GLB post 2027

[0:00:00] Dat gaat over het gemeenschappelijk landbouwbeleid na 2027.

[0:00:14] In het eerste blok hebben we een aantal deelnemers die ik zo aan u ga voorstellen.

[0:00:20] We buigen ons over de vraag hoe de sector aankijkt tegen de vereenvoudiging van het GLB.

[0:00:25] En in het tweede blok gaan we kijken waar die middelen terechtkomen.

[0:00:29] Daarvoor wil ik allereerst van harte welkom heten Pippi Smits van Ooijen.

[0:00:35] De heer Gerbenboom en mevrouw Marije Klever... en de heer Thijs Rompelberg van LTO zal ook nog aansluiten.

[0:00:43] Die heeft iets vertraging, dus die voegt zich zo rustig bij het gezelschap.

[0:00:47] Aan de zijde van de Kamer de heer Pierik van de BBB, mevrouw Nijhoff-Leeuw van de PVV... de heer Holman van NEC, mevrouw Vedder van het CDA... en mevrouw Bromet van GroenLinks, Partij van de Arbeid.

[0:00:58] Ik wil u vragen, allen, eerst met een korte introductie...

[0:01:02] Als het goed is, is dat voorbereid.

[0:01:05] En dan gaan we daarna uw vragen stellen.

[0:01:08] En dan hopen we daar een mooie sessie voor te hebben met elkaar.

[0:01:12] Mevrouw Smits van Ojen, mag ik u allereerst het woord geven?

[0:01:15] Ja, dank u. Nogmaals dank voor de mogelijkheid om namens de biologische sector deel te kunnen nemen aan dit rond de tafel gesprek.

[0:01:24] Wij pleiten voor een GLB dat eenvoudiger, stabieler en effectiever is.

[0:01:30] En ons inziens kan dat bijvoorbeeld door het invullen van de gecombineerde opgaven eenvoudiger te maken, maar ook door een betere benutting van biologisch.

[0:01:39] Op dit moment kent het NSP een doel van 6,5 procent biologische landbouw, maar daarnaast draagt biologisch bij aan alle negen doelen van het GLB.

[0:01:48] Toch worden er nauwelijks instrumenten en of budget voor biologisch ingezet.

[0:01:53] Wij zijn de Kamer zeer erkentelijk dat mede op haar initiatief de biologische sector bij de Eco-regeling automatisch goud heeft.

[0:02:00] Maar wij zouden ook graag zien dat de biologische landbouw op andere punten wordt erkend als systeem waarmee veel doelen van het GUB worden bereikt.

[0:02:10] Onze oproep is, zet de biologische voordeling in om ondernemers te ontlasten van ingewikkelde systemen en controles.

[0:02:19] Daarnaast zien wij graag dat biologische producenten en brancheorganisaties met een algemeen verbindend verklaring mogelijk zijn.

[0:02:28] Dan op uw tweede vraag, waar komen de GLB-gelden terecht?

[0:02:33] Om de effectiviteit van het GLB te vergroten, pleit Biohuis voor meer doelsturing bij de inzet van de GLB-middelen.

[0:02:42] Hier kan stimuleren van ecologische duurzame landbouw prima samengaan met een veerkrachtig voedselsysteem in geopolitieke onrustige tijden.

[0:02:53] Daarvoor is aandacht nodig voor verbrede vormen van land- en tuinbouw die minder afhankelijk zijn van input van buiten Europa en waarbij de afzet meer op de Europese Unie is gericht.

[0:03:05] Dat kan bijvoorbeeld door sectoren als tuinbouw, pluimvee, varkens- en zorgkoeienhouderij te waarderen.

[0:03:13] Zoals in onze position paper beschreven, zijn wij voor herinvoering van een zorgkoeienpremie het aanmoedigen van weidegang ook bij pluimvee-, geiten- en varkenshouderij en een mogelijkheid om kleine tuinbouwbedrijven toch een bijdrage te geven.

[0:03:29] Het Agrarisch Natuur- en Landschapsbeheer dekt op dit moment alleen kosten, maar het geeft geen ondernemersvergoedingen.

[0:03:36] En wij zijn ervoor dat de ANOB-vergoedingen ook een winstmarge bevatten, zodat het Agrarisch Natuurbeheer een volwaardig onderdeel van de bedrijfsvoering kan zijn.

[0:03:46] En tenslotte, ook het toekomstig financieel kader van de EU zal van belang zijn voor de vraag hoeveel en aan welke doelen de gelden worden besteed.

[0:03:55] Met een onzeker meerjarig financieel kader en de mogelijke gevolgen daarvan op de GOB-gelden, kan een duidelijke sturing op maatschappelijke vraagstukken bijdragen aan een grote draagvlak voor die gelden.

[0:04:10] Dank u wel voor uw bijdrage.

[0:04:12] Dan geef ik het woord aan de heer Boom van NIJK.

[0:04:16] Dank je wel.

[0:04:18] Dank voor de uitnodiging om vanuit de perspectief van de jonge boeren van Nederland inbreng te leveren op voor ons een heel belangrijk onderwerp.

[0:04:27] Namelijk de toekomst van het gemeenschappelijk landbouwbeleid.

[0:04:30] In onze position paper als reactie op uw vragen heeft u kunnen lezen hoe het NIK aankijkt tegen de vereenvoudiging van het GLB en de verdeling van de gelden.

[0:04:38] Ik geef hierop een beknopte toelichting.

[0:04:41] Voor het NEC staat als een paal boven water dat een robuust en omvangrijk gemeenschappelijk landbouwbeleid op het Europees niveau cruciaal is voor de invulling van de maatschappelijke opgaven die op de sector afkomen, zoals klimaat, dierenwelzijn en biodiversiteit.

[0:04:55] Nu, maar vooral ook in de toekomst.

[0:04:57] Hiervoor is het randvoorwaardelijk dat dit erkend wordt in de bredere discussie over het Europees meerjarig financieel kader, waarover u afgelopen vrijdag in een eerste brief van het kabinet geïnformeerd bent.

[0:05:07] Het GLB in haar huidige vorm staat onder druk door onder andere grote budgettaire vraagstukken binnen de Unie.

[0:05:13] Daarnaast is er kritiek op de doelmatigheid en de doeltreffendheid van onder andere de inkomenssteun middels sectarenpremies.

[0:05:20] Dit in tijden dat het opvolgingspercentage van jonge boeren alsmaar achterblijft en de effecten van klimaatverandering steeds zichtbaar worden.

[0:05:29] NEDK erkent dit en ziet ook de kansen om hierop in te spelen in de toekomstige GLB.

[0:05:35] Vereenvoudiging is wat het NEDK betreft doelgerichtheid en duidelijke politieke keuzes.

[0:05:40] Daarom pleiten wij ervoor om een additionele derde pijler voor klimaat- en milieumaatregelen toe te voegen, zodat er duidelijkere keuzes gemaakt kunnen worden tussen inkomenssteun, plattelandsontwikkeling en maatregelen rondom milieu en klimaat.

[0:05:54] Immers duidelijke keuzes zorgen voor uitlegbaar beleid, zorgen voor draagvlak voor een toekomstige GLB.

[0:06:00] En hierbij hoort ook een concrete definiëring van het begrip actieve boer, naast een flexibilisering in de overheveling van budgetten tussen de boekjaren.

[0:06:09] Als laatste zien wij de kansen in een aanpassing in de verdeelsleuteling van GLB-gelden door middel van een veelgerichtere inzet op investeringssteun.

[0:06:16] Middelen voor risicomitigatie, de betaling van maatschappelijke diensten die niet door de markt betaald worden.

[0:06:22] en inzetten op de uitbreiding van vestigingssteun die jonge boeren helpt in het maken van de grote stap om het bedrijf over te nemen.

[0:06:29] Deze oplossingen zien wij als een totaalpakket waarin duidelijke keuzes worden gemaakt zodat jonge boeren weten waar ze aan toek zijn en dus kunnen focussen op de onderneming.

[0:06:38] En wij gaan hierover graag met u verder in gesprek.

[0:06:40] Dank u wel.

[0:06:42] Ik dank u wel voor uw bijdrage.

[0:06:44] Dan wil ik graag het woord geven aan mevrouw Klever van Boeren Natuur.

[0:06:46] Gaat uw gang.

[0:06:48] Dank dat ik hier een toelichting mag geven op onze position paper.

[0:06:53] In onze position paper zit ook een plaatje, een diagram.

[0:06:58] En ons toekomstbeeld zou zijn dat we eigenlijk zeggen... we hebben best wel heel wat ingrediënten, noem ik het maar even... maar we moeten er nog een goed gerecht met elkaar van maken.

[0:07:07] We hebben de ecoregelingen, het ANOB en natuurlijk stukken doelsturing KPIs die ook al in verre mate zijn ontwikkeld in het KPK, maar ook door sectoren zelf.

[0:07:20] En dat gerecht heet wat mij betreft het groen boeren loont.

[0:07:22] Dus de manier van werken dat je of een manier van inrichten van deze instrumenten dat groen boeren ook echt een verdienmodel gaat worden.

[0:07:31] In ons inzien zou je de ecoregelingen vooral moeten benutten voor datgene waarmee je op klimaat, bodem en water stuurt.

[0:07:39] Denk aan het sluiten van kringlopen.

[0:07:43] terwijl je het a- en b-instrument heel goed kan toepassen voor landschap en biodiversiteit.

[0:07:48] En dat is niet dat je dat allemaal in één keer helemaal om moet gooien, maar dan zou het logisch in elkaar steken.

[0:07:54] Ook zien wij hoe doelsturing hier goed in zou passen.

[0:07:56] Ik denk dan even als concrete voorbeeld de biodiversiteitsmonitor van de melkveehouderij.

[0:08:02] Daar zitten een aantal kpi's in die goed passen op die

[0:08:07] de nutriëntenkanten, dus klimaat, stikstof, waterkwaliteit.

[0:08:12] Maar er zitten ook twee KPI's in die juist gaan over natuur en landschap.

[0:08:15] En dat totaal heeft invloed op elkaar.

[0:08:18] Ik heb gisteren ook het debat terug geluisterd.

[0:08:20] Ik heb ook een keer horen vallen van, nou ja, je kan dat eigenlijk niet los van elkaar zien.

[0:08:25] Dus als je de ecoregeling en het ANOB ook wil gaan koppelen daaraan, probeer dat dan allemaal goed in samenhang met elkaar te doen.

[0:08:33] We hebben wel wat zorgen over het simpel maken van het systeem.

[0:08:39] We merken wel in de uitvoering dat het supercomplex is.

[0:08:42] We zijn veel kwijt om dat goed ingeregeld te krijgen.

[0:08:47] Denk aan kaartlagen die niet goed met elkaar communiceren.

[0:08:52] met lijntjes die heel precies komen en dat je dat ieder jaar opnieuw moet gaan doen.

[0:08:59] Daar zit voor wat ons betreft nog heel veel winst te halen bij een nieuw GLB, om dat beter te doen.

[0:09:03] En wat ons betreft is de basis vertrouwen en vrijwilligheid.

[0:09:07] En daarmee zeggen we niet, laat het aan Boeren Natuur en de collectieven over.

[0:09:11] Als het instrument gaat aan, dan komt alles goed.

[0:09:14] Maar wel dat je meer zou kunnen kijken vanuit je controleert de collectieven en vervolgens kijk die controleer je en dan hoeft niet vervolgens ook nog weer een aparte controle instantie bij de boeren langs te gaan.

[0:09:26] Dus probeer nou voor te bouwen op dat systeem wat er staat.

[0:09:31] Dit alles kan volgens ons alleen werken als je de randvoorwaarden goed hanteert.

[0:09:40] En dat er in ieder geval voldoende concurrerende vergoedingen zijn.

[0:09:50] Dank u wel.

[0:09:50] De minuten hier in Den Haag gaan altijd sneller dan in de rest van het land.

[0:09:54] U vindt vast een creatieve manier om ook de rest van wat u nog wilde vertellen in de beantwoording op de vragen kwijt te kunnen.

[0:10:00] Zullen we gewoon één op één vragen stellen?

[0:10:02] Dat is prettigst, denk ik.

[0:10:03] Ook voor de aanwezigen, dan gaan we dat doen.

[0:10:08] Dank u wel voorzitter en dank aan de bezoekers voor hun inbreng.

[0:10:12] Ik vind het echt super interessant, omdat vereenvoudiging, wie wil dat nou niet?

[0:10:16] En het is ook denk ik voor de controle beter als dingen eenvoudig zijn.

[0:10:19] We hebben wel heel ingewikkeld systeem opgezet.

[0:10:22] Ik sloeg even aan op die winstmarsje als voorwaardig onderdeel van het GLB door mevrouw Smits van Ooijen.

[0:10:35] Ik snap het idee dat je meer wilt dan het vergoeden van gederfde inkomsten.

[0:10:41] Want je hebt als boer natuurlijk ook gewoon een loon nodig.

[0:10:45] Wordt dat bedoeld met winstmarschel of is het ook de bedoeling dat je naast loon investeringsruimte krijgt door wat mevrouw Van Oje winst noemt te vergoeden?

[0:10:58] En hoe zit dat dan met die termijnen van het GLB die gelden voor zes jaar?

[0:11:06] Ik snap heel goed, en dat is ook wat de jonge boeren zeggen, dat je een verdienmodel wil

[0:11:12] dat je kan stoelen op die inkomsten uit het GLD, maar dan is zes jaar wel een beetje kort, want dan heb je iets nodig voor twintig jaar.

[0:11:17] Dus misschien kan mevrouw Smits-van Oje daar even op reageren.

[0:11:25] Ja, graag.

[0:11:26] Ik bedoel eigenlijk ze allemaal.

[0:11:29] Wat je nu hebt als je agrarisch natuurbeheer gaat doen op je bedrijf, dan is het redelijk te doen als je dat op een beperkte oppervlakte van je bedrijf doet.

[0:11:39] Meestal begin je met niet de beste stukken van je land, maar je doet een overhoekje hier, je doet een rand daar.

[0:11:46] Maar als je dat bevalt en je wil dat gaan uitbreiden en je wil dat een substantieel deel van je bedrijfsvoering gaan maken,

[0:11:52] dan moet je ook je inkomsten, je loon om het zo te zeggen, moet ook binnenkomen.

[0:11:58] Dan is het niet meer voldoende dat je alleen je onkostenvergoed krijgt, want dan ga je, bloed je eigenlijk dood.

[0:12:04] Want op dit moment, als ik het goed begrijp, is het bij twintig procent van je bedrijf, zit ongeveer op het omslagpunt, waarbij het gewoon je hele bedrijfsrentabiliteit gaat aanpassen.

[0:12:15] Dus ja, het zit in de vergoeding voor je ondernemersloon, maar het zit ook zeker in de vergoeding voor je investeringen.

[0:12:23] Want als je het op een grotere schaal gaat toepassen, dan zul je ook de aparte machines nodig hebben.

[0:12:28] Dus dat wil je hebben.

[0:12:30] En om dat te doen, is het natuurlijk veel prettiger als je dat over een langere termijn dan zes jaar kan afschrijven.

[0:12:36] Dus heel graag de langere termijn voor de ANWB-doelen en zeker voor de zwaardere doelen.

[0:12:43] Dank u wel.

[0:12:44] Wat verder, CDA.

[0:12:47] Ik wil graag aan de heer Boom van het NDHK wat vragen over die derde pijlen.

[0:12:54] Ik vond dat een interessante gedachtegang, ook wat in jullie position paper staat, dat die wens er is om eigenlijk inkomenssteun en steun voor verduurzaming te ontkoppelen.

[0:13:05] Zodat je niet afhankelijk bent van de instroomeisen voor de inkomenssteun om uiteindelijk dan bij die verduurzaming uit te komen.

[0:13:15] Moet ik dat zo zien, dat je hem echt los wilt knippen?

[0:13:18] Wil het NEDK daar ook andere sectoren mee bereiken, die nu niet bij inkomenssteun aan kunnen kloppen, maar misschien wel bij de verduurzaming aan de bak kunnen?

[0:13:30] Waar zit de winst?

[0:13:36] Goeie en terechte vraag.

[0:13:40] Op dit moment is alles aan elkaar geknoopt.

[0:13:43] Als je aanspraak wilt maken op de inkomenssteun, dan heb je te maken met conditionaliteiten.

[0:13:53] Maar als je gaat hebben over doelgerichtheid en doelmatigheid, en ik heb pas op Radio 1 verteld in het planbureau over hoe dat getoetst wordt en ook de rekenkamer hoe dat getoetst wordt, dan moet je eigenlijk gaan kijken van als je geld ergens verallokeert, wat voor effect heeft dat dan uiteindelijk ook op de maatregelen die je neemt.

[0:14:12] En daarin zeggen we eigenlijk van zorgen nu voor dat

[0:14:14] Die drie pijlers hebben heel duidelijk hun eigen doelstellingen.

[0:14:18] Vanuit daar kun je gaan bepalen.

[0:14:19] Een x-bedrag bestem ik voor inkomenssteun nog steeds, omdat dat vanuit het verleden ook bestaat.

[0:14:25] Maar daarnaast ga je naar een bedrag dat bestemd is voor klimaat en milieu.

[0:14:28] Ook daadwerkelijk voor klimaat en milieu maatregelen.

[0:14:33] zodat je daar ook een bredere groep aan ondernemers voor kan aanstellen.

[0:14:37] En we hebben in onze eerste gedachtegang gezegd klimaat en milieu, maar misschien moet je ook nadenken om dierenwelzijnseisen daaronder te laten vallen.

[0:14:43] En dan komt natuurlijk ook weer de ontwikkeling rondom het confinant dierwaardige veehouderij in beeld, waarbij je ook geld nodig hebt om die verduurzamingsslag voor de blijvende boeren ook daadwerkelijk te kunnen zetten.

[0:14:58] Dat had ik nog niet in de position paper teruggezien.

[0:15:02] Want dat zou betekenen dat sectoren die nu wel met een dierwelzijnsopgave zitten, maar over het algemeen niet in aanmerking komen voor inkomenssteun, de intensievere sectoren, die wil je dan dus eigenlijk op die manier via een derde pijler toegang kunnen geven tot ecoregelingen die gaan over dierwelzijn.

[0:15:20] Begrijp ik dat zo goed?

[0:15:22] Ja, of je het een ecoregeling noemt, dat is dan de invulling daarvan, maar het gaat ons om dat alle maatregelen met betrekking tot milieu en klimaat, dus daar vallen ook de intensieve sectoren onder, daar toegang tot hebben, omdat zij ook te maken hebben met de opgaven rondom milieu en klimaat.

[0:15:38] Dank u wel.

[0:15:39] Dan wil ik een hartelijk woord van welkom spreken in de richting van de heer Rompelberg uit het Zonnige Limburg.

[0:15:45] Ik wil u ook de gelegenheid geven voor uw pitch namens LTO Nederland.

[0:15:51] Gaat uw gang.

[0:15:53] Ja, dank je wel, voorzitter.

[0:15:54] Excuus is dat ik iets later was, dus bij deze.

[0:15:57] Maar mooi inderdaad dat ik hier namens Elteneerland vandaag het woord mag voeren om onze gedachten met u te mogen delen over de toekomst van het gemeenschappelijk landbouwbeleid.

