] Voorzitter, ik heb net een VVD-collega laten lopen, ook omdat ik dacht dat ik daar iets minder van verwachtte.

[0:51:12] Ik hoop hier iets meer mee te winnen.

[0:51:12] Laten we deze vrolijkheid behouden, maar vooral verwarven.

[0:51:16] Ik hoorde mevrouw Posma zeggen

[0:51:36] Dat ze heel erg blij zijn met het nee-ten-zij-principe.

[0:51:41] Moet nee-ten-zij dan niet ook gelden voor warven?

[0:51:48] Het woord is aan mevrouw Posma.

[0:51:49] Heel erg dank, voorzitter.

[0:51:50] Dat nee-ten-zij-principe, dat kan op verschillende manieren uitgelegd worden.

[0:51:54] En dat is waar mijn vraag ook over ging.

[0:51:56] Ik vind hem nog niet duidelijk geëxpliceerd.

[0:51:59] Dus hoe zit hij in de wet?

[0:52:00] Ik stel mezelf zo voor dat het neten-zij-principe, dat kan je alleen maar afgeven volgens de mijnbouwwet, volgens mij, als je die verandert op nieuwe vergunningen.

[0:52:10] Dus, hoe graag ik het ook zou willen, zie ik nog niet hoe die voor een bestaande vergunning die onder de oude mijnbouwwet valt, zou kunnen passen.

[0:52:22] Maar dat is vast niet wat mevrouw Beckerman bedoelt.

[0:52:25] Mevrouw Beckerman-Kennedam.

[0:52:28] Dan mag mevrouw Beckerman daar een tweede interruptie aan weiden, als ze wil.

[0:52:32] Ja, voorzitter, maar ik blijf positief, want ik zie dan het zinnetje hoe graag ik het ook zou willen.

[0:52:39] Voorzitter, als ik dat zinnetje nou juist interpreteer als hoe graag ik het ook zou willen.

[0:52:42] Ik zou graag willen dat ik Warfem nog kon stoppen.

[0:52:46] Is dat iets waar mevrouw Posma achter staat?

[0:52:50] Het woord is aan mevrouw Posma.

[0:52:56] Ik vind het enorm belangrijk dat we alle adviezen die er zijn serieus beoordelen.

[0:53:04] We hadden het net al even, dat was de interruptievraag die ik ook aan mevrouw Beckerman stelde.

[0:53:11] die adviseert op de technische veiligheid.

[0:53:14] Theo Noaasje wordt ook vaak gevraagd, daar komt een rapport van.

[0:53:17] Daar hebben we het ook de vorige keer in het debat over gehad en daar is een analyse uitgekomen.

[0:53:22] Toen heb ik ook gezegd, die technische veiligheid bij bijvoorbeeld, ik noem het even technische veiligheid, dan gaan we dit niet verwarren, bij Ternaard was niet op orde.

[0:53:30] Dat is wat het SODM toen aangaf.

[0:53:33] Toen hebben we ook die motie ingediend van ja, als die technische veiligheid niet op orde is, dan moet je het gewoon niet doen.

[0:53:38] Waar ik nog even zoekend naar ben, want SODM is een nieuwe rol aan het ingaan.

[0:53:41] Dat staat ook in haar jaarverslag.

[0:53:44] En daar zegt de SODM ook van ja, we krijgen het steeds meer tussen de vingers.

[0:53:48] Dat is de letterlijke tekst uit het uit het jaarverslag.

[0:53:51] En ik ben even zoekend hoe hier vorm aan wordt gegeven.

[0:53:54] Want het advies geven op het gebied van de veiligheid van omwonenden, hoe dat ervaren wordt,

[0:54:02] Lijkt mij veel moeilijker en complexer dan een technisch advies geven en is ook van een heel ander onderzoeksorde.

[0:54:08] Waarbij u terecht aangaf bij de beving van huizen, is het zo dat SODM direct alle verloven heeft ingetrokken en is gaan rekenen.

[0:54:16] Dat is ook de kracht die ze hadden.

[0:54:18] Ze waren toen geschrokken.

[0:54:19] Dat waren ook uw woorden.

[0:54:21] En toen hebben zij conclusies kunnen trekken.

[0:54:24] En dat ging over die technische veiligheid toen.

[0:54:27] En daar zie ik die expertise.

[0:54:28] En ik ben nog even zoekend, dus vandaar dat ik ook aan de minister gevraagd heb van mag dat die analyse die SODM heeft gemaakt en daar de uitspraak op heeft gebaseerd die we vlak voor de kerst ontvingen, mag ik die dan inzien?

[0:54:41] Kunnen we daar eens naar kijken?

[0:54:42] Want daar wil ik graag een antwoord op hebben.

[0:54:49] Voorzitter, toen SODM dat advies gaf in 2012, een van de pijnlijkste dingen die daarna gebeurde, was dat het advies werd genegeerd.

[0:55:03] Toen SODM dat advies gaf in 2012, is dat advies jarenlang genegeerd.

[0:55:10] Ik zou niet opnieuw in die situatie willen komen.

[0:55:13] SODM heeft nu voor een toezichthouder iets heel stevigs gedaan.

[0:55:19] Namelijk gezegd, wij leren van de parlementaire enquête.

[0:55:24] Wij leren dat dit niet alleen maar gaat over techniek, zeker niet alleen maar over geld, niet alleen maar gaat over leveringszekerheid, niet alleen maar gaat over fysieke kant, maar ook over de menselijke kant en wat mensen is aangedaan.

[0:55:37] Voorzitter, in 2012 werd dat advies lange tijd genegeerd.

[0:55:41] Daar hebben we hele pijnlijke verhoren over gezien en daar moeten we van leren.

[0:55:45] Gaan we dan nu

[0:55:47] en dat vraag ik aan NEC, om niet opnieuw die fout te maken en nu te zeggen, wacht even, wij stoppen met dit proces wat nu is ingezet met het geven van die vergunningen en we gaan eens heel goed luisteren en kijken of dit wel zo door kan gaan.

[0:56:03] Is NEC daartoe bereid?

[0:56:05] Want als je nu alleen maar zegt, nou ja, vergunningen is gegeven, we gaan door en we gaan nog eens kijken hoe we dit later beter kunnen doen, ja, dan is het te laat.

[0:56:13] Nee, dat is de vraag.

[0:56:14] Het woord is aan mevrouw Posma.

[0:56:24] Het advies uit 2012 dat toen gegeven is, een van de dingen die toen geconstateerd werd, was dat er een maximum zat op de beving, maar niet de frequentie van de beving.

[0:56:33] Dat dat eigenlijk het voornaamste probleem was.

[0:56:35] Dat was hetgene wat niet inzichtelijk is.

[0:56:37] Of was op dat moment, en waar ook niet naar geluisterd werd.

[0:56:39] Het duurde heel lang voordat dat letterlijk en figuurlijk in Den Haag gehoord werd.

[0:56:46] Dat is een technisch advies op een technische expertise, waarvan wij allemaal zeggen van, hè, had dat inderdaad gezien.

[0:56:54] Ik geef juist aan, volgens mij, door de vraag die ik aan de minister stel, van mag ik alsjeblieft die analyse zien die onder de uitspraak ligt vlak voor de kerst van de SODM?

[0:57:05] Want dan kan ik zelf kijken wat daarin gezegd is, van hoe dat tot stand is gekomen.

[0:57:10] Dat geeft mij juist het extra onderzoek wat ik nodig heb, wat ik wil kijken en dus wil luisteren om te zien wat we daarmee kunnen.

[0:57:22] En dan heeft een interruptie van mevrouw Teunissen.

[0:57:24] Voorzitter, ik ben nog even zoekende naar waar NEC nu precies staat in dit debat.

[0:57:31] Want ik hoor mevrouw Posman zeggen, alle adviezen moet je goed beoordelen.

[0:57:36] Daar ben ik het helemaal mee eens.

[0:57:38] En ze zegt ook, doe die analyse van de SODM.

[0:57:41] Nou, dat lijkt me ook goed.

[0:57:44] Maar heel even terug, want we hebben natuurlijk een enorme analyse liggen, namelijk die van de parlementaire enquête.

[0:57:52] en daar wordt ook in geconcludeerd, het staatstoezicht van de mijnen, het advies is naast zich neergelegd door het kabinet, maar er wordt ook geconcludeerd die veiligheid van de Groningers, die moet nu voorop worden gezet in plaats van alleen maar technisch en leveringszekerheid.

[0:58:10] Dus mijn vraag is, moeten we niet op basis van, ik weet waar staat mevrouw Posma, moeten we niet op basis alleen al

[0:58:17] van die conclusies die de parlementaire enquêtecommissie destijds heeft getrokken en dat de Kamer heeft gezegd geen gas meer uit Groningen.

[0:58:26] Moeten we dan al niet concluderen dat deze vergunningverlening door de minister zeer onterecht is?

[0:58:33] Mevrouw Posma.

[0:58:34] Voorzitter, dat zou ik juist te onnankeurig vinden.

[0:58:38] Wat belangrijk hierin is, is juist dat maatwerk.

[0:58:42] En als je alles over één kant scheert en zegt van

[0:58:47] We moeten alles pakken, dan beoordeel je het volgens mij niet goed.

[0:58:51] Want onze rol is die adviezen goed bestuderen.

[0:58:55] Dat heb ik toen ook gedaan.

[0:58:58] Ik zit iets minder lang in het mijnbouwdebat dan jullie, maar met de naart ben ik dat gaan doen.

[0:59:03] Ik heb de adviezen doorgenomen van TNO-age, maar ook van SODM.

[0:59:07] Ik ben tot een bepaalde conclusie gekomen.

[0:59:09] Het kon daar niet veilig, dus dan moet je het niet doen.

[0:59:12] Het advies van Warfem uit 2022 was een andere.

[0:59:16] Daar kon het wel veilig.

[0:59:17] Daar hadden we ook dat debat.

[0:59:18] Dat hadden we begin december.

[0:59:23] Vlak voor de kerst kwam dat veranderde advies van de SODM over een ander thema.

[0:59:28] Maar dat advies heb ik zelf nooit in kunnen zien.

[0:59:32] Dat advies van Ter Naart is naar de Kamer gestuurd van de SODM.

[0:59:36] Dat hebben we kunnen doornemen.

[0:59:38] Ik vind het juist heel zorgvuldig dat wij ook een keer die adviezen lezen en bestuderen en bekijken.

[0:59:46] Want het politieke besluit ligt hier, in de Kamer.

[0:59:50] Dat ligt niet bij een ander orgaan, dat moet het ook niet zijn.

[0:59:54] Dus daarom vind ik het juist zo belangrijk om daar goed naar te kijken en maatwerk te hebben voor elke vergunning die er is.

[1:00:02] Dan heeft u nog een vervolgvraag van mevrouw Puttenissen.

[1:00:04] Ja, dank voorzitter.

[1:00:05] Ja, maar dan is het natuurlijk als mevrouw Posma pleit voor zorgvuldigheid en tegelijkertijd die analyse van SODM niet scherp heeft.

[1:00:13] Ik snap dan wat zij ernaar vraagt, maar dan is het toch onzorgvuldig om die vergunning nu al te verlenen.

[1:00:20] Maar goed, ik wil nog heel even door op één punt.

[1:00:23] Dat is namelijk een nieuw advies van de staatstoezicht op de mijnen.

[1:00:29] Er werd net in het debat steeds gezegd, ja, dat gaat om de technische kant, maar is mevrouw Posma het met mij eens dat juist ook de SODM, en dat is niet iets wat ik zeg, maar dat zegt de SODM gewoon zelf, dat staat in de kaders, dat zij ook juist die maatschappelijke belangen meewegen, dat we hebben gezien dat sinds 2022 er geen nieuw advies meer is geweest

[0:00:00] 2023 is er een rapport geweest van de parlementaire enquêtecommissie.

[1:00:58] Daarna is alsnog besloten om door te gaan met de gaswinning, terwijl we allemaal nieuwe inzichten hebben.

[1:01:04] Is mevrouw Posma het met mij eens dat we op basis van die nieuwe inzichten op zijn minst een nieuw advies moeten vragen aan de SODM en niet alleen maar uit moeten gaan van de oude analyses?

[1:01:17] Dit zijn heel veel vragen ineen, dus ik ga mijn best doen om ze even uit elkaar te bellen en te beantwoorden.

[1:01:23] Ten eerste een adviesvraag.

[1:01:25] Volgens mij is het zo volgens de mijnbouwwet dat de SODM zelf een advies mag geven als de SODM vindt dat dat moet.

[1:01:31] Gevraagd en ongevraagd advies leveren, dat mogen zij volgens mij.

[1:01:35] Dus dat is één.

[1:01:37] Dus het feit dat wij er niet om vragen of wel om vragen, hoort niet tot ongerustheid te leiden als de SODM anders daarover

[1:01:49] Als ik de mijnbouwwet lees, en daarom is het misschien ook goed dat er een hernescine komt,

[1:01:57] is met name de expertise van de SODM ontwikkeld op die technische veiligheid.

[1:02:02] En die zou ik ook echt... Die doen ze ontzettend goed.

[1:02:05] Dus daar zou ik echt niets op af willen doen.

[1:02:08] Wat zij aangeven is... We zijn een andere transitie aan het doorgaan richting die... Ik noem het even sociale veiligheid, maar dat is misschien het verkeerde woord.

[1:02:16] Het gaat er om meenemen van wat er in de omgeving gebeurt.

[1:02:20] of er goed geluisterd wordt naar de angsten die er misschien zijn, de bezwaren die er misschien zijn.

[1:02:25] En ze geven in dat ja-verslag van hun ook aan, van ja, we beginnen het iets meer in de vingers te krijgen.

[1:02:30] Maar ze zijn er nog helemaal niet.

[1:02:33] Dat is wat ze zelf ook zeggen.

[1:02:34] En daarom is het heel belangrijk om met elkaar te gaan kijken naar die adviezen.

[1:02:39] Het is onze taak als Kamerlid om alle onderzoeken te lezen die gedaan worden, keer op keer.

[1:02:46] En niet klakloos over te nemen, geen enkel.

[1:02:48] Dat is ook een fout die wij als politiek wel eens doen.

[1:02:53] Dat wij klakloos dingen overnemen zonder zelf onderzoek te doen.

[1:02:56] Ik vind dat altijd heel erg belangrijk, om goed alle rapporten te lezen.

[1:03:00] Dat is de reden dat ik deze analyse ook graag zou willen.

[1:03:03] Ik heb hem nog niet gezien, maar misschien u wel.

[1:03:06] Mevrouw Teunissen heeft nog een vervolgvraag.

[1:03:08] Die analyse heb ik niet gezien, die zie ik ook heel graag.

[1:03:11] Maar in het kader van de zorgvuldigheid hebben we het natuurlijk wel over verouderde rapporten van de SODM.

[1:03:18] Behalve dus dat ene, daar heeft u gelijk in, maar dat was puur alleen voor het niet gedogen van de vergunning.

[1:03:26] Maar sinds 2022 is er geen nieuw advies meer geweest.

[1:03:30] En u zegt ja, SODM wordt steeds beter in het meenemen van ook de maatschappelijke belangen.

[1:03:37] Ja, dit is wel het enige onafhankelijke instituut dat we momenteel hebben om die belangen goed

[1:03:42] te kunnen wegen.

[1:03:45] Er is nogal een cumulatief effect, want mensen in Warfum hebben te maken met schade, met bevingen in de buurt, in de omgeving.

[1:03:58] Alles in het kader van de zorgvuldigheid wijst erop dat er nieuw advies nodig is.

[1:04:03] Dat is ook waar de provincies en de Tweede Kamer eerder en de gemeenteraden om hebben gevraagd.

[1:04:09] Dus waarom zou mevrouw Posma dan zeggen, ja, dat advies, dat nieuw advies vind ik op dit moment niet nodig?

[1:04:16] Mevrouw Posma.

[1:04:18] Nou, voorzitter, ik hoor mevrouw Teunissen zeggen, SODM is het enige instituut dat dit kan.

[1:04:25] Dat is al niet waar.

[1:04:27] Volgens mij is het Kem zich daarvoor aan het ontwikkelen, maar belangrijker nog, dit is ook iets waar de decentrale overheid naar moet kijken, waar wij als politiek naar moeten kijken.

[1:04:36] Dat is ook onze rol om draagvlak te krijgen, te horen wat er leeft.

[1:04:42] Dat is bij uitstek de rol van een raadslid of een wethouder of een statenlid of een kamerlid.

[1:04:50] Dat is hetgene wat wij moeten doen.

[1:04:54] En ik vind niet dat wij die verantwoordelijkheid af kunnen schuiven op een ander instituut.

[1:05:01] Dat is onze rol.

[1:05:16] Ik heb het gevoel dat er een gekke spraakverwarring dreigt te ontstaan.

[1:05:24] Mevrouw Posma wil het onderliggende rapport lezen.

[1:05:29] Maar het kan ook zijn dat het een uitspraak is van SODM.

[1:05:32] Dat zij met de kennis van nu een ander advies zouden hebben gegeven.

[1:05:38] En dat het juist de vraag is van de Kamer...

[1:05:41] vraag SODM om dan nogmaals advies te geven, aangezien we de kennis van nu hebben en aangezien de Kamer ziet hoe erg de onrust is en wat er in warven speelt en hoe grote zorgen zijn en dat de veiligheid een ding is.

[1:05:55] Dus mijn vraag aan mevrouw Posma, interpreteert zij ook die uitspraak met de kennis van nu als een oproep om een nieuw advies te vragen en steunt zij dan ook die oproep?

[1:06:10] Waar ik naar refereer is de brief uit december.

[1:06:14] Vlak voor de kerst, waarbij de SODM aangeeft dat zij niet akkoord gaan met het gedogen van Warven.

[1:06:22] Daarin geven zij enkele argumentatie.

[1:06:24] Mijn vraag aan de minister is, mag ik alsjeblieft de onderliggende analyse daarvan zien?

[1:06:28] Want ik ben benieuwd hoe zij daartoe zijn gekomen.

[1:06:30] Dat heeft ook te maken met dat er een eerder advies lag wat we in het debat van december hebben besproken.

[1:06:35] Dat ging dan over juist dat het technisch wel veilig kon.

[1:06:40] De uitspraak die volgens mij mevrouw Kreuger nu opdoelt, zou ik het anders doen.

[1:06:46] Die was volgens mij van februari.

[1:06:48] Maar daar doelde ik op met mijn uitspraak.

[1:06:51] Ja, volgens mij mag het SODM gevraagd en ongevraagd advies geven.

[1:06:57] Dat staat zo in de wet.

[1:07:00] Dus als zij dat willen, waarom doen ze het dan niet?

[1:07:11] stelt een wedervraag, maar ja, het was een interruptie.

[1:07:14] U heeft nog een interruptie, mevrouw Kreuker?

[1:07:18] U hebt er nog twee, ja.

[1:07:22] Nou ja, voorzitter.

[1:07:26] Mevrouw Posma legt de bal nu bij SODM en ik zou heel graag de bal bij ons als Kamer leggen en dat wij met elkaar zeggen wij vinden dit belangrijk dat er opnieuw dat advies moet komen dat niet zomaar die vergunning zo gegeven kan worden.

[1:07:40] Ik beluister mevrouw Posma, die wil de rapporten van december hebben en zien.

[1:07:47] Mijn vraag is gewoon, als die oproep er ligt, kunnen we dan met elkaar zeggen tegen de minister, wij willen opnieuw advies?

[1:07:55] Want die vergunning is nu gebaseerd op een advies waarvan de toezichthouder zelf zegt, met de kennis van nu zou ik het anders doen.

[1:08:03] Het woord is aan mevrouw Posma.

[1:08:06] Ja, ik wil eerst echt heel graag die rapport hebben, die analyse van december.

[1:08:10] Dat is voor mij heel belangrijk, om dat door te nemen.

[1:08:16] Dat was geloof ik niet de vraag.

[1:08:19] De vraag is of u dat nieuw advies wil laten uitbrengen.

[1:08:25] Sorry, dit is mijn tussenstap.

[1:08:26] Ik heb dat nodig om daar een oordeel over te kunnen vellen.

[1:08:29] Misschien moet ik hem zo zeggen.

[1:08:30] Is die dan helder?

[1:08:32] Maar luister, mevrouw Posma, ik vind het prima dat u even verstoppertje speelt, maar dat is dit wel een beetje.

[1:08:46] Dat rapport uit december is niet nodig om dat te lezen, om te luisteren naar wat de staatstoezicht van de mijnen zelf zegt.

[1:08:54] over wat ze met de kennis van nu zouden willen.

[1:08:57] Dus dat is niet nodig om die rapporten gezien te hebben.

[1:09:00] Dat gaat namelijk ook deels over een andere kwestie.

[1:09:03] Dus de vraag is gewoon, volgen wij die oproep op door de minister hier om te vragen?

[1:09:08] Dat is een simpele vraag.

[1:09:11] Mevrouw Posma.

[1:09:12] Ja, voorzitter, dit is meer een oordeel met een vingertje erbij.

[1:09:18] Ik heb het gezegd wat ik heb gezegd.

[1:09:19] En ik begrijp dat mevrouw Kreuger het niet eens is met mijn antwoord en een ander antwoord had gewild.

[1:09:24] Maar dit is mijn antwoord.

[1:09:26] Continueert uw betocht.

