Contouren landelijk aanvalsplan invasieve exoten

[0:00:00] Ik wil er graag beginnen.

[0:00:01] Iedereen van harte welkom bij deze technische briefing over contouren van de landelijk aanvalsplan.

[0:00:11] Fijn dat u hier bent.

[0:00:13] Ik heb begrepen dat mevrouw Kap uiteen gaat zetten.

[0:00:17] Er zijn 37 dia's, had ik begrepen.

[0:00:22] Dat gaat goed komen.

[0:00:24] Misschien is het goed als er tussendoor verduidelijke vragen worden gesteld.

[0:00:28] Korte verduidelijke vragen, daar mag dat.

[0:00:30] En anders pas na de hele presentatie dat we dan een rijtje vragen gaan doen.

[0:00:35] Zullen we het zo gaan doen?

[0:00:36] Vindt u dat goed?

[0:00:37] Ja?

[0:00:38] Mevrouw Kappen, u heeft het woord.

[0:00:40] Gaat u gang.

[0:00:42] Of had u het anders ingedacht?

[0:00:44] Ik geef graag eerst het woord aan mijn manager.

[0:00:47] Mevrouw Meijer.

[0:00:48] Fijn dat we hier mogen zijn.

[0:00:52] We zijn bewust, ook uit verschillende organisaties, Lisbeth en ik komen bij de ministerie van LVVN, aan de beleidskant, Johan Cronau van de provincies, omdat een heel groot deel van wat er gebeurt met invasieve exoten door de provincies wordt gedaan.

[0:01:08] En Henk Groenenwoud is

[0:01:11] De technische experts hebben een bureau specifiek voor invasieve exoten.

[0:01:18] Lisbeth geeft een presentatie om en dan bij een half uur.

[0:01:22] Een technische briefing.

[0:01:23] Ze hebben gehoord het zo technisch mogelijk te houden.

[0:01:27] Daar laat ik het eventjes bij.

[0:01:33] Hoi.

[0:01:34] Dank u wel.

[0:01:35] Ik ga ongeveer een half uur vertellen over de achtergronden van het exotenbeleid.

[0:01:44] Dit wil ik met u bespreken.

[0:01:49] Eerste inleiding.

[0:01:50] Ik ga u meenemen in de omvang van het probleem.

[0:01:52] En daarna het beleid tot nu toe.

[0:01:54] Dus hoe we het nu georganiseerd hebben.

[0:01:57] En ik eindig met de uitgangspunten voor de toekomst.

[0:01:59] En die staan ook in de contouren die in december 2024 met de Kamer zijn gedeeld.

[0:02:05] En die dus de basis vormen voor het landelijk aanvalsplan dat in de zomer volgt.

[0:02:16] Ik begin met de definitie.

[0:02:21] Wat zijn invasieve exoten?

[0:02:23] Dat zijn uitheemse planten of dieren, maar dat kunnen ook insecten, krabbekreefjes, zeewieren, amfibie, reptielen, vogels, van alles kan dat zijn, die van buiten hun natuurlijke verspreidingsgebied door menselijk handelen naar Nederland zijn gebracht.

[0:02:45] En dat kan opzettelijk of onopzettelijk zijn, dus bewust en ook onbewust.

[0:02:51] Vervolgens kunnen ze ook een levensvatbare populatie vormen in Nederland of in Europa.

[0:02:57] En ze zijn schadelijk voor de natuur.

[0:03:01] En soms ook voor andere maatschappelijke waarden.

[0:03:04] Maar de kern is toch wel dat het hier gaat om soorten die echt door menselijk handelen hierheen zijn gebracht en die nooit op eigen kracht hier zouden zijn gekomen.

[0:03:14] Nou, dit is zomaar een

[0:03:17] Ik vond een heel mooi plaatje van internet met invasieve exoten waarvan er best wel een paar heel erg bekend zijn.

[0:03:29] Dit is maar een handgreep, want in Europa hebben we ongeveer 12.000 uitheemse soorten die door mensen hierheen zijn gehaald, bijvoorbeeld als sierplant of als huisdier of ook op heel andere manieren.

[0:03:43] Van die 12.000 soorten, die 12.000 exoten die we in Europa hebben, wordt ongeveer 10 tot 15 procent als invasief beschouwd.

[0:03:54] Dus dan kom je uit op circa 1500 invasieve exoten.

[0:04:00] Exoten in brede zin.

[0:04:03] Veel exoten zijn niet schadelijk, maar voegen ook niet per se iets toe aan onze biodiversiteit in biologische zin.

[0:04:11] Omdat ze vaak helemaal geen functie hebben in ons ecosysteem.

[0:04:14] We vinden bijvoorbeeld sierplanten heel erg mooi, maar zijn niet per se dan ook nuttig als voedsel voor inheemse soorten.

[0:04:22] En dat heeft natuurlijk met de evolutie te maken, omdat die soorten buiten Europa zijn geëvolueerd en daar vandaan komen.

[0:04:29] Maar er bestaan ook nuttige exoten.

[0:04:31] Denk maar aan tomaat, aardappel, mais, die oorspronkelijk uit Amerika komen en die we hier telen en ook consumeren.

[0:04:38] Dus het is een heel breed scala met twee uitersten van nuttig tot ook echt invasief.

[0:04:43] En met invasief bedoel ik schadelijk.

[0:04:48] Invasieve exoten zijn schadelijk voor de natuur, voor onze biodiversiteit, omdat ze kunnen woekeren en soms zo dominant worden dat ze inheense planten en dieren kunnen gaan verdringen.

[0:05:02] Daardoor kan ook het voedsel en de leefomgeving van inheemse eigen soorten verdwijnen.

[0:05:08] En er zijn ook invasieve exoten die echt paraderen op inheemse soorten.

[0:05:12] Die bijvoorbeeld onze eigen plantjes, dieren of insecten opeten.

[0:05:20] En als gevolg daarvan kan er dus op die plekken in de natuur ook de biodiversiteit verdwijnen.

[0:05:27] En kunnen dus echt monoculturen ontstaan van zo'n dominante soort.

[0:05:31] Langs de snelweg zien we wel eens echt hele hagen van Aziatische duizendknopen.

[0:05:36] Nou, daar groeit verder niet zoveel.

[0:05:38] Ik weet niet wat hier gaande is.

[0:05:43] Tot slot kunnen invasieve soorten ook inheemse soorten aantasten, omdat ze soms ook gewoon nieuwe ziektes met zich meebrengen.

[0:05:52] Schimmels, virussen, of ook zorgen voor hybridisatie met zeldzame inheemse soorten.

[0:06:01] Impact en urgentie.

[0:06:03] Dit zijn wel de drie hoofdpunten.

[0:06:05] Schade aan onze biodiversiteit en ecosysteemdiensten.

[0:06:09] Maar ze zorgen ook voor hoge kosten van bestrijding.

[0:06:11] Eliminatie, beheer als je het gaat aanpakken.

[0:06:15] En hoge kosten van herstelmaatregelen.

[0:06:18] Op dat eerste punt wil ik wat verder ingaan.

[0:06:22] Het IPBES rapport, wat in 2023 is uitgekomen, dat is opgesteld door het IPBES.

[0:06:31] Dat is dus het wetenschappelijk biodiversiteitspanel van de Verenigde Naties.

[0:06:36] Je kunt het eigenlijk zien als het IPCC voor klimaat.

[0:06:41] Wat dat is, dat is IPBES voor biodiversiteit.

[0:06:44] En het rapport is opgesteld door een internationaal panel van experts uit de hele wereld.

[0:06:54] Volgens dat rapport zijn invasieve exoten mondiaal een van de voornaamste directe drukfactoren voor biodiversiteitsverlies.

[0:07:04] Invasieve exoten

[0:07:07] veroorzaken ingrijpende en soms onomkeerbare veranderingen in de biodiversiteit en ecosystemen.

[0:07:15] Wat dus kan resulteren in negatieve en complexe gevolgen in alle delen van de wereld en dus ook in Nederland.

[0:07:22] Inclusief het uitsterven van lokale en mondiale soorten.

[0:07:26] Het is zelfs zo dat wereldwijd 60% van het uitsterven van soorten mede toe te schrijven is aan invasieve exoten.

[0:07:34] En in 16% van de gevallen is het uitsterven ook echt volledig aan invasieve exoten toe te schrijven.

[0:07:44] De internationale kosten van invasieve exoten, dus over de bestrijding, preventie, maar ook de maatschappelijke en economische schade, die wordt jaarlijks op meer dan 423 miljard dollar wereldwijd ingeschat.

[0:08:05] Dan zien we dat naschade aan biodiversiteit en ecosysteemdiensten soms ook negatieve gevolgen zijn voor heel andere terreinen.

[0:08:16] Ze staan hier genoemd.

[0:08:17] Ik ga ze zo nog even langslopen met wat voorbeelden.

[0:08:20] Gezondheid, economie, waterkwaliteit, veiligheid.

[0:08:23] En dit is nog niet uitputtend.

[0:08:25] Vooral ook in de rest van de wereld is voedselzekerheid ook echt in het geding.

[0:08:38] Ja, meneer Perik, u mag vragen stellen.

[0:08:40] Ik meen dat er kort of duidelijk in de vragen tussendoor gesteld moet worden.

[0:08:42] Ja, zolang die kort is, mag dat.

[0:08:44] Ja, gaat uw gang.

[0:08:46] Ja, meneer Van Kamp, u bent geen voorzitter, hè?

[0:08:49] Meneer Perik.

[0:08:52] Mevrouw Kappert had het over de kosten internationaal, zeg maar.

[0:08:55] Ik zou eigenlijk heel graag willen weten wat de kosten van die inversieve soorten voor Nederland waren.

[0:09:00] Is daar ook wat onderzoek over gedaan?

[0:09:03] Ik kom daar straks nog even op terug.

[0:09:06] Maar we hebben niet een compleet beeld.

[0:09:08] Maar ik kan wel wat voorbeelden noemen die een eerste indruk geven.

[0:09:14] Ik wil opmerken dat LVVN over natuur gaat.

[0:09:24] En ook landbouw, visserij, voedselzekerheid, dieren, natuurbranden, allerlei onderwerpen.

[0:09:31] Maar die onderwerpen die daar staan, die beleidsterreinen vallen niet onder de minister van LVVN.

[0:09:39] Dat even dus ook vanuit mijn rol dat ik werk voor biodiversiteit.

[0:09:44] En dit verhaal daar ook over gaat.

[0:09:45] Nou, dit is een eerste voorbeeld van soorten die ook schadelijk zijn voor gezondheid.

[0:09:51] De eerste, nou heel herkenbaar, de wasbeer.

[0:09:54] Die zijn schadelijk voor de biodiversiteit en veroorzaken overlast en kunnen ook besmet zijn met spoelwormen.

[0:10:02] Daarnaast de reuzeberenklauw, die schadelijk is voor de biodiversiteit en die ook brandwonden kan veroorzaken.

[0:10:09] En de laatste, de tijgermug, kan bij vestiging een risico voor de volksgezondheid vormen.

[0:10:15] Maar die soort vormt dus geen gevaar voor de biodiversiteit.

[0:10:19] LVVN doet dus niets met die tijgermug.

[0:10:22] VWS heeft de regie genomen op de bestrijding van die soort.

[0:10:28] Dus even als eerste onderscheid.

[0:10:34] Nou, soorten die ook schadelijk zijn voor de economie.

[0:10:36] De eerste, de Aziatische duizendknopen.

[0:10:39] Die zijn schadelijk voor de natuur en veroorzaken ook schade aan bouwwerken, leidingen en wegen.

[0:10:45] Daarnaast een Europese soort, een Europese mier, het mediterraan draaigatje, die overlast geeft en straten kan ondergraven.

[0:10:54] In Rotterdam bijvoorbeeld hebben ze er heel veel last van in bepaalde wijken.

