Leefomgeving

[0:00:00] om meteen te starten en drie interrupties per persoon op elkaar toe te laten.

[0:00:07] Het woord is aan de heer Baminga.

[0:00:09] Dank u wel, voorzitter.

[0:00:11] Voorzitter, vorige week lazen we al dat hobby-eieren zo vervuild zijn met PFAS dat ze te giftig zijn voor mensen om te eten.

[0:00:19] Dat was al schokkend.

[0:00:21] Maar het nieuws van vanochtend over de fabriek in Helmond is weer een nieuw hoofdstuk in een reeks PFAS-schandalen.

[0:00:29] Kan de staatssecretaris reageren op het nieuws van Zembla over de PFAS-lozingen van Geenmoers?

[0:00:35] Wat gaat hij doen om Chemoers verantwoordelijk te houden voor de vervuiling en de vergiftiging die het bedrijf heeft aangericht?

[0:00:43] Een medewerker heeft PFAS-waarden in zijn bloed die duizend keer boven de RIVM-norm liggen.

[0:00:50] Het bedrijf heeft gigantische hoeveelheden PFAS direct in het riool geloosd.

[0:00:55] De wethouder spreekt van crimineel gedrag.

[0:00:58] Dit raakt onze veiligheid en gezondheid.

[0:01:02] Er is een aangenomen motie die pleit om alle giftlozingen in kaart te brengen.

[0:01:07] Dit kabinet wil daar nog zeven jaar mee wachten.

[0:01:10] Voelt dit kabinet in het licht van al deze schandalen niet de urgentie om dit zo snel mogelijk in kaart te brengen?

[0:01:17] Hoeveel waarschuwingen zijn er nog nodig voordat het kabinet ingrijpt en werkmaakt van het PFAS-verbod?

[0:01:24] De gezondheid van mensen staat op het spel.

[0:01:28] En wat doet ons land?

[0:01:30] We vragen mensen met hobbykippen hun eieren weg te gooien omdat ze te giftig zijn.

[0:01:35] Terwijl vervuilende fabrieken als Chemours en Custom Powders naar elkaar wijzen over wie er nou wel of niet schuldig is aan het lozen van kankerverwekkende stoffen.

[0:01:46] Ondertussen komt deze staatssecretaris maar niet in actie.

[0:01:50] Daarom een aantal vragen voor de staatssecretaris en hopelijk nu wel in actie.

[0:01:55] Kan hij toezeggen over het voorbeeld van Denemarken en Frankrijk te volgen en PFAS te verbieden in onder andere kleren, schoenen, beddengoed, waterafstotende materialen?

[0:02:06] Kan hij toezeggen het actieplan van Denemarken over te nemen met onder andere een saneringsplan

[0:02:11] om in ons drinkwater onze bodem schoon te maken, onze bevolking beter te informeren, bijvoorbeeld door universele waarschuwingslabels op producten met PFAS.

[0:02:23] En keihard blijven inzetten voor een zo ambitieus mogelijk Europees verbod, met daarin de landbouw.

[0:02:30] Voorzitter, dan gaan we naar lucht.

[0:02:32] De afgelopen jaren zien we een verbetering, maar luchtvervuiling is na roken alsnog de grootste boosdoener als het om gezondheidsschade gaat.

[0:02:42] Dat we de WHO advieswaarden op luchtkwaliteit niet halen, wisten we al.

[0:02:46] Maar nu reserveert dit kabinet vanaf 2026 ook geen budget voor het Schone Luchtakkoord.

[0:02:53] We zien te weinig concrete maatregelen.

[0:02:55] Een meerderheid van de Nederlandse gemeenten zijn nog steeds niet aangesloten bij dit akkoord en maatregelen zijn vrijwillig.

[0:03:02] terwijl de gemeente en provincie zelf voor ambitieuze en bindende maatregelen pleiten.

[0:03:08] Dus, waarom reserveert de staatssecretaris geen geld voor het Schone Luchtakkoord terwijl een nieuwe EU-richtlijn luchtkwaliteit geïmplementeerd moet worden?

[0:03:16] Kunt u toezeggen dit wel te gaan doen?

[0:03:19] Hoe worden de resultaten van projecten als samenmeten betrokken bij het beleid?

[0:03:24] Hoe is de staatssecretaris van plan om gemeenten en provincies te ondersteunen bij de implementatie van de Europese richtlijn?

[0:03:30] Er zijn gigantische gezondheidswinsten mogelijk, laten we die kansen pakken.

[0:03:37] Moeten we het weer hebben over Tata?

[0:03:39] Los van het nieuws dat de schoorstenen van links tot rechts giftige stoffen lekken door slecht onderhoud, wil ik het hebben over de gezondheidseffecten, een rapportage de Ger.

[0:03:49] Vorige week hebben experts zoals de GGD en het RIVM

[0:03:52] omgevingsdienst en de expertgroep hun inzichten gedeeld.

[0:03:55] Helaas kon ik niet aanwezig zijn door een ander debat, maar ik heb het teruggekeken en daarom heb ik een aantal vragen.

[0:04:01] Kan de staatssecretaris toezeggen de punten van de experts over te nemen, namelijk de GER plaats te geven in de besluitvorming.

[0:04:09] Borg het in de maatwerkafspraken.

[0:04:10] Zorg dat het juridisch gewaarborgd is.

[0:04:12] Baseer de GER op betrouwbare en door derden gecontroleerde data.

[0:04:16] Betrek omwonenden en zorg ondanks deze eis voor snelheid.

[0:04:20] Dank u wel.

[0:04:23] Dank u. Ondertussen is lid Kostic binnengekomen.

[0:04:27] Welkom.

[0:04:28] Het woord is nu aan de heer Buizen.

[0:04:30] Dank u wel, voorzitter.

[0:04:33] We zijn trots op ons land.

[0:04:35] We zijn een van de meest welvarende en vrije landen van de wereld.

[0:04:38] Tegelijkertijd leggen we veel druk op onze leefomgeving.

[0:04:42] Om ons land welvarend en vrij te houden.

[0:04:45] We moeten daar verstandig mee omgaan.

[0:04:47] En daar kunnen we heel veel onderwerpen bij halen.

[0:04:49] Maar in dit debat wil ik drie zaken aanstippen.

[0:04:53] Het eerste punt is, geef defensie de ruimte.

[0:04:57] De signaalrapportage van de ILT geeft een beeld van achterstallig onderhoud van de vergunningen van defensie.

[0:05:03] Dit moet zo snel mogelijk worden ingehaald wat de VVD betreft.

[0:05:06] Wat is de status hiervan, is de vraag aan de staatssecretaris.

[0:05:10] In de signaalrapportage staat ook dat er politieke keuzes moeten worden gemaakt.

[0:05:14] Welke keuzes bestreft dit als het gaat over het INW-terrein?

[0:05:17] En hoe wil de staatssecretaris dit aanvliegen?

[0:05:21] Wat de VVD betreft mag niets in de weg staan aan het op orde brengen van de benodigde ruimte voor defensie.

[0:05:28] Graag reactie van de staatssecretaris.

[0:05:30] Tweede punt, voorzitter.

[0:05:32] Houd de weermarkt open.

[0:05:34] Voor de VVD is het goed dat er een wet KNMI is die regelt dat er een nationaal instituut is dat meteorologische en aarddata genereert en adviserend is in noodsituaties.

[0:05:44] Veel van deze data wordt verstrekt aan commerciële bedrijven die hiermee commerciële diensten verlenen aan inwoners en bedrijven.

[0:05:51] Het is op dit moment goed geregeld wat VVD betreft, echter.

[0:05:55] Het moet niet zo zijn dat door ingrijpen van de staatssecretaris dit instituut op kosten van de belastingbetaler gaat concurreren met die bestaande bedrijven.

[0:06:04] Dit gaat veel te ver, want bedrijven kunnen dan niet meer investeren in innovaties en verliezen daardoor ook concurrentiepositie.

[0:06:11] Het risico bestaat zelfs dat de KNMI op de langere termijn monopolist wordt.

[0:06:15] Wat VVD betreft is dat onacceptabel.

[0:06:18] Kan de staatssecretaris uitleggen wat hier op dit moment precies speelt en hoe hij in overleg is met de Weermarkt?

[0:06:24] Een klein momentje, want lid Konstitutie heeft een interruptie voor u.

[0:06:30] Ik breng het even terug naar Defensie.

[0:06:32] Mijn collega zei dat niets in de weg mag staan van Defensie.

[0:06:35] Dat is best wel vergaand.

[0:06:37] We hebben net een ILT-rapportage die zegt... er worden geen afspraken nageleefd... vergunningen zijn verouderd en niet op orde.

[0:06:46] Is VVD het met ons eens... dat juist als je ook de draagvlak van Defensie wil behouden of vergroten... dat dit soort dingen wel op orde moeten zijn?

[0:06:56] Meneer Buissen?

[0:06:57] Oh, sorry, ik had me niet uitgezet, voorzitter.

[0:06:59] Er mag niets in de weg staan om het op oor te brengen van de benodigde ruimte voor defensie.

[0:07:04] Dat heb ik even precies gezegd en dat is volgens mij ook precies het antwoord op uw vraag.

[0:07:11] Dit kost iets.

[0:07:12] Ja, kunt u de vraag herhalen van mij?

[0:07:15] Ja, als het niet een extra interruptie kost.

[0:07:18] Als het mag.

[0:07:19] Ja, dit is wel een extra interruptie.

[0:07:20] Oh, dan doe ik het niet.

[0:07:23] Heer Buijsen.

[0:07:25] Ik was gebleven bij de Weermarkt en ik wou eigenlijk de zin afronden door te stellen dat ik een motie overweeg om de staatssecretaris de beperkingsmogelijkheden op dit onderwerp.

[0:07:36] Tot slot, voorzitter, mijn derde aandachtspunt.

[0:07:39] Los het probleem met de lachgassilinders op.

[0:07:41] Wat VVD betreft zijn er twee problemen als het gaat om de lachgassilinders.

[0:07:45] Allereerst worden lachgassilinders te pas en te onpas teruggevonden in de natuur, parken of andere plekken waar ze niet thuishoren.

[0:07:52] Heeft de staatssecretaris een beeld van dit probleem?

[0:07:55] Daarnaast is er een probleem met het opruimen van deze gasexplosiegevoelige objecten.

[0:08:00] Enerzijds verloopt het opruimen via gemeentes, die zelf de cilinders in de natuur opruimen en afvoeren.

[0:08:07] En anderzijds belanden de cilinders via reguliere afvalstromen bij afvalverbrandingsinstallaties.

[0:08:13] En kan de... Twee vragen.

[0:08:15] Kan de staatssecretaris cijfers aanleveren die horen bij deze opruimkosten?

[0:08:20] En werkt hij aan oplossingen op dit vlak?

[0:08:23] Dank u wel, voorzitter.

[0:08:25] De heer Buissen, u heeft twee interrupties en die kwamen tegelijk.

[0:08:29] U vecht het samen uit.

[0:08:31] De heer Boutkan begrijp ik mag als eerste.

[0:08:35] Ja, dank u wel, voorzitter.

[0:08:38] Ja, voorzitter, de lachgascilinders.

[0:08:41] Ja, die zijn inderdaad een probleem.

[0:08:45] En dat hebben we al eerder in commissiedebatten benoemd.

[0:08:49] Zowel de heer Gabriels als ondergetekende hebben dat aangekaart.

[0:08:53] Maar het was

[0:08:55] Uitgerekend de VVD, die daarvoor een blokkade opwerpt, want als we hier een regeling van gaan treffen, dan gaan we slecht gedrag belonen.

[0:09:04] En dan krijgen we hetzelfde als bij de coffeeshops.

[0:09:07] Dus de vraag aan de VVD is...

[0:09:14] Gaat u nu wel met ons instemmen voor een financiële regeling om dat toch op te gaan lossen voor die gemeentes?

[0:09:22] Want wij zullen niet ontkennen dat er risico's aan verbonden zijn, is de vraag aan de VVD.

[0:09:30] Ja, dank je wel, voorzitter.

[0:09:31] En een te verwachten vraag van collega Boutkamp.

[0:09:35] VVD is geen voorstander van een statiegeldsysteem voor lachgascilinders.

[0:09:38] Want, u heeft gelijk, en dat is precies de reden waarom wij dit niet willen, dat legitimeert het gebruik ervan.

[0:09:44] Gebruikers zouden dan bij wijze van spreken, zoals bij statiegeldsysteem, een bedrag aanvankelijk betalen en ook weer terugbetalen, terug ontvangen zodra de cilinders op plekken ingeleverd zouden worden.

[0:09:56] Er is een uitvoerige lobby geweest vanuit partijen om tot zo'n systeem te komen, maar dat is wat VVD betreft niet de oplossing.

[0:10:02] En dat is niet de oplossing omdat dat ook door een grote groep experts bij een rondetafelgesprek is...

[0:10:11] is besproken en ook is gevraagd, onder andere door collega Veldman, destijds woordvoerder op milieu, namens de VVD.

[0:10:18] Maar experts, ook waaronder de politie of andere partijen, die geven aan dat een dergelijks systeem waarvoor gepleit is, is gewoon niet de route die we moeten kiezen.

[0:10:30] Ik stel heel bewust een open vraag aan de staatssecretaris.

[0:10:33] Ik heb ideeën over hoe je verder zou kunnen komen in de lachgasproblematiek.

[0:10:39] Maar ik wil eerst de staatssecretaris de gelegenheid bieden om een actuele stand van zaken aan te bieden aan de Kamer.

[0:10:46] Over waar het kabinet mee bezig is, welke cijfers daaronder liggen.

[0:10:51] En vervolgens ben ik zeer bereid om na te denken over het oplossen van deze problematiek.

[0:10:57] Ook de heer Gabriels had een interruptie.

[0:10:59] Dank u wel, voorzitter.

[0:11:00] En de VVD negeert de grote onderwerpen via de inbreng van de heer Buizen die geagendeerd zijn voor dit leefomgevingsdebat.

[0:11:09] Te weten PFAS, te weten Tata Steel, te weten staalslakken, te weten al die zaken die met gezondheid en milieu te maken hebben.

[0:11:17] En de VVD kiest er dan voor om te spreken over weer- en klimaatmarkt.

[0:11:21] en de concurrentie van de KNMI met commerciële bedrijven.

[0:11:26] Ik heb een vraag aan de VVD.

[0:11:27] Wat vindt de VVD van het PFAS-lozingsverbod?

[0:11:32] Het is inderdaad een bewuste keuze van mijzelf en de VVD om dit debat te gebruiken voor twee wellicht wat atypische onderwerpen, namelijk de vergunningen voor defensie en

[0:11:51] De Weermarkt uiteraard.

[0:11:53] Daarom dat we in andere debatten eigenlijk steeds weer in deze samenstelling ongeveer terugkomen op de onderwerpen PFAS, Tata Steel, staalslakken.

[0:12:03] En ik wilde graag de gelegenheid gebruiken om ook andere belangrijke zaken aan te stippen.

[0:12:08] Desgevraagd onze standpunt over PFAS.

[0:12:12] Wij zien de problemen met PFAS als VVD-fractie.

[0:12:16] Sterker nog, wij hebben een staatssecretaris die zich in Europa sterk maakt voor een verbod op PFAS.

[0:12:24] En dat verbod gaat wat ons betreft zover dat er te spreken is over PFAS-toepassingen voor essentiële producten en toepassingen.

[0:12:34] En ook daarin onderscheidend een aantal niet-essentiële toepassingen, zoals militaire toepassingen, gezondheid, noem maar op.

[0:12:41] Maar dus een verbod is voor meer reguliere producten, zoals regenjassen of andere.

[0:12:48] We realiseren ons ook zeer dat de PFAS-discussie een internationale discussie is.

[0:12:56] We kunnen geen dam in de Maas of de Rijn leggen, dus moeten we dat internationaal aanpakken.

[0:13:04] Dank u wel, voorzitter.

[0:13:05] Een vervolgvraag van de heer Gabriels.

[0:13:08] Omdat de VVD dus enkel al die leefomgeving, thema's van milieu en gezondheid niet benoemt, heb ik ook een vraag.

[0:13:13] Hoe denkt de VVD over de korting op te gelden van het Schone Luchtakkoord?

[0:13:22] De korting op schone lucht.

[0:13:23] Schone lucht en luchtkwaliteit in het algemeen, daar zijn wij ook via een technische briefing over geïnformeerd.

[0:13:30] We zien een continue verbetering van de luchtkwaliteit de laatste decennia.

[0:13:36] Het luchtakkoord is een instrument dat we gebruikt hebben en dat loopt nog een aantal jaar om de luchtkwaliteit samen met gemeentes bijvoorbeeld te verbeteren.

[0:13:46] Wat ons betreft loopt dat goed.

[0:13:48] Het kabinet maakt keuzes in de financiering van allerlei zaken.

[0:13:52] Ik vind altijd dat dat een verstandig proces is wat gelopen wordt en ook verstandige keuzes worden gemaakt.

[0:14:00] Dit is ook een voorbeeld van een keuze die gemaakt wordt door het kabinet.

[0:14:04] Uw derde interruptie.

[0:14:06] Omdat de VVD het heeft over lachgascilinders en over KNMI en over defensie in een commissiedebat leefomgeving, ben ik ook heel benieuwd hoe de VVD denkt over de gezondheidseffectrapportage bij Tata Steel en ook het randverwaardelijk monemen van de gezondheidseffectrapportage bij Tata Steel.

[0:14:29] Interessant onderwerp, de gezondheids- en effectrapportage.

[0:14:32] Ik heb verschillende briefings meemogen maken op dit onderwerp.

[0:14:38] De grote vraag is natuurlijk... Gezondheid is enorm belangrijk voor iedereen.

[0:14:43] Zeker voor omwonenden die vlakbij Tata Steel wonen.

[0:14:48] Ik merk op dat er gezocht wordt naar een juridische borging van die gezondheidseffecten en een beperking uiteraard van die gezondheidseffecten.

[0:14:56] Ik zie dat partijen daar hard mee bezig zijn.

[0:14:59] Ik noem bijvoorbeeld Omgevingsdienst.

[0:15:01] Ik zie in de provincie Noord-Holland allerlei bewegingen en vanuit Tata Steel zelf.

[0:15:07] Het is een traject dat onderweg is.

[0:15:10] Wij worden als Kamer goed geïnformeerd, vind ik.

[0:15:12] Ik heb daar ook geen opmerkingen over.

[0:15:14] En het is natuurlijk straks aan het kabinet om wijze dingen te doen als het gaat over de juridische borging van de GER.

[0:15:22] Ik wil daarbij wel gezegd hebben, voorzitter, ik weet het, ik let op mijn tijd, maar een juridische borging via een vergunning, dat lijkt mij een heel moeilijke weg te worden.

[0:15:31] Gaat het over juridische borging via maatwerkafspraken, dan laat ik het aan het kabinet om daar keuzes in te maken.

[0:15:40] U heeft nog een interruptie van het lid Kosti.

[0:15:44] Nou, fijn om te horen dat de VVD in ieder geval de borging via de maatwerkafspraken van de gezondheidseffectenrapportage wil regelen.

[0:15:53] Maar terug naar mijn oorspronkelijke vraag.

[0:15:55] Toch die defensie?

[0:15:56] Want de VVD dook een beetje.

[0:15:58] Kijk, we hebben een ILT-rapportage en die zegt de defensie houdt zich niet aan de afspraken en de verbindingen zijn verouderd en dat gaat ten koste van de leefomgeving en mensen.

[0:16:08] Dus mijn concrete vraag is, vindt het VVD dit acceptabel?

[0:16:12] Of vinden zij, net zoals de Partij voor de Dieren, dat hier actie op moet worden ondernomen vanuit de staatssecretaris?

[0:16:16] Dank.

[0:16:17] De reactie graag van de heer Buijsen en niet al te lang alsjeblieft.

[0:16:22] Ja, dank u wel, voorzitter.

[0:16:23] Kijk, het is een enorm dilemma richting de Partij voor de Dieren.

[0:16:26] Je hebt een situatie zoals die nu is bij defensie.

[0:16:29] Een zwaar afgeschaalde situatie waar we nu nog in zitten, maar we zien ook een enorme groei te verwachten van defensieactiviteiten in het land.

[0:16:37] Vergunningsverlening is nu al beperkt.

[0:16:39] We zien een enorme toename van personeel straks bij defensie en een belang internationaal om te mogen oefenen.

[0:16:46] Dus het is echt wel heel belangrijk dat we het gewoon goed geregeld gaan hebben.

[0:16:50] En daar staan wij voor.

[0:16:51] En er staat in de signaalrapportage dat politieke keuzes gemaakt moeten worden.

[0:16:55] Dus ik wil hier het belang benadrukken dat het gewoon op orde is qua vergunningverlening.

[0:17:00] Maar ja, we moeten wel aan de bak.

[0:17:02] En dat is de vraag die ik aan de staatssecretaris stel.

[0:17:07] Een vervolgvraag van het lid Constitutie.

[0:17:09] Ja, de VVD blijft een beetje duiken en dat begrijp ik niet helemaal.

[0:17:13] Volgens mij kan de VVD gewoon uitspreken... ja, ik vind dat de achterstellige onderhoud van vergunningen en afspraken... dat moet worden gewoon geregeld.

[0:17:22] Oké, ik zie de VVD knikken.

[0:17:23] Nou, dat is fijn.

[0:17:24] Want dan is mijn vervolgvraag... is de VVD het met mij eens dat juist wat de VVD wil... dus die uitbreiding van defensie tot waar nodig...

[0:17:33] dat de draagvlak daarvoor cruciaal is en dat je die draagvlak alleen maar kan behouden voor de toekomst als je netjes opereert en dus ook mensen daarin meeneemt en dus ook respecteert waar er grenzen zijn als het gaat om gezondheid en milieu.

[0:17:49] Ik duik helemaal niet.

[0:17:53] Ik wil juist net iets aanstippen wat volgens mij u ook wil aanstippen.

[0:17:56] Het is niet op orde.

[0:17:57] Je wil natuurlijk in de samenleving draagvlak houden voor defensie.

[0:18:01] En om dat draagvlak te behouden heb je ook gewoon een goed stelsel van vergunningverlening nodig.

[0:18:05] Maar ik wil hier in dit debat wel een dilemma op tafel leggen, namelijk dat activiteiten van defensie die gaan de komende jaren fors uitbreiden.

[0:18:12] En het kan wat ons betreft niet zo zijn, in een internationale geopolitiek speelveld zoals die vandaag de dag is, dat dan defensie beperkt wordt.

[0:18:20] Enerzijds door vergunningen, door een missend draagvlak.

[0:18:24] Dus moet er echt iets gebeuren op dit terrein, want anders gaan mensen bezwaar maken, handhavingsverzoeken indienen.

[0:18:30] En dan kom je echt in een ongeleid speelveld uit, wat we gewoon niet willen.

[0:18:34] Dus het moet gewoon goed geregeld worden.

[0:18:37] Dan geef ik nu het woord aan de heer Bumminga.

[0:18:42] Dank u wel, voorzitter.

[0:18:43] Ik hoop dat de antwoord ook kort is, want dan kan ik nog meemaken.

[0:18:49] Ik was niet van plan om te interrupteren, maar toen hoorde ik in een keer de heer Buijs zeggen dat PFAS een Europees vraagstuk is.

[0:18:58] Dat triggerde mij juist door het artikel van vanochtend waarin staat Fabriek in Helmond lozen jarenlang PFAS in Riool.

[0:19:06] wat enorme impact heeft voor de mensen die daar ook wonen, maar ook voor Nederland, vindt de VVD, vindt de heer Buijs, dat dit probleem inderdaad niet op Nederlands niveau aangepakt moet worden, maar enkel Europees.

[0:19:25] Nou, het is natuurlijk niet zo, voorzitter, dank.

