Mentale gezondheid scholieren en studenten

[0:00:00] Goedemiddag allemaal en welkom bij het commissiedebat over mentale gezondheid bij scholieren en studenten.

[0:00:07] Ik heet van harte welkom de minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap en de staatssecretaris van Volksgezondheid, Welzijn en Sport.

[0:00:14] Ook de mensen op de tribune, een goed gevulde zaal vandaag en natuurlijk alle mensen thuis.

[0:00:18] die meeluisteren.

[0:00:20] Ik zal even kort langslopen wie we vandaag aanwezig zijn.

[0:00:22] Dat is de heer Seder van de ChristenUnie, mevrouw Westerveld van GroenLinks PvdA, mevrouw Beckerman van de SP, de heer Kistman van de VVD, de heer Uppelschoten van de PVV, mevrouw Bruining van de NHC, de heer Ergin van DENK en de heer Paternotte van D66.

[0:00:39] Welkom allemaal.

[0:00:40] U heeft allemaal vier minuten spreektijd en ik stel voor om vier interrupties te doen, want anders wordt het krap met zo'n grote opkomst.

[0:00:47] Maar we hebben ook nog genoeg tijd om vragen te stellen aan de bewindspersonen.

[0:00:51] En dan stel ik voor dat we beginnen met de eerste spreker.

[0:00:56] Ik moet een formeel puntje doen.

[0:00:58] Officieel is mevrouw Bruinink geen lid van de commissie-OCW.

[0:01:01] Ik kijk erom of er bezwaar is tegen haar aanwezigheid vandaag.

[0:01:04] En zo niet.

[0:01:05] Stel ik voor dat... Ik wens haar van harte welkom in de commissie.

[0:01:08] We gaan net als elk ander beschouwen als een gelijkwaardig lid van deze commissie vandaag.

[0:01:17] En dan geef ik graag het woord aan de heer Seder van de ChristenUnie voor zijn eerste termijn.

[0:01:22] Dank u wel, voorzitter.

[0:01:23] Het leven wat je van jezelf verwacht en wat anderen van je verwachten... kan soms zwaar op je drukken.

[0:01:29] Als scholier of student wordt er van allerlei kanten aan je getrokken.

[0:01:32] Tegen hen zou ik willen zeggen, je bent niet alleen.

[0:01:35] Praat over wat je bezighoudt met iemand die je vertrouwt.

[0:01:38] Iemand die al wat meer levenservaring heeft.

[0:01:41] Die zal je kunnen vertellen dat af en toe fouten maken niet erg is.

[0:01:44] Dat je kan vallen, maar je dan geholpen kan worden om overeind te komen.

[0:01:48] Dat heb ik ook zelf ervaren en ik ben dankbaar voor de mensen juist om me heen die mij weer op weg hebben geholpen.

[0:01:54] Voorzitter, ik wil een aantal punten benoemen wat volgens mij samenhangt met de dalende metalen gezondheid onder jongeren in ons land.

[0:02:03] Allereerst social media.

[0:02:05] Social media heeft onmiskenbaar invloed op het welzijn van onze jongeren.

[0:02:08] En de staatssecretaris is ook bij het onderwerp betrokken.

[0:02:11] Ook hij ziet de schadelijke gevolgen, hebben we in een eerder debat gehoord.

[0:02:15] In de initiatiefnota van collega Sixtus Dijkstra en mij doen we verschillende voorstellen voor veiliger en minder telefoongebruik bij kinderen en jongeren.

[0:02:22] En ook op een verantwoordelijke manier omgaan met online gebruik.

[0:02:25] Ik kijk er naar de behandeling ervan.

[0:02:27] Maar voorzitter, die discussie wordt heel vaak gevoerd bij commissie Digitale Zaken.

[0:02:30] Dit hier is OCW.

[0:02:32] En mijn vraag aan de staatssecretaris is, is het niet ook veel meer het onderwerp dat hier thuis hoort?

[0:02:37] En is het ook niet veel meer een volksgezondheidsvraagstuk in plaats van een digitaal vraagstuk?

[0:02:42] Hoe ziet hij dat?

[0:02:43] En moet deze commissie samen met VWS het onderwerp veel meer naar zich toe trekken om juist ook dit in samenhang met mentale gezondheid te zien?

[0:02:52] Ik overweeg een motie.

[0:02:53] Voorzitter, als ik een recent bericht lees over Facebook die de algoritme zo heeft afgesteld dat cosmetica reclames naar meisjes gaan die selfies hebben verwijderd van hun account.

[0:03:03] Voorzitter, dan keert mijn maag zich om.

[0:03:05] Mijn vraag, worden dit soort verderfelijke praktijken via de Digital Service Act aangepakt?

[0:03:09] Er zijn een hoop mensen hier ook in het kader van sporten van studenten.

[0:03:16] Ik beperk me tot één vraag.

[0:03:18] Volgens de notitie van de landse advocaat zijn er ook uitzonderingen mogelijk.

[0:03:21] Mijn vraag aan de minister is of hij die gaat toepassen.

[0:03:26] Suïcide is doodsoorzaak nummer één bij jongeren onder de dertig jaar.

[0:03:30] Veel klachten ontwikkelen zich al op jonge leeftijd en daarom is inzet op het voorkomen van depressie en suïcidaliteit ook al op de middelbare school nodig.

[0:03:38] De stormaanpak is daarop gericht en vanuit de GGZ Oost-Brabant ontwikkeld, nu al in negen regels toegepast en bewezen effectief.

[0:03:45] Er wordt ingezet op het vergroten van bewustzijn en het leren praten over vermoedens en gevoelens.

[0:03:50] Jongeren krijgen intensieve begeleiding als het nodig is.

[0:03:52] zien de bewindspersonen ook het succes van deze aanpak en willen zij samen kijken hoe deze aanpak op alle VO-scholen een plek kan krijgen en daar de middelen voor beschikbaar spelen.

[0:04:02] Voorzitter, 25 euro per leerling per jaar zou toch te overzien moeten zijn.

[0:04:06] Ik hoor graag een antwoord.

[0:04:08] Voorzitter, dan de aantalatie van zingeving.

[0:04:10] Hoe staat het met de vorig jaar aangekondigde verkenning naar persoonsvorming in het onderwijs?

[0:04:14] Het leven zit vol onzekerheid en roept allerlei existentiële vragen op, zeker ook bij jonge mensen, bij studenten.

[0:04:21] En die vragen komen links of rechts, ook in het onderwijs, op de faculteit voorbij.

[0:04:25] Het onderwijs heeft dan ook een rol in het vormen van studenten, ook op dit vlak.

[0:04:30] En is het niet genoeg als een docent de student bepaalde vaardigheden aan kan leren om met onzekerheid om te gaan?

[0:04:36] Het gaat dieper, het leven is dieper.

[0:04:38] Docenten hebben zelf ook als persoon een voorbeeldrol.

[0:04:41] Hoe gaan zij om met existentiële vragen, met de onzekerheid die het leven geeft?

[0:04:46] Mijn vraag is hoe worden docenten toegerust om deze rol te gaan vervullen?

[0:04:49] Ik zou in dit kader ook willen pleiten voor ruimtes die uitnodigen tot reflectie in onderwijsgebouwen.

[0:04:54] Denk aan een stilteruimte, een kapel, een plek om je terug te kunnen trekken.

[0:04:57] Die ook uitnodigen om je te richten op het goede.

[0:04:59] Het waren schone transstudenten.

[0:05:02] Ik kan de minister zich in mijn pleidooi vinden.

[0:05:04] En wat kan hij doen om dit met universiteiten en scholen op te pakken?

[0:05:08] Voorzitter, tot slot de campagne Hey, het is oké.

[0:05:12] Een poosje geleden was in dit huis het Nationaal Jeugddebat.

[0:05:14] Dat ging onder andere over mentale gezondheid.

[0:05:16] En de jongeren vroegen of de campagne Hey, het is oké... uitgebreid kon worden naar jongeren in het voortgezet onderwijs... of mentoren en vertrouwenspersonen betrokken kunnen worden bij de campagne.

[0:05:26] En ik hoor ook graag van de bewustpersoon of zij aan die wens...

[0:05:29] van die schodelieren die hier in het debat waren, hier in de plenaire zaal, tegemoet gekomen.

[0:05:33] Dank u wel, voorzitter.

[0:05:34] Heel veel dank.

[0:05:35] Ik zie nog een vraag van de heer Erkin.

[0:05:37] Voorzitter, dank u wel.

[0:05:39] Het is een van de weinige spreekteksten waar ik mijn handtekening onder kan zetten.

[0:05:46] Dat gebeurt niet heel vaak.

[0:05:47] Ik wil hem daarvoor bedanken.

[0:05:50] Zeker als het gaat om... Dat hij aangrijpt dat er meer inzet moet plaatsvinden via de onderwijsinstellingen om bij te dragen aan de mentale gezondheid.

[0:06:00] Maar tegelijkertijd...

[0:06:02] zien wij hier een minister en een regering die akkoord is gegaan met een politieke deal waarbij er weer 400 miljoen bezuinigd gaat worden.

[0:06:10] Dat er minder ruimte komt voor universiteiten, voor sportfaciliteiten.

[0:06:14] Dat er minder geld gaat naar onderwijsinstellingen.

[0:06:18] En dat allemaal omdat ChristenUnie meewerkt aan de vorige deal, waar er ook werd bezuinigd.

[0:06:23] Dus de vraag aan de heer Seder is mooie woorden.

[0:06:25] Ik sta er volledig achter.

[0:06:27] Ik kan zeker mijn handtekening onder zijn bijdrage zetten.

[0:06:31] Maar gaat zijn partij deze coalitie weer helpen aan de meerderheid?

[0:06:36] De heer Seder.

[0:06:36] Ja, voorzitter, een paar dingen.

[0:06:38] Volgens mij kan, denk ik, de heer Ergin vrijwel onder elke bijdrage, behalve misschien één onderwerp, zijn hand tegen te zetten.

[0:06:46] Ik denk dat er ook wel wat raakvlakken zijn.

[0:06:49] Maar, voorzitter, het klopt.

[0:06:52] Dit kabinet heeft een gigantische bezuinigingsoperatie aangekondigd vorig jaar.

[0:06:57] En in plaats van met handen

[0:07:02] op je handen gaan zitten, hebben wij geprobeerd te herstellen en met drie zetels, dat is een bescheiden aantal, te repareren wat er te repareren valt.

[0:07:13] We hebben ook goede stappen in kunnen zetten.

[0:07:16] Maar u heeft ook meegekregen, een paar weken geleden, dat wij in dat opzicht ook ons een beetje blazend voelen.

[0:07:23] Want bij de volgende...

[0:07:25] Voor juist nota blijkt dat de aantal afspraken die gemaakt zijn weer teruggedraaid zijn.

[0:07:31] Daar hebben we ook een stevig debat over gehad, ook met de minister.

[0:07:35] Wat dat betekent, dat debat gaan we nog voeren.

[0:07:37] Dan zult u ook onze reactie daarop horen.

[0:07:40] Want wat ons betreft is afspraak.

[0:07:44] Als reactie hierop, we hebben geprobeerd om een gigantische bezuinigingsoperatie daar ook ontverantwoordelijkheid te nemen en te kijken waar we het kunnen mitigeren.

[0:07:54] We zijn niet tevreden over de uitkomsten die daarna door de vier coalitiepartijen zijn gedaan.

[0:07:58] En eigenlijk een streep door afspraken die wij hebben gemaakt, dat debat gaan wij nog voeren.

[0:08:03] Maar de tekst die ik heb uitgesproken, ook de punten die ik heb aangegeven ten aanzien van sporten, de uitscholing toepassen als schapen juist gekomen, uitbreiden ten aanzien van suicidepreventie, daar sta ik ook voor.

[0:08:12] En daar ga ik ook van uit dat we daar ook de financiële ruimte voor kunnen vinden.

[0:08:16] Want dat is niet waar, dat zijn niet de bedragen waar het over gaat.

[0:08:20] Ik zie een vervolgvraag bij de heer Erkin.

[0:08:22] Ik wil eerst nog even opmerken, graag korte interrupties, korte antwoorden.

[0:08:25] Dan geef ik toch het woord aan de heer Erkin.

[0:08:27] Dank u wel, voorzitter.

[0:08:28] Ik zal rekening houden met uw verzoek.

[0:08:31] Kijk, waar het mij in ieder geval niet om gaat, is dat de christening hier wordt belazerd.

[0:08:37] Dat is iets waar de christening zichzelf bij te raden moet gaan.

[0:08:40] Maar mij gaat het om de gevolgen.

[0:08:43] Want de christening wordt belazerd, maar het onderwijs betaalt de rekening.

[0:08:47] En daarom roep ik ook de ChristenUnie op, trap gewoon niet meer in de spelletjes van deze coalitie.

[0:08:54] Door deals te sluiten, door ze te helpen aan de meerderheid in de Tweede en met name in de Eerste Kamer.

[0:08:59] En volgens de rekening neerleggen bij het onderwijsveld.

[0:09:01] Trap er gewoon alsjeblieft niet meer in.

[0:09:03] De heer Seder.

[0:09:05] Qua politiek bedrijven maak ik hier ook een andere weging.

[0:09:10] Ik ben de politiek ingegaan.

[0:09:11] Ik was hier voor alle advocaat.

[0:09:12] Ik procedeerde.

[0:09:13] Maar ik voelde de noodzaak om ook vanuit de Kamer bij te dragen.

[0:09:18] Soms is het kiezen tussen goed en kwaad.

[0:09:20] Veel vaker is het iets wat kwaad is.

[0:09:22] Bijsturen naar minder kwaad heb ik inmiddels door na vier jaar.

[0:09:27] Maar er zit wel een aspect van verantwoordelijkheid nemen.

[0:09:29] Nee, die begroting is niet zoals de ChristenUnie hem voor zich zag en de voorjaarsnood ook helemaal niet.

[0:09:34] Dat heb ik net ook eerlijk toegegeven.

[0:09:36] Daar gaan we nog een debat over voeren, met het uit elkaar.

[0:09:39] En ik probeer juist ook tijdens dit debat mijn kaart op tafel neer te leggen, want ik hoop ook dat wij met het uit elkaar de ruimte kunnen vinden

[0:09:46] om juist ten aanzien van mentale gezondheid wel dingen te fixen.

[0:09:48] Dan kijk ik naar sporten.

[0:09:50] Dan kijk ik naar suicidepreventie.

[0:09:54] Maar ook daar, al ga ik mee met al uw moties en voorstellen, zolang de vier coalitiepartijen de deur dicht blijven houden, verandert er niets.

[0:10:01] Dus u vult mij wel aan uw zijde om vandaag te kijken wat we kunnen regelen met elkaar.

[0:10:06] Mevrouw Beckerman en dan de heer Pattenotten.

[0:10:09] Voorzitter, dan misschien direct op dat laatste.

[0:10:12] Want de heer Seder zegt, ja, maar meegaan in die moties, dan verandert het niet.

[0:10:16] Dat is natuurlijk het probleem.

[0:10:17] Of dat is eigenlijk de oplossing.

[0:10:18] Dat is niet waar.

[0:10:20] Want in de Eerste Kamer heeft deze coalitie geen meerderheid.

[0:10:22] En dat was ook de reden dat al die studenten protesten, opriepen, doe het niet.

[0:10:28] Er was een unieke kans om het tegen te houden.

[0:10:30] En dan nu mijn vraag.

[0:10:31] Ik was vorige week bij Aardwetenschappen, aan de VU, waar gewoon de hele bachelor wordt wegbezuinigd.

[0:10:38] Een van de gevolgen van die bezuinigingen.

[0:10:41] Ik vind het goed dat de ChristenUnie nu zegt... ...nou, we gaan voor studentensport, we gaan voor suicidepreventie.

[0:10:46] Absoluut zaken waar wij volledig steun voor hebben.

[0:10:50] Maar hoe staat de ChristenUnie nu in die bezuinigingen?

[0:10:54] Omdat ze zo'n grote impact hebben, ook op de mentale gezondheid... ...van de studenten die daar door getroffen worden.

[0:11:00] En het wetenschap is het eerste voorbeeld van dat die al verder zijn.

[0:11:03] Maar dat gaat natuurlijk op heel veel plekken gebeuren.

[0:11:05] Een aantal dingen, ten aanzien van de wet internationalisering en balans.

[0:11:10] Dat heeft niet per direct hiermee te maken, maar dat is ook wel eentje waardoor opleidingen inmiddels keuzes moeten maken.

[0:11:20] Daar zijn we naar aan het kijken, die wetsbehandeling komt eraan.

[0:11:23] En welke knoppen moet je draaien om ervoor te zorgen dat de klappen vallen op de plek waar mensen het meest kunnen dragen.

[0:11:31] Ik houd nogmaals voor, deze begroting is niet de onze.

[0:11:36] Wij hebben een begroting gekregen van vier coalitiepartijen die qua aantal stemmen opgeteld bij elkaar een mandaat hebben om keuzes in de meerderheid te maken.

[0:11:44] Daar waren wij niet blij mee en dan konden we twee dingen doen.

[0:11:47] De SP heeft een andere keuze gemaakt dan de ChristenUnie, namelijk meepraten en bijsturen.

[0:11:52] De SP heeft ervoor gekozen en dat mag, dat is ook een vorm van politiek.

[0:11:56] maar een aantal dingen roepen, maar heeft daarin minder voor elkaar gekregen dan de ChristenUnie.

[0:12:01] Daarmee wil ik ons niet tegen elkaar opzetten, want volgens mij willen wij hetzelfde.

[0:12:07] Alleen nogmaals, dan hebben we wel een coalitie nodig die daarin beweeglijk wil zijn.

[0:12:10] En de coalitie heeft bewogen...

[0:12:11] tot het punt waarop het gelukt is om als partij elkaar te vinden.

[0:12:19] Dat laat onverlet, dat geef ik nogmaals aan, dat het debat over de voorjaarsnood die nog moet plaatsvinden en de keuzes die er gemaakt zijn, die gaan verder dan wat wij afgesproken hebben.

[0:12:31] Ik ben goed voor mijn handtekening, daar sta ik ook onder, maar dit gaat verder.

[0:12:36] En dat betekent dat wij daar dat gesprek over moeten gaan voeren.

[0:12:39] Dat hebben we ook van mij openlijk laten weten.

[0:12:42] En ook hier geldt, als u moties heeft, ik zal ook met moties komen, als u moties heeft die wij kunnen steunen, dan gaan we dat ook doen.

[0:12:50] Maar nogmaals, ook voor u geldt en voor mij geldt, als de coalitie daar niet in meegaat,

[0:12:55] helpt de facto niet voor al die studenten die wel graag naar een oplossing zoeken.

[0:13:00] En daarom probeer ik constructief na te denken hoe kunnen de vier coalitiepartijen bewegen om ervoor te zorgen dat de jongeren, maar daar gaat het om, dat die iets gaan voelen van wat we hier met elkaar in meerderheid besluiten.

[0:13:11] Een volgvraag van mevrouw Beckerman.

[0:13:15] Prachtig.

[0:13:15] Het probleem is vooral... Er was een unieke kans.

[0:13:19] Deze begroting had kunnen stranden in de Eerste Kamer.

[0:13:22] Is daar met onder andere uw handtekening aan de meerderheid geholpen?

[0:13:26] En vervolgens bent u, zeg ik via de voorzitter, gewoon belazerd.

[0:13:30] Want een deel van die bezuinigingen zijn er alsnog gekomen in de voorjaarsnota.

[0:13:34] En de vraag die nu natuurlijk heel erg prangend is... ChristenUnie zegt, ik sta voor mijn handtekening.

[0:13:39] Maar dan is de vraag, ja, waarom?

[0:13:41] eigenlijk wanneer de coalitie gewoon een deel van wat u als winst presenteert, gewoon net zo goed weer ongedaan maakt.

[0:13:50] En daar zitten hele pijnlijke punten in.

[0:13:53] En de vraag is nu natuurlijk niet, wat was de beste strategie?

[0:13:57] Want ja, helaas, die strategie die gekozen is door het Monsterverbond heeft niet gewerkt.

[0:14:04] De vraag is nu vooral, wat is de strategie naar de toekomst?

[0:14:07] En dan is de vraag die...

[0:14:11] Bizarre bezuinigingen gaan studenten heel hard raken, ook mentaal.

[0:14:17] Wat gaan we daar nu gezamenlijk aan doen, wetende dat deze coalitie geen meerderheid heeft in de Eerste Kamer?

[0:14:31] Dit parlement bestaat om de gratie van meerderheid te vormen.

[0:14:38] Dat je afspraken met elkaar maakt.

[0:14:40] Als ik een afspraak maak als fractie zijn we daar goed voor.

[0:14:44] Dat verwacht ik ook van de coalitie.

[0:14:47] U haalt een debat naar voren, wat ik begrijp, maar die we ook gaan voeren met elkaar, namelijk over de voorheersnoten en de impact daarvan.

[0:14:55] Dus ik wil die, ja, voor mij moet je die ook op die plek voeren.

[0:14:58] Maar ik snap wel wat u bedoelt.

[0:14:59] Wat gaat het nu betekenen ten aanzien van de mentale gezondheid?

[0:15:03] En daar ben ik het met u eens, daarom zeg ik ook, dit debat voeren we ook met elkaar.

[0:15:07] Ik heb net een aantal puntgenomen die ik belangrijk vind.

[0:15:09] Gaat het om sport, gaat het om suicidepreventie, gaat het om invloed van sociale media?

[0:15:13] Nou, ik heb een aantal voorstellen die ook geld zullen kosten, maar goed, dat vind ik de jongeren waard.

[0:15:18] Ik ga ook heel goed naar uw moties kijken, want die heeft u ongetwijfeld ook.

[0:15:22] En ik zeg niet bij voorbaat dat ik daar op tegen ben.

[0:15:26] Ik wil juist kijken vandaag wat kunnen wij doen om dit onderwerp, waarvan ik vind dat hij te lang besproken wordt, maar te weinig geregeld wordt.

[0:15:33] Want als je naar de onderzoeken kijkt, helpt het niet.

[0:15:36] Jongeren zitten steeds vaker en met name meisjes.

[0:15:39] zitten steeds meer in de problemen.

[0:15:41] Dat was Kamer ook de verantwoordelijkheid moeten nemen om te kijken naar oplossingen daarvoor.

[0:15:47] Dus daar kijk ik ook met open blik naar.

[0:15:49] En dat debat over de voorjaarsnota, ik heb net gezegd wat ik daarover gezegd heb, maar die gaan we gewoon voeren.

[0:15:55] En die gaan we ook scherp voeren.

[0:15:56] Dank u. Dan heeft de heer Paternot nog een vraag.

[0:15:59] Ja, voorzitter, die extra bezuinigingen en voorop die onderwijskansenregeling.

[0:16:03] Het is echt niet voor niets dat het hele onderwijsveld zo ongelofelijk boos en verdrietig daarover is.

[0:16:08] En dat het ook lijkt alsof dat gebeurd is zonder überhaupt te weten waar die regeling voor staat.

[0:16:12] Dat het gewoon gaat om 10 procent van de begroting van sommige vmbo-scholen.

[0:16:15] Het gaat om bijlesbegeleiding, dingen die heel veel met het welzijn te maken hebben.

[0:16:19] Dus ik snap heel goed dat de heer Seder zegt we zijn belazerd, want dat is denk ik inderdaad wat daar gebeurd is.

[0:16:24] En niet zomaar, want echt binnen twee weken nadat de Eerste Kamer heeft ingestemd met die begroting,

[0:16:29] waarin het Monsterverbond eigenlijk zegt, we maken die begroting minder slecht, wordt hij weer net zo slecht gemaakt.

[0:16:34] Of misschien zelfs slechter.

[0:16:36] Dus ik snap de kwalificatie van de heer Seder, maar dat geldt dan natuurlijk wel een beetje.

[0:16:41] Ja, shame on Apple if he fools you once, but shame on Don if he fools you twice.

[0:16:45] Oftewel, ik neem dan toch aan, als het kabinet maar twee weken nodig had om het akkoord dat in de Eerste Kamer de ChristenUnie heeft ingestemd, om dat weer te verscheuren.

[0:16:54] Dat u dan niet maandenlang gesprekken gaat voeren om te kijken of daar iets dan tegenover moet staan.

[0:16:58] Maar dat vanaf nu ook geldt dat de ChristenUnie dit van tafel wil en anders niet meer instemt met suppletorenbegrotingen, andere begrotingen.

[0:17:06] Om op die manier duidelijk te maken dat u niet met zich laat zollen.

[0:17:08] Want ik vind het heel goed dat de ChristenUnie heeft onderhandeld.

[0:17:12] Heeft ook een resultaat binnengehaald wat ons betreft niet voldoende, maar het was wel een resultaat.

[0:17:16] Maar staat er dan ook voor?

[0:17:17] De heer Seder.

[0:17:19] Ik weet niet of ik duidelijker kan zijn.

[0:17:22] Ik ben goed voor mijn handtekening.

[0:17:23] Ik vraag dat andere partijen dat ook zijn.

[0:17:25] Als je een afspraak maakt, op het moment dat dat niet gebeurt, dan heeft dat consequenties.

[0:17:28] Alleen wat ik daar aan koppel, is dat we dat debat nog moeten voeren.

[0:17:31] Dus ik vind het een beetje ingewikkeld nu een voorjaarsnotendebat met elkaar te hebben.

[0:17:35] Overigens was D66 natuurlijk aanvankelijk onderdeel van het monsterverbond.

[0:17:42] Volgens mij vinden wij elkaar in het politieke uitgangspunt.

[0:17:46] Als er een voorste is die niet jou is, wil je het best doen om het beter te maken.

[0:17:50] D66 is afgehaakt.

[0:17:53] Dat is het uitgangspunt die wij wel met elkaar gedeeld hebben.

[0:17:56] Wat ik vandaag wil, en als u daar moties over heeft, wil ik daar serieus naar kijken.

[0:18:01] Als we voorstellen hebben die onvermijdelijk geld kosten, maar dit ook aanpakken, maar daar zitten we ook hier, dan wil ik daar serieus naar kijken.

[0:18:10] En ten aanzien van de volledige begroting, wet in balans en de regelingen die u noemt, ja, ik wil toch naar de voorjaarsnoten verwijzen, omdat dat denk ik ook het geeikte moment is om dan ook de positie bekend te maken.

[0:18:22] Dank u wel.

[0:18:24] Dan heb ik nog het harte welkom de heer Oosterbrink van BBB die aangeschoven is.

[0:18:28] En ik geef het woord aan mevrouw Westerveld namens GroenLinks PvdA.

[0:18:33] Ik wil het onder meer hebben over de vertrouwen van mensen in de politiek.