[1:09:28] Dank, voorzitter.

[1:09:29] Even kijken.

[1:09:30] Ik moet even checken.

[1:09:31] Had ik de vraag over Ternaert gesteld?

[1:09:36] Kijk even of ze op hebben gelet.

[1:09:38] Ik heb niet geschreven waar ik was.

[1:09:43] Stel me nog maar een keer.

[1:09:44] Ternaard.

[1:09:45] Nee, voorzitter, ik moest even... Ja, is dat goed?

[1:09:47] Ik wil het even hebben over Ternaard.

[1:09:50] De vorige keer is mijn motie om geen vergunning af te geven voor het boren onder het wat bij Ternaard met een ruime meerderheid aangenomen.

[1:09:57] En ik wil graag weten hoe het staat met de uitvoering.

[1:10:00] Kan de minister daar een update van geven?

[1:10:02] En als we toch bij de Wadden zijn, er is zoutvindingen op de Waddenzee en Friesjuisvernemers extra zout te winnen.

[1:10:09] De zeespiegelstijging van station Harlingen lijkt groter dan de gemiddelde landelijke trend.

[1:10:14] De minister adviseert het bedrijf om na de onderzoek te doen zodat hier de nieuwe gebruikersruimte in rekening mee gehouden kan worden.

[1:10:23] Maar waarom kan een bedrijf zelf het onderzoek doen?

[1:10:26] Een slager moet zijn eigen vlees niet keuren.

[1:10:29] Voorzitter, is de minister het met NEC eens dat dit een onafhankelijk onderzoek moet zijn?

[1:10:33] Graag een reactie.

[1:10:36] Dan tot slot het sectorakkoord.

[1:10:38] Zijn de ambities vanuit de minister hetzelfde gebleven als het hebben over winning op land en zee?

[1:10:43] Of heeft zij de geopolitieke situatie daar in verandering gebracht en wil ze meer gaan winnen?

[1:10:49] Wordt dit meegenomen of in een gesprek of hoe staat de minister hierin?

[1:10:53] Graag geen reactie.

[1:10:54] En kan de minister voor land ook kijken naar het exporteren van de gebieden die niet alleen in Noord-Nederland zijn, maar ook kijken naar gebieden zoals Zuid-Holland, Noord-Holland en Brabant en andere plekken waar we kleine velden hebben, zodat ook hier een evenwichting komt?

[1:11:10] Volgens mij ben ik door mijn tijd, voorzitter.

[1:11:12] En dan bent u ruim door de tijd.

[1:11:13] Dank u wel.

[1:11:13] Ik heb het even toegestaan, tot er net even wat verwarring was.

[1:11:16] Er zijn geen verder interrupties.

[1:11:18] Dan kunnen we doorgaan naar de heer Vermeer, die namens de BBB het woord zal voeren.

[1:11:21] De stand van zaken is dat er nog één interruptie is voor mevrouw Beckerman en één interruptie voor mevrouw Teunissen.

[1:11:26] Ik geef graag het woord aan de heer Vermeer.

[1:11:29] Dank u wel, voorzitter.

[1:11:31] Het belang van mijnbouw wordt vandaag de dag steeds meer duidelijk.

[1:11:34] Nederland en de Europese Unie moeten alles op alles zetten om op het gebied van grondstoffen onafhankelijk te worden.

[1:11:42] En afgelopen week heeft de Europese Commissie een lijst van 47 strategische projecten gepresenteerd waarin we onze afhankelijkheid van zeldzame grondstoffen gaan verminderen.

[1:11:53] Van de 47 projecten zijn er 25 voor winning,

[0:00:00] 24 voor verwerking en 10 voor recycling.

[1:12:01] Er wordt fors geïnvesteerd in de economie van 13 lidstaten waar Nederland niet onder valt.

[1:12:08] BWB ziet het als een enorme gemiste kans.

[1:12:11] Het gaat hier om grote investeringen in waardevolle ketens, sectoren en banen, wat ook voor onze economie waardevol kan zijn.

[1:12:19] Tuurlijk, je kunt hier geen mijnen openen voor platinum of kobalt, maar in 2023 heeft de TU Delft bijvoorbeeld wel lithium in Nederland gevonden.

[1:12:29] Dat is een cruciale grondstof die de EU ook al zodanig heeft bestempeld.

[1:12:33] Maar los van het delven van grondstoffen kan hier absoluut geïnvesteerd worden in andere delen van de keten, zoals recycling.

[1:12:40] De vraag aan de minister is waarom is Nederland niet één van de dertien landen waarin geïnvesteerd wordt?

[1:12:48] En wat was de inzet van de minister in deze discussie aangaande dit plan?

[1:12:54] Welke rol was voor Nederland hierin bedacht?

[1:12:57] En is hier ook draagvlak, bijvoorbeeld vanuit de provincie Limburg, waar lithium gevonden is?

[1:13:04] BBB ziet graag dat we investeren in een goede en gelijkwaardige relatie met andere landen waar we mee bevriend zijn, zoals bijvoorbeeld ook Suriname.

[1:13:14] En is er ook een mogelijkheid om de banden daarmee aan te halen en te kijken hoe wij het winnen van grondstoffen in dat land kunnen combineren met ondersteunen van de ontwikkeling op andere gebieden in dat land, uiteraard met respect voor de bevolking en de omgeving.

[1:13:34] Dan wil ik het afrondend nog hebben over de afhandeling van de mijnbouschade in Limburg.

[1:13:39] Het is goed om in de beantwoording op mijn vragen te lezen dat de minister zich maximaal gaat inspannen om ervoor te zorgen dat de schadeafhandeling eind dit jaar nog wordt opengesteld.

[1:13:50] en ik lees dat in een verdere beantwoording van de vragen ook terug, maar tegelijkertijd zie ik niet een echte toezegging en dat vind ik jammer.

[1:13:58] Ik heb nogal wat vragen.

[1:14:00] Kunt u toezeggen dat u alle Limburgers met mijnbouschade in hun woning die aannemelijk verband houdt met de voormalige mijnbouw een volledige schadevergoeding geven?

[1:14:11] Waarom negeert u in het beleid de keuze van de stuurgroep

[1:14:16] I3ML staat voor het Instituut voor Mens, Milieu en Mijnbouw in Limburg.

[1:14:21] Waarom negeert u de keuze van de stuurgroep een herbevestiging van het beleid in de Kamerbrief van Veilbrief om schade boven 10.000 euro via een aannemer te laten herstellen?

[1:14:33] Hoe rechtvaardigt de minister dat er sinds de Kamerbrief van oktober 2023 nou geen aannemers zijn gecontracteerd en dat dit pas over twee à drie jaar

[1:14:47] dat het pas over twee tot drie jaar in een definitieve structuur kan worden geregeld, terwijl gedupeerden hierdoor langer op schadeherstel moeten wachten.

[1:14:56] En is de minister bereid het adviesrecht dat de regio Zuid-Limburg en de provincie Limburg vragen, zowel in de tijdelijke als in de definitieve structuur, volledig te omarmen, en hier een duidelijke toezegging over te doen,

[1:15:08] En als laatste, voorzitter, waarom wordt mijnbouwschade bij woningcorporaties in Groningen wel erkend en in Limburg expliciet uitgesloten, terwijl volgens de laatste informatie beide provincies in Nederland liggen?

[1:15:22] Bent u bereid dit gelijk te trekken en ook corporaties in Limburg in aanmerking te laten komen voor een bijdrage?

[1:15:28] Dat was het, voorzitter.

[1:15:30] Ik dank u voor uw bijdrage.

[1:15:31] Ik heb nog een interruptie van mevrouw Beckerman.

[1:15:40] Voorzitter, het zijn de laatste interrupties voor dit debat, dus ik hoop dat er in één vraag ook een heel duidelijk antwoord komt.

[1:15:48] BBB profileert zich natuurlijk als partij voor de regio.

[1:15:52] In Groningen is BBB tegen nieuwe vergunningen voor gaswinning, ook voor het stoppen van de winning uit kleine velden.

[1:16:01] Een heel mooi en duidelijk standpunt.

[1:16:03] Veel bewoners zijn tegen de nieuwe gaswinning, bijvoorbeeld bij Warfum.

[1:16:10] SODM heeft nu gezegd ja, wij leren van de parlementaire enquête en zouden nu een heel ander advies hebben geven.

[1:16:20] Leert BBB ook van die parlementaire enquête en zou ze dus nu ook anders stemmen op de voorgenomen nieuwe vergunning voor Warfem?

[1:16:31] Het woord is aan de heer Vermeer.

[1:16:35] Ja, voorzitter.

[1:16:35] Ik zal proberen daar zo duidelijk mogelijk in te antwoorden.

[1:16:38] Misschien kan anders, als dat toch niet duidelijk genoeg is, de voorzitter.

[1:16:41] Omdat dit een belangrijke vraag is, coulant zijn en een extra poging laten wagen.

[1:16:47] Maar ik hoop het in één keer goed te kunnen doen.

[1:16:51] BBB is zowel in Groningen als in Nederland tegen gaswetting in Groningen, hebben we altijd gezegd.

[1:17:00] We hebben echter in het hoofdlijnakkoord afgesproken dat wij het verbod op gaswetting in Groningen beperken tot het Groningenveld.

[1:17:09] En dat impliceert dat op andere gasvelden waarbij wel volgens

[1:17:16] dat SODM het op een veilige manier gastgewonnen zou kunnen worden, dat wij daarmee impliciet akkoord gegaan zijn in het akkoord wat wij afgesproken hebben.

[1:17:26] En wij stemmen volgens het akkoord wat we afgesloten hebben, zolang wij in deze coalitie zitten.

[1:17:32] En dat zitten wij nog steeds.

[1:17:33] Dus als er op dit moment een stemming overkomt, zullen wij conform onze afspraken in het hoofdlijnakkoord stemmen.

[1:17:42] Ook al zullen we dat niet met grote vreugde doen, integendeel.

[1:17:46] En dan nog de allerlaatste interrupties voor mevrouw Teunissen.

[1:17:50] Ja, voorzitter, dat is een heel bedreigingswaardig antwoord.

[1:17:55] Maar ik heb de laatste tijd geleerd dat er toch nog een soort grijs gebied zit tussen afspraken in hoofdlijnenakkoorden en dingen die uiteindelijk wel of niet doorgaan.

[1:18:03] Denk bijvoorbeeld aan de BNI-koppeling bij ontwikkelingssamenwerking.

[1:18:07] Daar zijn in ieder geval afspraken over gemaakt en uiteindelijk niet doorgegaan.

[1:18:12] Nou ja, toch even binnen die context.

[1:18:14] Er is nu gevraagd om een nieuw, tenminste vanuit verschillende hoeken, ook met name vanuit de regio, dus de gemeenteraden en provincies, die hebben ook opgeroepen, juist buiten dat Groninger veld ook, van kom nou met een nieuw advies.

[1:18:29] En staatstoezicht van Op de Meide heeft zelf ook aangegeven, wij zouden het nu anders hebben gedaan.

[1:18:34] Ik snap nu, naar aanleiding van het antwoord van de heer Vermeer, dat hij zegt ja, wij zullen moeten instemmen met die gaswinning, maar is het mogelijk dat de BBB toch naar aanleiding van al die geluiden die we hebben ontvangen, ook vanuit de regio, wel voor dat onderzoek zou kunnen zijn?

[1:18:56] Dat zal ik in overweging moeten nemen en dan moeten we goed bekijken hoe dat zich verhoudt, ook tot afspraken die al gemaakt zijn, of dat überhaupt zinvol is en hoe dat zich juridisch verhoudt.

[1:19:10] Maar ik zou dat in overweging willen nemen.

[1:19:13] Bij het verhaal wat mevrouw Teunissen over het BNI-afspraak in het hoofdlijnakkoord zegt, dat dat vaag is.

[1:19:19] Dat is misschien voor bepaalde partijen vaag, maar het staat precies vermeld in de tabel die staat bij het hoofdlijnakkoord.

[1:19:28] En er staat in het hoofdlijnakkoord zelf dat als er verschil is tussen de tekst en de tabel, dat de tabel leidend is.

[1:19:35] En in de tabel staat een vast bedrag zonder indexatie.

[1:19:37] Dus wat mij betreft is het helemaal niet ingewikkeld en wordt het vaag gemaakt.

[1:19:43] Maar ik snap dat u daar graag in meegaat, omdat u een ander idee daarin heeft.

[1:19:47] Maar dit is hoe wij het met elkaar afgesproken hebben.

[1:19:51] Dan dank ik u allen voor uw bijdrage.

[1:19:53] Ik had net even kort overleg.

[1:19:54] De Kamer heeft behoefte aan een half uurtje schorsing.

[1:19:58] Stel ik voort op 21 minuten over drie weer allen hier komen en schors ik voor nu dit commissiedebat.

[1:51:13] Een hele goede middag allemaal.

[1:51:15] Welkom terug bij het commissiedebat over de nijnbouw bij de vaste commissie Klimaat en Groene Groei.

[1:51:22] We hebben zojuist de eerste termijn gehad van de Kamer en gaan nu door naar de beantwoording aan de zijde van het kabinet.

[1:51:28] Ik zou willen voorstellen om bij de

[1:51:31] We stellen weer vier interrupties voor per persoon, maar om de interrupties nog even te bewaren tot na dat een blokje is afgelopen.

[1:51:41] Er zijn er totaal vijf blokjes, als het goed is heeft u die allemaal inmiddels kunnen opschrijven.

[1:51:45] En dan stel ik voor dat ik meteen het woord geef aan de minister, mevrouw Hermans, om haar eerste termijn.

[1:51:55] Voorzitter, dank u wel.

[1:51:55] En ik begin, zoals de volgorde van de blokjes zegt, met alle vragen die gesteld zijn over Warfum.

[1:52:03] Laat ik beginnen te zeggen, ook tegen de mensen uit Warfum op de publieke tribune, dat ik dit besluit, het kabinet dit besluit niet lichtsinnig genomen heeft.

[1:52:14] En dat dat ook een reden is geweest dat ik in de zomer en ook in december in Warfum geweest ben om in gesprek te gaan met

[1:52:21] Natuurlijk niet alle inwoners, maar een aantal inwoners uit Warfem.

[1:52:25] En die gesprekken zijn indrukwekkend en intens.

[1:52:29] Ik begrijp ook heel goed teleurstelling en boosheid bij de inwoners in Warfem.

[1:52:37] die ik in het kabinet een besluit heb genomen, dat zij begrijpelijkerwijs vanuit hun positie en standpunt heel graag anders hadden gezien.

[1:52:46] Zoals ik al zei, het besluit is niet lichtzinnig genomen.

[1:52:49] We hebben de winningsaanvraag, de vergunningsverlengingaanvraag moet ik natuurlijk zeggen, heel zorgvuldig bekeken en daarvoor de adviezen van TNO, SODM en mijn raad en natuurlijk ook de adviezen uit de regio goed bestudeerd.

[1:53:06] En op basis van de adviseurs TNO, SODM en mijn raad concludeert het kabinet dat de winning veilig, technisch veilig, zoals mevrouw Posma die woorden ook gebruikte, kan plaatsvinden.

[1:53:21] En dat is de reden dat ik dat besluit in december heb genomen.

[1:53:27] Daarna is natuurlijk de periode geweest dat zienswijzen konden worden ingediend.

[1:53:32] die zienswijze zijn ingediend, bestudeerd door het ministerie.

[1:53:38] En op grond van die zienswijze ook het laatste gesprek dat ik zelf in december had.

[1:53:46] alle zorgen die ik daar heb gehoord over het bredere begrip veiligheid, dus niet alleen die technische veiligheid, maar ook de maatschappelijke of sociale veiligheid, is voor mij ook reden geweest om met NAM het gesprek aan te gaan.

[1:54:00] En heb ik met NAM de afspraak kunnen maken dat zij hun risicobeheersplan aanpassen.

[1:54:07] Dat is gebeurd.

[1:54:08] En nadat dat gebeurd is, is eind maart

[1:54:12] het definitieve besluit gepubliceerd.

[1:54:15] Ik neem niet weg dat ik nog steeds begrijp en snap dat dat tot zorgen en ook onrust leidt, maar ik en het kabinet nemen dit soort besluiten alleen als wij op basis van adviezen het oordeel hebben dat het veilig en verantwoord kan.

[1:54:31] En op basis van dat oordeel, op basis van de zienswijze en het gesprek daarna met de NAM, de aangepaste voorwaarden, is het kabinet daarover die mening toegedaan.

[1:54:40] Vandaar dat wij

[1:54:44] Voorzitter, mevrouw Beckerman vroeg in het kader van dit besluit hoe zij nou de lessen van de enquête toegepast bij het nemen van dit besluit.

[1:54:56] Ik heb daar net al een paar dingen over gezegd, maar laat ik het expliciet maken.

[1:54:59] De parlementaire enquête heeft ons

[1:55:05] ongelooflijk duidelijk gemaakt dat die veiligheid, dat het belang van veiligheid voorop moet staan.

[1:55:11] En ook dat de zorgen van omwonenden serieus moeten worden genomen.

[1:55:15] En het is precies die combinatie, die les of dat inzicht of die conclusie uit de parlementaire enquête, die hebben geleid tot het proces wat ik zojuist schetste.

[1:55:24] Dat wegen van die adviezen, dat voeren van gesprekken in de regio.

[1:55:30] dat beoordelen van de zienswijze en op basis daarvan het gesprek met de NAM voeren.

[1:55:36] Ik denk dat dat in de kern eigenlijk een vertaling is van de belangrijkste les wat mij betreft uit het enquêterapport om met dit soort aanvragen om te gaan.

[1:55:53] Voorzitter, dan vroeg mevrouw Beckerman mij ook, gaat u nou nieuw advies aan SODM vragen?

[1:56:00] Voorzitter, het korte antwoord daarop is nee.

[1:56:04] Ik en het kabinet, we hebben de aanvraag van de NAM om langer gas te mogen winnen uit het gasveld Warfum, ik herhaal het nogmaals, heel zorgvuldig bekeken.

[1:56:13] Onder meer TNO, SODM en de mijnraad zijn om advies gevraagd.

[1:56:19] Zij geven aan dat die winning technisch veilig kan plaatsvinden.

[1:56:23] En om die reden heb ik geen nieuw advies gevraagd, maar heb ik mij ook niet doof getoond voor de reacties in de omgeving.

[1:56:31] Vandaar mijn gesprek met de NAM en de aanpassing van het risicobeheersplan.

[1:56:37] Voorzitter, dan vroeg mevrouw Beckerman mij ook, waarom grijpt de minister pas in als er een beving heeft plaatsgevonden?

[1:56:48] Deze vraag interpreteer ik even in het verlengde van wat mevrouw Beckerman zei over het aanpassen van het risicobeheersplan met die beving, met de magnitude van 2,5.

[1:57:01] Dat dat het moment is, mocht hij zich voordoen, dat de winning wordt stilgelegd.

[1:57:08] Voorzitter, op basis van de adviezen heeft het kabinet besloten om de vergunning te verlenen, omdat op basis van die adviezen het kabinet zegt het kan veilig en verantwoord.

[1:57:25] Ik heb in dat risicobeheersplan wel iets op willen nemen om dat moment van ingrijpen, waarvan ik hoop dat het nooit nodig is en dat het zich niet gaat voordoen, op een lager niveau te zetten.

[1:57:44] op een beving met een magnitude van 2,5.

[1:57:47] De kans op een beving op deze schaal is klein, maar kan niet worden uitgesloten.

[1:57:56] In Warfum is eerder een beving geweest met een magnitude van 1,1.

[1:58:01] Maar mocht dit zich

[1:58:10] Mocht zich een beving van deze omvang voordoen, dan moet de winning worden stilgelegd en kan die pas doorgang vinden nadat er over gesproken is en het ministerie daar opnieuw toestemming voor heeft gegeven.

[1:58:28] Bij een beving van 3,0 op de schaal van Richter wordt het definitief stilgelegd.

[1:58:35] Voorzitter, dan vroeg mevrouw Posma mij of ik de onderliggende documentatie over het besluit van de SODM om niet te gedogen, zolang er geen definitief besluit was, met de Kamer kan delen.

[1:58:52] Voorzitter, ik heb dat ook in het debat in december gezegd.

[1:58:54] Het besluit om Anne niet over te gaan tot wel of niet gedogen is aan SODM.

[1:59:01] Daar ga ik niet over.

[1:59:03] Maar ik zal SODM vragen of zij de brief die SODM daarover aan de NAM gestuurd heeft met dat besluit of die openbaar gemaakt kan worden.

[1:59:13] Ik heb die zelf ook niet.

[1:59:15] Ik heb alleen de Kamer in december geïnformeerd dat SODM dit besluit genomen had.

[1:59:22] Voorzitter, dan vroeg mevrouw Posma ook, stel nou dat zo'n beving van meer dan 2,5 op de schaal van rechten zich voordoet, welke stappen worden dan gezet?

[1:59:32] Voorzitter, bij een beving van meer dan 2,5 legt NAM de productie van het veld stil.

[1:59:40] Dan vindt er overleg plaats met de toezichthouder, met de SODM, over eventueel schadebeeld, productiemaatregelen die je daar mogelijk op zou kunnen nemen.

[1:59:51] Dan wordt er gecommuniceerd met de omgeving.