[0:16:06] Maar voor ik dat zal doen, misschien toch goed om mezelf kort even voor te stellen voor de mensen die mij nog niet zo goed kennen.

[0:16:10] Ik kom inderdaad uit het Zuid-Limburgse IJsden, misschien al gehoord aan mijn tongval.

[0:16:15] En daar run ik samen met mijn familie een melkvruchtbedrijf met mijn jongere broer.

[0:16:19] En op dit moment Oom.

[0:16:20] Maar ook deels in België.

[0:16:22] We zitten vlak aan de grens.

[0:16:22] Dus een groot gedeelte van ons areaal ligt ook in België.

[0:16:25] Waardoor ik ook zowel in Vlaanderen als in Salonië de GLB-aangiftes moet doen.

[0:16:29] Dus eigenlijk op drie plekken.

[0:16:30] Dus ik kan ook heel goed zien de verschillen tussen de verschillende landen.

[0:16:34] In dit geval, België telt er een beetje als twee.

[0:16:36] Hoe hetzelfde GLB uitpakt in de verschillende regio's.

[0:16:43] Maar goed, ik zal even kort... Daarnaast ben ik bestuurslid bij LTO en voorzitter van de regionale LRTB.

[0:16:52] Het GLB is voor ons nog steeds een belangrijk instrument om boeren te helpen duurzame te produceren, maar ook als vangnet als de marktomstandigheden tegenzitten of in het gevallen de crisis.

[0:17:02] Dat kan ook zijn vanwege weersomstandigheden, maar ook gewoon vanwege veranderende prijzen.

[0:17:07] Echter, wij zien dat het GLB de laatste jaren echt steeds meer als een duizenddingendoekje wordt gezien.

[0:17:12] En als er een probleem is in de sector waar geld nodig is, dan wordt er toch heel vaak verwezen naar het GLB.

[0:17:18] Dat zien we ook terug in het Nationaal Strategisch Plan.

[0:17:21] We hebben het laatst even bekeken en dat telt maar liefst 650 pagina's.

[0:17:27] Ik denk dat dat aangeeft hoeveel we in het GLB willen regelen op dit moment.

[0:17:33] Maar wat we ook zien, is dat de ambities die we hebben steeds groeien, maar dat het budget natuurlijk niet mee groeit met die ambities.

[0:17:40] En ook dat het steeds ingewikkelder wordt, in Nederland in elk geval, om de geelbegen, de gecombineerde opgaves, om die in te vullen.

[0:17:47] En ik heb zelf die ervaring ook.

[0:17:49] Dus ik denk dat we daar wel moeten kijken hoe we daar naar de toekomst toe... Hoe we daar misschien verandering in gaan brengen.

[0:17:56] Dit is ook met de conditionaliteitseisen, ingewikkelde ecoregeling.

[0:18:01] en daarbij ook een mesbeleid dat ook nog een keer tussendoorspeelt.

[0:18:06] Als we meedoen met agrarische natuur en landschapsbeheer, wordt de puzzel nog ingewikkelder.

[0:18:11] Bovendien veranderen elk jaar de voorwaarden en de condities.

[0:18:15] Dus ik denk dat het bijna niet meer te doen is als gewone boer om daarin verder te gaan.

[0:18:22] Een schatting van ons vanuit het LTO is dat meer dan de helft van de boeren daarmee adviseer moet inhuren om de GLB-opgave te doen.

[0:18:30] En dat kan uiteraard niet de bedoeling zijn.

[0:18:33] En verder zien we dat er naar de toekomst echt wat scherpere keuzes gemaakt moeten worden.

[0:18:38] Waarvoor willen we dit GLB gebruiken en waarvoor ook niet?

[0:18:42] Volgens mij is er weinig twijfel over instrumenten die echt doelgericht werken.

[0:18:46] En dan denk ik echt aan instrumenten waardoor het GLB ook rechtstreeks naar het boerenerf gaat, waaronder ecoregelingen, Agrarische Tour en Landschapsbeheer, om ook te steunen voor de jonge boeren en de brede weersverzekering.

[0:18:56] Kunt u voorzichtig aan tot een afronding komen?

[0:18:59] Ja hoor.

[0:18:59] En er zijn ook wel zaken waar wij van denken, daar zouden we misschien wat voorzichtig in moeten zijn.

[0:19:04] En dat zijn de zaken die gereserveerd worden voor de gebiedsprocessen, VN Weijden of bijvoorbeeld voor Lieder.

[0:19:09] Want we zien nog in het verleden dat die budgetten niet gerealiseerd worden.

[0:19:12] Dan nog kort even over het GLB-budget.

[0:19:15] In Brussel horen wij dat daar het meerjaarbudget elke lidstaat één envelop wil geven en we zouden graag zien... Ja, we zijn heel bang dat in Nederland daar geen kooffinanciering gaat komen, terwijl andere lidstaten dat wel doen.

[0:19:27] Dus wij hopen dat er ook aandacht voor gaat zijn vanuit hier om te kijken hoe we naar de toekomst toe daarin omgaan.

[0:19:33] Omdat Nederland landbouw niet als strategisch sector heeft genoemd en Frankrijk en Polen bijvoorbeeld wel.

[0:19:38] Dus daar wilde ik graag bij laten.

[0:19:40] Dankjewel.

[0:19:41] Dank u wel voor uw bijdrage.

[0:19:42] Dan gaan we door met de zijde van de Kamer.

[0:19:45] De heer Holman, NSC.

[0:19:46] Dank u wel, voorzitter.

[0:19:47] Ik wil graag een vraag stellen aan Gerben van de heer Boom.

[0:19:54] De heer Boom pleit toch voor een iets verandering in de GLB gelden.

[0:19:59] Wij hebben twee vragen in die zin van wij hebben ooit dat ingesteld met een bepaalde argumentatie.

[0:20:05] Vindt de heer Boom dat er nog een relevante steekhoudende argumentatie is om de basispremie in benen te houden?

[0:20:14] En zou hij niet willen dat dat veel gerichter wordt toegepast en eventueel een

[0:20:20] Een derde pijler of meer in de tweede pijler.

[0:20:22] Dus veel meer loon aan werk en iemand die een prestatie doet die het geld krijgt.

[0:20:26] En daaraan gerelateerd van heel veel GLB-gelden gaat in mijn beleving naar boeren die het helemaal niet nodig hebben.

[0:20:32] Die groot zijn en veel geld verdienen.

[0:20:34] Zou hij ook veel gerichten willen doen en bijvoorbeeld een maximumgrens van 50 hectare willen doen.

[0:20:39] Zodat waar nu 80% van de gelden gaat naar boeren die het eigenlijk niet verdienen.

[0:20:43] Veel meer gaat naar de boeren die het echt nodig hebben.

[0:20:49] Dank je wel voor de vragen.

[0:20:52] Het zijn ook beide vragen die de grootste discussie opleveren.

[0:20:55] Het GLB is gevormd na jarenlange discussies.

[0:21:05] En het is niet voor niets dat het GLB is zoals het nu op dit moment ingevuld wordt.

[0:21:09] Maar tegelijkertijd, en dat staat ook in de position paper, erkennen we dat de druk op hectarepremies, als in de zin hoe ze het nu ingericht is, steeds groter wordt.

[0:21:19] En dat je dus op een gegeven moment moet gaan nadenken hoe je daar in het vervolg mee omgaat.

[0:21:23] En juist daarom zeggen we ook, maak een keuze vanuit politiek, vanuit beleidsmakers die het GLB invullen,

[0:21:30] percentage je bestemt aan hectarepremies, als in inkomenssteun, dat kun je differentiëren tussen de landen, ook afhankelijk bijvoorbeeld van het percentage inkomensafhankelijkheid uit het GLB, want dat is ook een groot element dat een rol speelt in de keuze hoe je omgaat met hectarepremies.

[0:21:47] Om een voorbeeld te geven, mijn collega's uit Slowakije hebben een hele grote impact als het hectarepremies wordt afgeschaft op de manier zoals het nu in Nederland bijvoorbeeld is ingericht, maar in heel Europa ook.

[0:22:00] Dus ik denk dat dat een belangrijk onderdeel is om in gedachte te houden bij die afweging.

[0:22:04] Maar we zeggen wel, ga daar naar kijken en ga het gesprek erover aan om veel gerichter betaling in te zetten.

[0:22:10] En dan kom ik op de tweede vraag.

[0:22:11] Uiteindelijk moet het geld gaan naar diegene waar het voor bestemd is.

[0:22:16] Jazeker.

[0:22:16] En daarom pleiten we er ook voor om de definitie van een actieve boer veel scherper te maken en ook veel duidelijker de keuze te maken tussen wie het nodig heeft daarin.

[0:22:24] in zowel actieve boerdefinitie als in de grote.

[0:22:27] Ik maak ook daarin een veel duidelijkere keuze... en kom dan ook met veel gerichtere maatregelen... met betrekking tot bijvoorbeeld investeringssteun.

[0:22:35] Thijs gaf net ook al het voorbeeld van de brede weersverzekering... en de adaptatie op bijvoorbeeld klimaat.

[0:22:41] Dat zijn gewoon punten die voor jonge boeren heel belangrijk zijn... en uiteindelijk maken of breken of jij jouw bedrijf toekomstbestendig kan maken... en of jij je risico's kan afdekken.

[0:22:49] En vanuit daaruit ga je geld verdienen... met de producten of de diensten die jij levert aan de markt.

[0:22:55] Ik hoop dat dat een beetje antwoord geeft op de vraag.

[0:22:58] Dank u wel.

[0:22:59] De heer Holman beaamt dat.

[0:23:02] Nou, dat is toch knap van u. Mevrouw Nijhoff-Leeuw.

[0:23:06] Lukt ons, lukt ons niet.

[0:23:07] Mevrouw Nijhoff-Leeuw, PVV.

[0:23:10] Dank u, voorzitter.

[0:23:12] Ik zou een vraag willen geven aan Thijs Rompelberg.

[0:23:17] Gerben Boom gaf een derde pijler aan.

[0:23:21] En u geeft hieraan doelsturing.

[0:23:23] Zegt u daarmee van je zou het ook moeten gebruiken en kunnen gebruiken om het bedrijf te verduurzamen, zodat je inderdaad makkelijker de doelen kunt gaan halen, dat je het dus op een andere manier ook in mag zetten, dus ook voor andere sectoren.

[0:23:42] Andere sectoren in die zin ook inderdaad intensiever en dat je hem veel breder kunt inzetten, moet ik het zo zien.

[0:23:49] Richting doelsturing, monitoring.

[0:23:52] Het is natuurlijk heel breed als we daar naar kijken.

[0:23:55] Maar hoe moet ik zien als u zegt van ik wil hem voor doelsturing inzetten?

[0:24:01] Dank u wel voor uw vraag.

[0:24:03] Ik heb volgens mij benoemd dat het Gericht kan helpen om bijvoorbeeld in te zetten voor zaken die helpen boeren het bedrijf te verduurzamen.

[0:24:11] Een voorbeeld die ik genoemd heb is bijvoorbeeld de ekering of agrarisch stuurbeheer wat geco-financierd wordt.

[0:24:16] Dus met andere woorden, boeren die stappen zetten die nog niet direct uit de markt betaald worden, dat die dus via GW-gelden daarin gestimuleerd worden.

[0:24:23] Er worden ook zaken vanuit fysieke investeringen, vanuit het GLB via Prop 3, met cofinancieringdeels ook betaald.

[0:24:30] Maar die investeringen worden wel vaak gedaan door boeren die verder willen met hun bedrijf en niet bij wijze van sofaboeren of dat soort termen die er weleens voor gebruikt worden.

[0:24:41] Dus ik denk op die manier dat wij pleiten voor het geld in te zetten voor boeren die stappen zetten en ook daarin investeringen willen doen.

[0:24:47] Aan de andere kant, in Nederland, we moeten dit ook binnen een Europese context zien,

[0:24:51] Een stukje... We zitten natuurlijk ook in een social level playing field.

[0:24:55] Wij als Nederland zijn daar redelijk, ook vanuit het LTO en de andere sectoren, redelijk progressief in.

[0:25:02] Maar we zien dat in andere Europese lidstaten nog wel inkomensondersteuning en de sociale leverheid op het platteland ook een belangrijke waarde is die men hecht aan het GLB.

[0:25:13] Dat is in Nederland een stukje verschillend.

[0:25:15] Ik denk dat het belangrijk is dat we dat in de Nederlandse invulling in het achterhoofd houden.

[0:25:20] hoe we omgaan ook met de overheveling van het budget, dat we ook kijken hoe zich dat verhoudt tot andere Europese lidstaten.

[0:25:26] En dan, ja, misschien was er niet iemand op de hoogte gevraagd die misschien de rommel stelde aan het NIJK, hoe zit het met bijvoorbeeld die 80% of 20%?

[0:25:33] Dat geldt in Nederland relatief gezien hebben wij relatief weinig boeren die heel veel oppervlakte hebben, dus in Nederland is ook die verdeling

[0:25:41] tussen de GLB-gelden, hoe die terechtkomen bij agrariërs, veel geniveleerder dan bijvoorbeeld in heel veel oost-Europese landen.

[0:25:48] Dus ik denk dat we, als we het over Europese cijfers hebben en Nederlandse cijfers, dat we daarin een groot verschil zien.

[0:25:53] We zien ook een groot verschil bijvoorbeeld in de inkomensafhankelijkheid van het GLB tussen bijvoorbeeld Nederland

[0:25:58] die ook toch meer marktgericht zijn, ook vanwege het beleid vanuit het verleden, dan bijvoorbeeld lidstaten die later bij de Europese Unie zijn gekomen.

[0:26:06] Maar ik denk dat het wel goed is vanuit het nieuwe perspectief dat we daar wel rekening mee houden en inderdaad het geld daar laten terechtkomen op die plekken waar het ook maatschappelijk verantwoord is, het de sector ook vooruit helpt vanuit de Nederlandse context.

[0:26:19] Dank u wel.

[0:26:21] Ik heb een vraag aan mevrouw Klever.

[0:26:22] We zitten hier allemaal bij elkaar en we vinden dat het eenvoudiger moet.

[0:26:40] GLB gelden en als het gaat om de ANLB dat het hier en daar nog wel wat conflicteert en zo is die roep om meer samenhang, dat onderstreep ik zeker.

[0:26:48] Maar de vraag is natuurlijk van ja, hoe kan het eenvoudiger en hoe kunnen we die samenhang creëren?

[0:26:54] Te meer omdat we natuurlijk ook graag dingen gebiedsspecifiek willen regelen.

[0:26:58] Ik bedoel, hoe kijkt mevrouw Klever hier tegenaan?

[0:27:02] Hoe wil ze dat eenvoudiger maken?

[0:27:03] Hoe wil ze die samenhang creëren en hoe wil ze dan ook nog die specifiek gerichte aanpak ondersteunen?

[0:27:12] Ik denk dat het antwoord daarin schuilt dat je zou moeten kijken welk instrument waar het best voor past.

[0:27:20] Waar dat nu een beetje door elkaar heen loopt.

[0:27:22] In de eco-regelingen zitten ook zaken die je veel meer zou willen toetsen.

[0:27:29] Je moet ze ecologisch gezien neerleggen.

[0:27:31] Dat past veel meer bij een instrument als ANOB... waar je echt kijkt wat op de juiste plek moet landen.

[0:27:39] Terwijl er ook dingen zijn die eigenlijk overal goed zijn.

[0:27:42] Dat zit hem dan veel meer op emissies en zaken voor klimaat en bodem.

[0:27:48] Dat is overal goed.

[0:27:50] Daar past een instrument als ecoregeling bij.

[0:27:55] Wat wil je daarmee bereiken en welk instrument hebben we daarvoor?

[0:27:57] Want de instrumenten zijn er volgens mij al wel, maar die op de juiste manier inzetten, dat is denk ik iets waar we nog een hele slag kunnen maken.

[0:28:05] En dan wordt het ook logischer, want nu als boer staat ook netjes op mijn bord melkveehoudering.

[0:28:10] Ik herken het zelf ook, als je denkt kruidrijk grasland, ga ik dat doen via de ecoregelingen of via het ANOB?

[0:28:17] Dan ga ik natuurlijk eerst even zitten rekenen.

[0:28:19] Waar brengt het het meeste op?

[0:28:22] Via de ecoregeling kan je hem overal neerleggen.

[0:28:24] Bij het ANWB past het in een bepaalde habitat van een soort die op een bepaalde plek zit.

[0:28:30] De kracht van de regelingen zijn verschillend.

[0:28:33] Daar zou je veel inhoudelijker naar moeten kijken waar je wat belegt.

[0:28:39] Is dat een antwoord?

[0:28:42] Het is zeker een antwoord.

[0:28:43] Dank, voorzitter.

[0:28:46] Het was weer iets te snel.

[0:28:52] Het is een begin van een antwoord, maar ik zit te zoeken naar de gerechten die mevrouw Klever wil maken.

[0:29:01] Misschien wel streekgerechten.

[0:29:04] In welke regio je die lekkere gerechten met al die ingrediënten dan het beste kan maken.

[0:29:10] Misschien kan mevrouw Klever een paar voorbeelden geven van wat streekgerechten in de optiek van samenlang en vereenvoudiging.

[0:29:18] Dan denk ik aan die verschillende habitats.

[0:29:20] Je gaat niet in een gebied waar je geen gastland en weidevogels hebt.

[0:29:25] Ga je niet een habitat bouwen voor weidevogels.

[0:29:27] Daar zet je andere pakketten in.

[0:29:34] Maar in de ecoregeling zitten nu ook zaken die je juist wel voor die habitat overal in kan vullen.

[0:29:39] En dat is dan eigenlijk zonde van het geld.

[0:29:44] Misschien herhaal ik mezelf, maar je zou de instrumenten veel beter kunnen toepassen als je kijkt wat de kracht is van het instrument en daarop kijkt of het nodig is of zowel of niet in een ALB of in een ecoregeling te passen.

[0:29:59] En nu concurreren ze elkaar en maak je het ook nog eens heel complex.

[0:30:03] Want nu komt de collectief bij een boer en die zegt dat je het kruidrijk grasland haalt, maar dat haal je nu uit het ANWB, dus dat ga je nu via de ekenregelingen doen.

[0:30:10] En dan ook nog met de hele systematiek van de gecombineerde opgaven invullen erbij, wordt het gewoon heel erg lastig.

[0:30:17] Als u de microfoon wilt uitzetten, dan geef ik de heer Ginwis het woord van de ChristenUnie voor zijn vraag.

[0:30:21] Voorzitter, dank u wel.

[0:30:23] En dank voor uw komst aan de presentaties.

[0:30:25] Ik heb een vraag aan mevrouw Klever.

[0:30:29] En dat is naar aanleiding van de position paper en de praktijk van de afgelopen jaren.

[0:30:34] Na de introductie van de Eco-regeling zagen we dat inderdaad, wat ook in de position paper staat van Boer en Natuur, dat de concurrentie optrad tussen de Eco-regeling en ANLB.

[0:30:44] De eco-regeling was best wel toegankelijk.

[0:30:47] De eerste mijtelling was natuurlijk een...