[0:10:58] En daarnaast termieten, die veroorzaken schade aan houten bouwwerken.

[0:11:03] een termie te komen van oorsprong niet voor in Nederland.

[0:11:08] Dat is een nieuwe soort die recent is ontdekt.

[0:11:15] De definitie van invasieve soorten is dus dat ze door de toedoen van de mens hier zijn gekomen.

[0:11:22] Maar hoe zit het dan met soorten die komen vanwege de opwarming van het klimaat?

[0:11:27] Wordt dat gezien als natuurlijk?

[0:11:29] Of is dat dan alsnog door toedoen van de mens?

[0:11:37] We zien in Europa dat soorten eerst door toedoen van de mens Europa binnen zijn gekomen.

[0:11:42] Een tijd lang in warmere landen rond de Middellandse Zee zich hebben gevestigd.

[0:11:46] En dan als gevolg van klimaatverandering bijvoorbeeld.

[0:11:51] Ander klimaat kunnen gaan opschuiven en vervolgens op eigen kracht naar ons toe komen.

[0:11:56] Maar dat zien we nog steeds als invasieve exoten, omdat ze zonder hulp van mensen niet in de Europese Unie zouden zijn binnengekomen.

[0:12:08] Dan ga ik door naar de volgende.

[0:12:12] Soorten kunnen ook schadelijk zijn voor de waterkwaliteit, zoals Uitheemse rivierkreeften, die veroorzaken slechte waterkwaliteit in soms echt dode sloten door hun gedrag, omdat ze alles kapot vreten en ook extra bagger veroorzaken, waardoor watertroebel wordt en weer allerlei andere

[0:12:32] processen ingang worden gezet en andere gevolgen ontstaan.

[0:12:36] Daarnaast watercarossula, wat lastig te herkennen, maar het is een heel klein waterplantje of plantje wat dus op het grensgebied van water en droog kan groeien.

[0:12:47] Ik meen dat het ter schelling ook bijvoorbeeld heel veel problemen geeft.

[0:12:52] Dat vormt dikke zoden, waardoor watergangen helemaal dichtgroeien.

[0:12:56] En de planten bedekken alles, waardoor zuurstofgebrek in het water ontstaat.

[0:13:01] En sterfte van alles wat in het water leeft.

[0:13:03] Dus dan hebben we het over biologische waterkwaliteit.

[0:13:07] Zoorten kunnen ook schadelijk zijn voor de veiligheid.

[0:13:10] Dus we hebben in Nederland muskusratten en...

[0:13:13] Als het goed is, nauwelijks of geen weverratten meer, maar muskusratten komen nog steeds in grote getalen voor.

[0:13:19] En die verzwakken dijken, dus we hebben het over waterveiligheid.

[0:13:23] En ook weer invasieve waterplanten die sloten verstoppen.

[0:13:28] Met soms ook daarmee een negatief effect op doorstroming van water.

[0:13:32] Dus heb je het over waterveiligheid van het kunnen afvoeren van overtollig water.

[0:13:37] En natuurlijk effect op waterkwaliteit.

[0:13:40] En de laatste is hoog pampagras.

[0:13:42] Wat de intensiteit van natuurbranden kan verhogen.

[0:13:45] Dus hebben we het over brandveiligheid.

[0:13:47] Omdat het zoveel biomassa geeft wat toch goed kan ontbranden.

[0:13:53] Nog één keer de impact en urgentie.

[0:13:56] Door kenmerken van Nederland is er een grote kans op introductie van invasieve exoten, omdat Nederland een delta is.

[0:14:04] Dus al die rivieren die door Nederland stromen, waar langsom soorten worden meegenomen vanuit andere landen.

[0:14:11] Maar het is ook een open watersysteem waar alles met elkaar in verbinding staat.

[0:14:15] Dus soorten vervolgens zichzelf ook op eigen kracht heel goed kunnen verspreiden.

[0:14:20] Nederland is natuurlijk bekend vanwege die delta, dus ook de grote zeehavens, de luchthaven.

[0:14:26] We hebben een doorvoerfunctie.

[0:14:28] Er vindt heel veel transport plaats en daarmee weer kans op meelifters of ook gewoon bewust importeren.

[0:14:36] We zijn een handelsland en dichtbevolkt.

[0:14:39] Hoe meer mensen, hoe meer kans dat er wel eens door menselijk handelen iets kan gebeuren.

[0:14:45] Nederland kent ook een hele grote tuinbouwsector, waar natuurlijk heel veel exotische planten worden geteeld.

[0:14:53] Sommige daarvan kunnen invasief zijn.

[0:14:55] Maar het is dus ook weer een handelsroute, veel import en export.

[0:14:58] Dus er kunnen ook meelifters op zitten.

[0:15:06] Klimaatverandering kan dus de vestiging en verspreiding van meer exoten mogelijk maken in Nederland.

[0:15:12] Verandering van het klimaat en andere drukfactoren op de natuur versterken ook de impact van invasieve exoten.

[0:15:22] Dat is dus wereldwijd zo en in Nederland zien we dan bijvoorbeeld het geval van stikstof dat de natuur onder druk staat van te veel aan stikstof.

[0:15:32] En dat sommige exoten dan profiteren van die stikstof en daardoor nog meer kunnen gaan domineren.

[0:15:39] En tot slot, er is wel een steeds grotere onvoorspelbaarheid van de effecten van invasieve exoten.

[0:15:47] De omvang en de effecten van de toekomstige dreiging van invasieve exoten is dus moeilijk te voorspellen vanwege de complexe wisselwerking tussen directe en indirecte drukfactoren op de natuur.

[0:16:02] En dat maakt het dus ook vooral lastig om te zien wat gaan de gevolgen zijn.

[0:16:09] Dit is een illustratie.

[0:16:12] De invasiecurve.

[0:16:14] Die toont heel mooi waar we in de praktijk tegenaan lopen.

[0:16:18] Deze curve toont de ontwikkeling van invasies.

[0:16:23] Die beschrijft de samenhang tussen de duur van de invasie.

[0:16:26] Dat staat onderin.

[0:16:27] Ook de x-as, de tijd.

[0:16:30] De omvang van de verspreiding op de IJ-as en de kosten van beheer staan ook op de IJ-as.

[0:16:36] En de mogelijkheden om in te grijpen in die invasie.

[0:16:39] Dat is uitgedrukt in de gekleurde blokken.

[0:16:44] Ik ga hem zo nog heel even op onderdelen langslopen, maar na introductie en vestiging van een invasieve exoot in een nieuwe omgeving.

[0:16:52] Als je niets doet, dan breidt de populatie zich uit en is er meer kans op ontdekking en wordt urgentie gezien.

[0:17:00] Maar in een later stadium is uitroeiing moeilijker, kostbaarder of soms zelfs onmogelijk.

[0:17:06] En kosten van beheer stijgen dus ook naarmate een soort wijder verspreid is en de schade neemt dan ook toe.

[0:17:11] Maar ik ga hem nu nog even afbellen.

[0:17:13] De eerste fase, het blauwe blokje, toont eigenlijk de fase waarin een invasieve exote nog helemaal niet is.

[0:17:21] En dat is voor heel veel soorten op dit moment nog het geval.

[0:17:25] En dat is gunstig, want in die fase kan je heel goed doen aan preventie.

[0:17:29] Dus voorkomen dat een soort het land binnenkomt.

[0:17:32] Dan hebben we het over het treffen van voorzorgsmaatregelen, zodat die exoten Nederland niet binnenkomen via land, water of lucht, zich niet kunnen vestigen en zich ook niet verder kunnen verspreiden binnen Nederland of naar buurland.

[0:17:49] We hebben hier het debat vaak over gevoerd en dan blijkt ook dat er bijvoorbeeld invasieve exoten gewoon nog in het tuincentrum verkocht worden en dat daar geen verbod op komt.

[0:17:58] Valt dat ook onder deze eerste fase?

[0:18:03] Zolang ze alleen in het tuincentrum zitten, zou je kunnen zeggen ze zijn nog niet in het milieu.

[0:18:11] Ja, dat is denk ik een persoonlijke interpretatie van zien we dat als fase 1 of fase 2.

[0:18:17] Maar het risico is er dan inderdaad wel dat ze in het milieu terechtkomen.

[0:18:26] In deze fase is het dus ook belangrijk dat we weten om welke invasieve soort het precies gaat.

[0:18:33] En daar hebben wij bureau-risico-beoordeling voor in Nederland.

[0:18:37] En Cronenbouwt is daarvoor ook meegekomen om misschien op de inhoud hier en daar wat te kunnen vertellen over soorten en de risico's.

[0:18:44] En bureau-risico-beoordeling maakt horizonscans.

[0:18:47] En dat zijn inventarisaties van risico-soorten.

[0:18:50] En ze maken ook risico-analyses en brengen ook adviezen uit.

[0:18:54] Verder is monitoring in het veld heel erg belangrijk.

[0:18:57] Er zijn dus heel veel effectieve preventieve maatregelen mogelijk.

[0:19:03] U noemde er eigenlijk denk ik al één, maar daar kom ik strakjes nog even op terug.

[0:19:12] De tweede fase is de fase dat als invasieve exoten toch in het milieu terechtkomen, dan is het van belang dat er direct wordt ingegrepen.

[0:19:23] Dus dan moet je echt zorgen dat die invasieve exoot volledig uit het milieu wordt verwijderd, zodat hij zich niet kan vestigen of kan gaan verspreiden.

[0:19:30] En dat noemen we eliminatie.

[0:19:32] En de Europese exotenverordening spreekt over uitroeiing of eliminatie.

[0:19:36] En dan hebben ze het over dodelijke

[0:19:38] of niet-dodelijke methode.

[0:19:40] Maar het gaat erom dat je het echt uit het milieu verwijdert, compleet.

[0:19:48] Als ingrijpen in de voorgaande fase niet is gelukt, dan kan dat er dus uiteindelijk toe leiden dat een invasieve exoot zo wijdverspreid raakt dat... Oh, ik ben nu te ver gegaan, sorry.

[0:20:06] Dus wat ik al zei, een soort kan dus toch in het milieu geraken en zich gaan vestigen.

[0:20:12] En dan zie je de aantallen toenemen en hoe meer er zijn, hoe vaker ook nog sneller die voortplanting kan gaan plaatsvinden.

[0:20:19] Omdat ze mekaar dan ook weten te vinden, bijvoorbeeld in het geval van dieren.

[0:20:25] En vaak is volledige eliminatie dan niet meer haalbaar en sowieso al veel kostbaarder.

[0:20:32] En dan is het dus belangrijk dat je probeert populaties te isoleren en verdere verspreiding te voorkomen.

[0:20:41] Dit is ook al de fase waarin problemen zichtbaarder worden en dus ook meer kans op ontdekking is en ook dat er urgentie wordt gezien.

[0:20:49] In de eerste fase is dat vaak nog heel erg onzichtbaar voor iedereen.

[0:20:53] Meneer Van Kampen heeft een vraag.

[0:20:55] Dit was ook een beetje het grafiekje waar ik op bleef hangen toen ik zelf thuis in voorbereiding op het vorige debat het aanvalsplan bestudeerde.

[0:21:07] Omdat ik meteen moest denken aan de Amerikaanse rivierkreeft.

[0:21:12] En we hebben natuurlijk in het verleden daar best een discussie met elkaar over gevoerd in de Kamer, waarop de reactie van de minister steeds was, bredere mogelijkheid voor het laten vangen door bijvoorbeeld sportvissers is onwenselijk vanwege die isolatiefase.

[0:21:30] En dat kan niet, want daarmee loop je dus het verdere risico op verdere verspreiding.

[0:21:36] was altijd mijn gedachte.

[0:21:39] Hij zit al overal, dus zitten we niet veel meer in die beschermingsfase voor deze specifieke invasieve exoot.