[1:59:53] Maar NAM mag, zoals ik net ook zei, de productie pas hervatten na toestemming van de minister van Klimaat en Groene Groei, de bevoegde minister in dit geval.

[2:00:03] Bij een beving van meer dan 3,0, ik herhaal het voorzitter, moet de productie van het veld definitief en direct stoppen.

[2:00:11] Dan vroeg mevrouw Posma wat nou als die beving onder het Groningenveld ligt.

[2:00:16] Wat gebeurt dan hetzelfde of moet het echt onder het Warfemerveld plaatsvinden?

[2:00:22] Het aangepaste risicobeheersplan van de NAM, zoals dat hoort bij dit besluit, dat ziet toe op het gasveld Warfem en treedt in werking als er een beving onder dat gasveld heeft plaatsgevonden.

[2:00:36] Een KNMI-toetst waar de beving heeft plaatsgevonden.

[2:00:40] En in Warfum is uitgebreide monitoring aanwezig, waardoor goed in te schatten is of de beving veroorzaakt is door het Warfumveld of niet.

[2:00:50] Voorzitter, dan vroeg mevrouw Posma mij nog of ik ook kijk naar het exploiteren van gasvelden buiten Noord-Nederland, bijvoorbeeld in Zuid-Holland, Noord-Holland en Brabant.

[2:01:03] En op dit moment wordt er gas gewonnen in meerdere delen van Nederland, zoals in Noord- en Zuid-Holland en Noord-Brabant.

[2:01:10] Dus dat is nu ook gaande.

[2:01:13] Ik streef er nog steeds naar om voor de zomer afspraken met sectorpartijen te maken over een verantwoorde afbouw van de gaswinning op land en de voorwaarden waaronder die gaswinning nog plaats kan vinden in de periode van de transitie waarin we gas nog nodig hebben.

[2:01:33] Die afspraken gaan onder meer over het inzichtelijk maken van waar wel en waar geen gas meer geworden kan worden in heel Nederland.

[2:01:40] Dus niet alleen in Noord-Nederland, maar in heel Nederland.

[2:01:42] Ik heb aan EBN gevraagd om dat inzichtelijk te maken en daar zijn zij mee bezig.

[2:01:48] Ik vertrouw er dus ook op dat in die analyse en daarmee ook in de afspraken met de sectorpartijen dat we alle velden meenemen en zo een totaalbeeld kunnen schetsen.

[2:02:03] U bent nog niet aan het einde van het blokje.

[2:02:06] Maar voorzitter, dit waren wel alle vragen over Warfem.

[2:02:09] Ik kom nu nog bij twee vragen over Ternaard.

[2:02:12] Dus als dat helpt, dan kan ik die zometeen doen.

[2:02:20] Ja, dan heeft u nu de interrupties over Warfem.

[2:02:23] Ja, mevrouw Beckerman.

[2:02:25] Voorzitter.

[2:02:28] Ik had gehoopt dat we in dit debat verder zouden komen, vooral omdat toezichthouder SODM opmerkte dat zij dit advies na de parlementaire enquête niet zo hadden gegeven.

[2:02:45] Het is eigenlijk gek dat de minister zegt ik baseer me daar op en diezelfde toezichthouder zegt leer nou van die parlementaire enquête.

[2:02:58] Ik hoor de minister zeggen dat ze de zorgen van de omwonenden serieus neemt.

[2:03:04] Is de minister van mening dat zij die echt serieus genoeg neemt als ze doorzet met dit plan waar, ik zeg nogmaals, zowel bewoners, provinciebestuur heel negatief tegenover oog staan en dus ook haar eigen en de enige in de wet genoemde toezichthouder.

[2:03:29] Voorzitter, dank.

[2:03:32] De vraag of ik vind dat ik de zorgen serieus genoeg heb genomen.

[2:03:36] Wat ik in mijn inleiding ook zei, ik begrijp dat het besluit van het kabinet, waar mijn handtekening onder staat, dat dat tot teleurstelling en ook boosheid leidt en heeft geleid.

[2:03:47] Dat heb ik zelf ook ervaren in het gesprek wat ik in december in Warfum gevoerd heb.

[2:03:54] Maar zowel dat gesprek als het gesprek in de zomer... Laat ik nog één ding aan toevoegen.

[2:04:00] Dus ik snap dat het gevoel bestaat dat ik die zorgen bij het nemen van dit besluit op die manier niet gehoord heb.

[2:04:07] Omdat ik niet het besluit heb genomen dat de mensen in Warfem graag gewild hadden.

[2:04:13] Neem niet weg dat de gesprekken die ik gevoerd heb in de zomer en in december mij wel aan het denken hebben gezet.

[2:04:22] Sterker nog, op de terugweg van het gesprek in de zomer, dat was voor mij het moment of de aanleiding.

[2:04:28] Ik dacht, we moeten afspraken gaan maken met sectorpartijen die bezig zijn met gaswinning op land.

[2:04:34] Om te kijken, hoe gaan we dat nou afbouwen in de komende jaren?

[2:04:37] Op welke plekken gaan we dat nog doen?

[2:04:38] Onder welke voorwaarden?

[2:04:40] Tot wanneer?

[2:04:41] Hoe ga je om met een verdeling van lusten en lasten?

[2:04:47] En op die manier ben ik van mening dat ik wel degelijk die zorgen serieus neem.

[2:04:53] niet direct in dit besluit.

[2:04:55] Dat begrijp ik, dat dat niet zo ervaren wordt.

[2:04:57] Maar wel in alle stappen die we nu zetten.

[2:05:00] En ook dat sectorakkoord is daar een van.

[2:05:04] Het programma Duurzaam Gebruik Diepe Ondergrond hoort daarbij, maar ook de herziening van de Mijnbouwwet.

[2:05:09] Het zijn allemaal trajecten naast elkaar die meer ruimte moeten geven om juist ook aan de zorgen waar mevrouw Beckerman aan refereert, om die meer een plek te kunnen geven.

[2:05:22] Een vervolgvraag van mevrouw Beckerman.

[2:05:25] Ja, voorzitter, maar dat zinnetje heb ik de zorgen van omwonenden serieus genomen en dan het antwoord niet direct in dit besluit, daar zit toch de kern?

[2:05:34] Want voorzitter, dit is een dorp waar dus al heel veel woningen onveilig zijn.

[2:05:38] Dit is een dorp waar al heel veel mensen schade hebben.

[2:05:42] En als je dan in dit besluit, niet direct in dit besluit, die zorg van omwonenden serieus neemt,

[2:05:50] Dan laat je toch de kans bestaan.

[2:05:53] Je voorkomt op geen enkele manier dat er schade ontstaat, maar je grijpt pas in nadat de overheid dus weer woningen bewust de kans laat lopen op schade.

[2:06:05] En daarmee ook mensen.

[2:06:06] Waarom willen we dat risico opnieuw lopen, na alles wat Groningen al is aangedaan?

[2:06:15] Wat ik zei is dat ik mij kan voorstellen dat de manier waarop ik bij het nemen van dit besluit de zorgen en wat ik gehoord heb in Warfum, dat dat niet ervaren wordt als dat ik dat serieus heb genomen.

[2:06:28] Omdat de mensen, en dat begrijp ik ook, de inwoners in Warfum heel graag een ander besluit hadden gehoord.

[2:06:34] Ik schetste net mijn overweging om afspraken met sectorpartijen over gaswinning op land te maken.

[2:06:44] Maar ook in het definitieve besluit, het gesprek aangaan met de NAM om in dat risicobeheersplan

[2:06:53] die getallen naar beneden bij te stellen.

[2:06:55] Ja, dat is naar mijns inziens echt een stap om aan die zorgen tegemoet te komen.

[2:07:03] Kan ik daarmee het gevoel helemaal wegnemen?

[2:07:05] Nee, omdat het besluit doe het wel of doe het niet, wat de mensen in Marfum graag hadden gewild, niet het besluit is dat door dit kabinet genomen is.

[2:07:16] Nog een vervolgvraag van mevrouw Beckerman.

[2:07:17] Mag u heel even de microfoon uitzetten?

[2:07:20] De SODM heeft een belangrijke plek in de mijnbouwwet.

[2:07:24] Het is niet zomaar iemand die advies geeft, maar die hebben een centrale plek in de mijnbouwwet.

[2:07:32] Wat zegt het nou dat een toezichthouder met zo'n centrale plek

[2:07:39] eigenlijk zegt, ja, maar dat advies is te oud.

[2:07:43] Dat advies zouden we niet opnieuw op deze manier zo geven na de parlementaire enquête.

[2:07:50] Hoe verhoudt is het wel rechtmatig om zo'n besluit te nemen als een toezichthouder, die nogmaals als enige centraal in de wet staat, op deze manier zich daarover uitlaat en overoordeelt?

[2:08:07] Voorzitter, heel feitelijk.

[2:08:08] Ook TNO en de Mijnraad staan als adviseurs in de wet genoemd.

[2:08:12] Maar dat doet niks af aan de vraag die mevrouw Beckerman mij stelde.

[2:08:19] Om het citaat waar mevrouw Beckerman naar refereert van SODM, van 6 december 2012, de dag waarop het ontwerpbesluit naar buiten kwam, daar stond ook nog iets anders.

[2:08:33] Daar stond dat SODM heeft al in 2022 geadviseerd dat de winningen uit het Warrum-Gasveld in Groningen

[2:08:41] De risico's zijn vergelijkbaar met die van andere kleine gasvelden in Nederland.

[2:08:46] Iets verderop is de quote van een directeur bij het SODM opgenomen.

[2:08:51] En daar wordt verwezen naar de enquêtecommissie en ook de opmerking gemaakt dat deze directeur zich goed kon voorstellen dat warformers ook graag in dit veld de winning gestopt hadden gezien.

[2:09:05] Maar dat het advies van voor die tijd stond.

[2:09:08] Dus dit heeft iets te maken met de technische veiligheid, waar we het al even over hadden, en ook dat andere aspect van veiligheid, van sociale veiligheid, van maatschappelijke veiligheid, waarvan ik me heel goed kan voorstellen en ook goed begrijp dat we daar meer mee willen doen in de toekomst.

[2:09:24] Want dit raakt direct aan het draagvlak voor gaswinning, maar überhaupt voor activiteiten in de ondergrond.

[2:09:31] Dat is ook de reden dat we aan die herziening van de mijnbouwwet werken.

[2:09:35] Ik wil ook die afspraken met de sectorpartijen maken.

[2:09:39] Juist omdat de herziening nog lang op zich laat wachten, wil ik met die afspraken met sectorpartijen al vooruitlopend op de herziening op die manier kunnen gaan werken.

[2:09:50] Dan heeft er nog een vierde en laatste interruptie van mevrouw Beckerman.

[2:09:54] Ik besteed er toch aan om... Heel even.

[2:10:02] Waarom herzien we de mijnbouwwet?

[2:10:04] Omdat het gruwelijk misgaan is in Groningen.

[2:10:07] Dat is een belangrijke reden.

[2:10:08] Dus daarom herzie je de mijnbouwwet, de manier waarop we hiermee omgaan.

[2:10:12] En dan zeg je dus precies tegen die provincie en die plek, helaas, die nieuwe wet laat nog op zich wachten.

[2:10:22] Maar als de nieuwe wet er is, ja, dan gaan we wel sociale en maatschappelijke veiligheid meenemen.

[2:10:26] Is het wel eerlijk?

[2:10:30] En ik zou nog hele andere kwalificaties aan kunnen geven, dat je juist tegen de provincie die er al zoveel onder heeft geleden zegt, helaas voor u opnieuw deze hele heftige boodschap.

[2:10:42] Zou je niet moeten zeggen, we werken aan de nieuwe mijnbouwwet, want we hebben als overheid een provincie mensen gruwelijk in de steek gelaten.

[2:10:50] En tot die tijd, totdat we een kader hebben waarmee we sociale en maatschappelijke veiligheid ook eerlijk kunnen meewegen, doen we helemaal niks.

[2:11:00] Voorzitter, we herzien de mijnbouwwet omdat we zien dat de diepe ondergrond niet alleen het verleden, maar ook nog in de toekomst een hele belangrijke rol speelt in hoe we energie opwekken, hoe we energie opslaan.

[2:11:14] En ook omdat we zien dat het perspectief op het gebruik van die diepe ondergrond, maar ook het draagvlak voor activiteiten in die ondergrond niet meer vanzelfsprekend zijn, zeker niet als het op gaswinning aankomt.

[2:11:28] We wilden het vorige kabinet al en willen ook dit kabinet die herziening doorzetten, zodat we meer regie en duidelijkheid kunnen geven vanuit de overheid.

[2:11:37] Dat we aanvullende voorwaarden kunnen stellen op het gebruik van die ondergrond, het gebied van veiligheid, financiën.

[2:11:43] En dat we ook ruimte kunnen geven aan nieuwe ontwikkelingen die de energietransitie mogelijk maken.

[2:11:49] Mevrouw Kreuger stelde een aantal vragen over geothermie.

[2:11:51] Daar zal ik zo meteen nog op ingaan.

[2:11:53] Dus dat is waarom we de mijnbouwwet herzien.

[2:11:56] Dat is een lang traject.

[2:11:57] Mevrouw Kreug vroeg mij naar de planning, daar zal ik zo precies op ingaan.

[2:12:01] Maar ik vind het belangrijk om al in aanloop daarnaartoe op een andere manier afspraken te kunnen maken met sectorpartijen.

[2:12:09] Dat is de reden waarom ik dat sectorakkoord wil gaan sluiten, waarin je dus vooruitlopend op de herziening op de mijnbouwwet al wel een andere manier van werken met elkaar daarover afspraken kunt maken.

[2:12:21] En dan is er nog een interruptie van mevrouw Teunissen van Partij voor de Dieren.

[2:12:24] Ja, voorzitter.

[2:12:25] Wat mij betreft raken we hier wel de kern van het debat vandaag, want het gaat over de borgen van de sociale en maatschappelijke veiligheid in het besluit dat nu is genomen om de gaswinning toch door te zetten op drie plekken in Groningen.

[2:12:41] Is die sociale en maatschappelijke veiligheid op een goede manier geborgen in dit besluit?

[2:12:46] Ik heb goed geluisterd.

[2:12:49] Ik ben naar de bewoners gegaan.

[2:12:52] Ik heb met een aantal bewoners gesproken.

[2:12:55] Ik heb teleurstelling, ik heb boosheid ervaren, dat begrijp ik ook.

[2:12:59] En daarna heeft zij afspraken met sectorpartijen gemaakt.

[2:13:02] Sectorpartijen die jarenlang hebben laten zien dat ze winst boven de Groningers hebben laten gaan.

[2:13:08] Dus de vraag is, is dit nou een betrouwbare partij om afspraken te maken over de borging van het

[2:13:15] maatschappelijk belang, of zou je dat samen met, na aanleiding van een actueel advies van het staatstoezicht, op de mijnen moeten doen, zodat je echt daadwerkelijk dat maatschappelijk en sociaal belang hebt geborgd in je besluit?

[2:13:32] Voorzitter.

[2:13:32] De afspraken met de sectorpartijen moeten nog gemaakt worden.

[2:13:35] Daarover lopen nu de gesprekken.

[2:13:38] En die zijn er juist op gericht om dat wat we graag in de mijnbouwwet willen vastleggen, maar wat dus nog even duurt, om daar al afspraken over te kunnen maken.

[2:13:47] En die gaan dan over de voorwaarden waaronder die nog de gaswinning op land nog plaats kan vinden

[2:13:52] in die transitieperiode waar we nu inzetten.

[2:13:55] Dus in die afbouwperiode van het gebruik van gas.

[2:13:57] Maar we hebben het nog wel even nodig.

[2:14:00] En in die afspraken die dus gaan over waar doe je het, op welke termijn kan dat nog, en ook onder welke voorwaarden, de lust- en lastenverdeling, waar we het al vaker over gehad hebben, die moeten in die afspraken een plek krijgen.

[2:14:14] En op die manier gehoorgeven ook aan dat begrip of dat gevoel van sociale veiligheid.

[2:14:22] Vervolgvraag van mevrouw Teunissen.

[2:14:32] Ik ben met sectorpartijen om de tafel gegaan en we hebben gekeken hoe we die sociale en maatschappelijke veiligheid hebben geborgd.

[2:14:39] We hebben technisch advies daarop gekregen en vervolgens hebben we afgesproken dat bij 2,5 schaal van richter dat we dan tijdelijk die gaswinning stopzetten en als het 3 schaal van richter is dat we het dan helemaal stopzetten.

[2:14:53] Dat zijn kennelijk de afspraken die de minister hier heeft gemaakt om het maatschappelijk belang te borgen.

[2:14:59] Klopt dat?

[2:15:01] Er lopen twee dingen door elkaar.

[2:15:03] Wat ik gedaan heb, wat ik aan het doen ben, dat is in gesprek met sectorpartijen om een sectorakkoord gaswinning op land te sluiten, waarin we die afspraken maken.

[2:15:15] En naar aanleiding van de zienswijze op basis van de zorgen die ik gehoord heb in het gesprek,

[2:15:21] Dus ben ik in gesprek gegaan met de NAM om te kijken of we voor dit specifieke besluit in het risicobeheersplan iets op konden nemen om, laat ik het zo zeggen, deels aan de zorgen tegemoet te komen.

[2:15:33] En daar is die aanpassing in het risicobeheersplan van de NAM uitgekomen, dat zij nu hebben opgenomen dat niet bij een aardbeving van 3 op de schaal van Richter, maar bij 2,5 op de schaal van Richter de producties stilleggen en in overleg gaan.

[2:15:49] Heeft u nog een interruptie van mevrouw Teunissen, de derde?

[2:15:53] Eigenlijk is dit gewoon niet het antwoord op de kern van mijn vraag.

[2:15:58] De kern van mijn vraag was op welke manier heeft nou de minister dat maatschappelijk belang goed gewogen in haar besluit om toch die gaswinning door te zetten.

[2:16:07] En dan hoor ik, ze heeft afspraken gemaakt met sectorpartijen, ze gaat nog afspraken met sectorpartijen.

[2:16:13] De sectorpartij is de NAM.

[2:16:14] Dat is de NAM, dat is een commerciële partij die jarenlang heeft laten zien, zegt ook de parlementaire enquêtecommissie,

[2:16:21] dat winst boven de Groningers is gegaan.

[2:16:24] Tegelijk hoor ik de minister.

[2:16:25] Ik heb de zorgen van mensen serieus genomen.

[2:16:28] Dan is de vraag hoe.

[2:16:29] Heeft zij inderdaad actueel advies ingewonnen om te zorgen?

[2:16:34] Want het is 2,2 schaal van Richter in februari.

[2:16:38] Aardbeving in Usquerd, naast Warfem.

[2:16:41] Mensenhuis stond te beven.

[2:16:44] Dat is precies het maatschappelijk belang waar ik het over heb.

[2:16:46] Die angst dat er weer een beving plaatsvindt.

[2:16:50] En niet alleen maar angst, het is ook gewoon de realiteit dat er enorm veel risico op schade is aan de huizen van mensen.

[2:16:58] verzakkingen.

[2:16:59] En juist dat is een aanleiding om te zeggen, wij moeten dat maatschappelijk belang beter borgen.

[2:17:04] Dat zegt staatstoezicht op de mijnen, zegt dat zelf.

[2:17:07] Wij hebben dat toen niet goed gezien.

[2:17:09] Als we het nu zouden toetsen, zouden we er anders naar kijken.

[2:17:14] Dus de vraag is aan de minister, op welke manier heeft zij nou dat maatschappelijk belang dan goed geborgd in haar besluit?

[2:17:23] Voorzitter, we kunnen van mening verschillen over of er nog gaswinning nodig is en over hoe je adviezen weegt.

[2:17:30] Maar ik vind het wel belangrijk dat we in dit debat de feiten helder en scherp houden.

[2:17:35] De aardbeving waar mevrouw Teunissen en ik meende ook mevrouw Beckerman eerder naar verwezen, waardoor ik net even haperde in mijn inbreng, was een aardbeving van 2,2 of een schaalprichter, maar die kwam uit het Groninger veld.

[2:17:48] En dat maakt hem niet minder ernstig en impactvol voor de mensen die daar wonen.

[2:17:53] Daar wil ik helemaal niets van afdoen.

[2:17:55] Maar voor de feiten hier in het debat, en dat is belangrijk ook voor het politieke debat dat wij voeren en de afweging die we maken, en dan kunnen we aan het einde van het debat, dat doen wij ook, een andere afweging maken.

[2:18:05] Maar wel op basis van de goede feiten.

[2:18:07] Dus dit was geen beving van 2,2 uit het warme veld.

[2:18:11] Hoe ik gehoor heb gegeven aan de zorgen van de inwoners uit Warfum, is door met de NAM in gesprek te gaan in het risicobeheersplan.

[2:18:23] de hoogte van de aardbeving naar beneden bij te stellen, dus al bij 2,5 op de schaal van Richter, waarvan de inschatting is dat die kans klein is dat dat gebeurt, en ik hoop ook echt oprecht dat dat niet gebeurt, laat daar geen spoor van twijfel over bestaan, dat dan op dat moment de winning stil komt te liggen en er direct overleg plaatsvindt.

[2:18:45] En daarnaast worden er gesprekken gevoerd met die sectorpartijen, juist omdat ik vind dat voor toekomstige winningsbesluiten in heel Nederland, maar zeker ook voor de kleine velden in Groningen, daar hele duidelijke afspraken moeten worden gemaakt.