[0:30:51] Het was vrij eenvoudig verder aan te vragen als je erin zat.

[0:30:56] A naar B is dan toch wat complexer.

[0:30:59] En dus had A naar B daaronder te lijden.

[0:31:03] Nou is daar ook al na aanleiding van jullie signalen een debat over geweest.

[0:31:07] De minister heeft gezegd dat hij dat op elkaar wilde gaan afstemmen.

[0:31:09] Mijn vragen voor u zijn... Wat zit er nu niet goed in de afstemming tussen Eco-regeling en A naar B?

[0:31:20] Wat zit er dan fout in het GLB zelf en wat zit er fout in de Nederlandse implementatie van het GLB?

[0:31:27] En wat moeten we dus verbeteren in zowel het GLB na 2027 en wat in de Nederlandse implementatie?

[0:31:36] Kunt u die vijf vragen stuk voor stuk beantwoorden?

[0:31:43] Ik denk dat de vraag op zich wel helder is.

[0:31:45] We hebben daar een hele lijst van.

[0:31:49] Die heb ik niet bij me.

[0:31:51] Maar daar staat heel concreet in waar het elkaar in de weg zit.

[0:31:56] En waar je tegenaan loopt.

[0:32:07] Mijn collega's zijn bang.

[0:32:11] Wat zit er nu mis, zowel in het GLB en in de Nederlandse implementatie?

[0:32:17] En wat moet er dus beter in dat GLB of in de Nederlandse implementatie, bij toekomstig GLB, als het gaat om het voorkomen van concurrentie tussen Eco-regeling en ANWB, maar dat het juist complementair wordt.

[0:32:28] Dat je als boer, als je wil, ook kunt stapelen.

[0:32:34] Ja, dan ben ik bang dat ik mezelf misschien wel een beetje herhaal.

[0:32:37] Maar dat zit hem volgens mij in dat je nu zowel in de ecoregeling als het ANOB dingen hebt zitten die je juist heel specifiek wil bepalen waar je dat neerlegt.

[0:32:48] Dat zit nu ook deels in de ecoregeling zitten zaken.

[0:32:51] Ik noemde net al kruidrijk grasland of stroken die vervolgens ook weer in het ANOB zitten.

[0:32:57] Dus daar zit het elkaar in de weg.

[0:32:58] Maar zo zijn er meer voorbeelden en dan zou ik het liefst gewoon die lijsten

[0:33:03] En wij zouden zeggen, haal dat uit elkaar, maak hetgeen wat je in de ecoregelingen doet richten op dat sluiten van die kringlopen.

[0:33:10] En hetgeen wat je in het ANWB doet, richt je op natuur en landschap.

[0:33:13] Omdat je daarbij heel goed moet nadenken wat je waar doet.

[0:33:17] We hebben ook gewoon technisch echt wel een lijstje.

[0:33:22] Maar die lever ik liever even zo los aan dan die hier zo genoemd.

[0:33:29] Dank u wel.

[0:33:29] Ik heb zelf nog een vraag.

[0:33:41] Het miljard financieel kader gaat waarschijnlijk overhoop, conditionaliteiten komen.

[0:33:47] Mijn vrees is dat we ons hier nu met elkaar enorm concentreren op het GLB zoals het nu is.

[0:33:52] Maar dat we ons eigenlijk zouden moeten bezighouden met een veel grotere discussie.

[0:33:56] Is er straks überhaupt nog een GLB?

[0:33:58] En zo ja, onder welke voorwaarden en condities?

[0:34:05] Nederlandse situatie in relatie tot de Oost-Europese situatie.

[0:34:09] Waar zou de Nederlandse landbouw het meest bij gebaat zijn als u een wit vel had en het gemeenschappelijk landbouwbeleid opnieuw zou mogen vormgeven?

[0:34:21] Dank u wel, voorzitter.

[0:34:22] Dat is een hele mooie vraag.

[0:34:24] Maar ik denk wel ook een goede vraag.

[0:34:28] Wat wij eigenlijk aangeven is dat wij graag willen dat het geld terecht komt om boeren te helpen te verduurzamen.

[0:34:34] We hebben een aantal zaken die best concreet zijn waar het ook bij werkt.

[0:34:37] Maar er zijn ook heel veel andere zaken die met name via de tweede pijler niet bijdragen direct aan het verduurzamen van de garage sector.

[0:34:45] Maar wel een plattelandsontwikkeling om het zo maar even te zeggen.

[0:34:48] Dus ik zou zeggen het is in principe lambo geld en dat budget is al lang vast en dat lijkt ook te gaan krimpen.

[0:34:53] En de ambities die we hebben, zeker in Nederland op het gebied van landbouw en de transitie die gaat plaatsvinden, daar is gewoon nog geld voor nodig.

[0:35:02] En nu wordt er altijd aan dat GLB verwezen om dat op te lossen, terwijl eigenlijk die verhoudingen tussen het budget en wat we eigenlijk willen bereiken, dat verhoudt zich niet meer tot elkaar.

[0:35:10] Dus als ik dat opnieuw zou mogen invullen, dan zou ik zeggen, ja kijk, bijvoorbeeld die jonge boerensteun, dat is heel belangrijk.

[0:35:17] die jonge boeren helpen om die overname te realiseren?

[0:35:20] Hoe kunnen we helpen om boeren die willen verduurzamen in fysieke investeringen, hoe kunnen we die helpen?

[0:35:25] Maar ook hoe kunnen we boeren helpen die op hun land maatschappelijke diensten leveren op gebied van natuur, water, bodem, biodiversiteit, hoe kunnen we die daarmee deels betalen?

[0:35:34] Want dat zijn wel zaken die in Nederland heel belangrijk zijn.

[0:35:37] Langs de andere kant, Nederland is ook nog steeds een

[0:35:40] een goede voedselproducent, dus met name in die verduurzaming, dan kunnen we denk ik, voor alle boeren zit er dan denk ik wel iets in.

[0:35:47] En ook afhankelijk van de locatie waar die boeren zijn, om op een of andere manier vanuit het GLB budget te krijgen om daarin te helpen.

[0:35:53] Dat is dus de stimulerende kant.

[0:35:55] Langs de andere kant hebben we ook nog een aantal zaken vanuit de risicokant die vanuit het GLB op dit moment nog gefinancierd worden en die in de landbouw ook gewoon relevant zijn.

[0:36:02] Het is een sector waar de inkomens, tenminste als je afhankelijk bent van de marktprijzen, toch redelijk kunnen fluctueren en ook de weersrisico's vanwege klimaatverandering die nemen ook

[0:36:11] steeds meer toe.

[0:36:11] Dus het GLB, bijvoorbeeld met de brede weersverzekering, maar ook als financieel vangnet aan de achterkant, en dat kan zijn natuurlijk nu via een stukje directe betaling, maar je kunt ook denken aan boeren helpen met met prijsrisico-instrumenten of anderszins om daarin te stimuleren, kan het GLB ook aan bijdragen.

[0:36:31] En wat wij de laatste keer hebben gedaan, hebben het LTO, maar ook alle andere partijen die hier nu aan deze kant van de tafel zitten, hebben wij een strategisch overleg over het GLB.

[0:36:39] En daar hebben we inderdaad ook over gesproken.

[0:36:41] Wij zien de veranderingen binnen de meerjarigbegroting in Europa en ook de druk die er op de Europese begroting is.

[0:36:48] En daarin heb ik een stukje al een voorschot gegeven richting hoe het omgaat als er een envelop komt op een andere manier.

[0:36:56] Dan is het heel belangrijk dat Nederland daar... En de kooffinanciering.

[0:36:58] Dat is een vraag aan jullie.

[0:36:59] Is de Tweede Kamer bereid om daar een stukje kooffinanciering of nationale financiering te doen als er minder van Brussel komt, maar we wel die ambities hebben?

[0:37:07] En anderzijds moeten wij ook gaan kijken, Europa gaat nieuwe potjes creëren en de landbouw is meer dan landbouw, maar als je kijkt naar bijvoorbeeld circulariteit, biosfeer, energieopwekking, dat zijn allemaal zaken waar de landbouw echt aan kan bijdragen.

[0:37:21] Dus wij moeten denk ik ook vanuit Nederland strategisch kijken hoe we vanuit

[0:37:25] die verandering en die veranderende politieke realiteit, maar ook die strategische waarde van bijvoorbeeld energie en dat is eigenlijk hoe we daar vanuit Nederland, in de Nederlandse agrarische sector en ook dus vanuit de overheid daarop kunnen inspelen, zodat wij ook een aanvraag kunnen doen op die andere potjes die gaan komen, omdat het GLB, zoals u zelf aangaf waarschijnlijk, in de huidige manier en ook het budget niet in stand zal blijven.

[0:37:47] Dank u wel.

[0:37:49] Dank u wel.

[0:37:50] Tweede ronde, mevrouw Bromet.

[0:37:53] U maakt een klein beetje het gras voor mijn voeten weg, want ik wou ook al over dat lege vel beginnen.

[0:37:58] Wat mij opvalt in de bijdrage van de gasten is dat er heel erg vanuit het bestaande systeem gedacht wordt.

[0:38:03] En dat is ook heel erg logisch.

[0:38:05] En dat doen wij ook, want je kan niet met een leeg vel beginnen.

[0:38:07] Maar ik vind het als gedachtenexperiment wel heel erg interessant.

[0:38:12] Want als ik LTO hoor, dan is het echt een hele, hele lange lijst van waar je dat geld allemaal voor kan gebruiken.

[0:38:17] Ik dacht eerst, ik ga de vraag aan alle vier stellen van, als er nou één maatregel is die je kan nemen, welke is dat dan?

[0:38:23] Dat vind ik nog steeds wel een leuke vraag, maar ik denk ook van, als je nou dat hele enorme budget wat er is en het aantal boeren dat er in Nederland is, deelt door elkaar en zegt van nou, we gaan jullie gewoon een inkomen geven.

[0:38:35] En dit en dit zijn de eisen.

[0:38:37] Bijvoorbeeld, je mag geen kunstmes meer gebruiken.

[0:38:39] Ik zeg maar wat, een wild idee.

[0:38:42] Is dat dan ook iets waar je aan kan denken?

[0:38:44] Dus eigenlijk aan alle vier de vraag, wat kan je nou als je helemaal opnieuw moet beginnen doen om het eenvoudig te maken en haalbaar voor iedereen?

[0:38:52] En tegelijkertijd die maatschappelijke doelen halen, want het is gemeenschapsgeld van ons allemaal.

[0:38:56] Dus het is, we geven aan geen enkele sector zoveel geld zomaar weg als gemeenschap.

[0:39:02] Dus er moet iets tegenover staan.

[0:39:03] Laten we toch proberen het aan één van de gasten te richten.

[0:39:08] Ja, dat neem ik er twee voorzitter.

[0:39:09] Mag dat?

[0:39:11] als de leden van de commissie daarmee hebben geantwoord.

[0:39:14] Zullen we er twee beginnen?

[0:39:16] Nee, dan wil ik het aan de jonge boeren en aan de boeren in de natuurvragen graag.

[0:39:20] Oké.

[0:39:22] Mevrouw Klever, begint u?

[0:39:28] Een hele andere vorm, hè?

[0:39:29] Dat was de vraag.

[0:39:34] Eigenlijk zeggen we...

[0:39:36] Maar goed, dan gaan we er even vanuit dat het hele implementeren en zo, dat dat dan allemaal makkelijk gebeurt en dat het niet... Want dat zou onze reden zijn om te zeggen, doe het alsjeblieft niet, want we hebben nu instrumenten.

[0:39:46] En eigenlijk zijn die instrumenten wel goed.

[0:39:47] Het is juist de mix, het afstemmen en het fijntunen waar het ermee zit.

[0:39:51] En nieuwe instrumenten kosten ook gewoon heel veel tijd om dat goed in te richten.

[0:39:54] Maar als we dat zouden loslaten, dan zouden wij zeggen, maak het zo dat groenboeren loont.

[0:40:01] Dus dat je de boeren die...

[0:40:04] op zo'n manier boeren dat het voor de lange termijn goed is dat de natuur eronder floreert, dat klimaat, water en bodem op de juiste manier niet belast worden.

[0:40:16] Dat zou voor mij dan de kern zijn van het geld uit Europa om het uit te geven.

[0:40:24] Meneer Bouw?

[0:40:26] Ik had een paar minuten langer om na te denken.

[0:40:33] Je wordt op de radio doodgegooid met een spotje over bridge fund.

[0:40:39] Kun je geld lenen om je bedrijf op een nieuwe kapitaal aan te brengen om investeringen te doen?

[0:40:48] Ik denk dat het dan goed is als je echt gaat kijken naar een fundamentele verandering.

[0:40:52] in achtneming met alle punten en alle commas en alle nuances die erin zitten, dat je moet gaan kijken dat je het geld zo kan inzetten dat de maatschappelijke opgaven die leven en die waar je als boer voor aan de lat staat en dus ook op jouw bedrijf komt en waar je investeringen in moet doen, dat je daar het geld voor kan gebruiken.

[0:41:08] Dat jij als boer de keuze hebt, oké, we hebben een stikstofcrisis, we hebben dierenwelzijnsproblemen, we hebben een klimaatopgave waar we als landbouw keuzes over moeten maken.

[0:41:19] Ik wil dat geld gebruiken om aan een van die doelen

[0:41:22] te gaan werken.

[0:41:23] En dan ga je natuurlijk gerecht inzitten.

[0:41:24] Dus zie je het dan als helemaal vanaf een leeg velletje beginnen een bridge fund voor de landbouw.

[0:41:31] Dank u wel, mevrouw Ferrer, CDA.

[0:41:34] Voorzitter, een vraag aan mevrouw Klever over de gedachtgang van landschap en biodiversiteitsinspanningen van ecoregelingen naar onder A en B brengen, om dat meer uit elkaar te halen.

[0:41:49] Dat vind ik een interessante gedachte.

[0:41:51] Maar volgens mij valt op dit moment 5% van het landbouw areaal onder A en B.

[0:41:59] Dat weet mevrouw Klever beter dan ik, gok ik, maar in ieder geval is het niet heel Nederland.

[0:42:05] Dat weet ik zeker dat mevrouw Klever dat weet, want net als ik woont zij in een wit gebied.

[0:42:10] Ik kan me niet voorstellen dat we in die andere gebieden landschap en biodiversiteit niet belangrijk vinden.

[0:42:14] Zit daar dan een ondergrens in voor boeren natuur, hoe zij tegen die scheiding aankijken, in wat we dan op z'n minst aan uitbreiding zouden moeten doen om die witte gebieden te voorkomen?

[0:42:30] Wij hebben wel eens berekend dat je 1,1 miljard nodig hebt om aan de doelen te voldoen.

[0:42:34] Dus je zou echt nog wel heel veel meer geld nodig hebben om overal aan de slag te kunnen.

[0:42:40] Want dan moet je bijna overal aan de slag.

[0:42:45] Dan zou je via de ecoregelingen wel iets doen wat overal kan.

[0:42:50] Maar dan ga je wel heel specifiek het A en B inzetten op plekken waar je bepaalde habitats wil creëren of bepaalde dingen in het landschap wil doen.

[0:43:02] En juist op dat landschapstuk ga je ook buiten de witte gebieden.

[0:43:08] Landschapselementen, die kun je in principe ook overal doen.

[0:43:11] Dus het betekent niet zozeer dat je dan witte gebieden houdt, maar wel dat je op sommige plekken veel intensiever aan de slag gaat dan als je geen witte gebieden zou hebben.

[0:43:28] Moet ik het dan zo interpreteren dat we in de eco-regelingen geen inspanningen op landschap en biodiversiteit belonen, maar dat doen we onder de vlag van ANWB.

[0:43:38] Alleen, waar de pakketten, hoe omvangrijk die zijn, dat dat verschilt van gebied tot gebied.

[0:43:45] Maar dat we het liefst geen witte gebieden meer zouden hebben.

[0:43:47] Dat dus overal ook een licht pakket bijvoorbeeld mogelijk is.

[0:43:51] Begrijp ik het dan zo goed?

[0:43:53] In het allermooiste geval heb je nog veel meer budget, zodat je overal dingen kunt doen.

[0:43:58] En meer vanuit de huidige kadersgedacht zou je in sommige gebieden minder kunnen doen... en je misschien meer op landschapselementen richten.

[0:44:06] En in sommige gebieden waar er veel kansen zijn voor bepaalde soorten... juist die habitat zou inrichten voor soorten.

[0:44:12] En daar heb je dan inderdaad meer... voor die boeren die daar zitten, meer in de instrumentenkoffer zitten.

[0:44:18] Dank u wel.

[0:44:19] Meneer Holman.

[0:44:22] Ik wil graag aan twee personen een vraag stellen.

[0:44:29] GELACH.

[0:44:29] U neemt het toch niet meer serieus?

[0:44:31] GELACH.

[0:44:33] Aan de heer Rommelburg en mevrouw Klever en eigenlijk dezelfde vraag die ik aan de heer Boom gesteld heb, maar dan in een iets andere variatie.

[0:44:43] Heer Rommelberg zegt van die verdeling, nou als je het afmeet met Oost-Europa, valt dat wel mee.

[0:44:49] Maar toch de vraag van, is het maatschappelijk verantwoord?

[0:44:52] Heb je nog een legitieme argumentatie om boeren die gewoon standaard boer zijn, hoog salderende tilden hebben, een akkerbouw met 20.000 euro saldo op pootgoed ofzo, moet die nog GLB geld krijgen?

[0:45:06] En bijvoorbeeld ondernemers risico, brede weersverwachting, waarom zouden wij als overheid

[0:45:10] geld betalen voor een ondernemersrisico van een ondernemer.

[0:45:13] Dat doen we de rest van de maatschappij ook niet.

[0:45:15] Wat maakt boeren een uitzondering?

[0:45:17] Dat ze dat gaan claimen.

[0:45:19] Dus zou je niet, als je toch op de kop zet, inderdaad veel fundamenteel doen, heel erg focus op die categorie die je nodig heeft, die kwetsbaar is.

[0:45:27] Jonge boeren, startende boeren, verduurzaming en grote ondernemers.

[0:45:33] Gewoon uitsluiten van die steun.

[0:45:34] En dat was een vraag aan de heer Rompelberg en aan mevrouw Klever.

[0:45:37] Meneer Rompelberg.

[0:45:40] Ja, dank u wel.

[0:45:40] Volgens mij heb ik daar deels al een antwoord op gegeven.

[0:45:42] Maar ik denk dat ik gezegd heb dat wij willen dat het geld terecht komt bij boeren die ook verduurzaming doen.

[0:45:47] En afhankelijk, ik denk dat dat loszet van of iemand een inkomen heeft, want dat weet je ook niet van tevoren.

[0:45:51] Dus ik denk dat je het niet moet koppelen.

[0:45:53] En dat zeggen wij ook wel vanuit LTO.

[0:45:54] En dan zijn we ook redelijk progressief binnen de Europese context.

[0:45:56] Dat wij het liever doelgericht zouden inzetten, inderdaad, in maatschappelijk geld.

[0:46:00] En dat het daar komt bij boeren die ook echt verduurzamingstappen zetten.