[0:21:46] En moet je juist daarbij niet alle hens aan dek, iedereen die hem kan wegvangen, gebruiken.

[0:21:51] Kortom, hoe vertaalt dit zich in de praktijk?

[0:21:54] En dan is de rivierkreef misschien een interessante casus.

[0:22:01] De rivierkreef kunnen we heel lang over doorpraten.

[0:22:06] Voor nu kan ik zeggen dat de Rode Rivierkreef voor het eerst in 1985 al in Nederland is gesignaleerd.

[0:22:15] Er waren toen eigenlijk al geen bestrijdingsmethoden om hem werkelijk uit het milieu te halen.

[0:22:22] Dus vooral de aquatische soorten, de soorten die in het water zitten, zijn echt heel lastig.

[0:22:28] Nederland is natuurlijk één grote delta, alles staat met elkaar in verbinding.

[0:22:32] Dus ik vrees dat voor de Uitheemse rivierkreef dat we al zelfs in de laatste fase zitten.

[0:22:37] Al moet ik zeggen, ze zitten nog niet overal.

[0:22:41] Er zijn inderdaad nog schone gebieden, dus isoleren en zorgen dat het niet verder verspreidt, dat is natuurlijk wel wat we willen.

[0:22:48] Dus vooral schone gebieden beschermen.

[0:22:51] En daarbij zijn we dus wel heel terughoudend met het toestaan van het wegvangen vanwege visserijregels.

[0:23:00] Die zijn ter bescherming van de inheemse soorten.

[0:23:04] Het is natuurlijk niet wenselijk dat iedereen met fuiken en korven aan de slag kan.

[0:23:11] Omdat je dan sowieso heel veel bijvangst krijgt van inheemse vissen.

[0:23:15] Aal, andere soorten die je dan ook zou wegvangen.

[0:23:27] En daarbij komt ook dat juist de verspreiding heel vaak ook dus wordt geholpen door mensen die heel ijverig kreeftjes wegvangen met de gedachte van, we halen ze weg, maar dan heb je ook weer het risico dat ze weer op een andere plek in het milieu terechtkomen.

[0:23:41] Maar misschien is dat voor nu even genoeg toelichting op de Fasis en de Rode Rivierkreeft.

[0:23:50] Ik woon in een gebied waar ik ze sinds vorig jaar ook zie.

[0:23:56] Ik vind best wel enge beesten.

[0:23:59] Ik durf niet meer op mijn blote voeten door het gras te lopen.

[0:24:02] Maar dat doet er niet toe.

[0:24:08] Een dier vestigt zich ergens.

[0:24:09] We hebben het over een hele grote groep van dieren en planten.

[0:24:12] Dus we kunnen eigenlijk niet generaliseren.

[0:24:13] Ik wil even over die rivierkreeften verder gaan.

[0:24:16] Dat de natuur soms zich aanpast op exoten.

[0:24:19] Dus ik las dat bijvoorbeeld reigers ook nu al rivierkreeften gaan eten.

[0:24:23] En je moet voor de natuur soms ook de tijd hebben om een evenwicht te herstellen.

[0:24:28] Kijken jullie daar nou ook naar?

[0:24:29] Of zeg je van nou ja, hij is invasief en hij blijft invasief.

[0:24:33] En bijvoorbeeld de façant, die is hier al eeuwen en die is ook helemaal ingeburgerd geraakt.

[0:24:42] Ook op dit punt kom ik later in de presentatie nog op terug, dat inderdaad als soorten wijd verspreid zijn en niet meer te verwijderen zijn, dan hoop je dat de natuur zich aanpast, maar soms is dat niet het geval.

[0:24:54] En soms kun je dan inderdaad daar kijken, kunnen we dat dan wel ondersteunen dat er bijvoorbeeld natuurlijke predatie gaat plaatsvinden.

[0:25:02] Daar kom ik later nog op terug.

[0:25:07] Deze derde fase van isoleren en proberen de verdere verspreiding te voorkomen en schone gebieden schoon te houden, dat is ook die fase waarin problemen zichtbaarder worden en meer kans op ontdekking.

[0:25:23] En het gevoel van urgentie wordt breder gedeeld.

[0:25:29] Dat is dus de fase waarbij het ingrijpen in voorgaande fases niet meer is gelukt.

[0:25:35] Waardoor het zo wijdverspreid raakt dat bestrijding en eliminatie helemaal niet meer haalbaar is.

[0:25:41] Want dan wordt het gewoon te omvangrijk, te kostbaar en soms ook gewoon echt onmogelijk.

[0:25:47] Die eindfase is dan eigenlijk een blijvende situatie.

[0:25:50] En op dat moment wordt het beheer gericht op het beperken van de impact op de biodiversiteit.

[0:25:56] En daar kom ik straks nog op terug.

[0:26:02] Dit zijn dus de soorten waarbij het zo zichtbaar is en het gevoel van urgentie zo groot is dat er dan ook vaak veel draagvlak is voor maatregelen.

[0:26:12] Ik had als voorbeeld opgeschreven zoals de Rode Amerikaanse rivierkreeft en de Aziatische duizend knopen.

[0:26:18] Die zitten feitelijk dus in deze fase.

[0:26:21] Terwijl we juist hieraan zien dat bij nieuwe invasieve exoten, die nog niet in die publieke aandacht staan, het in een vroege fase juist vaak wel heel effectief kan worden ingegrepen en problemen kunnen worden voorkomen.

[0:26:35] Dan nog één keer het hele plaatje.

[0:26:40] Om het plat te zeggen, het idee van dit plaatje is ga in het blauwe hokje zitten, doe de kraan dicht in plaats van dweilen achteraf.

[0:26:52] Nou, beleid tot nu toe.

[0:26:58] De Europese exotenverordening.

[0:27:02] Die is leidend voor het huidige Nederlandse exotenbeleid.

[0:27:08] Het betreft de preventie en beheersing van de introductie en de verspreiding van invasieve uitheemse soorten.

[0:27:15] Om de nadelige gevolgen op de biodiversiteit te voorkomen, te beperken en te matigen.

[0:27:22] De schade aan de biodiversiteit is dus het centrale punt in deze exotische verordening.

[0:27:29] En hierbij hoort een Europese Unielijst van zorgwekkende invasieven uit heemse soorten.

[0:27:34] En daar staan nu 88 soorten op.

[0:27:39] En om op die lijst te komen is dus een hard criterium dat er schade is aan biodiversiteit.

[0:27:46] Iedere twee jaar wordt die unilijst uitgebreid en deze zomer wordt gestemd over 26 mogelijk nieuwe soorten.

[0:27:54] En ook goed om te realiseren dat een soort die inheems is in Europa, die dus elders in de Europese Unie al voorkomt, die kan niet op de unilijst komen.

[0:28:05] De exotenverordening bevat een omvangrijk pakket aan voorschriften en verplichtingen.

[0:28:11] En de exotenverordening biedt lidstaten ruimte voor maatwerk in preventie en bij het treffen van beheersmaatregelen.

[0:28:21] Dus één ding wel een stuk harder, dat de exotenverordening dus voorschrijft dat soorten die nieuw in een vroeg stadium zijn, dat daar een eliminatieplicht voor geldt.

[0:28:32] Maar ik ga hier verder nu niet op in.

[0:28:34] Daar kan ik later meer over vertellen als u dat wilt.

[0:28:38] We hebben in Nederland een taakverdeling.

[0:28:42] voor de uitvoering van de verplichtingen van de exotenverordening.

[0:28:44] En het NLVVN is daarbij systeemverantwoordelijk en heeft vooral de hele voorkant, de preventiekant onder de hoede.

[0:28:52] En daar vertel ik later meer over.

[0:28:55] En de provincies zijn verantwoordelijk voor de beheersmaatregelen tegen de meeste unilei soorten.

[0:29:02] Omdat we in Nederland het natuurbeleid hebben gedecentraliseerd.

[0:29:06] Beheersmaatregelen door provincies kunnen bestaan uit allerlei soorten maatregelen om de populatie van exoten te elimineren, te beheersen of in te dammen.

[0:29:18] Provincies mogen bij wijdverspreide soorten prioriteren op basis van kostenbate analyses.

[0:29:24] Daar kom ik strakjes nog op terug.

[0:29:27] Ook zijn provincies verantwoordelijk voor herstel van verstoorde ecosystemen.

[0:29:33] En dat zijn dus de herstelmaatregelen, maar die worden vaak vanuit andere programma's en kaders ingezet.

[0:29:42] Bestrijding mag ook door anderen worden opgepakt binnen de kaders van de wet.

[0:29:46] En dat gebeurt dus eigenlijk op dit moment ook al door bijvoorbeeld waterschappen, Rijkswaterstaat, gemeenten, terreinbeherende organisaties.

[0:29:59] hier op deze figuur met die soorten.

[0:30:02] Ik noemde net al de Europese Unielijst waar de exotenverordening op van toepassing is.

[0:30:08] En van al deze invasieve exoten staan deze met een cirkeltje op de Unielijst.

[0:30:16] Er zijn dus honderden andere invasieve exoten die niet of nog niet op de unilijst staan.

[0:30:21] En dat weten we dankzij allerlei internationale wetenschappelijke studies en risicoanalyses en bureau risicobeoordeling die ons helpt die kennis toegankelijk te maken.

[0:30:32] En voor die andere invasieve exoten is momenteel vrijwel geen beleid, terwijl deze voor Nederland wel schadelijk kunnen zijn.

[0:30:41] Andere invasieve exoten staan niet of nog niet op de Unilijst om verschillende redenen.

[0:30:46] Het kan zijn dat hij bijvoorbeeld niet schadelijk is voor de biodiversiteit, zoals de tijgemug die daar onderin staat.

[0:30:54] Maar die is dus niet schadelijk voor de biodiversiteit, dus die kan nooit op de Unilijst komen.

[0:31:00] Of bijvoorbeeld mediterraanderijgatje, dat is een Europese soort, dus die kan niet Europees verboden worden.

[0:31:07] En de termiet, daarvan is eigenlijk niet duidelijk of die schadelijk is voor de biodiversiteit, dus dan is de kans ook niet groot dat daar een meerderheid van lidstaten voor is.

[0:31:19] En er komen ook termieten in Europa voor, dus als het net een Europese soort is, kan die ook niet op de lijst komen.

[0:31:25] En dan hebben we nog soorten met vraagtekens.

[0:31:28] En die zijn nog niet voorgedragen voor plaatsing op de Unileist.

[0:31:33] Of ze zijn nog in behandeling.

[0:31:35] Of er is gewoon geen meerderheid te vinden onder lidstaten voor zo'n soort.

[0:31:42] We kunnen dus concluderen dat sommige invasieve exoten nooit op de Europese Unielijst zullen komen, terwijl die wel in Nederland een probleem kunnen vormen.

[0:31:52] Dus dat betekent dat de Unielijst voor Nederland niet dekkend is en dat ook nooit zal zijn.

[0:31:56] En voor zulke soorten kan nationaal beleid worden ontwikkeld.

[0:32:02] Binnen het exotenbeleid zien we ook dat er niet één generieke oplossing of aanpak is die in alle gevallen werkt.

[0:32:12] We hebben het over zulke verschillende soortgroepen.

[0:32:18] een zorgvuldige aanpal, afwegingen zijn vereist.

[0:32:23] Het is niet alleen dat het verschillende soorten zijn, maar we hebben het ook over heel verschillende milieus en omstandigheden.

[0:32:28] Verschillende risico's zijn gevolgen.

[0:32:31] Vaak heel verschillende introductieroutes van hoe soorten in ons milieu terechtkomen of Nederland binnenkomen.

[0:32:39] Er zijn heel veel verschillende maatregelen waaruit we kunnen kiezen.