[0:18:40] Een belangrijke reden dat veel mensen politici niet meer vertrouwen, is dat ze mooie woorden horen, maar dat uit daden tegenovergestelde blijkt.

[0:18:48] Dat doet het kabinet ook voortdurend.

[0:18:50] Ik heb acht voorbeelden gevonden.

[0:18:55] Het kabinet zegt mentale gezondheid van jongeren belangrijk te vinden.

[0:18:59] Het was deze minister die als Kamerlid het tot een van zijn prioriteiten maakte.

[0:19:04] Maar nu hij minister is en het echt kan regelen, allerlei maatregelen doorvoert die de mentale gezondheid alleen maar verslechten.

[0:19:09] Zoals die mega bezuinigingen op het onderwijs die de meest kwetsbare leerlingen en studenten raken.

[0:19:15] Hoe legt de minister dat uit?

[0:19:17] Dan lezen we ook in de voorjaarsnota dat staatssecretaris Karremans vanaf 2028 een eigen bijdrage wil invoeren voor jeugdzorg.

[0:19:24] Dit staat haaks op kinderrechtenverdragen, maar we weten ook uit eerdere pogingen om een eigen bijdrage in de GGZ in te voeren dat het leidt tot zorgmijding.

[0:19:33] Kan de staatssecretaris uitleggen hoe dit het mentale welzijn gaat verbeteren?

[0:19:37] Voorbeeld drie, de staatssecretaris benadrukt overal het belang van preventie en sport, juist ook om jeugdhulp te voorkomen, terecht.

[0:19:45] En een van zijn speerpunten is die financiële toegankelijkheid van sport.

[0:19:48] Maar zijn collega minister Bruins, die daar ook zit, maakt juist sport veel duurder voor studenten.

[0:19:53] Het gaat niet alleen leiden tot minder sportdeelname, het raakt ook aan het verenigingsleven.

[0:19:58] Al die duizenden studenten die actief zijn,

[0:20:01] Bij een studentensportvereniging, in een commissie, in een sportbestuur, het vergroot eenzaamheid, al dit soort gevolgen.

[0:20:08] Kortom, het beleid van twee bewindspersonen die praktisch naast elkaar zitten, staat haaks op elkaar.

[0:20:13] En hoe leggen zij dit uit?

[0:20:14] En ik stel die vraag ook specifiek aan staatssecretaris Karremans.

[0:20:18] Deze bewindspersonen zijn niet de enigen die A zeggen, terwijl het kabinet B doet.

[0:20:24] Op 11 maart gaf de staatssecretaris van OCW een speech over de ongelijkheid tussen mannen en vrouwen.

[0:20:29] Ze zei daarin letterlijk, het is onacceptabel, we must do better.

[0:20:33] Maar als je dat ventelskabinet gaat, dan ook gewoon doen.

[0:20:36] En gaan de bewindspersonen in alle beleid van mentaal welzijn ook specifiek de verschillen tussen genders meenemen?

[0:20:41] Willen ze zorgen voor een witte-vlekken-analyse zodat bekend wordt wat we niet weten op het gebied van mentale gezondheid, seksen en gender?

[0:20:49] Dus ook het verschil tussen onder meer mannen en vrouwen.

[0:20:52] En vijf, financiële problemen zorgen bij heel veel jongeren voor enorm veel stress.

[0:20:57] En een deel daarvan is wel degelijk op te nemen, op te lossen met beleid.

[0:21:01] Bijvoorbeeld de eerlijke stagevergoeding.

[0:21:02] Compenseer studenten die actief zijn in het bestuur, in de medezeggenschap.

[0:21:06] Help studenten die mantelzorg doen, die een beperking hebben, voor wie het onmogelijk is om daarnaast nog een bijbaan te hebben naast de studie.

[0:21:13] En regel dit, ook financieel en ook op het mbo.

[0:21:16] Graag een reactie.

[0:21:17] Want het kabinet, en dan kom ik op voorbeeld zes, zegt het mbo...

[0:21:21] prioriteit te geven, maar waarom zien we dat er niet concreet in beleid?

[0:21:24] Wat is er bijvoorbeeld gebeurd met de motie van mijn collega Tsegay, die vraagt om maatwerk ook voor mbo-studenten die ziek zijn, zwanger zijn, een beperking hebben enzovoort.

[0:21:34] Graag een reactie.

[0:21:35] Dan bijvoorbeeld zeven, suicidepreventie.

[0:21:37] Vindt het kabinet ook een heel belangrijk thema, zegt het kabinet.

[0:21:40] De staatssecretaris verwijst zelf steeds naar de bewezen effectieve stormaanpak.

[0:21:44] Maar als dat zo belangrijk is, waarom wordt deze aanpak dan nog niet landelijk aangeboden?

[0:21:49] Al in 2020 is hierover een motie aangenomen, vijf jaar geleden, en we zien nog niets concreets.

[0:21:56] Mijn laatste voorbeeld gaat over LGBTI-jongeren.

[0:22:00] Veel van hen voelen zich ook steeds onveilig.

[0:22:03] Ze worden vaker gepest, ze denken vaker aan suicide of doen zelfs een poging.

[0:22:09] Dat is erg genoeg.

[0:22:09] Ik mag ook hopen dat dat iedereen hier aan het hart gaat.

[0:22:12] Maar hoe rijmen de bewindspersonen dit dan met de forse bezuiniging op het emancipatiebeleid?

[0:22:17] En dat raakt ook aan organisaties die juist werken aan een veiliger schoolklimaat voor alle leerlingen.

[0:22:23] En dan kijk ik ook even rond naar ons allemaal, want woorden doen naartoe.

[0:22:26] En als dan in deze Kamer door volksvertegenwoordigers, door bewindspersonen, ook negatief over deze mensen wordt gesproken,

[0:22:33] Dat wordt gedaan alsof zij er niet mogen zijn.

[0:22:36] Dan doet dat wat met mensen en dat kan dramatische gevolgen hebben.

[0:22:40] Als we mentaal welzijn van iedereen, van alle jongeren echt belangrijk vinden, dan letten we op onze woorden, geven we het goede voorbeeld en laten we weten dat iedereen er mag zijn.

[0:22:50] Dank u wel.

[0:22:51] Dan geef ik het woord aan mevrouw Beckerman namens de SP.

[0:22:59] Excuus, voorzitter.

[0:23:00] Ik zat alle punten mee te schrijven.

[0:23:01] Ik vond ze allemaal heel belangrijk, maar daarmee was ik nog niet bezig mijn klokje aan te zetten.

[0:23:06] Sorry, voorzitter.

[0:23:07] Ja, voorzitter.

[0:23:09] Steeds meer jongeren worstelen met hun mentale gezondheid.

[0:23:12] Stress, prestatiedruk, eenzaamheid, uitzichtloosheid zijn aan de orde van de dag.

[0:23:17] In het mbo ervaart één op de vijf studenten ernstige stress.

[0:23:20] 44 procent van studenten heeft depressieve of angstklachten en 56 procent ervaart veel stress.

[0:23:28] En dat is niet gek als je ziet wat er allemaal op jongeren en studenten afkomt.

[0:23:32] School, werk, geldzorgen, zorgtaken, examens, stages.

[0:23:36] En dan vaak ook nog zonder goede begeleiding of iemand om op terug te vallen.

[0:23:40] En wat zien we het kabinet doen?

[0:23:42] In plaats van jongeren te ontzien stapelt het de problemen.

[0:23:46] Bezuinigen op onderwijs, het schrappen van programma's als school en omgeving, het verbieden van investeren in sport- en cultuurvoorzieningen op instellingen.

[0:23:53] Het is een optilsomme van verkeerde keuzes die rechtstreeks ingrijpen in het dagelijkse leven van scholieren en studenten.

[0:24:00] We komen er niet met mooie woorden over mentale gezondheid.

[0:24:04] Mentale gezondheid is geen luxe.

[0:24:06] Het is een voorwaarde om überhaupt te kunnen leren, ontwikkelen en mens zijn.

[0:24:11] Voorzitter, ik wilde drie punten extra benoemen.

[0:24:14] Allereerst, voorkomen is beter dan genezen.

[0:24:18] En studentensport is daar essentieel voor.

[0:24:21] Voor het welzijn van mbo, hbo en wo studenten.

[0:24:24] Maar wat doet het kabinet?

[0:24:25] Die wil sport en cultuur voor studenten fors duurder maken.

[0:24:29] We zagen al bedragen voorbij komen van 500 euro erbij om te kunnen sporten als student.

[0:24:35] En dat tartst toch werkelijk elke logica.

[0:24:38] En wat zegt de minister nu, nu studenten hier massaal tegen in actie komen?

[0:24:43] Dit bizarre plan voor meer marktwekking, wat overigens ook nog eens onnodig is als we kijken naar de stukken van de landsadvocaat.

[0:24:51] 123.000 jongeren die straks meer moeten betalen voor sport.

[0:24:55] En weer worden juist armere studenten het hartst geraakt.

[0:25:00] En voorzitter, de minister doet dit door te zeggen ja, dat is marktconform.

[0:25:07] Ontzettend domme keuze, want we zien gewoon dat het ertoe leidt dat mensen slechtere studieresultaten zullen hebben, dat hun mentaal welzijn verder onder druk komt te staan en dat het uiteindelijk leidt tot hogere zorgkosten.

[0:25:20] Voorzitter, we vragen het kabinet simpelweg om deze keuze terug te draaien.

[0:25:25] Voorzitter, dan de impact van de bezuinigingen die, we hebben net al even interruptiedebatjes over gehad, tegenhouden hadden moeten worden.

[0:25:34] Maar nu de begroting door de Eerste Kamer is en nu met de voorjaarsnoten weer studenten, leerlingen heel hard gaan raken.

[0:25:41] Ik was vorige week bij Aardwetenschappen aan de VU.

[0:25:45] Voorzitter, die studie bestaat op twee plekken in Nederland, aan de VU en in Utrecht.

[0:25:49] En die aan de VU wordt bijna geheelweg bezuinigd, 42 ontslagen.

[0:25:53] Unieke wetenschapsgebieden verdwijnen uit heel Nederland.

[0:25:56] Daar zullen we in andere debatten op terugkomen.

[0:25:58] Die gaan mij heel naar het hart.

[0:26:00] Maar ik zat daar bij studenten die een soort sit-in organiseerden om met hun college van bestuur in gesprek te komen over de impact die het op hen had.

[0:26:08] En je zag gewoon wat het met jongeren deed.

[0:26:10] Zij staan net voor veldwerk, belangrijk veldwerk.

[0:26:13] En ze weten gewoon als we terugkomen, dan zijn gewoon heel veel van onze docenten zijn gewoon ontslagen.

[0:26:19] Waar gaan wij deze studie afmaken?

[0:26:21] Wat hebben wij straks aan dat diploma?

[0:26:23] Hoe moet dit verder?

[0:26:24] En je ziet gewoon nu al welke druk dat legt.

[0:26:26] Natuurlijk op die mensen die een ontslachtig gemoed zien, maar ook op die studenten die daar in de hal staan en zeggen we weten gewoon niet waar we aan toe zijn.

[0:26:35] We weten niet hoe dit verder gaat.

[0:26:36] Dit zijn nu al de zichtbare gevolgen van die bezuinigingen.

[0:26:41] Dit gaat straks op veel meer plekken gebeuren.

[0:26:44] De kernvraag is, is de minister van mening dat de mentale gezondheid van jongeren verbeterd of verslechterd door het beleid dat nu gevoerd wordt?

[0:26:52] En als hij het eerlijk durft te zeggen, waarom kiest dit kabinet dan niet voor maatregelen die welzijn versterken in plaats van afbreken?

[0:26:59] Tot slot een hele korte vraag.

[0:27:01] over meisjes en jonge vrouwen.

[0:27:03] Collega Westerveld had het er ook al over.

[0:27:05] Vorig jaar is een motie-Tiele-Dobbe aangenomen om een breed multidisciplinair onderzoek te laten doen om factoren die gezond opgroeien van meisjes bepalen te kunnen verbeteren.

[0:27:13] Hoe staat het met de uitvoering van die motie?

[0:27:15] Want we zien gewoon dat juiste mentale gezondheid van meisjes en jonge vrouwen zwaar onder druk staat en dat bij hen ziektes vaker te laat worden gediagnosticeerd.

[0:27:26] Dank u wel.

[0:27:27] Dank u wel voor uw bijdrage.

[0:27:28] Dan geef ik het woord aan de heer Kistemal namens de VVD.

[0:27:32] Dank u wel, voorzitter.

[0:27:33] En ik vervang hier vandaag mijn collega Martens Amerika.

[0:27:38] Het is alweer 25 jaar geleden dat ik mijn eerste stappen zette binnen het mbo.

[0:27:42] Als jong broekie ging ik mij oriënteren in de bakkerswereld.

[0:27:45] In Zwolle begon ik op mbo 2 om te kijken of ik de bakkerij wel echt leuk vond.

[0:27:50] Toen dit het geval bleek te zijn vertrok ik naar Wageningen om daar op een mbo 4 opleiding naast bakken ook alles rondom ondernemen te leren.

[0:27:58] Ik was toen 17 jaar, mijn studiegenoten waren niet veel ouder en je kunt je voorstellen als je dan samen op kamers zit wat een prachtige tijd dat was.

[0:28:07] En voorzitter, net als met mij in mijn studietijd gaat het met veel scholieren en studenten goed.

[0:28:12] Toch schrok ik van de cijfers uit het GGD-onderzoek over mentale gezondheid onder 16 tot 25-jarigen, waaruit blijvende zorgen over de mentale gezondheid van jongvolwassenen bleek.

[0:28:23] Slechts de helft van de ondervraagden beoordeelt de eigen mentale gezondheid als goed.

[0:28:28] Het feit dat de nieuwe generatie vaker last heeft van slechte mentale gezondheid is zorgelijk en verdrietig.

[0:28:34] De negatieve rol van de smartphone is groot en ook het gebrek aan perspectief is een gemiste kans.

[0:28:39] Uit gesprekken met studenten blijkt dat hoger is beter, meer studies is beter, er heel diep in zit.

[0:28:46] Ook het feit dat de arbeidsmarkt beter is en meer scheelt dan ooit lijkt niet binnen te komen en wordt minimaal over onderwezen.

[0:28:56] Dus de kansen in de arbeidsmarkt zijn enorm.

[0:28:58] Voorzitter, de positieve effecten van bewegen op mentale gezondheid zijn onmiskenbaar aangetoond.

[0:29:03] Mijn collega's noemen het ook al en ik wil het debat graag beginnen met het nieuws dat het kabinet een einde lijkt te maken aan goedkope sporten voor studenten.

[0:29:10] Mijn fractie snapt als geen ander dat marktverstoring door de overheid niet wenselijk is.

[0:29:15] Maar vraagt zich wel af of we hier niet wat te kort door de bocht vliegen.

[0:29:20] We moeten studenten juist stimuleren om te gaan sporten.

[0:29:23] Mijn vraag aan de minister is dan ook eerste zicht op de gevolgen van dit besluit.

[0:29:27] Wat betekent het bij 2026 ingaan voor de betrokken partijen en wat zijn de gevolgen voor studenten?

[0:29:33] Waarom is het goedkope sporten jarenlang toegestaan en kiest de minister nu voor een koerswijziging?

[0:29:39] Ik lees dat de landsadvocaat schetselt de uitzondering mogen zijn op de beleidsregel.

[0:29:44] Kent de minister die uitzonderingen en kan hij aangeven welke dat dan zijn?

[0:29:49] Voorzitter, de mentale gezondheid... Meneer Kistema, was ik klaar met dit onderwerp?

[0:29:53] Want ik zag een hand van de heer Paternotte voor een interruptie.

[0:29:56] Ja, dan doe ik die nu hier.

[0:29:58] Ik kijk even, meneer Kistema.

[0:30:01] Ja, dan geef ik het woord aan de heer Paternotte voor een interruptie.

[0:30:04] Ja, dank voorzitter.

[0:30:05] En mooi dat de heer Kisteman hier is, waardoor we ook zijn mooie introductie over zijn zeventienjarige studententijd hebben kunnen horen.

[0:30:14] Hij was niet zeventien jaar lang student, maar hij was vanaf zijn zeventiende student.

[0:30:19] Hij is nog steeds student.

[0:30:20] Ja, zei me dat niet allemaal.

[0:30:21] Maar dat was niet mijn punt.

[0:30:24] Altijd over de studentensport.

[0:30:25] Hij stelt een aantal vragen aan het kabinet.

[0:30:27] Mooi.

[0:30:28] Tegelijkertijd hadden we natuurlijk ook wel zoiets van benieuwd wat de VVD ervan vindt.

[0:30:33] Want we weten wel de gevolgen.

[0:30:35] Dat studenten in veel gevallen niet 200 euro, maar straks 700 euro per jaar moeten gaan betalen.

[0:30:39] Wat gewoon voor heel veel studenten betekent dat sport straks onbetaalbaar wordt.

[0:30:43] En volgens mij moeten we vandaag met elkaar ervoor gaan zorgen dat we dat voorkomen.

[0:30:46] Dus is de heer Kisteman dat met ons eens en is dat ook zijn oproep eigenlijk aan het kabinet van beste minister, beste staatssecretaris, fix it.

[0:30:55] Want we zien ongelooflijk veel onrust in heel Nederland en terecht.

[0:30:59] Studentensport moet niet onbetaalbaar worden.

[0:31:02] De heer Kisteman.

[0:31:04] Voorzitter, dank u wel.

[0:31:05] Mijn studententijd was een vrij korte tijd, kan ik u zeggen.

[0:31:09] Maar op uw vraag... Kijk, dit is gewoon een wet, markt en overheid.

[0:31:13] En die heeft in zich dat de overheid geen activiteiten kan aanbieden onder marktcomfort op prijzen.

[0:31:18] Dat is een wet die hier is in Nederland.

[0:31:22] Daar kan een uitzondering op gemaakt worden.

[0:31:24] En de vraag die dus voor ligt, die wij dus ook aan de minister stellen, is... waarom wordt er nu in een keer besloten, na jarenlang, terwijl die uitzondering er dus was...

[0:31:31] om dat nu dan in te trekken.

[0:31:32] En dat willen wij dus graag eerst weten van de minister.

[0:31:34] Waarom maakt hij nu deze keuze?

[0:31:36] En wat zijn de gevolgen voor betrokken partijen?

[0:31:38] Dat willen wij ook gewoon weten.

[0:31:39] We willen eerst die vragen weten.

[0:31:41] Waarom doet de minister dit?

[0:31:42] Waarom maakt hij deze keuzes?

[0:31:44] Is er echt goed over nagedacht wat de gevolgen zijn?

[0:31:46] Voordat we tot de volgende stappen eventueel over kunnen gaan.

[0:31:51] Dat vind ik dan echt jammer, want dat betekent dat er weer een hoop onzekerheid hierbij komt.

[0:31:58] Het is inderdaad jarenlang geen enkel probleem geweest.

[0:32:01] Het is ook niet alsof hier aanbieders van fitnesscentra voor de deur met hooivorken staan van de wetmarkt en overheid moet gehandhaafd worden op de universiteiten en de hogescholen.

[0:32:09] Er is gewoon geen probleem wat hiermee op dit moment wordt opgelost.

[0:32:12] En de wet, markt en overheid worden op allerlei terreinen, of het nou in ziekenhuizen is, niet gehandhaafd.

[0:32:17] En ik zou u ook u willen vragen, als u vindt dat studentensport, als dat helemaal marktconform moet worden, vindt u dat wij hier dan in de kantine nog onze tomatoweb zoals ik die heb gegeten tegen deze prijzen kunnen gaan kopen?

[0:32:28] Of moet dat dan niet ook marktconform gaan gebeuren?

[0:32:32] Kijk nou uit, wordt hier gezegd door mevrouw Beckerman.

[0:32:34] Maar ik denk gewoon, de wet markt en overheid is er om grote problemen aan te pakken.

[0:32:38] Die gaan om oneerlijke concurrentie tussen de overheid en het private sector.

[0:32:41] Maar dit is iets wat al heel lang op deze manier zo werkt.

[0:32:44] Er is hier geen probleem tussen markt en overheid.

[0:32:48] Dan zouden wij hier ook als Tweede Kamer tegen de minister moeten zeggen.

[0:32:50] U heeft hier gewoon ongelooflijke misbeheer begaan.

[0:32:53] Fix it.

[0:32:54] De heer Kisteman.

[0:32:56] Dank u wel, voorzitter.

[0:32:58] De wet markt en overheid is niet om hele grote problemen aan te pakken.

[0:33:01] De wet markt en overheid gaat ook over gemeentehuizen die het aanbieden van bijvoorbeeld vastfotos maken tegen een goedkope prijs aanbieden.

[0:33:08] Dus de wet markt en overheid gaat veel verder en is er juist om ondernemers te helpen om oneerlijke concurrentie met de overheid aan te gaan.

[0:33:15] Er wordt ook niet op gehandhaafd.

[0:33:19] Maar er kan gekozen worden voor een uitzonderingsbepaling.

[0:33:24] De vraag is waarom is dit jarenlang wel toegestaan?

[0:33:28] Nu zegt de minister dat ze dat niet meer zou doen.

[0:33:34] De belangrijkste vraag is waarom wordt deze keuze nu gemaakt... en in het verleden is er anders voor gekozen?

[0:33:42] De heer Paardonten voor zijn laatste interruptie.

[0:33:44] Nou vooruit, ik wil dan in ieder geval vaststellen, en dat geeft dan misschien een beetje hoop geven, dat de VVD heeft nu al een aantal keer gesteld waarom heeft de minister na al die jaren nu besloten om deze uitzondering te schrappen, dat de VVD eigenlijk ook geen enkel idee heeft waarom de minister na al die jaren heeft besloten om deze uitzondering te schrappen.

[0:33:58] De heer Kirstman voor een reactie, indien gewenst.

[0:34:01] Ja ik hoor geen vraag, maar bedankt voor de samenvatting.

[0:34:04] Dan geef ik het woord aan mevrouw Westerveld voor een interruptie.

[0:34:08] Want het gaat niet over jarenlang, het gaat over tientallen jarenlang.

[0:34:11] Toen ik studeerde begon het begin 2000 met mijn studie en een tijdje daarna werd Mark Rutte staatssecretaris.

[0:34:18] Die zag geen enkele reden om hier een uitzondering voor te maken.

[0:34:22] Omdat hij juist zag, en daar wijst de landsadvocaat ook letterlijk op,

[0:34:25] Dat zaken als studentensport of culturele verenigingen op de campus leiden aan beter studentensucces.

[0:34:32] En dat het ook belangrijk is voor eerste-generatiestudenten.

[0:34:36] Daar is jarenlang heel bewust beleid op ingezet.

[0:34:39] Omdat iedereen er met elkaar eens was dat als studenten een fijne en veilige tijd hebben op de campus.

[0:34:43] als ze de tijd krijgen om anderen te ontmoeten, dat dat ook goed is en bijdraagt aan studentensucces.

[0:34:48] En dat mag dus.

[0:34:49] Daar kan je dus een uitzondering op maken.

[0:34:51] Dus mijn vraag aan de VVD is, ziet de VVD dit ook?

[0:34:54] Wat al tientallen jaren ook gewoon net onderzoek blijkt.

[0:34:56] En als de VVD dat ziet, is ze dan bereid om gewoon met ons die stap te nemen en te zeggen, dit gaan we niet doen, minister, want die keuze kunnen wij vandaag gewoon al maken met elkaar.

[0:35:05] De heer Kisteman.

[0:35:06] Dank u wel, voorzitter.

[0:35:07] Of het nou jaren zijn of tientallen jaren, dat gaat over een manier van spreken.

[0:35:11] Waarom dit nu in één keer belangrijk is, weet ik niet.

[0:35:13] Misschien komt het wel omdat de wet, markt en overheid plenair op de rol staat en dit jaar behandeld gaat worden.

[0:35:18] En dat de minister daarom denkt, misschien moet ik eens keer keuzes gaan maken.

[0:35:21] Ik weet het niet en dat hoor ik graag van de minister.

[0:35:24] En of het nou over tientallen jaren gaat of enkele jaren, wij willen graag weten waarom de minister nu besluit dit te veranderen.

[0:35:30] Een vervolgvraag van mevrouw Westerveld.

[0:35:32] Mijn punt is dat wij de Tweede Kamer zijn.

[0:35:34] In de Tweede Kamer kan de minister terugvluiten, want wij zijn hier het hoogste orgaan.

[0:35:38] En wij kunnen dus zeggen... minister, u heeft hier een fout gemaakt, doe dat nou niet.

[0:35:42] En dan is mijn vraag aan de VVD... waarom besluiten ze dat niet met ons?

[0:35:47] Waarom gaan ze niet met ons zorgen voor duidelijkheid... ook voor de studenten die misschien kijken, die misschien hier op de tribune zitten?

[0:35:54] Waarom gaat de VVD... mijn vraag is dus, steunt de VVD...

[0:35:58] voorstellen vanuit ons en mijn collega die nou voorzitter is heeft ook al een paar weken geleden de motie aangekondigd dus dit komt ook niet uit de lucht vallen mijn vraag kan de vvd dat steunen en zullen we gewoon zorgen dat de minister niet door kan gaan met deze maatregelen

[0:36:11] We hebben een wet, markt en overheid.

[0:36:15] Daar heeft de minister zich aan te houden en daar kan hij uitzonderingen maken.

[0:36:19] Als wij hier nu als Kamer gaan bepalen waar wel en niet uitzonderingen gemaakt moeten worden, dat zou wel een beetje apart zijn, want dan zouden we de wet markt en overheid gewoon kunnen laten vallen.

[0:36:26] En dan gaan wij hier als Kamer elke keer een debat voeren over wat wij wel belangrijk vinden en wat niet.

[0:36:31] Dus nogmaals, mijn vraag aan de minister is waarom hij nu deze keuze maakt.

[0:36:37] Ik wil hem de tijd geven om dit uit te leggen en we gaan daar niet op vooruit lopen.

[0:36:42] Dan zie ik toch nog een vervolgvraag van mevrouw Westerveld.

[0:36:45] Ik vind dit wel een rare voorstelling van zaken.

[0:36:48] We hebben het hier over iets dat al tientallen jaren gebeurt, waar nooit een probleem mee was, waarvan ik ook niet zie waarom een uitzondering welk probleem dat gaat oplossen.

[0:36:57] De Kamer gaat over de wet.

[0:37:00] De Kamer gaat ook over het beleid van het kabinet.

[0:37:03] Ik zou heel graag zien waarom de VVD dan niet ons kan steunen als we zeggen, doe dit nou niet.

[0:37:10] Wat heeft de VVD dan nodig?

[0:37:12] We gaan de minister wel terugfluiten, want dit is geen goed idee.