[0:46:03] Alleen ik zet daar de disclaimer bij, als andere Europese landen dat niet doen, die hectare steun blijven doen, dan is dat voor Nederlandse boeren vanuit dezelfde Europese envelop oneerlijk.

[0:46:11] Maar wij vanuit LTO, ook binnen de Europese context, wij pleiten ook voor dat het geld meer een deel daar terecht komt bij die boeren die ook echt duurzaamheidsinvesteringen doen.

[0:46:22] En ook voor die kleinere boeren of andere boeren en voor een deel natuurlijk ook inkomensondersteuning is.

[0:46:27] Maar dat is dan met name voor de maatschappelijke diensten die je doet, die niet uit de markt komen.

[0:46:30] Dus daarmee, en dat zijn dus met name de biodiversiteitslandschaps, groen-blauwe diensten, die niet betaald worden vanuit het zolder vanuit je gewas als je zaken gaat doen die daar impact op zouden hebben.

[0:46:45] En dat geldt wat betreft de weersverzekeringen en de risico's die daar zitten.

[0:46:51] Voedsel, ook Europees gezien, wordt ook strategisch van belang geacht.

[0:46:55] We zien gewoon dat het aantal ondernemers en ook de fluctuatie in de prijzen gewoon heel erg hoog is.

[0:46:59] We hebben ook wel eens vanuit de LTO gepleit voor een fiscale reservering.

[0:47:04] Dan heb je natuurlijk minder verzekeringsins... Of minder...

[0:47:08] een verzekeringsinstrument nodig.

[0:47:10] Maar daar zit ook misschien een taak voor bijvoorbeeld de Tweede Kamer, want dan zou je dat daar natuurlijk kunnen weghalen, want dan heb je een ander instrument om dat te betalen.

[0:47:20] Dus met andere woorden, er zijn altijd meer wegen die naar Rome leiden, maar we hebben nu het systeem zoals het is.

[0:47:25] Maar als we het willen veranderen, zoals ik zei, dan moeten we vanuit Nederland heel goed kijken.

[0:47:29] Hoe kunnen we het vereenvoudigen, want het is nu ook een heel complex systeem.

[0:47:32] Dus dat is echt een belangrijke pijler voor ons en inderdaad naar de toekomst toe.

[0:47:36] Maar wel binnen de Europese context kijken hoe we het geld met name daar kunnen inzetten die bijdraagt aan de verduurzaming van de agrarische sector of de toekomstgerichtheid, maar dat zijn ook vaak de jonge boeren.

[0:47:47] En volgens mij is dat ook de insteek die wij in het position paper hebben benoemd.

[0:47:51] Dank u wel.

[0:47:52] Dank u wel, Wouk Lijver.

[0:47:55] Aansluitend op het idee van meer de kringloopzaken in de eco-regelingen, meer de landschap- en natuurzaken in het A en B. Zou je kunnen zeggen dat als je het zo inregelt, dan zijn die eco-regelingen ook inkomenssteun?

[0:48:09] Want juist vaak die zaken die de kringloop verbeteren.

[0:48:16] Als je voor natuur en biodiversiteit wat doet, dan haal je vaak echt iets uit productie.

[0:48:22] En dan doe je iets anders op die grond.

[0:48:23] Maar die kringloopzaken versterken ook het bedrijf.

[0:48:26] En daarmee creëer je dus eigenlijk dat groenboeren loont.

[0:48:30] Dus wij zitten daar best wel in van je zou het meer daarop moeten richten dan platte inkomen steunen.

[0:48:37] Dank u wel, mevrouw Nijfliel.

[0:48:45] Dan wil ik ook graag een vraag stellen aan twee sprekers, de heer Rompelberg en de heer Boom.

[0:48:53] En ook een beetje die Europese context.

[0:48:58] De heer Rompelberg vult de GLB in België en Nederland.

[0:49:01] Die kan goed aangeven wat eenvoudiger is en hoe we het eenvoudiger kunnen.

[0:49:10] Volgens mij is het zo dat in Nederland 10% van het inkomen van de Nederlandse boer komt uit subsidies.

[0:49:19] Uit Europa, zeg maar.

[0:49:22] Hoe is dat in andere landen?

[0:49:23] En als het gaat om die ecodiensten, is dat ook een beetje vergelijkbaar?

[0:49:27] Ik denk dat de heer Boom daar ook best wel het een en ander over kan vertellen als het gaat om of dat qua ecodiensten en qua inkomensaandeel een beetje vergelijkbaar is.

[0:49:39] Meneer Bomen en dan de heer Rompelberg voor de variatie.

[0:49:42] Helemaal goed.

[0:49:43] Nou, er zijn echt hele grote verschillen als je kijkt in de mate van eco-regelingen die beschikbaar zijn in de verschillende lidstaten.

[0:49:51] Er schieten bij mij twee voorbeelden binnen.

[0:49:54] Aan de ene kant Spanje.

[0:49:56] Daar zijn drie eco-regelingen.

[0:49:57] Er zijn nog wel wat sub-variaties binnen die eco-regelingen.

[0:50:00] Maar goed, dat zijn eigenlijk drie basisonderdelen en daar heb je het mee te doen als boer zijnde.

[0:50:06] Maar aan de andere kant schiet me het voorbeeld binnen van zowel eigenlijk Oostenrijk, maar eigenlijk ook Duitsland, waarbij zeker in Oostenrijk er veel meer gekeken is naar de waarde van Peilig 2, waarbij cofinanciering vanuit nationale middelen een veel grotere rol speelt en waarbij gerichte betalingen voor bepaalde eco-regelingen heel goed ingeregeld zijn en er ook heel veel verschillende variaties zijn in de pakketten binnen de verschillende deelstaten in zowel Oostenrijk als Duitsland.

[0:50:32] Ik denk dat we als Nederlanders al een hele variatie hebben aangebracht met verschillende maatregelen.

[0:50:38] Daar zijn wij ook heel positief over.

[0:50:41] Ik denk ook dat er heel veel landen zijn, binnen CESA, die vragen aan Nederland hoe wij het hebben ingeregeld en hoe zij het beter kunnen doen.

[0:50:50] Dus misschien ook daarin nog...

[0:50:52] toch de vrijheid om de nuance te maken.

[0:50:54] We pleiten voor een derde pijler, maar niet om alles op de kop te gooien aan maatregelen en systematiek, zoals we het GLB hebben ingericht.

[0:51:04] Daarover zijn we overwegend wel positief.

[0:51:08] Het eerste stukje van de vraag ging nog over de verdedeling van de budget.

[0:51:13] Zou je het eerste stukje van de vraag nog even kunnen herhalen?

[0:51:19] Vorig jaar waren we in Slovakije bij onze collega's in jonge boeren en daar vertelden ze dat soms het inkomensafhankelijkheid tot 60% ligt.

[0:51:28] En ook in andere met name Oost-Europese landen, Thijssen haalt dat al aan, en met name ook de wat kleinere boeren in die landen hebben gewoon een hele grote inkomensafhankelijkheid.

[0:51:36] En dan begrijp ik ook dat als je in Europa een discussie voert over hoe ga je om het hectarepremie, dat je dan al gauw op een discussie komt van ja, maar jullie uit West-Europa hebben het makkelijk bekeken.

[0:51:46] Dus van daaruit, goed om te benadrukken, de Europese context is soms anders dan dat wij in Nederland het perspectief zien over de rol die het GLB speelt in het totaal van het inkomen van de boer.

[0:52:00] Meneer Robbenberg.

[0:52:02] Ja, ik zal ter aanvulling, want ik ben het redelijk eens met het verhaal van Gerben en van meneer Bouh,

[0:52:11] Ik denk dat we de complexiteit... Ik zal me nemen op mijn ervaring in België.

[0:52:14] Wat we in Nederland met name hebben, is de complexiteit van... En dat heeft Marije eigenlijk al gezegd, van enerzijds de ecoregeling en het ANOB en dan met die puntentelling en dit wel en dat niet.

[0:52:26] Mijn ervaring in elk geval in Vlaanderen en Wallonië is dat niet.

[0:52:28] En dat maakt dit ook heel erg complex met hoe wij in Nederland het systeem hebben ingericht waardoor heel veel boeren het ook zelf niet meer kunnen invullen.

[0:52:35] Dus wat dat betreft zou ik daar wel meer voor pleiten om dat misschien wat meer uit elkaar te halen.

[0:52:42] Of, en de boel die daar veel op doet, gewoon die punten bij elkaar te tellen en dat niet uit te sluiten.

[0:52:46] Want dat levert op dit moment gewoon heel veel complexiteit op.

[0:52:51] En zeker in verhouding tot de basisprima.

[0:52:54] Die gaat nu naar 150 of 128 euro met de conditionaliteiten.

[0:52:58] langs de andere kant op grondprijzen gemiddeld, volgens mij vorig jaar 85.000 of 86.000 euro door het kadaster berekend.

[0:53:04] Je moet ook even kijken in welke verhoudingen we zijn aan het praten en ook op de parkprijzen.

[0:53:08] Wil je daar op de lange termijn invloed mee uitoefenen?

[0:53:10] Daarom pleiten we ook heel erg voor om gerichte keuzes te maken waar je dat GLB-geld voor wil inzetten.

[0:53:16] En we hebben nu heel veel zaken die we via dat GLB willen regelen.

[0:53:19] Daarom is het systeem ook zo complex geworden, omdat iedere regeling en iedere ding wat wij willen,

[0:53:24] heeft ook weer zijn voorwaarden.

[0:53:26] Dat moeten we bij elkaar brengen.

[0:53:28] Dus als het budget over het GLB naar de toekomst ingericht wordt, moeten we kijken voor welk geld we het GLB-budget willen inzetten en voor welk gedeelte van de zaken die we in Nederland graag willen.

[0:53:42] Dat wordt waarschijnlijk wat meer gebiedsgericht.

[0:53:44] Hoe krijgen we daar financiering voor en welke bereiktijd is er vanuit de overheid?

[0:53:50] Rijksoverheid, provincies, om daar zelf dan ook aan bij te dragen.

[0:53:54] En als we daar meer duidelijkheid over hebben, dan kunnen we denk ik ook in het GLB en die aanvraag daarvan ook andere keuzes maken.

[0:54:03] We hebben ons gemeenschappelijk landbouwbeleid liberaliseerd.

[0:54:15] We zijn afgestapt van het markt- en prijsbeleid en naar directe betalingen gaan per hectare.

[0:54:21] Na verloop van tijd moesten er steeds meer prestaties aan worden gekoppeld omdat je steeds minder goed kan uitleggen.

[0:54:29] hectare betaling geeft.

[0:54:32] Nu zitten we in een heel nieuwe tijd.

[0:54:35] De liberalisatie is voorbij, zou je kunnen zeggen.

[0:54:38] En Trump heeft gisteren enorme tarieven aangekondigd.

[0:54:42] Je ziet gelijk een enorme schok ook in de prijzen op grondstoffen.

[0:54:46] En betekent dit iets voor hoe wij naar het GLB kijken?

[0:54:49] Moeten wij niet misschien bepaalde aspecten van het markt- en prijsbeleid van welleren eer herstellen?

[0:54:57] Ik ben heel benieuwd naar hoe jullie daar tegenaan kijken.

[0:54:59] En deze vraag stel ik denk ik aan de heer Rompelberg en aan mevrouw Smits van Ooijen.

[0:55:06] Hoe zij hiernaar kijken, hoe ze deze nieuwe kijk naar liberalisering of deliberalisering en het nieuwe GLB, hoe ze daarop reflecteren.

[0:55:16] Mevrouw Smits van Ooijen.

[0:55:22] Ik denk dat we daar zeker op moeten anticiperen.

[0:55:25] Het anticiperen is misschien wel te laat, maar in een nieuw GLB het liefst nu nog rekening mee gaan houden.

[0:55:32] Mijn inzien kan dat heel goed door vormen van landbouw ook te bevorderen die minder afhankelijk zijn van die inputs van buiten Europa.

[0:55:43] En ik denk bijvoorbeeld dan, dat is misschien spreken voor eigen parochie, maar kunstmesimport is een strategische import.

[0:55:53] En als wij verder gaan op de weg waar we nu mee bezig zijn, dan kan er best een moment komen dat dat niet meer zo beschikbaar is.

[0:56:01] Aan de andere kant is het ook van belang, met alle tarievenoorlogen die er komen en misschien nog verder gaan komen, om je afzet zoveel mogelijk binnen de Europese Unie, dus onze eigen thuismarkt, te regelen.

[0:56:16] En ik denk, als we daar meer op gaan inzetten, en dat kan volgens mij niet alleen op de biologische landbouw, maar ook op andere verbrede landbouw in te zetten, dat je daarmee je gehele landbouw steviger en stabieler maakt.

[0:56:32] Dank u wel.

[0:56:33] Als u de microfoon zou willen uitzetten, meneer Rompelberg.

[0:56:38] Ja, dank u wel voor de vraag.

[0:56:40] Ja, dat zien we inderdaad.

[0:56:41] Daarom heb ik ook in mijn inspraak een stukje benoemd.

[0:56:44] Ja, die inkomensondersteuning vanuit het GLB.

[0:56:47] En dat markt- en prijsbeleid, dat is iets wat we al lang niet meer hebben gedacht, maar de wereld verandert inderdaad snel.

[0:56:52] Dus je zou dat op Europees niveau wel moeten bekijken ook.

[0:56:54] En de visie van de nieuwe eurocommissaris is voedsel echt een strategisch belang gezien.

[0:56:59] En hij heeft ook, toen hij in Nederland was, aangegeven dat hij zich zorgen maakt over het

[0:57:03] afnemend aantal dieren, op Europese niveau al 8% de laatste jaren, maar ook het afnemend aantal jonge boeren daarin meegenomen.

[0:57:11] En ik denk uiteindelijk dat we met het GLB-geld, het Lambo-geld, enerzijds maatschappelijk voorzien in de zin van hoe kunnen we een duurzame voedselproductie binnen Europa realiseren, dus ook in Nederland.

[0:57:20] Dus ik denk dat dat nog steeds belangrijk blijft.

[0:57:23] En hoe kunnen we ervoor zorgen dat een boer, dat is ook een van de belangrijke pijlers, een stabiel inkomen heeft.

[0:57:27] Want dat maakt ook, buiten de maatschappelijke waardering, maakt ook de financiële waardering voor veel boeren de afweging om wel of niet een bedrijf over te nemen.

[0:57:37] En daarin denk ik dat je wel kunt gaan kijken

[0:57:40] hoe je dat moet gaan doen.

[0:57:44] Vroeger, het oude GLB heeft ook gezorgd dat het marktmechanisme wegvalt.

[0:57:49] Dat was ook de achillesiel waarom het niet houdbaar was, omdat je dan overproductie krijgt.

[0:57:54] Dus ik denk dat je daar voorzichtig mee moet zijn, dat je kijkt naar de strategische sectoren die je graag in de benen wil houden.

[0:58:01] Bijvoorbeeld als het even wat minder gaat.

[0:58:02] Maar je wil ook dat boeren, en dat kijk ik dan op Europees niveau,

[0:58:08] wel gestimuleerd blijven om zich aan te passen als de marktvraag of de marktomstandigheden zich veranderen.

[0:58:17] Maar de garage sector is daarin wel bijzonder, want je kunt niet van de ene sector naar de andere gaan of je hebt lange termijn investeringen, zowel in gebouwen als in grond of machines.

[0:58:27] Dus daar moet je wel een iets langere termijnhorizon op ontwikkelen.

[0:58:31] Maar ik vind de gedachte die u daaraan geeft om dat ook mee te nemen wel interessant.

[0:58:36] Dank u wel.

[0:58:39] Dank.

[0:58:39] Ik heb zelf nog een vraag aan de heren.

[0:58:43] De heer Boom en mevrouw Smits van Ooijen.

[0:58:46] Meneer Boom, wat u aangaf over Slovakije.

[0:58:50] Een voorbeeld dat daar 60 procent van het inkomen soms wordt gefinancierd uit subsidie.

[0:58:56] Mijn vraag is eigenlijk misschien wat politiek, maar hoe is de Nederlandse landbouw erbij gebaat dat wij als nettobetaler zo'n groot deel van de bijdrage en het inkomen van boeren in Slovakije betalen?

[0:59:14] Waarom doen we dat?

[0:59:16] En hoe kunnen we komen tot een GLB waar ook het level playing field voor Nederlandse boeren meer bij gebaat is?

[0:59:24] In plaats van dat we in mijn opvatting deze vorm van oneerlijke concurrentie in stand houden.

[0:59:36] Dank voor de vraag.

[0:59:38] Gisteren mocht ik bij een bijeenkomst van Klingendael zijn en dat ging over de toekomst van de Europese landbouw.

[0:59:45] Wat ik daar geleerd heb, is dat het enorm belangrijk is om vanuit een strategische blik te kijken op het blok Europa als in het handelsblok zoals we dat vormen.

[0:59:55] En vanuit dat perspectief denk ik dat het een heel legitieme reden is om als lidstaten

[0:59:59] gezamenlijk een gemeenschappelijk landbouwbeleid te hebben waarbij je met z'n allen nadenkt over zowel de kosten als de baten van een gezamenlijke aanpak.

[1:00:09] Dat hebben we ook in onze position paper hier gezegd, maar ook in het persbericht dat zojuist is verzonden over het MFK.

[1:00:15] Het is in onze ogen gewoon heel goed

[1:00:18] dat er iets is wat in gezamenlijkheid opgericht is en waar je in gezamenlijkheid keuzes maakt.

[1:00:23] En ja, dan heb je altijd netto betalers en netto ontvangers.

[1:00:26] En wat ons betreft is het ook niet zozeer de vraag... hoeveel betaal je aan Europa om uiteindelijk... Nou ja, hoeveel draag je af?

[1:00:37] Maar hoeveel voordeel haal je uit Europa in zijn totaliteit?

[1:00:42] En ik denk dat we die discussie veel meer los moeten zien tussen...

[1:00:45] We gaan minder afdragen, wat volgens mij ook een keuze is van het huidige kabinet.

[1:00:51] Hoe kunnen we ervoor zorgen dat we vanuit een Europese blik, vanuit het handelsperspectief dat we in Nederland ook hebben, veel meer strategisch gaan nadenken.

[1:00:59] Hoe kan het GLB daar een bijdrage aan leveren?

[1:01:03] Uiteindelijk zijn wij ook voor een gedeelte afhankelijk van een sterke landbouw.

[1:01:09] in Europa, maar misschien ook wel als we verder kijken in de toekomst buiten Europa met Oekraïne.

[1:01:14] Want het maakt toch wel wat uit of een Oekraïne toetreedt tot de Unie en ook zeker voor onze eigen beschikbaarheid van grondstoffen in de landbouw.

[1:01:22] Denk er aan soja en de eiwitproductie in onze eigen Unie.

[1:01:25] Ik denk dat dat best wel wat impact gaat hebben op de landbouw.

[1:01:30] Dus daar moeten we veel meer over nadenken.

[1:01:32] En dan is het denk ik te kort door de bocht om te zeggen waarom betalen we voor Slowakije?

[1:01:45] Ik denk dat ik nog een andere invalshoek kies.