[2:18:59] Onder welke voorwaarden we dat doen, wat voor afspraken we daar maken en ook wat het afbouwpad is.

[2:19:09] Dank u wel.

[2:19:11] Het antwoord van de minister geeft precies het probleem aan.

[2:19:14] Zij zegt dat we de feiten goed op orde moeten hebben.

[2:19:18] Die 2,2-schaal van Richter kwam uit het Groninger veld.

[2:19:22] Technisch gezien klopt dat, maar dat is precies

[2:19:26] waarom het belangrijk is om dat maatschappelijk belang goed te wegen bij zo'n besluit.

[2:19:31] En dat is dus kennelijk niet goed gebeurd.

[2:19:33] Het enige wat er is gedaan is technisch gekeken naar waar komt nou precies die beving vandaan.

[2:19:39] En tegelijkertijd zitten we met afspraken met de sector dat als er een

[2:19:42] een aardbeving komt.

[2:19:44] De minister zei al bij schaal van richter 2,5.

[2:19:49] Dat is een behoorlijke beving, want de huizen staan al te beven bij 2,2 en minder.

[2:19:55] Maar we hebben dus nu een afspraak.

[2:19:58] waar de bewoners helemaal niks aan hebben.

[2:20:01] Want nog steeds hangt bij hun gewoon die bewevingen boven het hoofd en pas als de schade aangericht is, dan gaan we ingrijpen.

[2:20:08] Dus, voorzitter, ik concludeer hier, er moet een onafhankelijk advies komen van het staatstoezicht van de mijnen om dat maatschappelijk belang te wegen.

[2:20:16] Dat heeft de minister niet in haar advies meegenomen en daarbij heeft ze het maatschappelijk belang onvoldoende meegewogen.

[2:20:24] De minister.

[2:20:26] Voorzitter, ik heb net geschetst hoe ik dat belang heb meegewogen, hoe dat op dit moment geregeld is in de wet, hoe ik dat straks wil aanpassen en waarom ik op weg daarnaartoe afspraken met de sector wil maken.

[2:20:36] Voorzitter, ik hecht eraan nog één ding toe te voegen.

[2:20:38] In die gesprekken met de NAM heb ik nu afgesproken in het risicobeheersplan die 2,5 op de schaal van Richter op te nemen.

[2:20:46] Ik heb ook in het kader van die gesprekken die we met de sectorpartijen nu voeren,

[2:20:50] om tot dat sectorakkoord te komen, aan de SODM gevraagd... kunnen jullie een beleidsadvies maken... of je in dat risicobeheersplan die profielen kan bijstellen... of die je anders kan maken.

[2:21:06] Dat stond ook in mijn brief van vorige week.

[2:21:08] En daarover heb ik met de NAM afgesproken dat als uit dat advies komt... dat ze op een lager getal uitkomen dan 2,5... dat we dat ook aanpassen in het risicobeheersplan van Warven.

[2:21:20] Dan heeft u nog een interruptie van mevrouw Kreuger.

[2:21:22] Ik weet niet of die inmiddels beantwoord is of dat er nog is.

[2:21:26] Ja, voorzitter.

[2:21:27] Volgens mij heeft de groot deel van de oppositie nu alle interrupties kwijt, of niet kwijt, maar gebruikt om dit boven tafel te krijgen.

[2:21:38] Ik vind het onbegrijpelijk en ik wil toch dat de minister het nog één keer

[2:21:43] Probeer het uit te leggen.

[2:21:45] We hebben een Groninger enquête gehad met snoeiharde conclusies.

[2:21:52] Het SODM zegt dat we nu anders gaan toetsen, anders toezicht houden, anders adviseren.

[2:22:00] Het parlementaire enquête zou het ook anders gedaan hebben.

[2:22:03] Dat is precies het citaat in dat artikel.

[2:22:06] Vervolgens zegt de minister, dat neem ik mee in de toekomst en ik ga in een sectorakkoord in de geest van die toekomstige wet al handelen.

[2:22:15] Dus ze zegt, oké, die wet duurt te lang.

[2:22:17] Ik ga in de geest van die wet handelen.

[2:22:19] En dan ga je net in het gebied waar mensen keihard geraakt zijn

[2:22:23] door het Groninger veld.

[2:22:26] Dan gaat het om die mensen die eigenlijk beschreven worden in de parlementaire enquête.

[2:22:30] Ga je niet in geest met die toekomstige wet handelen.

[2:22:33] Hoe kan dat nou?

[2:22:34] Dat is toch niet uit te leggen.

[2:22:35] Dat is toch gewoon een mate van rechtsongelijkheid.

[2:22:38] Dat is toch gewoon geen gelijke monniken, gelijke kappen.

[2:22:41] Dus ik wil toch de minister vragen, als zij nou zegt ik wil in geest van de toekomstige wet nu afspraken maken en ik hoor wat staatstoezicht op de mijnen zegt en ik herken dat we het anders moeten doen, dan moet je toch ook anders kijken nu naar Warfem en dan kan je toch op zijn minst nu nog een advies vragen.

[2:23:03] Ik heb anders gekeken in de warven.

[2:23:06] Ik heb de ervaring uit de gesprekken en de input uit de zienswijze gebruikt.

[2:23:15] Ik vind het echt cruciaal dat we hier oppassen hoe de woorden van SODM worden neergezet.

[2:23:22] SODM hebben een opmerking gemaakt over dat hun advies van voor de parlementaire enquêtecommissie stamde.

[2:23:29] Zij hebben gezegd dat zij zich kunnen voorstellen

[2:23:32] dat de warformers ook graag de gaswinning in dit veld gestopt hadden gezien.

[2:23:36] Maar in datzelfde artikel zegt SODM ook dat zij geadviseerd hebben dat de winning veilig kan doorgaan en dat de risico's vergelijkbaar zijn.

[2:23:45] Dus laten we nou niet die twee dingen met elkaar vermengen.

[2:23:47] Ja, zij hebben iets gezegd.

[2:23:49] over de tijd waarin het advies gegeven is, dat in de tijd na de enquêtecommissie daar natuurlijk ook gevoelens bij de inwoners van Warfum zijn.

[2:23:59] Maar het is niet zo dat het daarmee nu onveilig is en het is ook niet zo dat ik dit besluit lichtzinnig genomen heb, dat ik niet naar die adviezen gekeken heb van drie adviseurs en in het gesprek met NAM een aanpassing in het risicobeheersprofiel heb voorgesteld.

[2:24:19] Dan denk ik dat u verder kunt met uw beantwoording.

[2:24:25] Dan was er nog een vraag van mevrouw Kreuger over het verlenen van vergunningen in Friesland en Warfum, maar meer in algemene zin.

[2:24:40] En daarvoor geldt, en dat is niet anders dan wat ik net schetste bij Warfum, elke aanvraag wordt per geval zorgvuldig beoordeeld door de adviezen van de drie adviseurs en van de

[2:24:52] en mede-overheden te bestuderen.

[2:24:55] En alleen als het veilig en verantwoord kan, wordt de vergunning verleend.

[2:25:00] Die vergunning kan ik ook niet zomaar weigeren.

[2:25:02] Dat hele debat hebben wij in december ook met elkaar gevoerd.

[2:25:09] Ik ken de zorgen van de inwoners van Friesland.

[2:25:13] Ik weet niet of mevrouw Kruger expliciet naar de mijnbouwtafel in Friesland verwees.

[2:25:17] Maar daar komen die zorgen.

[2:25:27] In het kader van het sectorakkoord, waar ik het net over had, wordt ook met de decentrale overheden gesproken, waaronder Friesland.

[2:25:34] Al die input zal ook mee worden genomen in het maken van de afspraken.

[2:25:40] Dan vroeg mevrouw Posma, maar ook mevrouw Kreuger nog naar de stand van zaken met de uitvoering van de motie Posma ten aanzien van Ternaard.

[2:25:51] Zoals ik in december daarover heb aangekondigd, proberen we in goed overleg met de adelhouders van NAM, Shell en Exxon tot een oplossing te komen voor Ternaard.

[2:26:02] Waarbij mijn inzet is dat de nam afziet van gastwinning.

[2:26:08] De gesprekken die lopen zijn constructief, maar de vertrekpunten liggen natuurlijk ook wel uit elkaar.

[2:26:17] Die zijn nog niet afgerond en ik kan ook niet op voorhand een garantie geven hoe dat afloopt.

[2:26:25] Maar zodra daar iets over te melden is, laat ik dat de Kamer uiteraard weten.

[2:26:31] Voorzitter, dat was Warfem en dus een heel klein beetje Ternaard, wat daarover gevraagd was.

[2:26:38] Dan kom ik nu bij Limburg.

[2:26:40] Daar staat mevrouw Kruger kijkend mij vraagend aan, dus misschien ben ik een vraag van haar vergeten.

[2:26:47] Dan ga ik nu verder.

[2:26:51] Ik kom zo nog bij de Mijnbouwwet en de vragen die daarover gesteld zijn.

[2:26:56] Onder andere door mevrouw Kruger.

[2:26:58] Voorzitter, dan Limburg.

[2:27:01] En eigenlijk... iedereen die mij daar vragen over stelde, zei het in soortgelijke woorden.

[2:27:09] Waarom duurt het zo lang?

[2:27:11] En voorzitter, ik ben het er mee eens.

[2:27:13] Dit duurt te lang.

[2:27:14] Het duurt al lang en het duurt te lang.

[2:27:17] Er is al een paar jaar geleden toegezegd dat hier... dat er een schadeafhandeling voor Limburg zou worden opgezet.

[2:27:27] In 2024 is geprobeerd om de gehele schadeafhandeling onder te brengen bij een bestaande organisatie.

[2:27:35] Dat is helaas niet gelukt.

[2:27:39] Op basis van het advies van de kwartiermakers zijn we nu de hele schadeafhandeling aan het inrichten.

[2:27:47] Er is mij echt alles aangelegen, omdat dat al dit jaar van start gaat.

[2:27:53] Het digitale loket aan het eind van dit jaar, in december, en dan in januari volgt het fysieke loket.

[2:28:03] En om zo snel mogelijk aan de slag te kunnen gaan, dat zeg ik ook in de richting van de heer De Groot, wordt nu eerst een tijdelijke organisatie opgezet, zodat er een organisatie is die kan gaan uitvoeren.

[2:28:17] We hebben echt gekeken waar je nog sneller kan versnellen in de procedure.

[2:28:21] Ik geloof dat mevrouw Posma mij vroeg.

[2:28:24] Ja, er is een deel van het advies van de kwartiermakers dat de minister niet heeft overgenomen.

[2:28:28] En dat klopt.

[2:28:29] Dat is het advies.

[2:28:29] Start nou met die schadeafhandeling in september.

[2:28:33] Hoewel ik en mijn collega's ook de RVO, die die tijdelijke organisatie gaan invullen, niks liever zouden willen... moeten we ook eerlijk zijn en geen verwachtingen wekken die we niet waar kunnen maken.

[2:28:43] Het is echt een complex proces om zo'n schadeafhandeling op een goede manier op te zetten... dat je ook kunt waarmaken wat we beloven.

[2:28:51] En dat heeft gewoon langer tijd nodig.

[2:28:52] Vandaar dat dat digitale loket in december open gaat... en we niet op het advies van de kwartiermakers om dat al in september te doen...

[2:29:01] in hebben kunnen gaan.

[2:29:05] Dan vroeg mevrouw Beckerman naar de pilot met de tien mensen, tien gezinnen in Limburg.

[2:29:20] Waarom moet je nou een pilot doen, terwijl er eigenlijk al zoveel ervaring is?

[2:29:27] Die pilot is juist bedoeld om vertraging te voorkomen.

[2:29:32] Er wordt nu een schaderegeling gemaakt waarin ook dat begrip, wat mevrouw Beckerman ook noemde, voldoende aannemelijk is uitgewerkt.

[2:29:42] En we willen juist met deze mensen, met deze gezinnen, die met hun specifieke schadegevallen kijken, hoe werkt nou die regeling?

[2:29:52] Werkt die goed en waar moeten we hem eventueel nog aanpassen of aanscherpen?

[2:29:56] Dus het is geen vertragingstactiek om de woorden van mevrouw Beckerman te gebruiken.

[2:30:01] Het is juist een manier om te zorgen dat we tot een regeling komen die goed werkt.

[2:30:06] En in de tussentijd... We zetten dus de tijdelijke organisatie op.

[2:30:10] En in de tussentijd ben ik met de minister van BZK in gesprek over of de definitieve organisatie

[2:30:18] Dat moet ik met de minister van BZK doen, want zij is voor dat deel verantwoordelijk.

[2:30:24] Daarover hoop ik in de zomer een besluit te kunnen nemen.

[2:30:30] Dan vroeg mevrouw Beckerman mij waarom ik niks doe met de regio-specifieke voorstellen uit Limburg, maar waarom ik kies voor een centrale regeling.

[2:30:40] En voorzitter, ik ben heel intensief in overleg met de regio en ik gebruik ook de voorstellen uit de regio.

[2:30:48] Het was wel een nadrukkelijk verzoek vanuit de provincie en ook de betrokken gemeenten

[2:30:55] om het centraal te regelen, dus met een ZBO en een schaderegeling waar we samen aan werken.

[2:31:03] En binnen de commissie Mijnbouwschade komt een Limburgkamer, zodat daar ook echt een eigen plek is voor deze schadegevallen.

[2:31:15] De voorzitter van die Limburgkamer is benoemd en daarbij is de regio ook betrokken.

[2:31:20] We zoeken nu nog twee technische commissieleden.

[2:31:25] Voorzitter, dat over de regio-specifieke voorstellen.

[2:31:28] Dan vroeg mevrouw Beckerman mij, krijgen mensen schadevergoed als het aannemelijk is of moeten mensen opnieuw wachten?

[2:31:34] Ik zei net al, mensen moeten helaas nog even wachten tot dat digitale loket opengaat eind van dit jaar.

[2:31:40] En dan wordt de schade onderzocht door de Limburgkamer van de Commissie Mijnbouwschade.

[2:31:45] En die Limburgkamer gebruikt dit criterium voldoende aannemelijk en niet causaliteit.

[2:31:51] Dus ze hoeven niet zelf iets aan te tonen.

[2:31:56] Dan vroeg mevrouw Teunissen waarom ik niet in Limburg ook kies voor de omkering van de bewijslast, zoals dat in Groningen geldt.

[2:32:07] Voorzitter, in Limburg is de situatie zo dat bewoners in veel gevallen geen recht meer hebben op vergoeding van hun schade, of het is heel lastig om het te verhalen op de rechtsopvolgers.

[2:32:20] Het kabinet wil dat particuliere huiseigenaren niet met mijnbouwschade blijven zitten.

[2:32:26] Daarom hebben we die coulanceregeling gemaakt.

[2:32:29] De Limburgkamer van de commissie zal advies uitbrengen over de aard en de oorzaak van de schade en de bijbehorende herstelkosten.

[2:32:37] Daarmee neemt de commissie dus de bewijslast van bewoners over.

[2:32:42] Zoals ik net ook tegen mevrouw Beckerman zei, daarbij geldt dus die voldoende aannemelijkheid in plaats van een kausaal verband.

[2:32:50] De heer De Groot vroeg of er twee loketten zouden komen.

[2:32:53] Dat leidt tot verwarring.

[2:32:56] Ik las dat ook in de media.

[2:32:59] Die verwarring wil ik heel graag wegnemen.

[2:33:02] Er komt één loket.

[2:33:05] Wel een digitaal en een fysiek loket, maar dat is één loket.

[2:33:08] Dat digitale loket gaat in december open en heel snel daarna in begin januari ook het fysieke loket.

[2:33:16] En dan kun je je dus of via internet of fysiek bij het loket aanmelden.

[2:33:23] Dus er komen geen twee loketten om die verwarring weg te nemen.

[2:33:29] Daar vroeg ook mevrouw Kreuger naar, na die twee loketten.

[2:33:34] Ik hoop dat ik hiermee die verwarring heb weggenomen.

[2:33:39] Mevrouw Kreugen refereerde ook nog even aan die tijdelijke organisatie.

[2:33:45] Dat doen we dus om die schadeafhandeling zo snel mogelijk te kunnen starten, omdat het oprichten van een ZBO een langer traject is, omdat dat ook in de wet moet worden geregeld.

[2:33:54] Mensen met grootschades, daar vroeg mevrouw Kreuger ook naar, die kunnen zich tot het einde van het jaar melden bij de stichting het Calumiteitenfonds.

[2:34:03] En eind 2025, als de regeling openbaar is en van kracht is, of operationeel zou zijn, dat moet ik eigenlijk zeggen, dan is de taak van de stichting klaar.

[2:34:16] En dan kunnen mensen met schade, of dat nou grote of kleine schade is, zich melden bij IML.

[2:34:23] Dan vroeg mevrouw Kreuger naar de financiering en wat er als die genoemde 1 miljoen niet volstaat.

[2:34:33] Dat budget van 1 miljoen dat geldt vanaf 2030.

[2:34:37] En in de voorgaande jaren, dus vanaf nu, is er meer budget, namelijk 19,7 miljoen beschikbaar.

[2:34:45] En wij zullen dat de komende jaren monitoren en evalueren en als aanpassing nodig is,

[2:34:51] ook naar die reeks waar mevrouw Kreuger naar verwees van 1 miljoen vanaf 2030, dan zullen we daar naar kijken.

[2:35:04] Ik heb al antwoord gegeven op de vraag van de heer De Groot van zijn er nou geen alternatieven waardoor de regeling sneller open kan?

[2:35:13] Omwille van die complexiteit en zorgvuldigheid en het niet willen wekken van valse verwachtingen.

[2:35:20] De heer De Groot vroeg mij ook maar betekent het nou dat mensen met zware mijnbouwschade nog twee jaar moeten wachten voordat ze aan de aan de beurt zijn?

[2:35:29] Het is zo dat de tijdelijke organisatie de kleine schadegevallen gaat afhandelen.

[2:35:36] De verwachting is ook dat het het grootste gedeelte van de schadegevallen is.

[2:35:40] Maar voor de grote schadegevallen gaat er een proefproject starten.

[2:35:48] begin 2026.

[2:35:49] En daar zal de zwaardere casuïstiek behandeld worden.

[2:35:56] En die zullen dan ook daarna natuurlijk afgehandeld worden.

[2:35:59] En als dat goed gaat werken, dan wil ik dat ook voortzetten totdat we dat echt goed ingeregeld hebben.

[2:36:04] En ik kom zo nog op de vraag van de heer Vermeer over waarom zijn er nou nog geen aannemers gecontracteerd.

[2:36:12] Dan vroeg mevrouw Posma hoeveel schademeldingen kunnen er nou terecht bij de loketten?

[2:36:17] Het is op dit moment nog onduidelijk hoeveel schadegevallen er precies zijn in Limburg.

[2:36:23] En dat maakt het organiseren van de afhandeling complex.

[2:36:26] Maar ook om nu aantallen te noemen van hoeveel kunnen er nou terechtkomen.

[2:36:35] Wat we gaan doen is om de schadeafhandeling eigenlijk in delen open te stellen.

[2:36:42] En dat gaat dan in delen van ongeveer 1250 adressen.

[2:36:46] En de gedachte is nu dat er zo'n zeven van die groepen van 1250 adressen per jaar kunnen worden opengesteld.

[2:36:53] En in de afgelopen jaren hebben zich natuurlijk al mensen gemeld bij de gemeente.

[2:36:58] En ik heb met de regio afgesproken dat zij en ook de tien deelnemers van het pilotproject voorrang krijgen bij de afhandeling van de schade.

[2:37:11] Voorzitter.

[2:37:11] Dan vroeg de heer Vermeer of ik kan toezeggen dat alle Limburgers met mijnbouwschade in een woning die aannemelijk verband houdt met de voormalige mijnbouw een volledige schadevergoeding kunnen krijgen.

[2:37:26] Ik herhaal nog maar dat het uitgangspunt van het kabinet is dat geen enkele particuliere huiseigenaar in Zuid-Limburg met mijnbouwschade blijft zitten.

[2:37:34] Daar is dus voor de jaren 25 tot 29

[0:00:00] 19,7 miljoen voor beschikbaar.

[2:37:41] In de jaren daarna structureel 1 miljoen.

[2:37:44] En het is aan de Commissie Mijnbouwschade om mij te adviseren over de aannemelijkheid van de schade en het schadebedrag.

[2:37:51] En uitgangspunt blijft dat we willen helpen en ons zorgen en daarom zullen we dit dus ook heel goed monitoren en evalueren.

[2:38:03] Voorzitter, dan de vraag van de heer Vermeer over mensen die een schade hebben boven de 10.000 om dat via een aannemer te kunnen laten herstellen.

[2:38:13] Of het niet zo is dat ik dat advies van de stuurgroep van i3ml negeer.

[2:38:19] Voorzitter, ik ben van mening dat ik de keuze van de stuurgroep niet negeer.

[2:38:24] Het komt alleen later in de tijd.

[2:38:27] Ik wil die schadeafhandeling echt zo snel mogelijk starten.

[2:38:31] Daarom dat digitale loket eind van het jaar.

[2:38:33] Die tijdelijke organisatie zal zich dan gaan richten op de kleine schades.