[0:37:17] Zeker ook niet voor het mentale welzijn van jongeren en studenten.

[0:37:23] Voorzitter, we hebben nogmaals die wet Markt en Overheid.

[0:37:28] En daar staat gewoon in dat de overheid niet bepaalde activiteiten mag aanbieden onder marktconforme prijzen, tenzij zij daar een algemeen belang voor zien om dat wel te doen.

[0:37:37] Dit is jarenlang zo geweest, dat algemeen belang, die uitzondering.

[0:37:40] Die minister wijkt daar nu vanaf.

[0:37:42] Die zegt, nou, ik zie het niet meer.

[0:37:43] En nogmaals, dat vragen wij nu aan hem.

[0:37:45] En wij kunnen niet die wet hier zelf als commissie maar gaan invullen wanneer wij het wel of niet interessant vinden.

[0:37:49] Zo werkt het gewoon niet.

[0:37:52] Dan mag u uw vervolg, uw bedoeling, continueren.

[0:37:55] Het was waarop, voorzitter.

[0:37:56] Even kijken waar ik was gebleven.

[0:38:01] De mentale gezondheid van scholieren is zeker in vergelijking met de coronaperiode beter geworden.

[0:38:07] De leefstevredenheid van 12 tot en met 16 jaar is toegenomen, toch blijft ook hun gezondheid kwetsbaar.

[0:38:13] We zien dat er nog steeds veel jongens en meiden aangeheeft problemen te ervaren.

[0:38:16] De gevolgen zijn soms heel groot.

[0:38:18] Ik heb eerder dit jaar op Modeling een vraag gesteld over een suicide na aanleiding van aanhoudend pesten.

[0:38:23] Het is daarom belangrijk dat scholieren leren weerbaar te zijn, maar ook leren om te kunnen gaan met prestatiedruk, tegenslag en stress.

[0:38:30] Daar ligt wat mij betreft in eerste plaats ook een rol voor ouders en opvoeders.

[0:38:35] Tegelijkertijd bestaat een initiatief om ouders en scholen hierbij te helpen.

[0:38:38] Ik weet dat de initiatieven bestaan als storm.

[0:38:40] Mijn collega's hebben hier al vragen over gesteld, dus ik ga die vragen niet nogmaals herhalen en ik wacht de beantwoording hierop af.

[0:38:47] Mijn fractie is ook blij met de samenhangende preventiestrategie van staatssecretaris Karlemans, waarin hij inzet op gezonde omgeving voor jongeren.

[0:38:55] Ik zou de minister willen vragen welke aanknopingspunten hij hier ziet om scholieren mentaal weerbaarder te maken en hoe deze aansluiting vindt op bijvoorbeeld de kerndoelen rondom digitale weerbaarheid.

[0:39:05] Een van de adviezen die voortvloeien uit onderzoek, als je de bomen in het bos niet meer ziet, is het versterken

[0:39:11] van de vaardigheden om met prestatiedruk en stress om te kunnen gaan.

[0:39:14] Voorzitter, het versterken van dergelijke vaardigheden is een streven dat de VVD ondersteunt.

[0:39:19] Tegelijkertijd vinden wij er niet alleen een rol voor scholen, maar begint dit, zoals ik net al zei, bij de ouders.

[0:39:24] Zij staan als eerste aan de lat om aan hun kinderen uit te leggen dat stress en tegenslag bij het leven horen.

[0:39:30] Deelt de minister dit en ziet hij mogelijkheden om het aan te jagen of ouders hierbij te helpen.

[0:39:35] Tot slot, voorzitter.

[0:39:36] Ook de VVD maakt zich zorgen over de mentale druk op studenten.

[0:39:40] Tegelijkertijd zoeken wij balans.

[0:39:42] Niet elke vorm van prestatiedruk is slecht.

[0:39:44] We mogen iets verwachten van onze toekomstige generatie... en ruimte geven aan het accelereren.

[0:39:50] Daarom blijven wij positief over het binnenstudieadvies... honeursprogramma's, selectie en cum laude.

[0:39:56] Deze prestaties zijn voor iedereen bereikbaar... in tegenstelling tot bijvoorbeeld internationale stages.

[0:40:00] Afschaffen daarvan vergroot ongelijkheid.

[0:40:03] Tegelijkertijd zien we ook dat mentale problemen onder studenten reëel zijn.

[0:40:06] Daarom steunen we initiatief als voorlichting over welzijn tijdens de introductie... en een centraal informatiepunt per instelling.

[0:40:12] Tot slot, niet iedereen hoeft te exceleren.

[0:40:15] Gewoon je studie afronden op het mbo is ook wel een hele prestatie.

[0:40:19] Dank u wel.

[0:40:20] Dank.

[0:40:20] Ik zie nog een interruptie van de heer Seder.

[0:40:24] Ja, voorzitter.

[0:40:25] De afsluiting van mijn collega Kamerlid van het VVD triggerde mij wel, want...

[0:40:29] De afgelopen jaren is natuurlijk VVD-beleid voorop is uitgevoerd.

[0:40:36] En we zien dat de mentale gezondheid blijft dalen.

[0:40:40] Dus de notie dat VVD-beleid zou leiden tot betere prestaties... dat blijkt in de praktijk niet waar.

[0:40:49] Natuurlijk zijn er variabele factoren.

[0:40:52] En ik mis toch iets van reflectie of rekenschap...

[0:40:56] VVD en de VVD-mentaliteit ook niet heeft bijgedragen.

[0:41:02] aan een druk, gezonde druk, daar moeten we allemaal tegen kunnen, ik sta ook voor een weerbare samenleving, maar ongezonde druk zorgt ervoor dat mensen door hun hoeven zakken.

[0:41:12] Ik wil toch vragen of de VVD gezien de afgelopen jaren en ook de daling die wij zien, er zit geen verbetering in, het blijft dalen, of heeft de VVD ook iets van reflectie gehad over misschien hebben we iets te gemakkelijk gedacht

[0:41:27] over die druk en dat die druk iets is wat op deze wijze inherent bij het leven hoort, dan hebben we het als overheid misschien ook niet te zwaar gemaakt op bepaalde momenten.

[0:41:40] Dank u wel, voorzitter.

[0:41:42] Ik loop nog niet zo heel erg land hier rond in de politiek, maar volgens mij is de ChristenUnie ook jarenlang coalitiepartner geweest en zou de DRC dan ook de hand in eigen boezem kunnen steken.

[0:41:52] Maar volgens mij is juist uit onderzoek gebleken dat bij de 12 tot 16-jarigen de levenstevredenheid juist wel toeneemt en zie je na coronatijd dat er weer een stijgende lijn komt.

[0:42:02] Dus het blijft een belangrijk onderwerp, maar we zien ook dat er sinds de dip van corona

[0:42:07] de ontwikkelingen weer de goede kant op gaan.

[0:42:11] Een vervolgvraag van de heer Seder.

[0:42:13] Dit vind ik wel jammer, want eerst verdedigingslijn is ChristenUnie moet de hand in de eigen boezem steken, dus er is iets mis, maar dat is mede de schuld van de ChristenUnie.

[0:42:23] Vervolgens is de tweede verdedigingslijn, er is niks mis, want de cijfers stijgen.

[0:42:28] Welke is het nou?

[0:42:29] Is er iets misgegaan en heeft ChristenUnie daar ook een rol in?

[0:42:33] Nou, daar wil ik ook gewoon te eigen boels om steken, maar de VVD dus ook.

[0:42:37] Of is er niets aan de hand, want de cijfers stijgen.

[0:42:40] En tevredenheid, we weten allemaal dat Nederland over het algemeen, en kinderen ook wel over het algemeen, zeer tevreden zijn, ook zeker in vergelijking met de rest van de wereld.

[0:42:50] Maar de cijfers dat de mentale geschondheid van met name vrouwen en meisjes aan de dalen zijn, dat moet toch ook de VVD te denken zitten.

[0:42:56] Wel toch willen vragen, welke van de twee is het nou?

[0:42:59] Stijgen de lijstjes, mede door VVD-beleid en ChristenUnie-beleid?

[0:43:02] Of moet de VVD, net zoals je dat naar de ChristenUnie verwijst, de hand in de eigen boezem steken?

[0:43:08] Dank u wel, voorzitter.

[0:43:10] Als het daalt en als het slecht is... dan zou de ChristenUnie daarvoor de hand in eigen boeze moeten steken.

[0:43:18] Wat ik dus aangaf, is dat we juist die stijgende lijn weer zien.

[0:43:21] En dat we de ontwikkeling weer beter worden.

[0:43:23] Volgende week hebben we ook een debat toets en examens.

[0:43:26] Gaat het ook over toetsdruk en dat soort dingen.

[0:43:28] Kunnen we dit soort onderwerpen ook gaan bespreken.

[0:43:30] Gaan we ook kijken wat de mogelijkheden zijn.

[0:43:32] Maar wat we nu kunnen zien is dat bij 12 tot 16-jarigen het weer de betere kant op gaat.

[0:43:36] En dat is een goede ontwikkeling.

[0:43:38] Tot nog een vervolgvraag van de heer Seder.

[0:43:41] Een kleine correctie over de debatplanning hoor ik hier.

[0:43:44] Het debat is morgen al.

[0:43:46] De heer Seder.

[0:43:47] Voorzitter, ik voel de druk toenemen.

[0:43:49] Nee, maar ik vind het belangrijk om nog een extra interruptie eraan te weiden.

[0:43:53] Want het VVD is een coalitiepartij, een van de grootste partijen.

[0:43:58] Misschien zijn jullie bij de volgende verkiezingen weer aan kop, wie weet.

[0:44:02] Dus het VVD-beleid zal de komende jaren heel veel bepalen waar jongeren mee te maken hebben.

[0:44:08] En wat ik jammer vind, misschien kan het nog in de derde ronde, is nog iets van reflectie.

[0:44:14] En dat is gewoon mijn vraag.

[0:44:15] Ziet de VVD, los van de staartjes en stijgingen, ziet u enige vorm van correctie?

[0:44:20] Ten aanzien van de gedachtegang en gedachtgoed van de VVD de afgelopen jaren of zegt hij nou eigenlijk hebben we het wel goed gedaan.

[0:44:26] Er valt er niets op aan te dingen over hoe wij gesproken hebben en ook maatregelen die genomen zijn ten aanzien van het onderwijs in samenhang met de prestatiedruk.

[0:44:36] Ik gaf het volgens mij ook aan in mijn tekst... dat we ons ook zorgen maken over die mentale druk op studenten.

[0:44:42] En dat we daar als VVD een balans in zoeken.

[0:44:45] Dus wat kan wel?

[0:44:45] Wanneer is het nog een gezonde prestatiedruk en wanneer niet meer?

[0:44:49] En daar voeren wij het graag het gesprek voor.

[0:44:50] We komen ook met bepaalde ideeën.

[0:44:52] En kijken wij graag vooruit hoe we dat in de toekomst ook beter kunnen aanpakken.

[0:44:56] En anders kunnen aanpakken.

[0:44:57] En hoe we kunnen zorgen dat het weer een gezonde situatie wordt voor al die studenten.

[0:45:01] Dank u. Dan geef ik het woord aan de heer Uppelschoten.

[0:45:04] En hij doet zijn inbreng namens de PVV.

[0:45:10] Dank u wel, meneer de voorzitter.

[0:45:12] Het is frontgerustend dat blijkt dat in ieder geval in het mbo 70% van de studenten worstelt met mentale problemen.

[0:45:18] Dat speelt ook in het hbo en het wo.

[0:45:21] Het percentage jonge vrouwen dat met psychische problemen kampt is in minder dan tien jaar verdubbeld en bij jonge mannen heeft er zelfs een verdrievoudiging plaatsgevonden.

[0:45:29] Er lijkt wel iets bijzonders aan de hand.

[0:45:32] Het is voor de hand liggend om te bewijzen naar het excessieve gebruik van sociale media, de toegenomen stress, de examendruk,

[0:45:40] de prestatiedruk, de vele verplichtingen die studenten hebben of zouden hebben, de controle van de wezigheid van de studenten en de resultaten in geautomatiseerde systemen, waardoor er voortdurend zware druk ervaren wordt.

[0:45:54] De beleidsbrief van de minister was daarom erg welkom.

[0:45:57] Maar de inhoud was helaas in lijn met de oppervlakkige analyse van zijn voorganger.

[0:46:01] Is de opeenstapeling van verantwoordelijkheden en werklasten de afgelopen jaren wel zo toegenomen?

[0:46:07] Is de begeleiding van docenten zoveel verminderd?

[0:46:10] En zijn de financiële zorgen wel zo toegenomen?

[0:46:12] De studies waarmee de aanbevelingen worden gedaan aan de brief van de minister zijn weinig tot niet objectief, maar vooral gebaseerd op de beleving van de student.

[0:46:20] Vragenlijsten, diepteinterviews, enquêtes gaan zomaar door.

[0:46:25] Maar geen woord over objectieve maatstaven.

[0:46:27] Zijn de curricula nu zoveel zwaarder geworden?

[0:46:29] Wordt er veel meer getoetst en is er sprake van een constante beoordeling?

[0:46:34] Kan de minister hierop reageren?

[0:46:36] De constatering is evenwel dat het mbo in ieder geval 80 procent van de studenten geen mentale problemen lijkt te hebben.

[0:46:42] Over welke studenten hebben we het, als we het hebben over de 17 procenten met mentale problemen?

[0:46:46] Welke niveaus en welke opleidingen?

[0:46:49] In het mbo leven we veel langer het gevoel dat studenten zich minder gewaardeerd voelen.

[0:46:53] En dat is maatschappelijk ook zo.

[0:46:55] Maar hun toekomstperspectief is de afgelopen jaren alleen maar beter geworden.

[0:46:59] Want vakman zijn of vakman worden, dat is heel aantrekkelijk.

[0:47:04] Voorzitter, vorig jaar sprak de PVV in hetzelfde debat over een betuttelende cultuur.

[0:47:09] Die blijkt uit alle zorgen over het welbevinden.

[0:47:11] Daarom niet zeggen dat welbevinden niet belangrijk is, maar het gaat met name over de betuttelende cultuur.

[0:47:16] Hoe zal de student reageren op zoveel medeleven en de constante stroom van sympathie voor zijn gevoelens?

[0:47:21] Willen we de student niet liever een objectieve maatstap geven waaraan hij zich kan optrekken in plaats van te buigen voor ieder gevoel van mentale onvrede?

[0:47:29] Kan het probleem misschien ook begrepen worden als een gevolg van de betuttelcultuur, waarin men liever aardig wil zijn dan hoge standaarden te stellen waaraan jongeren zich kunnen optrekken?

[0:47:37] Is emancipatie, verheffing en kwalificeren niet het doel van onderwijs?

[0:47:41] Hoe kijkt de minister hier tegenaan?

[0:47:43] De PVV heeft met veel interesse de beleidsbrief van de meester gelezen en de toon en de inhoud is erg begripvol.

[0:47:49] Het lijkt of het probleem zo opgelost kan worden, maar dat is volgens de PVV niet het geval.

[0:47:54] Er zal veel meer preventief, met name preventief, gehandeld moeten worden.

[0:47:57] Dit houdt in ieder geval in de registratie van het gevolgde onderwijs.

[0:48:01] Die moet in orde zijn, want je moet kunnen vaststellen hoe aantrekkelijk het genoten onderwijs was, want we nemen maar aan als leerlingen vaak afwezig zijn, om wat voor reden ook, dat het ook iets te maken heeft met het genieten van het onderwijs.

[0:48:13] De begeleiding door de docenten moet alertig zijn.

[0:48:16] De gevallen van genocide mogen de betrokkenen niet meer verrassen.

[0:48:20] Dat geldt ook voor het pesten.

[0:48:22] Er moet aandacht komen voor de financiële zorgen van de studenten.

[0:48:26] Ze moeten leren omgaan met geld.

[0:48:27] De discussie over de stagevergoeding.

[0:48:30] Er moet aandacht komen voor een programma om studenten te leren om met obstakels om te gaan.

[0:48:35] Niet alleen tijdens de studie, maar ook in het leven.

[0:48:38] Je moet kennis krijgen van mentale gezondheid en hoe om te gaan met prestatiedruk.

[0:48:43] Want prestatiedruk hoort bij het leven.

[0:48:45] En als dit als een obstakel gezien wordt wat je niet kan overwinnen, dan wordt het heel moeilijk.

[0:48:50] Dit vraagt om het volgende.

[0:48:52] Voldoende aandacht om vroeg singulering op school.

[0:48:56] dat daar een sens van urgentie is.

[0:49:00] Dit moeten we zien en dit moeten we weten.

[0:49:02] Verspreiding van kansrijke preventieve initiatieven.

[0:49:05] De storm is al genoemd, maar er zijn meer initiatieven die heel goed zijn.

[0:49:10] Wij denken, er zou een structurele samenwerking moeten komen tussen WVS en OCW, omdat het probleem van mentale gezondheid groter is dan alleen het onderwijs.

[0:49:21] En een betere samenwerking tussen de onderwijseinstellingen direct,

[0:49:25] en de GGZ dan niet in de specialistische sfeer, maar meer op kennis delen van de GGZ, dat scholen, en daar zijn ook goede voorbeelden van, waarbij scholen die kennis krijgen en er op scholen al veel meer gedaan kan worden en er niet zoveel verwezen hoeft te worden aan de GGZ.

[0:49:44] Dat is mijn bijdrage.

[0:49:46] Dank voor de bijdrage.

[0:49:46] Ik zie nog een vraag van mevrouw Beckerman.

[0:49:50] Ja, voorzitter.

[0:49:52] Er zijn heel veel dingen waar ik op in wil gaan.

[0:49:54] En dat komt ook wel een beetje door... Ik snap de opmerkingen van de PVV over dat je geen betutelende cultuur wil.

[0:50:04] Maar er moet me iets van het hart... Toen ik zelf ging studeren, in mijn eerste jaar...

[0:50:12] Ik voelde een soort vrijheid.

[0:50:13] Ik voelde druk die ik zelf had opgelegd, uiteraard.

[0:50:17] Maar ik voelde ook veel vrijheid om dingen te doen.

[0:50:21] Toen ik later diezelfde jaargang les gaf, zag ik juist heel veel paniek bij studenten.

[0:50:26] Het verschil was niet dat het een nieuwe generatie was die heel soft was geworden, maar een generatie die te maken had met bijvoorbeeld een BSA.

[0:50:36] na een jaar weggestuurd konden worden en dan honderden kilometers verderop dezelfde studie.

[0:50:41] Maar dat een beetje terzijde.

[0:50:45] Maar ik vind het te makkelijk om

[0:50:48] te denken dat de generatie verzwakt is, terwijl het juist heel veel politieke eisen zijn.

[0:50:52] Maar als de heer Upperschoten zegt, nou ja, preventie is heel belangrijk, dan zou ik graag zijn mening willen weten over het voorgenomen besluit om studentensport niet langer meer te laten financieren vanuit instellingen, waardoor heel veel jongeren goedkoop deel kunnen nemen aan sport, maar ook aan cultuur.

[0:51:11] Want dat is nou echt goede preventie, wat de SP betreft.

[0:51:15] De heer Uppelschouten.

[0:51:16] Oké, twee dingen.

[0:51:19] Ik heb zelf natuurlijk ook de periode meegemaakt dat er grote vrijheid was met studeren en dat dat ook zeer gewaardeerd werd.

[0:51:26] Ik heb om die reden ook lang kunnen studeren.

[0:51:29] Maar ik ben verrast, want ik heb pas een bijeenkomst bezocht van mbo-studenten over dit onderwerp en

[0:51:40] de manier waarop gepraat wordt over de problemen die je tegenkomt.

[0:51:44] Dus ik heb het net obstakels genoemd, maar dat er een verwijt is, er zijn zoveel obstakels.

[0:51:51] En dat ik denk, ja, maar er zullen altijd obstakels zijn.

[0:51:55] De kunst is alleen om, hoe kom je over die obstakels heen of hoe kom je er langs heen?

[0:52:00] En dat is de kunst en niet om de obstakels te formuleren.

[0:52:02] Dus dat vind ik wel een groot verschil met, in mijn tijd, maar dit is lang geleden,

[0:52:09] Ik wil niet het woord slachtoffer gebruiken, maar wij zijn slachtoffer omdat er zoveel obstakels zijn.

[0:52:14] Ik denk, hou op.

[0:52:16] Probeer daar overheen te komen.

[0:52:18] Probeer oplossingen te vinden nu.

[0:52:19] Die heb je ook in de rest van je leven nodig.

[0:52:21] De tweede vraag.

[0:52:23] Ik zeg, sporten vind ik heel belangrijk.

[0:52:26] Maar om even op te merken, als sporten voor studenten 200 euro kost en voor anderen 700, dan vind ik dat al een hele rare situatie.

[0:52:36] En want er zijn ook gewoon jongeren die gewoon sporten en die krijgen dus eigenlijk niet faciliteiten van de universiteit of het hbo of het nbo.

[0:52:43] En die moeten de normale prijs betalen, want ik neem aan de subsidies die uit de onderwijsbegroting komen, die zorgen ervoor dat het niet 700 is, maar 200.

[0:52:51] Dus dat vind ik al een hele rare situatie.

[0:52:53] Maar gevraagd of je sporten heel belangrijk vindt voor het mentaal welzijn van studenten en jongeren in het algemeen, dan is de antwoord ja.

[0:53:02] Uw laatste interruptie, mevrouw Beckerman.

[0:53:03] De heer Upperschoten zegt dat alle jongeren goedkoop kunnen sporten.

[0:53:09] Gelukkig heb ik een collega, Michiel van Nispen, die bij de begroting een heel mooi voorstel heeft gedaan voor een sportpas.

[0:53:15] Dus BV wordt op haar wenken bediend.

[0:53:16] Kijk, je kunt kiezen.

[0:53:18] De ene groep heeft nu een voordeel, bezuinigen we lekker weg.

[0:53:21] Of je kunt kiezen, dat voordeel werkt heel goed in de praktijk, laten we alle jongeren die kans geven.

[0:53:27] Maar die keuze laat ik aan de PVV.

[0:53:29] Voorzitter, die opmerkingen over obstakels.

[0:53:33] Ik moet dan toch een beetje denken aan Plato, uit de oudheid, die zich beklaagde over de nieuwe generatie.

[0:53:40] Die toen ook zei van de jeugd van tegenwoordig houdt van luxe, slechte manieren, veracht alle gezag.

[0:53:45] Het is altijd zo makkelijk om op een nieuwe generatie af te geven.

[0:53:48] Ik vraag de heer Uppelschoten.

[0:53:51] Kijk, hoe je om moet gaan met de obstakels, dat is de vraag.

[0:53:57] Maar de vraag is wel, zijn er niet veel meer obstakels?

[0:54:00] Zou de heer Uppelschoten nu willen studeren of heeft hij toch liever zijn eigen studententijd gehad?

[0:54:07] Want dan is de vraag, wat ga je dan politiek daaraan oplossen?

[0:54:10] De heer Uppelschoten.

[0:54:12] Ik wil niet zeggen dat er meer obstakels zijn.

[0:54:18] Er zijn gewoon andere obstakels.

[0:54:20] En natuurlijk zou ik best willen studeren, maar vooral omdat ik nou weer jong ben.

[0:54:27] Maar ik heb het idee dat het nu heel makkelijk een houding wordt aangenomen.

[0:54:37] Er zijn obstakels en die moeten opgelost worden door anderen.

[0:54:40] terwijl het, ik zou het bijna willen zeggen, wees alsjeblieft de regisseur van je eigen leven en leer hoe je met obstakels moet omgaan en verwijs niet voortdurend naar de omgeving of naar de politiek die dingen voor je moet oplossen.

[0:54:52] Natuurlijk is de politiek heel belangrijk om dingen op te lossen, maar niet in alle gevallen.

[0:54:56] En even over het sporten nog, de situatie is blijkbaar jaren zo geweest en daar heb ik ook van geprofiteerd, want ik heb veel gesport, dat je in de universitaire wereld voor weinig geld veel kan sporten.

[0:55:08] Dat heb ik als een luxe ervaren, maar dat is nog steeds een luxe.

[0:55:11] En als we gaan klagen over dat het 700 euro wordt, dat is ook een suggestie of een inschatting, dan moeten we ons ook realiseren dat er ook blijkbaar veel jongeren zijn die dat zelf betalen en die niet de luxe hebben gehad van het mbo of het hbo of het wetenschappelijk onderwijs.

[0:55:28] Maar daarmee niet zeggend dat het niet belangrijk is, sporten is heel belangrijk om mentaal gezond te blijven.

[0:55:36] Ik zag nog een vraag van de heer Seder.

[0:55:38] Klopt dat?

[0:55:39] Uw laatste interruptie ook.

[0:55:41] Dan bewaart u het toch.

[0:55:42] Dan geef ik het woord graag aan mevrouw Bruinink namens NEC.

[0:55:46] Dank voorzitter.

[0:55:47] En ik wil nog even benadrukken dat ik hier vandaag mijn collega geiten vervang.

[0:55:50] Dus als de collega's aardig willen zijn.

[0:55:52] Dank je.

[0:55:54] Als we vandaag spreken over mentaal welzijn onder jongeren, dan kunnen we niet volstaan met maatregelen alleen.

[0:56:01] We moeten durven erkennen dat mentaal welzijn onder scholieren en studenten samenhangt met bredere maatschappelijke factoren.

[0:56:07] Dat vraagt om een holistische blik.

[0:56:09] Want dit gaat niet alleen over hulpstructuren of loketten, het gaat over de wereld waarin jonge mensen vandaag volwassen moeten worden.

[0:56:16] Veel jongeren ervaren prestatiedruk, voelen zich eenzaam en zien nauwelijks toekomstperspectief.

[0:56:21] En dat is niet los te zien van de samenleving die wij met elkaar hebben ingericht.

[0:56:25] We vertellen jongeren dat ze alles kunnen worden als ze maar hun best doen.

[0:56:29] We bouwen systemen die draaien om cijfers, selectie, efficiëntie en output.

[0:56:34] En dan zijn we verbaasd als jongeren vastlopen, als ze zich afvragen waar het allemaal naartoe leidt.

[0:56:40] Deze werkelijkheid vraagt om meer dan korte termijn maatregelen.

[0:56:43] Die vraagt om visie.

[0:56:44] Een maatschappijvisie.

[0:56:45] Een reflectie op wat we eigenlijk belangrijk vinden.

[0:56:48] Waar we met z'n allen naartoe willen en waar we jongeren in meenemen.

[0:56:52] Die waardediscussie moeten we voeren.

[0:56:54] Tegelijkertijd kunnen we daar niet op wachten, want de druk op het mentaal welzijn van jongeren is nu al onhoudbaar.