[0:32:42] Maar ook de fase, wijze en snelheid van introductie en verspreiding is van invloed.

[0:32:47] En tot slot, en niet het minste, er spelen ook moreel ethische vragen.

[0:32:53] En je wil ook maatschappelijk draagvlak hebben voor de aanpak die je kiest.

[0:33:03] Kunt u daar een paar voorbeelden van noemen?

[0:33:07] als we het hebben over maatschappelijk draagvlak of moreoethische vragen.

[0:33:12] We hebben het wel over levende wezens, maar ook over dieren.

[0:33:17] Dat varieert van mieren tot wasberen, uitheemse rivierkreeften, muskusratten.

[0:33:27] Ja, dat roept toch ook wel

[0:33:33] Daar zitten dus heel veel andere zaken die je dan ook in je beleid mee moet nemen.

[0:33:38] Het gaat dan niet alleen over de exotische voordeling, maar ook over bijvoorbeeld dierenwelzijnsaspecten die ook daar netjes in meegenomen moeten worden.

[0:33:52] Maar bij welke soorten ben je dan eigenlijk verplicht op grond van die richtlijn om ze te elimineren?

[0:33:58] En in hoeverre is dat in Nederland vertaald tot specifieke juridische verplichtingen die twingend zijn?

[0:34:06] Eigenlijk maakt de exotische verordening geen onderscheid naar soort.

[0:34:10] Alle soorten die op de Europese Unielijst staan, zijn verboden.

[0:34:15] Ik kan eventueel aan het einde ook de verplichtingen, artikel 7 zegt, geen bezit, geen handel, geen kweek, geen vervoer, geen import, export, niet loslaten.

[0:34:27] Dat is allemaal van toepassing op alle planten en alle dieren van de Unielijst.

[0:34:31] En de verordening zegt ook dat als een soort dus in een vroeg stadium van invasie is, dan moeten lidstaten die soort elimineren.

[0:34:41] En hoe je dat doet, dat is dan hoe je dat als lidstaat zelf mag beoordelen, hoe je het aanpakt.

[0:34:47] Maar ze moeten uit het milieu worden verwijderd.

[0:34:50] En als een soort in een staat van wijde verspreiding is, dan schuif je op naar een ander artikel, artikel 19, en dan moet een lidstaat beheersmaatregelen treffen.

[0:35:05] En dat is eigenlijk een heel open begrip waar lidstaten heel veel vrijheid hebben om daar zelf invulling aan te geven.

[0:35:12] Maar is al vastgesteld welke soorten dan vallen onder die eerste lichting?

[0:35:16] Ja, daar hebben we een overzicht van.

[0:35:18] Op het moment dat een soort op de Unilijst komt, dan wordt daar een keurige analyse van gemaakt.

[0:35:23] Is er überhaupt handelingsperspectief?

[0:35:25] Zijn er maatregelen mogelijk?

[0:35:26] Wat is de status?

[0:35:27] Is het een vroeg stadium of is die al wijd verspreid?

[0:35:30] En op basis daarvan wordt dan artikel 17 of artikel 19 toegekend.

[0:35:37] En zo wordt het dan ook met de provincies afgesproken.

[0:35:41] Dan ga ik door naar de evaluatie.

[0:35:45] Op 1 maart 2024 is een kamerbrief aan de Kamer gestuurd met de beleidsreactie van de minister op de aanbevelingen van de evaluatie.

[0:35:57] Die evaluatie was gericht op de wijze waarop de exotenverordening in Nederland is geïmplementeerd.

[0:36:04] Dus hoe die is georganiseerd.

[0:36:08] In de beleidsreactie is aangegeven dat doorontwikkeling en versteviging van het exotenbeleid wenselijk en noodzakelijk is.

[0:36:16] Dan hebben we het specifiek over doorontwikkeling en versteviging van de beleids- en uitvoeringsketen, van de samenwerking tussen provincies en ook tussen provincies en gebiedspartners.

[0:36:32] een andere aanbeveling of in de reacties aangegeven dat er geoormerkte middelen bij de provincies, dat dat ook wel nodig is omdat er op dit moment middelen niet zijn geoormerkt specifiek voor exoten.

[0:36:48] dat meer focus op preventie nodig is en ook dat een aanvullende proactieve preventieve nationale aanpak aan de orde is.

[0:36:58] Ook is geconstateerd dat onvoldoende middelen beschikbaar zijn hiervoor.

[0:37:05] Hoe verder?

[0:37:06] Dan gaan we nu naar de contouren.

[0:37:09] De contouren bevatten de uitgangspunten voor het landelijke aanvalsplan.

[0:37:15] Ik loop ze alle zes langs.

[0:37:21] Deze uitgangspunten zijn leidend bij de uitwerking.

[0:37:25] Ze vormen het afwegingskader voor de te maken beleidskeuzes in het exotenbeleid.

[0:37:35] De eerste is het belang van preventie en vroege eliminatie.

[0:37:40] Preventie valt nog heel veel te winnen.

[0:37:42] We hebben het over het blauwe blokje en het gele blokje, de voorkant van de problemen.

[0:37:48] Het belang is vooral ook zo groot omdat dit de meest kosteneffectieve en cruciale maatregelen zijn.

[0:37:56] Vooral als je het afzet tegen die latere fases.

[0:37:59] In een vroeg stadium kun je invasies

[0:38:02] Ja, soms of vaak.

[0:38:07] Dan kun je invasies dus vaak nog stoppen of soms nog stoppen met een redelijk beperkte inzet.

[0:38:12] En daarmee voorkom je schade aan de biodiversiteit.

[0:38:15] Je voorkomt kosten van bestrijding en herstel.

[0:38:18] En je voorkomt uiteindelijk ook heel veel dierenleed.

[0:38:21] Want als je kleine aantallen vooraf uit het milieu haalt, dan hoef je niet na de rand later structureel grote aantallen uit het milieu te halen.

[0:38:34] Bij het ontbreken van een bestrijdingsmethode is preventie de enige optie.

[0:38:37] Er zijn soorten waar geen oplossingen voor zijn.

[0:38:47] En dan wil ik hier nog even extra toelichten dat er dus heel veel preventiemaatregelen bestaan die wel degelijk goed uitvoerbaar en betaalbaar zijn.

[0:38:56] En concreet gaat het dan om, na de eerste stap, weten welke soorten invasief zijn.

[0:39:01] Dus kennis en onderzoek, zorgen dat je dat goed op orde hebt.

[0:39:06] Goede monitoring in het veld.

[0:39:08] Surveillance, signalering, zodat je direct weet wanneer een nieuwe soort opduikt.

[0:39:13] en die soort dan vervolgens ook elimineren.

[0:39:16] Ja, nu is die eliminatie dus echt beperkt tot de soorten van de Unilijst die in Nederland opduiken.

[0:39:25] Andere kant van preventie, dan hebben we het over voorlichting en communicatie richting burgers, bedrijfsleven, stakeholders en mede-overheden.

[0:39:35] Dus bewustzijn creëren over het eigen handelen.

[0:39:39] Omdat invasieve exoten ook vooral door mensen zelf worden verspreid.

[0:39:45] Niet alleen binnen worden gebracht, maar ook binnen Nederland worden verspreid.

[0:39:49] Samenwerking met sectoren en mede-overheden is ook heel erg belangrijk bij die preventie.

[0:39:54] En daar zijn heel veel mogelijkheden in.

[0:40:00] En ook het durven stellen van nationale regels voor nieuwe en nationale soorten.

[0:40:06] Op dit moment hebben we een nationaal handelsverbod op drie Aziatische duizend knopen.

[0:40:12] En dat handelsverbod blijkt erg effectief.

[0:40:16] Kortom, hier gaat het over het dichtdoen van de kraan in plaats van het weilen achteraf.

[0:40:22] Preventie is goedkoop en uitroeien achteraf is duur en lukt vaak niet.

[0:40:29] Een ander uitgangspunt, handelingsperspectief.

[0:40:32] De grote vraag is steeds bestaande maatregelen die effectief zijn, technisch uitvoerbaar, betaalbaar en zonder onacceptabele nevenschade.

[0:40:42] Soms is er geen enkel handelingsperspectief en dan moet je als samenleving leren omgaan met zo'n exoot.

[0:40:48] Uitdagingen om aan de slag te kunnen gaan.

[0:40:51] Dan zien we dat de aanpak van exoten vaak heel arbeidsintensief is en tijdrovend.

[0:40:56] Er is veel maatwerk nodig.

[0:40:58] Bestrijdingsmethoden moeten soms echt nog worden ontwikkeld, omdat het hele nieuwe soorten zijn die we hier gewoon nog helemaal niet hadden.

[0:41:04] Dus ook bestrijdingscapaciteit moet dan nog groeien.

[0:41:08] Er is specifieke soortkennis nodig en expertise van die methodes.

[0:41:13] Dat je het probleem niet groter maakt door het verkeerd aan te pakken.

[0:41:17] Vaak is ook regelgeving en certificering van toepassingen op bestrijdingsmethoden.

[0:41:21] Dus soms moet er nog het een en ander geregeld worden.

[0:41:26] Als er geen handelingsperspectief is, dan kom ik weer terug op dat eerste punt dat preventie dan extra belangrijk is.

[0:41:33] Dat je dus moet voorkomen dat de soort überhaupt in het milieu komt.

[0:41:40] Ja, dat je ook eigenlijk, dus nogmaals, het belang van directe pogingen tot vroege eliminatie, omdat we soms zien dat soorten nog niet helemaal in de optimale habitat terechtgekomen zijn en dat ze dan soms nog wel te verwijderen zijn.

[0:41:56] Dan heb ik het bijvoorbeeld over marine soorten.

[0:41:59] Denk maar aan hoe groot de Noordzee is.

[0:42:02] Daar kan je niet zoveel.

[0:42:03] Maar als een soort alleen maar in een haven bijvoorbeeld is binnengekomen, kan je misschien nog wel iets doen.

[0:42:10] Onderzoek naar nieuwe innovatieve methoden en technieken kan soms naar de toekomst toe nog wat opleveren.

[0:42:17] We zien echt wel ontwikkelingen in de markt dat er soms nieuwe methoden worden uitgevonden.

[0:42:26] Misschien soms ook onconventionele middelen overwegen, maar dan is het wel goed om de proportionaliteit van de maatregel te betrachten.

[0:42:37] is het ook van belang dat het ecosysteem zelf robuuster wordt gemaakt en weerbaarder wordt gemaakt tegen invasieve exoten.

[0:42:47] Hier had ik de Uitheemse rivierkreeft als voorbeeld genomen, omdat we zien dat dat een soort is waar tot voor kort geen effectieve bestrijdingsmethoden tegen bestonden.

[0:42:58] Want fuiken en korven geven heel veel bijvangst en dus ook heel veel nevenschade.

[0:43:03] Om zo'n soort enigszins te onderdrukken, dan is dat altijd tijdelijk

[0:43:07] en lokaal met een hele hoge inspanning.

[0:43:11] Maar goed, er is ingezet de afgelopen jaren op de ontwikkeling van een selectief vangmiddel voor uitheemse rivierkreeften, waar dan de inheemse soorten uit kunnen wegzwemmen.

[0:43:21] Vissen zwemmen kreeften niet.

[0:43:23] Maar dan nog zien we dat het echt een combinatie van allerlei maatregelen nodig is om enig effect te sorteren.

[0:43:32] Nou, proportionaliteit.

[0:43:34] Verwachtingen uit de maatschappij zijn soms te hoog, terwijl handelingsmogelijkheden vaak beperkt zijn.

[0:43:41] Maar dat is ook waarom de exotenverordening lidstaten ruimte geeft voor afwegingen.

[0:43:46] En dat is dus vooral bij die wijdverspreide soorten van de Unilijst.