[2:38:39] Nogmaals, dat is naar verwachting ook de grootste groep.

[2:38:42] En het organiseren van herstel door een aannemer is moeilijker en die inrichting hiervan kost meer tijd.

[2:38:48] En dat wil ik gewoon goed en zorgvuldig doen.

[2:38:51] Maar ik start dus wel dat proefproject volgend jaar.

[2:38:53] En op die manier kan ook al wel volgend jaar met het herstel van die schades begonnen worden.

[2:39:03] Dan de vraag van de heer Vermeer, hoe rechtvaardig ik nou dat er sinds 2023 nog geen aannemers zijn gecontracteerd.

[2:39:12] Ja, daar zit eigenlijk achter wat ik net schetste en ook dat de hele oprichting van hoe gaan we nou die schadeafhandeling organiseren lang, te lang geduurd heeft.

[2:39:24] En er wordt nu keihard gewerkt om die tijdelijke organisatie in te richten.

[2:39:28] En om de reden die ik noemde, hebben we die keus gemaakt voor het starten met die kleine schades in die groepen van 1250 adressen.

[2:39:37] Maar wel ook via dat proefproject te beginnen met een tiental grote schades.

[2:39:44] Dan vroeg de heer Vermeer mij naar het adviesrecht waar de provincie Limburg, de regio Zuid-Limburg om vraagt.

[2:39:52] Of ik dat kan toezeggen.

[2:39:55] Wat ik kan toezeggen is dat ik hierover met de regio in gesprek ben.

[2:40:00] Want ik vind de inbreng van de regio bij het organiseren van de schadeafhandelingen, maar ook bij het vormgeven van die regelingen heel belangrijk.

[2:40:09] Dus hun inbreng neem ik ook juist om die reden heel graag mee, voor de tijdelijke organisatie, als ook straks voor de definitieve organisatie.

[2:40:18] Ik heb al toegezegd aan de regio in een gesprek met de gedeputeerden en de wethouder dat bij de aanstelling van de leden van de Limburgkamer van de Commissie Mijnbouwschade zij ook actief betrokken worden.

[2:40:32] Wat betreft de definitieve organisatie zullen we heel goed met hen moeten bespreken wat precies de status is van een advies.

[2:40:39] Dat geldt overigens voor een advies van de regio, maar ook voor een advies van het kabinet.

[2:40:45] Dan tot slot, voorzitter, over Limburg.

[2:40:47] Vraag van de heer Vermeer over waarom wordt mijnbouschade bij woningcorporaties in Groningen wel erkend en in Limburg uitgesloten.

[2:40:55] Voorzitter, in Groningen heeft de staat de rol van het mijnbouwbedrijf overgenomen.

[2:41:02] Dit vanwege ernst en omvang van de schades.

[2:41:06] En in Limburg heeft het kabinet besloten om de claims van de particuliere huiseigenaren op de rechtsopvolgers

[2:41:13] over te nemen.

[2:41:14] En het kabinet geeft vervolgens de gemoedkoming voor de schade.

[2:41:19] De huiseigenaren worden ontzorgd en kunnen hun huis herstellen.

[2:41:25] En het kabinet zal die claims dan bundelen en proberen te verhalen op de rechtsopvolgers van de voormalige mijnbouwbedrijven.

[2:41:32] Woningcorporaties zijn bedrijven en die worden in het besluit van het kabinet geacht om die claim zelf richting de rechtsopvolgers in te dienen.

[2:41:45] Dan dank ik u voor dit blokje.

[2:41:47] Dan waren er interrupties van de heer De Goot en van de heer Vermeer.

[2:41:50] Ik begin bij de heer De Goot.

[2:41:53] Dank u wel, voorzitter.

[2:41:54] En ook hartelijk dank aan de minister voor de beantwoording.

[2:41:56] Ik denk dat veel duidelijker is geworden over de schadeafhandeling in Limburg.

[2:42:02] Ik heb nog één vraag.

[2:42:03] De minister geeft aan.

[2:42:06] Nu een tijdelijke organisatie oprichten.

[2:42:08] RVO is daarbij betrokken.

[2:42:10] Ik had het heel licht dus in mijn bijdrage al genoemd.

[2:42:13] De mogelijkheid of er ook gekeken is om het via de provincie te doen.

[2:42:19] Nu is het centraal vanuit Den Haag.

[2:42:23] Het gaat om een hele specifieke plek in Nederland.

[2:42:27] Ik zou graag van de minister willen weten, is er naar gekeken om het via het provincieloket eigenlijk te gaan opzetten, zodat het dichter bij de mensen is?

[2:42:36] Want dat was eigenlijk de achterliggende reden van die vraag, dichter bij de mensen.

[2:42:40] Want als je een organisatie opzet, die organisatie moet toch opgezet worden.

[2:42:42] Dus dat was de vraag, voorzitter.

[2:42:46] Het feit dat we het centraal vanuit Den Haag organiseren is natuurlijk nog wat anders dan waar het fysieke loket daadwerkelijk terechtkomt.

[2:42:56] Dat wij het vanuit Den Haag organiseren, in eerste instantie tijdelijk via de RVO en later is de bedoeling via een ZPO.

[2:43:05] is wat anders dan waar het fysieke loket terecht komt.

[2:43:08] En dat is vanzelfsprekend in de regio.

[2:43:10] Dat moet een plek zijn waar je dicht in de buurt van de mensen voor wie we deze regeling opzetten.

[2:43:19] De minister heeft dus niet gekeken om die stap nu in een keer te zetten.

[2:43:23] Het duurt nu een tijdje voordat het in werking komt.

[2:43:38] Je had kunnen kiezen, wellicht met de hulp van de provincie kunnen we het in één keer inregelen.

[2:43:43] En daarmee ook die zwaardere gevallen niet in een proefproject, maar gelijk inregelen.

[2:43:47] Dus naar die organisatorische vragen is daar ook naar gekeken.

[2:43:51] Er zijn heel veel vormen de revue gepasseerd.

[2:43:55] Maar dit was ook een expliciete wens vanuit de regio dat die tijdelijke organisatie uitmondend naar onze intentie in een ZPO, dat dat ook echt vanuit het Rijk zou worden opgepakt.

[2:44:09] Maar nogmaals, de plek waar het fysieke loket komt, die komt ook gelijk direct in de regio.

[2:44:16] De verwachting is nu...

[2:44:20] De verwachting is nu dat het loket in Heerlen Heerlen komt en 2 januari daar opengaat.

[2:44:26] Het digitale loket kan natuurlijk vanuit elke plek in Nederland bezocht worden.

[2:44:38] Ja, dank u wel, voorzitter.

[2:44:39] Ik wil de minister bedanken voor de antwoorden en haar medewerkers.

[2:44:44] Ik heb nog wel die ene vraag over dat adviesrecht.

[2:44:47] Fijn dat het met de regio hierover in gesprek gegaan wordt.

[2:44:50] Die noteer ik graag als een toezegging.

[2:44:53] Maar ik zou ook willen weten wanneer dat plaatsvindt en of wij ook automatisch vanuit het ministerie terugkoppeling krijgen over de uitkomst hiervan.

[2:45:05] Voorzitter, die gesprekken zijn eigenlijk doorlopend gaande.

[2:45:09] Ik was zelf in maart in Limburg en heb toen met de gedeputeerde en de wethouder gesproken die eerder daarvoor een keer bij mij in Den Haag langs zijn geweest.

[2:45:20] En ik weet even niet uit mijn hoofd, maar daar volgt ook in de komende periode natuurlijk weer een keer gesprek waar ik zelf ook bij aansluit.

[2:45:26] Mijn collega's hebben heel regelmatig contact.

[2:45:30] Als er weer een...

[2:45:32] Ik zit even te denken wat een goed moment is om weer een update te sturen.

[2:45:35] Ik denk zo rond mei of zo?

[2:45:39] Ja, in elk geval voor het volgende commissiedebat.

[2:45:41] En als er een echt noemenswaardige stap, een meldpaal bereikt is, dan zullen we u daar uiteraard ook over informeren.

[2:45:51] En dan heeft nog een interruptie van mevrouw Krugger.

[2:45:55] Dank voorzitter.

[2:46:01] Ik heb heel veel antwoorden gehoord.

[2:46:03] Mijn vraag was gewoon of we ervoor kunnen zorgen dat de mensen met de zwaarste schade als eerste geholpen worden.

[2:46:12] Dat we zeker weten dat dat goed geregeld is.

[2:46:17] Ik heb de antwoorden op de vraag van collega Beckerman gelezen.

[2:46:23] dat er toch snel aan de slag gegaan wordt met lichte schade en dat er nu voor die zware schade het in een pilotverhaal terechtkomt.

[2:46:30] En dan doe je dus eigenlijk precies wat iedereen niet wou.

[2:46:34] Dus nogmaals de vraag, waarom moeten de mensen met zware schade wachten voor een echte oplossing totdat die ZPO er is, terwijl je gewoon wil snel als eerste zekerheid voor die mensen?

[2:46:50] Ik wil voor iedereen die met schade te maken heeft en of dat groot of klein is, zo snel mogelijk zekerheid.

[2:46:55] En ook dat er nu echt wat gaat gebeuren.

[2:46:57] Dat zijn we echt met elkaar eens.

[2:46:59] Dit duurt al veel te lang.

[2:47:01] Of iets groot of klein is, ik wil ook niet dat je daar zelf over na moet denken.

[2:47:07] Je kan gewoon je schade melden op het moment dat dat digitale loket opengaat.

[2:47:12] In de beoordeling door de commissie van wat voor soort schade er sprake is, daar zal een onderscheid gemaakt worden tussen groot en klein.

[2:47:24] Om snel van start te kunnen gaan, is die keuze gemaakt.

[2:47:28] We starten met de kleinere schades.

[2:47:33] in de fases of de delen, zoals ik al tegen mevrouw Posma zei.

[2:47:37] En we starten met dat proefproject van die tien zwaardere gevallen.

[2:47:41] En het is mijn inzet dat we, als dat goed loopt en als we dat met die zwaardere schadegevallen, als we dat gewoon goed georganiseerd en uitgevoerd krijgen, dat we daarmee doorgaan.

[2:47:53] Dus daarmee hoef je niet te wachten tot de definitieve organisatie er is.

[2:48:00] Maar ik wil iedereen

[2:48:02] Ik wil bij niemand valse verwachtingen wekken.

[2:48:04] En in gesprekken met RVO, maar ook in gesprekken juist op basis van de ervaringen in Groningen, is voor deze opzet en voor deze aanpak gekozen.

[2:48:16] En dat dat betekent dat je misschien toch nog weer wat langer moet wachten dan je zou willen... Ik... Nogmaals, dat is niet...

[2:48:27] Dat is niet iets waar ik bewust op stuur, maar ik vind wel dat ik keuzes moet maken in de vormgeving, in de inrichting van die tijdelijke organisatie, van hoe we mensen daar helpen en zo snel mogelijk willen helpen, die we ook waar kunnen maken.

[2:48:43] En dat is de achterliggende reden van hoe we dit nu georganiseerd hebben.

[2:48:50] En dan denk ik door kunnen naar het volgende kopje, de mijnbouwwet.

[2:48:54] Voorzitter, dan de mijnbouwwet.

[2:48:57] En daar begin ik met een vraag van mevrouw Beckerman.

[2:49:05] Het beeld herkent dat het draagvlak voor mijnbouwactiviteiten wegvloeit als de schade niet opgelost wordt.

[2:49:16] Ik ben het hardgrondig met mevrouw Beckerman eens dat het essentieel is dat mijnbouwschade vergoed wordt.

[2:49:27] Omdat het randvoorwaardelijk is voor draagvlak, maar belangrijker nog, wat mij betreft, omdat ik het niet eerlijk vind als mensen met mijnbouwschade blijven zitten.

[2:49:38] En dat is dan ook de reden dat we naast het IMG de Landelijke Commissie Mijnbouwschade hebben ingesteld, die mensen ontzorgt bij mijnbouwschade.

[2:49:50] Voorzitter, dan vroeg mevrouw Kreuger wanneer de herziende mijnbouwwet, waar de grondwaterwinning beter in is geborgen, naar de Kamer komt.

[2:50:00] Voorzitter, de herziening van de mijnbouwwet is een uitvoerig en grondig, groot, moet ik eigenlijk zeggen, proces.

[2:50:07] En dus die totale herziening zal pas in

[2:50:11] het begin van volgend jaar, het eerste kwartaal van 2026, voor internetconsultatie klaar zijn.

[2:50:17] Maar, zeg ik tegen mevrouw Kreuger, er is een tijdje geleden een amendement aangenomen van de heer Erkens en de heer Grindis.

[2:50:25] Daar heeft even correspondentie over plaatsgevonden van moet die nou op de strikte manier of de iets minder strikte manier geïnterpreteerd worden.

[2:50:33] Dat is de strikte interpretatie gebleken.

[2:50:37] En dat wordt meegenomen in een veegwet waarin we een aantal, ik noem het maar even, kleinere aanpassingen in de mijnbouwwet al vormgeven.

[2:50:47] En die komt dit jaar.

[2:50:49] En nu gaat mevrouw Kreugen mij vragen wanneer precies.

[2:50:51] En daar ga ik zo antwoord op geven.

[2:50:56] Voorzitter, dan vroeg

[2:51:00] Ik vroeg mevrouw Beckerman naar de uitbreiding van het wettelijk bewijsvermoeden en of ik dat wil regelen via de herziening van de mijnbouwwet.

[2:51:17] Voorzitter, vorige week uit mijn hoofd heb ik de Tweede Kamer een brief gestuurd over uw motie en die van de heer Bussel over de uitbreiding van het wettelijke bewijsvermoeden en de voorlichting van de Raad van State daarover.

[2:51:34] Mijn voorganger, de staatssecretaris, heeft advies gevraagd aan de Raad van State.

[2:51:38] Is dit nou een juridisch houdbaar, begaanbaar pad?

[2:51:44] En als ik het advies van de Raad van State lees, dan heeft de Raad van State daar twijfels over.

[2:51:52] En vind ik dat ik dat advies moet volgen, omdat ik daarmee met het invoeren van het wettelijk bewijsvermoeden in heel Nederland niet doe wat volgens mij mevrouw Beckerman en de heer Busselhoff ook beogen, namelijk de positie van de gedupeerde versterker.

[2:52:11] Sterker nog, die maak ik onzekerder, omdat de kans dat operators, mijnbouwbedrijven, een schadegeval aanvechten en dat ook winnen, heel aannemelijk is.

[2:52:23] En dan creëer je eigenlijk, vind ik, meer onzekerheid dan duidelijkheid of dan zekerheid.

[2:52:30] Dus vandaar dat we dit advies hebben overgenomen en dat wettelijk bewijsvermoeden niet

[2:52:37] verder breder implementeren, neemt niet weg dat het kabinet de belangrijkste overweging in de motie, namelijk het versterken van de positie van gedupeerden, onderschrijft en ook bezig is om die positie van schademelders via andere wegen te versterken.

[2:52:56] Een voorbeeld daarvan is dat we het takenpakket van de commissie uitbreiden naar alle mijnbouwsectoren.

[2:53:14] Dan vroeg mevrouw Posma mij wat ik versta onder het nee tenzij-principe.

[2:53:20] De gedachte daarachter is, en daarom werken we ook aan dat programmadiepe ondergrond, dat je aan de voorkant veel meer duidelijkheid gaat bieden over

[2:53:34] Welke activiteiten zijn nodig om in onze energiebehoeften te voorzien?

[2:53:39] Waar kunnen die plaatsvinden?

[2:53:41] En welke voorwaarden moet je daarbij van toepassing verklaren ten aanzien van veilig, financieel, maatschappelijk en verantwoord gebruik?

[2:53:50] En zo is het neet-en-zijd-principe bedoeld dat het ons echt dwingt om heel precies per activiteit die afweging te kunnen maken en over die voorwaarden na te kunnen denken.

[2:54:06] Dan vroeg mevrouw Posma mij of ik nog steeds voornemens ben om schaliegas niet toe te staan en dit te verankeren in de mijnbalwet.

[2:54:15] De winning van schaliegas op land is uitgesloten op basis van

[2:54:25] Dat onderzoek in 2015, waar ook naar verwezen werd.

[2:54:28] En ik heb onlangs in een brief, mijn brief van eind januari, ook bevestigd dat ik dat wat nu in de structuurvisie-ondergrond is vastgelegd ook wettelijk zal verankeren.

[2:54:42] Dus dat is nog steeds de inzet van dit kabinet.

[2:54:49] Dan vroeg mevrouw Posma mij of ik in de herzienen mijnbouwwet iets kan opnemen over dat boorplatforms kunnen blijven staan als het voor de ecologie beter is.

[2:54:58] Voorzitter, dat kan ik op dit moment niet toezeggen.

[2:55:01] In het internationale verdrag OSPAR is namelijk afgesproken in welke gevallen platforms eventueel zouden kunnen blijven bestaan.

[2:55:10] En de platforms die op het Nederlandse deel van de Noordzee staan, die voldoen niet aan die voorwaarden.

[2:55:15] Dus er is eerst een wijziging van dat verdrag nodig om die platforms te kunnen laten staan als dat beter is voor de ecologie.

[2:55:22] En daarna kunnen we dat overnemen in de mijnbouw.

[2:55:30] Voorzitter, dan vroeg mevrouw Teunissen mij of ik vergunningen kan intrekken en dat kan niet zomaar.

[2:55:39] Ik heb me te houden aan de Mijnbouwwet en die kent ook gronden voor het intrekken van vergunningen.

[2:55:47] En in de hele herziening van de Mijnbouwwet, waar we ook gaan kijken hoe krijgen we nou meer regie en onder welke voorwaarden doen we welke activiteiten in de diepe ondergrond, kijken we ook naar hoe zit dat met de weigeringsgronden, hoe zit dat nu met de intrekkingsgronden.

[2:56:05] Maar ik kan het dus niet zomaar zomaar doen.

[2:56:07] Daar heb ik me wel te houden aan het geldende wettelijk kader.

[2:56:12] Dan, voorzitter, de vraag van mevrouw Posma over het generieke herverdeelmodel in het kader van de eerlijke verdeling, lust en lasten.

[2:56:23] Mevrouw Posma vroeg mij waarom het niet direct kunnen terugvloeien naar inwoners, dus dat je eigenlijk een fondsvormgever inwoners zelf over kunnen beslissen, als ik uw woorden goed begrepen.

[2:56:36] Voorzitter, die variant van middelen direct verstrekken aan omwonenden is niet meegenomen in het onderzoek waar ook mevrouw Posma naar verwees, het Bereschot-onderzoek.

[2:56:47] Aangezien de insteek was, kunnen we nou tot een model komen voor duurzame investeringen in de regio?

[2:56:54] Die conclusies zijn helder, maar ik zou wel willen kijken of ik in de gesprekken die we nu voeren met de sectorpartijen, waarin we die afspraken willen maken, ook hierover, of we dit idee van een fonds als richting mee kunnen nemen.

[2:57:18] Daarmee heb ik alle vragen beantwoord.

[2:57:22] Dan mag u even de microfoon uitzetten.

[2:57:25] En dan zijn er interrupties.

[2:57:26] Allereerst van de heer Vermeer.

[2:57:28] Die had zich straks al gemeld in de naam van mevrouw Posma.

[2:57:30] De heer Vermeer.

[2:57:33] Ja, dank u wel, voorzitter.

[2:57:34] Naar aanleiding van mijn interruptiedebatje met de heer De Groot over winning van schaligas en opname van een verbod daarin in de mijnbouwwet.

[2:57:44] Nog wel even de vraag of in die veegwet daar nog iets over gemeld gaat worden.

[2:57:50] Of dat in de veegwet komt toevallig, CO2-opslag en verbod op schaligas, of dat dat echt pas volgend voorjaar dan de orde is.

[2:58:00] Het woord is aan de minister.

[2:58:02] Excuses, voorzitter.

[2:58:03] Dat komt echt in de herziening van de mijnbouwwet.

[2:58:08] Ik kan voor de heer Vermeer nog wel even nagaan wat er nog meer in de veegwet zit, als hij dat op prijs stelt.

[2:58:17] Ik kan wel vast tegen mevrouw Kreuger zeggen dat begin mei de wet wordt ingediend.

[2:58:21] Hij is nu terug van de veegwet van de Raad van State.

[2:58:25] En dat advies zijn we nu aan het verwerken.

[2:58:31] De interruptie van mevrouw Pasma.

[2:58:35] Eerst even over debatenverdeling en de lusten.

[2:58:39] We hebben het hier ook met elkaar over gehad.

[2:58:43] En het punt dat ik toen namens mijn partij heb ingebracht, is dat juist die verdeling zo dicht mogelijk bij mensen zelf moet komen.

[2:58:51] Dus bij huishoudens en niet neer moet worden gelegd bij decentrale overheden,

[2:58:58] om hun begroting te dichten.

[2:59:00] En ik zei net ook al in mijn voorbeeld van bijvoorbeeld een buurtcentrum of iets anders, ja, dat vind ik de taak van de centrale overheid.

[2:59:08] En die gaten moeten wij niet gaan vullen.