[0:19:28] Het is niet zo dat Nederland niks doet.

[0:19:30] In het eerdere debat, heer Bemenga, heeft de staatssecretaris uitvoerig stilgestaan bij de acties die nationaal genomen worden.

[0:19:37] Een voorbeeldje daarvan is dat PFAS tegenwoordig een ZZS is, een zeer zorgwekkende stof, waar een minimalisatieplicht op rust.

[0:19:44] Dus bedrijven die PFAS hanteren, moeten al richting minimalisatie van lozingen gaan.

[0:19:51] Ik denk dat het een heel goed besluit is.

[0:19:54] En we zien ook wel dat er in de toezicht en handhaving gewoon strakker dan in een langere verleden gehandhaafd wordt.

[0:20:00] Dus ik bedoel eventjes richting Geen Moers bijvoorbeeld zitten we er bovenop en dat doet deze staatssecretaris ook.

[0:20:06] Dus wat dat betreft vind ik dat nationaal gezien een goed beleid en we moeten oriënteren en focussen op Europees beleid dat daar verder stappen ondernomen worden.

[0:20:15] Fijn om te horen dat er iemand hier aan tafel blij is met de non-actie van de staatssecretaris als het hier om gaat.

[0:20:27] Als je kijkt naar PFAS bijvoorbeeld, dan zie je dat bijvoorbeeld Frankrijk of Denemarken, die gaan veel verder.

[0:20:36] Die gaan gewoon naar een nationaal verbod toe.

[0:20:38] Die komen met actieplannen.

[0:20:40] Vindt de VVD ook niet dat wij zo ver moeten gaan?

[0:20:43] om juist de mensen, bijvoorbeeld in Helmond van vanochtend, om juist die veiligheid en die gezondheid van deze mensen te waarborgen.

[0:20:51] De vraag is aan de heer Buizen gesteld.

[0:20:57] Ik vind de aanpak van de staatssecretaris landelijk op dit moment voldoende.

[0:21:02] Dus wij staan niet achter het standpunt van de D66 om naar een verbod toe te gaan landelijk.

[0:21:09] Het woord is aan de volgende spreker, de heer Boutkamp.

[0:21:13] Ik wil beginnen met de ronde tafelgesprekken die we afgelopen week hadden.

[0:21:23] Daar kwam iets naar voren wat ik onder de aandacht wil brengen bij de staatssecretaris, namelijk de regierol.

[0:21:32] Het bleek gewoon tijdens die bespreking dat men naar elkaar zat te kijken van wie gaat de regio oppakken bij de gezondheid-effectsrapportage.

[0:21:40] En dat is jammer, want er zitten bekwame mensen aan tafel.

[0:21:46] En daarom is mijn vraag aan de staatssecretaris, is de staatssecretaris bereid

[0:21:51] om dit op te pakken, om te kijken wie hij kan aanwijzen als regio, of misschien dat de staatssecretaris zelf leiding gaat geven aan deze regio via zijn ministerie.

[0:22:04] Maar graag helderheid hierover.

[0:22:05] Dat was mijn eerste vraag aan de staatssecretaris.

[0:22:08] Gaat ik verder, voorzitter.

[0:22:09] Voorzitter, geurhinder.

[0:22:10] Geurhinder is voor ieder mens verschillend.

[0:22:12] Wat er één lekker vindt ruiken, vindt de ander stinken.

[0:22:15] De geurbelasting wordt berekend met een verspreidingsmodel.

[0:22:18] We hebben eerder gezien dat modellen niet de daadwerkelijke waarde weergeven.

[0:22:22] De PVV is van mening en heeft het al eerder gezegd, namelijk meten is weten, in plaats van achter je bureau zittend met een natte vinger waardes vaststellen.

[0:22:31] Welke mogelijkheden ziet de staatssecretaris om het principe meten is weten in het veld uit te laten voeren?

[0:22:37] En gaat hij ook het principe van haalbaar, betaalbaar en realisme toepassen?

[0:22:42] De Europese Raad heeft een nieuwe Europese richtlijn voor luchtkwaliteit aangenomen, waar vanaf 2030 er strengere eisen zullen gaan gelden voor fijnstof- en stikstofdiëcide.

[0:22:52] Vragende staatssecretaris, houdt de staatssecretaris rekening met deze datum met de implementatie van Nederlandse wet en regelgeving?

[0:22:58] Dan voorzitter, Nederland is een postzegel op de wereldkaart, waar het gezien alle activiteiten die er zijn, het bijna onmogelijk is om geen geluid te horen.

[0:23:08] Nederland is een van de dichtstbevolkte landen ter wereld en dat zal niet verminderen.

[0:23:12] Geluid bepaalt vaak hoe fijn of juist hoe vervelend we een plek vinden.

[0:23:17] Maar hoe we die geluiden ervaren is voor iedereen anders.

[0:23:21] Het geluidshinder is een gevoelswaarde dat kan uitpakken in hinderlijk en belastend voor de een is het voor een ander geen probleem.

[0:23:30] In de brief van de staatssecretaris benoemt hij een aantal grote lawaaimakers, waaronder windturbines.

[0:23:35] Het voornemen is om een goed onderbouwd normenkade vast te stellen dat goed aansluit bij de advieswaarden van de Wereldgezondheidsorganisatie.

[0:23:44] Maar de Nederlandse geluidsnorm voor windturbines wordt anders toegepast dan in de rest van Europa.

[0:23:49] Nederland hanteert als toegestaan geluidsniveau het gemiddelde over een jaar.

[0:23:53] Dit in tegenstelling tot onze omringende landen waar sprake is van grenswaarden voor geluid die op geen enkel moment mogen worden overschreden.

[0:24:01] En doordat windturbines regelmatig stilstaan, als het niet voldoende waait, of stilgezet worden als er teveel wind is, zal die waarde gemiddeld niet zo gauw overschreden worden.

[0:24:10] Maar dat beschermt omwonenden in het geheel niet tegen de veel hogere geluidsoverlast.

[0:24:16] Bovendien is het door de turbine geproduceerde geluid een berekende waarde.

[0:24:21] De fabrikant maakt met computerprogramma's een berekening van het geluid dat de betreffende turbine zal produceren onder theoretische omstandigheden.

[0:24:28] Hoe valt dit te controleren en door wie?

[0:24:31] Mochten er toch nieuwe windturbines geplaatst gaan worden, dan is de oproep aan de staatssecretaris of deze rekening houdt met de nieuwste wetenschappelijke inzichten over gezondheidsrisico's en afstandsnormen.

[0:24:41] We praten momenteel veel in andere dossiers over gezondheidseffectsrapportages, dus waarom niet bij windturbines?

[0:24:48] Graag een reflectie van de staatssecretaris en wordt dit meegenomen in de nieuwe regelgeving, waardoor inwoners een betere rechtspositie wordt gewaarborgd.

[0:24:56] Voorzitter, de PVV heeft meermaals aandacht gevraagd voor PFAS en het verbod op allen.

[0:25:02] Ondertussen zien wij een andere wind waaien in Brussel door het rapport van Draghi.

[0:25:07] En in buurland Duitsland is men ondertussen expliciet tegen een totaalverbod op PFAS.

[0:25:14] Als er alternatieven beschikbaar zijn, moeten deze wel worden vervangen, deze PFAS-producten.

[0:25:19] Ook pleit Duitsland voor een evenwichtig Europese regelgevingskader... met een risicogebaseerde aanpak in het chemicaliebeleid binnen REACH.

[0:25:28] De vraag is nu aan de staatssecretaris met welke insteek hij nu het gesprek aangaat in Brussel over dit onderwerp.

[0:25:34] En voorzitter, de staatssecretaris heeft eerder toegezegd om in gesprek te gaan met de maritieme sector... over het gebruik van producten met PFAS waar geen alternatieven beschikbaar zijn.

[0:25:44] U zit er ruim over uw spreektijd.

[0:25:47] Mag ik deze vraag nog even afronden?

[0:25:51] Als u niet langer dan drie seconden duurt.

[0:25:53] Binnen welke termijn gaat de staatssecretaris uitvoering geven aan deze toezegging?

[0:25:58] Ik wou keurig zeggen, maar dat is het ook weer niet.

[0:26:00] Maar hartelijk dank.

[0:26:02] Een interruptie van mevrouw Wingerleij.

[0:26:05] U zegt iets over geurhinder en over geluidshinder en dan specifiek geluidshinder op het gebied van windmolens.

[0:26:12] Maar hoe kijkt de PVV aan tegen

[0:26:16] geurhinder in het algemeen.

[0:26:17] Een vindt het vies ruiken, de andere niet.

[0:26:20] En geluidshinder, waar u dus wel, als ik het goed begrepen heb, strengere ijs wilt rondom een windmolen.

[0:26:27] Maar hoe kijkt u daar dan in het algemeen naar?

[0:26:30] Want mensen kunnen ook

[0:26:32] ziek worden van geluidshinder door andere redenen.

[0:26:37] Autosnelweg, ik noem maar dingen.

[0:26:39] Ik vond het wel interessant dat u nu vraagt naar strengere regels.

[0:26:43] Dus daar had ik graag wat meer uitleg van.

[0:26:46] Een vraag aan de heer Boutman.

[0:26:50] Dan laat ik eerst zeggen dat ik zeer blij ben dat mevrouw Wingelaar het goed vond dat ik dit zo aan de orde stelde.

[0:27:00] Ik hoor weleens wat anders namelijk.

[0:27:03] Omdat de staatssecretaris in de brief die bij de stukken zat een aantal lawaaimakers benoemd, waaronder ook windturbines worden benoemd, en dat het kabinet daarmee bezig is.

[0:27:20] Maar het kabinet zou voor 1 juli komen met nieuw beleid over windmolens.

[0:27:26] Dat is voor zich uitgeschoven.

[0:27:29] Als het niet zo is, dan krijg ik wel een correctie van die kant, denk ik, via de staatssecretaris.

[0:27:35] Maar waar het mij om gaat, is dat regelmatig...

[0:27:39] Dan komen er zaken naar voren met het plaatsen van windmolens, waarbij afstanden korter zijn, laagfrequent geluid een rol speelt, slagschaduw een rol speelt, enzovoort.

[0:27:50] Dus het lijkt wel alsof we de gezondheidseffecten van omwonenden op een ander niveau inschatten dan het mogelijk maken van het plaatsen van.

[0:28:04] En dat verbaast ons.

[0:28:05] En dan de koppeling met zeg maar de geur.

[0:28:08] Ja, ook bij geur is het het ene.

[0:28:10] Ik bedoel, het klinkt misschien raar, maar het zal misschien ook andere heel prettig in de oren klinken.

[0:28:15] Maar ja, ik vind mest zeg maar als ik door het Nederlandse landschap fiets, loop, wandel of met de auto zit.

[0:28:21] Ja, vind ik gewoon een horen bij het Nederlandse landschap.

[0:28:25] Ook de geur van mest.

[0:28:26] Sommigen zullen het vreselijk vinden, maar ik vind het prima.

[0:28:31] Geurnormen zijn ook individueel bepalend.

[0:28:33] Maar we hebben nu eenmaal normen vastgesteld.

[0:28:35] Alleen, als je een norm gaat bepalen aan de hand van een computermodel... We hebben het gezien met het stiktelmodel.

[0:28:42] Ja, jongens, laten we toch even realistisch worden.

[0:28:45] We zorgen ervoor dat je gewoon kan zeggen... het komt daar vandaan en het mag niet verder dan dat.

[0:28:51] Ik kan daar wel uren over praten.

[0:28:54] Ik merk het, maar dat gaan we niet doen.

[0:28:56] Het woord is aan de heer Pierik voor een interruptie.

[0:29:00] Ja, dank, voorzitter.

[0:29:01] Dan geef ik toch de heer Boutkamp nog iets meer spreektijd.

[0:29:06] Hij geeft recht aan dat geurhinder heel subjectief is.

[0:29:09] De een vindt mest fantastisch ruiken en de andere krijgt er hoofdpijn van bij wijze van spreken.

[0:29:15] En de PVV is ook altijd een partij van meten is weten.

[0:29:20] Hoe denkt de PVV de geurhinder te kunnen meten op basis van een objectief criteria?

[0:29:30] Dank u wel, voorzitter.

[0:29:33] Ik zal me best om het kort houden.

[0:29:35] Ik heb uit de stukken gelezen dat de staatssecretaren verwijst naar het verspreidingsmodel, en dat is dan afgekort V-stacks.

[0:29:47] Ik word alweer gecorrigeerd op het Engels.

[0:29:54] Dat is weer een computermodel.

[0:29:57] Maar volgens mij zijn er wel technieken tegenwoordig die wel geur kunnen gaan bepalen.

[0:30:03] Maar ik ben daar heel eerlijk in.

[0:30:05] Daar heb ik minder verstand van als, vermoed ik, de heer Pierik, die daar meer in thuis is.

[0:30:12] In dat geval geven wij het woord aan mevrouw Vingelaar als volgende spreker.

[0:30:17] Dank u wel, voorzitter.

[0:30:18] Voorzitter, het stelsel dat we in Nederland hebben om de leefomgeving van mensen te beschermen, doet op dit moment niet wat het zou moeten doen.

[0:30:25] Daarom is het goed dat er gewerkt wordt aan het versterken van het VTH-stelsel.

[0:30:29] en dat onze omgevingsdiensten versterkt worden.

[0:30:32] In een eerder debat heb ik hier enkele oplossingen voor aangedragen en ik ben blij om te zien dat het verschuiven van plusstaken naar basisstaken van omgevingsdiensten meegenomen gaat worden in het uitwerken van oplossingen voor het halen van de robuustheidscriteria.

[0:30:45] Nu is het belangrijk om voortvarend aan de slag te gaan met het wetsvoorstel.

[0:30:49] Wel hebben wij vragen bij tijdspad.

[0:30:52] De omgevingsdiensten moeten op 1 april 2026 aan de Robuustheidscriteria voldoen.

[0:30:57] Maar de wet die daarbij moet gaan helpen, gaat pas in op 1 juli 2026.

[0:31:03] Kan de staatssecretaris uitleggen hoe dit wetsvoorstel op tijd gaat helpen om aan de criteria te voldoen?

[0:31:09] Onlangs kwam een onderzoek van het RIVM naar buiten over de uitstoot van schadelijke stoffen rondom Camelot.

[0:31:15] En, voorzitter, dit onderzoek leidt tot heel veel zorgen.

[0:31:18] Met een nieuwe methode, de zogenaamde Hazard Index of HI-methode, is hier gekeken naar drie specifieke kankerverwekkende stoffen.

[0:31:26] En hoewel deze stoffen afzonderlijk voldoen aan de huidige milieuregels, blijkt dat de optelsom van deze drie zeer zorgwerkende stoffen

[0:31:34] toch een hoger risico op kanker oplevert.

[0:31:37] Wat nu sociaal contract betreft, is kijken naar het gezamenlijke risico van meerdere stoffen in de lucht, dus niet per stof afzonderlijk, een goede zaak.

[0:31:46] Kan de staatssecretaris aangeven hoe het gebruik van de Hazard Index verder toegepast gaat worden?

[0:31:52] En ziet de staatssecretaris kans om deze methodiek te verankeren in het vergunningenbeleid?

[0:31:58] Verder, voorzitter, ik zit nog niet zo heel lang in de Tweede Kamer, maar wel lang genoeg om ongeduldig te worden.

[0:32:05] Mijn eerste motie heb ik in september samen met collega Gabriels ingediend, waarin ik vroeg om te bezien of bodemregelgeving aangescheerd moet worden ten aanzien van het gebruik van Bomex.

[0:32:15] Dat is iets waar men in Zuid-Limburg bij de verbreding van de A2 zich grote zorgen om maakt.

[0:32:20] Dat onderzoek loopt, dat weet ik, maar ik wil weten wanneer is het onderzoek afgerond en kunnen de resultaten met de Kamer gedeeld worden.

[0:32:29] Dit valt ook te bekijken als onderdeel van een bredere trend.

[0:32:32] Namelijk dat we in Nederland er steeds te laat achterkomen hoe schadelijk bepaalde stoffen voor onze leefomgeving zijn.

[0:32:39] En vervolgens nog langer nodig hebben om iets te verbieden of terug te dringen.

[0:32:44] Pas als na jarenlang onderzoek blijkt dat een stof schadelijk is, worden er stappen genomen.

[0:32:49] is de staatssecretaris het met mij eens dat dat beter moet kunnen.

[0:32:53] Op deze manier kunnen stoffen jarenlang toegepast worden en grijpen we veel te laat in.

[0:32:58] Hoe kijkt de staatssecretaris naar het omkeren van de bewijslast voor bijvoorbeeld potentieel zeer zorgwekkende stoffen?

[0:33:05] Of voor de toepassing van nieuwe bouwmaterialen die gebaseerd zijn op industriële afvalstromen zoals boommix en staalslakken?

[0:33:13] Hiermee bedoel ik, we passen het pas toe als aangetoond is

[0:33:18] dat het niet schadelijk is voor gezondheid en milieu.

[0:33:21] Ik sluit af met het bericht van morgen, inderdaad in de krant, dat deed mijn collega ook al, over custom powders in Helmond.

[0:33:28] Zeker 15 jaar lang lozen deze fabriek PFAS rechtstreeks in het riool.

[0:33:33] De verantwoordelijke wethouder daar noemt dit crimineel.

[0:33:37] En voorzitter, dat is het ook.

[0:33:39] De gemeente zit ook nog eens met een hoge saneringskosten, terwijl de fabriek inmiddels failliet is.

[0:33:44] Mijn vraag aan de staatssecretaris.

[0:33:46] Wat kan de staatssecretaris doen om deze gemeente te ondersteunen om de claim neer te leggen bij geen moeders?

[0:33:52] Want het is een feit dat destijds Dupont op de hoogte was van deze praktijken.

[0:33:57] En terwijl ik deze vraag stel, weet ik al bijna wat het antwoord gaat zijn.

[0:34:01] Want ten slotte, voorzitter, voelt de staatssecretaris door weer een incident niet meer urgentie voor regels en betere vergunningen, toezicht en handhaving?

[0:34:10] Dank u wel, voorzitter.

[0:34:24] Een vraag aan mevrouw Wengelaar.

[0:34:26] Die stelde de vraag aan de staatssecretaris met betrekking tot de omgevingsdiensten en de wet.

[0:34:33] De omgevingsdiensten hadden

[0:34:36] Die hebben jaren geleden al te horen gekregen dat zij, zeg maar, moeten gaan toewerken naar die robuustheid.

[0:34:42] En het had dan ook de omgevingsdiensten gesierd als zij vooruitlopend op de wet robuust waren op 1 april 2026, zoals gevraagd.

[0:34:51] Deelt het NRC deze mening ook?

[0:34:55] Gelijktijdig die omgevingsdiensten.

[0:34:56] Dat toont ook aan, want wat is gebeurd in Limburg nu is niet goed, is fout.

[0:35:04] Maar de vraag die dan natuurlijk erachter had moeten zitten is, waarom is het dan niet eerder geconstateerd eigenlijk door de toezichtgehouden instanties?

[0:35:11] Dus ja, dat is eigenlijk toch ook heeft te maken met diezelfde vraag over de omgevingsdiensten, met die robuustheid.

[0:35:16] Mevrouw Wiggelaar.

[0:35:18] Dank u wel, voorzitter.

[0:35:19] Helmond ligt trouwens niet in Limburg, maar in Brabant.

[0:35:22] Dat is het eerste.

[0:35:24] Nou, wij hebben volgens mij goed meegedacht vorige keer om inderdaad die robuustheidscriteria

[0:35:33] om die voor die omgevingsdiensten makkelijker te laten bereiken, bijvoorbeeld door het verplaatsen van de basisstaken.

[0:35:43] Ik vind dat omgevingsdiensten dat ook moeten zijn per 1 april 2026.

[0:35:49] Dat hebben we met elkaar afgesproken.

[0:35:52] Waar ik misschien wat minder streng dan u in de wedstrijd zit, is dat we vooral moeten... Dat als het doel in zicht is, dan vind ik dat belangrijker dan dat je welke maatregelen dan ook al meteen gaat inzetten.

[0:36:06] Dus dat.

[0:36:07] En uw tweede vraag ben ik heel even kwijt.

[0:36:10] O jee.

[0:36:11] Nou, de heer Boutkamp, wat was uw tweede vraag?

[0:36:13] Heel kort.

[0:36:14] Mevrouw Wingelaar schetste de situatie aan, zeg maar, met betrekking tot die illegale lozing die al jarenlang gedulde.

[0:36:21] En de vraag die ik had, ja, toont dit niet aan dat eigenlijk de toezichthouder, daarmee ook de omgevingsdiensten, eigenlijk onvoldoende robuust waren om dit te kunnen constateren?

[0:36:31] Mevrouw Wingelaar?

[0:36:33] Nou, meneer Boutkamp, deze omgevingsdienst heeft dat wel geconstateerd.

[0:36:38] Ze hebben zelfs een claim uitgeschreven en daardoor is het bedrijf failliet gegaan.

[0:36:43] Dus ik kan die conclusie nu niet met u delen of deze omgevingsdienst op dat gebied gefaald heeft.

[0:36:50] Oké, dan is er ook nog een interruptie van de heer Buijsen voor mevrouw Wingelaar.

[0:36:53] Dank u wel, voorzitter.

[0:36:54] Een korte vraag voor mevrouw Wingelaar.

[0:36:55] Hoe kijkt mevrouw Wingelaar aan tegen, als het gaat over omgevingsdiensten, een gedwongen behalen van de robustheidscriteria?

[0:37:03] Oftewel, als omgevingsdiensten nu te klein zijn, bijvoorbeeld in schaal, dat er dan gedwongen gefuseerd moet worden.

[0:37:10] Mevrouw Wingelaar?

[0:37:12] Nou, dat moet geen verrassing voor de heer Buijsen zijn, want ik heb de vorige keer een motie ingediend dat wij tegen het gedwongen fuseren zijn van omgevingsdiensten.

[0:37:23] Goed, nu zie ik geen interrupties meer.

[0:37:25] Dan is de volgende spreker de heer Gabriels.

[0:37:28] Dank u wel, voorzitter.

[0:37:30] Eet geen groenten uit de eigen tuin.

[0:37:32] Laat je kind niet spelen in zeeschuim.

[0:37:34] Hier niet zwemmen.

[0:37:35] En afgelopen week met Paso kwam er het advies.

[0:37:37] Eet geen eitjes van hobbykippen.

[0:37:39] PFAS zitten overal en ze gaan nooit meer weg.

[0:37:42] Ze zitten in ons voedsel, vruchtwater, moedermelk, bloed en zijn slecht voor onze gezondheid.

[0:37:47] Het echte advies moet zijn, verbied die shit.

[0:37:50] En dat roept GroenLinks Partij van de Arbeid al jaren.

[0:37:53] En dus, voorzitter, heb ik de volgende vragen aan de staatssecretaris.

[0:37:57] Wat is de stand van zaken ten aanzien van de motie van GroenLinks Partij van de Arbeid die oproept voor de zomer een verbod op het lozen van PFAS uit te werken?

[0:38:04] Hoe staat het met de PFAS restrictie in Europa en zet de staatssecretaris zich scherp in om zo min mogelijk uitzonderingen door te laten en verder uitstel te voorkomen?

[0:38:12] Wat is het tijdspad?

[0:38:14] En is de staatssecretaris het met GroenLinks Partij van de Arbeid eens dat er heel snel een verbod moet komen op PFAS-houdende producten waar al alternatieven voor zijn?

[0:38:21] En kan de staatssecretaris toezeggen dat hij alvast PFAS-houdende kleding gaat verbieden, zoals ook Frankrijk en Denemarken dat al gedaan hebben?

[0:38:28] Voorzitter.