[1:01:49] Als we kijken naar wat we aan Tjechologije betalen, dan is dat nu een bijdrage per ondernemer die vrij hoog is.

[1:01:57] Maar als we naar het nieuwe GLB niet gewoon kijken naar alleen het bedrag wat we betalen, maar ook naar de inspanningen die er tegenover staan en de kosten die gemaakt worden, dan lijkt het bedrag per bedrijf misschien wel hoog.

[1:02:10] Maar als je daar veel kosten voor maatschappelijke doelen tegenover hebt staan, dan is de netto betaling misschien helemaal niet zo hoog.

[1:02:17] En misschien moeten we dus eigenlijk inzetten, niet alleen kijken op het bedrag, maar ook op wat er netto overblijft voor die boer.

[1:02:24] En dan zou je misschien tot een andere verdeling kunnen komen

[1:02:27] En het zou ook de Nederlandse landbouwer daar goed in mee kunnen komen.

[1:02:34] Dank u wel.

[1:02:35] Ik krijg helemaal zin in het debat te voeren hierover.

[1:02:39] We hebben nog wat tijd in deze ronde voor een vraag.

[1:02:43] Meneer Holman, hoe korter u bent, hoe meer ruimte er is voor de collega's.

[1:02:46] Wat ik hoor, meer rechtvaardig en simpeler.

[1:02:48] Wat vindt, en dat zou ik aan de twee dames willen vragen... Eén.

[1:03:04] Klever wil vragen.

[1:03:06] Een eenvoudig systeem, de landbouw hoofdstructuur uitgesloten en alle geld richten op gebieden met een handicap, biologisch, mensen die het echt nodig hebben.

[1:03:19] Als u dat aan mij vraagt en dat doet u, dan zou ik zeggen... nee, dat lijkt me nou ook niet het goede toekomstplaatje.

[1:03:27] Elke boer kan bijdragen aan de doelen die er zijn.

[1:03:32] Niet alleen als je in speciale gebieden zit.

[1:03:34] Dus die kans zou ik niet willen laten liggen.

[1:03:40] Daar wordt de heer Holman zelf voor inguurd.

[1:03:42] Mevrouw Bromet.

[1:03:49] Ik dacht, het is een beetje lang die bijeenkomst, maar hij is nu al te kort.

[1:03:53] Ja, ik heb een vraag nog aan mevrouw Smits van Oje, want zij had het over het ontlasten van ondernemers.

[1:03:58] En ik heb vorig jaar een motie aangenomen gekregen om voor bioboeren die allerlei zelf opgelegde eisen voldoen, om die niet nog een keertje af te rekenen via allerlei controlesystemen van de overheid.

[1:04:11] Hoe kijkt zij daarnaar en welke regels zitten haar nu in de weg in verband met het GLD?

[1:04:19] Als ik kijk naar wat biologische boeren eigenlijk in de praktijk en ook via hun regels laten zien, is dat bijvoorbeeld een grotere biodiversiteit op de bedrijven.

[1:04:28] En dat plaatst zich over een heel bedrijf.

[1:04:31] Terwijl vanuit GLB wordt eigenlijk gezegd, wij willen dat jullie aan de randen de biodiversiteit verhogen.

[1:04:38] Dat betekent dat wij als biologische boeren die randen moeten in stand moeten houden.

[1:04:43] en daar de kosten voor maken en daarnaast nog een keer de kosten maken over je hele bedrijf.

[1:04:48] Wij zouden graag zien dat erkend wordt dat je met die biologische landbouw dus bedrijfsbreed je doel haalt van die biologisiteit en dat je daarbij de vrijheid hebt om die randen in te richten zoals dat op dat moment uitkomt.

[1:05:02] Dat is een voorbeeld van het is al geregeld, belast het systeem, het ene systeem niet met maatregelen vanuit het andere systeem.

[1:05:13] Kan iemand een heel korte formulaire, meneer Pierik?

[1:05:16] Dan kan het nog.

[1:05:17] Nee, mevrouw... Ja, excuus.

[1:05:18] Sorry.

[1:05:19] Mevrouw Ferrer was eerder, maar u stak uw hand niet meer op.

[1:05:21] Mevrouw Ferrer.

[1:05:22] Sorry, meneer Pierik.

[1:05:24] Een vraag aan mevrouw Smit van Ooijen.

[1:05:28] U doet in de position paper de oproep om AVV's te mogen aanvragen.

[1:05:35] Wat voor AVV zou u morgen aanvragen als het zou kunnen?

[1:05:38] En om het mogelijk te maken, moeten we dan die 70 procent van het productievolume daar een streep door zetten?

[1:05:44] Of het wel en niet onderscheid kunnen maken tussen biologisch?

[1:05:51] Ik zou graag een AVW hebben, en dat kan voor verschillende sectoren zijn, hoeft niet voor elke sector, maar sommige sectoren, voor onderzoeksgeld, dat dat breed wordt gedragen, dat het niet alleen door een beperkte groep van de biologische boeren wordt gedragen.

[1:06:05] En onze oplossing ligt erin dat die 70%, als je die wil handhaven, maakt dan 70% van je biologische omzet, maar niet 70% van de gehele omzet.

[1:06:19] Dank u wel.

[1:06:20] Dan zijn we op de minuut met elkaar aan het einde gekomen van dit eerste blok.

[1:06:24] Mag ik u heel hartelijk danken voor uw aanwezigheid.

[1:06:27] Mevrouw Smits van Ooijen, meneer Boom, mevrouw Klever en meneer Rompelberg, dank voor uw komst.

[1:06:33] Dan doen we een kleine wisseling van de wacht voor het tweede blok.

[1:06:36] Ik schors vijf minuutjes.

[1:11:00] Zou iedereen zijn plaatsen zo voorzichtig aan willen innemen?

[1:12:03] Ik heropen dit rondetafelgesprek gemeenschappelijk landbouwbeleid na 2027.

[1:12:11] En ik heet van harte welkom de aanwezige gasten in het tweede blok.

[1:12:16] Wat luidt, waar komen de GLB-gelden terecht?

[1:12:19] Te gast hebben we vanaf mijn zijde de heer Mark Oudenhoven, IPO-gedeputeerde Noord-Brabant.

[1:12:26] De heer Gijs Schildhuis, directeur duurzaamheid bij DG Landbouw en Plattelandsontwikkeling van de Europese Commissie.

[1:12:33] De heer Robert Baien, onderzoeker bij Wageningen Environmental Research... en de heer Henk Vierse, directeur transitie... naar een duurzaam landbouw- en voedselsysteem bij de RVO.

[1:12:43] En als het goed is, heeft u al een korte pitch voorbereid.

[1:12:46] En ik zou u als eerste willen vragen of u daar in twee minuten het woord over wil voeren.

[1:12:52] Ja, het is altijd zoeken naar tijd hier in dit huis.

[1:12:56] Meneer Oudenoven, mag ik u het woord geven voor uw pitch?

[1:12:58] Gaat uw gang.

[1:13:01] Ja, dankjewel voorzitter.

[1:13:02] In ieder geval in eerste plaats hartelijk dank voor de uitnodiging om hier te mogen deelnemen aan het gesprek.

[1:13:09] Nogmaals, graag gedaan, Mark Oudenhoven.

[1:13:12] Ik ben in het dagelijks leven gedeputeerde in de provincie Noord-Brabant.

[1:13:16] En vanuit die hoedanigheid neem ik ook deel in de bestuursadviescommissie van het IPO, zoals jullie kennen.

[1:13:22] Dat is het interprovinciale overleg.

[1:13:24] En dan met name ook op baklandelijk gebied.

[1:13:29] Ja, dan houd ik me ook bezig met het gemeenschappelijke landbouwbeleid.

[1:13:33] En vandaar dat ik ook namens IPO vandaag hier als, op dit punt, het IPO vertegenwoordig.

[1:13:40] Ja, waar gaat het geld naartoe?

[1:13:42] Dat is de vraag.

[1:13:43] Waar komt het terecht?

[1:13:44] Maar in ieder geval, ik wil nog wel wat extra aandachtspunten meegeven aan u meegeven voor na de periode of periode na 2027.

[1:13:53] De verdeling van de GLB-middelen, dat gebeurt via het Rijk en de provincies.

[1:13:59] Wij zetten het dan weer samen met de waterschap in voor een toekomstbestendige landbouw in een vitaal landelijk gebied, op grond van de tien doelen die ook in het Nationaal Strategisch Plan vermeld staan.

[1:14:11] We zien grote groepen boeren die zich inspannen om in ieder geval die ecoregeling, en dat is denk ik wel bekend om op zilver of goud uit te komen, door duurzaam te produceren.

[1:14:22] Wij zien wel heel veel samenwerkingsprojecten in de regio's en bijvoorbeeld bij ons in de mooie Brabantse Kempen zijn er allerlei innovatieve projecten in bestaan en nieuwe ketens.

[1:14:35] Maar bijvoorbeeld ook in Gelderland, of in ieder geval de Food Valley, is het denk ik ook wel bekend.

[1:14:41] Het gaat over, zo investeren we in ieder geval gezamenlijk als overheid ongeveer een miljard op dit moment aan GLB geld in deze periode.

[1:14:49] En we mobiliseren daarmee investeringen door boeren en keterpartijen in een duurzaam voedselsysteem.

[1:14:57] Voor ons moeten we zorgen dat het GLD ook over de komende jaren vooral kan zorgen voor, en dat is denk ik wel belangrijk, voor betaalbaar, veilig en voldoende gezond voedsel, eerlijke prijzen, voldoende verdienvermogen voor de boeren en op een natuurinclusieve en innovatieve manier.

[1:15:13] die uiteraard ook het landschap ten goede komt en dan ook zorgt, want dat gaf ik in het begin ook aan, voor een vitaal landengebied.

[1:15:20] Doelsturing is een eenvoudig en regionaal flexibel in te vullen stelsel.

[1:15:27] Dat kan daarbij het uitgangspunt zijn.

[1:15:30] Doelsturing doen waar het kan en middelsturing waar het moet.

[1:15:35] Dat is de uitgangspunt.

[1:15:36] Dat is ook voor ons de kern voor na 2027 en ook

[1:15:40] Daar hebt u meer gevonden, denk ik, ook in de position paper die wij ook naar u toegestuurd hebben.

[1:15:45] Ik denk dat ik er redelijk aan de twee minuten ben, voorzitter.

[1:15:47] Maar in ieder geval, mocht er straks vragen zijn, ben ik graag bereid om dat te beantwoorden.

[1:15:51] Dank u wel.

[1:15:52] Dank u wel en inderdaad fijn dat u er bent.

[1:15:54] Meneer Schildhuis, namens de Europese Commissie.

[1:15:58] Dank u wel.

[1:15:58] Dank voor de uitnodiging dat ik hier mag spreken.

[1:16:01] Ik zou in de twee minuten aan de ene kant willen proberen een paar antwoorden te geven op de vraag die u heeft gesteld, waar het geld naartoe gaat, en een paar dingen willen zeggen over de recente visie op landbouw en voeding die de commissie in februari heeft gepubliceerd.

[1:16:14] Op Europees niveau wordt 51 procent van de GLB-middelen besteed in de vorm van inkomenssteun aan boeren.

[1:16:23] En dat is dan zonder de ecoregelingen, want de ecoregelingen samen met andere milieubetalingen vormen 32%.

[1:16:29] Dan 17% gaat naar investeringen, sectorsteunregelingen, leader, kennis, et cetera.

[1:16:34] Dat is op Europees niveau.

[1:16:36] In Nederland is het ongeveer 41% van de totale overheidssteun van het GOB die gaat naar inkomenssteun.

[0:00:00] 35% naar milieumaatregelen.

[1:16:46] Zoals ecoregelingen A en B, 24% naar de andere regelingen.

[1:16:51] Dus redelijk vergelijkbaar, maar een beetje meer naar de andere regelingen en naar de milieuregelingen.

[1:16:59] Dat cijfer van 35 procent voor milieumaatregelen in Nederland is een onderschatting, ook omdat Nederland nog additionele nationale financiering toevoegt.

[1:17:08] En u weet zelf ook dat de Nederlandse regelingen populair zijn met overinschrijving voor eco-regelingen, wachtlijsten.

[1:17:15] En ik denk dat het ook goed is om te zeggen dat de commissie de Nederlandse aanpak met de collectieve regelingen beschouwt als een best practice en wij daar enorm veel publiciteit voor proberen te maken in andere Europese landen.

[1:17:28] goed om te kijken welke landbouwers profiteren van de steun.

[1:17:31] Het ging al even over tachtig, twintig.

[1:17:33] Op Europees niveau gaat zo'n tachtig procent van de betaling naar twintig procent van de begunstigde.

[1:17:38] Overigens een probleem waar de commissie sinds jaar en dag probeert verandering in te brengen, maar dat blijkt politiek lastig te zijn.

[1:17:45] In Nederland zijn de cijfers anders.

[1:17:47] Twintig procent gaat

[0:00:00] 52 procent van de rechtstreefse betalingen naar 20 procent van de begrunselde.

[1:17:55] En daarmee is Nederland na Luxemburg en Frankrijk het land met de meest evenwichtige verdeling van de inkomensteunen.

[1:18:01] Dat is natuurlijk, zoals ook al in het vorige panel is gezegd, heeft te maken met de bedrijfsomvang en de structuur van de sector in Nederland.

[1:18:14] En het is belangrijk te noemen dat als we het hebben over die directe steun, dat het gaat over steun voor grondgebonden landbouw, gekoppeld aan condities.

[1:18:23] We kunnen het ongetwijfeld over die condities hebben, maar ik denk dat het belangrijk is om dat te noemen.

[1:18:28] Dan kort over de visie die de commissie recent heeft gepubliceerd.

[1:18:34] Met vier prioriteiten.

[1:18:36] De eerste is het maken van een aantrekkelijke sector met een redelijk boereninkomen.

[1:18:41] Er staan een aantal initiatieven in om inkomsten uit de markt te verbeteren.

[1:18:47] Wat inkomenssteun betreft wil de commissie vooral vereenvoudiging, degressiviteit en plafonering van betalingen.

[1:18:54] Vooral om die verdeling te verbeteren.

[1:18:56] En de insteek is dan op de landbouwers die de steun het meeste nodig hebben.

[1:19:02] En de voorbeelden die worden genoemd in de tekst gaat dan over jonge boeren, boeren in moeilijke gebieden, gemengde bedrijven.

[1:19:11] Tweede prioriteit gaat over een concurrerende en veerkrachtige sector.

[1:19:14] En dan zou ik specifiek willen noemen dat er aandacht is voor een ambitieuze investeringsagenda.

[1:19:21] Natuurlijk investeringstuin vanuit het glb, maar juist ook het aantrekken van particulier kapitalen, samenwerken met institutionele beleggers zoals de Europese investeringsbank.

[1:19:30] Kunt u voorzichtig tot een afgelopen uur komen met de laatste twee zinnen?

[1:19:36] De derde prioriteit gaat over een toekomstbestendige sector die hand in hand werkt met de natuur.

[1:19:43] En dan gaat het over groene betalingen waarbij we de conditionaliteit die ik eerder noemde willen vereenvoudigen.

[1:19:52] stimulans, incentives, zoals in de Eco-regeling en de ANLB.

[1:19:56] Ook dat past denk ik in het plaatje wat we voor de pauze hebben gezien.

[1:20:00] Het laatste punt is een vitaal platteland en dan wilde ik afsluiten met het noemen van de strategie voor generatievernieuwing voor jonge boeren die de commissie voorbereidt voor later dit jaar.

[1:20:08] Dank u wel.

[1:20:10] Dank u wel, meneer Schildhuis.

[1:20:11] Dan wil ik het woord geven aan de heer Baeje van de Weur.

[1:20:17] Dank u wel, voorzitter.

[1:20:18] Dank voor deze uitnodiging.

[1:20:21] Hoe kunnen de GLB-gelden na 2027 verstandig worden besteed?

[1:20:25] Allereerst is mijn advies van het WUR om in te zetten op meer geld in de tweede pijler en minder op rechtstreekse inkomenssteun.

[1:20:32] Zelfs als de balans, zoals we net hoorden, al niet ongunstig is.

[1:20:36] Want de opgaven, namelijk waar WOER'en voor staan, zijn per gebied heel anders en de tweede pijler past daar het beste bij.

[1:20:43] Binnen de tweede pijler adviseer ik om vooral in te zetten op steun voor gebieden met natuurlijke en met wettelijke beperkingen, liever dan alle geld weg te zetten naar het ANLB.

[1:20:52] Daar moet zeker ook geld heen, maar hou dat gedifferentieerd.

[1:20:56] En dat heeft te maken met de vastgelopen vergunningverlening in Nederland.

[1:21:00] Naar aanleiding van uitspraken van het Europese Hof heeft de Raad van State in de Rendak-uitspraak van december vorig jaar bepaald dat alle vrijkomende stikstofruimte eerst naar het natuurherstel moet.

[1:21:11] En pas als natuurherstel onontkoombaar gezekerd is, heet het dan kunnen landbouwindustrie en bouw weer verder.

[1:21:18] En dat maakt dat doelsturing in combinatie met vrijwillige maatregelen en KPIs, wat toch nu de hoofdstroom is, niet meetelt om van het stikstofslot te komen, hoe ongelukkig dat ook is.

[1:21:30] Maar als de maatregelen wettelijk worden ingeregeld, als je dat dan wel doet en iedere boer een taakstelling krijgt, bijvoorbeeld een bepaald reductiepercentage per boer voor stikstofemissie, een idee wat circuleert, dan laat het GLB en de staatssteunregels weer niet toe dat de overheid dat nadeel compenseert.

[1:21:47] En als je strengere regels oplegt zonder vergoeding, dat weten we allemaal, dan zal de veehouderij dat niet trekken.

[1:21:53] Dus de landbouw, en daarmee u, staan voor een onmogelijke keuze.

[1:21:57] Of geen vergunningen meer, of geen vergoedingen.

[1:22:00] En wat dan wel?

[1:22:01] Nou, er geldt gelukkig in het GLB en bij staatsteun een uitzondering voor gebieden met natuurlijke beperkingen, zoals de Veenweide en gebieden met wettelijke beperkingen, zoals overgangsgebieden rond Natura 2000.

[1:22:13] Daar mag de overheid wel verandering opleggen en toch de schade vergoeden.

[1:22:17] En mijn advies is om daarop in te zetten.

[1:22:20] Daar heeft u dan wel om af te ronden, voorzitter... nog wat aanpassingen voor nodig in de GLB-voorstellen... die de commissie deze zomer hoopt uit te brengen.

[1:22:29] Want daarna heeft u, in mijn woorden, het nakijken... want het overstijgt het mandaat van de commissie... om daar later nog iets aan te regelen.

[1:22:36] In mijn position paper heb ik het toegelicht... samen met aanpassingen om het verdienmodel van de boer beter te krijgen.

[1:22:42] Daar is nog een heleboel over te zeggen.

[1:22:44] Dank u wel.

[1:22:46] Dank u wel.

[1:22:47] Dan wil ik het woord geven aan meneer Vierse van de RVO.

[1:22:50] Dank u vriendelijk en ook dank dat wij vanuit de uitvoering aan mogen schuiven hier vandaag.