[2:59:10] Ik zou graag zien dat er inderdaad óf een fonds komt waarbij bewoners zelf mogen besluiten wat ze willen gaan doen, zoals X gaat zien, of zelfs de optie onderzoeken om het directe uit te keren aan huishoudens, zodat zij zelf kunnen bepalen wat ze ermee

[2:59:25] gaan doen, zodat zij ook zelf maatregelen kunnen nemen, bijvoorbeeld om hun huis te verduurzamen, of juist iets heel anders te doen wat ze zelf willen.

[2:59:33] Maar dat die manier, dat er geen overheidslaag tussen zit, want dan heb je nog niet het gevoel dat jij meedeelt in debaten.

[2:59:42] Dat ben ik met mevrouw Pos maar eens.

[2:59:46] We willen dit doen om overlast, zorgen die er zijn, op een bepaalde manier wat te verzachten.

[2:59:55] Die investeringen moeten naar iets gaan wat daar ook aan bijdraagt.

[3:00:00] Dus ik wil die optie van dat fonds, dat het echt direct dichtbij de mensen die het betreft terechtkomt, die zal ik inbrengen in die gesprekken als optie om met die lust- en lastenverdelingen om te gaan.

[3:00:14] En nogmaals, vanuit het kabinet is het echt de inzet, zetten wij alles op alles om hier ook echt goede afspraken over te maken.

[3:00:20] Want ik zie dit als een hele belangrijke

[3:00:23] voorwaarden of element om draagvlak te behouden en ook te versterken voor activiteiten in de ondergrond in de toekomst.

[3:00:35] Een volgorde vraag van mevrouw Posma.

[3:00:38] Ja, dank voorzitter.

[3:00:40] Mijn tweede vraag die gaat even over die platform, maar ik mis hier het antwoord over het direct doorgeven aan huishoudens zonder een fonds.

[3:00:55] Als ik dat even mag checken, want ik zou willen zeggen, die optie zou ik ook mee willen nemen in de gesprekken, maar ik wil even checken of dat zomaar kan.

[3:01:04] Dat fonds sowieso, maar direct naar huishoudens, daar zou ik even, als dat kan, in tweede termijn op terug willen komen.

[3:01:11] Dan mijn tweede vraag.

[3:01:13] Uw interruptie.

[3:01:15] Die gaat over de gasplatformen die in zee staan.

[3:01:21] Volgens mij biedt dat Ospar-verdrag veel meer ruimte dan wij denken.

[3:01:26] Zou de minister toch kunnen kijken of wij niet alvast een haakje kunnen maken om die decommissioningwet hier beter in te borgen?

[3:01:32] Want ik weet echt dat er projecten zijn, bijvoorbeeld from riffs to reefs, die die platformen laten staan waar het echt een meerwaarde heeft.

[3:01:44] Ik heb dit één keer laten onderzoeken en toen kwam ik wel achter dat er meer ruimte is dan wij als wetgevers denken.

[3:01:52] Ja, voorzitter.

[3:01:54] Wat ik wil toezeggen is dat wij nog een keer naar dat verdrag kijken, ook indachtig de vraag van mevrouw Posma en of er mogelijk haakjes zijn die meer ruimte bieden.

[3:02:04] Ik wil dat niet op voorhand garanderen dat dat ook gaat lukken, maar in elk geval daar nog een keer een poging toe doen, dat wil ik zeker toezeggen.

[3:02:23] Als we dat gedaan hebben, dan informeer ik daar natuurlijk de Kamer over.

[3:02:33] Dan zie ik geen verder interrupties aan de zijde van de Kamer.

[3:02:36] Dan kan u doorgaan met het ene laatste blokje, de Noordzee.

[3:02:40] Ja, zeker.

[3:02:41] Gastwinning op de Noordzee.

[3:02:43] Dan vroeg de heer De Groot of het nou moeilijker wordt om zo'n sectorakkoord te sluiten omdat er specifieke uitdagingen zijn die eerder nooit zijn voortgekomen.

[3:02:54] Het is zo dat de huidige situatie waarin de Nederlandse gaswinning zich bevindt unieke uitdagingen kent.

[3:03:01] We zijn meer dan 50 jaar geleden begonnen met gaswinning en we zitten inmiddels in een late fase.

[3:03:11] Dus het perspectief is daarmee nu echt anders dan toen we al die jaren geleden begonnen.

[3:03:17] Want de verwachting is dat het richting 2045 op zijn eind zal lopen.

[3:03:22] Nieuwe velden zijn vaak ook kleiner en technisch of economisch moeilijker te ontwikkelen.

[3:03:28] Dus dat vraagt een andere aanpak van de sector, van het Rijk.

[3:03:32] En daarop zetten we dus ook in dat sectorakkoord gaswinning Noordzee.

[3:03:41] En dat doen we omdat het technisch potentieel van gaswinning op de Noordzee echt aanzienlijk is.

[3:03:50] In totaal is het potentieel nog ongeveer 200 miljard kuub, waarvan 150 op de Noordzee en 50 op land.

[3:04:03] Dan vroeg de heer De Groot nog naar de dure infrastructuur, over het afschrijven daarvan.

[3:04:08] En hoe ik de achtervang om de generieke infrastructuur die in gezamenlijkheid door de sector wordt gebruikt, hoe ik dat garandeer.

[3:04:21] Voorzitter, de gasinfrastructuur op het Nederlandse deel van de Noordzee is sterk geïntegreerd, waarbij gasproducenten gebruik maken van elkaars installaties en pijpleidingen.

[3:04:34] Zo stelt dat ons ook in staat om het gewonnen gas op een efficiënte wijze aan land te brengen.

[3:04:41] Maar met het afnemen van productievolumes wordt het gebruik van de infrastructuur relatief duurder.

[3:04:49] En de exploratie vervolgens de productie van nieuwe velden kan bijdragen aan het dragen van de kosten van de infrastructuur.

[3:04:58] En de sector kijkt ook samen naar verdere optimalisatie van hun eigen infrastructuur.

[3:05:07] Dan vroeg de heer De Groot mij naar een risicoregeling.

[3:05:12] en wat er nog aan uitdaging op tafel ligt om tot een sluiting van het akkoord te komen.

[3:05:21] Het akkoord, de gesprekken daarover, bevinden zich in een afrondende fase en ik verwacht het echt op korte termijn aan de Kamer te kunnen sturen.

[3:05:31] In het akkoord is ook aandacht voor de mitigatie van financiële risico's en daarbij trek ik samen met de minister van Financiën op.

[3:05:41] Er wordt onder andere gekeken naar de mogelijkheid om EBN in specifieke gevallen een aandeel van maximaal 85 procent te kunnen laten nemen in exploratieprojecten op de Noordzee, onder hele nadrukkelijke voorwaarden.

[3:05:58] En een voorstel hiertoe is ook opgenomen in het wetsvoorstel Bestrijden energieleveringscrisis.

[3:06:06] En dat wetsvoorstel heeft net ter consultatie voorgelegen.

[3:06:13] Voorzitter, daarmee volgens mij de vraag van de heer De Groot beantwoord.

[3:06:17] Dan vroeg mevrouw Kreuger... Er is drie jaar gewerkt aan dat versnellingsplan.

[3:06:23] Niemand wil investeren, dus nu moeten wij de investeringsrisico's wegnemen.

[3:06:28] En om welke bedragen gaat dat nou en bij wie komen die bedragen dan te liggen?

[3:06:33] Zoals gezegd, in het akkoord is aandacht voor het verlagen van financiële risico's.

[3:06:37] Ik noemde al dat we in dat wetsvoorstel kijken of EBN daar onder voorwaarden een rol in kan spelen.

[3:06:46] En dat betekent dat operators bij een succesvolle boring verplicht zijn om zich terug te kopen in het project.

[3:06:55] Inclusief een extra premie die ervoor zorgt dat onder andere het risico dat EBN daarmee loopt

[3:07:01] droge put, excuse voor dit jargon, collectief wordt afgedekt.

[3:07:12] Voorzitter, dan vroeg mevrouw Teunissen mij of het gaswinnen op de Noordzee niet in strijd is met de klimaatdoelen van het kabinet en of de gaswinning gaat leiden tot minder import van LNG en of ik daar een onderzoek naar kan doen.

[3:07:34] Voorzitter, op dit moment gebruiken we nog ongeveer in Nederland 30 miljard kuub aardgas.

[3:07:41] En hoe meer we van die gasvraag kunnen afdekken door dat zelf te produceren, hoe minder we natuurlijk buitenlands gas of LNG gas hoeven te importeren.

[3:07:54] En ik ben het direct met mevrouw Teunissen eens dat dat veel schadelijk is.

[3:07:59] Dat laten ook wel de laatste kerncijfers van EBN heel duidelijk zien.

[3:08:05] Dus de klimaatafspraken staan overeind.

[3:08:08] Dus het is mij daarmee ook een liefding waard om het liever dat wat we nog gebruiken dicht bij huis te winnen.

[3:08:19] En het niet te hoeven te importeren.

[3:08:22] Maar het is ook zo dat onze vraag nog altijd wel groter is.

[3:08:27] Dus we zullen ook nog wel iets van die import nodig hebben.

[3:08:32] Dat we niet meer gaan produceren in Nederland dan dat we gebruiken, dat was al een afspraak en die blijft gewoon staan.

[3:08:41] Tot slot een vraag in dit blokje van mevrouw Posma over of de geopolitieke situatie iets veranderd heeft aan hoe we kijken naar de winning op land en zee.

[3:08:54] Ja, die ambities zijn onveranderd.

[3:08:58] Laten we wel zien hoe belangrijk het is dat we doorgaan met de energietransitie.

[3:09:04] en onafhankelijk worden in onze energievoorziening.

[3:09:09] In die transitie hebben we gas nog wel een tijdje nodig.

[3:09:12] We hebben het nodig om die transitie door te kunnen maken.

[3:09:16] Daarom vind ik die versnelling en die opschaling van gaswinning op de Noordzee belangrijk.

[3:09:23] Tot zover, voorzitter.

[3:09:25] Dan dank voor de beantwoording in dit blokje.

[3:09:26] Dan is er aan de zijde van de Kamer nog een interruptie van mevrouw Kreuger en daarna nog van mevrouw Posma.

[3:09:33] Mevrouw Kreuger, u heeft het woord.

[3:09:37] Ja, voorzitter.

[3:09:37] Het is een... Nou, er is volgens mij heel veel te zeggen over wat de minister net heeft gezegd over gaswinning op de Noordzee en ook over de klimaatschade en de keuze om meer fossiele winning in te zetten en daar moedwillig voor te kiezen.

[3:09:54] Maar mijn vraag gaat toch eigenlijk over de financiële constructie die nu opgetuigd wordt.

[3:10:00] Als ik het goed begrijp, is het eigenlijk zo dat er op

[3:10:03] De minister heeft het opeens over 200 pcm dat gewonnen kan worden.

[3:10:09] In de eerdere brief heeft ze het over 100.

[3:10:12] Kennelijk kan er meer gewonnen worden als je meer financiële risico's afdekt.

[3:10:16] Maar zegt de minister nou werkelijk, we gaan EBN eigenlijk dus met publiek geld de risico's nemen, de financiële risico's, op dat vervolgens private partijen

[3:10:28] partijen met wie wij toch een uitermate slechte track record hebben als je kijkt naar Groningen, dat die de winsten mogen cashen.

[3:10:44] Even om verwarring te voorkomen, die 150 bcm op de Noordzee die ik noemde, dat is wat er technisch mogelijk is, maar ook economisch en wat we verwachten dat er echt gewonnen gaat, maximaal gewonnen kan worden, misschien moet ik het zo zeggen, is 100 bcm.

[3:11:03] Dus daar komt die 100, daar heeft u gelijk in.

[3:11:07] Maar ik meen me te herinneren dat mij naar het technisch potentieel gevraagd werd.

[3:11:10] Dus vandaar dat ik die 150 noemde.

[3:11:13] Maar u heeft gelijk, 100.

[3:11:15] Dan over die garanties.

[3:11:20] Zoals ik al zei, ik ga op hele korte termijn de Kamer informeren over de afspraken die we maken.

[3:11:27] Waarin ik ook hier uitvoerig op in zal gaan.

[3:11:30] Dus ik wil eigenlijk aan mevrouw Kreugen vragen of...

[3:11:34] Het akkoord is dat ik dat doe in die brief.

[3:11:37] Of dat ik daarmee niet onvoldoende aandacht besteed aan een zorg die zij nu met mij wil uitdiscussiëren.

[3:11:44] Dit is echt even een verhelderende vraag.

[3:11:52] Als de minister het nu kan toelichten, maar goed, ik vind het ook goed als het over het akkoord op papier staat.

[3:12:01] En dan gaan we ook het debat erover voeren, want ik vind het echt in een tijd met alleen maar sunken cost risks die we hebben met overal ter wereld fossiele installaties, dat wij ons dan nu publiek garant gaan staan voor nog meer fossiele winning en uitermate kwetsbare aangelegenheid.

[3:12:23] We leveren geen directe financiële steun, maar kijken hoe we de versnelling van de gaswinning mogelijk kunnen maken.

[3:12:36] Ook financieel.

[3:12:38] Maar niet door directe steun.

[3:12:44] Dan hecht ik eraan om te blijven zeggen dat we het gebruik van fossiele brandstoffen gaan afbouwen.

[3:12:53] Dat is een afspraak die we gemaakt hebben, daar sta ik ook achter.

[3:12:56] Maar het is zo dat we om die transitie door te komen, om die transitie te kunnen maken, hebben we gas nog even een tijdje nodig.

[3:13:06] Ik weet dat mevrouw Kreuger dat liever niet wil, of misschien nog wel sneller wil, maar ik vind dat ik hier ook realistisch in moet zijn, dat ik ook moet zorgen dat met zowel leveringszekerheid op het gebied van gas als op het gebied van elektriciteit, we de komende jaren ook in die transitie de Nederlandse samenleving, mensen thuis en ondernemers, onze industrie, kunnen laten draaien.

[3:13:30] Laatste interruptie van mevrouw Kreuger.

[3:13:33] Voorzitter, als we het hebben over realistisch zijn.

[3:13:35] Ik zit hier tegenover een minister die het ene na het andere besluit neemt wat actief het gebruik van gas aanjaagt.

[3:13:44] Dus als er nou een enorm plan lag wat echt draaide om actief de vraag naar gas te verminderen, hebben we alweer een heel ander gesprek.

[3:13:52] Maar er ligt gewoon het ene na het andere besluiten op deze minister.

[3:13:56] Ze maakt plannen met minder dan 5 procent kans dat we de klimaatdoelen halen.

[3:14:01] Ze draait allerlei beleid terug.

[3:14:03] Ze faciliteert CCS, wat de facto betekent nog langer het gebruik van fossiel.

[3:14:09] En dan zeggen, oh ja, maar het is echt heel erg nodig dat we nog veel gas blijven winnen.

[3:14:13] Ik vind het gewoon op geen enkele manier een zorgzaam verhaal.

[3:14:19] Het is niet zorgzaam.

[3:14:20] Niet naar de planeet, niet naar mensen hier in Warfem, nergens.

[3:14:24] Het is niet zorgzaam.

[3:14:25] Maar goed, mijn concrete vraag is, gaat deze minister in die mijnbouwwet en in het sectorakkoord en in alle afspraken die ze nu maakt met mijnbouwbedrijven, gaat zij hard een einddatum van fossiele winning vastleggen?

[3:14:40] Einddatum.

[3:14:41] Dan is het klaar.

[3:14:44] Het woord is aan de minister.

[3:14:45] Voorzitter, de keuzes die ik maak, de afwegingen die ik maak, die zijn gericht op realistisch klimaat- en energiebeleid.

[3:14:53] We hebben een aantal jaar geleden met elkaar heel veel ambities gesteld.

[3:14:56] En het is niet dat ik niet achter die ambities sta, in tegendeel.

[3:15:00] Maar ik heb ook te maken met de realiteit van vandaag de dag.

[3:15:03] Met enorme geopolitieke onrust aan de rand hier van Europa.

[3:15:07] Met een overvolst stroomnet, waardoor bedrijven die dol graag willen verduurzamen, niet kunnen verduurzamen.

[3:15:13] met hoge elektriciteitskosten die investeringen ook in de weg staan.

[3:15:17] Dan kan je met je kop in het zand stoïcijns oogkleppen op doorduwen en het onmogelijke van mensen of van bedrijven vragen, dat doe ik niet.

[3:15:26] Dus zonder de doelen uit het oog te verliezen, zonder de reden waarom we dit doen onafhankelijk te worden in onze energievoorziening.

[3:15:33] En dit land schoon door te geven, vind ik ook dat we realistisch moeten zijn.

[3:15:37] Dat is wat ze, om in de woorden van mevrouw Kreugenvoorzitter te spreken, aan het doen is.

[3:15:41] En dat doe ik vol overtuiging en vol motivatie, want realistisch en ambitieus gaan prima samen.

[3:15:47] En dan, voorzitter, de vraag over een harde deadline.

[3:15:51] in het sectorakkoord Noordzee en in het sectorakkoord gaswinning op land, dat we duidelijk maken, dat duidelijk wordt waarnaar we afbouwen.

[3:15:59] Er is al eerder het jaartal 2045 genoemd in een brief, volgens mij nog aan het einde van het vorige kabinet, en daar is voor dit kabinet niks aan veranderd.

[3:16:17] Ik moet even wennen aan het feit dat we via EBN gerand willen staan voor financiële risico's voor gasporing op de Noordzee.

[3:16:28] Ik kan me voorstellen dat er op dit moment niet een complete update gegeven kan worden, maar ik zou de minister graag willen vragen om in de brief die zij gaat sturen voor het sectorakkoord hier uitvoerig op in te gaan.

[3:16:40] En dan ook graag op het feit wat er gebeurt

[3:16:44] Als er wel weer grote winsten gemaakt worden, komen die dan weer bij ons terug?

[3:16:49] Of gaan we, zoals net bij het CCS-project, dan zien dat de maatschappijen zelf de grote rendementen krijgen?

[3:16:59] Dus een uitvoerige omschrijving van wat precies de risico's zijn, hoe die worden afgedekt.

[3:17:05] Hetzelfde had ik al even opgeschreven, de borenrisico's.

[3:17:10] de risico's van de lege put.

[3:17:12] Hoe groot zijn die bij de Noordzee?

[3:17:13] Ik dacht dat het redelijk goed uitgecrystalliseerd was waar de velden lagen.

[3:17:18] Dus kan daar, als dat nu niet kan, in de brief gewoon echt veel inzicht ingegeven worden?

[3:17:25] Het woord is aan de minister.

[3:17:26] Ja, voorzitter, misschien nog even voor de duidelijkheid.

[3:17:29] We leveren dus geen directe financiële steun en het afdekken van risico's gebeurt op een marktconforme manier waarvoor de operator een premie betaalt.

[3:17:38] Dus zij dekken zelf die kosten collectief en dat gebeurt niet door de staat.

[3:17:43] Hoe dat er precies uitziet en de afspraken die daarover worden gemaakt op dit moment, dat zal ik uitgebreid toelichten in de brief.

[3:17:50] En dan gaan we daar vanzelfsprekend nog het debat over voeren.

[3:17:55] Maar dit even om onduidelijkheid of verwarring, als die door mijn beantwoording is ontstaan, weg te nemen.

[3:18:04] Interruptie van de heer De Groot.

[3:18:05] Dank, voorzitter.

[3:18:06] Misschien een ander geluid, want de VVD vraagt natuurlijk al

[3:18:09] heel lang over de versnelling van gaswinning op de Noordzee, omdat we moeten zorgen dat op het moment als de mensen die nu nog op gas koken hun gaskraan open draaien, dat de gasuitkomst ook nog een beetje te betalen is.

[3:18:21] En dat is hard nodig in de tussenliggende periode, zolang de energietransitie duurt.

[3:18:27] En we importeren netto gewoon meer gas in Nederland, omdat we zelf opwerken.

[3:18:31] Dus we hebben nogal wat te doen en daarom ben ik blij dat de minister aangeeft dat er bijna een sectorakkoord is.

[3:18:37] Eigenlijk zijn de vragen die ik nog had over de risicoboring gesteld en er komt dan nog een brief.

[3:18:43] Ik heb nog één andere vraag, en die gaat over de samenwerking met Duitsland in dat sectorakkoord.

[3:18:48] Duitsland werkt ook aan gasboringen op de Noordzee.

[3:18:53] Is er in het sectorakkoord ook gekeken om efficiëntievoordelen te halen samen met Duitsland in het akkoord?

[3:18:58] Of maken we het daarmee dan heel complex?

[3:19:03] En wellicht komt dat ook terug in de brief die komt over het sectorakkoord.

[3:19:09] Het akkoord gaat echt over het Nederlandse deel in de Noordzee, maar het is natuurlijk niet zo dat er geen overleg of contacten over zijn.

[3:19:18] Ik was toevallig vorige week of twee weken geleden in Noord-Rijnwestfalen en had daar een gesprek met mijn Duitse collega en hebben we het wel over in het algemeen activiteiten op de Noordzee gehad, ook wind op zee projecten, gaswinning.

[3:19:31] waar die eigenlijk heel dicht bij elkaar liggen en waar we daar meer op kunnen samenwerken.

[3:19:38] Maar dat staat los van de afspraken die in het akkoord zijn gemaakt.

[3:19:49] Dan begin ik met een paar vragen die gesteld zijn over de Waddenzee.