[0:43:53] Dan mag er een kostenbate afweging worden gemaakt, waarbij lidstaten de verwachte schade van de exoot mogen afwegen tegen de kosten en effecten van de bestrijding.

[0:44:04] Dan hebben we het over de positieve effecten van de bestrijding en de negatieve neveneffecten van bestrijding.

[0:44:15] Helaas, nogmaals, volledige verwijdering van alle invasieve exoten is onmogelijk.

[0:44:21] Dus ook bij die hele Unilijst zien we dat er soorten zijn in voegstadium die wel waar volledige verwijdering echt een doelstelling is, maar ook soorten waarbij dat dus niet zo is.

[0:44:42] Ja, de laatste punt, proportionele maatregelen zoeken voor iedere soort.

[0:44:47] Dat is dus waar wij steeds voor staan.

[0:44:49] Wat is per soort?

[0:44:52] Het maatwerk wat bij die soort haalbaar is.

[0:44:57] Dat betekent in de praktijk dat mensen en middelen slim moeten worden ingezet op soorten en gebieden waar de grootste winst te behalen valt.

[0:45:05] Dus waar de inzet het meest effectief is en de natuurschade van niet ingrijpen het grootst is.

[0:45:17] Dit sta ik misschien beter over, het wordt misschien iets te veel.

[0:45:23] De volgende.

[0:45:27] Ecosysteem herstel en versterking.

[0:45:31] Natuurgebieden kunnen zo worden ingericht dat invasieve exoten onderdrukt worden door inheemse soorten.

[0:45:38] Dan heb je het eigenlijk over adaptief beheer.

[0:45:41] Want een sterk en gezond ecosysteem is vaak weerbaarder tegen vestiging van nieuwe invasieve exoten en heeft dan ook minder kans om compleet uit evenwicht te raken.

[0:45:52] En als het uitroeien van een invasieve exoot niet meer mogelijk of haalbaar is, dan is die acceptatie van de aanwezigheid nodig.

[0:46:03] En dan heb je dus nog meer het belang van ecosysteemherstel.

[0:46:10] Dat is ook waarom provincies werken met een gebiedsgerichte aanpak van wijdverspreide soorten.

[0:46:17] Het wordt dus echt gelegd op behoud van biodiversiteit.

[0:46:22] Dus focus op Natura 2000 gebieden en Natuurnetwerk Nederland gebieden.

[0:46:28] En het herstel en de versterking van ecosysteem en biodiversiteit is toch echt via heel andere programma's en beleidslijnen belegd binnen het ministerie.

[0:46:41] Dat is echt die achterkant van het verhaal waarbij we het hebben over herstelmaatregelen in Natura 2000 gebieden, programma natuur.

[0:46:53] En allerlei andere programma's waarbij aan natuurherstel wordt gewerkt.

[0:46:59] Dan zijn we er bijna.

[0:47:00] Samenwerking.

[0:47:06] Over het versterken van de ecosystemen.

[0:47:12] Ik las ook dat gemeenten en waterschappen samenwerken om bijvoorbeeld natuurinclusieve oevers aan te leggen.

[0:47:18] Dat staat nog even buiten Natura 2000 gebieden of natuurgebieden.

[0:47:22] Waarbij ze zien dat als het gaat om die kreeven het heel effectief is om dat te doen.

[0:47:28] Ik vroeg me af in hoeverre worden zulke resultaten dan meegenomen in het verder invullen van beleid.

[0:47:33] En misschien nog belangrijker,

[0:47:36] Als het gaat om de kost-en-baat-analyse van welke maatregelen we nemen, in hoeverre neem je dan mee dat sommige maatregelen ook positieve meekoppelkansen hebben?

[0:47:47] Stel, je moet je geld besteden aan inclusieve oevers versus inzetten van afvang.

[0:47:54] Natuur, inclusief oevers, die brengen meekoppelkansen mee voor waterkwaliteit, biodiversiteit, schone lucht, klimaat.

[0:48:04] Allemaal win-win-win.

[0:48:06] En hetzelfde geldt voor de afvang.

[0:48:08] Is natuurlijk alleen maar dat afvang.

[0:48:11] Wordt dat ook meegenomen in het verdere invulling van het beleid.

[0:48:18] Wat is precies de vraag?

[0:48:24] Ik moet het zo uitleggen.

[0:48:27] Als je moet kiezen, of je hebt eenmaal het geld te besteden, wordt het dan meegenomen in hoeverre bepaalde maatregelen ook meer waarde hebben op andere terreinen.

[0:48:36] Bijvoorbeeld als je 20.000 euro hebt om de dieren af te vangen.

[0:48:42] De kreeften versus natuurvriendelijke oevers aan te leggen.

[0:48:46] Dat je dan bijvoorbeeld kiest voor de natuurvriendelijke oevers, omdat je daarmee niet alleen maar iets doet aan die rivierkreeften, maar ook bijdraagt aan bijvoorbeeld het verminderen van klimaatverandering, een betere waterkwaliteit, een gezonder en schone leefomgeving, et cetera, et cetera.

[0:49:02] U heeft het eigenlijk over integrale aanpak.

[0:49:06] Ik gaf net bij de kreefte aan dat het dus inderdaad om een combinatie van maatregelen gaat, omdat het vaak sowieso één ding niet werkt.

[0:49:14] Maar eerlijk gezegd, dit is dus een stukje decentralisatie van natuurbeleid en het zijn vooral dus de provincies die echt in het veld die keuzes maken.

[0:49:24] De provincies zijn nog niet bezig met die rivierkreeften, want de verantwoordelijkheid daarvoor ligt nog bij het Rijk.

[0:49:32] Maar wij laten ons in eerste instantie gewoon leiden.

[0:49:36] Het gaat niet zozeer om de exoten zelf, maar om het effect dat ze hebben op die biodiversiteit.

[0:49:43] Daar kijken we in eerste instantie vooral naar.

[0:49:49] Ik kan me goed voorstellen dat probleem rondom die kreeften, maar ik denk dat je eerste ingang hoort gewoon te zijn van wat wil ik eigenlijk nog overeind houden.

[0:50:00] En dan ga je vervolgens kijken of er zijn de meekoppelkansen.

[0:50:06] Even een klein voorbeeldje voor die kreeften.

[0:50:08] Ik ben in mijn eigen provincie wel toch met één soort bezig.

[0:50:11] Niet die rode Amerikaan, maar met een ander.

[0:50:14] En die zit in een natuurgebied en het zijn vennen.

[0:50:17] Dus die hebben allemaal prachtige natuurlijke oevers.

[0:50:20] Dus daar red ik het gewoon niet mee.

[0:50:22] Dus daar hebben we gewoon in eerste instantie gepoogd dat beest in te sluiten.

[0:50:28] Dat zijn keuzes die je voortdurend in de praktijk moet maken.

[0:50:32] Het kan best zijn dat er een meekoppelkans zit, maar dat is eigenlijk afhankelijk van wat ik uiteindelijk daar toch wil bereiken.

[0:50:44] Ik ben niet helemaal duidelijk, want het is een zieke vraag.

[0:50:56] dan moet je kiezen wat de meest effectieve besteding is.

[0:51:01] Als provincie of gemeente en waterschappen, daar zijn meerdere overheden mee bezig, dan wil je er toch het meest maatschappelijk baat uit halen, toch?

[0:51:10] Ik denk dat waterschappen vooral naar het aspect veiligheid zullen kijken.

[0:51:14] En dan kijken ze met name voor gebieden waar die risico op zit, dat je vergravingen van oever kijkt, dan zullen ze juist op die plekken gaan kijken.

[0:51:24] Dan kan ik daar natuurlijk het oever aan leggen.

[0:51:29] Dank u wel.

[0:51:30] Misschien is het goed dat u betoog nog even voortzet en afrondt.

[0:51:33] Dan kunnen we dan overgaan tot stellen van de wat langere vraag.

[0:51:47] Een van de laatste sheets.

[0:51:49] Uitgangspunt samenwerking.

[0:51:51] Samenwerking is heel belangrijk in dit dossier.

[0:51:56] Samenwerking op specifieke soorten.

[0:51:59] Per soort is er vaak weer een heel ander veld van spelers of betrokkenen waarmee samengewerkt moet worden.

[0:52:05] Samenwerking op het vlak van maatregelen of gebiedsamenwerking.

[0:52:09] Met mede-overheden, gebiedspartners, maar ook met sectoren en stakeholders.

[0:52:14] Dan hebben we het

[0:52:16] bij die laatste twee vooral over samenwerking op het vlak van preventie.

[0:52:21] Dan hebben we het over brancheorganisaties of belangenorganisaties uit de sigarteeltsector en de dierenhandel.

[0:52:30] En bij stakeholders hebben we het over belangenorganisaties van dierenopvang, dierenwelzijnsorganisaties.

[0:52:38] Maar het is een heel breed veld waar samenwerking gewoon heel veel zou kunnen opleveren of oplevert.

[0:52:46] En over de gebiedspartners misschien nog goed te melden, dan hebben we het dus over terreinbeherende organisaties zoals gemeenten, Rijkswaterstaat, ProRail, Defensie, Staatsbosbeheer.

[0:53:00] En we zien ook dat er samenwerking is op allerlei niveaus.

[0:53:04] Er is sowieso die decentralisatie van natuurbeleid, waar provincies met hun gebiedspartners samenwerken bij dit soort concrete keuzes die in het veld gemaakt moeten worden.

[0:53:15] En LVVN is dan verantwoordelijk voor de samenwerking voor alle overige landelijke beleidsmaatregelen.

[0:53:30] En dan nog een stuk eigenaarschap.

[0:53:34] Ik weet niet hoe vaak dat woord wordt gebruikt, maar in dit dossier is eigenaarschap ook wel een van de uitgangspunten waarbij we kunnen vaststellen dat LVVN verantwoordelijk is voor biodiversiteit en de LVVN-terreinen.

[0:53:48] Maar dat we dus ook zien dat invasieve exoten soms de domeinen van andere departementen raken.

[0:54:00] Het belang van ontwikkeling van aanvullend nationaal beleid voor nieuwe en andere schadelijke exoten is er dus.

[0:54:12] Omdat die Europese Unielijst eigenlijk maar een heel beperkte dekking heeft.

[0:54:20] Er valt op dit moment niet goed te voorspellen welke invasieve exoten in de toekomst in Nederland gaan opduiken.

[0:54:26] Daarom moeten we echt proberen te anticiperen en ons voor te bereiden op wat komen gaat.

[0:54:32] Daarvoor hebben we die verkenningen en de horizon scans die bureau-risico-beoordelingen opstelt als signaal richting mede-overheden naar marktpartijen, terreinbeheerders, over die nieuwe en andere schadelijke exoten.

[0:54:47] Zodat ook partijen kunnen gaan meebewegen.

[0:54:50] En bewustzijn over de problematiek en het gevoel van urgentie onder de betrokken partijen zou moeten groeien.

[0:55:00] Het gaat dus hier ook om een stukje erkenning van betrokken partijen van de eigen verantwoordelijkheden hierin en ook het gedeeld probleemeigenaarschap.

[0:55:08] En als ik hier een concreet voorbeeld mag noemen is bijvoorbeeld het contact wat wij hebben met de sierteeltsector, die dus af en toe zien dat een commerciële soort in aanmerking komt voor plaatsing op de Europese Unielijst.

[0:55:20] En dat overvalt een sector dan.

[0:55:22] Dus we hebben ook gesprekken met elkaar.

[0:55:24] Probeer te anticiperen.

[0:55:26] En als we zien dat een soort duidelijk invasief gedrag heeft, heroverweeg dan of dat dan een goed product is om te produceren of zijn er misschien veilige alternatieve soorten te vinden.

[0:55:37] Dus dan heb je eigenlijk op basis van vrijwilligheid al dat partijen kunnen meebewegen.