[0:38:30] U heeft een interruptie van de heer Pierek.

[0:38:34] Ja, dank voorzitter.

[0:38:37] GroenLinks is altijd heel stevig tegen PFAS en ik snap dat wel, want het is natuurlijk ook een heel vervelend goedje, maar er zijn natuurlijk altijd toepassingen van PFAS waar echt geen alternatieven voor zijn.

[0:38:49] Het wordt in kunstmatige hartkleppen gebruikt, het wordt in producten gebruikt die ook levensreddend kunnen zijn.

[0:38:55] Is dan zo'n algeheel PFAS-verbod, is dat dan niet heel killing voor een aantal mensen ook?

[0:39:06] Dank u wel, voorzitter, en dank voor de vraag.

[0:39:08] Ik stel letterlijk de vraag aan de staatssecretaris.

[0:39:10] Is de staatssecretaris het met GroenLinks Partij van de Arbeid eens dat er een heel sneller verbod moet komen op PFAS-houdende producten waar al alternatieven voor zijn?

[0:39:17] Als er geen alternatieven voor zijn, zullen we als de wie de weer gaat samen met de industrie innovaties moeten aangaan en zo snel mogelijk ook naar alternatieven moeten zoeken.

[0:39:26] Het alternatief is dat PFAS zich ophoopt, zoals nu in dagelijkse berichten, in bloed, in lichaam.

[0:39:35] En dat kan ook niet gezondheidsbevorderend werken.

[0:39:38] En dat is het ook niet.

[0:39:38] Dat is ook aangetoond.

[0:39:40] Dus wij zijn voor onderzoek naar alternatieven, PFAS-loze innovaties.

[0:39:46] Maar als het om bullshitproducten gaat, zoals regenjas of bepaalde textiel, dan zeggen wij verbied die shit.

[0:39:54] Een vervolgvraag van de heer Peer.

[0:39:55] Ik zou u allemaal willen vragen om iets korter in uw vragen en antwoorden te zijn.

[0:40:01] Ja, dat ga ik zeker doen.

[0:40:02] Ik ben altijd van de korte vragen.

[0:40:04] Dus zolang er geen alternatieven zijn voor sommige producten, dan wil ook GroenLinks beleid daarbij gewoon een soort gedogen beleid nog voor het gebruik van PFAS.

[0:40:15] Als het om levensbedreigende, zeer belangrijke toepassingen gaat, begrijpen wij dat er naar alternatieven gezocht moet worden en tot die tijd die productgroepjes, dat gaat om een klein percentage, niet uitgezonderd kunnen worden.

[0:40:28] Maar voor alle andere materialen, de frivoliteiten waar producenten allemaal PFAS voor gebruiken, daarvoor zeggen wij nogmaals verbied die shit.

[0:40:41] Vervolgt u uw betoog?

[0:40:46] Het kan niet zo zijn dat onafbreekbare schadelijke chemicaliën zich ophopen in onze lichaam omdat producenten vinden dat PFAS moeten zitten in bepaalde bullshitproducten.

[0:40:54] Verbieden die hap.

[0:40:56] Dan Tata Steel.

[0:40:57] Bijna honderd van de honderd acht ovens van kooksgasfabriek 2 lekken gif.

[0:41:01] En dan nog het nieuws van RIVM dat er veel te veel kankerverwekkende paks in de ei mond zijn.

[0:41:06] Er moet snel iets gebeuren.

[0:41:07] En exact een jaar geleden diende ik een motie in om per direct te starten met een gezondheidseffectrapportage.

[0:41:12] De methodiek daarvoor is inmiddels af, dank RIVM.

[0:41:15] En dan nu de vraag, kan de staatssecretaris nog voor het meirecès een onafhankelijke verantwoordelijke aanwijzen, zoals de heer Boutkamp noemde, die deze GER zo snel als mogelijk uitvoert?

[0:41:25] Geen geborgde gezondheidswinst, geen maatwerkafspraken.

[0:41:32] Dank u wel, voorzitter.

[0:41:33] Over de GER gesproken.

[0:41:35] Het klinkt heel eenvoudig wat de heer Gabriels hier stelt.

[0:41:39] Maak een GER, maak hem onderdeel van de maatwerkafspraken en alles is geregeld.

[0:41:44] Maar zo simpel is natuurlijk de praktijk niet.

[0:41:46] We hebben vorige week een technische briefing gehad over de GER met verschillende experts en wat voor mij bleef hangen,

[0:41:53] is eigenlijk twee dingen.

[0:41:54] Enerzijds heb je de juridische borging die gevraagd is en anderzijds heb je de snelheid waarmee je die juridische borging zou willen regelen.

[0:42:02] Dit komt niet en stevast niet terug in het verhaal van GroenLinks, PvdA.

[0:42:06] En ik vraag de heer Gabriels om daar een duiding bij te geven.

[0:42:08] Want wat is nou belangrijker, snelheid of juridische borging?

[0:42:14] Wij benoemen gezondheid in ieder geval.

[0:42:17] De VVD heeft over lachhalscilinders en de commerciële concurrentie met weerbedrijven.

[0:42:24] En ten tweede, die gezondheidseffectrapportage en de adviezen van de gezondheidseffect...

[0:42:30] van die groep, de expertgroep gezondheid in de Eimond.

[0:42:33] Wij vinden dat die zo snel als mogelijk meegenomen moet worden in de maatwerkafspraken.

[0:42:37] En we vinden dat er heel snel maatwerkafspraken moeten plaatsvinden.

[0:42:40] Daarom zetten wij ook druk, en dat zult u dadelijk ook horen, op het feit dat er een verantwoordelijke aangewezen moet worden, dat die gezondheidseffectrapportage er moet komen, dat de gezondheidswinst in kaart geplakt moet worden.

[0:42:50] en natuurlijk dat die juridisch geborgd moeten worden.

[0:42:53] Ik zou het ook heel fijn vinden als de heer Buijzen van de VVD samen met ons ook zorgt voor die juridische borging, zodat in ieder geval de omwonenden van Tata Steel een gezondere toekomst tegen moet kunnen zien.

[0:43:07] Nog een vraag van de heer Buijzen.

[0:43:09] Nou dankjewel voorzitter.

[0:43:12] Ger is niet verkeerd, laat ik dat even vooropgesteld zetten.

[0:43:14] Gezondheid, natuurlijk moeten we daaraan werken.

[0:43:17] Mij ontstond heel lang het beeld dat GroenLinks en PvdA eigenlijk twee onverenigbare zaken met elkaar wilden verenigen.

[0:43:23] Namelijk, we wilden de Ger borgen in de vergunningsverlening en het moet eigenlijk nu gebeuren.

[0:43:30] Dat gaat dus gewoon niet.

[0:43:32] Dus wij willen best wel samenwerken en die verbinding wil ik graag leggen om daar stappen in te zetten.

[0:43:39] Maar de illusie dat je via een vergunning de GER juridisch geregeld gaat krijgen, dat gaat wat ons betreft gewoon niet gebeuren.

[0:43:47] En dat is mijn vraag ook aan de heer Gabriels, hoe hij dat bekijkt.

[0:43:51] Fijn dat de VVD een stap wil zetten op gezondheid op dit vlak.

[0:43:55] Dank u wel.

[0:43:56] En ook voor het uitstralijke handel om daarin meer samen te werken.

[0:43:59] Dat zou ik ook fijn vinden om de VVD in dat gezondheidskamp te trekken.

[0:44:05] Ten aanzien van de juridische borging, als dat niet via de vergunningssituatie kan, dan moet het via een joint letter of intent of wat dan ook.

[0:44:14] Maar hoe dan ook zal Tata gehouden moeten worden

[0:44:17] gewoon juridisch ook aan gezondheidswinst van omwonenden, want het kan zo niet langer mee gaan.

[0:44:23] Dus dat kan via een joint letter of intent, het liefste via de vergunning.

[0:44:29] Daarvan heeft de heer Buijzen aangegeven dat dat niet kan.

[0:44:31] Wij willen dat het hoe dan ook juridisch geborgd wordt en gezondheidswinst in ieder geval concreet aanspreekbaar wordt, dat Tata concreet aanspreekbaar wordt om gezondheidswinst af te dwingen.

[0:44:41] Tot slot de heer Buissen met zijn laatste interruptie.

[0:44:44] Oh, toch niet.

[0:44:45] De heer Gabriels, de rest van uw betoog, alstublieft.

[0:44:48] Oh, oh, excuse.

[0:44:50] Ik zie nu dat het lid Kostic ook een vraag heeft.

[0:44:54] Ja, volgens mij waren we beide bij de briefing over de gezondheidseffecten-rapportage, waarbij in ieder geval de gezondheids-expertgroep zei, we hebben een jurist.

[0:45:05] als het gaat over de doorvoering van de GER in de vergunningen.

[0:45:11] En die heeft goede ideeën over hoe je dat wel zou kunnen regelen.

[0:45:16] Is GroenLinks-PvdA het met ons eens dat we de staatssecretaris moeten vragen om dan in gesprek te gaan met de jurist om te kijken of we daar iets van kunnen leren en meenemen?

[0:45:25] Dat was uw laatste interruptie.

[0:45:26] Triljard biljoen procent zijn wij dat met lid Kostic eens.

[0:45:30] En bij deze vraag de staatssecretaris om op die vraag te reageren.

[0:45:35] Hoeft lid Kostic dat niet meer te doen.

[0:45:38] U kunt verder met uw betoog.

[0:45:40] Dan, er is een andere motie die we exact een jaar geleden hebben ingediend, namelijk over de ger als generiek instrument in vergunningsverlening dat degene waar de heer Buizen om vraagt, namelijk hoe gaan wij gezondheid verankeren in vergunningsverlening van de toekomst in plaats van nu alleen maar te sturen op normen.

[0:45:59] Mijn vraag aan de staatssecretaris is, is hij al bezig met dat traject?

[0:46:02] En wat mij betreft hoeft hij niet te wachten op het Tata traject en graag reactie daarop.

[0:46:08] Dan het vuurwerkverbod.

[0:46:09] De aangenomen motie Bikker-Boswijk heeft de staatssecretaris gevraagd de AMVB voor de ontheffingsbevoegdheid zo spoedig mogelijk uit te werken, zodat het verbod niet wordt vertraagd.

[0:46:18] Is de staatssecretaris al begonnen met de uitwerking en zijn de relevante betrokkenen, zoals gemeente en politie, al betrokken?

[0:46:24] En is de analyse voor een veilige komende jaarwisseling al gestart?

[0:46:26] Wij verwachten een drama komend jaar.

[0:46:29] Hoe gaat het met de ontwikkelingen in de vuurwerkvoorraden?

[0:46:31] Zijn de gesprekken met de betrokkenen hierover al gestart?

[0:46:33] En wanneer kunnen we de analyse voor een veilige jaarwisseling in 2025 verwachten?

[0:46:37] staalslakken.

[0:46:39] Afgelopen dinsdag heeft de Kamer een oproep gedaan om op korte termijn een meldplicht voor toepassing van staalslakken in te voeren.

[0:46:44] Deze restproducten van staalproductie zorgen op sommige plekken voor milieuschade en dus gezondheidsschade.

[0:46:50] En graag wil ik zo snel mogelijk een brief hoe en in welk tijdspad de staatssecretaris deze motie gaat uitvoeren.

[0:46:54] En kan de staatssecretaris hier alvast een reactie over geven?

[0:46:59] En dan, voorzitter, dit alles gaat over zorgen en het voorkomen van zorgen voor de gezondheid van mens en dier.

[0:47:05] En dus ook over het voorzorgsprincipe.

[0:47:07] Afgelopen week kregen we de resultaten van een juridisch onderzoek naar aanleiding van een motie van GroenLinks Partij voor de Arbeid om het voorzorgsprincipe beter te verankeren in de wet.

[0:47:15] Conclusie van het onderzoek, de informatiepositie van het bevoegd gezag moet versterkt worden zodat ze het voorzorgsprincipe beter kunnen toepassen.

[0:47:22] Het beste kan dat door parallel in te zetten op onderzoeken, zoals het chemische impulsprogramma, en door het concreter beschrijven van de informatiepositie in de wet.

[0:47:31] Denk bijvoorbeeld aan de rapportageverplichting voor bedrijven.

[0:47:34] Kan de staatssecretaris toezeggen dit te gaan doen?

[0:47:38] Ja, voorzitter, het is een teringzooi daar buiten op het gebied van milieu.

[0:47:42] En we hebben bijna nooit echt tijd om uitgebreid erover te spreken.

[0:47:45] En dan gaat de VVD over lachgascilinders en over kalamie hebben en zo.

[0:47:49] Maar het is me gelukkig gelukt om deze onderwerpen binnen de tijd te benoemen.

[0:47:58] Het woord is aan de heer Pirck.

[0:48:03] Een persoonlijk feit begrijp ik van de heer Wuis.

[0:48:08] wordt de VVD beticht dat wij buiten de inhoud van het commissiedebat leefomgeving gaan.

[0:48:16] Alle punten die ik aan heb gehaald in mijn debat betreft agendastukken die gewoon op de agenda stonden.

[0:48:23] Dus dat wil ik toch eventjes gezegd hebben.

[0:48:25] En ik wil ook een punt maken van taalgebruik van de heer Gabriel.

[0:48:27] Als meermaals komt woord shit en nou allemaal andere... Ik vind woorden die niet in het debat thuishoren komen over de tafel.

[0:48:34] Ik stoor me eraan.

[0:48:38] Ik wil eigenlijk graag door naar de volgende spreker.

[0:48:45] De VVD kiest zelf de belangrijke onderwerpen ten aanzien van het milieu die de VVD hier wil bespreken.

[0:48:51] Wij kiezen ook zelf hoe we daarop reageren.

[0:48:57] De belangrijke zaken ten aanzien van milieu en gezondheid worden op geen enkele wijze benoemd.

[0:49:02] dat ik dit telkens benoem, omdat ik dat zeer spijtig vind voor een partij die dan zegt dat wel belangrijk te vinden, maar er vervolgens op geen enkele wijze in dit soort debatten aandacht aan schenkt.

[0:49:13] En met betrekking tot het taalgebruik, ik denk dat als u normeert naar mij, u het ook naar heel veel anderen kunt doen en inclusief naar uzelf, want volgens mij heb ik geen hele rare woorden gezegd.

[0:49:26] Het kan zijn dat daar de meningen over deeld zijn en ieder lid gaat er inderdaad over zijn eigen woorden.

[0:49:31] Ik geef graag het woord aan de heer Pierek.

[0:49:34] Ja, dank voorzitter.

[0:49:37] Het recente geuronderzoek uitgezet door het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat roept bij de BBB niet alleen vragen op, het roept ook verbazing op en onbegrip.

[0:49:48] Want wat hier gebeurt is eigenlijk eerlijk en objectief.

[0:49:51] Wat hier niet gebeurt is eerlijk en objectief onderzoek uitvoeren.

[0:49:55] Het is onderzoek uitgezet dat boeren in een kwaad daglicht zet en de schijn van vooringenomenheid nauwelijks weet te vermijden.

[0:50:05] Laten we eerst op basis van onze onvolprezende wetenschappelijke instituten vaststellen wat de belangrijkste bronnen zijn van geurhinder.

[0:50:13] En dan citeer ik een rapport van het RIVM, namelijk onderzoek, beleving, woonomgeving.

[0:50:19] En in dit rapport staan de glasheldere feiten.

[0:50:23] Buren, barbecues, vuurkorven, openhaarden, allesbranders veroorzaken meer ernstige geurhinder ten opzichte van de landbouw.

[0:50:33] Bij de eerstgenoemde geurbronnen ervaart ruim 5% van de omwonenden ernstige geuroverlast en bij de agrarische bedrijven en bij het uitrijden van mest is dat 2,5% van de omwonenden.

[0:50:45] Bovendien zien we dat de geurrinder veroorzaakt door stallen de laatste jaren juist afneemt, al dus het RIVM.

[0:50:52] Voorzitter, laten we duidelijk zijn.

[0:50:54] Geurrinder kan een serieus probleem zijn.

[0:50:57] Ja, mensen die naast een boerderij wonen verdienen dat hun zorgen serieus worden genomen.

[0:51:03] Maar bij beleid hoort ook eerlijk zijn en moet ook gebaseerd zijn op wetenschappelijke onderbouwing.

[0:51:10] Dit betekent dat alle belangrijke geurbronnen die voor hinder kunnen zorgen, moeten worden meegenomen in onderzoek.

[0:51:18] Als we kijken naar het recente geuronderzoek van INW, dan zien we bijvoorbeeld een vraag als... heeft de geur van de stallen van veehouderijen in uw woonomgeving... weleens invloed op uw sociale leven?

[0:51:30] Bijvoorbeeld doordat u minder vaak bezoek wilt ontvangen... of minder buitenactiviteiten onderneemt.

[0:51:37] Voorzitter, wat is dit?

[0:51:39] Is dit een serieuze onderzoeksvraag of is dit een suggestieve stemmingmakerij?

[0:51:43] Ik vraag aan de staatssecretaris hoe hij dat ziet.

[0:51:47] Een vraag als deze duwt mensen bewust in een negatieve richting.

[0:51:51] Mensen gaan situaties zoeken waarin ze keer op keer last hebben gehad van geuroverlast.

[0:51:59] Is de staatssecretaris met ons eens dat dit soort vragen de objectiviteit van het onderzoek ondermijnt?

[0:52:05] En is er ubruikt gecontroleerd of deze vragen neutraal geformuleerd zijn?

[0:52:10] En wie heeft de vragen opgesteld?

[0:52:13] Wat was het doel van het onderzoek?

[0:52:15] Waren daar ook vertegenwoordigers van het agrarische sector bij betrokken?

[0:52:19] Waar was het onderzoek voor bedoeld?

[0:52:20] En de allerbelangrijkste vraag is natuurlijk van wat wordt er gedaan met de onderzoeksresultaten uit dit onderzoek?

[0:52:28] En dan de zogenaamde motivatieprikkel, een verloting van VVV-bonnen onder de deelnemers.

[0:52:33] Wat is het doel hiervan?

[0:52:35] Wordt hiermee niet werkelijk beoogd om betrouwbare en genuanceerde antwoorden te verzamelen?

[0:52:40] Of is het de respons

[0:52:42] afkopen?

[0:52:44] Of is dit in werkelijkheid een recept voor gekleurde reacties waarbij mensen uit eigen belangen van nieuwsgierigheid meedoen, zonder een eerlijke weergave van hun persoonlijke ervaringen?

[0:52:54] Kan de staatssecretaris garanderen dat deze financiële prikkel geen invloed heeft op de objectiviteit van de uitkomsten?

[0:53:01] Voorzitter, geurbeleving is subjectief.

[0:53:05] Wat een... Heer Pierek, u heeft een interruptie van mevrouw Wingelaar.

[0:53:12] Ja, ik ben even stil omdat ik even niet goed weet hoe ik dit moet gaan formuleren.

[0:53:16] Maar wat is volgens u dan wel een objectief onderzoek?

[0:53:24] Ik heb gerefereerd aan het onderzoek van het RIVM, waar geurhinder landsbreed wordt onderzocht.

[0:53:31] We hebben niet alleen gekeken naar de geurhinder rondom boerderijen, maar naar geurhinder in heel Nederland.

[0:53:37] En dan kom je tot een heel breder beeld van wat voor ernstige geurhinder mensen ervaren.

[0:53:44] En dan kom je tot de conclusie dat...

[0:53:47] Ik heb het opgezomd.

[0:53:48] Vuurkorven, barbecues, overharden, alles brand is dat die veel meer mensen, veel meer omwonenden pijn doen, hinder opleveren dan de hinder die mensen ervaren rondom boerderijen.

[0:54:00] En ik denk dat we die kennisinstituten tekort doen als we daar geen leering uit trekken.

[0:54:10] Maar dan vindt u het betrekken van omwonenden

[0:54:13] en die bevragen over dit thema vindt u niet relevant.

[0:54:19] Dat vind ik zeker relevant, maar dat is dan wel gebeurd door een Rijksinstituut voor Milieu en Gezondheidszorg.

[0:54:25] Die weten hoe je een doelgroep moet stratificeren.

[0:54:29] Die weten hoe je een onderzoeksopzet moet doen.

[0:54:31] Die weten hoe je vragen moet stellen.

[0:54:33] Ik ben echt me helemaal kapot geschrokken van een vraag die ik net voorlas.

[0:54:37] Heeft de geur van stallen en verjouderijen in uw woonomgeving wel eens invloed gehad op uw sociale leven?

[0:54:43] En bijvoorbeeld doordat u bezoek niet wilt ontvangen of minder buitenactiviteiten onderneemt.

[0:54:49] Ja, dat is toch een beetje... Dat zijn vragen die er in ieder geval bij het Vragenlaboratorium, bij het CBS-werk 34 jaar gewerkt heeft, nooit heengekomen zouden zijn.

[0:54:59] De heer Perink, u kunt uw betoog vervolgen.

[0:55:06] Ik ga dan nog even verder.

[0:55:08] Voorzitter, geurbeleving is subjectief.

[0:55:10] Dat blijkt uit alles.

[0:55:11] Wat de EEN storend vindt, merkt dan er niet eens op.

[0:55:14] Toch kiest het ministerie ervoor om vooral te leunen op individuele beleving in plaats van te investeren op objectieve metingen van geurbelasting.

[0:55:22] Waarom?

[0:55:23] Waar blijft de wetenschappelijk aanpak gebaseerd op feiten in plaats van subjectieve cijfers over geurbeleving?

[0:55:29] Daarom stellen we de staatssecretaris vandaag een aantal concrete en kritische vragen.

[0:55:33] Eén.

[0:55:34] Gaat de staatssecretaris ook extra onderzoek doen naar de geurbronnen die omwonenden veel meer ernstig geur in erop leveren dan die vanuit de landbouw?

[0:55:43] Hoe zorgt de staatssecretaris ervoor dat ook de stem van veehouders evenzwaar weegt in dergelijke onderzoeken?

[0:55:49] En kan de staatssecretaris garanderen dat deze onderzoeken niet alleen een verzameling gaat worden van klachten?

[0:55:55] En hoe gaat de staatssecretaris ervoor zorgen dat de subjectieve uitkomsten van deze belevingsenquête niet gaan leiden tot aanscherping van de geurnormen?

[0:56:02] En is de staatssecretaris bereid om dit onderzoek direct te stoppen en wetenschappelijk instituut te betrekken bij dergelijke onderzoeken?

[0:56:11] Dat kunt u afronden, de heer Perik.

[0:56:13] Voorzitter, BBB staat pal achter onze boeren.

[0:56:17] De BBB gelooft in eerlijke besluitvorming en respect voor onze boeren.

[0:56:24] Wij willen vragen aan de staatssecretaris trek aan de noodrem en voorkom dat dit onderzoek dadelijk als politiek wapen wordt ingezet.

[0:56:32] Dank u wel.

[0:56:35] Dan is nu het woord aan lid Kostic.

[0:56:38] Dank voorzitter.

[0:56:40] De ILT signaleert dat de defensie zich niet houdt aan afspraken.

[0:56:43] Vergunningen zijn verouderd of niet op orde.

[0:56:45] Is de staatssecretaris het met ons eens dat dit onacceptabel is en het draagvlag voor de defensie schaadt?

[0:56:50] Kan de staatssecretaris voor de zomer een brief naar de Kamer sturen waarin hij uitlegt hoe hij ervoor gaat zorgen dat de ILT-signalen worden opgepakt en de vergunningen van de defensie worden aangepakt zodat mens en milieu voldoende worden beschermd?

[0:57:03] Dan aanslagreinigers met het gif DDAC en een lekker zoet smaakje.

[0:57:07] Katten krijgen er brandwonden van en het is heel schadelijk voor de leefomgeving.