[1:22:56] Het gemeenschappelijk landbouwbeleid is een belangrijk pakket waarmee we zorgen voor een eerlijk boereninkomen, bijdragen aan verbeteringen op het gebied van klimaat, milieu en landschappen, biodiversiteit.

[1:23:11] Tegelijk is het huidige gemeenschappelijk landbouwbeleid een complex pakket geworden.

[1:23:16] En met elkaar zouden we dat toegankelijker en begrijpelijker voor de agrarische ondernemer ook moeten maken.

[1:23:23] Vanuit de Rijksdienst voor ondernemend Nederland ondersteunen wij ondernemers en organisaties bij verduurzaming, innovatie en internationalisatie.

[1:23:32] We staan daarbij zoveel mogelijk naast de ondernemer, zodat wij hen zo goed mogelijk kunnen helpen.

[1:23:38] Vanuit onze expertise kunnen we ook goed adviseren over de uitvoerbaarheid van beleid.

[1:23:43] En dat doen we ook richting de departementen.

[1:23:47] Via onze dienstverlening aan ondernemers dragen we naast duurzame landbouw en voedselzekerheid en duurzame gebiedsontwikkeling en platteland ook bij aan klimaat- en energietransitie en de toekomstbestendige economie.

[1:24:02] RVO voert het GLB uit voor de Europese Unie, de Rijksoverheid en provincies.

[1:24:09] We zijn het erkend EU-betalorgan en de GLB gelden en borgen de EU-conformiteit.

[1:24:18] RVO pleit er vooral voor om het huidige GLB-systeem door te ontwikkelen.

[1:24:24] Dit zorgt voor stabiliteit en duidelijkheid voor de agrarische ondernemer.

[1:24:28] Zowel de agrarische ondernemer als RVO zijn inmiddels bekendgeraakt met de huidige wet en regelgeving.

[1:24:35] Wij pleiten daarom ook verder te vereenvoudigen en van daaruit door te ontwikkelen.

[1:24:43] RVO ziet dat het beleid vanuit de EU en vanuit verschillende beleidsterreinen soms niet op elkaar zijn afgestemd, die wel bij de agrarische ondernemer samenkomen.

[1:24:53] We hebben daar net van mevrouw Klever een goed voorbeeld van gehoord.

[1:24:58] Wij pleiten er daarom ook voor om stapeling van regeling te verminderen.

[1:25:02] We kijken ook daarbij naar het mestbeleid, omdat eventueel

[1:25:07] met het gemeenschappelijk landbouwbeleid te integreren.

[1:25:09] Maar ik weet dat dat ook onder de aandacht is.

[1:25:13] We zien ook nog mogelijkheden om administratieve processen te vereenvoudigen en dat scheelt tijd en dat scheelt administratieve last en uiteindelijk ook uitvoeringskosten voor RVO.

[1:25:26] RVO denkt graag op tijd mee over nieuwe wetten en regelgeving.

[1:25:31] Onduidelijkheden in de uitvoering kunnen worden voorkomen als de regelgeving tijdig bekend en tijdig stabiel is.

[1:25:40] Dan kunnen we openstellingen zowel technisch tijdig inregelen als ook de sector tijdig informeren over de regelingen die er

[1:25:49] Wij als RVO hebben dagelijks contact met agrarische ondernemers.

[1:25:53] We kennen de knelpunten en denken ook graag met sector en ketenpartijen dus mee aan vereenvoudiging.

[1:26:03] Dank u wel.

[1:26:03] Met ook een oproep in de richting van de Kamer, hoorde ik zo voorzichtig.

[1:26:06] Maar daar gaan we eens even van kijken hoe dat beklijft.

[1:26:09] Heel goed.

[1:26:10] Mevrouw Bromet, GroenLinks Partij van de Arbeid.

[1:26:13] Dank u wel, voorzitter.

[1:26:14] Ik heb een vraag aan de heer Baaijen.

[1:26:16] Hij zegt eigenlijk dat er meer geld moet naar de tweede pijler.

[1:26:19] Dat geld moet je inzetten op de Veewijde en de Rondnatura Tweede Uisland.

[1:26:24] Dat kan ook echt, daadwerkelijk.

[1:26:28] Het probleem is natuurlijk altijd, ik vind het een goed idee, maar het probleem politiek gezien is natuurlijk altijd dat je daarmee bestaande belangen aantast.

[1:26:37] En dat is altijd moeilijk met veranderingen, want je wil iets meer doen voor de een, maar dat betekent iets minder voor de ander.

[1:26:44] Welke boeren moeten nu eigenlijk dat verlies nemen, vindt hij?

[1:27:00] Ik begrijp dat het lastig is om bestaande belangen aan te tasten.

[1:27:05] Maar als ik het benader vanuit het grotere belang van de landbouw in Nederland,

[1:27:13] dan denk ik dat het onontkoombaar is, omdat we toch van het stikstofslot af zullen moeten.

[1:27:19] Het betekent in mijn denken dat je voorrang geeft aan de boeren die voor de grootste uitdagingen staan, opgaven.

[1:27:27] En dat vind ik persoonlijk ook rechtvaardiger dan dat je alle boeren... een rechtvaardigheid naast geeft van alle boeren hetzelfde bedrag per hectare.

[1:27:35] Dat is het in de EU al niet, maar binnen Nederland klopt dat ook niet.

[1:27:39] Want je zal maar een boer zijn in een gebied naast de Natura 2000-gebied.

[1:27:44] Overigens mag je de kaderrichtlijn water hier ook bij meenemen bij deze regeling.

[1:27:48] Het is artikel 71 en 72 van de strategische planverordening, pal na het ANLW-artikel, de agro-milieuclimaatmaatregelen.

[1:27:58] Dus ik zou

[1:28:00] eenvoudig gezegd alle boeren in Nederland laten meebetalen om de problemen te helpen opvangen van die boeren die het hardst geraakt worden door de problemen waar we in zitten.

[1:28:10] Dat vind ik ook met de Veenweide omdat we er niet aan ontkomen om in mijn ogen als de zeespiegel stijgt en het veen daalt ja je kan toch uiteindelijk niet het hele gebied laten verzuipen inclusief de mensen die daar hun huizen hebben daar wonen de bedrijvigheid zijn grote belangen meegemoeid

[1:28:29] En daar zijn oplossingen voor, zoals gedeeltelijke afwaardering gecombineerd met een vergoeding voor gebieden met natuurlijke beperkingen.

[1:28:35] Dat kan je deels eenmalig doen en deels structureel tot in lengte van jaren.

[1:28:40] Ja, daar moet dan de rest van de boeren aan meebetalen.

[1:28:44] Maar ik vind ook, om toch even de kring te vergroten, de rest van Nederland, burgers moeten daar ook aan meebetalen.

[1:28:51] al heel lang met de blaren op de tong dat er veel meer geld uit de schatkist bij moet.

[1:28:56] Dat mag bijgepompt via het GLB of via staatsteun.

[1:29:00] Mij persoonlijk maakt het niet uit, effectief maakt het niet uit.

[1:29:03] Zorg voor structureel geld.

[1:29:05] Dat zijn toch problemen die we als land met z'n allen hebben.

[1:29:08] Zorg dan voor meer geld.

[1:29:09] En de half miljard die er nu is, is met mijn analyse nog lang niet genoeg.

[1:29:15] Veel meer nodig.

[1:29:16] Een paar miljard.

[1:29:18] Ja, dat moeten we ook met z'n allen dan betalen.

[1:29:20] Ik ook graag.

[1:29:23] Dank u wel.

[1:29:24] Vooraf verder, CDA.

[1:29:26] Voorzitter, ik heb een vraag aan de heren.

[1:29:30] Mijn ogen... RVO.

[1:29:34] Ik weet dat u van de RVO bent.

[1:29:35] De meneer van de RVO.

[1:29:38] Ik moet een nieuwe bril, denk ik.

[1:29:41] We hebben onlangs met de commissie een reis gemaakt naar Oostenrijk en Zwitserland, waar we het over natuurlijke handicaps hadden.

[1:29:50] Daar filosoferen we af en toe tijdens de dinerpauze wel eens over.

[1:29:55] Hoe zou dat er in Nederland uitzien als we gebieden met natuurlijke handicaps zouden aanwijzen?

[1:30:03] Wat zou dat voor impact hebben op RVO?

[1:30:06] Wat heeft RVO dan nodig om daarmee uit de voeten te komen?

[1:30:13] Het betekent dat wij allerlei zaken in zouden moeten tekenen.

[1:30:15] Dat vraagt technisch het nodige aan geokracht en geoinrichting.

[1:30:32] We weten hoeveel energie het kost om de verschillende landschapselementen in beeld te krijgen.

[1:30:41] Dat zijn behoorlijke inspanningen die nodig zijn voor de uitvoering.

[1:30:49] Het is goed om dan ook weer eerst het heel goed stabiel te hebben en de impact eerst te kunnen bepalen op basis van wat we dan nodig hebben.

[1:30:58] En van daaruit de uitvoering daar ook op in te richten.

[1:31:01] Maar dit klinkt als geen eenvoudige opgave voor de uitvoering.

[1:31:07] Dat is ook waarom wij blijven pleiten op doorontwikkeling van dat wat we nu hebben ingericht.

[1:31:12] We zijn er nu en een klein beetje aan gewend.

[1:31:14] Het staat technisch nu, maar daarmee is het in zoverre kwetsbaar dat je dat nu moet blijven versterken.

[1:31:21] En daarop doorbouwen, ja, dat neemt ook weer risico's met zich mee.

[1:31:25] Dus eerst goed goede impact bepalen voordat je daarin aanvullende dingen doet.

[1:31:33] Dank u wel, meneer Holman.

[1:31:35] Ik vond dat de heer Bayern een heel aansprekend verhaal had.

[1:31:39] Dat spreekt me heel erg aan.

[1:31:41] En als Kamer moeten we eens kijken of we daar invulling aan kunnen geven met goede plannen.

[1:31:46] Maar de vraag is dan eigenlijk aan de heer Schildhuis.

[1:31:49] Gaat Europa het mogelijk maken dat wij bijvoorbeeld alle basispremie gaan aanwenden voor de doelen die de heer Bayen geeft?

[1:31:58] En kunnen wij op top daar landelijk eigen geld bijleggen zonder dat wij in Europa tegen de muur op lopen voor staatssteun, anti-mededelingen en dat soort zaken?

[1:32:09] En is Brussel bereid om hier mee te werken?

[1:32:14] Dank u wel voor de vraag.

[1:32:17] Op dit moment is er heel veel mogelijk.

[1:32:20] Er is een verplichting om inkomenssteun te geven, maar geen bedrag.

[1:32:26] Nederland heeft heel veel ruimte om de huidige budget uit te geven aan de doelen die ze belangrijk vinden.

[1:32:37] onderstreept de enorme milieuuitdagingen en de uitdagingen van de Nederlandse landbouw.

[1:32:43] Dus als Nederland daarvoor kiest, kan dat.

[1:32:48] Met Europees geld.

[1:32:48] Met geld dat daarbij wordt gelegd als nationale financiering.

[1:32:52] Dat is het binnen het huidige GOB.

[1:32:55] Natuurlijk is het zo dat er een nieuw GOB wordt gecreëerd.

[1:32:59] En dan kun je natuurlijk ook extra ruimte scheppen als dat nodig is.

[1:33:07] Vervolgvraag van meneer Holman.

[1:33:09] Ik vind het verrassend en heel mooi te horen, maar ik heb altijd de indruk gehad dat hier in huis bij LVVN de gedachte is dat dat niet kan.

[1:33:17] Dus als wij morgen een motie indienen dat we de baaspremie naar 10 euro doen en de rest gaat allemaal naar tweede en derde pijler en de minister neemt het over, dan is het geregeld.

[1:33:30] Minister Gelderhuis.

[1:33:34] U zult daar als Nederland het strategische GLB-plan voor moeten aanpassen.

[1:33:38] Dat moet dan goedgekeurd worden door de commissie.

[1:33:41] Dat lijkt me op zich een stap die mogelijk is.

[1:33:46] Ik kan me voorstellen dat er dan natuurlijk een discussie gaat ontstaan over wat eerder in deze bijeenkomst werd genoemd, het level playing field.

[1:33:55] Want dan heb je natuurlijk wel te maken met boeren in andere regio's van Europa die een andere vorm van steun krijgen.

[1:34:04] Maar in principe is er geen artikel in de huidige wetgeving op Europees niveau die zegt dat er een bepaald niveau van directe inkomenssteun moet zijn.

[1:34:17] Dank u wel.

[1:34:18] Meneer Pierik, BBB.

[1:34:21] Ik wil nog even een vraag stellen aan de heer Bayer.

[1:34:30] Voor de pauze hebben we gehoord dat de a- en b-vergoedingen vooral gericht zijn op inkomstenderving.

[1:34:37] Dat is eigenlijk niet toereikend.

[1:34:39] Er moet ook een vergoeding komen voor beloning voor arbeiders.

[1:34:43] Je wilt geld voor investeringen hebben.

[1:34:45] Als het dan gaat om die beekdalen, de Veenweidegebieden, de zones rondom Natura 2000, dan is er kennelijk ruimte om die hectarevergoedingen in die gebieden

[1:34:59] omhoog te trekken.

[1:35:01] Ik ben een beetje op zoek naar wat er dan mogelijk is.

[1:35:05] Waar moeten we aan denken?

[1:35:06] Nu is het ongeveer duizenden euro per hectare scharmkruidrijk grasland.

[1:35:11] Ze zitten de restricties op.

[1:35:13] Wanneer is er ook in die gebieden dan wel sprake van staatssteun?

[1:35:16] Of is het gewoon onbegrensd?

[1:35:23] Dank u wel, meneer de voorzitter en dank u wel, meneer Pierik, voor deze vraag.

[1:35:28] Het is niet onbegrensd, maar er kan meer dan dat er nu gebeurt.

[1:35:33] En het hangt ervan af welk artikel je dan hebt van de drie waar ik het over had.

[1:35:41] Laten we beginnen met de ecoregeling.

[1:35:43] De ecoregeling is inkomens, onderdeel formeel van de inkomenssteun.

[1:35:46] Daarom zit het in de eerste pijler.

[1:35:48] Bij de ecoregeling mag je een inkomensbijdrage geven, die mag je zelf inregelen.

[1:35:55] Hoger of lager, daarom zit het in de eerste pijler.

[1:35:58] Nederland heeft het ingevuld, analoog aan het ANLB.

[1:36:02] waar gewerkt wordt met gemaakte kosten gederfde inkomsten.

[1:36:06] Dus daar zit formeel geen inkomenscomponent bij, hoewel in de praktijk de berekening zo is dat er toch wel wat marge in zit.

[1:36:16] Daarom heb je ook wachtlijsten voor het ANLB.

[1:36:18] Als je nu gaat naar het ANLB zelf, dan is er een probleem dat met name bij zware beheersvergoedingen

[1:36:31] dan komt het heel ongunstig uit voor een boerenbedrijf.

[1:36:34] In mijn analyse betekent dat dat weliswaardiggemaakte kosten worden vergoed, maar de gedervde inkomsten onvolledig worden vergoed.

[1:36:44] Ik heb dus een heel sterk vermoeden dat de manier waarop we het hier in Nederland met elkaar hebben ingeregeld vanuit de overheid,

[1:36:52] een onderwaardering is van wat de werkelijke gedervde inkomsten zijn.

[1:36:56] Dus, denk ik, dat kan omhoog.

[1:36:59] Waardoor het wel aantrekkelijk wordt.

[1:37:01] En dat zou ik dan vooral ook doen.

[1:37:03] Ga je naar die twee andere artikelen, dan neem ik het artikel voor de gebieden met natuurlijke beperking, natuurlijke handicaps.

[1:37:10] Sommigen zeggen de bergboerenregeling en dan zeg ik de onderwaterboerenregeling.

[1:37:16] Daar moet je je wel beperken tot het verschil ten opzichte van gezonde, normale gebieden die niet te hoog uitsteken of te diep liggen onder de zeespiegel.

[1:37:28] Dus er zit wel een vergelijkbare grondslag, maar er zit veel meer ruimte in.

[1:37:34] En ga je kijken naar de gebieden met wettelijke beperking, dat is natuurlijk weer duizenden kraden richtlijn water, dan denk ik dat je daar ook in je berekening van de gemaakte kosten, gederfde inkomsten, veel nuchterder, realistischer moet kijken en het niet

[1:37:51] knibbelend om alle risico's te vermijden, want dat is wat ik waarneem, waardoor het steeds te laag uitkomt en heel veel boeren ongelukkig zijn, en ik met hen.

[1:38:00] En ik schaam me er zelfs soms voor als ik aan de keukentafel bij boeren zit, dat ik denk van, alsjeblieft, hoe kan het nou met dit bedrag eindigen, terwijl de bedoeling was dat het helemaal vergoed werd?

[1:38:11] Dus wij kunnen het beter doen, maar ik wou ook een beroep doen, dat heb ik in

[1:38:16] mijn gelegenheid, collega's van de heer Schildhuis ook wel gedaan, ook van DG Competition en DG Agri, ook rond de duurzaamheidsafspraken, dat de commissie daar ook wat flexibeler, meer flexibiliteit biedt.

[1:38:29] Ik weet van de WTO en de Greenbox en de problemen daarbij, maar er kan echt

[1:38:34] Bijvoorbeeld een veilige havenconstructie van zoveel procent ruimte geven... om de risico's die hieraan verbonden zijn af te mogen dekken.

[1:38:44] Dat hebben we al bij het artikel 12b van de GMO-verordening voor duurzaamheidsafspraken.

[1:38:49] Het is voor bosbouw in de staatssteun.

[1:38:54] Waarom niet voor landbouw ook iets dergelijks?

[1:38:57] Zodat je gewoon de veiligheid creëert voor boeren dat hun kosten eruit komen.

[1:39:02] Dus ik zie echt mogelijkheden, maar we hebben daar wel de hulp van mijn linkerbuurman en vroegere collega, want hij heeft bij de commissie gewerkt en ik ook, zes jaar.

[1:39:12] Daar heb ik hele goede herinneringen aan en ik heb daar alle vertrouwen in, want de commissie is van zeer goede wil en zeer deskundig.

[1:39:21] Maar je moet als land dan wel aangeven wat je wil, ook voor die voorstellen.

[1:39:24] Want als het daar niet in staat, dan wordt het daarna heel moeilijk, want dan moet je het met al die 26 andere lidstaten uit onderhandelen.

[1:39:32] Nou, dat heb ik meegemaakt toen ik zeven jaar terug programmamanager voor de herziening van het GLB was bij het ministerie.

[1:39:38] Jongen, dat is een hoop werk en je weet niet of het lukt.

[1:39:40] Beter nu.

[1:39:43] Dank u wel.

[1:39:45] Als dat kort kan, meneer Pierik.

[1:39:47] Ja, graag.

[1:39:48] Ik probeer dan die dingen altijd heel graag te vertalen naar wat het betekent voor de boer die in zo'n veenwaardig gebied zit, zeg maar.