[3:19:59] Ik begin met de vraag van mevrouw Teunissen waarom ik concludeer dat er geen significante negatieve effecten optreden bij mijnbouw onder de Waddenzee.

[3:20:09] Jaarlijks informeert het kabinet de Kamer over adviezen van de auditcommissie aardgaswinning en zoutwinning over monitoringsrapportages van de NAM en Frisia op de Waddenzee.

[3:20:21] Beide adviezen zijn in december 2024 met de Kamer gedeeld.

[3:20:28] Uit die rapporten blijkt dat NAM en Frisia de winning onder het WAD veilig en verantwoord uitvoeren.

[3:20:33] De commissie doet ook aanbevelingen in hun advies om de monitoring en rapportage te verbeteren.

[3:20:38] En het Rijk is op dit moment in overleg met zowel NAM als Frisia om dat ook te doen en die verbeteringen aan te brengen op basis van de aanbevelingen.

[3:20:49] Voorzitter, dan vroeg mevrouw Kreuger, sta ik nou voor wetenschappelijk onderzoek en

[3:20:58] En als ik het me goed herinner refereerde mevrouw Kreuger ook aan eerdere debatten die we daarover gehad hebben.

[3:21:05] Dus laat ik nogmaals in algemene zin daar iets over zeggen.

[3:21:09] Ik sta honderd procent voor en achter wetenschappelijk onderzoek.

[3:21:13] Ik vind het ongelofelijk belangrijk dat dat vrij en onafhankelijk kan en dat we ook ons daarop baseren.

[3:21:20] Dus ik betrek dat waar dat kan, waar dat moet, waar dat aan de orde is, altijd serieus bij besluitvorming.

[3:21:29] Dan vroeg mevrouw Kreuger in het verlengde ervan of ik kon toezeggen om voortschrijdend inzicht te gebruiken voor de herbeoordeling voor bestaande gaswinning en uitbreiding van zoutwinning onder de Waddenzee.

[3:21:40] Voorzitter, ook daarvoor wordt advies gevraagd aan de wettelijke adviseurs en zij nemen alle wetenschappelijke inzichten mee in hun advies, zodat ik dat ook meeneem in het besluit van het kabinet.

[3:21:56] Voor de bestaande gaswinning rapporteert de vergunninghouder jaarlijks over alle effecten.

[3:22:01] Ook daarin worden de meest recente wetenschappelijke inzichten meegenomen.

[3:22:13] Dan vroeg mevrouw Kreuger mij of ik kan garanderen dat er voor de Unesco-vergadering in juli een uitkomst is over Ternaard.

[3:22:25] Voorzitter, ik streef daarnaar.

[3:22:28] Ik hoop dat dat lukt, maar ik weet niet zeker of dat gaat lukken.

[3:22:32] Maar ik zal in elk geval voor die vergadering een verslag uitbrengen van de stand van zaken.

[3:22:40] Dan vroeg mevrouw Teunissen waarom ik de motie kost iets niet uitvoer bij gaswinningen Waddenzee.

[3:22:47] Voorzitter, we zijn in overleg met NAM, met de aandeelhouders van NAM, Shell en Exxon, met als doel om af te zien van winning bij Ternaard.

[3:22:58] Dus dat is wat ik op dit moment doe.

[3:23:01] U kent mijn intentie daarvan af te kunnen zien.

[0:00:00] 1 april, dus dat was eergisteren, heeft de staatssecretaris van LVVN u nader geïnformeerd over de uitvoering van de motie Kostic.

[3:23:14] En mijns inziens is de inzet van het kabinet daarmee in lijn met de moties.

[3:23:19] Waarmee het kabinet wordt opgeroepen om nieuwe winning onder de waddenzee te voorkomen.

[3:23:26] Dan vroeg mevrouw Kreuger mij naar geothermie.

[3:23:32] En als dat nou bijdraagt aan het verzachten van netcongesti, kan het dan ook meegewogen worden bij het prioriteringskader of de herziening daarvan?

[3:23:39] Op de lange termijn kan geothermie zeker een congestieverzachter worden.

[3:23:46] En op dit moment zien we dat bij het verkrijgen van een aansluiting op een net

[3:23:50] tijdens de boorfase dat dat problemen oplevert.

[3:23:54] En wij zijn in gesprek met ACM over de rol van warmtebronnen in dat prioriteringskader en hoe dat vorm kan klaren.

[3:24:06] Als er kaarten kunnen komen met geothermie en drinkwater.

[3:24:11] Binnen het programma duurzaam gebruik diepe ondergrond wordt gewerkt aan de ruimtelijke verkenning waarbij kaarten worden gemaakt met de potentie van geothermie.

[3:24:20] Dat doen we samen met het ministerie van INW.

[3:24:24] om ook inzicht te krijgen in de overlap tussen drinkwater en geothermie.

[3:24:28] En ik zal met de minister van INW nagaan wat ik daarover aan de Kamer en ook op welk moment kan sturen.

[3:24:37] Het staat hier dat dat na de zomer zal zijn, maar ik vermoed dat mevrouw Kreuger dat mogelijk wat eerder wil.

[3:24:43] Dus ik ga even na of daar een soort tussenrapportage of iets kunnen sturen.

[3:24:51] Voorzitter, dan het aanjaagteam geothermie.

[3:24:55] En met het aanjaagteam en ook een taskforce geothermie zijn de obstakels voor de ontwikkeling ervan in beeld gebracht.

[3:25:04] En we kijken nu hoe we daarmee om kunnen gaan.

[3:25:08] En voor de zomer kom ik daarover met een kamerbrief gericht op het halen van de doelstelling om in 2030 15 petajoule aan energie uit geothermie te halen.

[3:25:20] Dan de heer Vermeer over de Europese Commissie en de 47 projecten in 13 landen, aangewezen als strategisch project.

[3:25:28] Wat had Nederland hier nou voor rol in kunnen spelen?

[3:25:31] Het is goed om te melden dat dit de eerste ronde was.

[3:25:36] En hiervoor hadden zich vier Nederlandse bedrijven aangemeld.

[3:25:40] En volgens de Europese Commissie hebben die projecten van die bedrijven nog meer ontwikkeltijd nodig.

[3:25:46] Rond de zomer start een nieuwe ronde en het kabinet moedigt Nederlandse bedrijven aan om zich hiervoor aan te melden en ondersteunt daar mogelijk ook bij de aanmeldprocedure.

[3:25:57] Mag ik u verzoeken om de geheimen terug te koppelen wat precies werd toegezegd?

[3:26:11] Dat ik voor de zomer met een Kamerbrief kom over het wegnemen van de obstakels, zoals geïdentificeerd door het aanjaagteam en de taskforce.

[3:26:19] En hoe dat wegnemen van die obstakels moet bijdragen aan het halen van het doel in 2030.

[3:26:29] De heer Vermeer vroeg of Suriname ons kan helpen in de grondstoffentransitie, met respect voor bewoners en omgeving.

[3:26:43] Voorzitter, samenwerking met grondstofrijke landen is van belang om de levering zekerheid van kritieke grondstoffen te vergroten.

[3:26:53] Ook om het aanbod daarvan te diversifieren en omwille van de slagkracht en kostbesparingen

[3:27:01] Ook vanwege interne verwevenheid van onze industrie richten we ons in eerste instantie op partnerschappen en samenwerkingen in EU-verband.

[3:27:11] En met Suriname worden op dit moment geen bilaterale gesprekken gevoerd over grondstoffen-samenwerking.

[3:27:18] Dan overal meer bekend is over de potentie van het delven van lithium in Limburg.

[3:27:21] Ook een vraag van de heer Vermeer.

[3:27:26] En op 19 december 2023 is een brief aan de Kamer gestuurd dat lithiumwinning uit geothermiewater

[3:27:33] vooralsnog economisch niet haalbaar was.

[3:27:35] Het was, zie ik aan de non-verbale communicatie van mevrouw Kreuger, een motie van mevrouw Kreuger.

[3:27:41] En energiebeheer Nederland heeft van het kabinet de taak gekregen om ontwikkelingen te blijven volgen.

[3:27:46] En mocht de nieuwe ontwikkelingen aanleiding geven, dan zullen we opnieuw kijken naar de mogelijkheden.

[3:27:51] Maar dat is dus nu niet aan de orde.

[3:27:55] Dan van mevrouw Posma tot slot een vraag over Frisia.

[3:27:59] Dat ik Frisia heb gevraagd na de onderzoek te doen naar de afwijking van de relatieve zeespiegelstijging van het meetstation Harlingen.

[3:28:08] En waarom het bedrijf zelf onderzoek doet en waarom dat niet onafhankelijk gebeurt.

[3:28:13] Voorzitter, het klopt dat een van mijn voorgangers in 2021, toenmalig minister Stef Blok, heeft aan Friesia gevraagd om onderzoek te doen.

[3:28:26] En daarbovenop is in het werkprogramma van Deltares dit jaar een onderzoek opgenomen om onderzoek te doen naar de afwijking in de meetresultaten bij het station in Harlingen.

[3:28:41] En als dit onderzoek is afgerond, zal ik daar de Kamer natuurlijk over informeren.

[3:28:45] En dat is naar verwachting in 2026.

[3:28:46] Dat staat dit jaar in hun onderzoeksprogramma.

[3:28:51] Maar ik vraag dus niet alleen

[3:28:52] Frisia dat onderzoek te doen, maar ook onafhankelijk door Delta A's.

[3:29:00] Voorzitter, daarmee heb ik een vraag.

[3:29:03] Dan heeft u nog een interruptie van de heer Van Meer.

[3:29:08] Ja, dank u wel, voorzitter, want ik snap dat wij ons bij grondstoffen in eerste instantie op EU-landen richten, maar

[3:29:17] Ik heb zelf het gevoel, als ik alle tromgeroffel hoor over waar we overal strategisch aan de slag moeten en hoe hoog de risico's zijn, dat je dan toch dit soort opties niet uit moet sluiten.

[3:29:31] Een bilaterale overleg met Suriname, zeker omdat we daar ook banden mee hebben, zou toch juist heel verstandig zijn.

[3:29:43] Voorzitter, voor het afsluiten van die partnerschappen kijken we in eerste instantie in EU-verband.

[3:29:49] Dat trekken we in EU-verband op.

[3:29:51] Dat wil niet zeggen dat we uitsluitend binnen de EU-partnerschappen aangaan, maar het is in EU-verband.

[3:29:58] Dan zoeken we naar die partnerschappen.

[3:30:00] Aansluitend kijkt het kabinet wat je bilateraal kunt doen.

[3:30:04] Er zijn bilaterale samenwerksverbanden afgesloten met Vietnam, Zuid-Korea, Canada en de provincie Quebec en Chili.

[3:30:13] Dus dat gebeurt ook.

[3:30:19] En voor het afsluiten van dit soort samenwerkingsverbanden met landen buiten de EU, dat ligt bij de minister voor BHOS.

[3:30:32] Dus als u daar echt meer over wil weten, dan zou ik u toch willen vragen om die vragen aan de minister te stellen.

[3:30:40] Of ik kan ze natuurlijk ook doorgeleiden.

[3:30:42] Maar dit is wat ik kan zeggen over de samenwerking op het gebied van grondstoffen.

[3:30:50] Dan denk ik dat we door de vragen heen zijn.

[3:30:52] Dan kunnen we direct door naar de tweede termijn.

[3:30:54] We hebben 1 minuut 20 seconden per spreker.

[3:30:56] Ik zou willen voorstellen om niet te interrumperen, want we zijn al bijna door de tijd heen.

[3:31:01] En dan zou ik graag als eerste het woord willen geven aan mevrouw Beckerman namens SP.

[3:31:05] Ja, voorzitter, en ik wil meteen in twee minuten het debat aanvragen.

[3:31:07] Voorzitter, ik heb geluisterd naar de antwoorden en ik zag dat de minister één keer geraakt was, boos werd of geagiteerd reageerde.

[3:31:13] En dat was als reactie op de vraag dat de doelen niet worden gehaald omdat er teveel winning wordt toegestaan.

[3:31:18] En toen zij zei ik heb te maken met de realiteit van alle dag.

[3:31:21] Maar voorzitter, die realiteit van alle dag is dat als we in een Groningen debat zitten er onvoldoende geld is om de ongelijkheid aan te pakken.

[3:31:29] En dat die aanpak van ongelijkheid juist zit op verduurzaming van gebouwen.

[3:31:34] En de realiteit van alle dag is dat als we in dit debat zitten, er weer nieuwe gaswinning wordt toegestaan.

[3:31:38] En zo zit je vast in een cirkeltje, want als we niet verduurzamen, dan komen we nooit meer af van die gaswinning.

[3:31:44] En ik vind het heel pijnlijk dat we met dit debat niet heel veel stappen vooruit hebben kunnen zetten.

[3:31:49] Want het pijnlijke hieraan is dat je wel publiek geld hebt om risico's voor de shells en exels van deze wereld af te dekken met gaswinning, maar niet genoeg geld hebt om die ongelijkheid in Groningen aan te pakken naar alles wat daar is aangericht.

[3:32:02] Zit er zoveel mensen te wachten?

[3:32:04] Is er zoveel ongelijkheid?

[3:32:05] En zeg je doodleuk.

[3:32:07] Ja, als we een nieuwe wet hebben, dan geldt nee tenzij.

[3:32:10] En als we een nieuwe wet hebben, dan wegen we wel de sociale en maatschappelijke veiligheid mee.

[3:32:14] Maar nu kan dat niet, want die nieuwe wet is er niet.

[3:32:17] Voorzitter, ik vind dat een uitermate pijnlijke realiteit.

[3:32:21] En dit debat maakt mij strijdbaar.

[3:32:22] En daarom zetten we door en gaan we absoluut met een twee minuten debat hier vervolg gaan geven.

[3:32:27] Dank u wel.

[3:32:28] Dank voor uw bijdrage, mevrouw Teunissen namens Partij voor de Dieren.

[3:32:32] In relatie tot Groningen sprak de minister over bredere veiligheid.

[3:32:35] Gaswinnen is niet veilig voor de wereld.

[3:32:38] Het maakt de wereld alleen maar gevaarlijker.

[3:32:40] Gisteren was er een natuurbrand in mijn achtertuin.

[3:32:45] Het klimaatverandering is om ons heen en die bredere veiligheid betekent stop met gaswinnen.

[3:32:52] Helaas is dat in het debat niet verder gekomen nu.

[3:32:55] Ik vind het wel heel erg hoopvol dat er twee collega's zijn van NSC en BBB die overwegen om in ieder geval meer informatie van de statustoezicht op de mijnen te verkrijgen.

[3:33:06] Ik zou graag nog van de minister twee antwoorden op twee vragen willen.

[3:33:10] Het onderzoek naar de gaswinning in Nederland leidt echt tot minder import van energie.

[3:33:17] Kan de minister dat onderzoek toezeggen?

[3:33:21] De minister zei in een antwoord dat de motie is uitgevoerd.

[3:33:26] De motie vroeg om mogelijkheden te onderzoeken om die vergunning in te trekken, maar de antwoord zegt alleen maar dat hij het heeft gewogen.

[3:33:36] En het kan niet, dus ik vraag om de onderbouwing daarbij waarom dat dan niet kan.

[3:33:41] Dank u wel.

[3:33:42] Dank voor het bijdragen.

[3:33:43] Dan gaan we door naar mevrouw Kreuger die namens GroenLinks blijft aan de afspraak.

[3:33:48] Het is echt een diep teleurstellend debat.

[3:33:51] Ik vind een minister die doodleuk zegt... ik sta voor realistisch en ambitieus beleid, maar het moet ook realistisch zijn.

[3:34:00] Minder dan 5% kans dat je je doelen haalt.

[3:34:04] Het ene fossiele besluit na het andere nemen.

[3:34:07] Dat is nog realistisch, nog ambitieus.

[3:34:10] Dat is gewoon fossiel beleid.

[3:34:13] En we hebben al zo vaak het erover gehad, deze mijnbouwdebatten zouden steeds meer moeten draaien om het afhandelen van de schade van een fossiel verleden en het vol inzetten op een groene toekomst.

[3:34:24] Geothermie, de echt groene toekomst, het valt stil.

[3:34:27] Waar is het beleid?

[3:34:28] Waar wordt het geregeld?

[3:34:29] Het is er niet.

[3:34:31] Ik vind het een diepe teleurstelling naar de natuur.

[3:34:34] Ik heb vragen gesteld over de wetenschap.

[3:34:36] Ik krijg een antwoord dat de minister altijd voor de wetenschap is.

[3:34:39] Dit gaat erom dat er ongelooflijk goed peer-reviewed wetenschappelijk onderzoek ligt over de impact van gaswinning op de ecologie op Ameland.

[3:34:50] En de NAM laat een vijfpaginaar consultancy rapportje schrijven en het is van tafel.

[3:34:55] En die wetenschapper heeft tienduizenden monsters genomen om te laten aan te tonen wat er gebeurt op die wadden.

[3:35:03] En het is weg.

[3:35:04] En deze minister kijkt er niet naar.

[3:35:06] Dus nogmaals de indringende oproep alsjeblieft voor die wadden.

[3:35:10] Kijk naar echt wat er aan de hand is en betrek dat meest

[3:35:13] recente wetenschappelijke onderzoek in alle besluiten die nu nog genomen worden.

[3:35:18] En ik denk dat het debat over fossiele afbouw, dat is pas net begonnen.

[3:35:22] En daar, zo gaan we ook naar dat sectorakkoord kijken.

[3:35:26] Dank voor het bijdrage.

[3:35:27] De heer De Groot namens de VVD.

[3:35:29] Dank voorzitter.

[3:35:30] En het realisme van de minister bevalt me wel.

[3:35:34] Ik ben blij om te horen dat het Noordzee akkoord, sectorakkoord erbij is.

[3:35:38] Want daar vragen we al lang om.

[3:35:41] We hebben wat inkleuring vandaag gekregen en we zien het snel tegemoet.

[3:35:45] Ik denk dat het goed is dat de minister het onderscheid heeft gemaakt in waar die bevingen vandaan komen vanuit het gesloten Groningenveld.

[3:35:56] En wat is het risico van warming?

[3:35:58] Ik denk dat het goed is dat de minister dat feitelijk nog eens even hier in dit debat benoemd heeft.

[3:36:02] En ik heb een nieuwe vraag.

[3:36:04] Het gaat over de batedeling.

[3:36:08] De brief van de minister gelezen.

[3:36:10] VVD is al het voorstander geweest om te kijken hoe kunnen we dat model van batedeling door de omgeving, hoe kan de omgeving ook meedelen als de mijne activiteiten zijn, landelijk vormgeven?

[3:36:20] We hebben gelezen dat dat

[3:36:23] moeilijk te regelen is.

[3:36:24] We hebben de voorbeeld vanuit Schonebeek en mijn enige vraag aan de minister is hoe kunnen we wel borgen dat er toch een voldoende of substantieel deel van die baten dat ook in die omgeving uiteindelijk door gesprekken met elkaar terecht gaat komen.

[3:36:37] Want als we dat dan niet eens kunnen borgen ja dan weten we dus uiteindelijk niet of die baten ook in die regio of de mensen die daar wonen ook mee gaan delen op het moment als er mijnbaar activiteiten zijn.

[3:36:45] Dank u wel.

[3:36:47] We hebben het over veel onderwerpen gehad.

[3:36:56] Ik heb de antwoorden van de minister gehoord en ik zou de minister willen bijven aanbrengen om vaart te blijven maken om die afwekeling zo goed mogelijk te doen, zo snel mogelijk.

[3:37:06] Ik begrijp wel uit haar antwoorden dat ze de kwaliteit van de afwekeling goed wil hebben, zodat juist mensen goed geholpen zijn.

[3:37:14] Voor de rest hebben wij het gehad over de herziening van de mijnbouwwet.

[3:37:17] Ik ben heel erg blij dat er is bevestigd dat schaligas op land

[3:37:22] uitgezonderd wordt.

[3:37:24] We hebben het gehad over de batenverdeling.

[3:37:30] Daar heb ik nog wat vragen over.

[3:37:31] Daar zal ik ook een motie over indienen om te kijken hoe we nou kunnen zorgen dat dat echt bij de omwonenden terechtkomt.

[3:37:37] We hebben het gehad over de boorplatformen en de mooie biodiversiteit die zij kunnen leveren.

[3:37:42] Ook daar wil ik nog even verder kijken of daar een motie mogelijk is om te kijken of we toch niet een mooie haakje in die wet kunnen neerzetten.

[3:37:51] We hebben het gehad over warven waarbij de minister aangeeft dat ze gaat vragen of de brief openbaar gemaakt kan worden die SODM aan de NAM heeft gestuurd.

[3:37:59] Daar zal ik naar gaan kijken.

[3:38:01] Ik hoorde net van mijn collega's dat zij aangeven dat NEC open staat.

[3:38:06] voor een nieuwe adviesaanvraag, voorzitter.

[3:38:08] En daar wil ik toch even aangeven dat het debat hier van mij wel duidelijk maakt dat de technische veiligheid en de sociale veiligheid veel door elkaar worden gehaald.

[3:38:17] En dat vind ik verontrustend, want juist die technische veiligheid, die expertise van SODM, die waardeer ik zo zeer.

[3:38:25] En die moet goed blijven.

[3:38:26] Dus nogmaals, ik ga naar dat advies kijken.