[0:55:42] Nou, de laatste bullet.

[0:55:46] IEMB, VBS, VRO en LVVN werken op dit moment samen aan een passende coördinatiestructuur voor

[0:55:56] gevallen die nieuw en anders zijn, die dus niet onder die Europese Unielijst vallen.

[0:56:04] Daar wordt dus vooral nu gekeken naar hoe kunnen we inzetten op voegsignalering en een eerste eliminatie in een voegstadium, zodat je wat tijd koopt, tijd wint om beleid te ontwikkelen voor die nieuwe soorten en ook het eigenaarschap kunt borgen.

[0:56:25] Dus wat ik hier eigenlijk vooral probeer te vertellen is dat zelfs het Rijk dit niet alleen voor iedereen kan oplossen, maar dat iedereen hier eigenlijk een verantwoordelijkheid in heeft en dat iedereen moet helpen.

[0:56:36] Dus van de minister tot de burger eigenlijk.

[0:56:41] Dan komen we bij een allerlaatste processchiet over de vervolgstappen richting dat landelijke aanvalsplan.

[0:56:49] Daarin worden enerzijds de huidige maatregelen beschreven met daarbij ook een plaatje van de huidige inzet van mensen en middelen.

[0:56:57] En er worden ook voorstellen voor extra maatregelen beschreven met een indicatie van de benodigde mensen en middelen.

[0:57:04] Ja, extra maatregelen kosten geld.

[0:57:08] En geen geld is dan toch ook helaas geen extra inzet.

[0:57:12] Maar op langer termijn kan dat dus wel heel veel schade en heel veel kosten gaan schelen.

[0:57:17] En de planning van oplevering van het aanvalsplan is het tweede kwartaal van dit jaar.

[0:57:24] En dat was hem dan.

[0:57:26] Dank u wel voor uw uitgebreide verhaal.

[0:57:29] We hebben nog een half uur voor het stellen van vragen.

[0:57:30] Ik wil er maar meteen beginnen.

[0:57:35] Het is natuurlijk van alles en nog wat.

[0:57:38] Een heleboel verschillende dieren en planten.

[0:57:41] Dus ik snap dat je niet alles over een kam kan scheren.

[0:57:44] Maar ik heb me de afgelopen zeven jaar wel vaker hier mee bezig gehouden als hoortvoerder.

[0:57:51] En dan was het echt wel...

[0:57:53] Zeker gezien dit verhaal.

[0:57:55] Soms een enorme toer om gewoon dingen verboden te krijgen.

[0:57:59] En ik hoor ook u nu weer zeggen van ja, als er iets is in de tuinbouw wat invasief lijkt te zijn, dan vragen we op basis van vrijwilligheid of ze het wel zo'n goed idee vinden.

[0:58:08] is het niet veel belangrijker dat we gewoon ingrijpen op het moment dat zich een probleem voordoet?

[0:58:15] Dus die watercressula, daar heb ik niet heel veel vragen over moeten stellen.

[0:58:19] Die moest eerst Europees op een lijst komen, wat ik nu ook weer hoor, voordat wij zelf als overheid iets konden doen.

[0:58:25] Later is dat wel gebeurd.

[0:58:26] Dus ik mis de dingen die je wel kan doen, want voor de rest is het toch ook wel een machteloos dossier, vind ik.

[0:58:35] Die paar dingen die je wel kan doen, waarom doen we die dan niet?

[0:58:39] Of is dat een politieke vraag?

[0:58:43] Dan weet ik ook genoeg.

[0:58:44] Dank u. U kunt er nog op reageren.

[0:58:49] We kunnen aangeven wat we doen, maar uitspraken over wat je allemaal nog meer zou moeten doen, die liggen een beetje buiten de technische briefing.

[0:59:01] Dat is natuurlijk wel wat wij graag willen weten.

[0:59:04] Want ik kijk hiernaar en ik denk wat kunnen wij nou doen behalve meer geld geven aan het ministerie zodat ze door kunnen gaan op de huidige weg.

[0:59:11] Maar ik vind het goed om te erkennen dat sommige dingen gewoon... dat je machteloos bent.

[0:59:19] Dus dat je zal moeten leren leven met bepaalde dieren.

[0:59:21] En ik denk dat het ook heel goed is om dat uit te dragen.

[0:59:24] Maar ik zou ook wel handelingsperspectief willen hebben voor de Kamer.

[0:59:27] En dan iets meer dan alleen maar geld.

[0:59:31] Het geeft ons misschien een beetje handvatten als u daarop reageert.

[0:59:41] Het kader dat hier meest dominant is, is deze exotenverordening.

[0:59:44] Daar wordt weliswaar Europa breed, maar toch gekeken naar welke soorten er meest schadelijk zijn.

[0:59:49] Wat kun je ermee doen?

[0:59:50] Dat is het handelingsperspectief dat je hebt.

[0:59:53] Je ziet ook dat het aantal soorten dat op die bijlaag bij die verordening komt, die unilijst, dat aantal soorten neemt toe.

[1:00:01] tegelijkertijd stellen we ook vast dat er andere soorten zijn waarvan je zegt dat die niet op de lijst staan.

[1:00:05] En je kunt wel vaststellen dat die risico's brengen voor Nederland.

[1:00:10] De gedachte van het aanvalsplan is nou juist om dat in kaart te brengen.

[1:00:13] Dus dat gaat u als het goede een beeld geven van waar hebben we het hier dan over?

[1:00:19] En daar stop ik het technische en begin ik de politiek.

[1:00:23] Dan is het ook aan

[1:00:26] aan onze maatschappij om te zeggen hoe wegen we dit en wat doen we hiermee.

[1:00:30] Dus dat voert denk ik te ver voor ons om daar uitluitingen af te doen wat wij, wat politiek of maatschappij zouden moeten doen.

[1:00:43] Maar betekent dat dan dat als die Europese lijst er is, dat je een soort kop op Europees beleid kan zetten als Nederland om over te gaan tot bestrijding van die invasieve exoten?

[1:00:54] Daar zou u voor kunnen kiezen, maar dat is niet iets wat wij u kunnen.

[1:01:01] Dank u wel.

[1:01:01] Mevrouw Vedder.

[1:01:11] Die provincies komen op het begin beeld als er maatregelen genomen moeten worden.

[1:01:22] Maar als provincies hebben we niet alleen naar die lijst van Europa gekeken, maar we hebben toekomstnetwerken, dus we praten ook met de terreinbeheerders.

[1:01:28] Waar heb je last van?

[1:01:30] Dan komt wel die watercressula in beeld.

[1:01:33] Dus wij hebben de terreinbeheerders bijvoorbeeld wel gesubsidieerd om die natuurterreinen en die watercressula te bestrijden.

[1:01:40] Alleen, het is een hele moeilijke soort.

[1:01:42] Dus waar we in feite achter gekomen zijn, is dat we hem eigenlijk niet tegen kunnen houden.

[1:01:47] En het hoogst haalbare daar is, dat als je hem verwijdert, inheemse planten erin brengt, dan komt hij wel terug, maar wordt hij niet dominant meer.

[1:01:54] Maar het gaat om het in stand houden van je eigen biodiversiteit.

[1:01:57] Dat is dan op dat moment het hoogst haalbare.

[1:02:02] Dank u wel.

[1:02:03] Dan komen we toch bij mevrouw verder.

[1:02:07] Ik wilde nog iets vragen over die grafiek met de vier blokken.

[1:02:10] En de lijn die daar doorheen loopt, die heeft een punt.

[1:02:16] Dat mag.

[1:02:17] Daar stond bij realisatie dat soort zich gaat ontwikkelen tot plaag.

[1:02:22] En die zit in de derde fase, in het voorlaatste blokje.

[1:02:26] Ja, precies.

[1:02:27] Dus ik vroeg me af wat betekent dat punt nou precies?

[1:02:31] Want je zou, als ik daar zo in de eerste instantie naar kijk,

[1:02:36] Dan komt er in mij op dat de realisatie dat een soort zich tot een plaag gaat ontwikkelen in het blauwe of gele blokje zit.

[1:02:45] Hoe kunnen we dat punt naar voren halen?

[1:02:50] Dit is misschien een vraag voor Henk Groenenwoud.

[1:02:53] In die blauwe fase worden al risico-inventarisaties gemaakt.

[1:03:02] Maar het gaat ook om een stuk mogelijkheid om ook dan met die kennis iets te doen.

[1:03:09] Om dan ook werkelijk vroeg in te grijpen.

[1:03:12] En nu is dat ingrijpen dus beperkt tot soorten van de Europese unilijst.

[1:03:17] Dus wij doen dat blauw blokje vooral voor unilijstsoorten.

[1:03:24] Kleine aanvulling inderdaad.

[1:03:25] Dit is een gedachtemodel.

[1:03:27] Het is geen exacte wetenschap, maar het idee achter dat punt is eigenlijk van, ja, eigenlijk realiseren we ons in de samenleving pas dat een soort een probleem is als we hem al lang hebben.

[1:03:38] Dus we moeten inderdaad proberen om zo vroeg mogelijk in beeld te krijgen welke soorten allemaal risicovol zijn.

[1:03:46] En daar zijn een paar methoden voor.

[1:03:49] Een van die methodes is inderdaad een horizonscan.

[1:03:55] Uit allerlei bronnen ga je kijken van welke soorten komen er allemaal op ons af.

[1:04:00] Dus je kijkt eigenlijk over de horizon naar andere landen, naar de buurlanden.

[1:04:03] Wat komt er daar op ons af?

[1:04:06] Welk wetenschappelijk onderzoek is er nou allemaal?

[1:04:09] En dan krijg je lange, lange lijsten.

[1:04:11] De laatste horizonscan hebben we in 2022 laten maken.

[1:04:16] En daar stonden...

[1:04:19] bij iets van 313 hoogrisico soorten op.

[1:04:24] En dat zijn allerlei typen soorten.

[1:04:26] Dat zijn planten, dat zijn ook sommige hele kleine beestjes in het water.

[1:04:31] Dus dat is van alles.

[1:04:35] Het is ook wel een vermenigvuldiging, een verdubbeling ten opzichte van de afvorige horizonscan van 2014.

[1:04:42] Dus wat je ook ziet is dat door de toename van de handel het aantal introducties neemt enorm toe.

[1:04:49] En het is best moeilijk om dat bij te houden.

[1:04:51] Maar het wordt bijgehouden.

[1:04:52] We kijken dus naar die risicobeoordeling.

[1:04:55] Dat is waar wij ook voor zijn.

[1:04:58] Bureau risicobeoordeling.

[1:05:00] En we kijken ook zo goed mogelijk in het veld wat daar gebeurt.

[1:05:06] Daar hebben we ook allerlei manieren voor.

[1:05:09] Soms komen partijen bij ons aan.

[1:05:11] Zo van nou, we hebben hier nou een soort die vertoont invasief gedrag.

[1:05:15] Wat moeten we daarmee?

[1:05:18] En dan kunnen we ook adviseren, joh, we weten nog eigenlijk niks van deze soort.

[1:05:22] In de wetenschappelijke literatuur is er nog niks.

[1:05:24] Maar als je er problemen mee hebt, haal hem alsjeblieft weg.

[1:05:27] En laten we aan bekendheid gaan doen en kijken wat andere ervaringen zijn.

[1:05:32] Dus dat is de manier om zo vroeg mogelijk die soort in beeld te krijgen.

[1:05:38] Dank u wel.

[1:05:41] Ja, dit kost iets.

[1:05:43] Misschien kunt u die vraag dan beantwoorden.

[1:05:45] Ik vroeg me af waarom er geen aandacht is voor de niet gereguleerde handel, dus de handel via tuincentra, dierenspeciaalzaken, online platforms, aquarium en terrariumbeurzen, waar juist een groot risico zit voor ontsnappingen en uitzettingen, et cetera.