[0:57:11] Kan de minister toezeggen het gif in groene aanslagreinigers te verbieden?

[0:57:15] Hij had daar de kans voor vorig jaar met een wet die al kantenklaar lag, maar die heeft hij van tafel geveegd.

[0:57:20] Komt hij dit jaar nog ook met de wet?

[0:57:24] Dan over andere schadelijke bronnen van gezondheid.

[0:57:26] Bijna driekwart van de Nederlanders maakt zich zorgen over hun gezondheid door de uitstoot van schadelijke stoffen.

[0:57:31] Dat voldoet nergens aan de advieswaarden van de Wereldgezondheidsorganisatie.

[0:57:34] Luchtvervuiling is na roken de grootste veroorzaker van gezondheidsschade in Nederland.

[0:57:39] En dat kost dit kabinet ook miljarden.

[0:57:42] Wil de staatssecretaris zich inzetten om te voorkomen dat vanaf 2026 minder geld voor schone lucht komt en hiervoor voorprinsjes zag aan de Kamer te berichten?

[0:57:51] Op welke termijn verwachten staatssecretaris de nieuwe EU-richtlijn luchtkwaliteit te implementeren in het Nederlands beleid en welk bedrag hoort daarbij?

[0:57:58] Mensen hebben een staatssecretaris nodig die naast de staat en actie toont in plaats van blijft hangen in onderzoeken.

[0:58:04] Uit een conservatieve schatting van Natuur en Milieu blijkt dat er nu jaarlijks 7 miljard aan schade wordt toegebracht aan de leefomgeving van mens en dier door de uitstoot van de industrie.

[0:58:12] Slechts 2% van de bedrijven veroorzaakt 75% van de schade.

[0:58:16] Waarbij met stip op 1 natuurlijk tata stiel.

[0:58:19] Kan de staatssecretaris toezeggen voor de zomer met een brief te komen waarin hij uitlegt hoe hij de kennis over deze maatschappelijke kosten expliciet meeneemt in keuzes, in begroting en in beleidsafwegingen.

[0:58:29] Voorzitter, omwonenden van Tata Steel hebben jarenlang moeten vechten om erkenning te krijgen dat Tata ze ziek maakt en hun leefomgeving vervuilt.

[0:58:35] Tata heeft dat altijd ontkend.

[0:58:37] De overheid heeft jarenlang niet ingegrepen.

[0:58:40] Het is dankzij burgers zoals Dirk dat er een paar jaar geleden eindelijk wat handhaving kwam.

[0:58:45] Maar Dirk zit nu thuis met kanker.

[0:58:47] Hij appte me hoe pijnlijk hij het vond dat de staatssecretaris tijdens de laatste vragenuur over de vervuiling en misleiding door Tata, Tata ging verdedigen en nul sympathie toonde richting de omwonenden.

[0:58:57] De overheid ongelooflijk veel goed te maken voor de burgers, dus de staatssecretaris moet nu echt in actie komen.

[0:59:03] De toezichthouder noemt Tata calculerend en opportunistisch en signaleert dat het bedrijf regels overtreeft en decennia oude onderdelen, die kankerverwekkende stoffen lekken, blijft gebruiken.

[0:59:12] De toezichthouder heeft er geen vertrouwen in dat dit verbetert.

[0:59:15] De eerdere beloftes van Tata worden niet nagekomen en de reclamekodige commissie heeft Tata ook al betrapt op een leugen.

[0:59:22] over hun bewering over vermindering van kankerverwekkende stoffen.

[0:59:26] Dan is toch het minste wat de staatssecretaris kan doen richting omwonenden, Tata veroordelen.

[0:59:31] Is hij daartoe bereid?

[0:59:33] Kan de staatssecretaris afspraken maken met een bedrijf dat dit gedrag laat zien en keer op keer aantoonbaar mensen en overheid misleidt?

[0:59:41] Ik wil daar echt uitgebreide reflectie op, want dit is geen incident meer, maar een structureel probleem waar omwonenden kapot door worden gemaakt.

[0:59:51] Voorzitter, dan een ander grote boom van de gezondheidsschade, de veeindustrie.

[0:59:54] Veehouderijen mogen nog altijd meer stank veroorzaken dan andere bedrijven.

[0:59:59] Omwonenden van veehouderijen worden ziek en de GGD roept al jaren om actie.

[1:00:04] De staatssecretaris is bezig met het aanpassen van de wetgeving.

[1:00:07] Recent stuurde hij allerlei onderzoeken naar de Kamer over de gevolgen van aangescherpte normen voor de veehouders.

[1:00:12] Prima, maar dit mag er niet toe leiden dat de uitspraak van de rechter wordt genegeerd en de winst van de agro-industrie weer boven de gezondheid van burgers wordt geplaatst.

[1:00:20] Kan de staatssecretaris toezeggen dat de gezondheid van de omwonenden centraal staat bij het aanscheppen van de normen straks?

[1:00:27] Dan de staalslaggen.

[1:00:28] IET had geconcludeerd dat de huidige regelgeving onvoldoende milieu en gezondheid beschermt.

[1:00:33] Nu laat ze zien dat in bijna alle onderzochte gevallen, zelfs bij goed gebruik van de staalslaggen volgens de regels, de milieu teveel wordt geschaad.

[1:00:42] Hoe rijmt de staatssecretaris dit met zijn stelling dat overheden voldoende juridische armslag hebben om op te treden tegen het gebruik van staalslaggen?

[1:00:49] Hoe kunnen overheden optreden als zelfs bij gebruik volgens regels milieu- en gezondheidsschade kan optreden?

[1:00:55] Wil de staatssecretaris op basis van inzichten van DLT kijken wat er nodig is om risico's voor mensen en milieu wel wettelijk af te dekken en ons voor de zomer daarover te informeren?

[1:01:04] Is de staatssecretaris met de Partij voor de Dieren eens dat gezien alle ontwikkelingen... Lidconstituent, ik wil u vragen nu af te ronden, alstublieft.

[1:01:10] Ja, dat ga ik doen.

[1:01:12] Is de staatssecretaris met de Partij voor de Dieren eens dat gezien alle ontwikkelingen niet meer gesproken kan worden van een veilige toepassing van de staatsstrak?

[1:01:18] Zo nee kan de staatssecretaris vijf voorbeelden geven waarin staatsstrakken wel goed ingepakt zijn en geen schade berokkenen.

[1:01:26] Dank u wel.

[1:01:27] U heeft een interruptie van de heer Buissen.

[1:01:30] Dank je wel, voorzitter.

[1:01:31] En ook, zoals ik richting de heer Gabriels gevraagd heb, ook de vraag aan lid Kostic.

[1:01:35] Het gaat over de GER voor Tata Steel.

[1:01:37] We hebben de uitgebreide technische briefing gehad.

[1:01:42] Nou, ik hoorde zojuist van de heer Gabriels dat het voor hem voldoende is als er een compromis gevonden wordt voor wat betreft de GER als het in de joint letter of intent komt en niet in de vergunningverlening.

[1:01:54] Staat u daar hetzelfde in als de heer Gabriels?

[1:01:57] Dit kost iets.

[1:01:59] Ik heb het woordje compromis niet gehoord uit de woorden van GroenLinks BVA, maar goed, dat zijn niet mijn woorden in ieder geval.

[1:02:05] Waar het om gaat, is dat we nu eindelijk ervoor zorgen dat de omwonenden ons weer kunnen vertrouwen.

[1:02:12] Ik heb net uitgebreid geschetst in meerdere debatten, dat Tata de Boer gewoon bedondert.

[1:02:19] Meerdere malen hebben ze ons voorgelogen.

[1:02:21] Dus je wilt

[1:02:24] als er een soort conceptafspraken worden gemaakt, dus wat het plan van Tata zal behelzen en welke maatregelen ze moeten nemen.

[1:02:32] Je wilt dat dat keihard wordt vastgesteld in je maatwerkafspraken.

[1:02:34] Maar je wilt voordat het wordt vastgesteld in je maatwerkafspraken, je wilt dat toetsen op gezondheidseffecten.

[1:02:39] Dus welke gezondheidseffecten behalen we hiermee?

[1:02:43] Dat wil je eerst in kaart gebracht hebben voordat wij als Kamer daar definitief over oordelen of die maatwerkafspraken goed genoeg zijn.

[1:02:51] En daar gaat die gezondheidseffectenrapportage in eerste instantie over.

[1:02:55] Als het gaat om de tweede instantie, namelijk uiteindelijk borgen in maatwerkafspraken voor de langere termijn, dan heb ik daar net een suggestie voor gedaan richting de staatssecretaris en ik hoop dat de VVD dat ook wil omarmen als ze gezondheid serieus nemen.

[1:03:07] Dat is namelijk in gesprek gaan met die jurist van de expertgroep IJmel.

[1:03:11] Wilt u afronden alsjeblieft?

[1:03:14] En dan kijken hoe dat in de vergunningen zou kunnen worden verwerkt.

[1:03:20] Ondertussen is de heer Stoffer van de SGP binnengekomen.

[1:03:23] Welkom in dit debat.

[1:03:24] De heer Boutkamp heeft een interruptie.

[1:03:31] Ik werd wel genoemd, er werden mij woorden in de mond gelegd door de heer Buijzen, die ik gewoon wil rectificeren als dat kan.

[1:03:40] Een punt van orde dus.

[1:03:43] We hebben niet gezegd dat de juridische borging zomaar in de joint letter of intent kan.

[1:03:48] Ik heb gezegd, sowieso beaamd wat lid Kosties gezegd heeft over het spreken met de juridische adviseur.

[1:03:55] Maar het maakt ons niet uit, het liefst in de vergunning.

[1:03:58] of in de joint letter of intent, als het maar keihard juridisch geborgd wordt, zodat omwonenden en de omgevingsdienst data kunnen aanspreken op hun gezondheidsfalen.

[1:04:09] U heeft dat bij deze nog even toegelicht.

[1:04:10] De heer Boutkamp met een interruptie.

[1:04:13] Ja, dank u wel, voorzitter.

[1:04:16] De gezondheids- en effectenrapportage, iets wat heel actueel is en wat het PVV betreft ook gelijk op moet gaan lopen.

[1:04:27] Volgens mij zat het lid Kerst iets in ondergetekenen bij dezelfde rondetafelgesprek.

[1:04:35] Bij ons kwam de indruk over, laat het implementeren van de gezondheids- en effectenrapportage nou niet de blokkade zijn om te komen tot verbeteringen bij Tata Steel.

[1:04:47] De vraag aan het lid Kossi is dan, we moeten toch met z'n allen werken aan een betere omgeving, ook voor de omwoningen.

[1:04:55] Hoe kijkt het lid Corsis dan tegen deze situatie aan?

[1:04:58] We hebben de directeur van Omgevingsdienst gehoord.

[1:05:00] Die heeft ook gezegd dat hij ook gebonden is aan de MER.

[1:05:04] Dus hoe ziet het lid Corsis dan dit voor zich om toch...

[1:05:09] die gezondheid te gaan borgen zonder die vertraging?

[1:05:13] Het woord is aan lid Kostic en graag een korte reactie met nadruk.

[1:05:17] Ja, terechte vraag, maar dat blijft wel steeds terugkomen.

[1:05:19] En volgens mij wat iedereen hier vergeet, waar het voor doen is voor die gezondheid.

[1:05:24] Ik kan het niet vaak genoeg benadrukken.

[1:05:26] Dus je kan helemaal geen maatwerk afspraken als Kamer hier gaan niet tekenen om zogenaamde snelheid.

[1:05:31] Voordat je in kaart brengt, wat is nou het effect op die gezondheid?

[1:05:35] En is dat voldoende?

[1:05:36] Dus ik blijf het herhalen.

[1:05:38] De Kamer heeft de verantwoordelijkheid om dat eerst goed te borgen.

[1:05:41] Dat heeft de Kamer ook trouwens uitgesproken, inclusief de PVV.

[1:05:44] Dus dat wil ik gewoon hier geborgd zien.

[1:05:46] En dan kunnen we verder met dat definitief tekenen met maatwerkafspraken.

[1:05:50] Maar dat moet eerst geborgd worden.

[1:05:54] Goed, dan is nu het woord aan de heer Stoffer.

[1:06:01] Dank voorzitter en excuses voor mijn late binnenkomst.

[1:06:06] Af en toe heb je dat zo net voor een reces dat niet alles lukt, maar ik ben blij dat jullie toch zo lang gesproken hebben, collega's, dat ik nog mijn eerste termijn kan doen.

[1:06:13] Dank daarvoor.

[1:06:14] Voorzitter, onlangs zijn we opgeschrikt door het RIVM advies om geen eieren van hobbykippen meer te eten.

[1:06:20] Dit is vanwege verhoogde PFAS-concentraties verspreid door het land.

[1:06:24] Het advies riep bij de SGP vragen op en het gaf kippenhouders geen handelingsperspectief en we wachten de antwoorden op onze Kamervragen hierover af.

[1:06:31] Maar ik benoem dit omdat het onderstreept wat de enorme impact van de PFAS-problematiek is.

[1:06:37] Het verspreiden van schadelijke PFAS moet aan de voorkant gestopt worden.

[1:06:40] En hoe kan het dat België veel beter in beeld heeft welke bedrijven PFAS lozen?

[1:06:45] En hoe ver zijn wij hiermee, is mijn vraag aan de staatssecretaris.

[1:06:49] Ook aan de achterkant ligt een grote opgave, want PFAS komt overal voor en het werkveld geeft aan dat middelen niet doelmatig besteed worden.

[1:06:56] Enerzijds gaat het saneren van risicolocaties veel meer kosten dan we aan middelen hebben.

[1:07:01] En anderzijds wordt bij nieuwe projecten vanwege de strakke kaders miljoenen euro's geïnvesteerd in het verwijderen van kleine hoeveelheden PFAS.

[1:07:08] Kunnen we dit niet anders organiseren, zodat middelen ingezet worden op die plaatsen waar de meeste risico's zijn?

[1:07:16] Voorzitter, dan de staalslakken, want ook LD-staalslakken zorgen voor milieurisico's.

[1:07:20] En de kern van het probleem is volgens mij dat nu niet vereist is om staalslakken zo te isoleren dat ze niet in contact kunnen komen met regen- en grondwater.

[1:07:28] En IOT noemt het opvallend dat bij een project waar bovenwettelijk afdekfolie was toegepast juist geen milieuprobleem was geconstateerd.

[1:07:35] Het kan dus wel, mits voor voldoende afdekking wordt gezorgd.

[1:07:39] Prima om naar alternatieve toepassingsmogelijkheden te kijken, maar kijkt de staatssecretaris ook naar aanscherping van de toepassingseisen, is daarbij mijn vraag.

[1:07:48] We horen graag hoe de staatssecretaris de motie voor een meldplicht bij toepassing van staalslakken gaat uitvoeren.

[1:07:54] De staatssecretaris gaat in zijn brief voorbij aan bestaande situaties met milieuproblemen en dan gaat het soms om grote hoeveelheden staalslakken die er nog steeds liggen en waar zware metalen uitspoelen.

[1:08:04] En mijn vraag is, hoe gaan we die bestaande situaties aanpakken?

[1:08:09] Na de overstroming in Zuid-Limburg voltrok zich een stille ramp.

[1:08:12] Via riooloverstorten kwam allerlei viezigheid, waaronder grote hoeveelheden zware metalen, op weilanden terecht.

[1:08:18] En boeren verloren tientallen koeien aan vergiftiging, blijkt nu.

[1:08:21] Gemeenten en waterschappen wijzen naar elkaar.

[1:08:23] Riooloverstorten, maar ook lekkende riolen door verkeerde aansluitingen zorgen voor vervuiling.

[1:08:28] En niet alleen in extreme omstandigheden, want je wilt toch niet dat dit vieze water op weilanden of in waterspeeltuinen terechtkomt.

[1:08:36] Mijn vraag is hoe wordt hierop toegezien en verantwoordelijkheid genomen?

[1:08:40] Voorzitter, dan de geurnormen.

[1:08:41] Het is lastig om grip te krijgen op geurhinder.

[1:08:44] Het hoort al op zekere hoogte bij het leven op het platteland en veel omwonenden van stallen ook dichtbij geven aan dat ze er geen last van hebben.

[1:08:51] Terwijl er ook mensen zijn op meer dan een halve of zelfs een hele kilometer van stallen die zich ernstig gehinderd voelen.

[1:08:56] De SGP pleit daarom voor het terughouden met rigide geurnormen voor bestaande stallen.

[1:09:01] En houdt de staatssecretaris er rekening mee dat via de saneringsregelingen in de stikstofaanpak honderden veehouderijbedrijven opgekocht worden?

[1:09:09] En maakt de staatssecretaris verschil tussen woningen die in het verleden gekoppeld waren aan een veehouderijbedrijf en andere woningen?

[1:09:15] In het eerste geval had je kunnen weten waar je terugkwam en daar moeten we dan, wat ons betreft, niet moeilijk over gaan doen.

[1:09:23] Tot slot, voorzitter, de geluidsregels windparken.

[1:09:25] Want waar blijft de aanscherping van de geluids- en afstandsnormering voor windparken?

[1:09:29] De huidige geluidsnormen zijn gebaseerd op gemiddelden die geen recht doen aan de geluidshinder en gaan voorbij aan de problemen door laagfrequent geluid.

[1:09:36] De Raad van State heeft een streep gezet door deze normen.

[1:09:39] De voorgenomen verlenging van de overbruggingsregeling is een zwakte bot.

[1:09:43] Wanneer komt het kabinet met een serieuze aanscherping van de geluidsnormering en een duidelijke afstandsnorm?

[1:09:48] Kortom, voorzitter, genoeg werk aan de winkel om onze leefomgeving schoner en veiliger te maken.

[1:09:54] Het is minder vanzelfsprekend dan de samenleving misschien denkt en vraagt daarom om waakzaamheid.

[1:10:00] Dank u wel.

[1:10:02] Dank u, en dan zijn we toegekomen aan het einde van deze eerste termijn.

[1:10:05] We gaan het debat even schorsen en ik wil vragen of... Er zijn best wel veel vragen gesteld, voorzitter, wat heel mooi is, maar ik heb dan wel, denk ik, ruim veertig minuten nodig daarvoor.

[1:10:18] Veertig minuten is echt te lang.

[1:10:19] Er zit ook veel overlap in.

[1:10:21] Ik zou u dan willen vragen... Ik heb vier pagina's vol met vragen.

[1:10:25] Er is één fractie die van mij 27 vragen heeft gesteld.

[1:10:29] Ik wil uw vragen 30 minuten in acht nemen, alsjeblieft.

[1:10:34] Kijk wat u doet binnen die tijd.

[1:10:35] We zijn ook laat begonnen, voorzitter.

[1:10:37] Jazeker, maar het loopt ook wel in die zin een beetje door.

[1:10:39] Maar kijk wat u kunt doen in 30 minuten.

[1:10:42] Dan schorsen we het tot 10 voor 3.

[0:00:00] 33 minuten.

[1:10:54] Voorzitter.

[1:10:56] Voorzitter.

[1:10:58] Mag ik als een soort van punt opmerken dat ik het vooral belangrijk vind dat de staatssecretaris de vragen zorgvuldig kan beantwoorden.

[1:11:06] Dus ja, ik zou hem wel die ruimte willen geven.

[1:11:09] Ik begrijp dat, maar er is ook nog een tweede termijn en de rest van de procedure in de vergadering.

[1:11:13] Dus we hebben nu tien voor drie.

[1:11:16] We zien elkaar zo weer terug.

[1:44:23] Goedemiddag, ik wil deze vergadering weer openen.

[1:44:26] Welkom terug iedereen.

[1:44:29] Nou zitten we best wat krap in de tijd met de hoeveelheid vragen en ik ken deze leden dat ze ook graag antwoorden willen en willen doorvragen.

[1:44:40] Ik heb begrepen van de staatssecretaris dat hij een aantal blokjes heeft en ik zou willen voorstellen om per blokje eventuele interrupties te doen en drie interrupties in totaal.

[1:44:51] En dan kijken we of het lukt om toe te komen aan een tweede termijn.

[1:44:55] Als we ons allemaal inhouden en kort en bondig zijn, gaat het lukken, anders niet.

[1:45:00] Ik kijk even naar de staatssecretaris welke blokjes hij heeft om daar even mee af te trappen.

[1:45:06] Dank u voorzitter.

[1:45:07] Ik heb een blok PFAS.

[1:45:10] Luchtkwaliteit.

[1:45:13] Tata Steel.

[1:45:15] Staalslakken.

[1:45:17] Geur en geluid.

[1:45:19] En overig.

[1:45:22] Maar ik begin met een klein algemene tekst, voorzitter.

[1:45:25] Prima, gaat uw gang.

[1:45:29] Dank voorzitter en dank ook aan de commissie voor de inbreng in eerste termijn.

[1:45:37] Dank ook aan de Kamer dat we dit gesprek nu over leefomgeving met elkaar kunnen voeren.

[1:45:42] Dat heb ik de afgelopen maanden ook heel duidelijk gemerkt.

[1:45:45] Op 12 februari hebben we het schone lucht akkoord, het jaarcongres heb ik bezocht in het provinciehuis van Noord-Brabant.

[1:45:52] Ik was op 24 januari in gesprek met de inwoners van Eindmond.

[0:00:00] 13 december ben ik ook in gesprek geweest met de omwonenden van Geenmoers en met Geenmoers zelf.

[1:46:02] Dus wat dat betreft, ik snap de urgentie vanuit de Kamer en ook vanuit mijzelf en vanuit INW zijn we hier heel adequaat en scherp op, voorzitter.

[1:46:12] Het mooie is ook dat we elkaar allemaal vinden in het gemeenschappelijke belang, namelijk ongeacht de politieke kleur van alle aanwezigen hier vandaag, staan we allemaal namelijk achter dezelfde doelstelling als een schone, gezonde en veilige leefomgeving voor iedereen in Nederland.

[1:46:25] Omgeving waar mensen schone lucht inademen, waar het water en de bodem gezond en veilig zijn en waar hinder van geur en geluidsoverlast zoveel mogelijk is beperkt.

[1:46:34] Daar werken we met z'n allen aan en dat doen we samen en voor iedereen.

[1:46:38] In 2030 gaan de nieuwe Europese grenswaarden in voor luchtkwaliteit.

[1:46:42] Deze Europese afspraken over het schoner en gezonder maken van het milieu zijn belangrijk omdat vervuilende stoffen zich niet houden aan landsgrenzen.

[1:46:50] Dat geldt zeker voor vervuilende stoffen in de lucht.

[1:46:53] Doordat alle lidstaten er gezamenlijk de schouders onder blijven zetten, draagt dit bijna een gelijk speelveld voor de bedrijven.

[1:47:00] Het belangrijkste blijft natuurlijk dat nieuwe Europese grenswaarden zullen leiden tot een betere luchtkwaliteit, minder gezondheidsschade, lagere maatschappelijke kosten en een gezondere leefomgeving in 2030 en daarna.

[1:47:11] Daarnaast steun ik het voorstel voor de richtlijn bodemmonitoring.

[1:47:15] Gezonde bodems zijn essentieel voor onder meer voedselzekerheid, klimaatadaptatie, koolstofopname en verbetering van de biodiversiteit.

[1:47:23] Mijn focus ligt op het vinden van een goede balans tussen economie en de leefomgeving van mensen.

[1:47:28] Om zo te werken aan een toekomstbestendig Nederland en daarbij samen te werken met de Kamer.

[1:47:33] Dan ga ik naar het blok PFAS, voorzitter.

[1:47:39] Allereerst een vraag van de heer Bamenga van D66.

[1:47:43] Wil ik mij keihard blijven inzetten op een ambitieus verbod wat betreft PFAS?

[1:47:47] Ja, daar kan ik gewoon heel mondig over zijn.