[3:38:28] Maar het is niet gezegd en dat betekent dat wij meegaan met een nieuwe adviesaanvraag.

[3:38:34] En even kijken, tot slot hebben we het gehad over het sectorakkoord, waar de minister nog een goede toerlichting voor gaat geven in haar brief.

[3:38:42] Dat was het, voorzitter.

[3:38:43] Ja, u heeft een interruptie van mevrouw Kreuver.

[3:38:48] Mag ik toch even proberen te begrijpen wat mevrouw Posma hier zegt?

[3:38:54] Zegt ze eigenlijk waar SODM zelf aangeeft van we willen meer de bredere vrijdegheid meenemen in onze adviesaanvragen, dat mevrouw Posma hier zegt dat ze eigenlijk vindt dat ze dat niet moeten doen.

[3:39:11] Is dat wat mevrouw Posma nou zegt?

[3:39:13] Dat zou ik wel zorgelijk vinden, want dat is nou juist een yes.

[3:39:16] ook van de parlementaire enquête.

[3:39:18] En dat is precies waar SODM met de tijd mee gaat.

[3:39:22] Mevrouw Posma, op deze verhelderende vraag.

[3:39:25] Voorzitter, ik vind brede veiligheid heel iets anders dan technische veiligheid.

[3:39:28] En we hebben het met elkaar over gehad van waartoe heeft de SODM de ruimte in de mijnbouwwet.

[3:39:33] Vandaar dat ik ook echt naar dat advies wil kijken van hoe is dat nou onderbouwd?

[3:39:37] En hoe doen ze die analyse?

[3:39:38] En past het ook bij die organisatie om dat te doen?

[3:39:40] We hebben hier een interruptiedebat gehad waar we met elkaar constateren dat de geëigende organisaties om ervoor te zorgen dat het geluid van omwonenden mee wordt genomen, dat dat ook de politiek is.

[3:39:53] Dat dat de raadsleden zijn die heel lokaal wonen.

[3:39:56] Dat dat de leden zijn van de Provinciale Staten.

[3:39:58] Dat dat de leden zijn van de Tweede Kamer.

[3:40:01] Je moet oppassen dat je niet de verkeerde dingen in een instituut zet die eigenlijk politiek moeten zijn.

[3:40:07] En daar wil ik nog echt even heel goed naar kijken.

[3:40:10] Dan nog een verhelderende vraag van mevrouw Teunissen.

[3:40:14] Ik zoek oprecht naar de mogelijkheid om juist die sociale veiligheid en die maatschappelijke veiligheid goed te toetsen.

[3:40:22] Als het SODM zelf zegt dat we dat nu anders zouden doen,

[3:40:29] Dus welke instantie zou dat anders dan moeten doen, behalve de politiek?

[3:40:34] Want ik heb het niet over de politiek, ik heb het over een onafhankelijk onderzoek, juist los van de politiek.

[3:40:40] Dus wie zou dat dan anders moeten doen?

[3:40:44] Voorzitter, volgens mij zijn we even het debat aan het herhalen hoor, maar met alle liefde.

[3:40:51] Ik zei net al waar het om gaat, de geluiden uit je omgeving, de angsten die er leven, die zijn bij elk project anders.

[3:40:59] Die moet je opvangen.

[3:40:59] Daar hebben wij als politici een taak in.

[3:41:02] Er zijn ook andere organisaties die daar adviezen voor kunnen leggen.

[3:41:07] Mijn vraag is of dat bij SODM past.

[3:41:11] in het technische domein.

[3:41:13] Dat is een hele andere vorm van expertise.

[3:41:15] Dus ik heb ook aan de minister gevraagd, mag ik daarom zien wat zij aan de NAM hebben geadviseerd?

[3:41:21] Zodat ik ook kan kijken van, hoe hebben jullie die analyse opgebouwd?

[3:41:26] Met wie hebben jullie gesproken?

[3:41:27] Hebben jullie iedereen gesproken?

[3:41:28] Hebben jullie hoor en wederhoor gedaan van verschillende partijen?

[3:41:31] Zijn alle geluiden meegenomen?

[3:41:33] Dus dat is voor mij echt ontzettend belangrijk om te kijken.

[3:41:37] of dit advies daarbij kan horen.

[3:41:40] Maar nogmaals, die technische veiligheid, die hebben ze altijd in het verleden erg goed gedaan.

[3:41:46] Dat is waar zij echt hun kracht hebben.

[3:41:48] En ik vind de sociale veiligheid gewoon een ander soort advies.

[3:41:52] Dus dat vind ik ook belangrijk in de rol die wij hebben, dat wij er goed naar kijken of dit de geëigende zijn.

[3:41:59] Laatste verhaal rond de vraag van mevrouw Beckerman.

[3:42:02] Dan probeer ik tot een soort oplossing te komen.

[3:42:05] Als mevrouw Posma zegt dat wij als Kamer en als Kamerleden ook een rol hebben om te toetsen aan die sociale en maatschappelijke veiligheid, is dat volgens mevrouw Posma dan al voldoende gebeurd?

[3:42:28] Die oproep van SODM, die later kwam dan besluit van de Kamer, echt als oproep om nog een keer goed te kijken.

[3:42:34] Zelf als Kamer is die maatschappelijke, is die sociale veiligheid afdoende geborgd.

[3:42:41] En dan gaan we dus opnieuw stemmen over die nieuwe gaswinning.

[3:42:45] Mevrouw Posma.

[3:42:47] Kijk, er ligt een advies.

[3:42:48] We zijn echt het debat aan het herhalen, voorzitter.

[3:42:50] Er ligt een advies van 2022 van SODM over de technische veiligheid.

[3:42:55] Daar hebben we allemaal naar gekeken.

[3:42:56] Wat het dat hele discussie hebben we gehad.

[3:42:59] Waarbij er gezegd wordt dat het een beving van 1,1 is, dat klopt.

[3:43:04] Kleine gasvelden hebben per definitie kleinere bevingen en minder grote risico's.

[3:43:09] Het Groningenveld heeft helaas nog nabevingen.

[3:43:12] Dat zijn die bevingen van 2,2.

[3:43:13] Maar dat werd hier al door elkaar gehaald.

[3:43:16] En ik snap dat het voor een omwonende echt net zo belangrijk of eigenlijk helemaal niet uitmaakt waar die beving nou vandaan komt.

[3:43:24] Want het is een bevingpunt.

[3:43:27] Het huis heeft er last van, of de omwonenden zelf.

[3:43:30] Dus dat snap ik.

[3:43:32] Maar juist dat geluid, dat moeten wij, en dat moet ook juist dichtbij komen.

[3:43:37] Ik geloof heel erg in dat je juist raadsleden, dat dat de kracht daar is, die dat opvangen.

[3:43:44] En juist dichtbij.

[3:43:46] Dat je daar gaat kijken van wat zijn de geluiden?

[3:43:48] Wat leeft er?

[3:43:51] Dat is wat belangrijk is.

[3:43:57] Ja, dank u wel, voorzitter.

[3:43:58] Ik wil de minister en haar team bedanken voor de antwoorden die we gekregen hebben.

[3:44:03] Ik vind zelf nog wat onbevredigend het antwoord op mijn vraag over de mijnbouschade in Limburg en de volledige schadevergoeding, want ik hoor toch eigenlijk een budgettaire beperking, terwijl volgens mij de bedoeling is dat de schade hersteld wordt.

[3:44:21] En als dat niet kan binnen het huidige budget, dan zou ik graag willen horen wat er dan gebeurt.

[3:44:28] Wat de andere stappen zijn, dat is het eerste punt.

[3:44:31] En het tweede is nog dat lithium in Limburg in 2023 niet rendabel was te winnen.

[3:44:39] Dat snap ik, dat heb ik ook gelezen.

[3:44:41] Maar het was ook niet rendabel om in Nederland mondkapjes te maken.

[3:44:45] En toch hadden we ze op een gegeven moment wel nodig en moesten we daar noodmaatregelen voor treffen.

[3:44:53] Volgens mij is het zo dat het bij strategische onafhankelijkheid niet alleen om de actuele prijs van een product gaat, want dan hoeven wij hier waarschijnlijk helemaal niets meer te produceren behalve voedsel.

[3:45:06] Dat kunnen wij een stuk voordeliger dan in een hoop andere landen.

[3:45:10] En dan moeten we dat helemaal niet weg gaan gooien, want dat is dan het laatste wat we overhouden.

[3:45:15] Daar wil ik het mee houden.

[3:45:17] Dank voor de bijdrage.

[3:45:18] Dan kijk ik aan de zijde van de minister of we direct vijf minuutjes, vijf minuutjes kunnen we vijf minuten schorsen.

[3:45:23] We schorsen vijf minuten.

[3:53:41] Welkom terug allemaal.

[3:53:43] Ik heropen dit commissiedebat.

[3:53:45] Aan het woord is de minister van Klimaat en Groene Groei voor haar tweede termijn.

[3:53:51] Dank.

[3:53:53] De vraag van mevrouw Teunissen over de onderbouwing van de staatssecretaris van LVVN eerder deze week.

[3:54:05] Of ik die kan delen met de Kamer.

[3:54:11] Ik ga zelf niet over de natuurvergunning.

[3:54:13] Dat is een bevoegdheid van de staatssecretaris.

[3:54:16] onder zijn bevoegdheid dat die nadere beschouwing is gedaan.

[3:54:19] Maar ik zal aan hem deze vraag stellen en dan de Kamer laten weten of die nadere onderbouwing ook gedeeld kan worden.

[3:54:29] Voorzitter, dan vroeg mevrouw Teunissen mij ook of ik

[3:54:34] Of de Nederlandse gaswinning op de Noordzee leidt tot minder LNG-import en of ik daar onderzoek naar wil doen.

[3:54:40] Voorzitter, een onderzoek... Ik denk dat het op dit moment niet zinvol is.

[3:54:47] Omdat het een vrij complex geheel is.

[3:54:50] Het is van heel veel factoren afhankelijk hoe uiteindelijk je import eruit ziet.

[3:54:55] Kijk, het is logisch...

[3:54:58] Dat als we in Nederland meer gas gaan winnen in de Noordzee, dat je minder hoeft te importeren.

[3:55:06] Maar het is geen garantie.

[3:55:08] Als Noorwegen minder gas aan ons gaat leveren, dan zit je al in een andere situatie.

[3:55:14] Het is logisch.

[3:55:15] Als alle omstandigheden gelijk blijven, kun je ervan uitgaan.

[3:55:19] Maar het is dus van zoveel factoren afhankelijk dat ik dat niet kan garanderen.

[3:55:26] En wat wel geldt, en dat herhaal ik, wij zijn een netto gasimporteur sinds een aantal jaar.

[3:55:32] En ook bij een hogere gaswinning en een lagere gasvraag.

[3:55:37] blijft Nederland importeur.

[3:55:39] Dat blijkt ook uit dat jaarverslag waar ik eerder in het debat naar verwees.

[3:55:43] Dus we gaan ook niet meer produceren dan we verbruiken.

[3:55:46] En daarmee worden we dus ook minder afhankelijk van LNG als we meer produceren in eigen land.

[3:55:52] Dus dit is de vooropstelling en de verwachting die daarachter zit.

[3:55:59] Een verheldende vraag van mevrouw Teunissen.

[3:56:02] Ik begrijp het gewoon niet meer.

[3:56:05] Dit is steeds een van de belangrijkste argumenten die wordt genoemd om tot gaswinning over te gaan in de Noordzee.

[3:56:13] dat de gaswinning, als we dat zelf gaan doen, dan leidt dat tot minder LNG-import.

[3:56:18] Dat is een van de belangrijkste dingen die ik hoor.

[3:56:20] Dus hoe kunnen we nou een goede afweging maken, hier, over of we willen gaan gaswinnen, als we niet zeker weten, als dat niet gebaseerd is op wat dan ook, maar gewoon een bewering, en dat de minister hier nu zegt, ja, dat is van verschillende factoren afhankelijk.

[3:56:33] Ik hoor allerlei beweringen hierover, ook van de VVD, die zegt, ja, het leidt tot meer betaalbaar gas.

[3:56:39] Dat is ook van allerlei factoren afhankelijk.

[3:56:41] Dus de vraag is, hoe gaan we nou tot een goed besluit komen als we geen feitelijke onderbouwing hebben van gaswinning in Nederland leidt tot minder import van LNG uit het buitenland?

[3:56:54] Voorzitter, omdat dat wel degelijk het doel is.

[3:56:57] Als je hier meer zelf je eigen gas wint op eigen bodem, ben je ook minder afhankelijk, heb je het zelf in de eigen hand.

[3:57:03] En LNG uit de VS is ook niet alleen viezer en stoot meer CO2 uit om te importeren, maar het is ook nog eens duur.

[3:57:10] Dus als we daar minder van kunnen importeren, omdat we hier meer winnen, dan is me dat om heel veel redenen een liefding waard.

[3:57:19] En dat is de reden waarom we

[3:57:22] zeggen we willen meer gas winnen in onze eigen Noordzee, dan is het dichtbij, dan is de verwachting, dan lijkt het ook heel logisch dat je minder importeert, dat is minder CO2-uitstoot en goedkoper.

[3:57:45] Voorzitter, dan concludeer ik dat dus.

[3:57:48] Ik wens de Eerste Kamer heel veel succes met het toetsen op doelmatigheid van dit besluit.

[3:57:53] Want de minister zegt dat het doel is dat we minder afhankelijk worden van import LNG, maar ze kan op geen enkele manier aantonen waarom.

[3:58:01] Dus dat wil ik even vastgesteld hebben hier in het debat.

[3:58:04] Oké, er was geen vraag.

[3:58:05] Dan kan de minister verder met de beantwoording.

[3:58:07] Omdat we anders over iets denken, hoeft het niet direct tot dat er geen onderbouwing is.

[3:58:13] Ik vind dit echt een vervelende manier van argumenten uitwisselen.

[3:58:18] Mevrouw Kreuger vroeg of ik het wetenschappelijk onderzoek van Ameland wil betrekken.

[3:58:28] Dat gebeurt.

[3:58:29] De auditcommissie neemt alle rapporten mee, zowel van de Wetenschap als van de NAM.

[3:58:35] En zij geeft alles afwegende een advies.

[3:58:38] En ik baseer mij dus niet alleen op het rapport van de NAM, maar op al die inzichten die ook in die auditcommissie terecht zijn gekomen.

[3:58:46] Mevrouw Kruijker, uw interruptie.

[3:58:49] Een opmerking.

[3:58:51] Vijf jaar peer-reviewed wetenschappelijk onderzoek en vijf pagina's van een consultant hebben echt een ander gewicht.

[3:59:00] Dat zou niet anders gewogen moeten worden.

[3:59:02] Mijn vraag gaat over de import van LNG, waar we ons allemaal zorgen over maken.

[3:59:10] Maar in hoeverre de minister

[3:59:13] Wat is nou haar plan om tot een einde aan gas te komen?

[3:59:17] En daarbij is eigenlijk mijn hele concrete vraag, kan zij nou garanderen dat die einddatum 2045, die ze net weer in het debat heeft genoemd, dat dat de einddatum is voor alle vergunningen die afgegeven gaan worden, zowel op zee als op land, dat dat dus echt het einde is van de gaswinning?

[3:59:35] Want dat was dat afbouwpad, op basis waarvan...

[3:59:41] eindeloze andere discussies met de vorige minister.

[3:59:44] Ik zie het dan nog als een verhelderende vraag, want we willen niet de hele discussie van eerste en tweede termijn overdoen.

[3:59:48] Dus het woord is aan de minister.

[3:59:51] Voorzitter, in dat sectorakkoord waar die gesprekken over plaatsvinden, gaat het ook over het afbouwpad naar een jaartal toe.

[3:59:58] En het is zo, nu al zo, op dit moment, dat wij geen vergunningen afgeven die langer doorlopen dan 2045.

[4:00:12] Hoe kunnen we zorgen dat een substantieel deel van de baten bij de regio terechtkomt?

[4:00:18] Dat is onderdeel van het gesprek dat ik met de sectorpartijen wil voeren.

[4:00:24] We hebben net dat onderzoek gehad dat laat zien dat een generiek model niet kan.

[4:00:29] Dat vind ik jammer en leg ik me ook niet bij neer.

[4:00:32] Dat mag niet ertoe leiden dat we hier niet een andere constructie voor vinden.

[4:00:40] In Schonebeek hebben we in gesprekken met de omgeving afspraken kunnen maken.

[4:00:47] Dat is zeker een voorbeeld waar we hopelijk een rand voor waarde of succesfactoren uit kunnen destilleren die we breder kunnen gaan inzetten.

[4:01:01] Voorzitter, mevrouw Posma vroeg mij nog of ik in die gesprekken over die verdeling van lust en lasten, dat watermodel, ook wil kijken of geld niet alleen naar een fonds, maar ook direct naar omwonenden zou kunnen.

[4:01:14] En ik kan toezeggen dat ik in die gesprekken, waarin ik ook die richting van het fonds zal inbrengen, ik ook zal bespreken hoe we bewoners zoveel mogelijk direct profijt kunnen hebben van de waterdeling.

[4:01:27] Dan de heer Vermeer over het budget voor de schadeafhandelingen in Limburg en wat als dat niet voldoende is.

[4:01:34] De regeling, de werking van de regeling en dus ook de kosten, die wordt periodiek geëvalueerd.

[4:01:41] En daarin neem ik ook mee of er voldoende middelen zijn en blijven.

[4:01:46] En als de evaluatie daartoe aanleiding geeft, omdat er onvoldoende middelen zijn, dan zal ik dat natuurlijk bespreken in het kabinet.

[4:01:54] En zal ik de Kamer überhaupt van die evaluaties, maar ook over dit specifieke punt natuurlijk op de hoogte brengen.

[4:02:01] Dan over de lithiumwinning nog een vraag van de heer Vermeer.

[4:02:08] Voorzitter, ik refereerde al naar de brief uit 2023, naar aanleiding van de motie van mevrouw Kreuger.

[4:02:17] Ook de laatste, de huidige inzichten lijken weinig kansrijk om dit te doen.

[4:02:24] Ook in de toekomst overigens niet.

[4:02:27] Dit vraagstuk van strategische onafhankelijkheid en grondstoffen, dit onderwerp, zit bij mijn collega minister Beljaerts.

[4:02:34] Dus wat ik zal doen is hem attenderen op dat wij dit debat hebben gehad en dat als hij hierover ontwikkelingen heeft, dat die ook met de Kamer gedeeld worden.

[4:02:47] Dan zijn we daarmee aan het einde van het tweede termijn van de minister.

[4:02:51] Ik zie dat er geen vragen onbeantwoord zijn gebleven.

[4:02:53] We kunnen meteen door naar het recapituleren van dit debat.

[4:02:56] Er is een twee-minutendebat aangevraagd door het lid Beckerman van de SP.

[4:03:01] Zij zal dan als eerste spreken worden aangemeld.

[4:03:04] Vervolgens zijn er een aantal toezeggingen gedaan.

[4:03:07] In een brief ten behoeve van het volgende commissiedebat zal de Kamer worden geïnformeerd over het adviesrecht van regio's bij de schadeafhandeling van Limburg.

[4:03:18] Toezegging aan de heer Vermeer, vervolgens in diezelfde brief ook de stand van zaak met betrekking tot Ternaard.

[4:03:24] Er is een toezegging gedaan van de minister dat de Kamer wordt geïnformeerd over ecologische aspecten in het OSPAR-verdrag.

[4:03:32] Dat is een toezegging aan mevrouw Posma.

[4:03:34] Dan is er nog een toezegging gedaan dat er een brief over

[4:03:42] het sectorakkoord gaswinning Noordzee, tot de nadel wordt ingegaan op de afdekking van de risico's.

[4:03:48] Ook een toezegging aan mevrouw Posma.

[4:03:50] En dan is er nog een brief die voor de zomer zal worden toegekomen aan de Kamer over de geothermie.

[4:03:55] En dat is een toezegging aan mevrouw Kreuger.

[4:03:59] Mevrouw Teunissen.

[4:04:00] Ja, over de uitvoering van de motie Kostic zou de minister nog even informeren bij haar collega om de onderbouwing daarbij te sturen naar de Kamer.

[4:04:10] Dan neem ik aan dat daar een brief opvolgt binnen een bepaalde termijn.

[4:04:15] Ja, ik zal die vraag stellen en dan vraag of de staatssecretaris dat zo snel mogelijk wil laten weten.

[4:04:19] Ja, dan is het geen formele toezegging.

[4:04:23] Het wordt doorgeleid.

[4:04:30] Voorzitter, ik ga daar gelijk achteraan.

[4:04:35] Dan hebben wij alle punten verder afgehamerd en dan zie ik geen

[4:04:41] geen verontwaardigende gezichten, dus dan hebben we alles behandeld, dan kan ik iedereen danken voor de inbreng in het debat.

[4:04:47] Het was een pittig debat met tijden.

[4:04:49] Ik wil de minister danken voor haar terugkoppeling en natuurlijk de ambtelijke organisatie die erachter ook nog hard gewerkt heeft.

[4:04:56] Ik wil de mensen op de tribune graag danken voor hun aanwezigheid, de mensen van de bodendienst, de mensen thuis natuurlijk ook.

[4:05:04] Allemaal hartelijk dank voor het kijken en ik sluit dit commissiedebat.