[1:06:00] Hoe heeft u daar aandacht voor en wat kan daaraan worden gedaan?

[1:06:04] Er zijn verschillende introductieroutes, plantenhandel, huisdierhandel, van alles.

[1:06:10] We hebben een

[1:06:12] een aantal introductieroutes in beeld gebracht.

[1:06:16] We hebben bijvoorbeeld gekeken naar de plantenhandel een aantal jaren geleden.

[1:06:19] Wat is er van bekend?

[1:06:20] Wat komt er allemaal binnen?

[1:06:21] Welke planten vertonen invasief gedrag?

[1:06:24] Dus daar wordt inderdaad ook naar gekeken.

[1:06:29] In de laatste horizonscan, daar hebben ze ook voor het eerst bewust naar de handel gekeken.

[1:06:37] Zoveel mogelijk gekeken wat voor informatie ze daar konden ophalen.

[1:06:43] En daar was de verzuchting, die staat ook in het rapport, van het aantal soorten in de handel, dat is schiereindeloos.

[1:06:50] Dus het is ook een... Er is geen toezicht, want er is niks verboden.

[1:06:56] Als er niks verboden is, is er geen toezicht, heb je geen informatie.

[1:07:00] Dus je moet goed zoeken naar wat er allemaal gebeurt.

[1:07:04] Dank u wel.

[1:07:05] Meneer Boomsma.

[1:07:07] Ja, dank voor de presentatie.

[1:07:11] Veel van die dieren en planten, maar ook dieren die als exotische invasieve soorten zo worden besteld, die moeten nu worden gedood.

[1:07:19] Bijvoorbeeld ook wasberen, wasbeerhonden.

[1:07:23] En die worden, neem ik aan, dan nu bejaagd.

[1:07:27] Maar hoe werkt dat precies?

[1:07:28] Hoe is dat nou geregeld?

[1:07:29] Moeten dan de provincies daar ontheffingen voor geven?

[1:07:31] Moeten mensen die aanvragen?

[1:07:34] Wie is verantwoordelijk?

[1:07:35] Kunnen die ook zelf dat doen?

[1:07:37] Hoe werkt dat nu precies?

[1:07:47] Die vraag kan ik beantwoorden, gelukkig.

[1:07:49] Even voor de beeldvorming.

[1:07:52] Want je zei planten en dieren.

[1:07:54] Als ik kijk naar wat die provincies op dit moment uitgeven aan de bestrijding van inversieve exoten, dan is 95 procent gaat naar planten toe.

[1:08:07] Vogels en zoogdieren, daar waar het invasief exote betreft, is vooral geregeld via de jachtwild.

[1:08:14] Die is enorm goed georganiseerd in Nederland.

[1:08:19] Dus de jagers moeten in wildbeheerheden samenwerken.

[1:08:22] En daarboven zit per provincie een vangende beheerenheid, waarin het bestuur, de terreinbeheerders, dierenbescherming, alle partijen, de landbouw zit daarin vertegenwoordigd.

[1:08:33] De meeste provincies hebben het zo geregeld dat ze een opdracht gegeven hebben aan de faunabeheerderij die waar nodig kan optreden.

[1:08:43] In mijn eigen provincies heb ik het zo geregeld dat in elke wilbeheerderij die onder zo'n faunabeheerderij zit, daar zit een aanspreekpunt.

[1:08:51] Dus die kunnen op dat moment acteren.

[1:08:54] Andere provincies hebben ervoor gekozen, Overijssel bijvoorbeeld, om een soort vliegende brigade te hebben.

[1:08:59] Dat is een beetje hoe het georganiseerd is.

[1:09:03] En soms wordt daar aanvullend nog iets bij georganiseerd.

[1:09:08] Limburg heeft voor de wasbeer een specifieke club in het leven geroepen die daar actief achteraan gaat.

[1:09:18] Bij het meeste van die zoogdieren en ook met vogels wordt er geacteerd op basis van meldingen.

[1:09:22] Je krijgt een melding binnen, die wordt naar hun doorgezet en dan gaan zij in actie komen.

[1:09:29] Alleen het gaat om relatief lage aantallen eigenlijk.

[1:09:32] Er is één uitzondering.

[1:09:34] Dat is de Nijlgans.

[1:09:35] Daar worden dus echt enorme aantallen geschoten.

[1:09:39] Dat deden we eigenlijk al voordat hij op het lijstje van invasieve exoten stond.

[1:09:44] Omdat de soort ook landbeschade veroorzaakt.

[1:09:47] Dus die was altijd al in dat ganzenbeleid meegenomen.

[1:09:52] In mijn eigen provincie worden daar per jaar iets van drie tot vijfduizend dieren geschoten.

[1:09:56] In Zuid-Holland ook, dus dat zijn best grote aantallen.

[1:10:00] Dat staat in geen verhaling tot een enkele wasbeer die per jaar in een provincie aangepakt wordt.

[1:10:09] Maar er zijn op dit moment signalen dat de wasbeerhond met name in de noordelijke provincie aan het toenemen is.

[1:10:17] Er zijn ook een paar ontsnapt.

[1:10:22] Waar komen die beesten vandaan?

[1:10:26] Er zijn twee routes.

[1:10:28] Of ze komen uit Duitsland of het zijn nog steeds ontsnapte dieren.

[1:10:35] Dank u wel, meneer Peerik.

[1:10:39] Als er één ding duidelijk wordt in deze briefing is natuurlijk dat voorkomen veel beter is dan bestrijden.

[1:10:44] De kraan aan de voorkant dicht en niet dweilen met de kraan open.

[1:10:47] Dat is eigenlijk wel een hele korte samenvatting van deze briefing.

[1:10:51] Dat snap ik ook wel, want ik ben eigenlijk wel een beetje geschrokken van de cijfer.

[0:00:00] 60% van het uitsterven van soort is te danken aan die invasieve exoten.

[1:11:02] meten dan door?

[0:00:00] 16 procent uitsterven exclusief door.

[1:11:08] In ieder geval, het heeft een behoorlijk impact.

[1:11:13] Mevrouw Kapt had ook over 400 en nog wat miljoen dollar dat gekoppeld zou kunnen zijn aan die bestrijding.

[1:11:25] En de vertaalslag naar de Nederlandse situatie is niet helemaal duidelijk.

[1:11:28] Daar zou ik nog graag een bespiegeling over hebben.

[1:11:29] En ik wil eigenlijk ook wel heel graag weten van welke inheemse soorten nou vooral het slachtoffer zijn van die invasieve exoten.

[1:11:39] Ik zoek heel even wat erbij voor wat betreft schade in Nederland.

[1:11:46] Het IPBES rapport heeft het over, als ik het uit mijn hoofd goed zeg, 423 miljard dollar wereldwijd jaarlijks.

[1:11:56] wat daarvan de kosten zijn in Nederland.

[1:12:07] Dat hangt dus een beetje af van waar we naar kijken.

[1:12:09] Als we kijken naar puur de kosten van bestrijding, dan hebben de provincies de afgelopen zes jaar, dus in de periode 2018-2023, minstens 40 miljoen euro uitgegeven aan bestrijding.

[1:12:24] Dat is het laatste stuk van het verhaal, de achterkant van het probleem.

[1:12:29] En waterschappen geven jaarlijks al 42 miljoen euro uit aan het wegvangen van muscus en beverratten.

[1:12:36] En dat doen zij vanuit hun opdracht voor de waterveiligheid.

[1:12:41] En biodiversiteit is daar natuurlijk ook heel goed mee geholpen, omdat muskusratten en beverratten anders ook riet kragen, wegknabbelen en andere schade toebrengen.

[1:12:52] Maar als we kijken naar de schade, dan zou dat dus veel meer zijn.

[1:12:56] Dan zien we de schade aan de natuur zelf.

[1:12:59] De kosten van het natuurherstel, en dat is dus vooral het geld wat momenteel beschikbaar is bij provincies.

[1:13:05] Dat is het natuurherstel waarbij exoten integraal worden meegenomen.

[1:13:10] Maar dat is ook niet geoormerkt specifiek voor exoten.

[1:13:13] Maar het gaat ook over mogelijke schade in de toekomst als we niet zouden ingrijpen.

[1:13:16] En daar zijn dus wel voorbeelden van te geven.

[1:13:28] Bijvoorbeeld de schade aan oevers, dijken en waterwerken door muskusratten en beverratten.

[1:13:33] Dat kost de waterschappen momenteel jaarlijks 3 miljoen euro om te herstellen.

[1:13:39] En mogelijke schade in de toekomst bij een eventuele dijkdoorbraak.

[1:13:43] Nou ja, dat is dus nog daar gelaten, want daar hebben we natuurlijk helemaal geen zicht op van wat daar dan de schade van zou zijn.

[1:13:51] Maar andere voorbeelden van kosten zijn kosten van gemeenten voor bestrijding van reuzenberenklauw, kosten voor infrastructurele projecten vanwege Aziatische duizendknopen,

[1:14:04] Ik zou haast zeggen, laat de fantasie de vrije loop van wat er door sommige exoten aangericht kan worden.

[1:14:10] Dat is dus lastig.

[1:14:12] We doen wel pogingen voor impactstudies, maar dat is toch lastig in kaart te brengen.

[1:14:23] Ik zou het geheidje graag afmaken.

[1:14:24] We hebben nog een kwartier.

[1:14:25] Er zijn meerdere leden die ook al eerder hebben geïnterveneerd.

[1:14:28] Dus laten we het een beetje strakker doen.

[1:14:32] Dank u wel.

[1:14:32] Mevrouw Nijhoff.

[1:14:36] Ik wil doorgaan op de extreme gevolgen die het qua veiligheid kan hebben.

[1:14:42] Bijvoorbeeld als we de Amerikaanse rivierkreeft nemen.

[1:14:46] Je hebt hem niet meer in de hand.

[1:14:51] Hij is niet meer te elimineren.

[1:14:54] Hij zit nog lang niet heel Nederland, dus ik neem maar dat je de eliminatie nog wel op bepaalde punten doet.

[1:15:00] Maar waar ligt dan, als je naar veiligheid kijkt, waar ligt dan de prioriteit?

[1:15:08] Ik kan me voorstellen dat als je heel rigoureus gaat elimineren, dat je dan nog wel de ecosystemen verstoort, maar misschien daarna ook weer op kunt bouwen.

[1:15:23] Wat betreft de rode rivierkreeften wil ik wel aangeven dat wij hebben veel gesprekken met de waterschappen.

[1:15:31] Er is ook een heel programma over de ontwikkeling van een goede beheersstrategie met ook heel veel overheden.

[1:15:38] En de grootste focus ligt op waterkwaliteit.

[1:15:42] En de Uithemense rivierkreeften zijn bij mijn weten niet per definitie een probleem voor waterveiligheid.

[1:15:51] Ik weet dat er nu wel ergens wordt onderzocht wat dan het effect is in verzwakking van lage oevers, zeg maar.

[1:15:59] Maar als we het hebben over veiligheid van dijken en waterwerken, dan hebben we het over muskusratten en beverratten.

[1:16:05] En dat is dus echt bij waterwet aan de waterschappen overgedragen.

[1:16:08] Dus dat is geborgd, die veiligheid.

[1:16:17] Daarmee heb ik denk ik de vraag beantwoord.

[1:16:28] Ik was benieuwd in hoeverre de input van wilde opvangen en dierenambulances wordt meegenomen in het verdere proces.

[1:16:34] Want zij lopen tegen enkele dingen aan waar ze ook oplossingen voor hebben.

[1:16:38] En als onderdeel daarvan de vraag over de Nijlgans.

[1:16:41] Ik heb begrepen dat er geen sluitend bewijs is dat zij daadwerkelijk grote ecologische schade veroorzaken of andere soorten bedreigen.