[1:47:49] Ik blijf me daar keihard voor inzetten.

[1:47:53] Een vraag van de heer Boutkamp over het verbod op alle PFAS.

[1:47:57] In Brussel waait een andere wind door draghi.

[1:47:59] Met welke insteek ga ik naar Brussel, was eigenlijk de vraag van de heer Boutkamp.

[1:48:03] Op dit moment wordt het PFAS-restrictievoorstel beoordeeld door het EU-agentschap voor chemische stoffen.

[1:48:09] Daarbij wordt naast verboden ook gekeken naar alternatieve opties om emissies van PFAS naar het milieu te voorkomen, anders dan via een verbod.

[1:48:17] Mijn inzet is dat de emissies naar het milieu op EU-niveau moeten worden teruggedrongen via een verbod of via andere maatregelen die de emissies naar het milieu zo ver mogelijk beperken.

[1:48:26] Dat is langs twee sporen.

[1:48:29] Vraag van de heer Gabriels, GroenLinks Partij van de Arbeid.

[1:48:34] Eigenlijk over de zelfverstrekking, over het PFAS-restrictie in Europa.

[1:48:37] Waar staan we nu?

[1:48:38] en zet ik mij scherp in zo min mogelijk uitzondering te laten voorkomen.

[1:48:43] Wat is het tijdspad?

[1:48:44] Op dit moment werkt het EU-agentschap, zoals ik net al zei, aan het opstellen van de adviezen.

[1:48:49] Hierbij zijn de betreffende comités onafhankelijk, dus beïnvloeding in deze fase is niet mogelijk.

[1:48:55] Zo gauw de adviezen zijn afgerond, zal ik bij de commissie aandringen om spoedig behandeling en stemming daarover.

[1:49:02] Een vraag van zowel de heer Bermenga als de heer Gabriels.

[1:49:05] Wanneer komt er nu eindelijk een nationaal PFAS-verbod?

[1:49:09] Met de motie Gabriels heeft de Kamer de minister van INW verzocht om een verbod op het loods van PFAS uit te werken.

[1:49:14] Daarnaast heb ik toegezegd om de mogelijkheden van een nationaal PFAS-verbod te verkennen.

[1:49:19] Wij informeren u hierbij binnen afzienbare tijd per brief nog dit voorjaar.

[1:49:23] En dat loopt, heb ik me net laten vertellen, tot 21 juni.

[1:49:29] Even kijken, vraag van de heer Bamenga, D66.

[1:49:33] Kan ik toezeggen het actieplan Denemarken over te nemen met onder andere een saneringsplan om drinkwater en bodem schoon te maken?

[1:49:40] Nou, we krijgen de locaties met de pefels van de reinigingen die aangepakt moeten worden, krijgen we steeds beter in beeld.

[1:49:45] Hiervoor ondersteun ik ook de andere overheden financieel.

[1:49:48] Hoe we de locaties aanpakken die we in beeld gaan krijgen, bespreken we de komende maanden met gemeenten, met provincies en waterschappen.

[1:49:55] Een goed voorbeeld uit het buitenland neem ik daar natuurlijk in mee, zeg ik richting de heer Bamenga.

[1:50:01] Een vraag van de heer Gabriels.

[1:50:05] Even kijken hoor.

[1:50:05] Ben ik het met GroenLinks Partij voor de Arbeid eens dat er heel snel een verbod moet komen op PFAS-houdende producten waar er alternatieven voor zijn?

[1:50:12] En kan ik toezeggen dat ik PFAS-houdende kleding ga verbieden, zoals Frankrijk en Denemarken dat al gedaan hebben?

[1:50:18] Vorig najaar heeft de minister van INW aan de Kamer toegezegd om een verkenning uit te voeren van een lozingsverbod van PFAS en een nationaal verbod om een PFAS-houdende product op de markt te brengen.

[1:50:28] Binnenkort zal de Kamer hier per brief over worden geïnformeerd.

[1:50:31] Daarna is het moment om hierover met u van gedachten te wisselen.

[1:50:34] Dus ik kan het nu nog niet toezeggen.

[1:50:36] Een tijdsindicatie kan ik nu nog niet geven, maar het komt heel snel, voorzitter.

[1:50:42] Een vraag van mevrouw Wingelaar van NEC.

[1:50:46] Pas als na jarenlang onderzoek blijkt dat als stofschadigers worden de stappen ondernomen, ben ik het eens met NEC dat het beter zou moeten kunnen.

[1:50:53] Ik deel de mening dat proceduren sneller moeten, ook al is natuurlijk zorgvuldigheid ook wel vereist.

[1:50:59] Tijdens de RIEDS-revisie dit jaar wil ik wel inzetten op het versimpelen en het versnellen van procedures om risico's te beheersen.

[1:51:08] De vraag van de heer Gabriels.

[1:51:11] Wat ga ik net doen met de uitkomsten van het juridische onderzoek?

[1:51:14] De informatiepositie, bevoegd gezag, gaan we die vastleggen in de wet?

[1:51:19] Gedeeltelijk loopt het versterken van de informatiebehoeften van de bevoegde gezagen al onder het impulsprogramma chemische stoffen.

[1:51:26] Tevens kijken we ook naar verdere vervolgstappen op basis van de uitkomsten van het juridisch onderzoek, zoals aangegeven in de Kamerlid van 14 april jongsleden.

[1:51:35] Centraal hierin staat een routekaart voor zorgsbeginnels op beter toepassen voor chemische stoffen die naar verwachting dit najaar naar de Kamer worden gestuurd.

[1:51:44] Daarnaast werken we aan een betere informatiepositie voor bevoegd gezag, aan de recente opgezette tafeluitvoering zeer zorgwekkende stoffen.

[1:51:51] Op dit moment, zeg ik ook richting de heer Gabriel, zien we nog geen noodzakken om de wetgeving aan te passen.

[1:51:56] Er lopen een aantal trajecten.

[1:51:59] Vraag van de heer Bamenga.

[1:52:01] Wat ga ik doen om geen moers verantwoordelijk te houden?

[1:52:04] Dat was dus met name ook de naleiding van de berichtgeving over Helmond.

[1:52:09] Wij kijken natuurlijk naar de mogelijkheden in hoeverre we Geen Moers hierop kunnen aanspreken, maar in de belang van de Staat kan ik hier op dit moment niet verder op ingaan, zeg ik heel eerlijk, richting de heer Bamenga.

[1:52:24] Mevrouw Wingelaar, NRC.

[1:52:26] Ga ik de gemeente Helmond bijstaan in de juridische strijd tegen Geen Moers?

[1:52:30] Of en in hoeverre Geen Moers aansprakelijk is, is uiteindelijk aan de rechter.

[1:52:35] Om medeoverheden te ondersteunen bij de aanpak van buitenproportionele opgaven op het gebied van bodemsaneren, hebben we een speciale regeling, de spukbodem, beschikbaar.

[1:52:45] Kostenverhalen en aansprakelijkheid zijn hier onderdeel van de aanpak en invulling van het principe de vervuiler betaalt.

[1:52:51] Dus juridische kosten, wanneer die buitenproportioneel van aard zijn, kunnen hier ook ondervallen.

[1:52:56] En de gemeente Helmond heeft ook binnen deze regeling de aangevraagde 8,8 miljoen euro toegekend gekregen voor de aanpak van de bodemverontreiniging en voor de inzet van het kostenverhaal.

[1:53:07] Vraag van mevrouw Wingelaar.

[1:53:09] Kan ik aangeven hoe het gebruik van de Hazard Index verder toegepast gaat worden en zie ik kans om deze te verankeren in het vergunningenbeleid?

[1:53:18] Dit is slechts een deelrapport waarin de Hazard Index methodiek is onderzocht.

[1:53:22] Het RIVM onderzoekt ook andere methoden.

[1:53:25] Eind 2025 verwacht ik een definitief rapport van het RIVM, waarin ze de voor- en nadelen van alle methoden op een rijtje zetten.

[1:53:32] Begin 2026 zal ik de Kamer daarover verder informeren.

[1:53:36] Daarbij wil ik opmerken dat deze problematiek niet alleen in Nederland speelt.

[1:53:40] Europa verricht hier ook onderzoek naar.

[1:53:42] Dus een Europese aanpak zou voor de hand kunnen liggen, maar we zijn er ook zelf mee bezig.

[1:53:48] Een vraag van de heer Stoffer van de SGP.

[1:53:52] Hoe kan het dat België veel beter in beeld helpt welke bedrijven PFAS lopen en welke slag gaat Nederland hierin maken?

[1:53:58] Nederland heeft een overzicht van de huidige vergunde PFAS-lozers en deze is met de Kamer gedeeld op 25 januari van dit jaar.

[1:54:07] Sorry, van vorig jaar.

[0:00:00] 25 januari 2024.

[1:54:10] Dit overzicht wordt geactualiseerd tijdens de huidige Bezien en Herzienactie.

[1:54:15] België en Nederland registreren PFAS-lozers overigens op verschillende manieren.

[1:54:19] België heeft een landelijke registratiesysteem, terwijl in Nederland alle bevoegden gezagen zijn die zelf verantwoordelijk zijn om de PFAS-lozers te registreren in hun eigen systeem.

[1:54:28] Dus dat is het verschil tussen België en Nederland.

[1:54:32] Nog een vraag van de heer Stoffer.

[1:54:34] Ik hoor dat het werkveld tot middelen voor de PFAS saneringen niet doelmatig besteed worden.

[1:54:38] Kunnen we dit niet anders organiseren zodat middelen ingezet worden voor saneringen op die plaatsen waar de meeste risico's zijn?

[1:54:44] Nou, provincie en gemeente zijn natuurlijk bevoegd gezagd en zij bepalen per locatie of en tot hoever gesaneerd moet worden.

[1:54:52] Voor PFAS geldt het principe, zoals ik net ook al aangaf, de vervuiler bepaalt.

[1:54:56] Is er geen aansprakelijke partij, dan is de sprake van onaanvaardbare risico's ondersteund en rijdt de provincie de gemeentes financieel door middel van de spuk die ik net noemde, de spukbodem.

[1:55:07] De afgelopen jaren was het budget voldoende voor de aanvragen van provincies en andere overheden, maar we zien ook dat de locaties met PFAS van de verenigingen steeds beter in beeld komen en dat daarmee de druk op het budget toeneemt.

[1:55:20] En inderdaad moeten de locaties met de meeste risico's als eerste worden aangepakt.

[1:55:23] Hoe dat is ingericht, dat spreken we de komende maanden met gemeenten, provincies en waterschappen.

[1:55:31] Vraag van de heer Boutkamp.

[1:55:33] Op welke termijn ga ik de toezegging uitvoeren om in gesprek te gaan met de maritieme maakindustrie?

[1:55:38] Nou, ik heb volgens mij eerder aangegeven dat ik het bredere gesprek over PFAS ga voeren nadat de Europese Commissie met haar voorstel voor de restrictie is gekomen.

[1:55:47] Los daarvan ga ik op een werkbezoek bij de maritieme sectoren en er wordt nu gekeken naar een datum in mijn agenda.

[1:55:53] Ik heb hem nog niet zien staan in de komende maand mei, maar het kan zijn dat we alsnog een gaatje vinden daarin, voorzitter.

[1:56:01] Dan de laatste vraag, die ging over PFAS in Eieren van de heer Bermenga.

[1:56:06] Het is natuurlijk heel vervelend dat je geen eieren kunt eten.

[1:56:09] Dat heb ik ook eerder ook al richting de Kamer gecommuniceerd.

[1:56:12] Maar PFAS is wel een heel groot en een heel complex probleem.

[1:56:16] Dat is ook de reden waarom ik nou samenwerk met collega's van bijvoorbeeld LVVN en VWS.

[1:56:20] Bijvoorbeeld als het gaat om gezondheid, voedselveiligheid.

[1:56:23] Zo zijn we ook samen opdachtgever voor de meerjaardig onderzoeksprogramma van het RIVM.

[1:56:28] Nou, PFAS in eieren gaat om voedselveiligheid.

[1:56:30] Dus voor hobbykippen ligt dit eigenlijk bij mijn collega van VWS.

[1:56:34] Op 17 mei vindt er een schriftelijk overleg plaats met VWS.

[1:56:38] U zou de vragen daar ook kunnen stellen, maar nogmaals, we zijn met drie bewindspersonen hier wel actief naar aan het kijken.

[1:56:47] Dank.

[1:56:47] Het eerste blokje was dat PFAS.

[1:56:50] Ik kijk even naar linkerzijde.

[1:56:52] Ik zie, om te beginnen, de heer Bamenga.

[1:56:57] Dank voor de beantwoording van de vragen.

[1:57:02] Volgens mij heeft de staatssecretaris een aantal keer gezegd dat hij bepaalde dingen beter in beeld gaat brengen.

[1:57:10] om heel specifiek te zijn, heb ik natuurlijk verwezen naar het feit dat wij inderdaad dat een aangenomen motie is om daar waar geloosd is om dat beter in beeld te krijgen.

[1:57:21] En dat zou pas zeven jaar over zeven jaar gebeuren.

[1:57:25] En ik hoor de staatssecretaris nu zeggen

[1:57:28] Dat gaan wij beter in beeld krijgen, maar we bespreken dat de komende tijd met gemeenten, provincie, waadschappen, hoe we dat zo snel mogelijk kunnen doen.

[1:57:36] Wanneer kan de Kamer daar een brief over verwachten, wat daar uitgekomen is, zodat wij ons voordeel daarmee kunnen doen.

[1:57:45] De staatssecretaris.

[1:57:49] Overleg mag even.

[1:57:54] Woordzaam, staatssecretaris.

[1:57:55] Kom ik zo meteen op terug, want het is eigenlijk het dossier van de minister.

[1:57:58] Dus ik vind het lastig om daar nu een datum toe te nemen, maar ik kom daar in tweede termijn op terug.

[1:58:05] Dan een vervolgvraag van de heer Bamenga.

[1:58:11] Of toch niet, dan ga ik in ieder geval nu even over naar de heer Gauwels.

[1:58:15] In dit blokje kwam ook een vraag aan de orde over het voorzorgsprincipe, namelijk over de informatiepositie in de wet verankeren.

[1:58:26] En daarin zegt, overigens dank voor de antwoorden ten aanzien van het PFAS-blokje, die waren wat mij betreft bevredigend.

[1:58:35] De vraag over de informatiepositie gaat als volgt, u zegt we zien geen aanleiding om de wet aan te passen, maar de omgevingsdiensten en heel veel mensen die in de praktijk werken zeggen nee het is juist belangrijk om de wet wel aan te passen zodat de informatiepositie van de omgevingsdiensten beter in die wet verankerd staat zodat ze hem ook beter kunnen toepassen en zodat ook het voorzorgsprincipe beter toegepast kan worden.

[1:58:57] Waarom of kunt u beter uitleggen waarom u geen aanleiding ziet om die wet aan te passen?

[1:59:07] Ik schets net met welke stappen wij bezig zijn.

[1:59:11] Vanwege de stappen die we aan het zetten zijn en de overleg die wij hebben met mede-overheden, met gemeenten, provincies en waterschappen, zien wij op dit moment niet de aanleiding om de wet al aan te scherpen.

[1:59:20] Dat wil niet zeggen dat na aanleiding van de gesprekken niet alsnog een andere afweging kan worden gemaakt, maar het is volgordelijk.

[1:59:28] De heer Bamenga waagt er toch een tweede interruptie aan.

[1:59:32] Dank u wel, voorzitter.

[1:59:34] Ja, want ik heb eigenlijk geen antwoorden gekregen op de vraag of de staatssecretaris zou willen reageren op de berichten van vanochtend.

[1:59:44] Ik denk toch wel dat er veel mensen geschrokken zijn over de berichten over PFAS in Helmond die daar geloosd wordt.

[1:59:54] Staatssecretaris?

[1:59:55] Nou, voorzitter, laat ik heel duidelijk zijn.

[1:59:56] Ook ik ben geschrokken van die berichten.

[1:59:59] Ik heb inmiddels ook nagevraagd hoe dit precies zeg maar tot stand is gekomen.

[2:00:03] En eigenlijk kwam dit omdat men op een andere locatie onverklaarbare stoffen tegenkwam.

[2:00:09] die niet gelinkt werden aan, in dit geval, een bedrijf dat daar vlakbij zit.

[2:00:13] Toen zijn ze eigenlijk gewoon de Maas gaan terugvolgen, waar dan de oorsprong was en hoe kwamen ze eigenlijk bij Helmond uit.

[2:00:20] Dus ja, ik ben er ook van geschrokken, maar het is dus wel een gevolg van de situatie wat daar is gebeurd en wat elders eigenlijk in de Maaspas tot uiting kwam.

[2:00:32] Zo te zien kunt u door naar het volgende blokje.

[2:00:39] Die is gelukkig een stuk dunner, voorzitter.

[2:00:41] Die gaat over luchtkwaliteit.

[2:00:43] Vraag van de heer Bamenga en lid Gostic.

[2:00:46] Waarom reserveer ik geen geld voor het Schone Luchtakkoord terwijl de nieuwe EU-richtlijn ingevoerd wordt?

[2:00:51] En kan ik toezeggen geld te reserveren voor dit Schone Luchtakkoord?

[2:00:55] Nou, laat ik vooropstellen dat het Schone Luchtakkoord gewoon doorloopt tot 2030.

[2:01:00] En ik blijf mij samen met de aangesloten decentrale overheden ook inzetten voor de gezonde leefomgeving.

[2:01:05] Ik kan echter nog niet vooruitlopen op de financiële keuzes die het kabinet zal moeten maken voor de implementatie van de nieuwe richtlijn.

[2:01:11] Het RIVM komt rond de zomer nog met een analyse over de opgaven die Nederland vanaf 2030 kan verwachten als gevolg van de nieuwe richtlijn.

[2:01:19] Op basis van deze analyse zal ik kijken in hoeverre nieuwe maatregelen nodig zijn, waar en wie die zou moeten nemen.

[2:01:26] Op dat moment kan ik ook meer zeggen over de budgetten die daarbij horen.

[2:01:29] Maar nogmaals, het Schone Luchtakkoord loopt door tot 2030.

[2:01:35] Een vraag van de heer Bemenga.

[2:01:36] Hoe worden projecten als samenmeten betrokken bij beleid?

[2:01:41] De uitkomsten worden eigenlijk meegenomen in de modellering van de luchtkwaliteit door het RIVM.

[2:01:46] Zij heeft een hele korte samenvatting.

[2:01:51] Vraag van de heer Boutkan en lid Kostic.

[2:01:54] Houdt de staatssecretaris rekening met de deadline van 2030 met de implementatie van de Nederlandse wet en regelgeving?

[2:01:59] Welke termijnen en bedragen?

[2:02:02] Volgens mij ben ik daar net op ingegaan.

[2:02:03] Dat betekent ons schone luchtakkoord.

[2:02:05] Dus ja, we houden daar rekening mee.

[2:02:07] De deadline voor de omzetting van de richtlijn luchtkwaliteit en Nederlandse wet en regelgeving is eind 2026.

[2:02:13] Er wordt ook heel hard gewerkt om deze deadline te halen.

[2:02:16] Vervolgens moet Nederland uiterlijk eind 2028 een plan indienen met maatregelen.

[2:02:21] Daar horen ook budgetten bij.

[2:02:22] En pas na de analyse van het RIVM, waar ik het net over had, die deze zomer komt, kan ik daar meer over zeggen.

[2:02:31] De laatste, voorzitter, vraag van de heer Bermenga.

[2:02:34] Hoe ga ik de gemeente ondersteunen bij de implementatie van de Europese richtlijn?

[2:02:38] Op dit moment zijn we aan het kijken.

[2:02:40] Ik ben ook in gesprek met IPO en VNG hierover.

[2:02:44] Voor het eind van dit jaar zal ik de Kamer informeren over mijn aanpak voor de implementatie.

[2:02:54] Dank voor deze antwoorden.

[2:02:55] Ik kijk even naar deze kant.

[2:02:56] Ik dacht dat lid Kostic een vraag had.

[2:03:02] Mijn vraag was, wil de staatssecretaris zich inzetten om te voorkomen dat vanaf 2026 minder geld voor schone lucht komt en hiervoor voor Prinsjesdag aan de Kamer te berichten?

[2:03:12] Dat was mijn concrete vraag.

[2:03:13] Dat ging even los van die EU-richtlijn.

[2:03:16] Want zoals het er nu in staat in de begroting, is vanaf 2026 een zware afschaling.

[2:03:22] Er is volgens mij bijna geen geld meer voor het schone luchtakkoord.

[2:03:25] Dus ik wil graag van de staatssecretaris horen of hij zich gaat inzetten rond Prinsjesdag om daar juist in ieder geval niet voor bezuinigingen te zorgen.

[2:03:34] Ja voorzitter, ik dacht dat ik dat net had aangegeven.

[2:03:36] Het kabinet moet hier nog een afweging over maken.

[2:03:40] Op dit moment heeft lid Kost iets gelijk.

[2:03:42] De middelen zijn op dit moment niet voor die periode gereserveerd daarna.

[2:03:48] Ik zie verder aan mijn linkerzijde geen vragen of interrupties.

[2:03:51] Dus als u wilt vervolgen met het volgende blokje, dan behouden we de vaart erbij.

[2:03:56] Ja, dank u voorzitter.

[2:04:01] De vraag van de heer Bamenga.

[2:04:05] Kan ik toezeggen de punten mee te nemen die de experts in de rondetafel over de gezondheidseffectrapportage hebben meegegeven?

[2:04:12] We nemen de punten wat mogelijk mee, maar ze staan wel op gespannen voet met elkaar.

[2:04:17] Ik heb ook met heel veel belangstelling, zeg ik heel eerlijk, het rondetafelsprek gevolgd en ik kende verschillende posities van de experts.

[2:04:23] Mijn ambitie is dat de gezondheidseffectrapportage is afgerond

[2:04:27] voordat de maatwerkafspraak ter goedkeuring aan de Kamer wordt aangeboden.

[2:04:31] De door de experts genoemde punten nemen we mee.

[2:04:33] Tegelijkertijd, in het kader van verwachtingenmanagement, zijn sommige punten wel op gespannen voet met elkaar.

[2:04:40] Bijvoorbeeld volledig gecontroleerde data versus snelheid.

[2:04:43] Dat was ook een discussie die net onderling werd gevoerd door de Kamer.

[2:04:47] Dus hier zullen we de komende tijd keuzes in maken.

[2:04:49] Het is een lastig dilemma, maar daar moeten uiteindelijk afwegingen in worden gemaakt.

[2:04:57] Vraag van de heer Boutkamp.

[2:05:00] Kan ik zorgen dat iemand de regie had wat betreft de Gerde en vervolgens de Mer inzake Tata dossier?

[2:05:06] Ja, daar zijn we heel druk mee bezig.

[2:05:08] Ik heb onlangs de Kamer de methodiek voor de gezondheidseffectrapportage aangeboden, opgesteld door het RIVM.

[2:05:15] Naar aanleiding hiervan is er een rond de tafel gesprek over het onderwerp geweest, wat u ook zelf aan refereerde.

[2:05:20] U reed blijk dat de Gerde een complex onderwerp is,

[2:05:24] Ja, heel lastig om in te richten.

[2:05:26] Op dit moment is onze prioriteit om de uitvoering snel van de grond te krijgen.

[2:05:30] Dus we zullen dus snel een partij aanstellen die de regie voert.

[2:05:34] Dat kan ik u toezeggen, want zo hadden we namelijk de vaart erin.

[2:05:37] En de gezondheids- en effectrapportage van Tata kan daarmee hopelijk in het tweede helft van dit jaar worden afgerond.

[2:05:44] Vraag van de heer Gabriels.