[0:57:00] Zeker voor studenten geldt dat hun bestaanszekerheid onder grote druk staat.

[0:57:03] Een diploma biedt geen garantie meer op een betaalbare woning, de stap naar werk is onzeker en het systeem van schuldfinanciering werkt door in hun verdere leven.

[0:57:12] Daar ligt een directe verantwoordelijkheid bij het ministerie van OCW.

[0:57:16] Dus wat gaat de minister doen op dat gebied?

[0:57:19] We willen ons in dit debat dan ook richten op vier concrete punten die binnen de bevoegdheid van OCW vallen.

[0:57:24] Ten eerste de impact van de studieschuld op het verkrijgen van een hypotheek.

[0:57:28] Die schuld werkt belemmerend en daarmee zet het jongvolwassenen structureel op achterstand.

[0:57:33] Terwijl het eigenlijk heel gek is.

[0:57:34] Geen voorwaarden verbonden aan het maximaal lenen jarenlang.

[0:57:38] Geen disclaimer ten aanzien van de risico's en dan ineens is het wel aan voorwaarden.

[0:57:42] voorwaarden verbonden.

[0:57:45] We geven jongeren op jonge leeftijd de vrije ruimte om een schuld op te bouwen van soms wel 100.000 euro.

[0:57:50] Wij vragen de minister of hij samen met het ministerie van Financiën wil verkennen hoe die impact eventueel beperkt kan worden.

[0:57:56] Ten tweede, het besluit om instellingen vanwege ongeoorloofde staatssteun te verplichten

[0:58:00] sportfaciliteiten tegen marktconforme tarieven aan te bieden.

[0:58:04] Dit maakt sporten voor studenten duurder op een moment dat fysieke gezondheid en sociale binding juist hard nodig zijn.

[0:58:10] Wij vragen dan ook waarom is dit besluit op dit moment genomen?

[0:58:14] En is de minister bereid om onderzoek te doen naar de consequenties van dit besluit?

[0:58:18] Ten derde, docenten spelen een cruciale rol in het signaleren van mentale problemen.

[0:58:22] Maar worden zij voldoende toegerust om die rol waar te maken?

[0:58:25] En welke ondersteuning krijgen zij op dit vlak?

[0:58:28] En is dat genoeg?

[0:58:30] De instroom van buitenlandse EER-studenten legt druk op de woningmarkt, vraagt publieke middelen en draagt relatief weinig bij aan de langetermijnversterking van onze samenleving.

[0:58:39] Wij vragen of de minister bereid is om scherper te kijken naar de verhouding tussen instroom, bekostiging en maatschappelijke opbrengst.

[0:58:47] Daarnaast was ik ook bij het Nationale Jeugddebat aanwezig en heb ik eigenlijk dezelfde vraag als de heer Seder over het is oké, de campagne, de wens van de studenten om dit uit te breiden.

[0:58:56] Het gaat namelijk niet om wat wij denken dat werkt, maar om wat zij ons vertellen dat werkt.

[0:59:01] Voorzitter, het mentaal welzijn van jongeren is geen bijzaak.

[0:59:04] Het is een spiegel voor onze samenleving.

[0:59:06] Als we willen dat jongeren niet alleen overleven, maar kunnen bloeien, dan moeten we niet alleen het systeem aanpassen, maar ook het verhaal dat we met elkaar vertellen over wat het betekent om mens te zijn, om samen te leven,

[0:59:17] en om op te groeien in deze tijd.

[0:59:19] Dank u wel.

[0:59:23] Als ik kijk naar de bijdrage van het NRC, dan zie ik allemaal voorstellen waarbij het NRC zegt dat deze minister meer moet doen.

[0:59:39] Als we kijken naar wat deze minister gaat doen en waar hij mee akkoord is gegaan.

[0:59:47] Bijvoorbeeld als het gaat om onderwijskansen.

[0:59:49] Opa, 180 miljoen euro weg.

[0:59:51] Als we kijken naar de bekostiging van hoger onderwijs, die al minder krijgt, opa, 60 miljoen euro weg.

[0:59:57] Als we kijken naar de inflatiecorrecties die niet worden toegekend, dan kom ik uit op een bedrag van meer dan 100 miljoen euro.

[1:00:04] Dus hoe kan NRC hier een bijdrage houden waarbij NRC heel duidelijk aangeeft, er moet meer gebeuren, maar tegelijkertijd het geld wat daarvoor nodig is, dat weghaalt.

[1:00:16] Mevrouw Bruining.

[1:00:17] Dank voorzitter, dank collega voor deze vraag.

[1:00:19] Ik wist dat hij zou komen.

[1:00:22] Gaan we weer het eeuwde oude spelletje met elkaar doen, dat we een voorjaarsnota hebben, dat daar bezuinigd wordt en dat in dit geval het onderwijs daar heel hard door geraakt wordt.

[1:00:31] Zoals ik aangaf, ik vervang mijn collega vandaag, dus ik ga proberen iets zinnigs hierover te zeggen.

[1:00:37] Voor mij gaat het erom dat als we gaan bezuinigen, dat we kijken waar we dat doen en hoe we eventueel die bezuinigingen zouden kunnen opvangen door dingen op een andere manier in te bouwen, dan wel dat het geen geld kost, dan wel bestaande initiatieven uitbreiden, dan wel gewoon met elkaar het gesprek aan te gaan over hoe we het anders zouden kunnen oplossen.

[1:00:57] Het debat moet daar nog over komen natuurlijk, over de voorjaarsnota, dus ik denk dat we daar voldoende ruimte met elkaar kunnen nemen om daar het gevecht met elkaar aan te gaan over

[1:01:06] wel of niet, of wat we nou moeten gaan doen.

[1:01:10] Uw laatste interruptie, meneer Erkin.

[1:01:12] Begrijp ik het dan goed dat NRC, een coalitiepartij, nu aangeeft die bezuiniging van 180 miljoen op onderwijskansen, die kunnen we op een andere manier invullen door bijvoorbeeld ergens anders te bezuinigen of helemaal niet te bezuinigen?

[1:01:24] Breekt NRC hiermee nu die nachtelijke deal die 48 uur lang duurde, breekt NRC die nu open of begrijp ik het nou verkeerd?

[1:01:33] Wat is het nou?

[1:01:36] Ik denk dat u mijn woorden verkeerd heeft geobserveerd, of in ieder geval anders invult dan ik ze bedoeld heb.

[1:01:42] Ik heb het hierover dat we als collega's het gesprek kunnen aangaan tijdens het debat wat hiervoor staat, dus het debat over de voorjaarsnota, en dat we dan met elkaar eventueel kunnen kijken welke voorstellen te zijnde tijd daarvoor liggen en hoe we daar dan invulling aan kunnen geven.

[1:01:55] Maar ik breek niet de nachtelijke deal open.

[1:01:57] Ik zeg slechts dat we als collega's het gesprek met elkaar kunnen aangaan hierover.

[1:02:03] Mevrouw Westerveld, voor haar laatste interruptie.

[1:02:06] Voorzitter, volgens mij zijn we hier niet bezig met spelletjes, maar is het controleren van het beleid van het kabinet, maar ook natuurlijk zorgen dat we op de juiste plekken investeren en op de juiste plekken bezuinigen, een van de kerntaken van ons als Kamer.

[1:02:18] Ik heb een vraag die specifiek gaat over het beleidsterrein waar mevrouw Bruining...

[1:02:22] Ook het woord op voert, net als ik, dat gaat over jeugdzorg.

[1:02:26] Want in de voorjaarsnota lazen wij ook dat er een eigen bijdrage terugkomt.

[1:02:31] Nu stond hij al eerder in de boeken en was juist NSC een van de partijen die toen blij was dat de bezuiniging geschrapt was van het vorige kabinet.

[1:02:38] en dat die eigen bezuiniging eruit was.

[1:02:40] Ik was daar ook blij over.

[1:02:41] En dan zie ik toch weer ruim een jaar later dat hij terug is.

[1:02:44] En ik wil heel graag van haar horen hoe zij dat ziet.

[1:02:47] Of zij kan uitleggen of ze met mij kan bevestigen dat dit geen goed idee is om dus op

[1:02:55] financiële gronden een barrière te hebben.

[1:02:57] En ik vind ook, net als de staatssecretaris, net als mevrouw Bruining, dat we inderdaad een... dat het niet goed is dat iedereen maar steeds meer jeugdzorg krijgt.

[1:03:05] Maar ik vind niet dat er financiële barrières moeten zijn.

[1:03:08] En is mevrouw Bruining dat met me eens?

[1:03:09] En is het ook met me eens dat dit de mentale gezondheid van juist die jongeren uit kwetsbare gezinnen zeker niet ten goede komt en dat we dit dus moeten tegenhouden?

[1:03:19] Een collega Westerveld kent mijn standpunt, maar ik zal het nog even toelichten.

[1:03:26] Ik ben geen voorstander van de eigen bijdrage, absoluut niet.

[1:03:30] De reden daarvan is omdat als we financiële voorwaarden gaan verbinden, juist de mensen die het hardst de hulp nodig hebben, het minst de hulp gaan opzoeken.

[1:03:39] Hij staat ingeboekt voor 2028.

[1:03:44] Laten we zeggen dat in mijn partij of in onze partij zijn we daarmee bezig om te kijken hoe je daar eventueel binnen de voorjaarsnota of binnen andere financiële ruimte die er nog is, zou kunnen kijken hoe we daar anders mee zouden kunnen omgaan.

[1:03:58] Ik ben ook het met collega Wessenveld eens dat inderdaad dat weerslag kan hebben op de mentale gesteldheid of het mentale welzijn.

[1:04:06] van studenten en overigens jongeren in het algemeen.

[1:04:10] Ik denk dat we terzijne tijd, als we daar het debat over voeren, met elkaar daar het gesprek weer over aan kunnen gaan.

[1:04:15] Maar hier vindt collega Wesseveld mij wel aan haar zijde.

[1:04:20] Dan heb ik geantwoord aan de heer Ergin van Denk.

[1:04:24] De nacht van de voorjaarsnota is alweer van een poosje geleden, maar de pijn voor het onderwijsveld die de volgende dag wakker werd met een nieuwe ronde pijnlijke bezuiniging is gigantisch.

[1:04:35] We moeten het vandaag zeker hebben over de mentale gezondheid van scholieren en studenten.

[1:04:39] Ik ga daar zeker nog een aantal voorbeelden over geven, maar opnieuw asociaal bezuinigen en 400 miljoen euro wegdrukken uit het onderwijs draagt echt nergens aan bij.

[1:04:52] Kan de minister aangeven waarom hij akkoord is gegaan met de tweede ronde kaalslag in het onderwijs?

[1:04:56] En hoe is hij van plan om de mentale gezondheid van scholieren en studenten te verbeteren door nog een keer te bezuinigen op onderwijsinstellingen die het verschil moeten maken voor al die scholieren en studenten?

[1:05:07] En de minister zegt ook heel vaak in zijn brief ik wil de NBO waarderen.

[1:05:11] En dat moet zeker gebeuren gezien alle uitdagingen.

[1:05:14] Maar hoe legt hij uit dat hij zonder slag of stoot akkoord is gegaan met een extra miljoenenbezuiniging op NBO's?

[1:05:20] Waarom waardeert de minister NBO met mooie woorden en verzwakt hij diezelfde NBO met zijn daden?

[1:05:27] Waarom slaat deze minister niet met zijn vijs op tafel om in de minister na te zeggen dit kan niet.

[1:05:32] Over mij lijkt dat ik het onderwijs kapot bezuinig.

[1:05:36] dan over sporten, voorzitter.

[1:05:38] Want het beste recept om mentale gezondheid van studenten te bevorderen is gewoon sporten.

[1:05:43] Even na een drukke week betaalbaar sporten.

[1:05:46] Even bijkomen, even rust.

[1:05:48] Maar ook dat wordt onmogelijk gemaakt door de regering.

[1:05:51] door de wijziging van de beleidsregel.

[1:05:54] Want door die wijziging van de regels mogen hooggescholen en universiteiten straks niet meer investeren in sportfaciliteiten.

[1:05:59] En daarmee maakt deze minister het bijna onmogelijk voor 123.000 studenten om te sporten.

[1:06:06] En waar is deze minister mee bezig, zou ik aan hem willen vragen?

[1:06:09] Hoe kunnen wij hier samen met de minister een goed gesprek voeren over studentenwelzijn als hij telkens met loze liefkozingen strooit, gaan we straks weer zien waarschijnlijk, gevolgd door sloop en afbraak.

[1:06:20] Voorzitter, dan mijn volgende punt over discriminatie, want discriminatie maakt ziek.

[1:06:25] Onderzoeken wereldwijd tonen keer op keer aan dat ervaringen van discriminatie in het onderwijs aanzienlijk impact heeft op de mentale welzijn van onze jongeren.

[1:06:34] Jongeren die gediscrimineerd worden ervaren chronische stress, depressie en angst.

[1:06:39] En dat blijkt weer uit onderzoek dat er tussen 2017 en 2021 is gevoerd en waaruit blijkt dat het percentage van scholieren dat discriminatie ervaart op basis van erkomst en geslacht is

[1:06:50] gestegen, met name op basis van herkomst en geslacht.

[1:06:53] En ik wil aan de minister vragen waarom wij hier niets over teruglezen in zijn brief.

[1:06:58] Waarom hij niet met extra maatregelen komt, met een extra aanpak komt om daarmee aan de slag te gaan.

[1:07:04] Voorzitter, dan mijn volgende punt over het programma Welbevinden op school.

[1:07:08] Het is een mooie basis die al afgelopen dertien jaar is gezet om aan de slag te gaan met mentale gezondheid van scholieren en studenten, met name ook op de NBO.

[1:07:20] Maar dit programma dreigt te worden wegbezuinigd.

[1:07:23] Daarom zou ik aan de minister, die het NBO enorm waardeert, vragen waarom hij dit programma wil wegbezuinigen.

[1:07:31] Voorzitter, tot slot.

[1:07:33] De Haagse universiteitscampus van Leiden is veranderd in een vesting.

[1:07:37] Uit angst voor ongeregeldheden zien we dat er allemaal maatregelen worden genomen.

[1:07:41] Maar wie betaalt de prijs?

[1:07:43] Dat zijn de gewone studenten die leven onder een vergootglas, die zich bekeken en verdacht voelen.

[1:07:48] Studenten en docenten waarvan de tassen worden doorzocht.

[1:07:51] Studenten die gevolgd worden buiten school.

[1:07:53] Beveiligers die foto's maken van studenten en hun gezichten en hun ID-kaarten.

[1:07:58] En zo kan ik nog wel even doorgaan, voorzitter.

[1:08:01] En ja, dit gaat om studenten die niet wegkijken van een genocide in Gaza.

[1:08:05] die de pijn en leed van Palestijnen voelen en zich willen uitspreken.

[1:08:09] En ik vraag aan de minister, is dit echt nodig?

[1:08:12] Waar is het bewijs dat zulke draconische maatregelen gerechtvaardigd zijn?

[1:08:16] En wat doet dit met de studenten met de migratieachtergrond die er telkens weer door de beveiligers eruit worden gepikt?

[1:08:22] Worden zij straks niet massaal etnisch geprofileerd als dit door blijft gaan?

[1:08:27] Voorzitter, onderwijs hoort open te zijn, geen angstfabriek.

[1:08:31] Ik wil van de minister horen, waar ligt die grens?

[1:08:34] En hoe gaat hij voorkomen dat studenten mentaal kapot worden gemaakt in de sfeer van wantrouwen?

[1:08:39] En wat gaat deze minister doen voor die studenten die nu vanwege al die veiligheidsmaatregelen lijden?

[1:08:46] Enerzijds door de genocide in Gaza en anderzijds door het veiligheidspleit van universiteiten en hogescholen.

[1:08:53] Dank u wel, voorzitter.

[1:08:55] Dank voor uw bijdrage.

[1:08:56] Dan geef ik het woord aan de heer Paternotte namens D66.

[1:08:59] Ja, veel dank, voorzitter.

[1:09:00] En wat goed dat het kabinet vandaag niet alleen de minister, maar ook de staatssecretaris van Volksgezondheid met specialisatie onder andere sport en preventie heeft gestuurd.

[1:09:08] Dat komt heel goed uit, want voor mentale gezondheid zijn natuurlijk een paar dingen cruciaal.

[1:09:12] Dat is sport, kunnen bewegen.

[1:09:14] Dat is ook bestaanszekerheid, dat je goed kan rondkomen, je niet continu enorm veel zorgen erover hoeft te maken.

[1:09:19] Ook de schuldenberg die opgebouwd wordt.

[1:09:21] Ja, en dat als student of scholier, dat er wat van je verwacht wordt, dat je je best doet, maar dat als het tegen zit, dat je ook hulp kan krijgen.

[1:09:28] Langs die lijn wilde ik even kijken naar het beleid van het kabinet.

[1:09:32] Om te beginnen dus bij de sport.

[1:09:34] Ik hoorde het hier net zeggen, sport is een luxe.

[1:09:36] Maar sport is natuurlijk geen luxe.

[1:09:37] Het is waar je stress kwijtraakt.

[1:09:39] Het is waar je vrienden maakt.

[1:09:40] Het is waar je vaak overeind blijft, ook als het andere plek in je leven juist zwaar is.

[1:09:45] Het is waar een teamspirit ontstaat.

[1:09:47] En een sportkaart die eerst 200 euro kost, gaat op sommige plekken naar de 700 euro.

[1:09:50] Ik kreeg net door van het universitair sportcentrum in Amsterdam.

[1:09:54] Er is net een enquête geweest.

[1:09:55] Meer dan de helft van de studenten zegt dat ze daar zullen stoppen als het universitair sportcentrum onbetaalbaar wordt.

[1:10:01] Dan gaan ze niet naar een andere commerciële aanbieder toe.

[1:10:05] Dus ja, voorzitter, dat is het effect.

[1:10:07] En dan is een beetje de vraag van hoe komt het nou dat deze maatregel er toch ligt?

[1:10:12] Want ik zie eigenlijk helemaal niemand die zegt nou, ik heb dit bedacht, want dit was echt nodig.

[1:10:16] We zien niet dat er een grote maatschappelijke beweging was van dit moet gebeuren of een lobby die bij ons terechtkwam.

[1:10:21] Dus welk probleem lost dit op?

[1:10:24] De enige die hier enthousiast is erover lijkt de heer Uppelschoten van de PVV te zijn.

[1:10:28] Voorzitter, dat vind ik al helemaal bijzonder.

[1:10:30] Want de PVV heeft een campagne gevoerd met we gaan alles voor de Nederlander goedkoper maken.

[1:10:34] Wat zien we sinds die tijd?

[1:10:35] Meer btw.

[1:10:37] We gaan meer betalen voor de kinderopvang.

[1:10:38] De zorgpremie gaat omhoog.

[1:10:40] En zelfs het sporten voor studenten moet dan ook nog duurder worden.

[1:10:43] Omdat dat blijkbaar een luxe is.

[1:10:46] Ik vraag me af, is hier niet gewoon een enorm bedrijfsongeluk gebeurd?

[1:10:49] En als dat zo is, is de minister dan bereid om dat vandaag nog te herstellen?

[1:10:54] Dat zou denk ik heel veel onrust en heel veel onzekerheid op heel veel plekken in Nederland weg kunnen nemen.

[1:10:58] Want uiteindelijk is het een technocratische redenering.

[1:11:01] Ja, er is een wetmarkt en overheid.

[1:11:03] Op heel veel plekken wordt die wet met maatwerk gehandhaafd of wordt er een uitzondering gebruikt.

[1:11:07] Dat geldt bijvoorbeeld in ziekenhuizen waar allemaal sportchecks worden aangeboden.

[1:11:11] Ik kan een hele serie voorbeelden noemen.

[1:11:13] Wat is nou de reden geweest dat iemand op Oosterweij heeft gezegd

[1:11:16] Ik weet niet of die minister er is, maar nee, hier moeten we nu echt op gaan ingrijpen.

[1:11:20] Ik begrijp er helemaal niets van.

[1:11:23] En voorzitter, tegelijkertijd zie je dat studentenwelzijn onder druk staat en dat heel veel studentenorganisaties initiatieven ontplooien, zoals bijvoorbeeld Door het Geluidie, proberen dingen bij elkaar te brengen, studenten te gaan helpen, steun en advies te bieden en ook zorgen dat sport hoger op de agenda staat.

[1:11:38] Heeft die minister wel eens met een van dat soort initiatieven gesproken?

[1:11:41] Want ik heb er met een paar contact gehad en die zeggen allemaal, we krijgen die minister maar niet te pakken.

[1:11:45] Hij heeft natuurlijk een grote portefeuille, maar het zou echt goed zijn als hij hier wat aandacht aan besteedt.

[1:11:49] Is hij daartoe bereid?

[1:11:52] Dan naar die koopkracht.

[1:11:54] Want ja, voorzitter, bestaanszekerheid is ook belangrijk.

[1:11:56] Vorig jaar zei Dick Schoof met de begroting, alle groepen Nederlanders gaan erop vooruit.

[1:12:01] Toen dachten de studenten, hoe kan het dan dat wij er meer dan 7% op achteruit gaan in de koopkracht in 2025?

[1:12:07] Dat is een gigantische daling.

[1:12:08] Dat komt doordat blijkbaar studenten geen groep zijn volgens het kabinet.

[1:12:12] Is de minister bereid om dan bij de koopkrachtplaatjes die dit jaar worden gemaakt te zorgen dat er ook expliciet gekeken wordt naar de koopkracht van studenten?

[1:12:20] Want als er nog eens een extra klap bij komt en dat zal onder andere door de studentensport dan kunnen gaan gebeuren, maar ook de andere maatregelen.

[1:12:27] Dan wordt studeren steeds onbetaalbaarder en wordt het steeds meer ook iets waar alleen mensen voor kunnen kiezen als hun ouders flink kunnen bijspringen.

[1:12:34] Nu al weten we dat studenten 400 euro per maand gemiddeld tekort komen.

[1:12:38] De minister zegt toch, nou dan leen je toch bij of dan werk je wat meer.

[1:12:41] Maar meer werken betekent minder tijd voor studie en meer lenen betekent ook meer schulden, minder kans later op een huis en vaak helaas ook meer stress als je op mijn duo in Lochten in een enorme schuldenberg ziet oplopen.

[1:12:53] En dan, voorzitter, die onderwijskansenregeling, wat diep in de nacht is misgegaan, daar hebben we het net al even over gehad.

[1:13:01] Maar ik zou de minister nog wel willen vragen.

[1:13:04] Hij heeft achteraf natuurlijk gezegd dat hij er ook zijn bedenkingen bij heeft.

[1:13:08] Dat heeft hij natuurlijk vaker gehad bij beleid van dit kabinet.

[1:13:11] En wat is nou het moment dat hij dan zoiets heeft van ik heb er niet alleen bedenkingen bij, maar ik denk ook van ja, is dat nou iets waar ik echt nog voor kan gaan staan?

[1:13:18] Want ik waardeer het dat hij eerlijk is over zijn gevoel bij het beleid van het kabinet.

[1:13:24] Maar het is wel zijn kabinet.

[1:13:27] Dank voor uw bijdrage.

[1:13:28] En dan geef ik tot slot het woord aan de heer Oosterbrink en hij spreekt namens PBB.

[1:13:36] Dank, voorzitter.

[1:13:39] Vandaag gaan onze gedachten opnieuw uit naar Nina Čenković uit Helmond.

[1:13:44] Een meisje van pas 14 jaar dat een eind aan haar leven maakte omdat ze het aanhoudende pestgedrag op school niet langer kon verdragen.

[1:13:53] Onze gedachten zijn vooral ook bij haar nabestaanden.

[1:13:57] En tijdens het Vragenuur is al gesproken over het verplichte pestprotocol en de rol van de inspectie.

[1:14:02] En in mijn fractie de BUB was dit aanleiding om nog eens kritisch te kijken naar de paragraaf over welbevinden en sociale veiligheid in de staat van het onderwijs.

[1:14:10] En voorzitter, als we daarop inzoomen, op het onderwerp pesten, dan zien we verontrustende cijfers.

[1:14:16] Maar liefst een kwart van mtre-studenten in het mbo krijgt ermee te maken.

[1:14:20] En wat vooral zorgelijk is, het melden van onveilige situaties is voor veel studenten geen vanzelfsprekendheid.

[1:14:27] Scholen blijken moeite te hebben met het omgaan met incidenten.

[1:14:31] zeker als het gaat om online pesten, polarisatie of discriminatie.

[1:14:36] En hierbij mijn vraag aan de minister en de staatssecretaris... hoe kunnen we echt nou komen tot meer structurele en actieve aandacht... voor dit soort uitdagingen?

[1:14:47] Na de onderzoek blijkt dat bij dertigtal scholen... die onvoldoende scoren op het gebied van veiligheid... dat veel van deze scholen kampen met incidenten... ongewenst gedrag en persproblematiek.

[1:14:57] En daarnaast ontvingen de vertrouwensinspecteurs meer meldingen over sociale veiligheid dan voorheen.

[1:15:02] Vooral over psychisch geweld, fysiek geweld en radicalisering.

[1:15:07] En meer dan de helft van die meldingen gaat over pesten.

[1:15:10] En dan hebben we het niet over een opmerking her en der, maar over ernstige en langdurige vormen van psychisch geweld.

[1:15:18] En dat zegt iets.

[1:15:19] Het antipestbeleid op scholen functioneert dus lang niet overal zoals het zou moeten.

[1:15:23] We kunnen en moeten beter.

[1:15:25] Scholen zouden gebruik moeten maken van bewezen, effectieve programma's en die ook goed kunnen implementeren.

[1:15:31] Het is geen kwestie van willen, maar het is een kwestie van moeten.

[1:15:35] Ook het aantal meldingen van fysiek geweld is toegenomen.

[1:15:39] En niet alleen dat de vormen, en niet alleen dat, maar ook de vormen worden steeds ernstiger.

[1:15:44] In het voortgezet speciaal onderwijs en het mbo lijkt het aantal meldingen iets te dalen, maar in het hoger onderwijs neemt het juist toe.

[1:15:51] Mijn vraag aan de minister en de staatssecretaris is hoe bewegen scholen richting bewezen effectieve programma's tegen pesten?

[1:15:58] En welke rol kan de stormaanpak hierin spelen?

[1:16:01] En hoe voorkomen we dat er steeds ernstiger wordt de vorm van fysiek geweld?

[1:16:07] Dan de digitaliseren of de digitale wereld, voorzitter.

[1:16:10] Die oefent een steeds grotere invloed uit op jongeren.

[1:16:13] Hoe precies, dat weten we nog niet helemaal.

[1:16:16] Maar we weten wel dat meisjes vaker sociale media gebruiken om contact te onderhouden.