[1:39:55] Maar als ik dan het verhaal beluister, dan concludeer ik dat het voor een boer in zo'n veenwaardig gebied lucratief zou moeten zijn, althans kostendekker zou moeten zijn, als hij niet twintig procent van zijn bedrijfsoppervlakte zeg maar in agrarisch natuurbeheer of in zo'n gebied mee laat doen, maar het volledige bedrijfsoppervlakte.

[1:40:17] Ja, dank u, voorzitter.

[1:40:19] Ja, wat zou kunnen, is dat je in veenwaardengebieden, zeker de diepe veenwaarden, de constructie waar ik aan denk, is dat je afwaardeert voor het hele bedrijf.

[1:40:32] Een deel afwaarderen en een deel ieder jaar weer vergoeden.

[1:40:35] Als je de afwaardering doet tot bijvoorbeeld dat het min 40 centimeter en niet dieper mag,

[1:40:41] dan komt er in één keer daarvoor een nadeelcompensatie vrij.

[1:40:46] En als je daarna vervolgens een constructie hebt, maar misschien ben ik dan al te juridisch bezig, waarbij je wettelijk inregelt dat je niet mag boeren in de Veenweide,

[1:40:58] onder de min 20 centimeter pijl, dan zou je voor het verschil daarvan die regeling voor de Veenwijde voor gebieden met natuurlijke geberkingen kunnen inzetten.

[1:41:07] Maar je kan ermee spelen op allerlei manieren en dan voor het hele bedrijf, voor de hele polder.

[1:41:12] En daarmee zorg je, en dat vind ik heel belangrijk, dat je die boeren recht doet, dat ze verder kunnen en dat ze daar geen schade van lijden.

[1:41:20] Maar dat ze op een andere manier gaan boeren, maar dat ze een eerlijk even hoog inkomen houden.

[1:41:26] Maar daar vraag je dan wel

[1:41:28] juridisch handwerk voor en goede samenspraak met de commissie om dat zo vorm te geven dat het mag.

[1:41:36] Dat is wel precisiewerk.

[1:41:39] Ik zou zelf van het Veenweidegebied iets oost- en zuidwaarts willen trekken naar de zandprovincies, gedeputeerde Oudenhoven.

[1:41:47] Uw college heeft recent bekendgemaakt toch op het gebied van stikstofmaatregelen wat stevigere maatregelen te gaan treffen.

[1:41:57] Ik zou u willen vragen, aangezien Brabant in het natuurdossier altijd de kanarie in de kolenmijn is geweest voor Nederland.

[1:42:05] Hoe zou u het gemeenschappelijk landbouwbeleid geld

[1:42:08] eigenlijk zo idealiter ingezet willen zien, zodat u ook aan uw doelstellingen die u heeft op bodem, water en landbouw kunt voldoen in uw mooie provincie?

[1:42:21] Ja, dankjewel.

[1:42:21] Voorzitter, ik hoor eigenlijk best wel interessante dingen nu voorbij komen.

[1:42:28] Kijk, Brabant... Kijk, wij maken wel vaak de stap naar voren, dat klopt wat u zegt.

[1:42:33] Dan moet ik even de pet opzetten als gedeputeerde van Brabant, denk ik.

[1:42:37] Omdat wij natuurlijk ook behoorlijk wat opgaven hebben, niet alleen op landbouw, maar ook op andere gebieden.

[1:42:42] We hebben natuurlijk heel veel opgaven op infra.

[1:42:44] We zien dat er in Breemport en Eindhoven natuurlijk allemaal op dit moment gebeurt.

[1:42:49] Er hoort natuurlijk heel veel bij.

[1:42:50] Er horen scholen bij, er horen nieuwe woningen bij.

[1:42:52] Dus ja, en de grond die kan maar één keer verdeeld worden.

[1:42:55] En als we alle opgaves willen doen die men nu voorstaat in de komende periode, dan hebben we twee, drie keer de ruimte nodig die Brabant heeft.

[1:43:04] Dus dat is wel een dilemma.

[1:43:06] U vraagt eigenlijk direct van hoe kan de GLB gelden om daar aan te helpen?

[1:43:13] Ik denk zeker dat het daar aan kan helpen.

[1:43:17] We hebben natuurlijk, jammer genoeg, de gebiedsgerechte aanpak gehad, de BPLG zoals ze in Brabant heet, vanuit de NPLG.

[1:43:26] Ja, zoals jullie weten zijn die middelen die we toen voorstonden en de plannen die gemaakt worden dus niet meer aanwezig.

[1:43:33] Je hebt als provincie natuurlijk zelf wel nog wel wat regretmaatregelen, je hebt wat geld liggen om het een en ander te doen, maar na twee, drie jaar dan is die pot wel leeg, dan is het wel op.

[1:43:43] En wil je, als je bijvoorbeeld in het Peel, wat een heel kwetsbaar gebied is, kwetsbaar natuurgebied is, wil je daar dusdanig dingen gaan veranderen?

[1:43:53] En dat de sector, die boeren die er nu nog blijven, want er stoppen er enorm veel, maar die boeren die er nog blijven, en je wilt ook melkveebedrijven houden met grasland, ja dan moeten we wel gaan investeren.

[1:44:04] En GLB zou er wel een bepaalde manier van, ja, een aanvulling voor kunnen zijn.

[1:44:12] Dus ja, ook het gesprek richting Europa.

[1:44:16] We moeten kijken hoe we daar iets aan kunnen doen.

[1:44:18] En dat is denk ik ook aan jullie, hoe je dat dan vorm kan gaan geven.

[1:44:22] Dus daar zie ik wat mogelijkheden in.

[1:44:24] Dat is ook echt hard nodig.

[1:44:25] Wil je die kwetsbare gebieden, zoals de Pelis en de Veluwe, want dat zijn twee grote gebieden.

[1:44:31] Ja, daar pak je natuurlijk wel wat aan.

[1:44:34] Ja, daar kun je echt ook meters maken en stappen maken.

[1:44:37] Want Nederland moet open, Brabant moet open.

[1:44:39] En dat is wel de doelstelling die we hebben.

[1:44:41] En dan zullen we wel eens wat minder leuke maatregelen moeten nemen, zoals wij nu doen in Brabant.

[1:44:45] Ja, dan krijg je natuurlijk alle honen over je heen.

[1:44:47] Maar we moeten die stappen wel maken.

[1:44:49] Want ik merk wel, de nieuwe generatie, boeren, die willen die stappen maken.

[1:44:53] Maar wees dan duidelijk.

[1:44:54] We moeten gewoon duidelijk zijn.

[1:44:56] Dit is het verhaal dat ze weten over vijf jaar of over tien jaar.

[1:44:59] Jongens, die stappen moeten we zetten en dan gaan we er toe met z'n allen.

[1:45:02] En dat is denk ik wat echt noodzakelijk is.

[1:45:05] Ja.

[1:45:06] Dank u wel.

[1:45:07] Ik ga naar mevrouw Bromet, GroenLinks Partij van de Arbeid.

[1:45:10] Ja, voorzitter.

[1:45:11] Ik had vannacht eigenlijk niet zo goed geslapen door het debat dat wij hier gisteren in deze zaal ook gehouden hebben over stiekstof met de minister.

[1:45:17] Maar ik word wel enthousiast van deze gasten, dus dank daarvoor.

[1:45:21] Omdat er duidelijk het aangesproken wordt.

[1:45:22] En dat geldt voor het verhaal over Brabant en de maatregelen die daar genomen worden.

[1:45:28] Maar ik vind ook het verhaal van neer Baaije heel goed.

[1:45:30] En ik moet ook terugdenken aan ons werkbezoek naar Zwitserland.

[1:45:32] Want wij stonden daar bij een boer die voor 80% gesubsidieerd werd met inkomenssteun.

[1:45:39] En wij vroegen aan hem, bent u een gelukkige boer?

[1:45:41] En nee, we vroegen het niet eens.

[1:45:43] Hij zei, ik ben een gelukkige bouwer.

[1:45:49] De vraag is ook weer aan de heer Baaije.

[1:45:52] Ik woon in dat gebied en ik heb buren waarvan ik weet dat ze zeker blij zouden zijn met zo'n regeling van grote inkomenssteun in ruil voor beheer van het landschap en nog wat agrarische inkomen.

[1:46:04] Daarnaast zijn er ook een aantal buren die dat absoluut een horrorscenario vinden, omdat zij zeggen wij produceren liever voor de vrije markt.

[1:46:12] En dat is een cultureel aspect, wat eigenlijk in deze discussie heel vaak niet aan de orde komt.

[1:46:17] En ik vroeg me af hoe je die verandering doormaakt, of de heer Baaije daar ook ideeën over heeft.

[1:46:23] Want wij kunnen wel hier aan de tekentafel van alles verzinnen, maar uiteindelijk zullen die boeren zelf ook die omslag moeten maken.

[1:46:29] Meneer Baaije.

[1:46:31] Dank u voorzitter en dank aan mevrouw Bromet.

[1:46:36] Ja, hier zit je met dezelfde soort spanning als van wie betaalt, wie draait er voorop voor een verandering van de koers waar het geld heen gaat.

[1:46:47] Hetzelfde soort problemen.

[1:46:50] Ik begrijp dat sommige boeren, want er zijn heel verschillende boeren en ik heb trouwens ook nog zelf een aantal jaren in de glastuinbouw aan de zeerteeltkant gewerkt.

[1:47:00] Er is het nog weer heel anders dan zagen melkveehouderij.

[1:47:06] Er zijn werelden van verschil.

[1:47:10] En zo zijn er ook melkveehouders die graag biologisch werken of gangbaar of juist helemaal gaan voor de wereldmarkt en het is allemaal mooi en goed.

[1:47:21] Maar het probleem is dat de veenweide, zeker de diepe veenweide, dat houden we niet eeuwig vol.

[1:47:27] We zullen op een dag toch niet veel anders kunnen dan het waterpeil zo hoog zetten dat het ophoudt in te zakken, want anders is het hele gebied verloren met nog veel meer functies dan de landbouw.

[1:47:37] Ja, de consequentie daarvan is dat de boeren daar

[1:47:41] niet voor de wereldmarkt zullen kunnen produceren als het waterpeil daarop zegt min 10, min 20 komt te staan.

[1:47:48] Dan krijgen ze een andere functie, maar dan moet je het hebben over kan er dan in goed overleg met de sector en met tijd is heel belangrijk daarbij en goede wil en respect

[1:48:00] ...gezorgd worden dat er voor boeren die dat graag willen... ...elders in Nederland op plek komt.

[1:48:04] En dat die boeren die wel een uitdaging zien in zo'n andere werkelijkheid... ...in de Veenweide verder kunnen.

[1:48:13] Dus het trakter van mensen en hun ambitie, dat doet het toe.

[1:48:16] Want ieder mens doet het toe.

[1:48:17] En iedere boer doet het toe.

[1:48:19] Maar van mijn afstand ernaar kijkend kan ik niet anders dan denken... ...ja, als het daar omhoog moet, omdat het niet anders kan... ...dan moet je gaan schuiven.

[1:48:28] En dat moet je samen doen.

[1:48:30] Maar dat kunnen we toch in dit land.

[1:48:37] Voorzitter, ik heb een vraag aan de heer Schildhuis.

[1:48:41] Want zijn buurman, de heer Baye, heeft net een aantal vragen en suggesties opgeworpen waar hij ruimte voor ziet, mits de EC daarin een helpende hand kan toesteken.

[1:48:53] En ik kan al die vragen niet zo eloquent reproduceren als de heer Baye.

[1:48:57] Maar ik zou de heer Schildhuis willen vragen of hij daar een reflectie op zou willen geven.

[1:49:04] Dat zou ik wel willen doen.

[1:49:12] Wij hebben voor het huidige GLB gekozen voor het model waarin we werken met strategische plannen.

[1:49:19] Het idee daarachter was dat elke lidstaat

[1:49:24] een strategie ontwikkeld om de problemen aan te pakken die er in die lidstaat zijn.

[1:49:29] En daarvoor geven we een instrumentarium.

[1:49:31] En dat instrumentarium staat in een Europese wetstekst om toch te zorgen dat er een bepaald kader is en dat er een redelijk speelveld blijft bestaan, et cetera.

[1:49:43] Als er dan een probleem is in het fijnweidegebied in Nederland, dan is het heel verstandig om daar die middelen voor in te zetten.

[1:49:50] En dat kan.

[1:50:03] We zien dat lidstaten over het algemeen in de strategische keuzes die ze hebben gemaakt bij het invullen van die strategische plannen redelijk, zou ik zeggen, conservatief zijn geweest.

[1:50:15] Wij zeggen zelf vaak niet strategisch genoeg.

[1:50:17] De strategische plannen borduren in feite nog een beetje voort op het beleid wat er daarvoor was, terwijl de problemen

[1:50:26] zowel inkomensproblemen, sociale problemen op het platteland... als problemen met milieu, klimaat, ook klimaatadaptatie... dat die toenemen.

[1:50:36] Dus je wil in feite... Ja, wij willen graag lidstaten stimuleren om meer strategische keuzes te maken.

[1:50:44] Voor de huidige periode hebben we alle lidstaten aanbevelingen gestuurd.

[1:50:48] En ik denk voor een vervolgperiode... moeten we ook weer nadenken hoe we lidstaten kunnen helpen en sturen...

[1:50:54] om de middelen in te zetten om juist lokaal, regionaal, nationaal uitdagingen aan te gaan.

[1:51:02] En dat bedoel ik ook, we hebben nu heel veel over de milieuproblematiek in Nederland, maar in sommige landen is natuurlijk een inkomensproblematiek enorm belangrijk.

[1:51:09] En dan moet je een inkomensinstrument inzetten.

[1:51:12] Ik hoop dat ik hiermee enigszins een vraag heb beantwoord.

[1:51:20] Dus als ik dat dan goed beluister, klopt het dan dus dat Nederland misschien wel strategische mogelijkheden laat liggen, die de heer Baaije net ook opperde?

[1:51:32] En op welke manier zouden wij aan deze kant kunnen helpen om dat beter te doen?

[1:51:40] Dan moet ik oppassen dat ik niet in een politieke discussie verzeild raak.

[1:51:51] Wij zien bij het overhevelen van geld van de eerste naar de tweede pijler dat Nederland het grootste percentage heeft overgeheveld van alle lidstaten.

[1:52:02] Ik heb de percentages genoemd.

[1:52:05] Nederland heeft relatief meer inzet op de milieuuitdagingen dan gemiddeld in Europa.

[1:52:12] Ik zou zeker de keuzes die Nederland heeft gemaakt niet willen bekritiseren.

[1:52:23] Ik heb ook al genoemd dat die collectieve regelingen die bijzonder in het oog hebben.

[1:52:29] Maar uiteraard stimuleren wij Nederland wel om de middelen uit het glb in te zetten om de problemen aan te pakken.

[1:52:36] Want breder genomen binnen het Europese Commissie zien we natuurlijk

[1:52:40] ...de milieuproblematiek waar Nederland en ook de Nederlandse landbouw mee te maken heeft.

[1:52:46] Dus als die middelen kunnen worden ingezet om die problemen aan te pakken... ...dan zijn we daar een voorstander van.

[1:52:54] Meneer Holman.

[1:52:55] Ja, voorzitter.

[1:52:56] Een vraag aan de heer Oudenhoven.

[1:52:58] Ik ben blij verrast met het verhaal van de heer Oudenhoven.

[1:53:02] Zit heel goed in de wedstrijd en draagt zelfs bij een nachtlus van Bromet.

[1:53:05] Dus hoe geweldig is dat?

[1:53:11] Misschien kunt u haar nog een beetje blijer maken.

[1:53:16] Brabant is een van de prioritaire gebieden na de uitspraak van de Raad van State.

[1:53:23] U schetst ook het beeld dat de GLB daar kan bijdragen, maar dat is natuurlijk lang niet genoeg.

[1:53:29] Het zit een beetje buiten de kader van dit onderwerp, maar toch ook wel weer.

[1:53:33] Wat is er nodig?

[1:53:35] En dan de vraag, wat kunnen wij in Den Haag doen om u te helpen, wat u en de herinrichting van Brabant krijgt, met behulp van de GLB-middelen, om een toekomstbestendige landbouw te maken in Brabant, waar u hard mee bent, maar wat volgens mij nog een behoorlijke worsteling is.

[1:53:53] Ja, dat is niet zo'n eenvoudige vraag, maar...

[1:53:59] Kijk, wat wij gedaan hebben, vanuit Brabant al, dan zet ik maar af dat het de pet niet van Iepho op, maar van Iepho af en met de pet van Brabant even op.

[1:54:09] Kijk, BPAG, dat kennen we, die middelen die waren natuurlijk destijds beschikbaar, maar we hebben natuurlijk wel de stap gezet om een eigen aanpaklandelijk gebied te gaan organiseren.

[1:54:19] Dus we zijn doorgegaan.

[1:54:21] We hebben dus de beleidsdoelen die er zijn, die zijn er en die willen we dan ook

[1:54:26] gaan aanpakken.

[1:54:27] Maar daar horen ook echt middelen onder.

[1:54:29] Want we hebben natuurlijk nu, als je de peel weer pakt, verschillende projecten, cases waar we nu mee doen te zijn.

[1:54:37] En volgens mij gaf ik dat net in eerste instantie ook al aan.

[1:54:41] Als jij die graslanden rond die kwetsbare gebieden wilt behouden,

[1:54:45] Dan heb je wel de boeren nodig die er nog actief zijn.

[1:54:52] Maar dan kom je straks wel als je die overgangsgebieden gaat creëren waar we nu mee doende zijn.

[1:54:56] We zijn nu aan het nadenken hoe we dat gaan invullen.

[1:54:59] Maar ook daarin moet je maatwerk verrichten.

[1:55:01] En ik denk echt dat je naar een systeem toe moet, dus dat je echt moet gaan herverkavelen.

[1:55:06] Je moet grondbanken oprichten.

[1:55:11] Je moet echt gaan schuiven met gronden.

[1:55:14] De reconstructie van de landbouw in het begin jaren 2000, zoals we die kenden.

[1:55:18] Dat systeem, het Willigsysteem, zou natuurlijk een optie kunnen zijn om daar eens goed over na te denken om dat in te zetten.

[1:55:24] En zo zijn we dat nu allemaal, die puzes zijn we allemaal aan het leggen, maar het is niet eenvoudig.

[1:55:28] En nogmaals, die GLB-middelen, om die te verschuiven naar om in eerste instantie nu

[1:55:35] Ik ben er eigenlijk wel een voorstander van omdat dat straks gaat helpen, natuurlijk ook om die boeren die er nog zitten, de ruimte te geven om te kunnen boeren op de manier zoals dat daar gewenst is in die gebieden.

[1:55:48] Dus ja, dan zeg ik ja.

[1:55:50] Dit is een uitdaging, maar wij gaan er wel mee door.

[1:55:55] Maar je moet ze ook de tijd geven.

[1:55:56] We kunnen dat niet nu in drie, vier jaar oplossen.

[1:55:59] Je moet ook echt de tijd en de ruimte creëren en geven om dat te doen.

[1:56:03] En dan ga je het ook redden.

[1:56:04] Daar ben ik van overtuigd.

[1:56:07] Ook nog de vraag, hoe kunnen wij helpen?

[1:56:10] Het gaat vast ook over middelen.