[1:16:49] Toch staan ze op die Unielijst.

[1:16:51] En dat er een mogelijkheid is om ze juist van die Unielijst te halen.

[1:16:57] Kunt u daar iets meer over vertellen?

[1:17:06] De soort is op de Unilijst gekomen na een heel uitgebreide risicobeoordeling.

[1:17:12] Waarin is gekeken wat is de schadelijkheid voor de biodiversiteit in heel Europa of in delen van Europa.

[1:17:18] Dus het gaat uiteindelijk niet alleen om hoe het in Nederland is, maar Europees.

[1:17:23] De Europese Commissie laat periodiek een review uitvoeren van de risicobeoordelingen van die unilijstsoorten.

[1:17:33] En alleen bij een goed wetenschappelijke onderbouwing waaruit blijkt dat de unilijstsoort niet meer op de unilijst hoort te staan, kan een soort worden heroverwogen.

[1:17:44] Dan is er dus sprake van nog weer een nieuwe Europese besluitvorming, waarbij een meerderheid van lidstaten nodig is.

[1:17:51] Dus dat is al even de procedure.

[1:17:57] Het is dus nog nooit gebeurd dat een soort van de unilijst is gehaald, omdat er dus een hele gedegen onderbouwing dan nodig is dat het eigenlijk heel anders is dan wat in de oorspronkelijke risicobeoordeling is vastgesteld op basis van heel veel wetenschappelijke rapporten.

[1:18:11] Dus dat is vermoed ik niet eenvoudig.

[1:18:17] Als er dus zo'n onderbouwing is van goh, we zien het verkeerd.

[1:18:22] Dan kunnen partijen zo'n onderbouwing aanleveren bij de Europese Commissie.

[1:18:28] Maar zelf heb ik die onderbouwing dus nog niet gezien.

[1:18:36] Dank, voorzitter.

[1:18:38] Niet zijn nadelen van ieders inzet op dit belangrijke dossier.

[1:18:41] Ik schrik van de enorme governance in dit dossier, de betrokkenheid van iedereen.

[1:18:48] Dit is een commissie die het met het stikstofdossier best gewend is om in stelsels te denken.

[1:18:54] Maar hoe krijg je in dit dossier nog enige handelingsbevoegdheid?

[1:19:01] Ik noem toch maar even heel praktisch die Amerikaanse rivierkreeft.

[1:19:04] Mevrouw Bromet stelde u een vraag waarbij u terecht aangaf dat ik als de samenleving waar u het over heeft, want dat zijn wij in meerderheid, het besluit zou willen nemen dat die dieren grootschalig weggevangen zouden moeten worden.

[1:19:22] Wat kunnen we dan doen?

[1:19:24] om dat op korte termijn te gaan bereiken, om die sloten leeg te krijgen, de kaderrichtlijn waterdoelen te gaan halen, omdat het allemaal drukfactoren zijn waar we straks tegenaan lopen.

[1:19:33] Kortom, hoe kunnen besluiten leiden tot actie in plaats van eindeloos vergaderen?

[1:19:48] Het advies specifiek voor de kreeften zou zijn om dat vooral heel specifiek, doelgericht, intensief, tijdelijk, lokaal te organiseren.

[1:19:57] Dat is ook nu hoe de waterschappen daar ook tegenaan kijken en ook alle andere betrokken partijen die in dat programma samenwerken.

[1:20:05] Want het is echt een heel ingewikkeld

[1:20:07] probleem die die Uithemse rivier kreeg, net als dat al die exoten echt heel veel expertise vergen.

[1:20:15] Dus ik zou op het hart willen drukken, ga niet kriskras overal wat beestjes wegvangen, want dan zijn we aan het oogsten.

[1:20:21] En oogsten is echt iets anders dan bestrijden.

[1:20:24] Bestrijden betekent heel intensief

[1:20:27] op het juiste moment in het jaar iedere 25 meter met een selectief vangtuig echt intensief bevissen, waarbij je de inheemse planten en amfibie, larven, visjes niet beschadigt.

[1:20:43] dan hoop je dat je daarmee de stand dus tijdelijk omlaag kan brengen, zodat je hopelijk ook meer herstel krijgt en dat het daarna misschien in een balans komt.

[1:20:51] Want er zijn gebieden in Nederland waar die rode Uithemse rivierkreeften zitten, waar de natuur het wel redt.

[1:20:57] Daar is blijkbaar... Zijn de omstandigheden ook iets meer op orde?

[1:21:01] En er zijn gebieden, daar is vaak al, is mijn inschatting, of zo begrijp ik het, uit de pilot, dan zijn er vaak al meer factoren niet op orde.

[1:21:10] Dan is die waterkwaliteit al onderuit.

[1:21:13] En dat zijn plekken waar dus heel intensief kan worden bevist, tijdelijk, in de hoop dat dat tipping point, die balans weer terugkomt.

[1:21:21] Dus mijn advies zou zijn, laat het aan de professionals ook echt over, die het doelgericht doen.

[1:21:27] Misschien nog een aanvullende opmerking.

[1:21:29] Het is mooi dat dat plaatje daar nog steeds staat.

[1:21:31] Die kreeften zitten volgens mij klip en klaar in dat grote roze-lichtrode blok.

[1:21:38] Waarbij

[1:21:40] afwegingen van kostenefficiëntie wel een hele wezenlijke zijn.

[1:21:44] Dus als u als Kamer zou kijken van wij willen aansturen op grootschalig wegvangen, dan zou ik zeker ook vanuit dat Europese kader die kostenefficiëntieafwegingen daarin meenemen.

[1:22:06] Er zijn een aantal soorten succesvol uit het milieu gehaald.

[1:22:11] Een Amerikaanse brulkikker, een huiskraai.

[1:22:15] Er zijn een aantal soorten succesvol geëlimineerd in dat blauwgelen blokje.

[1:22:19] Dan hebben we het over tienduizenden euro's.

[1:22:22] Bij de kreeften, waar ik u over hoor spreken, hebben we het over honderden miljoenen euro's, denk ik, vermoed ik.

[1:22:30] Dus vandaar dat onze analyse is, ga in dat gele blauwe blokje zitten.

[1:22:37] Dat is een fractie van wat aan de achterkant nodig zou zijn, waarbij een soort

[1:22:43] niet weggekregen wordt, hooguit tijdelijk onderdrukt kan worden.

[1:22:46] Dus vandaar die selectiviteit en die focus op natuurgebieden en biodiversiteitsherstel.

[1:22:51] Dat is waarom er keuzes worden gemaakt en dus geprioriteerd wordt.

[1:22:57] Dat is de redenering daarachter.

[1:22:59] Dank u wel.

[1:23:00] We hebben geen tijd voor een heel rondje, maar als er nog hele prangende vragen zijn.

[1:23:05] Mevrouw Bromet heeft zo'n prangende vraag.

[1:23:07] Ja, voorzitter, want ik hoorde mevrouw Kappen eigenlijk wel iets heel interessants zeggen.

[1:23:10] Ze zei, we hebben de indruk dat die invasieve exoten vooral toeslaan in gebieden waar meer problemen aan de hand zijn.

[1:23:16] Dus je kunt ervoor kiezen, denk ik dan, om geld te besteden in de bestrijding, maar je kan ook zorgen dat die gebieden die op andere terreinen niet op orde zijn, dat je daar investeert in de natuurkwaliteit, zodat, of maatregelen neemt, dat kan ook wetgeving zijn, zodat die invasieve exoten niet zoveel ruimte krijgen.

[1:23:36] Klopt dat?

[1:23:38] Dat is de ecosysteembenadering die ik ook benoemde.

[1:23:42] En ook waarom ik aangaf dat heel veel van die herstelprogramma's en andere trajecten om onze natuur te versterken, dat die ook heel erg van belang zijn.

[1:23:53] Maar daar ga ik niet over, omdat wij dus alleen even echt het exotenbeleid doen met deze analyse.

[1:23:58] Maar daaromheen, ja, je zit inderdaad in een veel breder veld van maatregelen.

[1:24:04] Ja.

[1:24:06] Meneer Pirck tenslotte.

[1:24:08] Ik ben heel benieuwd hoe precies wordt vastgesteld dat een invasieve exoot schadelijk is voor de biodiversiteit.

[1:24:22] Er zijn protocollen voor, afgesproken internationaal, hoe je dat doet.

[1:24:28] En meestal bestaat het uit een soort stappenplan.

[1:24:30] Er wordt allereerst gekeken in de wetenschappelijke literatuur wereldwijd, in databanken, van wat is bekend van die soorten, geïnventariseerd.

[1:24:37] En dan heb je een aantal criteria waarnaar wordt gekeken van kan een soort überhaupt geïntroduceerd worden.

[1:24:43] Of wat is de waarschijnlijkheid van introductie?

[1:24:48] Voor veel soorten die in de handel worden geïntroduceerd is dat honderd procent, want die kunnen via de handel binnenkomen.

[1:24:57] Er wordt ontzettend veel verhandeld, planten, dieren, mierensoorten, zelfs termieten werden verhandeld.

[1:25:04] Dus er kan van alles binnenkomen.

[1:25:06] Dan kijk je naar de kans op vestiging.

[1:25:10] Kan een soort zich vestigen?

[1:25:12] En eigenlijk, als je kijkt naar de klimaatvereisten van een soort, tropische soorten zullen hier niet zo makkelijk aarden, maar alle soorten in onze klimaatzone, zo'n beetje op het noordelijke halfgrond, maar ook het zuidelijke halfgrond,

[1:25:29] Nou, daar zou je van kunnen inschatten, die zou de kans kunnen maken om zich te vestigen hier in dit Noord-Atlantische klimaat.

[1:25:36] En dan kijk je naar als ze zich gevestigd hebben, wat is de kans op verspreiding?

[1:25:39] Sommige soorten verspreiden zich heel makkelijk, andere soorten wat minder.

[1:25:44] En uiteindelijk als laatste kijk je dan naar wat is het effect, wat doet zo'n soort als hij er is.

[1:25:51] Daar zijn scores voor, die scores die vul je in met hoog, middel, laag vaak.

[1:25:58] En het protocol, dit is altijd een inschatting van mensen, want het is een voorspelling van de toekomst, het is een voorspelling van een onzekere situatie.

[1:26:08] Dus zo'n protocol, dat voorziet er ook altijd in

[1:26:12] dat niet één persoon zoiets invult, maar dat meerdere deskundigen zoiets invullen.

[1:26:17] En dat dan vervolgens daar een discussie plaatsvindt en tot een eindoordeel wordt gekomen.

[1:26:22] En dat eindoordeel bestaat uit een score voor overal het risico en de zekerheid of de onzekerheid van die score.

[1:26:31] Dus je kunt bijvoorbeeld een hoog risico hebben, maar we hebben niet zoveel bronnen, dus de zekerheid is niet zo groot.

[1:26:39] En laat ik één voorbeeld geven, die gele bieslelie die op een gegeven moment bij ons kwam.

[1:26:43] Daar was eigenlijk heel weinig wetenschappelijk onderzoek naar gedaan.

[1:26:46] Dus wetenschappelijke bronnen die boden ons niet zoveel houvast.

[1:26:50] Dus we moesten het echt hebben van ervaringen, van vragen van wat zien jullie?

[1:26:55] Wat zien jullie hier gebeuren?

[1:26:57] Wat zien jullie daar gebeuren?

[1:26:59] En daarmee is zo'n risico-inschatting gemaakt.

[1:27:03] Is dat een afdoende antwoord?

[1:27:06] Dank u wel.

[1:27:08] Nou, mag ik u hartelijk dank zeggen voor uw komst en voor uw uitgebreide uiteenzetting.

[1:27:14] Dan sluit ik nu deze bijeenkomst en wens ik u allen een prettige avond en een goede terugreis.

[1:27:18] Dank u wel.