[1:16:21] En helaas ook vaker slachtoffer zijn van online pesten.

[1:16:24] Met als gevolg een hoger risico op depressieve klachten.

[1:16:28] Sociale mediaverslaving, problematisch gamegedrag, cyberpesten.

[1:16:32] Het zijn ontzettend ingewikkelde vraagstukken.

[1:16:35] Maar wat we wel kunnen doen, is jongeren serieus nemen.

[1:16:39] Aansluiten bij hun belevingswereld en echte aandacht geven.

[1:16:42] En ze de ruimte bieden om dan ook de negatieve ervaringen te delen.

[1:16:47] Wij verwachten van scholen dat zij zich maximaal inspannen om de sociale veiligheid van leerlingen te waarbogen.

[1:16:53] Dat zij monitoren, hun beleid aanpassen waar nodig en hun wettelijke plichten nakomen.

[1:16:58] Zoals het tegengaan van pesten en het volgen van de meldcode huiselijk geweld en het doen van melding of aangifte bij signalen van zedenmisdrijven.

[1:17:07] Toch zien we dat veel scholen in de praktijk niet goed weten hoe ze moeten handelen.

[1:17:11] Vooral als het gaat om online pesten en discriminatie.

[1:17:14] En wat gaan de minister en de staatssecretaris doen om die handelingsverlegenheid aan te pakken?

[1:17:20] Volgens recente cijfers is ongeveer 10% van de jongeren slachtoffer van cyberpesten.

[1:17:25] En hoewel Nederlandse leerlingen in groep 6 in vergelijking met andere landen relatief weinig online pesten melden, zien we wel een duidelijke toename.

[1:17:33] De cijfers liegen er ook echt niet om.

[1:17:35] En het gaat hier, voorzitter, om kinderen.

[1:17:38] Het gaat om echte verhalen.

[1:17:39] Het gaat om echte pijn.

[1:17:41] En scholen moeten hierover met jongeren in gesprek durven gaan.

[1:17:44] Niet alleen regels opstellen, maar ook een veilige sfeer creëren... waarin jongeren het aandurven om hun nare ervaringen te delen.

[1:17:51] Daar ligt de sleutel.

[1:17:53] Dank voor uw bijdrage.

[1:17:55] Dat was bij ons bij het einde van de eerste termijn van de Kamer.

[1:17:57] We schorsen voor dertig minuten.

[1:17:58] Dus om tien voor drie gaat het debat weer verder.

[1:49:11] Goedemiddag allemaal.

[1:49:13] Wij gaan verder met het debat over mentale gezondheid bij scholieren en studenten.

[1:49:18] We zijn aanbeland bij de eerste termijn van het kabinet.

[1:49:20] We hebben daarvan twee gasten, de minister van Onderwijs en de staatssecretaris van Volksgezondheid, Welzijn en Sport.

[1:49:27] En ik vermoed zomaar dat de minister van Onderwijs eerst gaat beginnen.

[1:49:29] En dan geef ik hem graag het woord.

[1:49:32] We hebben weer opnieuw vier interrupties.

[1:49:36] Dank u wel, voorzitter.

[1:49:37] We zijn hier vandaag bij elkaar om te praten over de mentale gezondheid van scholieren en studenten.

[1:49:42] Een thema waarbij ik best wel eens met mijn handen in het haar zit.

[1:49:47] Steeds als Kamerlid, maar ook wel als minister.

[1:49:51] Want mentale gezondheid is een maatschappelijk vraagstuk.

[1:49:54] En ik kan dit als minister niet alleen oplossen.

[1:49:57] We moeten het samen doen.

[1:49:58] Overheid, ouders, opvoeders, docenten, verenigingen en jongeren zelf onderling.

[1:50:08] Ondanks dat we soms anders denken, sombere geluiden horen, wil ik vooropstellen dat het goed gaat met onze jongeren.

[1:50:14] We kregen zelfs vandaag nog allemaal in onze timeline een bericht van Unicef dat nog steeds onze jongeren de gelukkigste zijn op aarde.

[1:50:25] Nummer één.

[1:50:29] Dat was een recent onderzoek, maar niet recente getallen.

[1:50:33] Maar we klimmen ook weer, na corona, uit het dal.

[1:50:38] Maar we zijn er nog niet.

[1:50:39] Het zijn nog niet precorona-cijfers.

[1:50:43] Ondanks dat we kunnen zeggen dat het goed gaat met onze jongeren... heeft een deel van onze jongeren last van mentale problemen.

[1:50:50] Een op de drie jongeren kampt met stress.

[1:50:54] Waarbij ze het gevoel hebben aan heel veel...

[1:50:56] verwachtingen te moeten voldoen.

[1:50:58] Wat doen we de jongeren allemaal aan?

[1:51:07] Ik denk dat het belangrijk is dat we jongeren vertellen en leren dat

[1:51:10] enige mate van onzekerheid en stress hoort bij de ontwikkeling om volwassen te worden.

[1:51:16] Iedereen die in puber is geweest en zoals we hier zitten, kennen we dat gevoel.

[1:51:20] Toch zou het voor jongeren goed zijn als er minder nadruk komt te liggen op dat onbestemde gevoel van maximale zelfontplooiing, waarvan we allemaal niet heel goed weten wat het is.

[1:51:31] En dat we ook wegkomen van het idee dat hoger is beter.

[1:51:34] En dat is wat meneer Kisteman zo mooi zei.

[1:51:39] Van betekenis zijn voor de samenleving, dat is belangrijk.

[1:51:41] Betekenis zijn voor de ander.

[1:51:43] Dat draagt bij een mentale gezondheid, een weerbaarheid, een geestelijk welzijn van studenten en van jongeren in het algemeen.

[1:51:50] En deze kijk op onderwijs.

[1:51:52] Hoe vormen we jongeren zo dat ze een betekenisvolle rol in de samenleving kunnen krijgen voor anderen?

[1:51:58] Dat is voor mij het leidend principe waarmee ik dit ambt draag.

[1:52:02] Dat is hoe ik naar onderwijs kijk.

[1:52:03] En ik zie de enorme behoefte aan zingeving bij jongeren.

[1:52:07] De behoefte om bij te kunnen dragen aan de samenleving en in verbinding te staan met andere jongeren.

[1:52:12] En in verbinding te staan met hun omgeving.

[1:52:14] En als ik naar de huidige generatie kijk, dan heb ik juist hele goede hoop voor de samenleving.

[1:52:19] gemeenschapszin en zingeving zijn bij hem bekend.

[1:52:23] En die mogen dan ook niet ontbreken in het verhaal over welzijn.

[1:52:28] Ik zei al, we komen uit de coronapandemie.

[1:52:31] Daar stond de gezondheid van jongeren flink onder druk.

[1:52:34] We zien nu weer een positieve trend.

[1:52:36] Komend najaar krijgen we weer nieuwe cijfers van mbo, hbo en wo-studenten en kunnen we zien of de trend na corona ook de goede kant op doorzet.

[1:52:46] Mede dankzij alle goede initiatieven die de afgelopen jaren door onderwijsinstellingen zijn opgetuigd, gaat het weer beter.

[1:52:52] En dank aan alle docenten en andere mensen in het onderwijs die hier zoveel tijd in hebben gestoken.

[1:53:00] En natuurlijk komt het ook door de jongeren zelf.

[1:53:02] Zij agenderen het onderwerp.

[1:53:04] Het is steeds minder een taboe.

[1:53:06] En ik heb daar bewondering voor en dat kan ik alleen maar toejuigen.

[1:53:09] In mijn eerste maanden als minister was ik bij de introductieweek in Zwolle.

[1:53:15] En daar was ook een groep studentenondersteuners, een aantal psychologen.

[1:53:23] En het mooie was, ze zaten daar niet als team om te wachten totdat mensen met problemen bij hen kwamen, maar ze zaten daar om de eerstejaars te vertellen dat het belangrijk is om goed op elkaar te letten en dat jouw medestudent eigenlijk je allereerste luisterend oor is.

[1:53:39] Je evenkniep.

[1:53:40] En die onderlinge verbinding tussen studenten is cruciaal.

[1:53:43] Niet de psycholoog als eerste aanspreekpunt, maar de medestudent.

[1:53:48] Voorzitter, er zijn veel programma's die zijn opgetuigd.

[1:53:51] We hebben ook het middelen uit het Nationaal Programma Onderwijs na corona voor het funderend en het vervolgonderwijs.

[1:53:58] We hebben de werkagenda mbo.

[1:54:00] We hebben het kader studentenwelzijn voor het hbo en het wo.

[1:54:05] Vanuit de gezonde school aanpak, het programma stein.

[1:54:08] over studentenwelzijn hebben we, waar wordt gewerkt aan het structureel verankeren van het welzijn van studenten.

[1:54:16] En komende september gaat een aantal onderwijsinstellingen aan de slag met proeftuinen om te kijken wat er

[1:54:23] in de praktijk wel en niet werkt en wat andere onderwijsinstellingen daarvan kunnen leren.

[1:54:29] Scholen in het vervolgonderwijs kunnen elkaar blijven inspireren tijdens maandelijkse bijeenkomsten vanuit het netwerk studentenwelzijn en de jaarlijkse steinkonferentie.

[1:54:38] Dus er gebeurt een heleboel.

[1:54:39] Er gebeurt ook heel veel moois.

[1:54:42] En enkelen van uw leden vroegen van ja, maar is het nou ook evidence-based, evidence-informed?

[1:54:49] Er is heel weinig evidence informed op dit gebied als het gaat om welzijn.

[1:54:55] En het is ook zeker niet zo, hoe meer geld in onderwijs, hoe beter het welzijn van studenten.

[1:54:59] Of hoe minder geld voor onderwijs, hoe minder het welzijn van studenten.

[1:55:03] Wat wel en niet in de praktijk werkt, dat zijn we eigenlijk met z'n allen nu pas aan het ontdekken.

[1:55:08] En daar gaan we juist binnen Stijn gezonde schoolaanpak mee verder.

[1:55:15] Tot slot van mijn inleiding, en dan kom ik op mijn blokjes.

[1:55:23] Ik zie dat hoge scholen en universiteiten hun aandacht ook verbreden, van hulp bij problematiek, naar het voorkomen van mentale problemen.

[1:55:31] Enkele van u noemde ook het belang van preventie.

[1:55:35] En ze zetten ook in op wat ze dan noemen sense of belonging.

[1:55:39] Ik noem dat gemeenschapszin.

[1:55:41] Het gevoel dat je erbij hoort.

[1:55:43] Dat is belangrijk om studenten echt zich thuis te laten voelen op opleidingen.

[1:55:48] En om eenzaamheid te voorkomen.

[1:55:50] Ook iets waar de heer Seder aandacht voor vroeg.

[1:55:53] Er is nauwelijks iets belangrijkers dan het mentaal welzijn van onze jongeren.

[1:55:57] Maar de vraag blijft daar waar ik mee begon.

[1:56:00] Wat kan ik als minister, als overheid, daaraan doen?

[1:56:05] We moeten dat met z'n allen doen en daarover ga ik graag met u in gesprek.

[1:56:09] Ik kreeg veel vragen van uw leden en ik wil dat in drie blokjes indelen.

[1:56:14] Ik begin met de sport, want dat is toch waar u allemaal op zit te wachten.

[1:56:18] Dan mentale gezondheid in het onderwijs en dan overig.

[1:56:22] Dat is mijn voorstel, voorzitter.

[1:56:28] Het eerste blokje gaat over de sportvoorziening.

[1:56:36] We hebben daar veel over gehoord in de bijdrage.

[1:56:39] Laat ik beginnen om het beeld recht te zetten dat ik beleid gewijzigd heb.

[1:56:42] Dat heb ik niet.

[1:56:45] Het is niet zo dat ik beleid gewijzigd heb waardoor het aanbieden van sportvoorzieningen nu opeens niet meer zou mogen.

[1:56:52] Wat ik heb gedaan is 21 jaar oud beleid

[1:56:56] verduidelijkt, zodat er nu een duidelijk proces geldt.

[1:57:01] Om u even in het verleden mee te nemen.

[1:57:04] Onder het kabinet Kok 2, Loek Hermans was OCW-minister, 1998 tot 2002, kwam de HBO-fraude aan het licht en bleek dat er belastinggeld werd gebruikt voor private activiteiten.

[1:57:18] Terecht sprong de Kamer daar bovenop.

[1:57:21] En daarom heeft de opvolger van Loek Hermans, Maria van der Hoeven,

[1:57:25] in 2003 een helderheidsnotitie geschreven.

[1:57:28] Wat mag nou wel van belastinggeld en wat mag nou niet van belastinggeld?

[1:57:32] Dat is inderdaad eigenlijk indachtig ook de mededingingswet en de wet markt en overheid.

[1:57:37] Universiteiten vallen niet onder de wet markt en overheid, maar we behandelen ze wel volgens dezelfde filosofie, omdat je belastinggeld niet mag besteden aan marktverstorende activiteiten.

[1:57:51] een helderheidsnotitie in 2003.

[1:57:54] Toen kwam er in 2011 een handreiking publiek-private arrangementen van Maria van Bijsterveld, ook om het weer te verhelderen.

[1:58:03] En toen kwam in 2021 de beleidsregel, Ingrid van Engelshoven, waarin

[1:58:11] werd geprobeerd om het nog helderder te krijgen, omdat het voor de onderwijsinstellingen nog steeds onhelder was.

[1:58:17] Wat mag nou wel, wat mag nou niet.

[1:58:20] Maar in de regels van 2003 stonden twee voorbeelden van dingen waar onderwijs en onderzoek geld niet aan besteed mag worden.

[1:58:30] Het ene was studentenhuisvesting en het andere was sportvoorzieningen.

[1:58:34] Dus in die zin was de regel helder.

[1:58:36] De vraag is alleen, hoe toon je nou aan of er onderwijs of onderzoeksgeld naar die private activiteiten toe gaat?

[1:58:44] Daarvan zeiden de onderwijsinstellingen dat ze ons onvoldoende helder helpen ons daarom.

[1:58:48] 2021 is dat verhelderd.

[1:58:51] 2022 is daar een brief over gekomen, zodat de accountcontrole nog duidelijker kon.

[1:58:58] 2023 werd het nog duidelijker, nog verder verhelderd.

[1:59:03] En toen zeiden de onderwijsinstellingen voor het eerst, nou inderdaad, als u het zo stelt, dan moeten we zeggen, inderdaad, wij geven onderwijs en onderzoeksgeld aan sportfaciliteiten.

[1:59:15] Maar wij vinden dat dat moet kunnen.

[1:59:18] En laten we wel wezen, het is al die jaren, ruim twee decennia, eigenlijk een grijs gebied geweest.

[1:59:25] En als je een grijs gebied laat bestaan, dan sta je het toch eigenlijk impliciet toe.

[1:59:31] Daarom heeft mijn voorganger, Robert Dijkgraaf, een advies aan de landsadvocaat gevraagd.

[1:59:36] Kan ik dit nou nog verder versimpelen en verder verduidelijken en misschien zelfs ook verruimen?

[1:59:42] Nou, daar is de brief van de landsadvocaat over gekomen.

[1:59:45] Het is verder versimpeld.

[1:59:47] de manieren waarop je kunt aantonen dat er onderwijs en onderzoek geld niet naar private activiteiten gaat, is ook nog verruimd.

[1:59:57] Je kan nou ook zeggen van kijk eens, wij hanteren een marktconform tarief.

[2:00:00] Maar nu zijn we eindelijk op het punt, na 21 jaar, dat het zo helder is geworden, of er nou wel of niet onderwijs en onderzoek geld naar sport gaat, dat onderwijsinstellingen zeggen ja, dat gaat het dus wel.

[2:00:17] Ik ben met uw leden bezorgd over het feit dat dat zou betekenen dat sport zou gaan omvallen bij kennisinstellingen.

[2:00:25] Wij vinden met z'n allen al blijkbaar 21 jaar dat sport zo ontzettend hoort bij het onderwijs en dat studenten tegen betaalbaar tarief moeten kunnen sporten.

[2:00:37] We weten uit wetenschap, bovendien, dat mensen die bewegen, die sporten, die leren beter, dus dat is ook nog goed voor de onderwijsprestaties, dat we met z'n allen zeggen, laten we sport alsjeblieft betaalbaar houden.

[2:00:49] Nou, dat ben ik met u eens.

[2:00:51] Dus ik ben heel blij dat de onderwijsinstellingen zeggen, het is nu zo helder,

[2:00:56] Als wij nu echt zouden doen wat we eigenlijk al moeten doen sinds 2004, dan zou dat betekenen dat de prijzen fors omhoog zouden gaan.

[2:01:05] Daar schrikken we met z'n allen van.

[2:01:07] Dus ik wil heel graag uw Kamer toezeggen dat ik op basis van de signalen die we hebben, ga inventariseren welke gevolgen zou dit nu echt hebben.

[2:01:16] want de berekeningen kan ik niet reconstrueren die nu in de pers heen en weer gaan.

[2:01:22] Ik wil dus graag met de onderwijsinstellingen in gesprek.

[2:01:24] Wat voor gevolgen heeft dit nou echt?

[2:01:26] En ik ben eigenlijk met u eens dat het onwenselijk is dat sporten vreselijk duur zou worden voor studenten.

[2:01:34] Dus ik ga de gevolgen in kaart brengen en dan ga ik graag met uw Kamer in gesprek of, en dat is een politiek debat, of onderwijs en onderzoek geld mag worden besteed aan sportfaciliteiten.

[2:01:46] en of daar inderdaad een uitzondering voor gemaakt zou moeten worden.

[2:01:50] Want de landsadvocaat heeft inderdaad duidelijk gemaakt dat je uitzonderingen kunt maken.

[2:01:55] Daar moet ik wel bij zeggen, daarmee creëer je wel weer een nieuw grijs gebied, want als sport mag, wat mag er nog meer?

[2:02:01] Maar dit is een gesprek dat ik heel graag met uw Kamer aanga, want ik heb dezelfde zorgen als uw Kamer.

[2:02:07] Dank.

[2:02:08] Ik zag eerst de heer Paternotte, dan mevrouw Beckerman voor een interruptie.

[2:02:10] De heer Paternotte.

[2:02:13] Ja, voorzitter, toch wel even terugkijken nog.

[2:02:17] Want ja, er is al twintig jaar discussie, maar dat heeft in die twintig jaar natuurlijk niet toegeleid dat het probleem ontstaat wat we nu hebben.

[2:02:24] En ik neem aan dat ik daarover kan erkennen dat het idee dat die beleidsregel er moest komen was om ervoor te zorgen dat er duidelijkheid was over dat dit dus kan, dat we de studenten sport mogelijk maken en niet het tegenovergestelde.

[2:02:35] Want uiteindelijk is dat de interpretatie.

[2:02:37] Er is een uiting van OCW, zoals dat heet, nu gekomen, volgens mij drie weken geleden.

[2:02:42] Naar wordt duidelijk gemaakt dat elk structureel verlies op private activiteiten per definitie niet proportioneel is, waardoor je als instellingen niet anders kan concluderen dan dat ineens er een interpretatie ligt.

[2:02:52] die maakt dat dit niet kan.

[2:02:54] Dus dat is ook een beetje als ik de minister hoor die zegt van ja, het beleid is niet gewijzigd, het is alleen verduidelijkt.

[2:02:59] Ja, dat is natuurlijk ook een beetje appelmoes, want het beleid is verduidelijkt en daardoor wordt alles gewijzigd.

[2:03:04] Dus vraag me af wat de minister in ieder geval erkent dat het idee van de beleidsregel was om dit juist wel mogelijk te maken en dat de interpretatie is, die maakt dat nu dit probleem ontstaat.

[2:03:14] De minister.

[2:03:16] Ja, voorzitter.

[2:03:19] Nee, dat kan ik niet zo zien.

[2:03:24] Wat ik wel zie, is dat 21 jaar lang de overheid dit heeft gedoogd in een grijs gebied.

[2:03:30] Het is heel duidelijk in de helderheidsnotitie 2003.

[2:03:35] Daar worden twee dingen genoemd waar je geen onderwijs- en onderzoeksgeld aan mag besteden.

[2:03:39] Dat is studentenhuisvesting en sportfaciliteiten.

[2:03:42] Dat is altijd duidelijk geweest.

[2:03:44] Maar ik vind dat de overheid het zich moet aantrekken... dat als je iets 21 jaar lang laat bestaan en gedoogt... dat je dan ook niet verbaasd moet zijn dat het bestaat.

[2:03:58] Ik ben blij dat er nu helderheid is.

[2:04:02] over hoe je dan moet aantonen dat je geen belastinggeld eraan besteedt.

[2:04:07] Alleen dat maakt het zo scherp dat de onderwijsinsteller nu ook moet zeggen, ja, maar dan mag ik het dus niet meer doen op de manier waarop ik het de afgelopen decennia heb gedaan.

[2:04:17] Nou ja, dat vinden we met z'n allen onwenselijk.

[2:04:19] Dat hoor ik ook vanuit de kant van uw Kamer.

[2:04:22] Ik vind dat ook onwenselijk, want sporten is belangrijk en bewegen is noodzakelijk voor goede onderwijsprestaties.

[2:04:28] Dus dat betekent dat als we dat met z'n allen vinden, dat er wel onderwijs en onderzoeksgeld naar sport mag gaan, en ook structureel, dan moeten we dus met z'n allen

[2:04:40] niet een grijs gebied laten bestaan, maar een expliciete uitzondering maken.

[2:04:45] Maar dan moeten we eerst weten, wat zijn nu de gevolgen?

[2:04:48] Hoe groot is het effect?

[2:04:50] En is het mogelijk om specifiek hiervoor een uitzondering te maken, zonder dat je dan meteen een nieuw grijs gebied laat ontstaan?

[2:04:58] Want culturele expressie is ook heel belangrijk voor mentaal welzijn.

[2:05:03] Dus waarom geen culturele voorzieningen?

[2:05:06] Goedkoop.

[2:05:08] Dat tegen een gereduceerd tarief.

[2:05:11] Of gezond voedsel is ook heel belangrijk.

[2:05:13] Dus een supermarktje met goedkoop gezond voedsel op de campus.

[2:05:18] Mag daar onderwijs en onderzoeksgeld in gaan?

[2:05:21] Dat zijn de volgende vragen die dan komen.

[2:05:22] Dat is een politiek debat.

[2:05:24] En dat moeten we met elkaar aangaan.

[2:05:26] En ik ben blij dat we na 21 jaar eindelijk nu zover zijn dat we met z'n allen dat grijze gebied zo klein hebben dat we zeggen...

[2:05:35] De helderheid is er en nu moeten we kiezen mag het wel of mag het niet.

[2:05:45] blij is met de stand van zaken.

[2:05:47] Maar, voorzitter, ik wil de minister even laten reflecteren op de echte wereld.

[2:05:53] Want in de echte wereld, dus buiten de werkelijkheid die de interpretatie van de wet, markt en overheid, de discussie over de beleidsregel en nu wat de inspection accountants hebben aangegeven als handreiking op basis van de instellingen die iets moeten controleren.

[2:06:06] Ja, daar is gewoon in feite een situatie nu waarin

[2:06:09] Al die studentensportverenigingen denken... wij moeten straks onze tarieven gigantisch verhogen.

[2:06:15] En wat gaat dat betekenen?

[2:06:16] Dat is ook heel veel onrust die daarvoor ontstaat.

[2:06:18] We hebben ook het hele debat hierover.

[2:06:20] Is dit nou echt iets wat dan... of kan wel logisch is dat het dan zo loopt... en dat we dan nu de komende tijd die onzekerheid laten bestaan... terwijl de minister kijkt waar misschien een uitzondering kan worden gemaakt?

[2:06:29] Kunnen we niet beter met elkaar die stap overslaan... en hier constateren dat we de afgelopen 21 jaar... inderdaad in Nederland iets hebben gehad... wat geen probleem was...

[2:06:39] waarvan ik nog nooit iemand bij mij daarover heb horen klagen.

[2:06:43] En wat we graag nog steeds mogelijk willen blijven maken met elkaar.

[2:06:47] De minister.

[2:06:48] Ja, voorzitter.

[2:06:49] Ik ben blij dat de heer Paternotte het praktisch maakt en ook eigenlijk simpel maakt.

[2:07:00] Het is goed dat hier... Kijk, de onderwijsinstellingen hebben hier 2021...

[2:07:07] gevraagd geven ons meer helderheid.

[2:07:09] 2022 weer, 2023 weer, 2024 weer.

[2:07:13] Nu is er helderheid en nu is duidelijk, eigenlijk mocht het al 21 jaar niet.

[2:07:18] Ik heb er geen probleem mee om het grijze gebied

[2:07:23] 22 jaar te laten bestaan en voorlopig niet te handhaven, geen enkel probleem.

[2:07:27] Het is nu wel duidelijk, eigenlijk mag het niet volgens de huidige beleidsregels, volgens de afspraken van 2004.

[2:07:35] Dat is nu wel helder.

[2:07:37] Ik heb er geen probleem mee om het grijze gebied te laten bestaan, want ik zie op dit moment ook geen groot probleem.

[2:07:42] Zoals de heer Paternotte al zei, er staat geen fitnessstudio hier met de hooivork op het plein vanwege marktverstoring.

[2:07:49] Ik zie dat niet.

[2:07:51] Dus ik heb er geen probleem mee om hier in het debat toe te zeggen... ik ga het komend jaar niet handhaven.

[2:07:56] Al zou ik het wel moeten doen, want nu is eindelijk het grijze gebied weg.

[2:08:00] Maar dan moeten we wel met elkaar gaan inventariseren.

[2:08:03] Hoe groot is het probleem nou eigenlijk echt?

[2:08:05] Hoeveel geld gaat er dan wel in?

[2:08:07] Blijkbaar hebben de universiteiten dat nu helder.

[2:08:10] Die kunnen dat dan ook met mij delen.

[2:08:12] En wat vindt de politiek dan acceptabel?

[2:08:15] Als het gaat om de hoeveelheid onderwijs- en onderzoeksgeld die wel in sportfaciliteiten gaat.

[2:08:20] En dan gaan we dat helder maken.

[2:08:23] En voorlopig niet handhaven, het grijze gebied dus nog even een jaar laten bestaan, vind ik geen probleem.

[2:08:30] Omwille van het algemeen belang van studenten, want bewegen is belangrijk.

[2:08:35] Een vervolgvraag van de heer Paternotte, dan de mevrouw Pekkerman, dan de heer Opperschoot en dan mevrouw Westerveld.

[2:08:40] De heer Paternotte.

[2:08:41] Nog één keer dan, want dit lijkt een soort van ontsnappingsroute, geitenpad, dat de minister nu aan ons biedt.

[2:08:49] Dat is mooi.