[2:05:46] Kan ik nog voor het meireces een onafhankelijke verantwoordelijke aanwijzing

[2:05:50] Volgens mij heb ik net aangegeven dat ik snel de partij ga uitzoeken voordat mijn recess lukt niet, want dat begint morgen.

[2:05:57] Maar ik laat de Kamer wel voor de zomer weten of dat gelukt is, voorzitter.

[2:06:03] Vraag van zowel lid Kostis... O nee, dit was het onder ons dus, lid Kostis en de heer Gabriels.

[2:06:10] over de expertgroep IJmond.

[2:06:12] Die heeft een jurist die iets weet over het meenemen van de GER in vergunningen.

[2:06:15] Kan ik hiermee in gesprek gaan om eventueel te leren dit mee te nemen?

[2:06:20] Nou, de ideeën van de jurist zijn mij al bekend, want die staan ook in de adviezen van de expertgroep opgenomen.

[2:06:26] Ik denk dus niet dat een gesprek nu iets toevoegt.

[2:06:28] Ik heb overigens ook al twee keer met de omwonenden het gesprek gehad.

[2:06:33] Dus wat dat betreft, de informatie die wij daar krijgen, die nemen we iedere keer serieus mee.

[2:06:38] En ook overigens in reactie op

[2:06:40] de opmerking van de Partij voor de Dieren, voorzitter.

[2:06:43] Ik herken mij zeker niet in het beeld dat wij niet empathisch zijn.

[2:06:46] Wij hebben juist daar twee keer het gesprek gevoerd aan de eettafel en hebben juist ook aangegeven dat ieder zijn eigen positie heeft, dat wij heel goed snappen dat de omwonenden heel graag actie willen.

[2:06:57] Maar het feit dat daar geen empathie zou zijn getoond, herken ik, zeg ik heel eerlijk, voorzitter, herken ik niet.

[2:07:03] En overigens het meenemen van de advies in de vergunningverlening, dat ligt ook bij het bevoegd gezag, oftewel de provincie Noord-Holland.

[2:07:11] Vraag van de heer Gabriels.

[2:07:13] Hoe gaan we gezondheid verankeren in het vergunningsverlening van de toekomst, in plaats van alleen maar te sturen op normen?

[2:07:19] Ik heb in de actieagenda Industrie omwonenden op zoek naar de juiste oplossingen om een goede balans te creëren tussen gezondheid, veiligheid en economie.

[2:07:27] In die actieagenda bestrijden we daar de aandacht aan.

[2:07:29] Dit doe ik doormidden van het onderzoeken van de betrokkenheid van de GGD'en bij vergunningverlening en de onderzoek naar hoe de mogelijkheden van de Omgevingswet ten aanzien van de bescherming van gezondheid maximaal kunnen worden benut.

[2:07:42] Dat betreft de GERD als onderdeel van de oplossingen.

[2:07:45] De GERD voor Tata is een pilot waarbij we kijken naar de voor- en nadelen om de GERD als los instrument onderdeel te maken van die oplossingen waar we nu naar zoeken.

[2:07:54] En we moeten kijken of dit instrument in de uitvoering meer voordelen dan nadelen heeft.

[2:07:57] Maar goed, data is de pilot daarin.

[2:08:02] Nog twee vragen, voorzitter.

[2:08:04] De vraag van lid Kostiets.

[2:08:05] Kan ik toezeggen, voor er zo met een brief te komen waarin ik uitleg hoe de kennis over deze maatschappelijke kosten expliciet worden meegenomen in keuzes?

[2:08:13] in de begroting en beleidsafwegingen.

[2:08:15] Ik ben bereid om lid Kostiets toe te zeggen dat ik in het kader van de actieagenda Industrie en Omwonenden schriftelijk terugkom op hoe ik maatschappelijke kosten meeneem in de keuzes in de begroting en beleidsafwegingen.

[2:08:27] Zo doen we namelijk in de actieagenda ook onderzoek naar een methode om zorgkosten te berekenen bij zwarer industrie.

[2:08:34] En de resultaten van deze onderzoeken komen pas eind 2025.

[2:08:38] Dat is ook aangegeven in de brief van 14 april.

[2:08:41] Dus ik zal lid Kostic iets later hierover kunnen informeren.

[2:08:46] Laatste vraag, ook lid Kostic.

[2:08:48] Kan ik het gedrag van Tata Steel veroordelen en kan de overheid wel afspraken met een onbetrouwbaar bedrijf maken

[2:08:54] Graag een reflectie.

[2:08:56] Ik denk, en dat heb ik volgens mij wel eens eerder al gehuid, dat er in het verleden heel veel zaken fout zijn gegaan.

[2:09:02] Wij zijn nu juist aan het kijken hoe we met maatwerk hier een goede balans in kunnen vinden om te voorkomen dat die misstanden blijven plaatsvinden.

[2:09:15] Dat heeft de omwonenden natuurlijk ontzettend geraakt.

[2:09:17] De Kamer is daar ook behoorlijk van onder de indruk en ik ook natuurlijk zelf.

[2:09:22] En met het maatwerktraject zijn we juist bezig om nou juist dit in de goede baan te leiden.

[2:09:27] We werken toen aan de reductie van schadelijke emissies, verbetering op de gezondheid van de omwonenden en de werknemers en het toekomstperspectief voor het bedrijf.

[2:09:35] En de huidige en ook de toekomstige installatie van Tata Steel zullen moeten voldoen aan de geldende wet- en regelgeving.

[2:09:43] Dit staat ook los van de onderhandelingen over de maatwerkafspraak, waarbij ook de opmerking dat niet alles onder de maatwerkafspraak kan vallen, mits daar wel of niet langs een andere weg al een oplossing voor kan worden gevonden.

[2:09:57] Goed, dat was het blokje Tata Steel.

[2:09:59] En ik kijk naar mijn linkerzijde en ik zie in ieder geval de heer Boutram.

[2:10:04] Dank u wel, voorzitter.

[2:10:05] Heel kort, heel blij dat de staatssecretaris inderdaad aan de slag gaat om die regierol toe te wijzen.

[2:10:13] Toch even, misschien toch een opmerking om daar dan ook vooral, als hij tot dat besluit komt, om vooral dat vertrouwen, wat toch teruggewonnen moet worden bij de omgeving, ook een rol laat spelen in de keuzemogelijkheden.

[2:10:28] Kan de staatssecretaris dat bevestigen?

[2:10:31] Staatssecretaris.

[2:10:32] Volgens mij is het vrij essentieel om dat vertrouwen terug te winnen.

[2:10:35] Dat is ook de reden waarom ik twee keer op gesprek ben gegaan.

[2:10:38] En ik kan dat zeker meenemen in de afweging die wij maken daarin.

[2:10:43] Oké.

[2:10:43] En dan interruptie van het lid Kostic.

[2:10:47] Dank ten eerste.

[2:10:48] Dank voor de toezegging om de bevindingen over maatschappelijke kosten van het rapport van Natuur en Milieu mee te nemen in een brief over hoe dat wordt meegenomen in beleid en begrotingen.

[2:10:57] Maar even terug naar Tata.

[2:11:01] Ja, dat mensen thuis teleurgesteld zijn, de staatssecretaris kan zich daar niet in herkennen, maar dat is wat ik gewoon hoor.

[2:11:07] Dat wil ik ook even meegeven aan de staatssecretaris.

[2:11:11] Over Tata, alleen maar zeggen dat het in het verleden iets verkeerd is gegaan, is gewoon te zacht.

[2:11:16] Het gaat nu nog steeds verkeerd, dat is wat ik zeg, dat is waar de vragenuur is aangekaart.

[2:11:20] Tata blijft gewoon liegen over de uitstoot, blijft slecht onderhoud plegen, blijft lekkende fraudefabrieken gewoon jarenlang openhouden.

[2:11:30] Dat zijn allemaal structurele misstanden en een houding van Tata die onwenselijk is om op zijn zak gezet.

[2:11:36] En dan is mijn vraag aan de staatssecretaris.

[2:11:38] Veroordeelt hij dat gedrag?

[2:11:41] En hoe verwacht hij dan om afspraken te maken met zo'n bedrijf dat elke mogelijke kans benut om te misleiden?

[2:11:52] Ik heb dit meerdere keren met de andere Kamerleden besproken.

[2:11:58] Wij zien toekomst voor groen staal in Nederland.

[2:12:02] Dat is ook essentieel.

[2:12:03] Ik kijk alleen al naar de dreiging.

[2:12:06] En Defensie is ook gebaat bij groenstraal in Nederland.

[2:12:10] Tegelijkertijd kijken we ook naar de effecten op de omgeving.

[2:12:13] En het bedrijf zelf is er ook zeer wel van doordrongen dat het niet helpt als bevoegd gezag met een last onder dwangsom komt of met andere maatregelen.

[2:12:22] Daar zijn ze ook niet bij gebaat.

[2:12:24] En het feit dat wij met het bedrijf in gesprek zijn om juist te voorkomen dat deze misstanden uit het verleden, en ook recent zijn er inderdaad voorbeelden waar het bevoegd gezagd weer heeft ingegrepen, maar juist om te voorkomen dat dit door blijft gaan, zijn wij bezig met die maatwerkafspraak waarbij we zowel kijken naar de belangen van het bedrijf en kijken naar de belangen van de omwonenden.

[2:12:44] Want uiteindelijk, als wij helemaal niet meer met het bedrijf in gesprek gaan, dan heb je een veel groter probleem, want dan heb je helemaal geen zicht meer op

[2:12:53] verbeteringen voor de omgeving.

[2:12:55] Dus dat is iets wat wij helemaal niet willen.

[2:12:56] Dus wij denken dat nog steeds de aanpak, met een maatwerkafspraak, dat dat de juiste aanpak is.

[2:13:06] De staatssecretaris zegt dat het zijn ambitie is dat de gezondheidseffectrapportage af is voordat de maatwerkafspraken naar de Kamer komen.

[2:13:16] Hij geeft aan dat in de tweede helft van dit jaar de gezondheidseffectrapportage af zou zijn.

[2:13:22] Betekent dat ook dat dan pas ook daarna de maatwerkafspraken komen?

[2:13:29] Ik heb aangegeven dat het mijn ambitie is, maar als wij tot een maatwerk afspraak kunnen komen waarin de aspecten wel zijn meegenomen, het betekent tot gezondheid, zou het misschien niet slim zijn om daar te wachten.

[2:13:39] Als de discussie net ook werd gevoerd tussen snelheid of gedegen, ja, ik denk dat het gewoon heel goed moet zijn om daar de afweging in te maken.

[2:13:46] Ik kan niet nu op dit moment zeggen van ik wacht daar per definitie op, want dat zou misschien de afspraak kunnen schaden.

[2:13:53] En uiteindelijk is de afspraak ook van belang.

[2:13:56] Ik kijk nog even rond.

[2:13:59] U kunt... Oh, toch een nabrander.

[2:14:03] De heer Buijsen.

[2:14:04] Dank u wel, voorzitter.

[2:14:05] Ja, even verlengde van de vraag gesteld over Tata Steel.

[2:14:09] Kijk, ik zat in het debat de eerste termijn ook een beetje door te vragen vanwege de deadlines die Tata Steel zelf ook heeft.

[2:14:17] Het bedrijf moet voldoen aan doelstellingen om in 2030 ook dat doel te halen, laat ik zo zeggen.

[2:14:25] Dus ja, staatssecretaris, hoe kijkt u daar eigenlijk tegenaan in het belang ook van de doelen die Tata Steel zelf heeft en waar wij ook over in gesprek zijn met dat bedrijf?

[2:14:33] De staatssecretaris.

[2:14:35] Nou, voorzitter, ik ben blij met deze vraag, want inderdaad,

[2:14:38] Ook Tata Steel zal rondom de maatwerkafspraak financieel flink meedoen, dat we het zomaar zeggen.

[2:14:45] Los van het geld dat wij vanuit de Nederlandse staat van de belasting betalen daarnaar investeren.

[2:14:50] Dat is voor ons ook de motivatie waarom wij zeggen ook Tata Steel is bezig met haar toekomst en dat is voor hun ook heel duidelijk een groene toekomst voor staal binnen Nederland.

[2:15:01] Goed, dan kunt u nu vervolgen met uw volgende blokje alstublieft.

[2:15:09] Dat is staalslakken, voorzitter.

[2:15:11] Vraag van mevrouw Wingelaar, NEC.

[2:15:14] Wanneer is het onderzoek afgerond na aanleiding van de motie over BOMIX en kunnen de resultaten met de Kamer worden gedeeld?

[2:15:20] Het is onderdeel van de herijking van de bodemregelgeving en de resultaten die zullen voor de zomer beschikbaar zijn.

[2:15:27] Dus dan zullen wij de Kamer ook informeren, dus voor de zomer.

[2:15:33] Nog een vraag van mevrouw Wingerlaerde.

[2:15:35] Hoe kijk ik aan tegen het omkeren van de bewijslast?

[2:15:38] Bijvoorbeeld voor potentieel seersoorwekkende stoffen, zoals boommix of staalslakken.

[2:15:43] In het commissiedebat Externe Veiligheid van 11 oktober 2023 is door mijn voorganger, naar aanleiding van vragen van de litigraaf, over de omkering van de bewijslast aangegeven dat een volledige omkering van de bewijslast niet mogelijk is, omdat er altijd een gemotiveerd besluit moet blijven vanuit bevoegd gezag.

[2:16:03] Mede naar aanleiding van de vragen die bij het debat zijn gesteld, hebben we juridisch onderzoek omgaan met vergunningen onzeker risico's laten uitvoeren.

[2:16:11] Dat heeft uw Kamer op 14 april ontvangen.

[2:16:14] Wel wil ik om de bevoegden gezaagd te ondersteunen hun informatiepositie versterken.

[2:16:18] Voor de ondersteuning van de toepassing van het voorzorgsbegrinsel komt er dit najaar een routekaart voorzorg B te toepassen bij emissies van chemische stoffen.

[2:16:29] Vraag van Lik Kostic over staalslakken.

[2:16:32] Hoe rijm ik het IRNT-signaal over onvoldoende bescherming met mijn stelling dat overheden kunnen ingrijpen?

[2:16:39] De regels voor het toepassen van bouwstoffen, dus ook staalslakken, bestaan uit algemene regels en de zorgplicht.

[2:16:46] Samen biedt dit voldoende juridisch kader voor een veilige toepassing en voor toezicht.

[2:16:50] Zoals ILT ook aangeeft, is het lastig invulling te geven aan die zorgplicht.

[2:16:55] Daarom onderzoeken we ook in de herijking van de bodemregelgeving hoe dat kan worden verbeterd.

[2:16:59] Ook onderzoeken we of uitsluiting van het toepassen van een staalslak als zandvervanger bij grootschalige toepassingen effectief en mogelijk is.

[2:17:09] Hierover wordt u voor de zomer geïnformeerd.

[2:17:10] We zijn het aan het onderzoeken en we willen er niet op vooruitlopen.

[2:17:16] Een vraag van zowel de heer Gabriels als de heer Stoffer.

[2:17:20] Hoe en per wanneer ga ik de motie voor de meldplicht van staalslakken uitvoeren?

[2:17:24] Ik werk op dit moment aan een verzamelbesluiten, een algemene maatregel van bestuur.

[2:17:29] Daar staat nu nog informatieplicht voor staalslakken, maar gedurende de voorlangsprocedure zal ik de informatieplicht omzetten naar de meldplicht.

[2:17:39] U zult in de versie van de voorlang dus nog een informatieplicht zien staan, maar die gaan we omzetten.

[2:17:44] Dit is volgens ons de snelste manier.

[2:17:46] De streef is nog steeds gericht op inwerkingstrading, eerste kwartaal van 2026.

[2:17:51] U ontvangt ook binnenkort antwoorden op de Kamervraag van de heer Gabriels, de heer Bamenga, mevrouw Koekoek, lid Kostic en de heer Van Kent.

[2:17:59] Die zullen ook nader op worden ingegaan.

[2:18:03] Een vraag van lid Kostic.

[2:18:06] Wil ik op basis van de inzichten van IELT kijken wat er nodig is om risico's wel wettelijk af te dekken en dan eventueel de Kamer dan voor de zomer informeren?

[2:18:14] Nou, op basis van de inzichten van IELT onderzoek ik naast wat ik al doe en heb aangekondigd in het kader van herijking in zijn totaliteit drie dingen.

[2:18:23] Uitsluiting van toepassing van staalslaat als zandvervanger in grootschalige toepassingen als het effectief mogelijk is.

[2:18:29] Of er prikkels zijn die een negatieve invloed hebben

[2:18:32] op het toepassen van teveel staalslak en welke maatregelen dan passend zouden kunnen zijn, en hoe ik ondersteuning kan bieden aan de omgevingsdienst dat gaat om versterking op griep van kennis en kunde.

[2:18:42] En zoals aangegeven, voor de zomer wordt u hierover geïnformeerd.

[2:18:48] Nog drie, voorzitter.

[2:18:50] Wederom ben ik het met lid Kostiets eens dat gezien alle ontwikkelingen niet meer gesproken worden van de veilige toepassing van staalslakken.

[2:18:59] Zoneer kan ik vijf voorbeelden geven waarin staalslakken wel goed ingepakt zijn en geen schade berokkenen.

[2:19:05] Als aan regelgeving wordt voldaan, dat is onze stelling nog steeds, is verantwoorde toepassing mogelijk.

[2:19:11] Voor staalslakken die worden gebruikt als zandvervanger, bekijk ik of het mogelijk is en nodig is deze niet meer toe te staan voor toepassing.

[2:19:19] Staalslakken worden toegepast in heel veel verschillende toepassingsvormen, maar ook producten.

[2:19:23] Zo is er veelvuldig onderzoek gedaan naar de toepassingen in de Oosten- en de Westerschelde.

[2:19:28] Recent is ook onderzoek gedaan naar de toepassing van Duomix.

[2:19:31] Uit deze onderzoeken blijkt dat toepassing van staalslakken in deze toepassingen nog steeds verantwoord is.

[2:19:38] Er zijn legio-projecten waar dit heeft plaatsgevonden.

[2:19:44] Ik zal in tweede termijn een aantal voorbeelden voor de lidkost niet zoeken, maar er zijn heel veel plaatsen waar het is toegepast.

[2:19:53] Een vraag van de heer Stoffer, SGP.

[2:19:56] Even kijken hoor.

[2:19:58] Dat was na het aanraken van de signaalrapportage.

[2:20:01] Daar staat dat in één project waar het goed ging, afdekfolie was gebruikt.

[2:20:05] En kijk ik naar de toepassingseisen voor staalslakken.

[2:20:08] Sinds 1 januari 2024 is het al verplicht dat een producent of leverancier op de milieuverklaring bronkwaliteit aangeeft waar een toepasser rekening mee moet houden.

[2:20:18] Zoals bijvoorbeeld het vermijden van contact met water.

[2:20:20] Ook bekijken we in het kader van de herijking van de bodemregelgeving wat er nog meer nodig is voor een veilige toepassing en om die beter te borgen.

[2:20:28] Het opnemen van toepassingseisen in de regelgeving is daarbij een van de opties en voor de zomer wordt u daarover geïnformeerd.

[2:20:36] Laatste vraag, wederom de heer Stoffer.

[2:20:38] Hoe gaan de bestaande situaties aangepakt worden waarbij staalslakken verkeerd zijn toegepast?

[2:20:43] Het principe is heel simpel, de vervuiler betaalt.

[2:20:47] Wanneer ze verkeerd worden toegepast zijn aansprakelijke partijen verantwoordelijk voor de oplossing van het probleem.

[2:20:53] Hoe die verantwoordelijkheid moet worden ingevuld is aan het bevoegde gezag.

[2:20:57] Het is belangrijk dat we voor elke specifieke situatie wel een zorgvuldige analyse maken van de mogelijke aansprakelijke partijen en een passende aanpak.

[2:21:05] Om soms ook eigenlijk de veroorzaker niet meer bestaat, voorzitter.

[2:21:12] Dank u wel, voorzitter.

[2:21:18] Ik begrijp wat u zegt over het omkeren van die bewijslast, maar ik hoop dat u mijn frustratie begrijpt dat wij iedere keer te laat achter negatieve gevolgen komen.

[2:21:32] En ik hoor dat ook bij staalslakken als ze goed worden toegepast en ze worden

[2:21:39] misschien goed toegepast op bepaalde plekken, maar ze zijn ook op bepaalde plekken helemaal niet goed toegepast en hebben gewoon heel veel schade veroorzaakt.

[2:21:47] En van september tot juni moet ik nou wachten dus op dat onderzoek van Bomex.

[2:21:54] Kun u wel garanderen dat we dadelijk daar niet kilo's van onder de A2 hebben liggen voordat we weten dat dit veilig toegepast kan worden?

[2:22:03] Staatssecretaris.

[2:22:05] Ja, voorzitter, kijk, laat wel duidelijk zijn, veel van de voorbeelden waar het fout is gegaan, zijn voorbeelden uit het verleden.

[2:22:13] En daar moeten we ook een oplossing voor vinden.

[2:22:15] Maar in recentere gevallen, conform de informatie die wij hebben, mits op de juiste wijze toegepast en ook van tevoren aangegeven, wordt het wel goed gebruikt.

[2:22:24] Of ik een honderd procentige garantie kan geven, kan ik nooit.

[2:22:28] Maar ik ga er wel van uit dat wij op dit moment, conform de huidige regelgeving of conform de huidige voorschriften,

[2:22:33] op de juiste wijze hiermee omgaan.

[2:22:35] En we weten precies met elkaar waar het wel en niet op welke wijze kan worden ingezet.

[2:22:41] Een vervolgvraag van mevrouw Wingelaar.

[2:22:42] Ja, want het was geen antwoord op mijn vraag.

[2:22:44] Ik vroeg of u kunt garanderen dat in ieder geval Bomics nog niet onder die A2 komt, voordat we weten of het veilig kan.

[2:22:51] Staatssecretaris.

[2:22:58] Ik kom er in tweede termijn op terug.

[2:23:02] Ik zag dat de heer Stoffer ook een vraag had.

[2:23:05] Ja, voorzitter.

[2:23:07] Op de laatste vraag die de staatssecretaris beantwoordde, van hoe gaan we bestaande situaties aanpakken?

[2:23:12] Goed dat de staatssecretaris een tegenstelling tot in zijn brief, waar hij eraan voorbij ging, hierop terugkomt.

[2:23:17] Mijn vraag is wel, gaan dan alle situaties aangepakt worden?

[2:23:21] En ik snap wat de staatssecretaris aangeeft, dat je natuurlijk kijkt naar waar de risico's en de aansprakelijkheid ligt.

[2:23:26] Maar gaan ze allemaal aangepakt worden?

[2:23:28] En zit er ook een deadline op van wanneer het...

[2:23:32] afgerond moet zijn.

[2:23:33] En ik kan me best voorstellen dat dan de laatste net niet gelukt is.

[2:23:36] Maar heeft de staatssecretaris een planning?

[2:23:38] Dat is eigenlijk mijn vraag.

[2:23:40] Voorzitter, volgens mij heb ik deze vraag eerder gehad vanuit de commissie.

[2:23:43] Daar hebben we ook aangegeven op plekken waar het het meest urgent is, zullen we in overleg met de lokale gezage het eerste de aanpak doen.

[2:23:51] En zo gaan we eigenlijk van de meest vervuilde urgente plekken naar steeds minder urgent en minder vervuild.

[2:23:58] Maar dat is de aanpak die wij voorstellen met elkaar.

[2:24:01] Volgende vraag van de heer Stoffer.

[2:24:03] Ja, op zich kan ik me die aanpak natuurlijk goed voorstellen, maar ja, dat kan tot in de volgende eeuw duren natuurlijk.

[2:24:10] Kan de staatssecretaris aangeven, en ik stel hem niet op het laatste project klem vast, maar wat voor een planning is er zeg maar binnen het ministerie om ervan uit te gaan dat je denkt nou, dat is een gereden termijn waarop we het opgelost zouden kunnen hebben.