[1:56:11] In welke orde van grote moet je dan denken om Brabant toekomststendig te maken?

[1:56:17] Ja, wil je echt concreet een bedrag... Nee, maar bijvoorbeeld als ik de peil nu pak, want dat is natuurlijk wel een van de grootste gebieden die wij hebben.

[1:56:26] Ja, als ik dan toch een bedrag moet noemen, dan ga je richting 700, 800 miljoen, dan heb je het daar gerealiseerd.

[1:56:33] Dus dat zijn de bedragen waar je in denkt als je het in zijn complete wil gaan aanpakken.

[1:56:39] Om op het termijn natuurlijk die doelstellingen te halen, die beleidsdoelen die we voor ogen hebben.

[1:56:42] Ja.

[1:56:45] Meneer Peerik.

[1:56:48] Uw voorganger kan daar nog wat van leren, meneer Peerik.

[1:56:57] Ik las in de position paper van de RVO dat in het GLB wel wat tegenstrijdigheden zitten.

[1:57:05] Ik wil graag van de heer Viersen een reflectie op wat die tegenstrijdigheden zijn.

[1:57:14] Ik hoor ook regelmatig dat het systeem ook niet zo flexibel is.

[1:57:18] Ik bedoel, we hebben natuurlijk met weersomstandigheden te maken in ecoregelingen.

[1:57:23] Wat is er voor nodig als een boer op 15 oktober nog zegt, gezien de weersomstandigheden of gezien mijn situatie is het onmogelijk om een bepaalde ecoregeling...

[1:57:34] al aangevraagd heeft niet te kunnen uitvoeren.

[1:57:37] Het is een heel praktische vraag van hoe flexibel is het systeem om ook op 15 oktober nog aanpassingen te kunnen doen als het gaat om de ingediende ecoregelingen.

[1:57:52] Ja, dank u wel.

[1:57:53] De tegenstrijdigheden zitten veelal in het MES-beleid, het GLB en in de definities voor de grond.

[1:57:59] Daar zit je ook waar begint de sloot, waar eindigt de sloot.

[1:58:02] En daar zie je dat het elkaar overlapt.

[1:58:04] Dus het zou goed zijn om daar de definities ook op elkaar aan te sluiten.

[1:58:11] Volgens mij is het nu zo dat we in het aanvraagproces van 2025... het is nu vereenvoudigd, waarbij Lambo alleen nog de aanvraag hoeft in te dienen in de periode van maart tot en met mei.

[1:58:27] Het bevestigen van de aanvraag in het najaar is komen te vervallen.

[1:58:34] De EU-conformiteit blijft natuurlijk relevant om daar ook op te blijven.

[1:58:39] Toetsen en hoe wendbaar die nu is, dat weet ik zo niet.

[1:58:45] Dus ik weet niet hoe wij met die wijzigingen die daarna nog ingevuld worden, hoe daarmee omgegaan wordt.

[1:58:53] Toevallig weet ik dat wel.

[1:58:54] Dat is dus best heel ingewikkeld.

[1:58:56] Dat kan eigenlijk niet meer in het najaar nog gewijzigd worden.

[1:58:59] En dat zit toch een aantal boeren wel in de weg.

[1:59:05] Dit zijn wat mij betreft ook de voorbeelden waar we met elkaar naar moeten kijken of we op dat soort aspecten kunnen vereenvoudigen zodat het EU conform blijft, maar dat we en vereenvoudiger en meer wendbaar en flexibel met elkaar worden.

[1:59:21] Ik wil mijn vraag richten aan de heer Schildhuis.

[1:59:23] Er is veel discussie over hoe de toekomstige fondsen binnen de Unie eruit gaan zien.

[1:59:34] Hoe kijkt u daarnaar?

[1:59:36] Wat zijn uw verwachtingen voor de verdere vormgeving van een toekomstig GLB?

[1:59:41] ook gelet op het voornemen van de voorzitter van de Europese Commissie om ook veel meer met conditionaliteiten te gaan werken.

[1:59:47] En als dat ook toepasbaar zou komen te zijn op het gemeenschappelijk landbouwbeleid, wat zou dat betekenen voor Nederland en wat kunnen wij eraan doen vanuit onze verantwoordelijkheid om daar invloed op uit te oefenen?

[1:59:59] Ja, dank u voorzitter.

[2:00:02] Ik zal kijken wat ik daarover kan zeggen op dit moment, want voorstellen rond toekomstige miljardenbegroting staan op het programma voor juli.

[2:00:13] Er is een document gepubliceerd in februari waarin de Europese Commissie heeft aangegeven dat het nodig is om behoorlijk te vereenvoudigen in de manier waarop het Europese begrotingsgeld wordt uitgegeven.

[2:00:27] Er zijn nu meer dan vijftig fondsen.

[2:00:30] over de hele linie gesproken.

[2:00:34] Er zijn ook regelingen die soms dezelfde dingen financieren, maar met verschillende fondsen.

[2:00:40] Dus er is toch wel een zekere noodzaak om daar grondig naar te kijken, ook gezien het feit dat er natuurlijk allerlei

[2:00:48] andere uitdagingen spelen die vragen om mogelijk andere uitgaven.

[2:00:53] De geopolitieke instabiliteit en de klimaatverandering zijn de twee meest opvallende onderwerpen.

[2:00:58] Dus dat er grondig gekeken wordt naar hoe de begroting nu functioneert is duidelijk.

[2:01:04] Daar wordt hard aan gewerkt en daar is landbouw volop onderdeel van, van die reflectie.

[2:01:12] Tweede, in die visie voor landbouw en voedsel die op 19 februari is gepubliceerd, staat een hele lange lijst aan beleidsvoornemens.

[2:01:21] Dus het is ook duidelijk dat de commissie weliswaar wil vereenvoudigen in hoe de begroting wordt vormgegeven, maar ook veel beleid.

[2:01:32] Uiteraard heb je dan toch een bepaalde regelgeving op Europees niveau nodig.

[2:01:37] Waar op dit moment aan gewerkt wordt, is om beide processen tegelijkertijd te laten verlopen.

[2:01:47] en daar een goed voorstel uit te laten rollen.

[2:01:49] Ik vind het lastig om nu veel details hierover te gaan geven, omdat daar nog volop over nagedacht wordt.

[2:01:57] Maar als het dan gaat over bijvoorbeeld meer betalingen voor stimulans voor duurzaamheid, dat is een duidelijk beleidsvoornemen.

[2:02:06] Het behouden van een vorm van inkomenssteun, maar veel meer gericht op de boeren die het nodig hebben, is ook een heel belangrijk

[2:02:11] meer beleidsvoornemen, meer investeringsondersteuning via Europese begroting... of in samenwerking met banken zoals de Europese investeringsbank... is ook een beleidsvoornemen.

[2:02:20] Zoals al die dingen krijgen hun plaats in die nieuwe begroting.

[2:02:23] Maar hoe dat er precies uit gaat zien durf ik nog niet te zeggen.

[2:02:26] Ik kan wel, en dat is misschien als laatste wat ik wil toevoegen...

[2:02:30] en ook luisteren naar wat de heer Vierse heeft gezegd.

[2:02:34] Wij zijn ons er heel erg van bewust dat het noodzakelijk is om een zekere stabiliteit te organiseren in de manier waarop beleid wordt uitgevoerd.

[2:02:43] Dus dat houden we ook heel erg in gedachte in de context van het nadenken over hoe zo'n nieuwe begrotingssystematiek eruit zou kunnen komen te zien.

[2:02:54] Dank u wel.

[2:02:56] Dank u wel.

[2:02:57] Ik kijk of er nog vragen zijn.

[2:02:59] Mevrouw Bromet, ga ik gewoon door.

[2:03:01] Ja, in aanvulling hierop heb ik ook een vraag aan de heer Schildhuis en dat gaat eigenlijk bij hebben.

[2:03:06] Twee weken geleden met een aantal van ons hebben wij een gesprek gehad met de nieuwe Eurocommissaris voor Landbouw.

[2:03:11] Die legde nogal de nadruk op voedselzekerheid en alle vragen die wij stelden over klimaat, water of natuur, die werden doorgepast naar zijn collega's die niet aanwezig waren.

[2:03:22] Kan de heer Schildhuis iets zeggen over hun intenties en die doelen?

[2:03:26] Is het echt zo dat daar straks integraal naar gekeken gaat worden, dus niet alleen naar voedselzekerheid, maar in combinatie met de klimaatdoelen van Parijs, in combinatie met de afspraken die we gemaakt hebben over natuurherstel in Europa?

[2:03:43] Ik ben het honderd procent eens met mijn commissaris, maar ik kan ook wat zeggen over de milieu- en klimaatdoelen.

[2:03:53] Het behalen van de klimaatneutraliteitsdoelen, de net zero-doelen in 2050, die staan als onderdeel van het beleid van deze nieuwe commissie.

[2:04:07] Het beleid rond water, waterweerbaarheid, water resilience, ik weet niet of dat een goede vertaling is, maar dat is een onderwerp waar hard aan wordt gewerkt.

[2:04:17] Ik zou eigenlijk

[2:04:20] willen proberen om de tegenstelling tussen voedselzekerheid en deze onderwerpen een beetje weg te nemen.

[2:04:29] Want ik denk dat het noodzakelijk is om te zorgen voor goed water op het juiste moment, de juiste irrigatie, maar ook de juiste gewaskeuzes, de juiste keuzes om

[2:04:43] welke teelt te hebben in welke gebieden.

[2:04:46] Dat zijn allemaal hele belangrijke keuzes die zowel te maken hebben met voedselzekerheid als met het waterbeleid.

[2:04:53] Hetzelfde geldt voor de klimaatverandering uiteraard.

[2:04:57] We moeten zorgen voor vermindering van de uitstoot van landbouw, maar ook voor aanpassing van de sector waar dat nodig is.

[2:05:05] En met name de droogte in Zuid-Europa heeft enorm veel impact, maar uiteraard zijn er hier ook

[2:05:13] grote gevolgen.

[2:05:14] Dus dat wordt allemaal integraal meegenomen in de manier waarop we kijken naar het vormgeven van een landbouwbeleid.

[2:05:26] Dus ik zou eigenlijk ja willen antwoorden op uw vraag.

[2:05:33] Dank u wel, mevrouw Bromet.

[2:05:34] Verder?

[2:05:41] Ik zit even te denken welke naam ik erop zou plakken.

[2:05:44] Het wordt saai, maar ik heb ook een vraag aan de heer Schilthuis.

[2:05:54] Het is een heel technische vraag.

[2:05:56] Binnen de bosbouw is het mogelijk om binnen de richtsnoeren van staatssteun een plus te bieden op de bosagronomieuklimaatdiensten?

[2:06:08] En zou het à la de bosbouw niet ook mogelijk zijn om voor agromilieuclimaatdiensten daar dan een plus op te realiseren op de vergoeding binnen de staatssteunkaders?

[2:06:24] Dank u voorzitter en dank u vooral verder.

[2:06:27] Ik ken de bosbouwregeling niet uit mijn hoofd, maar ik denk dat ik de vraag kan beantwoorden door voor te beruren op wat mijn buurman eerder heeft aangegeven.

[2:06:38] Binnen de huidige regelgeving zijn de meeste milieumaatregelen gebaseerd op cost incurred income forgone.

[2:06:48] Dat is ongetwijfeld ook een mooie Nederlandse term voor.

[2:06:52] En daar is zeer veel ruimte om die berekening zo te maken dat het aantrekkelijk is om deel te nemen aan zo'n maatregel.

[2:07:01] Dus dan kun je denken ten eerste aan welke kosten neem je mee?

[2:07:07] Ga je naar een gemiddelde boer kijken of kijk je naar een boer die toch echt een veel grotere uitdaging heeft?

[2:07:14] Er is natuurlijk heel veel verschil tussen de kosten.

[2:07:17] Maar je kan dus in je berekening daar al rekening mee houden.

[2:07:20] Je kan ook kijken, en dat doen sommige lidstaten, naar een vergoeding voor administratieve lasten voor de deelname aan deze programma's.

[2:07:26] Dat is natuurlijk ook een kost, maar een kost die vaak niet mee wordt gerekend, maar daarmee maak je het ook extra aantrekkelijk.

[2:07:32] Dus wij zien zelf dat er binnen de mogelijkheden van het huidige systeem veel ruimte is om te zorgen voor een aantrekkelijk

[2:07:44] aantrekkelijke regelgeving.

[2:07:49] En daarbij is het zo, denk ik, dat vaak nu het probleem niet zozeer is de regelgeving, maar hoeveelheid budget die beschikbaar is.

[2:07:54] We zijn lidstaten waar de Eco-regeling in het eerste jaar niet goed gebruikt werd, ja, omdat het onaantrekkelijk, het bedrag onaantrekkelijk was, omdat het geld elders was ingezet.

[2:08:06] Dus het tweede antwoord wat ik op uw vraag zou willen geven is dat wij

[2:08:12] hebben aangegeven in de toekomst meer incentives, dus meer in deze richting te willen met ons beleid.

[2:08:20] En daarbij moeten we, dus dat is nog niet duidelijk welke vorm dat zal krijgen.

[2:08:27] En de context waarin dit bediscussieerd wordt, heeft ook te maken met hoe onze steun past binnen de kaders van de wereldhandelsorganisatie.

[2:08:37] Want deze cost incurred income for all, dus het kijken naar gederfde inkomsten of kosten, heeft te maken met de groene box van de wereldhandelsorganisatie, waarin de meeste Europese landbouwsteun nu

[2:08:49] wordt gedeclareerd bij die organisatie.

[2:08:53] En dat is iets wat we het liefst zo zouden willen houden.

[2:09:01] Meneer Holman.

[2:09:03] Ik wil graag een vraag aan de heer Viersen stellen.

[2:09:07] Diverse mensen hebben vanmiddag een pleit doorgehouden voor vereenvoudiging van het systeem.

[2:09:11] De heer Viersen voorop.

[2:09:13] Maar wel redelijk op een abstractieniveau die nog niet concreet maakt.

[2:09:19] twee vragen van wie is nou de aanjager van deze discussie?

[2:09:23] Is dat de RVO?

[2:09:24] Zijn dat de boeren?

[2:09:25] Is dat het ministerie?

[2:09:27] Kunnen wij als Kamer hier een rol in vervullen?

[2:09:31] En hoe gaat het op dit moment in het proces daar waar heer Viers ideeën heeft over te doen?

[2:09:36] Kan hij dat kwijt?

[2:09:37] Luistert LVVN of loopt u tegen de muur op?

[2:09:42] Ze luisteren niet mee hoor.

[2:09:45] Ze luisteren vast niet mee.

[2:09:46] We kunnen vrij uitspreken.

[2:09:54] Het zijn signalen vanuit de uitvoering en vanuit de sector.

[2:09:59] Het zijn ook oplossingen die we in gezamenlijkheid moeten bespreken.

[2:10:03] Ik ervaar niet dat wij de signalen niet bij LVVN kwijt kunnen.

[2:10:09] Met andere woorden, ook die kunnen we daar wel adresseren.

[2:10:14] Kunnen wij ook helpen?

[2:10:16] Voor ons is het met name van belang dat tijdig de aanpassingen geaccudeerd zijn.

[2:10:22] Zodat we daar ook de uitvoering en de sector weer op vol kunnen bereiden.

[2:10:25] Dus dat is denk ik vooral tijdige besluitvorming.

[2:10:29] Scherpte in de regeling.

[2:10:32] En daarmee kunnen wij tijdig de regeling ontwikkelen.

[2:10:37] En dus ook de sector daarover informeren.

[2:10:38] En dat ook samen met de sector doen.

[2:10:42] Hierin trekken wij ook niet alleen op.

[2:10:43] Dit doen we zoveel mogelijk met de sector en met de verschillende stakeholders waarin we ook samenwerken.

[2:10:51] De uitvoering is de spiegel van de wetgeving, toch?

[2:10:55] Meneer Pierik, gaat uw gang.

[2:10:58] Dank, voorzitter.

[2:11:02] De vraag die vanmiddag voor ligt, of in dit blokje voor ligt, is eigenlijk van waar komen de GLB-gelden terecht?

[2:11:06] En we hebben gezien dat in principe in Nederland dat wat, nou ja, beter verdeeld is.

[2:11:13] Dat er wat meer boeren gemak van hebben, zeg maar.

[2:11:17] En niet alleen de grote boeren er gemak van hebben.

[2:11:19] Die 20-80-regel, die is in Nederland niet van toepassing, maar dat is 52-20 of zo in die orde van grootte.

[2:11:24] Dat is in ieder geval al aardig beter verdeeld dan we in andere landen zien.

[2:11:30] Maar waar komen die GLB-gelden terecht, zou ik eigenlijk nog wel graag iets meer over willen weten.

[2:11:36] In de zin van, kunnen we iets zeggen over zijn dat nou de actieve boeren?

[2:11:42] Welke boeren profiteren op dit moment nou het meest van die GLB-gelden?

[2:11:48] Ik denk dat de heer Viersen daar ook het beste antwoord op kan geven.

[2:11:53] Ik kan u niet precies het antwoord geven.

[2:11:56] De cijfermatige onderbouwing sturen wij naar de Europese Commissie.

[2:12:01] Daar komen soms wat vragen op terug.

[2:12:08] Er wordt ook aan gewerkt om die cijfermatige onderbouwing dan ook kenbaar te maken.

[2:12:14] Dat betekent dat die daarna ook terugkomt in Nederland en ook beschikbaar gesteld gaat worden.

[2:12:19] Dat geeft meer inzicht in waar de gelden op dit moment ook

[2:12:29] Misschien dat de heer Oudenhover er ook nog iets over kan zeggen?

[2:12:32] Ja, ook niet echt precies.

[2:12:33] Maar wat ik wel eigenlijk nog aan wil geven is dat het wel van belang is als we... We moeten eigenlijk echt toe naar een eenvoudig en ik denk op regionaal flexibel stelsel.

[2:12:45] ...dat het ook de decentrale overheden beter mogelijk maakt om het GLB zo effectief mogelijk in te zetten.

[2:12:52] Passend bij de regionale situatie, en ik denk dat we daar ook over moeten denken... ...los van het feit van waar we het in gaan vullen, bij welke boeren...

[2:13:00] maar dat je dat ook regionaal zou kunnen oppakken.

[2:13:03] Daar ligt de kennis, daar liggen ook de... Men weet wat daar speelt, dus laat het daar dan nog landen.

[2:13:10] En de regio of een provincie of een regio weet veel beter dan wie ook dat het geld waar het geld naartoe moet en waar het goed terechtkomt.

[2:13:20] Zijn er nog leden die een vraag hebben?

[2:13:23] Wij zijn verzadigd in onze vraagstelling, maar dat kwam ook door de duidelijke antwoorden in zowel de vorige als deze ronde.

[2:13:29] Dat was zeer, zeer prettig oprecht.

[2:13:32] Dat is hier ook echt wel eens anders.

[2:13:34] Dan wil ik u heel veel danken voor uw komst.

[2:13:38] En wij doen er ons voordeel mee in aanloop naar een nieuw GLB in 2027.

[2:13:43] Dank u wel.

[2:13:44] Ik sluit dit rondetafelgesprek.