[2:08:50] Maar even een jaar lang dat laten bestaan.

[2:08:52] Kijk, stel nou, ik zeg niet dat het gaat gebeuren, maar stel nou dat er over een jaar geen missionair kabinet meer is.

[2:08:55] En ik zeg nogmaals niet dat dat gaat gebeuren, maar stel nou.

[2:08:59] Wat gebeurt er dan?

[2:09:00] Want ja, dan gaan we dan automatisch terug naar de situatie van ja, dan ga je weer handhaven.

[2:09:06] Even welke zekerheid biedt de minister met dit opschorten van een jaar aan de instellingen en dus ook in feite aan de studenten en de sportvereniging?

[2:09:18] De minister.

[2:09:20] Ja, voorzitter.

[2:09:22] Kijk, het is...

[2:09:25] Het is goed dat de onderwijsinstellingen de afgelopen jaren telkens aan de bel trokken van we hebben meer helderheid nodig.

[2:09:32] Nou, dat is jaar na jaar is dat verhelderd en verhelderd.

[2:09:35] En nu is die helderheid er.

[2:09:36] Maar de uitkomst is eigenlijk politiek ongewenst.

[2:09:40] Maar ook voor de onderwijsinstellingen ongewenst en voor de studenten helemaal ongewenst.

[2:09:45] Dan moeten we daar wat aan doen.

[2:09:46] Ik zie een haast kamerbrede coalitie die zegt dat sport goedkoop moet blijven voor studenten.

[2:09:56] Ik wil daar graag aan meewerken.

[2:09:58] En ik verwacht dat ook de Kamer daar aan mee wil blijven werken.

[2:10:03] Ik vind daar wel tegenoverstaan dat we er dan ook voor moeten zorgen dat die sportfaciliteiten

[2:10:08] breed beschikbaar zijn.

[2:10:10] Dan is het wat mij betreft ook niet zo dat het dan alleen maar voor een paar universitaire studenten geldt.

[2:10:15] Maar dan wil ik ook praten over mogen de mbo-studenten dan ook van diezelfde faciliteiten van de universiteit gebruik maken?

[2:10:22] Kijk, dat is dan ook het politieke gesprek.

[2:10:24] Dus hier komen allerlei vragen achterweg.

[2:10:27] Wat mag het dan wel kosten?

[2:10:28] Hoeveel onderwijs en onderzoek geldt?

[2:10:30] vinden we dan reëel mag aan sport?

[2:10:33] Hoe open zijn die sportfaciliteiten dan?

[2:10:36] Hoe leg je een grens en hoe voorkom je dat dan de volgende private activiteit het politieke debat gaat beheersen?

[2:10:46] De volgende private activiteit die ook bijdraagt aan het welzijn van studenten.

[2:10:49] Dit moet goed doordacht worden, samen met uw Kamer.

[2:10:54] Maar dat we sport laten bestaan op de

[2:10:57] op de manier zoals het nu is.

[2:11:00] Maar dan in plaats van in een gedoogd situatie, in een legale situatie.

[2:11:05] Daar werk ik graag aan mee.

[2:11:07] Maar dat moet dan wel goed onderzocht worden.

[2:11:09] En het traject voor die route kan na 21 jaar vandaag gezet worden.

[2:11:20] Uw laatste interruptie.

[2:11:21] Ik wil hier geen interruptie aan kwijt zijn, want dit was vast het antwoord op hun vraag, alleen niet op mijn vraag.

[2:11:25] Mijn vraag was wat er na een jaar gebeurt, na een jaar gedogen, als deze minister er niet zit of een andere minister zit.

[2:11:31] Dus ik denk dat die vraag gewoon beantwoord moet worden.

[2:11:33] In één zin komt het erop neer.

[2:11:34] Betekent dat na een jaar dat we dan terug gaan naar handhaving of gaat hij in feite nu zeggen ik ga nu gedogen voor onbepaalde tijd en ondertussen kijken naar de exacte invulling?

[2:11:43] De minister.

[2:11:45] Zolang ik niet gedegen op een onderbouwde manier ervoor kan zorgen... dat sport tegen gereduceerd tarief mogelijk blijft voor studenten... heb ik er geen probleem mee dat wij zolang als nodig is niet zullen handhaven.

[2:12:04] Demissionair of niet demissionair.

[2:12:08] Want bewegen is...

[2:12:11] Het is topprioriteit voor goede onderwijsprestaties.

[2:12:15] Dat weten we uit de wetenschap.

[2:12:17] Dank voor deze verduidelijking.

[2:12:18] Dan is mevrouw Beckerman aan de beurt namens de SP.

[2:12:20] Deze minister neemt hele moeilijke besluiten en maakt zichzelf niet populair.

[2:12:31] Maar hier zou ze zich vandaag heel populair kunnen maken.

[2:12:35] Door te zeggen dat dit niet de bedoeling was en dat ze dit niet zouden doen.

[2:12:41] Dat probeert de minister nu enigszins.

[2:12:44] Het is wel echt extreem moeilijk.

[2:12:50] Voorzitter, dat plan ligt er toch al gewoon.

[2:12:52] Het heeft toch advies gevraagd aan de landsadvocaat die gewoon heel duidelijk zegt, dit kan.

[2:12:59] Al die woorden over grijs gebied, ingewikkeld, onderzoeken.

[2:13:04] Waarom hebben we dan dat hele traject met landsadvocaat gedaan die gewoon zegt al, dit kan, dit mag.

[2:13:10] Je mag die uitzondering maken.

[2:13:13] De minister.

[2:13:15] Ja, voorzitter.

[2:13:16] Was het maar zo dat de landse advocaat had gezegd... dit kan, dit mag.

[2:13:20] De landse advocaat heeft gezegd... het is natuurlijk mogelijk om een uitzondering te maken... mits er geen sprake is van marktverstoring.

[2:13:28] Het moet wel marktconform zijn.

[2:13:30] En dat is natuurlijk toch waar we mee zitten in dit land.

[2:13:36] is er nou sprake van marktverstoring of niet?

[2:13:38] En daar zal je wel met elkaar naar moeten kijken.

[2:13:43] Je mag uitzonderingen maken als het inderdaad de markt niet verstoort.

[2:13:48] Zoals ik al de heer Paternotte citeerde, er staat geen fitnessstudio hier met het hooifork op het plein.

[2:13:58] Dus er lijkt geen sprake te zijn van marktverstoring, maar dat moeten we wel even met elkaar afspreken.

[2:14:03] We moeten ook met elkaar goed afspreken hoe we met elkaar controleren dat er geen kwesties van marktverstoring zijn.

[2:14:10] Dat is een politiek debat en daar moeten we mee aan de slag.

[2:14:16] En voor zo'n uitzondering...

[2:14:18] moet ik een bevoegdheid scheppen in de vorm van ANVB, en die moet ook door uw Kamer.

[2:14:28] Het vergt een inhoudelijke onderbouwing waarom universiteiten juist wel

[2:14:34] en andere partijen niet dit type voorzieningen dan mag aanbieden tegen gereduceerd tarief.

[2:14:43] Dus zoals ik zei, het is vandaag kunnen we een eerste stap zetten, eindelijk na 21 jaar, de eerste stap van een weg die we samen kunnen gaan.

[2:14:53] Maar het is op dit moment nog niet duidelijk wat de consequenties precies zijn.

[2:14:58] Die zullen overal bij verschillende aanbieders en verschillende voorzieningen

[2:15:03] volstrekt anders zijn.

[2:15:05] Dus wat ik kan doen vandaag, is aan de universiteit en hogescholen vragen om de consequenties van het verduidelijken van de beleidsregel, niet het aanpassen, maar het verduidelijken van de beleidsregel, om die consequenties voor mij in kaart te brengen.

[2:15:21] Eigenlijk een soort uitvoeringstoets.

[2:15:23] Als u nu gaat doen wat al die tijd al de bedoeling was, wat is dan de impact daarvan?

[2:15:29] Analyseer dat.

[2:15:31] Breng dat in kaart.

[2:15:32] Breng ook in kaart hoeveel publiek geld daarmee gemoeid is.

[2:15:35] En dan kunnen we met elkaar vervolgens beoordelen of we deze consequenties van de beleidsregel willen dragen of niet.

[2:15:41] En dan kan ik u, zodra die uitvoeringstoets er is, uw Kamer daarover informeren.

[2:15:45] En dan hebben we een mooi politiek debat.

[2:15:48] Een vervolgvraag van mevrouw Beckerman.

[2:15:51] Ja, voorzitter.

[2:15:52] En toch wordt het

[2:15:54] Niet heel veel duidelijker, want de uitzondering kan.

[2:15:57] En daarvoor is een ANVB nodig met een inhoudelijke onderbouwing.

[2:16:01] Zover is het helder.

[2:16:02] Voorzitter, dan is de vraag.

[2:16:05] Wil de minister dat?

[2:16:07] Volgens mij is het antwoord ook ja.

[2:16:09] Wil de Kamer dat?

[2:16:10] Antwoord is ook ja.

[2:16:12] En dan zijn er eigenlijk twee vragen.

[2:16:14] Waarom is dan in die tussentijd dit zo gecommuniceerd met alle gevolgen van dien en heel veel onzekerheid bovenop al bestaande onzekerheid?

[2:16:24] En waarom is niet gewerkt alvast aan die ANVB met die onderbouwing erin?

[2:16:32] En hoelang gaat dat dan nu wel duren?

[2:16:35] De minister.

[2:16:36] Voorzitter, er is

[2:16:39] Tot nu toe geen reden voor het werken aan een ANVB, omdat het helemaal niet duidelijk is dat de consequenties zijn zoals we via de media op dit moment horen.

[2:16:50] De 200 naar 700 euro, dat een heleboel studenten straks niet meer iets kunnen.

[2:16:55] Dat zal eerst de onderzoek moet worden.

[2:16:57] Eerst moeten we kijken wat is de consequentie van het duidelijk maken van deze beleidsregel die al sinds 2004 geldt.

[2:17:07] En als het inderdaad zo is dat sportfaciliteiten daarmee veel duurder zouden worden voor studenten, dan ben ik met mevrouw Beckerman eens dat dat onwenselijk is.

[2:17:20] En dan moeten we kijken hoe ga je dan een uitzondering

[2:17:23] maken via een ANVB en dat moet goed onderbouwd worden en we zullen politiek met elkaar moeten spreken over die onderbouwing en of die voldoende stevig is om ervoor te zorgen dat het niet ook dan doorslaat naar andere faciliteiten die ook door instellingen zouden kunnen worden gebouwd.

[2:17:44] Een vervolgvraag voor mevrouw Beckerman.

[2:17:48] Dit lijkt een beetje wereldvreemd.

[2:17:49] Alsof de minister niet verwacht had dat zo'n aankondiging, die hij zelf de hele tijd verduidelijking noemt, zou leiden tot zulke hoge gestegen kosten.

[2:18:02] Dat komt heel wereldvreemd op mij over, omdat we toch allemaal weten hoe dit werkt met theater op de universiteit, sporten op de universiteit, wat inmiddels trouwens op heel veel universiteiten ook beschikbaar is voor hbo en mbo, volledig met dat deel eens.

[2:18:19] Het komt heel wereldvreemd over.

[2:18:21] Waarom is de minister dan niet in eerste instantie in gesprek gegaan met de universiteiten voordat je zo'n brief hebt geschreven?

[2:18:28] Want nu is er een soort bom gedropt en zeggen we, oei, we hadden niet verwacht dat als we een bom neer zouden gooien dat dit de brokstukken waren.

[2:18:35] En nu gaan we in beweging komen.

[2:18:36] Waarom is niet eerder dat gezegd tegen universiteiten?

[2:18:40] Nou ja, het is een grijs gebied.

[2:18:41] We hebben er nog 22 jaar over nagedacht.

[2:18:44] En wat zou dit eigenlijk betekenen als we zouden ingrijpen?

[2:18:49] De minister.

[2:18:49] Voorzitter, er is niet opeens een bom gedropt.

[2:18:51] Dat kan misschien zo lijken in de berichtgeving, maar er is

[2:18:54] 2021 is hier overleg geweest, 2022, 2023, 2024.

[2:18:58] Twee voorgaande kabinetten.

[2:18:59] Ieder jaar kan het nog duidelijker, kan het nog simpeler.

[2:19:04] En de instellingen zelf hebben ook niet op dit moment goed in kaart wat de consequenties ter plekke zouden zijn.

[2:19:12] Dus we moeten niet afgaan op berichtgeving.

[2:19:13] We moeten de instellingen gaan vragen.

[2:19:16] Breng in kaart hoeveel geld er nou eigenlijk naar sportvoorzieningen gaat.

[2:19:20] en wat de consequenties zou zijn als dat niet zou mogen.

[2:19:25] Dat hebben ze niet in kaart, dat zal ik ze moeten vragen.

[2:19:28] Het punt is nou juist dat zij het zo moeilijk vonden om dat in kaart te brengen, dat ze vroegen, kunnen de regels nou niet simpeler en helderder?

[2:19:36] Nou, die zijn nu simpel en helder.

[2:19:40] En op dit moment denk ik dat het moment is gekomen om te zeggen, nou, nu dat regels simpel en helder zijn,

[2:19:52] dan is het moment van gedogen voorbij.

[2:19:55] Maar als je dan toch wilt toestaan, hoe doe je dat dan?

[2:19:58] En dat doe je door eerst de financiële consequenties in kaart te brengen en dan met elkaar te praten over zo'n uitzondering.

[2:20:03] En die moet dan goed onderbouwd worden.

[2:20:07] Uw laatste interruptie, mevrouw Beckerman.

[2:20:08] Met toch een vraag die ik al wel eerder stelde.

[2:20:10] Wat is daar dan een tijdspad bij?

[2:20:12] Want ik denk dat dat de zorg is nu.

[2:20:14] Want het is altijd zo, politiek, als er heel veel ophef ontstaat, is het natuurlijk altijd van, oh, dan kondigen we gewoon een onderzoek aan.

[2:20:20] Dan lijkt het alsof het toch niet doorgaat.

[2:20:23] Maar dat is wel een zorg.

[2:20:25] Want dat zien we heel vaak op dit soort gevoelige dossiers.

[2:20:29] Dus dan zeg je niet, we doen het niet, maar we gaan eerst even onderzoeken.

[2:20:34] Welk tijdspad schetst de minister ons nu?

[2:20:39] Want een jaar niet handhaven klinkt leuk, maar als het daarna nog niet af is met die AMVB, waar zijn we dan?

[2:20:45] Hoe moeten we dit voor ons zien?

[2:20:47] De minister.

[2:20:49] Ik ken de neiging om onderzoeken aan te kondigen om alleen maar een balletje vooruit te trappen.

[2:20:58] Nee, dat is hier niet de bedoeling.

[2:21:06] Het is wel eerst echt belangrijk om te kijken wat zijn er eigenlijk de feiten.

[2:21:11] Dus hoeveel geld gaat er nou eigenlijk?

[2:21:13] Gaat het eigenlijk om grote bedragen?

[2:21:15] We weten het niet.

[2:21:16] En zoals ik al zei, die 200 naar 700 euro, ik kan hem niet reconstrueren.

[2:21:20] Kijk, en er moet wel op ieder moment uw Kamer goed kunnen uitleggen dat onderwijsgeld goed besteed wordt.

[2:21:28] Zoals ik net aan de heer Paternotte heb toegezegd, ik heb er geen probleem mee om te blijven gedogen, wat al 21 jaar gedoogd wordt, tot het moment dat dit goed geregeld is.

[2:21:39] Ik zeg dus meer toe dan een onderzoek.

[2:21:43] gezien de brede steun in de Kamer, graag goed regelen.

[2:21:47] Ik hou niet van gedoogconstructies, want dan heb je altijd die grijze gebieden.

[2:21:50] Maar we gedogen dan nog even door totdat dit dan goed geregeld kan worden.

[2:21:54] Dit kan nu voor het eerst geregeld worden, want nu eindelijk zijn de accountenprotocollen zo helder dat duidelijk is dat er geld gaat, onderwijs- en onderzoeksgeld gaat, naar sportfaciliteiten, wat al 21 jaar niet mag.

[2:22:07] met het doel een uitzondering te creëren.

[2:22:11] Want dat is de brede wens van de Kamer en ook mijn wens.

[2:22:15] Dus daar ga ik graag mee aan de slag.

[2:22:18] Ik kan na de zomer komen met een eerste indicatie van... is het inderdaad mogelijk?

[2:22:27] Hoe zou dat er dan uitzien?

[2:22:28] En wat is de impact van de helderheid van de beleidsregel...

[2:22:37] Wat zou de gevolgen zijn voor prijzen van studenten?

[2:22:40] Dan kan ik na de zomer met u een overzicht krijgen om te zien of de getallen die we nu allemaal horen via de buitenkant, of dat ook in enige zin realistisch is.

[2:22:52] Want daar zullen we ook met zijn allereerst een beeld van moeten krijgen.

[2:22:55] Dat is in ieder geval wat ik u kan toezeggen.

[2:23:01] Ik heb op het lijstje staan.

[2:23:02] Eerst de heer Uppelschoten, dan mevrouw Westerveld en dan de heer Kisteman.

[2:23:05] De heer Uppelschoten.

[2:23:07] Dank u wel, meneer de voorzitter.

[2:23:09] Ik ben in ieder geval heel blij met de intentie van de minister om zijn uiterste best te doen om te kijken wat voor een constructie gevonden kan worden dat de sport

[2:23:19] voor de prijs die nu aangeboden wordt aan studenten, dat die gecontinueerd kan worden.

[2:23:24] Maar heel praktisch, ik denk nu alles zo duidelijk geworden is, er zijn ook accoudescontrolen en een van de categorieën is het geld wordt rechtmatig besteed.

[2:23:33] En die categorie zal nu staan dat een deel van het geld niet rechtmatig besteed wordt.

[2:23:38] En dat wordt waarschijnlijk dan bij u gemeld of weet ik wat bij wie er genomen.

[2:23:41] Dus op de een of andere manier moet er dan verteld worden het wordt niet rechtmatig besteed, maar daar gaan we mee akkoord.

[2:23:50] Exact, voorzitter.

[2:23:52] Dat is wat uw Kamer mij vraagt.

[2:23:55] In 2021 stond er in de accountuscontroles dat dit stukje niet goed kon controleren.

[2:24:00] Want de regels zijn niet helder.

[2:24:01] Dan maken we de regels wat helder.

[2:24:03] In 2022 stond dit in de accountus in de jaarverslagen.

[2:24:07] Dit is niet duidelijk.

[2:24:09] In 2023 stond het erin.

[2:24:11] In 2024 stond het erin.

[2:24:12] Dit mag eigenlijk niet.

[2:24:14] Nu zijn de regels helder.

[2:24:16] Nu komt er te staan dat dit niet rechtmatig is.

[2:24:20] Die jaarverslagen komen terecht bij de onderwijsinspectie.

[2:24:24] Ik kan de onderwijsinspectie geen opdracht geven om wel of niet te handhaven, want de onderwijsinspectie is onafhankelijk.

[2:24:31] Maar de onderwijsinspectie kan handhaven.

[2:24:33] En de onderwijsinspectie kan dan bij grove nalatigheid of overtredingen mij daarover informeren.

[2:24:40] En dan kan ik uiteindelijk ook nog maatregelen nemen.

[2:24:44] Mijn toezegging is dat ik dat dus niet doe, zolang het niet duidelijk is hoe we hier een uitzondering voor krijgen.

[2:24:49] Maar hier, de heer Van Uppelschoten raakt precies aan het punt.

[2:24:53] Ik word ervoor betaald om ervoor te zorgen dat ik uw Kamer kan uitleggen dat onderwijs en onderzoeksgeld wordt besteed aan onderwijs en onderzoek.

[2:24:59] En u vraagt mij, nee we willen het ook dat het wordt besteed aan sport.

[2:25:03] Dat is een gedoogconstructie die u mij vraagt.

[2:25:05] Ik ben van harte bereid om dat nog een tijdje voor te laten bestaan.

[2:25:11] De situatie die al 21 jaar bestaat.

[2:25:17] De onderwijsinspectie heeft in het laatste jaarverslag de staat van het onderwijs maakt zich juist zorgen over onder meer sociale veiligheid van jongeren.

[2:25:29] Dus dat is ook iets wat uitdrukkelijk een taak is die bij onderwijsinstellingen ligt.

[2:25:33] En daar draagt studentensport en culturele activiteit wel degelijk aan bij.

[2:25:38] Maar ook op andere punten.

[2:25:39] want de minister suggereert bijna alsof studentensport alleen maar zou bestaan uit fitnessactiviteit.

[2:25:44] Ik ben heel lang sportwoordvoerder geweest in deze Tweede Kamer.

[2:25:48] Je hebt commerciële aanbieders, maar je hebt ook heel veel verenigingen.

[2:25:52] En een heel groot deel van studentensport zijn gewoon verenigingen, zoals voetbal, rugby, hockey, je kan wel even doorgaan.

[2:25:58] Dat zijn geen commerciële aanbieders.

[2:26:00] Sterker nog, dat zijn verenigingen waarbij de gemeenten de taak hebben

[2:26:05] om er ook voor te zorgen dat zij gefaciliteerd kunnen worden.

[2:26:08] En dat is ook publiek geld.

[2:26:10] Dus mijn vraag aan de minister is dan, als hij dan dit allemaal wil onderzoeken, klopt dan mijn redenering dat dit voor een heel groot deel van de studentensport totaal niet van toepassing is, dat ze gewoon door kunnen gaan met die activiteit?

[2:26:21] Want op geen enkele manier is dat een concurrentie met de markt.

[2:26:26] De minister.

[2:26:26] Precies.

[2:26:27] Ik denk dat mevrouw Westerveld het heel scherp ziet.

[2:26:29] Heel veel studentensport vindt in verenigingen plaats en daar gaat geen belastinggeld naartoe die bedoeld is voor onderwijs of onderzoek.

[2:26:39] Dat kan allemaal gewoon doorgaan.

[2:26:40] Gemeenten inderdaad financieren ook sport en dat is ook deel van hun taak.

[2:26:45] Dat is deel van hun taak en dat zal dus ook gewoon doorgaan.

[2:26:49] Dus we moeten eerst in kaart krijgen of hier wel een probleem is en hoe groot dat probleem is en hoeveel onderwijs- en onderzoeksgeld er daadwerkelijk gaat naar sportfaciliteiten.

[2:26:59] Misschien is het probleem heel klein, dan hoeven we helemaal geen uitzondering te maken.

[2:27:03] Maar dan zitten we hier te praten over ophef die eigenlijk niet bestaat.

[2:27:08] Maar daarom wil ik eerst voor uw Kamer uitzoeken

[2:27:11] Wat de consequenties zijn van het verhelderen van deze beleidsregel.

[2:27:22] niet duidelijk is of een uitzondering nodig is... kan ik er in ieder geval voor zorgen dat ik... Ik kan een instructie geven aan de universiteiten en hun accountants... dat het financieren van sport op onderwijs en onderzoeksgeld...

[2:27:46] tot op zekere hoogte of in de huidige maten, dat dat tijdelijk niet onrechtmatig wordt verklaard.

[2:27:52] En zolang dat er is, kan er verder gedoogd worden.

[2:28:00] Ik wil hem even scherper hebben.

[2:28:02] Mijn redenering is dat voetbal, hockey, rugby, al dat soort zaken... die door verenigingen worden gedaan... dan heeft de studentenclub die dat organiseert... op geen enkele manier een marktverstorende werking.

[2:28:17] Het zijn gewoon verenigingen.

[2:28:20] Hoor ik de minister goed dat ik zeg dat dit geen enkele consequentie heeft... voor al die studentensportverenigingen...

[2:28:28] buiten misschien fitness of vallen.

[2:28:32] Klopt dat?

[2:28:33] Dat is vraag één.

[2:28:35] En twee, studenten die fitnessen betalen vaak ook nog een extra bijdrage vanwege die apparatuur en al dat soort zaken.

[2:28:42] Dus dat moet dan ook heel snel uitgezocht kunnen worden.

[2:28:45] Heel vaak heb je dus dat je betaalt voor je studentenpas, niet overal is dat hetzelfde, dan betaal je of contributie aan een vereniging en ook nog wat extra geld voor een fitnessactiviteit.

[2:28:54] Volgens mij kan dat dus heel makkelijk worden uitgezocht, is dat een veel kleinere groep dus, en kunnen dus heel veel studenten, die gewoon lid zijn van een studentenvoetbalvereniging, zoals ik zelf ook jarenlang was, hoe kunnen dus rustig naar huis gaan, want voor hen verandert er helemaal niets, want het is op geen enkele manier een marktverstorende

[2:29:13] Rotwoord is dat maar activiteit.

[2:29:26] Een mooie, tegen weinig contributie, dat is hartstikke mooi.

[2:29:30] Wat ik niet weet is of er onderwijs en onderzoeksgeld gaat naar zo'n studentenvereniging.

[2:29:35] En zelfs als er geen geld wordt overgemaakt, kan ik me nog voorstellen dat ze voetballen op een voetbalveld op het universiteitsterrein.

[2:29:45] En dat ze daar geen huur voor hoeven te betalen.

[2:29:48] Ja, kijk, dit is nou precies de reden waarom het 21 jaar lang in een grijs gebied heeft gezeten.

[2:29:53] En de onderwijsinstellingen zeiden, telkens het verzoek deden, maak het nou helder.

[2:30:00] Het is niet zo eenvoudig.

[2:30:01] Dus ik kan dit niet zomaar weggeven.

[2:30:05] Als de studentenvereniging en de universiteit kan zeggen... er gaat geen onderwijs en geen onderzoek geld naar deze studentenvereniging... dan gaat het helemaal niet over het onderwerp van dit debat.

[2:30:18] Het gaat hierover of er onderwijs en onderzoek geld wordt besteed... aan onderwerpen waar het niet voor bedoeld is.

[2:30:27] Dat is waar al 21 jaar het grijze gebied heeft bestaan.

[2:30:31] En dat wil ik oplossen.

[2:30:33] Uw derde interruptie, mevrouw Westerveld.

[2:30:37] Vaak is er een veld waar heel veel verschillende sporten op worden beoefend.

[2:30:48] Maar het punt is dus dat er geen onderscheid zit in gemeenten die met publiek geld zelfs uitdrukkelijk de taak hebben

[2:30:56] om sport en welzijn te faciliteren.

[2:31:00] Het is allebei publiek geld.

[2:31:03] Dan begrijp ik niet waarom deze minister zegt dat we voor universiteiten en hoogscholen moeten uitzoeken of dat wel doelmatig wordt uitgegeven.

[2:31:14] naast u zit en die hopelijk straks ook nog een reactie wil geven.