[2:24:22] En ik hang er niet aan op, voorzitter, dat is heel helder, maar wel om een beeld te krijgen waar naartoe gekoerst wordt.

[2:24:27] De staatssecretaris.

[2:24:28] Ja, voorzitter, de vraag is heel logisch.

[2:24:31] maar ook tegelijkertijd lastig, omdat er af en toe weer locaties bijkomen.

[2:24:35] Dus als ik nu zeg, wij zijn klaar, ik noem maar wat, in 29, en er komen weer 30 nieuwe locaties bij, dan kan ik dat ook weer niet nakomen.

[2:24:43] Dus wij kijken gewoon naar de meest urgente gevallen.

[2:24:45] Wij krijgen iedere keer meer zicht op op welke plekken dan wel hier sprake van is.

[2:24:49] En die pakken we dan aan in de volgorde die ik net aangeef.

[2:24:52] Maar om nu aan te geven wanneer we dan helemaal klaar zijn, dan kan ik gewoon geen serieus antwoord opgeven richting diensttoffer, want dan moet ik daarmee gewoon valse verwachtingen wekken.

[2:25:05] Ik snap heel goed wat de staatssecretaris zegt, maar even de parallel.

[2:25:08] Ik heb thuis ook al zo'n tien jaar het idee dat ik mijn garage opruim.

[2:25:11] Tot nu toe moet ik zeggen dat dat telkens wat wegschuift, want er komt altijd iets anders.

[2:25:15] En dat zit hierbij ook een beetje.

[2:25:17] Als je niet uitkijkt, dan ga je weer andere dingen doen.

[2:25:19] En ik zei het al heel bewust, ik hang de staatssecretaris er niet aan op.

[2:25:22] Dus het gaat me niet om of dan de laatste is opgelost of er komt nu wat bij me.

[2:25:26] Wat nu bekend is, is dan het idee dat het is met twee jaar opgelost, of over vijf jaar, of over tien jaar.

[2:25:32] Maar wat is, zeg maar, een redelijke termijn?

[2:25:35] En dat er dan nog een paar achteraan komen, dat snap ik, die heel ingewikkeld zijn.

[2:25:39] En dat er nog wat nieuwer bij komt, snap ik ook.

[2:25:40] Maar er zal toch iets bekend worden dat je denkt van, en dan willen we dat... Dan is de nadrukke gewend, dan zouden we het klaar willen hebben.

[2:25:49] De planning met wat u nu weet.

[2:25:51] Ja, voorzitter.

[2:25:52] Kijk, ik gaf ook net heel duidelijk aan dat er een zoveeldoeg analyse wordt gemaakt.

[2:25:57] Tegelijkertijd dan kom je terug bij de basis van het verhaal.

[2:26:01] Als je aanpak bij de bron doet, voorkom je dat er meer nieuwe locaties bijkomen.

[2:26:05] Dus kun je de bestaande locaties langzaam uitfaceren.

[2:26:08] Dus wat dat betreft, ja, dat is hoe wij er op dit moment in zitten.

[2:26:12] Ik kan nu echt niet met een serieus gezicht nu een datum noemen, anders dan dat we zo snel mogelijk proberen de plekken waar het fout is gegaan in beeld te krijgen en die dan aan te pakken.

[2:26:21] Maar als ik nu tegen u een datum noem, dan kan ik dat echt niet serieus die hard maken.

[2:26:28] Dus ik moet het antwoord schuldig blijven.

[2:26:33] U heeft er maar drie, dus u bent er nu doorheen.

[2:26:36] En ik kijk verder even.

[2:26:36] De heer Boutkan heeft nog een vraag.

[2:26:39] Ja, voorzitter.

[2:26:39] Misschien dat ik de heer Stoffer daarmee toch kan helpen met deze vraag.

[2:26:43] Ligt er een planning überhaupt op het ministerie voor deze casus die de heer Stoffer al een aantal malen benoemd?

[2:26:52] De staatssecretaris.

[2:26:54] Nou, voorzitter, ik heb die planning niet gezien.

[2:26:57] Ik weet niet of we daarmee bezig zijn.

[2:26:59] Daar zal ik op terug moeten komen langs schriftelijke weg.

[2:27:04] Ik zie nog een... Even kijken.

[2:27:07] Dit kost iets met de vraag, ja.

[2:27:10] Ik vraag de staatssecretaris om duidelijk te zijn dat conform ILT-advies en conform de eigen stappen die de staatssecretaris voor de zomer wil nemen rondom staalslakken blijkt dat er zelfs bij volgens de regels toepassen van staalslakken er milieugezondheidsschade ontstaat.

[2:27:30] Dus niet als je het goed toepast, dan gaat het wel goed.

[2:27:33] Het andere deel van de vraag was

[2:27:36] dat het saneren van onder andere staalstakken echt gigantische kosten met zich brengen en risico's voor milieu, in ieder geval.

[2:27:43] En het is logisch wat de NSC net voorstelde om die bewijslas om te draaien.

[2:27:48] Ook als we kijken naar het voorzoekbeginsel, kan de minister op zijn minst toezeggen om te onderzoeken hoe dit gedaan zou kunnen worden en hierover bijvoorbeeld in Q3 te rapporteren.

[2:27:56] Dus dat het ingewikkeld is, dat kan zo best zijn.

[2:27:58] Maar ik wil heel graag van de staatssecretaris horen dat hij dit gaat onderzoeken en dan zo snel mogelijk gaat rapporteren aan de Kamer.

[2:28:04] De staatssecretaris.

[2:28:05] Voorzitter, op grond van de tweede vraag is mijn antwoord nee, want ik verwijs naar het antwoord dat ik net heb gegeven aan mevrouw Wingelaar van NRC.

[2:28:12] Dat betreft uw eerste vraag.

[2:28:16] Sorry, kunt u die even herhalen?

[2:28:19] Er zit een discrepantie in wat de staatssecretaris steeds zegt.

[2:28:22] ILT zegt, zelfs als je je houdt aan wet en regelgeving, wordt milieu en gezondheid geschaad door staalslakken.

[2:28:30] Dus er moet iets in die wet en regelgeving veranderen.

[2:28:32] De staatssecretaris zei het in een brief, maar ook net in het debat.

[2:28:36] Nee, als je de staalslakken goed toepast, netjes volgens de wet en regelgeving, dan gaat het wel goed.

[2:28:43] Dat moet even gecorrigeerd worden, denk ik, door de staatssecretaris, want dat is dus niet zo.

[2:28:46] De staatssecretaris.

[2:28:48] Elt heeft dat geconcludeerd.

[2:28:49] Tegelijkertijd ben ik er heel duidelijk in geweest, zowel in debatten, maar ook inderdaad in mijn brief.

[2:28:54] Mits goed toegepast is het te gebruiken als een secundaire bouwstof.

[2:28:59] Dat wil niet zeggen dat wij niet kijken naar of dit nog steeds houdbaar is.

[2:29:03] Dat heb ik ook net bij een aantal andere vragen ook bedoogd.

[2:29:06] Wij kijken wel degelijk of het wel of niet in een bepaalde toepassing alsnog vermijden kan worden.

[2:29:12] Maar dat wil niet zeggen dat we op dit moment al zeggen, conform de toepassingen en de richtlijnen die wij er nu aan verbinden, is het nog steeds houdbaar.

[2:29:21] Goed, ik kijk naar links en ik vraag u om uw volgende blokje geur en geluid volgens mij B te pakken.

[2:29:28] Dank u wel.

[2:29:30] Klopt, voorzitter.

[2:29:31] De vraag van de heer Boutkamp.

[2:29:32] Welke mogelijkheden zie ik voor het meten van geur op een andere manier dan via een model?

[2:29:39] De bestaande modellen voor geur worden bijgehouden volgens de laatste stand van de techniek.

[2:29:43] Momenteel wordt ook in opdracht van het ministerie door Wageningen Universiteit onderzoek gedaan naar het meten van geur.

[2:29:50] Ook financieren we samen met het ministerie van LVVN een pilot van de brancheorganisatie voor varkenshouderijen het praktijkonderzoek voor het meten van geur.

[2:30:00] Dit verkeert echt nog wel in een vrij pril stadium.

[2:30:03] Op korte termijn is er dus nog geen andere methodiek mogelijk.

[2:30:06] Het volledige overstappen op meten van geur is dus in het kader van de haalbare en betaalbaarheid realistisch nog niet toepasbaar, zeg ik richting de heer Boutkamp.

[2:30:17] Vraag van de heer Vierik, en dat waren eigenlijk een heleboel vragen, dus dat gaat wat langer duren, voorzitter.

[2:30:23] Die ging eigenlijk over de enquête, over burgers, over geurhinder en veehouderijen.

[2:30:27] waar ik overigens ook schriftelijke vragen over heb gehad, die ik heb beantwoord.

[2:30:31] U heeft uitgebreid aandacht gevraagd voor uw zorgen over de recente enquête.

[2:30:39] Het ligt gevoelig zowel bij veehouders als omwonenden, maar ook andere belanghebbenden.

[2:30:45] In de recente beantwoording op de Kamervraag, 2 april verstuurd aan de Kamer, heb ik ook eigenlijk op alle vragen die u nu stelt, ben ik eigenlijk al wel ingegaan.

[2:30:54] Deze enquête is onderdeel van een aangekondigd participatietraject.

[2:30:59] voor de wijziging van de regelgeving rondom geur van stallen en veehouderijen.

[2:31:05] Het horen en betrekken van alle belanghemmenden via een participaatstraject behoort ook bij een zorgvuldig beleidsproces.

[2:31:12] Gezien de evaluaties en de uitspraak van het gerechtsof over geurhinder staan we voor de opgave om de balans weer te herstellen.

[2:31:19] In de toelichting van de enquête wordt ook uitgelegd dat er een breder participatieproject plaatsvindt met alle betrokken partijen, dus ook de veehouderijsector zelf.

[2:31:28] Voor een zoveeldige formulering van de vraag in de enquête van omwonenden hebben we een externe bureau ingeschakeld.

[2:31:34] Het beschikbaar stellen van VVV-bonnen is bij enquêtes zeer gebruikelijk en kan ook helpen om een compleeter genuanceerde beeld te genereren.

[2:31:42] Alle belangen die gemoeid zijn worden ook zoveeldig gehoord en meegewogen.

[2:31:47] Dat draagt bij aan mijn streven voor de goede balans bij de uiteindelijke besluitvorming.

[2:31:53] Door alle belanghebbenden actief te betrekken bij de toestandskroming van nieuw beleid, wordt informatie verzameld die een evenwichtig beeld geeft en uiteindelijk dus ook een betere besluitvorming tot gevolg zal hebben.

[2:32:04] En de resultaten van het betere brede participatiestraject worden in het derde kwartaal van dit jaar met u gedeeld.

[2:32:10] Maar het is dus niet zo dat wij bij het uitzetten van de enquête dat wij sturend daarin wilden zijn of juist bijvoorbeeld de veehouderrijsector niet hebben meegenomen.

[2:32:19] Die hebben we juist wel meegenomen.

[2:32:20] En er was zeker geen sprake van sturing.

[2:32:22] En nogmaals, het belonen met bonnen, dat gebeurt heel vaak bij enquêtes, omdat je daarmee een hogere respons krijgt.

[2:32:28] Ik wil overigens niet zeggen dat niet iedereen ook kans kan maken op die bonnen, zeg ik, voorzitter.

[2:32:36] Even zien, dat ging over de VVV-bond, die heb ik gehad.

[2:32:44] U stelde nog de vraag, die vond u suggestief, over de geur van stallen van veehouderijen in uw woonomgeving.

[2:32:51] Heeft die wel eens invloed op uw sociale leven?

[2:32:55] De vraag maakt de onderdeel uit van die enquête in het kader van uitvoerig zorgvuldig participatie.

[2:33:02] Die gaan ook over beleving van geur.

[2:33:03] Dat was ook net een onderdeel van de discussie in de Kamer onderling.

[2:33:07] Geur wordt door iedereen op een andere wijze beleefd.

[2:33:09] En voor een zorgvuldige formulering van de vraag hebben we dan ook dat externe bureau juist gevraagd.

[2:33:14] Ook hier was er zeker geen sprake van negatieve beïnvloeding door middel van de bevraagstelling.

[2:33:19] De vraag is gewoon objectief bedoeld en we proberen dat op die manier weer te geven.

[2:33:25] De vraag van lid Kostic.

[2:33:27] Kan ik toezeggen dat gezondheid centraal staat met betrekking tot geur?

[2:33:32] Uit zorgvuldigheid is het nodig dat er een brede belangenafweging wordt gemaakt.

[2:33:37] Met het participatietraject brengen we de belangen breed in beeld, waarbij gezondheid dus ook een serieuze rol speelt.

[2:33:44] We raadplegen ook GGD, maar ook RIVM.

[2:33:47] Ik streef er ook naar om de geur erin te verminderen voor een schonere en gezondere leefomgeving, maar ook met toekomstperspectief voor de veehouder.

[2:33:58] Vraag van de heer Stoffer, SGP.

[2:34:01] Hou ik er rekening mee dat via de saneringsregeling en de stikstofaanpak honderden veehouderijen

[2:34:08] opgekocht zouden kunnen worden.

[2:34:10] De saneringsregeling en de stikstofaanpak zullen inderdaad ook bijdragen om geurhinder aan te pakken.

[2:34:16] Dit is echt alleen niet voldoende om alle geurhinder op te lossen, want namelijk een deel van de veehouderijbedrijven die via de saneringsregeling en de stikstofaanpak mogelijk stoppen, zijn niet altijd de veehouderijbedrijven die ook geurbelasting veroorzaken.

[2:34:29] Dus ook met saneringsregelingen blijft mijn inzet aanpassen van de regelgeving rondom geur blijft noodzakelijk.

[2:34:38] Nog een vraag van de heer Stoffer.

[2:34:40] Maak ik verschil tussen woningen die in het verleden gekoppeld waren aan verderijbedrijven en aan andere woningen?

[2:34:47] In de huidige regelgeving wordt onderscheid gemaakt in de functie van de woning, bijvoorbeeld bedrijfswoningen of een voormalige bedrijfswoning.

[2:34:55] Bij de aanpassing van de regelgeving gaan we ook de mogelijkheid onderzoeken om onderscheid te blijven maken.

[2:35:00] Die zullen we nader moeten bezien.

[2:35:05] Dan heb ik twee vragen van de heer Boutkamp over windturbinegeluid.

[2:35:11] Wat ik daar vooraf over wil opmerken, voorzitter.

[2:35:15] Men had ook een vraag gesteld over hoe ver zijn we nu eigenlijk met die windturbines en hetgeen dat we naar de Kamer gaan sturen.

[2:35:22] Een politiek besluit over de inhoud ontwerpbesluit windturbines, leefomgeving, de afstandsnorm.

[2:35:27] Die gaan we voor de zomer aanbieden aan de Kamer.

[2:35:29] Dat is ook toegezegd.

[2:35:31] Daarnaast loopt de behandeling in zowel de Tweede als de Eerste Kamer plaatsvinden.

[2:35:35] en ook het advies richting Raad van State.

[2:35:37] Dat is zeg maar het traject waar we mee bezig zijn.

[2:35:40] Dan de concrete vraag.

[2:35:41] Kan ik reflecteren op het normenkade windturbines, berekende gemiddelde waardes en hoe geluidniveau te controleren?

[2:35:48] De jaargemiddelde geluidsmaat wordt internationaal gebruikt voor beoordeling van effecten van geluid, dus ook door de WHO.

[2:35:55] Niet in alle landen wordt een dergelijk jaargemiddelde gehanteerd.

[2:35:58] Dat gaf de heer Boutkamp zelf ook aan.

[2:36:00] Door de WHO wordt deze wijze van normering echter wel gezien als de juiste wijze om een goed beeld van effecten te kunnen geven.

[2:36:07] Geluidniveaus worden berekend op basis van het bronvermogen van de windturbine, zoals aangegeven door fabrikanten.

[2:36:13] En het bronvermogen is eenvoudig te controleren door bevoegd gezag, aan de hand van gestandardiseerde metingen waarop gehandhaafd kan worden.

[2:36:21] En windturbines die op basis van die gegevens voldoen aan een ja-norm, kunnen niet ineens veel hogere piekniveaus voortbrengen.

[2:36:27] Dus op die wijze geven we dit vorm.

[2:36:30] En dan nog een tweede vraag van de heer Bouwkamp.

[2:36:33] Hoe wordt bij plaatsing van windturbines rekening gehouden met deze nieuwe inzichten?

[2:36:37] Nou, INW werkt momenteel aan een nieuwe regelgeving voor windturbines, zoals u net al ook al aangeeft.

[2:36:42] Dat was ook nodig, trouwens, omdat volgens het Europese Hof een milieubeoordeling had moeten plaatsvinden.

[2:36:48] We zetten wel in op de goede bescherming van omwonenden met milieunormen, naast een afstandsnorm die duidelijkheid en zekerheid biedt.

[2:36:54] We kijken opnieuw ook naar de milieunormen voor windturbines op basis van een milieueffectrapportage, de Plan MER.

[2:37:01] En de conclusies uit het milieueffectrapport spelen een belangrijke rol bij keuzes over toekomstige normering.

[2:37:07] Maar ik kan hier niet op dit moment op vooruit lopen, want wij komen voor de zomer naar u toe.

[2:37:13] Dan heb ik nog twee vragen, voorzitter.

[2:37:17] Die is ook van de heer Boutkamp.

[2:37:18] Waarom wordt de GER niet toegepast bij windturbines?

[2:37:21] Bij het opstellen van de nieuwe milieunormen baseren we ons op een plan milieueffectrapportage, een plan MER, en die brengt voldoende in kaart wat gezondheidseffecten zijn van windturbines.

[2:37:31] Dus in essentie is de antwoord nee.

[2:37:35] De laatste vraag is van de heer Stoffer van de SGP.

[2:37:39] Waar blijft de aanscherping van geluid en afstand normeren?

[2:37:41] Nou, daar ben ik volgens mij niet op ingegaan.

[2:37:44] Wanneer komt het kabinet met een serieuze aanscherping?

[2:37:46] Nou, volgens mij ben ik daar op ingegaan, voorzitter.

[2:37:51] Het was bedoeling dat deze nieuwe regels vanaf 1 juli 2025 in zouden gaan.

[2:37:58] Dat gaat helaas niet meer lukken, omdat een aantal procedurele stappen gezet moeten worden.

[2:38:01] Dus dat zal iets later worden dan 1 juli 2025, voorzitter.

[2:38:08] Ja, dank, voorzitter.

[2:38:10] Natuurlijk heb ik de antwoorden op de schriftelijke vragen bestudeerd, die op 2 april binnengekomen zijn.

[2:38:14] Een aantal van die antwoorden, die snap ik ook wel.

[2:38:19] Het gaat om een breed participatietraject, waar natuurlijk meer is dan alleen zo'n enquête.

[2:38:25] Maar als ik echt inzoom op die enquête, dan word ik toch wel echt heel treurig van de vraagstelling.

[2:38:30] En dan geeft de staatssecretaris aan dat het wel objectieve vragen zijn.

[2:38:34] Volgens mij zijn het vragen in de trend van als er een vliegtuig overvliegt, heeft hij dan eens last van geluidsoverlast?

[2:38:41] Ja, dat is geen objectieve vraag.

[2:38:42] Dus ik zou toch echt de staatssecretaris willen vragen...

[2:38:48] Twee-twee van wie heeft die vraag bedacht?

[2:38:50] En dat zal waarschijnlijk het externe bureau dan zijn.

[2:38:52] En waarom wordt er een extern bureau ingehuurd voor zulke soort onderzoeken, terwijl we ook instituten hebben, kennisinstituten hebben, die dat heel goed kunnen en die dat volgens mij, volgens gestandardiseerde methodes, veel beter kunnen?

[2:39:08] Staatssecretair.

[2:39:08] Ja, voorzitter, wij hebben gewoon een uitvraag gedaan en dit externe bureau kwam als best uit de bus.

[2:39:13] En ja, ik snap absoluut de opmerking van de heer Pierik.

[2:39:17] Laat ik hem als suggestie meenemen dat we natuurlijk kijken bij vraagstellingen in enquêtes of we misschien nog neutraler kunnen opereren.

[2:39:27] Maar dat was hier ook in onze optiek duidelijk het geval.

[2:39:30] En die vragen zijn inderdaad door het expertbureau bedacht.

[2:39:38] Beluister ik dan goed dat de staatssecretaris het echt een objectieve vraag vindt als een staat van bijvoorbeeld dat u minder vaak bezoek wil ontvangen of minder buitenactiviteit onderneemt?

[2:39:47] Dat is een voorbeeld van een objectieve vraag?

[2:39:50] Vraag de staatssecretaris.

[2:39:53] Ja, vraag, voorzitter.

[2:39:55] Iedereen heeft zijn eigen beleving daarbij.

[2:39:56] Wij stellen die vraag op die manier.

[2:39:58] Het is niet zo dat we zeggen, klopt het inderdaad dat u door deze omgevingsfactoren minder bezoek heeft ontvangen?

[2:40:07] Dat is suggestief, dit is een objectieve open vraag.

[2:40:11] Goed, dan het lid Kostiets heeft een vraag.

[2:40:14] Oh nee, excuus, u bent door de interrupties heen.

[2:40:18] Dan kijk ik naar de staatssecretaris voor zijn volgende blokje.

[2:40:24] Als laatste moet ik beginnen met de heer Buissen van de VVD.

[2:40:28] Wat is de status rond de achterstallige vergunningen van Defensie?

[2:40:32] Er is inmiddels door Defensie een versnelling ingezet.

[2:40:35] De eerste resultaten van de taskforce zijn ook zichtbaar.

[2:40:38] Exacte planning kunnen we niet geven, want defensievergunningen zijn complex, maar er zit wel wat ons betreft verbetering in.

[2:40:45] Complexiteit komt onder andere door de diversiteit en activiteiten, maar ook het benodigde maatwerk.

[2:40:50] Vaak moeten diverse onderzoeken worden uitgevoerd, bijvoorbeeld het bepalen van geluidsproductieplafons op vliegvelden en bij schietbanen, bij het uitvoeren van risicoanalyses voor lutjeopslag.

[2:41:00] Wat ik wel kan zeggen, is dat wij natuurlijk bij toekomstige ontwikkelingen rondom defensie wel hebben gevraagd om aan de voorkant heel goed rekening te houden

[2:41:08] met alle zaken rondom vergunningen, om te voorkomen dat je achteraf dan weer dat moet corrigeren.

[2:41:15] Welke politieke keuzes zijn er voor het IMW-domein en hoe wil ik deze aanvliegen?

[2:41:21] Defensie moet zich in principe, net als iedereen natuurlijk, houden aan de geldende wet- en regelgeving.

[2:41:26] Denk hierbij geluid en externe veiligheid.

[2:41:28] De overheid heeft hier ook volgens ons een voorbeeldfunctie in.

[2:41:31] Mijn prioriteit is dat de omwonenden worden beschermd en dat Nederland gezond en veilig blijft, maar ook op meerdere terreinen.

[2:41:38] INW kijkt samen met ILT en Defensie hoe zij kan bijdragen aan het versnellen van het actualiseren van het vergunningenbestand, zoals bijvoorbeeld een gezamenlijke pilot in Woensdrecht voor de uitwerking van nieuwe geluidsregels die gelden onder de Omgevingswet.

[2:41:52] Dat doen we samen met ILT, het INW-beleid en het lokale bevoegdegezag.

[2:41:58] Dus we zoeken echt een goede oplossing om dat op een adekvate manier op te pakken.