[2:31:18] Terwijl de staatssecretaris van VWS juist zegt dat hij gemeenten wil vragen om te investeren.

[2:31:24] Dat is toch precies hetzelfde gemeenschapsgeld?

[2:31:27] Waarom is die vraag dan wel als het gaat over

[2:31:30] onderwijs, terwijl we ook weten dat het aantoonbaar bijdraagt aan het welzijn en ook aan studie en studentensucces, waar heel lang ook heel bewust op is gestuurd.

[2:31:40] En voor gemeenten zou dan wat anders gelden.

[2:31:42] En daar begrijp ik helemaal niets van, want het is hetzelfde publieke geld.

[2:31:45] De minister.

[2:31:47] Ik ben mevrouw Westerveld heel dankbaar voor de kans om dit dan ook uit te leggen.

[2:31:53] Want het is soms ook wel onwanhopig om te horen hoe het in elkaar zit.

[2:31:57] Maar gemeenten hebben die publieke taak, zoals mevrouw Westerveld zegt.

[2:32:02] En dus mogen zij daar belastinggeld aan uitgeven.

[2:32:04] Onderwijsinstellingen hebben volgens de wet hoger onderwijs en wetenschap drie taken.

[2:32:09] Dat is kwalitatief goed onderwijs, kwalitatief goed onderzoek en kennisbenutting voor de maatschappij.

[2:32:15] Daar zit die vierde taak, het verzorgen van sport, bij.

[2:32:20] Dat betekent dat onderwijs en onderzoeksgeld... daar niet aan besteed mag worden.

[2:32:25] Dat is al helder sinds 2004.

[2:32:27] En er zijn drie mogelijkheden.

[2:32:30] Of je laat een grijs gebied ontstaan.

[2:32:33] Bestaan.

[2:32:33] En je gedoogt dat.

[2:32:34] Dat is 21 jaar gebeurd.

[2:32:36] Maar de accounten van de onderwijsinstellingen... hadden behoefte aan meer helderheid.

[2:32:40] Doen we het nou goed of niet?

[2:32:41] Die helderheid is er nu.

[2:32:43] De tweede mogelijkheid is, je laat geen grijs gebied bestaan, maar dan kan je kijken of je via een ANVB een uitzondering wilt maken speciaal voor sport, als het probleem inderdaad groot is.

[2:32:55] Of, en dat is een derde mogelijkheid, in de WAW, in de Wet Hoge Onderwijs en Wetenschap, neem je als vierde kerntaak op het verzorgen van sportfaciliteiten.

[2:33:03] Ja.

[2:33:04] Nou, dan mag u met een initiatiefwetsvoorstel komen, daar ga ik niet aan beginnen.

[2:33:09] Maar de gemeenten hebben de publieke taak.

[2:33:15] Onderwijsinstellingen zijn niet de gemeenten en hebben die publieke taak niet.

[2:33:18] En dat is de werkelijkheid waarmee we leven.

[2:33:24] Dank u wel, voorzitter.

[2:33:25] Ik denk dat het goed is dat de minister eerst onderzoek gaat doen en dan pas conclusies gaat trekken.

[2:33:29] En dat het ook goed is dat hij het voorlopig in het grijs gebied laat.

[2:33:32] Wat ik niet helemaal nu snap, is dat hij in zijn introductie zei, de universiteiten vallen niet onder de wet, markt en overheid.

[2:33:39] Er wordt wel langs die lat worden ze gelegd, maar uiteindelijk, als ik het toch echt goed begrijp, staat dit daar toch gewoon volledig los van.

[2:33:45] Dus het heeft niks met wet, markt en overheid te maken.

[2:33:48] En een algemeen belanguitzonding heeft hier dus ook niks mee te maken.

[2:33:53] Pas als de Kamer vindt dat sporten een onderdeel zou moeten zijn van de universiteit... dan zou dat eventueel toepassen dat dit volledig losstaat van een eventuele wet, markt en overheid.

[2:34:02] Klopt dat?

[2:34:05] De onderwijsinstellingen vallen inderdaad niet onder de wetmarkt en overheid.

[2:34:11] Maar het is wel zo dat publiek geld moet worden besteed aan de taak waar het publiek geld voor is.

[2:34:22] Als er aan andere dingen, aan additionele dingen, wordt besteed... dan moet dat op een zodanige manier gebeuren... dat er niet structureel belastinggeld in een taak gaat... die niet een wettelijke taak is van het betreffende orgaan.

[2:34:38] En dat betekent dus dat het moet gebeuren op een manier... die de markt niet verstoort structureel.

[2:34:45] Kortom, een universiteit mag wel sportfaciliteiten bouwen eenmalig, maar daarna moet er wel een marktconform tarief worden gevraagd, omdat er anders een structurele stroombelasting geldt in de private activiteit.

[2:34:59] De wetmarkt en de overheid praten over economische activiteiten en gaat specifiek op het grensvlak tussen bedrijfsleven en

[2:35:13] overheden.

[2:35:14] Een universiteit is niet een overheid, maar wel een publiek gefinancierde instelling.

[2:35:21] Dan kunt u verder met uw blokje sport, waarvan ik vermoed dat de meeste vragen inmiddels zijn beantwoord.

[2:35:28] Ik hoor dat ik misschien nog één vraag moet beantwoorden, en dat is...

[2:35:33] De heer Paternotte, is de minister bereid om te spreken met de studentenorganisaties die initiatief ontplooien om welzijn en sport hoger op de agenda te zetten?

[2:35:42] Ik spreek geregeld met de studentenorganisaties ISO, LSVB, JobMBO, MSA en JSO.

[2:35:52] En ik zal ook zeker nog over dit onderwerp met hen spreken.

[2:35:54] Dus ik ga dat doen en ik neem dat in mijn eerste gesprek met hen door.

[2:36:02] Ja, ik kom wel uit de tweede termijn.

[2:36:04] Dat was niet wat ik bedoelde, maar anders ben ik weer een interruptie kwijt.

[2:36:08] Dan wachten we de tweede termijn even af.

[2:36:11] Excuus, dan is misschien de vraag niet helemaal goed overgekomen door ons in de tweede termijn.

[2:36:16] Het zou inderdaad jammer zijn om hier een interruptie aan te besteden.

[2:36:20] Want we willen vast hetzelfde.

[2:36:22] U komt bij uw tweede blok aan.

[2:36:26] Dat is aan het algemene blok mentale gezondheid in het onderwijs.

[2:36:30] Daarna heb ik alleen het illustere blokje overig.

[2:36:36] De heer Ergin vroeg mij over het programma Welbevinden op school.

[2:36:43] Dat wordt op dit moment gefinancierd door het ministerie van VWS, niet door OCW.

[2:36:50] De website van Welbevinden op School blijft in de lucht, zodat die beschikbaar blijft voor scholen.

[2:36:57] En in het vervolgonderwijs blijven instellingen de komende jaren ondersteund worden door Stijn.

[2:37:03] Dat biedt handvatten hoe instellingen het meest effectief aan het welzijn van studenten kunnen werken.

[2:37:08] En tot slot ben ik nog aan het verkennen hoe we ervoor kunnen zorgen dat NBO-instellingen geen last gaan krijgen van het stoppen van Welbevinden op School en welk gedeelte daarvan Stijn zou kunnen opvangen.

[2:37:20] De heer Seder had het over stilteruimtes, reflectieruimtes of een kapel, een plek om je terug te trekken.

[2:37:31] Ik vind het heel belangrijk dat studenten zich thuis voelen op een onderwijsinstelling en een stilteruimte kan daar zomaar bij horen.

[2:37:38] We zien ook dat in toenemende mate jongeren zichzelf religieus noemen.

[2:37:46] En dat is dus ook iets waar instellingen zich rekenschap van moeten geven.

[2:37:50] Het is aan instellingen om te zorgen voor een omgeving waar studenten zo optimaal mogelijk kunnen leren en verblijven.

[2:37:57] En ik weet dat dit thema goed op de agenda staat bij de onderwijskoepels, bij de studentenorganisaties.

[2:38:05] Zoals MSA.

[2:38:05] Ik heb daar ook laatst nog met ze over gesproken.

[2:38:09] Het onderwijs neemt dit serieus.

[2:38:11] Ik vind het wel belangrijk dat de overheid hier niet zich te zeer mee gaat bemoeien.

[2:38:17] Ook vanwege de grondwettelijke godsdienstvrijheid en onderwijsvrijheid.

[2:38:25] Maar het is wel onderdeel van de taak van...

[2:38:32] instellingen ervoor te zorgen dat leerlingen zich thuis voelen op school.

[2:38:38] En ik heb ook begrepen dat scholen en studenten gezamenlijk een toolkit hebben opgesteld.

[2:38:44] Onder andere, hoe kan je dit gesprek nou voeren op jouw instellingen?

[2:38:47] Hoe kan je als medezeggenschap, als studenten, dit gesprek aangaan met je bestuur?

[2:38:54] En LSVB had zelfs op de site staan, hoe leer je hiervoor lobbyen?

[2:38:59] Nou, dat vond ik een

[2:39:01] Een aanbevelingswaardige formulering.

[2:39:05] Dus ga er vooral over in gesprek met elkaar, want het is belangrijk.

[2:39:09] En probeer er gewoon goed met elkaar uit te komen.

[2:39:11] Dit zou je hopen eigenlijk niet tot grote problemen moeten leiden.

[2:39:17] Maar ik vind het verstandig dat de minister van Onderwijs hier buiten blijft.

[2:39:22] Vanuit grondwettelijke verantwoordelijkheden.

[2:39:28] De heer Seder had het ook over de stormaanpak, maar eigenlijk velen van u hebben storm genoemd.

[2:39:33] Het is een van de aanpakken gericht op middelbare scholen en het mbo.

[2:39:37] Bedoeld om depressieve klachten te verminderen, het risico op suïcide te verkleinen en eenzaamheid te verkleinen.

[2:39:48] Inzetten van storm wordt geen landelijk beleid voor VO-scholen.

[2:39:52] De keuze voor het inzetten van storm of een andere bewezen effectieve aanpak voor verbeterende mentale gezondheid blijft verantwoordelijkheid voor gemeenten en scholen zelf.

[2:40:02] Scholen moeten zelf kunnen bepalen welke aanpak voor hun situatie past.

[2:40:06] Ook grondwettelijk wil ik niet treden in de inrichting van onderwijs.

[2:40:09] Dus welke methode je kiest, welk pakket je kiest, welk programma je kiest, is grondwettelijk vrij voor scholen en onderwijsinstellingen.

[2:40:18] Met het wetsvoorstel vrij en veilig onderwijs zet ik bovendien wel in op een open schoolcultuur met onder meer het verplicht en professionaliseren van vertrouwenspersonen op elke school.

[2:40:28] En daarmee willen we ook zorgen dat kinderen laagdrempelig ergens terecht kunnen.

[2:40:36] Dank u wel ten aanzien van de stormaanpak.

[2:40:40] Ook de ChristenUnie vindt dat de minister van Onderwijs niet moet bepalen welke methode waar toegepast wordt.

[2:40:47] Maar dat was ook niet de vraag.

[2:40:48] De vraag was of gekeken te worden of dit ook op VO-scholen een plek kan krijgen.

[2:40:52] Dat wordt nu niet aangeboden.

[2:40:56] Mede omdat daar geen middelen nog voor beschikbaar worden gesteld.

[2:41:01] En mijn vraag is, indien er een aanvraag is, indien VSO's zeggen dat willen wij doen, kan de minister dan toezeggen dat daar de middelen voor vrij gegeven worden.

[2:41:15] Ja, voorzitter, ik heb de neiging... Mijn staatssecretaris is hier niet en die gaat natuurlijk over PO en VO.

[2:41:24] En ik wil het niet zomaar doorschuiven naar haar.

[2:41:28] Kijk, als er ergens extra geld voor nodig is, dan kan ik dat zeker niet zomaar hiertoe zeggen.

[2:41:34] Dus laat ik hier in tweede termijn even op terugkomen om even wat tijd te nemen om na te denken over wat ik dan wel aan de heer Seder zou kunnen toezeggen op dit gebied.

[2:41:49] De heer Seder vroeg ook naar de verkenning naar persoonsvorming, heel belangrijk.

[2:41:55] Onderwijs gaat toch in eerste instantie om het vormen van mooie mensen naar volwassenheid toe.

[2:42:01] Naast kennisoverdracht en al het andere.

[2:42:05] Op dit moment loopt die verkenning naar persoonsvorming.

[2:42:08] Binnen het onderwijs zijn ze nog niet klaar, maar ik zal uw Kamer in het najaar informeren.

[2:42:12] Dan zijn de uitkomsten van de verkenning er.

[2:42:16] En dat doe ik dan gelijktijdig met de resultaten vanuit de monitor mentale gezondheid en middelengebruik en de test je leefstijl monitor.

[2:42:24] Dat komt dan allemaal bij elkaar en ik denk dat dat met elkaar een goed overzicht geeft om met elkaar over te spreken.

[2:42:30] Een interruptie van de heer Seder.

[2:42:32] Dank u wel voor een concrete datum of moment.

[2:42:35] Ik kan de minister in ieder geval toezeggen ook daarin mee te nemen hoe ook docenten juist toegerust worden om die rol te vervullen waarbij mensen of studenten, in dit geval met existentiële vragen, zich op formele maar ook vaak op informele wijze richten tot de docenten.

[2:42:52] De minister.

[2:42:54] Ja, voorzitter, ik denk dat het cruciaal is dat we dat meenemen, want overheidsprogramma's gaan hier niet het verschil maken, maar docenten maken het verschil.

[2:43:02] Dus hoe we die beter kunnen toerusten lijkt me een cruciaal onderdeel van die verkenning.

[2:43:14] Voorzitter, de heer Kisteman die vroeg mij, is de minister het ermee eens dat er ook een rol ligt bij ouders?

[2:43:19] Als het gaat om stress en tegenslag en dat dat bij het leven hoort.

[2:43:26] Ziet de minister kans om dit te stimuleren?

[2:43:28] Zo heb ik de vraag in ieder geval gehoord.

[2:43:30] Ik ben het er zeer mee eens dat ouders en opvoeders een belangrijke rol hebben.

[2:43:33] Wat mij betreft zelfs de primaire rol, maar dat is een politieke uitspraak.

[2:43:38] In het meegeven van goede boodschappen van wat allemaal bij het leven hoort.

[2:43:42] De thuisomgeving is de plek.

[2:43:44] voor kinderen om sociaal-emotionele vaardigheden te leren.

[2:43:48] En wat er thuis misgaat kan je in het onderwijs nooit helemaal repareren.

[2:43:52] Maar het is niet mijn verantwoordelijkheid om ouders hierop aan te spreken als minister van Onderwijs.

[2:43:59] Wat ik wel heel erg belangrijk vind is ouderbetrokkenheid en dat te stimuleren.

[2:44:04] We zien over het algemeen dat op scholen waar ouders goed betrokken zijn,

[2:44:09] Leerprestatie is beter.

[2:44:11] Ouderbetrokkenheid is buitengewoon belangrijk.

[2:44:13] En het is een groot goed dat we in Nederland de vrijheid hebben dat ouders een school kunnen kiezen die past bij de opvoeding van de kinderen.

[2:44:21] En dat lijkt me een mooie constatering.

[2:44:26] De heer Kisteman.

[2:44:27] Ik heb toch een vraag aan u. De heer Kisteman.

[2:44:31] Ik geef de eerste minister het woord om verder te gaan.

[2:44:33] Dan mag de meneer Kisteman.

[2:44:35] Gaat het op dit punt nog verder?

[2:44:36] Dan geef ik het woord aan de heer Kissenman voor een interruptie.

[2:44:40] Dank u wel.

[2:44:41] De minister geeft aan dat die oude betrokkenheid extra belangrijk is en waar dat is, dat de resultaten ook beter zijn.

[2:44:47] Maar ziet de minister daar dan mogelijkheden in om dan die oude betrokkenheid bijvoorbeeld beter te maken waar dit niet het geval is?

[2:44:53] Ik snap dat de minister niet gaat over het opvoeden achter de voordeur, maar er zijn ook wel andere plekken waar de minister wel mogelijkheden heeft.

[2:45:00] De minister.

[2:45:01] Als Kamerlid heb ik ooit nog hier kabinetsbeleid van weten te maken, jaren terug.

[2:45:10] En daaruit is wel duidelijk gekomen dat ouderbetrokkenheid geen geld hoeft te kosten, maar wel vreselijk belangrijk is.

[2:45:18] En ik zie ook dat ouderbetrokkenheid echt in de belangstelling staat bij scholen, dat ze zich bewust zijn dat het belangrijk is om ouders te betrekken.

[2:45:28] We leren daar ook steeds meer

[2:45:30] over als het gaat om evidence informed, wat werkt wel en wat werkt niet.

[2:45:33] Dus er zijn heel veel scholen mee bezig.

[2:45:35] Het is niet nodig om daar nu per se meteen een overheidsprogramma van te maken, maar het staat al op het netvlies van het onderwijs.

[2:45:45] U vervolgt de betoog.

[2:45:49] De heer Kisteman sprak ook over aanknopingspunten die ik zie in het versterken van mentale weerbaarheid van leerlingen.

[2:45:56] In het onderwijs is mentale weerbaarheid deel van het curriculum... daar waar het gaat om sociaal-emotionele vaardigheden.

[2:46:06] En in de nieuwe kerndoelen is daar veel meer aandacht voor.

[2:46:10] Dus we werken hier ook daadwerkelijk aan in het onderwijs.

[2:46:13] We gaan daar de goede kant op.

[2:46:14] En scholen kunnen voor hulp gebruik maken van het programma Gezonde School... en van de kennis die is verzameld en verspreid door het programma Welbevinden op school.

[2:46:24] Het wordt steeds beter, evidence-based, evidence-informed.

[2:46:28] En we zetten daar stappen vooruit.

[2:46:32] Mevrouw Beckerman had het over de motie mentale gezondheid voor meisjes.

[2:46:36] We zien nog steeds dat de mentale gezondheid van meisjes verslechtert.

[2:46:41] Hoe staat dat nou met de uitvoering van de motie Thielen-Dobben?

[2:46:45] Recente monitors... Oh, die doet de stas zometeen.

[2:46:49] Daar sla ik die over.

[2:46:51] De heer Uppelschoten vroeg mij... zijn de curricula nu zoveel zwaarder geworden?

[2:47:10] En wordt er nu wel zoveel meer getoetst?

[2:47:15] We hebben geen indicatie dat het onderwijs zwaarder is geworden.

[2:47:19] Maar eerlijkheid, het gebied te zeggen, dat is eigenlijk ook niet onderzocht.

[2:47:23] En de vraag is ook hoe zou je het moeten onderzoeken?

[2:47:25] Dat is nog helemaal niet zo simpel.

[2:47:27] Wel blijkt uit onderzoek, zoals ik eerder al zei, dat die tijdelijke dip in de mentale gezondheid, dat is een universeel verschijnsel.

[2:47:35] Overal ter wereld.

[2:47:37] zijn pubers onzekerder en somberder dan wanneer ze door die pubertijd heen komen.

[2:47:44] En hopelijk een mooi rondgevormd, mooi volwassen mens worden.

[2:47:52] Deze fase kenmerkt zich, de pubertijd, door ingrijpende hersenontwikkelingen.

[2:47:57] En daar is ook mooie wetenschap onder andere Universiteit Leiden.

[2:48:02] Wat mogelijk wel een rol speelt tegenwoordig...

[2:48:06] is dat jongeren bang zijn om fouten te maken.

[2:48:08] Alles moet in één keer goed.

[2:48:10] Je moet een goede studie kiezen, je moet een goede richting kiezen, je moet het goede vakkenpakket kiezen.

[2:48:14] Je moet slagen voor dit en dat en een bestuursjaar en een internationale stage en je moet je cv mooi maken.

[2:48:20] Het moet allemaal maar goed gaan.

[2:48:22] Die druk, dat is nogal wat.

[2:48:24] En het is belangrijk dat wij als oudere generatie ze regie blijven geven over hun leven.

[2:48:31] En ze blijven helpen met dat waar jonge mensen waarde aan hechten.

[2:48:34] Dus inderdaad niet betuttelen zoals meneer Uppelsgroot zei, maar serieus nemen.

[2:48:39] En dat we tegelijkertijd ook oog hebben voor hoe we jongeren en studenten kunnen ondersteunen bij een persoonlijke ontwikkeling.

[2:48:44] En daar ligt juist natuurlijk ook een rol voor het onderwijs.

[2:48:48] Dat is waarom mensen juffrouw meester willen worden.

[2:48:51] Om hier jonge mensen bij te begeleiden.

[2:48:54] Wij doen dat vanuit de overheid met programma's zoals Stijn en andere programma's die ik al noemde.

[2:49:03] De heer Uppelschoten had het ook over de mentale problemen die we zien bij studenten.

[2:49:13] En ik kan hem zeggen dat ik uw kamer dit jaar voor het eerst zal informeren met een monitor over de mentale gezondheid van mbo-studenten.

[2:49:23] Met cijfers uit test je leefstijl.

[2:49:25] Dus we gaan daar echt verder op inzoomen en we kunnen daar straks meer over spreken.

[2:49:30] En ik denk dat dat goed is.

[2:49:31] Dan kunnen we van beelden echt naar feiten komen.

[2:49:34] En ik zal hierin ook aandacht hebben voor de groep mbo-studenten met wie het minder goed gaat.

[2:49:39] Zodat we meer inzicht hebben.

[2:49:41] Komende kerst zal ik de Kamer hierover informeren.

[2:49:49] Er werd mij ook gevraagd om op een aantal punten te reflecteren, ook door de heer Uppelschoten.

[2:49:57] Vroeg signalering, preventie, structurele samenwerking, VWS, OCW.

[2:50:02] Ik ben buitengewoon content dat we hier samen zitten om het belang van dit onderwerp ook te benadrukken.

[2:50:07] Ik kan de punten van de heer Uppelschoten alleen maar beamen.

[2:50:10] Dat waren wijze punten.

[2:50:12] en we hebben verschillende programma's waarmee we dit ook tot uitdrukking brengen.

[2:50:18] De onderwijsinstellingen zijn nu volop aan de slag met met Stijn wat ik al noemde en OCW gaat de implementatie van het kader studentenwelzijn dit jaar evalueren en begin volgend jaar kom ik dan met de resultaten en dan kunnen we weer een stapje zetten met elkaar.

[2:50:38] Verschillende van uw leden spraken over de impact van de bezuinigingen van dit kabinet op het welzijn van studenten.

[2:50:46] Dat is niet makkelijk om daar een op een een relatie tussen te leggen.

[2:50:49] Het is niet zo dat we zien meer geld naar onderwijs, meer welzijn, minder geld naar onderwijs, minder welzijn.

[2:50:56] Tegelijkertijd, bezuinigingen brengen

[2:50:59] En onzekerheid is buitengewoon onprettig.

[2:51:02] Het moet natuurlijk altijd wel zo zijn dat studenten weten dat ze aan een studie zijn begonnen die ze ook kunnen afmaken.

[2:51:09] Dat is ook een verplichting.

[2:51:10] Die verplichting hebben instellingen.

[2:51:13] Dat als je ergens een diploma wilt halen, dat jou ook de mogelijkheid wordt geboden om dat diploma te halen.

[2:51:20] Dit is ook een reden waarom in het onderwijs er altijd overgangstermijnen van vijf, zes, zeven jaar gelden.

[2:51:29] En als het gaat om bezuinigingen op de middelen voor het kaderstudentenwelzijn in het HBO en WO, 15 miljoen per jaar wordt in ieder geval niet bezuinigd en die lopen in ieder geval door tot de geplande 2030.

[2:51:46] Voorzitter, hoe worden docenten toegerust om jongeren voor te bereiden?

[2:51:51] Daar vroeg de heer Seder al dat ik dat zal meenemen komend najaar.

[2:52:01] Dan vroeg de heer Oosterbrink mij over de cijfers over sociale veiligheid op het mbo.

[2:52:10] Sociale veiligheid is van enorm belang.

[2:52:14] In het vervolgonderwijs, dus mbo, hbo, weo, kom ik met een wetsvoorstel voor een zorgplicht veiligheid voor het vervolgonderwijs.

[2:52:21] En daarin wordt nadrukkelijker vastgelegd welke zorg instellingen moeten dragen voor de sociale, psychische en fysieke veiligheid op de instelling.

[2:52:31] In het funderend onderwijs, dus PO en VO, werken we aan het wetsvoorstel vrij en veilig onderwijs, waarin we dus steviger eisen gaan stellen aan het veiligheidsbeleid van scholen.

[2:52:42] Dus er is een hoop gaande en we zullen ook ervoor zorgen dat bepaalde taken wettelijk helderder worden vastgelegd.

[2:53:00] Mevrouw Westerveld vroeg ook nog over financiële problemen bij jongeren.

[2:53:05] En wat kunnen we daar nu nog aan doen?

[2:53:09] Bijvoorbeeld als het onmogelijk is om nog een bijbaan te hebben.

[2:53:12] Waar ik in een eerder debat al mijn zorgen over heb geuit... is met name in het mbo.

[2:53:17] Daar heb je een urennorm en een wettelijk verplichte stage.

[2:53:22] En als je daarnaast ook nog eens een betaalde bijbaan nodig hebt... dan wordt het leven buitengewoon...

[2:53:28] Dus als het bijvoorbeeld dus gaat om stagevergoeding, daar zit ik hard achteraan.

[2:53:36] En mijn prioriteit ligt erbij om dat voor het mbo als eerste voor elkaar te krijgen.

[2:53:41] Als we het daar regelen, de rest die regelen, dat regelen we wel.

[2:53:44] Maar de percentages van eerlijke stagevergoeding in het mbo zijn ook het laagst.

[2:53:49] Maar er is ook de stress het hoogst.

[2:53:53] Dus daar gaan we mee aan de slag.

[2:53:55] Er is veel maatwerk nodig om studenten te ondersteunen als het gaat om financiële problemen.

[2:54:02] In het mbo zijn we bezig om de hoeveelheid onderwijstijd of bpv uren voor individuele studenten te verminderen.

[2:54:11] Dus dan komt er al wat meer ademruimte, wat meer flexibiliteit.

[2:54:15] In het NBO en HBO en WO voor studenten met een handicap of chronische ziekte zijn we nu ervoor aan het zorgen dat er doeltreffende aanpassingen kunnen worden gedaan zodat het onderwijs voor deze jongeren toegankelijk blijft.

[2:54:29] Ik doe ook onderzoek naar hoe maatwerkvoorzieningen kunnen worden verbeterd.

[2:54:33] Dat is de motie van het lid Segaj waar ik naar werd gevraagd.

[2:54:36] die staat mij zeer op het netvlies.