[2:42:03] Hoe zorg ik wederom, de heer Buijs, dat Defensie niet gehinderd wordt

[2:42:06] bij de extra ruimteclaim.

[2:42:09] Nou, de bescherming van... Even kijken hoor.

[2:42:11] Het Nationaal Programma Ruimte voor Defensie is een apart traject.

[2:42:15] INW is constructief met Defensie hierover meerdere keren al in gesprek geweest.

[2:42:20] De ruimteclaim van Defensie wordt dit jaar in de Kamer besproken in samenhang met de nood aan ruimte.

[2:42:25] Zodra locaties bekend zijn, voert Defensie voor de toegewezen ruimteclaim de reguliere procedures via de Milieuvergunningen.

[2:42:35] Lid Kostic.

[2:42:37] Kan ik een brief aan de Kamer sturen voor de zomer over het oppakken van het signaal van de ILT?

[2:42:43] Die komt natuurlijk pas bij afronding van de taskforce, dus dat is eind 2025.

[2:42:48] Naar aanleiding van het signaal is een beleidsreactie opgesteld.

[2:42:51] Daarna hebben we ook aangegeven dat de vergunningen op orde moeten zijn.

[2:42:54] We zijn wel met ILT en Defensie in gesprek over de maatregelen, maar dat zal dus zijn bij de afronding van de taskforce eind 2025.

[2:43:04] Vraag van de heer Buissen.

[2:43:06] Kan ik uitleggen wat hier op dit moment speelt... Oh, dat ging over de weerpartijen, de Weermarkt.

[2:43:11] Kan ik uitleggen wat hier op dit moment speelt en hoe ik in overleg ben met de Weermarkt?

[2:43:17] De regeling, zoals u allemaal weet, Taken Meteorologie en Seismologie, de RTMS, die wordt herzien.

[2:43:23] Nederlandse Vereniging van Weerbedrijven, de NVWB, heeft zorgen over de te wijzige regeling en de ruimte die er is voor hun commerciële dienstverlening.

[2:43:33] Die hebben ze ook meegegeven in een internetconsultatie en ik ben ook met hun zelf, ik geloof vier weken geleden in gesprek geweest, op een maandag in Utrecht.

[2:43:42] Ik heb ook afgesproken dat de NVWB en de KNMI in overleg gaan over de samenwerking onder leiding van een onafhankelijke voorzitter.

[2:43:49] Ik heb een appje van hem gekregen hede ochtend, dat hij gisteren een twee uur durend gesprek heeft gehad met in dit geval de NVWB en dat die ook bereid zijn, want KNMI was al bereid, om met elkaar aan tafel te gaan onder zijn leiding om te kijken tot ze eruit kunnen komen.

[2:44:05] Nog een vraag van de heer Buissen.

[2:44:07] Kan ik cijfers aanleveren die horen bij de opruimkosten van gedumpte lachgassilinders en werk ik aan oplossingen op dit vlak?

[2:44:16] Het probleem van lachgascilinders is bekend, ook voor recreatief gebruik.

[2:44:20] Het kabinet heeft ook meerdere brieven over dit onderwerp gestuurd richting de Kamer.

[2:44:25] Gemeenten en insamelaars schatten in dat zij in 2023 landelijk bijna 375.000 cilinders in de openbare ruimte hebben aangetroffen.

[2:44:34] Dan wel hebben we ontvangen bij milieustraten.

[2:44:36] De kosten voor het verwijderen ervan worden geschat op 17 miljoen euro.

[2:44:42] Deze cijfers kan ik echt niet onafhankelijk bevestigen.

[2:44:44] Nogmaals, het zijn de cijfers van de gemeente en de inzamelaars.

[2:44:47] Het kabinet zit primair in op het voorkomen van het gebruik van lachgas en op handhaving.

[2:44:52] Daarnaast zijn we met een pilot bezig voor het aanbesteden voor de detectie van lachgassilinders met innovatieve technieken, dus om te voorkomen dat men er achteraf achter komt met detectie aan de voorkant.

[2:45:02] Bij het commissie Debat Circulaire Economie heb ik ook aan de heer Bermenga overigens toegezegd om de Kamer voor 1 oktober een update te sturen over deze pilot.

[2:45:12] Mevrouw Wingelaar, NRC.

[2:45:16] Dat ging over de... Even kijken hoor.

[2:45:25] Oogblik.

[2:45:34] Excuses, voorzitter.

[2:45:35] Het ging over de zieling van het VTH-stelsel, het wetsvoorstel.

[2:45:40] Hoe ga ik zorgen dat de omgevingsdiensten aan de robuustheidscriteria kunnen gaan voldoen?

[2:45:46] Het is aan de verantwoordelijkheid van de bevoegd gezag en de omgevingsdiensten om samen te voldoen aan de robuustheidscriteria.

[2:45:52] Dat is nu ook al een bestuurlijke afspraak.

[2:45:54] We werken aan het wetsvoorstel om die afspraak wettelijk te borgen.

[2:45:57] En we hebben natuurlijk ook recent nog naar de Kamer aangegeven hoe de situatie dit moment is met de kleurtjes groen, oranje en rood.

[2:46:06] Ja, en we hopen natuurlijk uiteindelijk dat alle

[2:46:09] Omgevingsdiensten uiteindelijk natuurlijk op groen terechtkomen.

[2:46:13] Ja, mocht dat niet zo zijn, dat heb ik ook volgens mij al eerder aangegeven richting Kamer, dan zullen we kijken in hoeverre we dat op een andere manier moeten regelen.

[2:46:21] En daarbij hebben we ook aangegeven dat wij misschien ook wel overwegen om toch omgevingsdiensten samen te laten optrekken op het moment dat zij zelfstandig niet tot het juiste niveau kunnen komen.

[2:46:34] Nog een vraag van mevrouw Wingerlaerde.

[2:46:36] Hoe ga ik inzetten op de versterking van dat vergunningen-toezicht- en handhavingstelsel?

[2:46:41] Volgens mij heeft het interbestuurlijk programma VTA bouwstenen opgeleverd om het stelsel te versterken.

[2:46:50] Dat hebben we ook afgesproken in de samenwerkingsafspraak van het versterking-VTA-stelsel.

[2:46:55] Gemeenten en provincies hebben de vrijheid om de bouwstenen wel of niet te gebruiken.

[2:46:59] Het advies is natuurlijk om dat wel te doen.

[2:47:01] Maar dit kunnen we niet afdwingen.

[2:47:03] Je kan het wel stimuleren.

[2:47:04] Daarvoor stellen we ook forse subsidies beschikbaar, zowel aan IPO als VNG en de Omgevingsdienst NL.

[2:47:10] Zo kunnen zij hun achterban hierbij ondersteunen.

[2:47:14] Ook zullen de partijen natuurlijk blijven aanspreken in het bestuurlijke overleg op deze afspraak.

[2:47:18] Maar uiteindelijk is het wel een keuze die zij zelf kunnen maken.

[2:47:23] De heer Gabriels, wanneer komt de analyse over de aankomende jaarwisseling?

[2:47:28] De Kamer vroeg tijdens het twee minuten debat van 9 april om een analyse.

[2:47:33] Ik heb toen aangegeven dat ik voor de zomer de Kamer zou informeren, waarbij we ook verschillende aspecten meenemen, zoals geldende regelgeving en handhaving.

[2:47:42] Daarbij is ook van belang dat de minister van Justitie en Veiligheid verantwoordelijk is voor de handhaving en werken aan een handhavingsplan zoals ook gevraagd door de Kamer.

[2:47:52] Nog een vraag van de heer Gabriels.

[2:47:54] Ben ik al begonnen met de uitwerking van de wet veilige jaarwisseling en de algemene maatregelen van bestuur.

[2:48:00] Formeel moet de wet veilige jaarwisseling eerst nog worden aangenomen door de Eerste Kamer.

[2:48:04] Omdat de motie van de leden Bikker en Boswijk is aangenomen die de regering verzoekt zo spoedig mogelijk voor te zorgen dat de ANVB met het volledige pakket aan voorwaarden wordt uitgewerkt, zijn binnen mijn ministerie ook al voorbereidende werkzaamheden gestart.

[2:48:18] We zijn in gesprek met VNG, JNV en politie en andere belanghebbenden hierover.

[2:48:23] Dus ja, we zijn ermee aan de gang gegaan conform verzoek in de motie.

[2:48:28] Vraag van lid Kostiets, Partij voor de Dieren.

[2:48:31] Wanneer dien ik het wetsvoorstel gewasmiddelbescherming en biocide in?

[2:48:35] Wij willen hier natuurlijk wel...

[2:48:38] een zorgvuldig voorbereiding voornemen.

[2:48:41] Mogelijke gevolgen van het wetsvoorstel worden getoetst.

[2:48:43] Raad van State wordt ook om advies gevraagd.

[2:48:46] Ik ben daarmee aan de gang gegaan en het zal na de zomer 25 worden als we hem opnieuw gaan indienen.

[2:48:55] Nog een vraag van lid Konstits.

[2:48:57] Die gaat over aanslagreinigers met DEDAC.

[2:49:01] Katten krijgen brandwonden, milieu vervuilend.

[2:49:03] Kom ik met een wet die giftige stoffen gaat verbieden?

[2:49:06] De middelen voldoen aan de eisen, zoals wij deze in Europa hebben afgesproken, om toegelaten te worden op de markt.

[2:49:13] De CTGB schrijft voor deze middelen, met een waarschuwingszin, houdt huisdieren weg van de behandelde plekken, zolang deze nog vochtig zijn.

[2:49:22] Het is van belang dat gebruikers die ook de gebruiksvoorschriften natuurlijk opvolgen.

[2:49:27] Ik wil ook graag dat mensen de minst mogelijke schade kiezen, of de minst schadelijke methode kiezen,

[2:49:33] om ongewenste organismen te bestrijden.

[2:49:36] Milieucentraal overigens informeert burgers over milieuvriendelijke alternatieven voor het voorkomen, weren en beheersen.

[2:49:42] Dus ja, dat zijn de stappen die wij daarin zetten.

[2:49:45] Laatste vraag, voorzitter.

[2:49:47] De heer Stoffer.

[2:49:49] Hoe wordt er op het riool een daarbij behorende overstort toegezien?

[2:49:53] Heel eerlijk, ik ken deze specifieke situatie niet.

[2:49:56] Ik begrijp wel dat dit natuurlijk nare situaties zijn die je zoveel mogelijk zou willen voorkomen.

[2:50:01] Gemeenten hebben landelijk dus sinds 2003 al op veel plekken problematische riooloverstorten aangepakt.

[2:50:07] Zij geven ook prioriteit aan overstorten die overlast geven en het waterschap ziet toe op de kwaliteit van het oppervlaktewater.

[2:50:14] Dus ik ga ervan uit dat het hier ook gebeurt.

[2:50:16] Maar ik ken deze specifieke situatie, die stoffenschets ken ik niet.

[2:50:23] Oké, dank.

[2:50:24] Een vraag van de heer Buijsen.

[2:50:28] Ik heb nog twee vragen voor de staatssecretaris, naar aanleiding van de beantwoording.

[2:50:34] Over de defensie en de ruimte en de vergunningen.

[2:50:38] Kunt u de Kamer informeren na de zomer richting het nieuwe jaar?

[2:50:43] Ik snap dat er hard gewerkt wordt op dit moment, maar kunt u de Kamer informeren over de stappen die u neemt?

[2:50:48] En ik ben ook bijzonder geïnteresseerd in of u ervaart of u voldoende instrumentarium hebt in de zin van onderliggende wetgeving.

[2:50:56] Misschien moeten dingen versneld worden, maar is de ruimte er niet?

[2:50:59] Dus of u in die brief die dan wellicht komt, die u hopelijk toezicht, of u dat wettelijk instrumentarium ook mee kunt nemen.

[2:51:08] Laat ik zeggen, richting de heer Buijs, ik kom daar in het najaar op terug.

[2:51:11] Dat is wel handelijk van andere zaken die eerst moeten worden besloten, waarover uw Kamer ook wordt geïnformeerd.

[2:51:18] Dan zal ik dat ook daarin meenemen om aan te geven of we voldoende wet- en regelgeving nodig hebben.

[2:51:27] Dank u wel, voorzitter.

[2:51:28] Ik ga ervan uit dat het mijn laatste vraag mag zijn.

[2:51:30] Het gaat over de weerdbedrijven, uiteraard.

[2:51:34] Ja, heel goed om te horen dat er gesprekken plaatsvinden met de onafhankelijke voorzitter en tussen KNMI en de weerdbedrijven.

[2:51:42] Ik zou graag een toezegging willen, als dat kan, over de uitkomst van deze gesprekken.

[2:51:47] En ik zou u ook willen vragen om geen onomkeerbare besluiten te nemen voordat die gesprekken zijn afgerond en de Kamer is geïnformeerd.

[2:51:55] Zodra er nieuws te melden is, zal ik natuurlijk naar de Kamer toegaan.

[2:51:58] Zeker als het positief nieuws is.

[2:51:59] Ik ben ervan overtuigd dat ze daar onderling op een goede manier uitkomen.

[2:52:03] En voordat ik de Kamer heb geïnformeerd, zal ik daar ook geen besluiten in nemen.

[2:52:07] Want dat vind ik wel zo netjes, omdat ik dat ook inderdaad op die manier wil doen.

[2:52:12] Nog één vraag van mevrouw Wingelaar.

[2:52:15] Nou, ik vond het wel grappig, want de staatssecretaris gaf antwoorden op vragen die ik hem niet gesteld had.

[2:52:21] En hij gaf geen antwoord op de vraag die ik er wel over gesteld had.

[2:52:24] En dat was namelijk, die omgevingsdiensten, die moeten per 1 april 2026 robuust zijn.

[2:52:32] Het wetsvoorstel dat daarbij moet helpen, gaat pas in op 1 juli 2026.

[2:52:38] Dat vinden wij bijzonder.

[2:52:40] Dat was ook de vraag van hoe, hoe bezit u dat?

[2:52:55] Kom ik in tweede termijn graag op terug, voorzitter.

[2:53:00] Ik zie nog twee vragen hier en ik kan daarmee alvast aankondigen dat er geen tweede termijn gaat komen met de tijd die we hebben.

[2:53:09] Ik zag eerst een hand bij de heer Bamenga.

[2:53:19] Oké, dank u wel, voorzitter.

[2:53:21] Er is een vraag volgens mij niet beantwoord en dat is namelijk de vraag over kan de staatssecretaris toezeggen dat onze bevolking, die wil graag beter geïnformeerd worden in het kader van PFAS, om bijvoorbeeld met de universele waarschuwingslabel op producten te komen?

[2:53:42] Volgens mij heb ik die vraag niet gehoord.

[2:53:47] De staatssecretaris.

[2:53:54] Ik kan me die vraag eerlijk gezegd niet herinneren, maar ik kom er dan in tweede termijn op terug gaan, voorzitter.

[2:54:00] Er was hier nog een vraag van de heer Gabriels.

[2:54:06] Afhankelijk van of we geen tweede termijn krijgen, wil ik daar nu iets over zeggen.

[2:54:11] Ik vind een tweede termijn heel gewenst.

[2:54:15] Volgens mij kunnen we ook wel tien minuten uitlopen.

[2:54:19] Maar de vraag die ik wilde stellen gaat over het vuurwerk.

[2:54:24] U bent...

[2:54:25] in gesprek met VNG en politie om alvast parallel en voordat het in de Eerste Kamer behandeld is, om alvast die ANVB-conform motie Bikker-Boswijk uit te voeren.

[2:54:38] Dus dat is het punt.

[2:54:40] U bent nu al in gesprek, want dat is wat de motie vraagt.

[2:54:45] We zijn al in gesprek, voorzitter, maar dat gaat niet lukken.

[2:54:49] Want dan stagneert het.

[2:54:54] Dit was uw laatste interruptie, de heer Gabriels.

[2:54:58] Ik kijk verder nog even.

[2:55:00] Oké, dank voor de antwoorden aan de staatssecretaris.

[2:55:03] Wij moeten straks de zaal uit hier en het is te krap.

[2:55:07] Dus we hebben een aantal opties.

[2:55:09] Tijdens een positieve vergadering zou voorgesteld kunnen worden om een aparte tweede termijn nog in te plannen.

[2:55:14] Je zou ook kunnen zeggen, want ik kijk even hier of behoefte is aan een

[2:55:19] De heer Bemenga wil een twee minuten debat.

[2:55:22] Ook dan kunnen er vragen gesteld worden.

[2:55:25] En er zijn in ieder geval een aantal zaken gezegd door de staatssecretaris van nou ik kom daar terug op terug in een tweede termijn.

[2:55:33] En dan zou ik willen vragen of hij daar schriftelijk op terug wil komen op die dingen die hij heeft aangekondigd.

[2:55:39] De staatssecretaris wil nog wat vragen.

[2:55:40] Dat was ook inderdaad mijn voorstel voor Jan.

[2:55:42] Op de vragen die nu nog gesteld worden plus de openstaande vraag of ik daar schriftelijk op terug mag komen.

[2:55:47] Ja, ik denk dat het niet anders kan.

[2:55:49] Dus dan een korte vraag nog van het lid Kostić.

[2:55:54] Nou ja, u heeft drie opties gegeven en ik zou willen voorstellen, ik hoop, ik zie hier ook mensen klikken, dat we bij de PV regelen dat er een tweede termijn komt, dat we het gewoon fatsoenlijk uit kunnen debatteren.

[2:56:05] En dan twee minuten.

[2:56:07] Het twee minutendebat is sowieso aangekondigd door de heer Bamenga.

[2:56:10] De andere optie die ik gaf besluiten we hier niet, maar in de procedurevergadering was een voorstel.

[2:56:14] En dat is een optie die u kunt verzilveren tijdens de procedurevergadering volgens mij.

[2:56:18] Dus daarmee hebben we ook een aantal dingen afgesproken en een aantal toezeggingen zijn er nog.

[2:56:25] Tenzij u die niet meer wilt horen, maar dat zou ik nou juist willen horen als ik u was.

[2:56:32] De toezeggingen zijn.

[2:56:35] Of toch niet, de heer Boutkan?

[2:56:43] Excuus, toezeggingen.

[2:56:44] Nog dit voorjaar wordt de Kamer geïnformeerd over de mogelijkheden voor een nationaal PFAS-verbod aan de commissie.

[2:56:51] Eind 2025 ontvangt de Kamer het rapport van het RIVM met daarin de voor- en nadelen van verschillende methoden om cumulatie van zeer zorgwekkende stoffen in kaart te brengen.

[2:56:59] Toezegging aan Wingelaar.

[2:57:00] Voor het einde van het jaar wordt de Kamer geïnformeerd over de wijze waarop gemeenten en provincies zullen worden ondersteund bij de implementatie van een nieuwe luchtkwaliteitsrichtlijn.

[2:57:09] Aan de commissie.

[2:57:10] Voor de zomer wordt de Kamer geïnformeerd over de wijze waarop de regierol wordt belegd ten aanzien van het opstellen van de gezondheidseffectrapportage aan de commissie.

[2:57:18] Begin 26 wordt de Kamer geïnformeerd in de actieagenda Industrie en Omwonenden over de wijze waarop maatschappelijke kosten van Tata Steel en andere industrie worden meegenomen in het beleid en de begroting.

[2:57:30] Voor de zomer zullen de onderzoeksresultaten over Bomics met de Kamer worden gedeeld.

[2:57:35] Voor de zomer wordt de Kamer nader geïnformeerd over staalslakken aan de commissie.

[2:57:40] De Kamer wordt geïnformeerd over de vraag of er een planning is voor de aanpak van alle locaties waar staalslakken niet goed zijn toegepast aan stofverbouwd kan.

[2:57:48] In het derde kwartaal worden de resultaten van de brede participatietraject in aanzien van geurhinder van veehouderijen met de Kamer gedeeld.

[2:57:56] De Kamer wordt eind 2025 informeerd na de afronding van de taskforce over de achterstallige vergunningen bij Defensie aan Costich.

[2:58:03] Na de zomer ontvangt de Kamer de herzien en wets gewasbeschermingsmiddelen uit Costich.

[2:58:08] In het najaar wordt de Kamer geïnformeerd over de stappen die de staatssecretaris gaat zetten om ruimte te creëren voor de vergunningen bij Defensie en over de vraag of hiervoor voldoende wettelijk instrumentarium is aan de heer Buijsen.

[2:58:19] Ik zie hier een verduidelijkende vraag mogelijk, de heer Bamenga.

[2:58:24] Dus eerst even de heer Buijsen over de toezeggingen.

[2:58:27] Ja, dankjewel voorzitter.

[2:58:29] Ik mis één toezegging voor wat betreft weerbedrijven.

[2:58:33] De uitkomsten van het gesprek tussen de economie en de andere bedrijven.

[2:58:38] Ik kijk even daar.

[2:58:39] Dat wordt dan wel de samenvatting nadat we een aantal gesprekken hebben voordat we een onomkeerbare stap zetten.

[2:58:45] Daar komt de staatssecretaris dus inderdaad nog op terug en die voegen we toe.

[2:58:48] Ik kijk nog naar de heer Bamenga.

[2:58:51] Volgens mij heeft de staatssecretaris ook een toezegging gedaan, omdat hij in gesprek gaat de komende tijd met gemeente, provincie en waterschappen over welke locaties PFAS geloosd wordt.

[2:59:05] Daar zou de staatssecretaris nog op terugkomen.

[2:59:08] Ik kijk even naar de staatssecretaris.

[2:59:10] Voor mij is het geen toezegging, maar heb ik aangegeven dat we dat op dit moment al doen.

[2:59:15] Oké, dat is een lopende actie, dus die heeft u al in de pocket zonder dat het een toezegging is.

[2:59:22] En ik kijk ook even naar mijn rechterzijde of die toezeggingen op deze manier ook goed zijn begrepen.

[2:59:28] Volgens mij wel, alleen de toezegging aan de heer Boutkamp hadden wij iets anders geïnterpreteerd, maar wij konden leven met uw samenvatting daarin.

[2:59:36] Oké, de heer Gabriels.

[2:59:38] De toezegging over het PFAS-lozingsverbod die voor de zomer zal komen, dat is natuurlijk logisch, die begrijp ik.

[2:59:44] Maar daarin werd ook gezegd dat er ook in die brief komt te staan het verbod op textiel à la Denemarken en Frankrijk, gevraagd door Bamenga en mijzelf.

[2:59:54] En het verbod op producten waar al alternatieven voor zijn, om dat ook in die brief te behandelen.

[2:59:59] Dat is in ieder geval in eerste termijn toegezegd.

[3:00:01] Wij hebben toegezegd dat we inderdaad terug zouden koppelen met het onderzoek.

[3:00:05] Dus niet dat het al is, maar dat we zouden onderzoeken wat de mogelijkheden zouden zijn en dat zouden we terug koppelen.

[3:00:12] Nog een vraag?

[3:00:12] Eigenlijk is bijna alles goed, alleen de ene toezegging over de maatschappelijke kosten van de uitstoot van de industrie meenemen in begroting en in beleidsafwegingen.

[3:00:24] Dat is gespecifieerd op data, maar het ging breder over de industrie, naar aanleiding van natuur- en milieurapporten.

[3:00:32] Die is helder.

[3:00:35] Oké.

[3:00:37] Ik ben trots op u. We hebben hard gewerkt, volgens mij.

[3:00:40] En dank dat het zo is gegaan.

[3:00:42] Jammer van de tweede termijn, maar dat gaat nog besproken worden.

[3:00:46] En ik wil iedereen bedanken voor de aandacht.

[3:00:48] Natuurlijk de staatssecretaris met zijn gevolgen, de Kamerleden en de mensen op de tribune, de mensen thuis en de mensen die zo ontzettend goed weer voor ons gezorgd hebben.

[3:00:57] En ik sluit de vergadering.

[3:00:58] Dank u wel.