[2:54:38] Iedere keer als ik mevrouw Tsegai zie, dan vragen ze hem er ook naar.

[2:54:40] Dus u kunt me s'nachts wakker maken en dan hebben we het over de motie Tsegai.

[2:54:45] Dus dat is mij goed ingeprent.

[2:54:48] We hebben verschillende financiële voorzieningen om studenten in bijzondere omstandigheden te ondersteunen.

[2:54:53] Bijvoorbeeld de verlenging van de prestatiebeurs vanuit DUO.

[2:54:56] We hebben het NBO studentenfonds, het studentenondersteuningsfonds op het HBO en het WO.

[2:55:01] Hieruit worden ook vergoedingen uitgekeerd aan studentenraadsleden... zodat ze ook het gemeentezeggenschap kunnen doen.

[2:55:09] Het mbo-studentenfonds wordt op dit moment geëvalueerd.

[2:55:12] En in het najaar informeer ik uw Kamer over eventuele vervolgstappen.

[2:55:16] En het studentenondersteuningsfonds neem ik mee in het onderzoek naar maatwerkvoorzieningen.

[2:55:20] Dus kortom, ik ga u nog overladen met een heleboel dingen... die hopelijk uw kant op een goede manier oprollen.

[2:55:31] Ik trek aan dezelfde kant van de touw.

[2:55:36] De heer Oosterbrink vroeg mij... hoe bewegen scholen richting bewezen effectieve programma's tegen pesten?

[2:55:42] Ja, goede vraag, moeilijk antwoord.

[2:55:45] Bewezen effectieve programma's tegen pesten.

[2:55:49] De sociale omgeving is een primaire rand voor waarde om te kunnen leren.

[2:55:54] Het is belangrijk dat we zo veel mogelijk werken met bewezen effectieve interventies.

[2:55:59] Het Nederlandse Jeugdinstituut heeft een database met effectieve jeugdinterventies.

[2:56:03] Daarbij wordt aangegeven in welke mate een antipestprogramma effectief is.

[2:56:09] Maar zoals ik al zei, het is wel aan scholen zelf om te bepalen welke interventie zij willen gebruiken.

[2:56:14] Dat kan dus de stormaanpak zijn, maar kan ook een andere bewezen effectieve interventie zijn.

[2:56:21] Heer Ergin had het nog over discriminatie.

[2:56:24] Discriminatie heeft direct invloed op welzijn van jonge mensen of oude mensen, wie het ook overkomt.

[2:56:31] Dus het is belangrijk om daartegen te blijven optreden.

[2:56:35] Discriminatie op welke grond dan ook is verboden.

[2:56:38] Daar mag geen ruimte voor zijn in het onderwijs.

[2:56:41] En het is bekend dat studenten met een migratieachtergrond een groot risico hebben om mentale problemen te ontwikkelen.

[2:56:48] En in het landelijk kader studentenwelzijn is er specifiek aandacht voor risicogroepen zoals deze.

[2:56:54] Dus toen de heer Ergin mij vroeg waarom gaat de minister in zijn brief hier niet op in?

[2:56:58] Het zit juist al in het landelijk kader studentenwelzijn.

[2:57:01] Verder hebben we het stagepact mbo, waar we werken aan het voorkomen van discriminatie bij stages.

[2:57:08] En we hebben voor het hbo mbo het manifest stage-discriminatie.

[2:57:12] Dus ook hier volop aandacht.

[2:57:16] Ik denk dat ik hiermee mijn blokje wel heb gehad, voorzitter.

[2:57:25] Dan mag u nou het laatste blokje, het blokje over.

[2:57:28] Dan zijn we benieuwd wat daar dan nog in zit.

[2:57:31] Misschien vragen de Kamerleden zich dat dan wel ook af.

[2:57:34] Wel, dat was onder andere een vraag van mevrouw Westerveld over LHBTIQ+.

[2:57:39] Jongeren die voelen zich onveilig en doen vaak een suïcidepoging.

[2:57:43] Hoe is dit te rijmen met forse bezuiniging op emancipatiebeleid?

[2:57:47] De bezuinigingen in het regeerprogramma dalen ook neer op het domein van emancipatie.

[2:57:56] Dat klopt, dat is breed.

[2:57:58] Onder andere de halve prijsbijstelling in plaats van de hele prijsbijstelling.

[2:58:07] Als ik het even naar mijn terrein trek, naar de onderwijsinstellingen, dan is in ieder geval wel mijn rol om de onderwijsinstellingen in staat te stellen om hun verantwoordelijkheid hierin te nemen.

[2:58:17] Ik werk onder andere aan een wettelijke zorgplicht sociale veiligheid en daar valt dit onderwerp ook onder.

[2:58:23] En op grond van die wettelijke zorgplicht worden onderwijsinstellingen verplicht om zorg te dragen voor veiligheid.

[2:58:31] En daarom wordt ook helder gemaakt wat daarin dan hun verantwoordelijkheid is.

[2:58:37] Verschillende veldpartijen kunnen daarnaast ook via de landelijke subsidieregeling een aanvraag doen voor initiatieven die de sociale veiligheid

[2:58:44] van bijvoorbeeld LHBTIQ plus studenten bevorderen.

[2:58:49] Dus die subsidieregeling is er nog steeds en die noem ik daarom ook graag.

[2:58:56] Mevrouw Bruining had het over de studieschuld en hypotheek.

[2:59:03] Ja, laat ik beginnen te zeggen dat het in het kader van verantwoorde kredietverlening belangrijk is om studieleningen wel

[2:59:11] mee te wegen bij een hypotheekaanvraag.

[2:59:14] We willen niet dat mensen onverantwoorde schulden aangaan om in de problemen te komen.

[2:59:19] Het termijnbedrag van een studielening drukt immers op het besteedbaar inkomen.

[2:59:24] Wat wel goed is, is dat sinds enkele jaren wordt uitgegaan van de actuele studieschuld en niet de originele studieschuld meer bij het vaststellen van de leenruimte.

[2:59:34] Dat heeft heel veel

[2:59:35] lucht en ruimte gegeven.

[2:59:38] Jaarlijks stellen de ministers van VRO en van Financiën op basis van onafhankelijk advies van het Nibud de leennormen voor hypotheekverstrekking vast.

[2:59:47] En het Nibud adviseert daarbij ook over het verantwoord meewegen van een studielening bij een hypotheekaanvraag.

[2:59:54] Verder is sinds 2023 de basisbeurs natuurlijk terug en hebben we de tegemoetkoming

[3:00:01] en in 2027 nog de aanvullende toegemoetkoming van dit kabinet.

[3:00:06] En daar stoppen we eenmalig miljarden in het compenseren van wat dan in de volksmond is gaan heten de pechgeneratie.

[3:00:22] Mevrouw Bruining sprak ook over... Excuus, ik was daar niet op letten.

[3:00:25] Mevrouw Bruining heeft interruptie.

[3:00:27] Dank, voorzitter.

[3:00:29] Heb ik nog wel even een vraag aan de minister.

[3:00:31] Is de minister het met mij eens dat de risico's nog wat duidelijker zouden moeten worden gemaakt bij het aangaan van de studielening?

[3:00:41] Dank u wel.

[3:00:41] De minister.

[3:00:42] Ja, voorzitter, ik heb... Ik kan me herinneren dat ik die vraag zelf een keer heb gesteld toen ik op uw plek zat.

[3:00:48] Toen heb ik zelfs wel eens vermoeden, zo'n lenen kost geld.

[3:00:55] Ik meen dat Duo inmiddels... Dat durf ik haast wel... Nee, laat ik voorzichtig zeggen.

[3:01:00] Vanuit dit ambt moet ik geen dingen zeggen die ik niet zeker weet.

[3:01:03] Maar ik meen dat Duo dit inmiddels buitengewoon heeft aangescherpt op de website.

[3:01:09] Laat ik dat even navragen, kom ik in tweede termijn op terug.

[3:01:12] Maar volgens mij is dit inmiddels helderder.

[3:01:18] Daar kunt u verder met het blokje over.

[3:01:21] Mevrouw Bruining had het ook over bestaanszekerheid.

[3:01:27] Studiefinanciering maakt studeren mogelijk, maar het is geen vetpot.

[3:01:33] En studiefinanciering heeft ook zeker niet als doel om kostendekkend te zijn.

[3:01:38] Ieder jaar worden de studiefinancieringsbijdragen geïndexeerd.

[3:01:41] En daar mag ik niets aan doen.

[3:01:43] Ook niet als er maar halve prijsbijstelling wordt uitgekeerd.

[3:01:47] Er moet volledig geïndexeerd worden.

[3:01:50] In 2023 is de basisbeurs voor HBO en WO-studenten opnieuw ingevoerd... en door meer aandacht voor financiële educatie en verbeterde voorlichting door DUO... zorgen we ervoor dat jongeren bewustere financiële keuzes maken... en de beschikbare financiële regelingen en voorwaarden kennen.

[3:02:07] Misschien is dit wel wat ik na de tweede ronde had doorgeduwd.

[3:02:11] DUO zorgt ervoor dat jongeren bewustere financiële keuzes maken... en de beschikbare financiële regelingen en voorwaarden kennen.

[3:02:19] maar ik zal kijken of ik in tweede termijn daar nog meer over kan en moet zeggen.

[3:02:24] Het Nibud ontwikkelt nu een rekentoel voor studenten en ouders over de kosten van studeren en daarmee kunnen ze een begroting maken en worden ze op alle regelingen gewezen.

[3:02:33] En tot slot, het kabinet heeft aangekondigd dat ze in de komende jaren het minimum jeugdloon wil verhogen en ik denk dat dat een enorme stap is op weg naar bestaand zekerheid voor jongeren.

[3:02:45] Kan de minister toezeggen dat studenten worden meegenomen in de koopkrachtplaatjes?

[3:02:50] Ja, studenten zullen jaarlijks worden meegenomen in de koopkrachtberekeningen.

[3:02:59] inkomsten die studenten hebben.

[3:03:01] Dus het is niet een uniforme groep.

[3:03:04] De spreiding is enorm groot.

[3:03:06] En het is daarom ook goed om altijd het niebud daarop na te slaan.

[3:03:13] Want die hebben daar speciale, hele goede methodes voor.

[3:03:17] Ik zie een twijfelende patronotte, maar het had toch een interruptie stellen.

[3:03:22] Ik heb zelf ook wel onderhandelingen over de begroting gedaan in het verleden.

[3:03:27] En dan was het altijd erg belangrijk dat we erop uitkwamen dat alle groepen erop vooruit gingen.

[3:03:32] Maar dat was dan ook een onderhandeling waaruit kwam die half miljard aan hulp voor studenten verhoogde de basisbeurs tijdelijk vanwege de energiekortingen.

[3:03:40] Dus toen kwam de student ook goed uit.

[3:03:42] Maar goed, dat heeft het kabinet niet doorgezet.

[3:03:45] We zagen afgelopen jaar, dus dit jaar, dat studenten er 7,1% op achteruit gingen.

[3:03:50] Maar dat wiehult het kabinet er niet van om te zeggen dat alle groepen erop vooruit gingen.

[3:03:53] Nou, er waren denk ik zo'n 800.000 studenten in Nederland die dachten, huh?

[3:03:57] Hoe kan het kabinet dat nou zeggen?

[3:03:59] Dus eigenlijk was de vraag natuurlijk van, kan deze minister, die toch een enorme zorgplicht voor de studenten heeft, gewoon beloven dat we dat niet meer gaan meemaken?

[3:04:08] Dat het kabinet zegt, iedereen gaat erop vooruit.

[3:04:10] maar dat de studenten dan denken, zijn wij dan geen mensen?

[3:04:13] Nou, nu maak ik het misschien iets te sterk, maar begrijp je volgens mij wat ik bedoel?

[3:04:17] Ik snap dat er allemaal koopkrachtplaatjes groepen zijn, maar als je zegt, alle groepen gaan erop vooruit en die terminologie die altijd gebruikt wordt, dat dan niet gebruikt wordt als de studenten ondertussen er hartstikke op achteruit gaan en moeten we er niet sowieso voor zorgen dat studenten er volgend jaar helemaal niet op achteruit gaan.

[3:04:32] De minister.

[3:04:33] De tijdelijke voorziening die studenten kregen vanwege de piek in de gasprijzen, die was inderdaad tijdelijk.

[3:04:40] Die is toen in september gestopt.

[3:04:43] In de tussentijd is toen wel de basisbeurs met 10% verhoogd vanwege inflatie.

[3:04:47] En dat is een automatisme.

[3:04:49] Maar tijdelijke voorzieningen stoppen na een tijdje, dat is zo.

[3:04:55] Maar inderdaad om dan te zeggen, alle groepen gaan erop vooruit, terwijl je dan de studenten over het hoofd ziet, dat is niet netjes.

[3:05:02] We moeten studenten zeker als een groep zien, maar zoals ik al zei, de spreiding in de levenssituatie van studenten is zo enorm dat het niet een uniforme groep is.

[3:05:14] De puntenwolk, om even in jargon te spreken, die is enorm breed.

[3:05:21] Dus een gemiddelde, als je praat over een gemiddelde van een groep, dat is in de groep studenten minder betekenisvol statistisch.

[3:05:28] Even in de techniek.

[3:05:29] Voor de heer Paternotte die mij begrijpt, dat weet ik zeker.

[3:05:34] Voorzitter.

[3:05:37] De heer Ergin die vroeg mij over de maatregelen die de universiteit heeft genomen.

[3:05:44] En uit de krant konden we een paar dagen geleden ook lezen dat ze dat niet voor niets hadden genomen.

[3:05:50] Maar die maatregelen hadden ze genomen op basis van een risicoanalyse.

[3:05:55] Instellingen maken die analyses en schatten in welke veiligheidsmaatregelen nodig zijn.

[3:06:00] En dat moeten ze ook doen, want zij zijn verantwoordelijk voor

[3:06:04] de veiligheid en ook voor het handhaven van hun huisregels en gelukkig stemmen zij af met de lokale driehoek wanneer ze dat doen en dat doen ze ook steeds beter en die relaties zijn

[3:06:19] heel nauw.

[3:06:20] En ik heb begin deze week nog overleg gehad met bestuurders en de NCTV en de politie om er ook voor te zorgen dat we die lokale driehoek ook ervoor zorgen dat die relaties ook nauw kunnen blijven.

[3:06:37] En daar hebben we ook weer kennis uitgewisseld van hoe gaat het op dit moment op de diverse locaties.

[3:06:43] De colleges van bestuur hebben een enorm ingewikkelde taak

[3:06:46] ...om aan de ene kant academische vrijheid en vrijheid van meningsuiting... ...als ook het demonstratierecht op de campus te waarborgen... ...en aan de andere kant ervoor te zorgen dat iedereen veilig is... ...maar we vragen vaak ook nog van besturen dat iedereen zich veilig voelt.

[3:07:03] En dat is ook nog eens iets anders als het gaat om intimidatie... ...of dat je slogans naar je hoofd krijgt.

[3:07:09] Ik kan me best voorstellen dat beveiligingsmaatregelen ook gevoelens van onveiligheid geven.

[3:07:16] Maar mensen uitschelden en intimideren geeft ook gevoelens van onveiligheid.

[3:07:20] En ik denk dat we aan beide kanten zien dat het buitengewoon onprettig is.

[3:07:26] Kennisinstellingen, onderwijsinstellingen, je wilt dat die zo open mogelijk zijn.

[3:07:31] Je wil dat het een marktplein is waar je met elkaar in debat gaat op basis van feiten en argumenten.

[3:07:39] Dat je het hardgrondig met elkaar oneens bent en daarna elkaar hartelijk de hand schudt.

[3:07:44] Dat is hoe het hoort te gaan op universiteiten.

[3:07:48] En tegelijkertijd als risicoanalyses zeggen je moet maatregelen nemen, dan sta je daar als bestuur en dan moet je maatregelen nemen.

[3:07:55] En ik sta schouder aan schouder met de bestuurders.

[3:07:58] die er iedere dag voor zorgen dat onze onderwijsinstellingen open blijven en blijven functioneren en dat het onderwijs ongehinderd doorgang kan blijven vinden.

[3:08:12] Voorzitter, de heer Paterlotte die sprak mij nog aan op de onderwijskansenregeling.

[3:08:21] Zoals ik in eerdere debatten heb gezegd,

[3:08:24] Er zijn aanzienlijke financiële uitdagingen voor dit kabinet.

[3:08:29] Om de overheidsfinanciën en de staatskasse op orde te houden, moeten er keuzes gemaakt worden.

[3:08:33] En dat zijn moeilijke keuzes.

[3:08:35] En bezuinigen op de onderwijskansenregeling, dat is zo'n moeilijke keuze.

[3:08:41] Die is inderdaad gemaakt op het...

[3:08:44] in de nacht waar al aan gerefereerd werd.

[3:08:48] Maar er zijn gelukkig ook andere maatregelen waarbij we blijven inzetten op kansengelijkheid van onze jeugd, bijvoorbeeld school en omgeving.

[3:08:56] En ik vermoed zomaar dat tijdens de behandeling van de voorjaarsnota het er uitgebreid over dit onderwerp zal gaan.

[3:09:06] En dan is ook de staatssecretaris van PO en VO hier om daar ook uitgebreid met u over van gedachten te wisselen wat nou eigenlijk de consequenties zijn van deze keuzes.

[3:09:17] Ook in het licht van de andere programma's waarbinnen ook wordt gewerkt aan gelijke kansen.

[3:09:23] Zou u ons kunnen vertellen hoe groot het blokje overal nog is?

[3:09:26] Ik ben er bijna doorheen, voorzitter.

[3:09:27] Dan willen we ook onze andere gast genoeg tijd geven zo meteen.

[3:09:32] Mevrouw Bruining vroeg nog of ik scherp kan kijken naar de verhouding tussen instroom, bekostiging en maatschappelijke opbrengsten van buitenlandse EER-studenten.

[3:09:41] Dan hebben we het onder andere over de WIB, de wet internationalisering in balans.

[3:09:47] Dat wetsvoorstel ligt inmiddels in de Kamer.

[3:09:52] Maar ik heb op grond van het amendement Bontenbal CS toegezegd dat ik nog kom met een nota van wijziging.

[3:09:59] En voor de zomer komt die naar u toe.

[3:10:02] En dan hebben we een goed zicht over, is het in balans?

[3:10:06] En dat kunnen we dan ook zien in het licht van het nieuwe zelfregieplan dat de universiteiten vorige maand bij mij hebben ingeleverd.

[3:10:14] Want ook dat brengt weer een

[3:10:16] Andere situatie en dus ook een andere afweging.

[3:10:19] En dat neem ik, dat weeg ik ook mee in de nota van wijziging die nog aan u doet toekomen.

[3:10:26] Voorzitter.

[3:10:28] Wat een timing.

[3:10:29] Ik kijk even rond.

[3:10:31] Ik zie geen verdere vragen.

[3:10:32] Dan geef ik graag het woord aan de staatssecretaris van VBS.

[3:10:36] Dank voorzitter en dank ook voor de uitnodiging.

[3:10:38] Blij dat ik hier ten aanzien van de mentale gezondheid van studenten en scholieren kan zijn.

[3:10:42] Want als het gaat om mentale gezondheid van studenten en scholieren en jongeren in Nederland is er wel wat aan de hand.

[3:10:48] We zien een groot verschil tussen de mentale gezondheid voor corona en na corona.

[3:10:54] En ook al is er herstel, de cijfers zijn nog niet goed.

[3:10:58] Maar het gaat niet om cijfers, het gaat natuurlijk gewoon om individuen.

[3:11:01] Achter die cijfers gaan aangrijpende en ernstige verhalen.

[3:11:07] Verhalen waarvan ik er zelf ook, zeg ik tegen de voorzitter, veel te veel ken.

[3:11:13] De oorzaken zijn divers.

[3:11:15] Druk vanuit school, prestatiedruk, social media, werd ook net even benoemd.

[3:11:19] Maar ook zorgen over klimaat of de huizenmarkt.

[3:11:25] En als het gaat om mentale gezondheid, zijn er grofweg twee routes om het te verbeteren.

[3:11:30] Natuurlijk de problemen bij de kern aanpakken.

[3:11:33] Dat is natuurlijk altijd een route die de voorkeur heeft.

[3:11:38] Want verbeter eens maar de huizenmarkt van vandaag op morgen.

[3:11:42] Of het klimaat.

[3:11:45] Dat is al wat ingewikkeld.

[3:11:46] Maar er is ook een andere route.

[3:11:48] En dat is scholieren en studenten in staat stellen om te gaan met tegenslag.

[3:11:55] En te helpen omgaan met mentale gezondheidsproblemen.

[3:11:59] Wat betreft dat eerste, ik zei al dat het niet makkelijk is, maar we werken daar kabinetsbreed aan.

[3:12:05] Dat gebeurt op allerlei beleidstrijden.

[3:12:09] Ik doe dat zelf ook als het gaat om social media.

[3:12:11] Ik werk nu aan richtlijnen voor social media gebruik voor jongeren.

[3:12:16] Maar ook op het sportgebied.

[3:12:17] Daar is het vandaag over gegaan.

[3:12:19] Daar werken we inhoudelijk aan verbeteringen.

[3:12:23] Ten aanzien van scholieren en studenten helpen omgaan met mentale problemen, daar werken we ook aan op verschillende manieren.

[3:12:30] En daar wordt veel vooruitgang op geboekt en daar zie ik ook veel beweging op dat onderwerp.

[3:12:34] Namelijk, we werken nu hard aan een nieuwe agenda, mentale gezondheid en GGZ.

[3:12:40] De aanpak ten aanzien van het verbeteren van mentale gezondheid, wat natuurlijk altijd aan de basis staat van die hele keten.

[3:12:47] Die sturen voor de zomer nog naar de Kamer.

[3:12:50] En ook daar staan acties en interventies in die echt specifiek gericht zijn op het verbeteren van de mentale welzijn van studenten en scholieren.

[3:12:57] Maar ook bijvoorbeeld de lancering van het platform In Je Bol van Mindus, wat wij vanuit VWS financieren.

[3:13:03] Dat komt dit jaar.

[3:13:06] Daar wordt rijk als en naar uitgekeken.

[3:13:08] Niet alleen door mij, maar ook door heel veel professionals.

[3:13:11] En natuurlijk niet in de laatste plaats door jongeren zelf.

[3:13:13] Want op dit moment is er vaak niet heel veel mogelijk tussen of niets doen... of naar een psycholoog of psychiater gaan.

[3:13:20] En we weten ook dat de GGZ overvol zit en dat creëert weer problemen op zichzelf.

[3:13:24] En juist via dat soort platforms...

[3:13:27] kunnen we die hulp bieden die er soms nodig is in een lichtere vorm dan bijvoorbeeld een behandeling bij een psychologisch psychiater.

[3:13:37] Maar ook zie ik heel veel goede initiatieven in Nederland.

[3:13:40] Stichting Door het Gluid bijvoorbeeld.

[3:13:42] En Waar trek jij de lijn?

[3:13:43] hebben specifiek aandacht voor de mentale gezondheid van studenten en boeken daar waanzinnig veel mooie resultaten op.

[3:13:49] Maar ook Praatpower en Checkers.

[3:13:52] Dus er gebeurt heel veel op dat gebied, voorzitter.

[3:13:56] Dan nog even ten aanzien van de studentensport, voordat ik overga naar de vragen.

[3:14:02] Ik heb dat zelf ook veel gedaan, studentensport, in mijn studententijd, die niet 17 jaar duurde, zoals bij de heer Kisteman.

[3:14:10] Ik probeer hem niet te framen in dat verhaal.

[3:14:12] Ik heb zeven jaar gestudeerd, waarvan één jaar een bestuursjaar gedaan.

[3:14:16] En ook gesport bij de Rotterdamse studententennisvereniging Passing Shot.

[3:14:22] Ik heb geroeid bij Scadi.

[3:14:24] Weliswaar niet heel serieus.

[3:14:26] De overnaatste twee.

[3:14:27] Geroeid op de varsity.

[3:14:28] Glorieus een-na-laatste geworden.

[3:14:30] Dat was niet helemaal de bedoeling, maar wel het resultaat.

[3:14:33] Falen hoort er ook bij, daar hoor je van te leren natuurlijk.

[3:14:36] Ik heb het daar verder bij gelaten, overigens, ten aanzien van mijn roeicarrière.

[3:14:40] Maar ik weet hoe belangrijk sport uit eigen ervaring, maar natuurlijk ook vanuit mijn rol als staatssecretaris voor sport, hoe belangrijk dat is voor mentale gezondheid.

[3:14:48] De heer Paternotte omschreef het, denk ik, ook heel treffend.

[3:14:50] Je leert ook verliezen, je leert winnen.

[3:14:53] Dat hoort ook bij sport.

[3:14:54] Maar ook samenspelen en het is natuurlijk een hele grote sociale functie die erbij komt.

[3:15:01] En sociale functies, dat is natuurlijk altijd iets wat zeer thuis hoort bij je studententijd en ook heel belangrijk is.

[3:15:07] Ook als het gaat om eenzaamheid van studenten, wat natuurlijk ook nog iets is wat speelt.

[3:15:13] Dan ga ik over naar de vragen, voorzitter.

[3:15:16] De eerste vraag die komt, of die is gesteld aan mij, was de vraag van de heer Seder.

[3:15:23] Die, moet ik zeggen, is mij ook uit het hart gegrepen.

[3:15:25] Is social media niet ook veel meer een onderwijs- of gezondheidsonderwerp in plaats van een ICT-vraagstuk?

[3:15:30] Nou, ik ga over gezondheid.

[3:15:31] Ik laat onderwijs even daar.

[3:15:33] Maar ja, het is een gezondheidsonderwerp.

[3:15:35] Zeker vanuit mijn perspectief zie ik de gevolgen op mentale gezondheid

[3:15:39] Maar ook iets wat we pas recent zien.

[3:15:44] En ik denk ook nog grotendeels onderbelicht is in de samenleving.

[3:15:48] Als je kijkt naar het effect op slaap.

[3:15:50] Slapen is belangrijk voor je gezondheid.

[3:15:53] is het een heel groot onderdeel van het gezondheidsdebat?

[3:15:55] Nee.

[3:15:56] En zeker niet het effect dat social media heeft op kinderen.

[3:15:59] Ik was laatst op een school in Zoetermeer en ik vroeg daar kinderen van... Die zaten in groep acht.

[3:16:06] Hebben jullie social media?

[3:16:07] Nou, bijna allemaal wel.

[3:16:08] En de volgende vraag die ik stelde was... Tot hoe laat heb je gisteravond op je telefoon gezeten?

[3:16:13] Sommigen zaten tot middernacht te scrollen op hun telefoon.

[3:16:16] Je kent ook de verhalen van ouders die wel verplichten kinderen hun telefoon beneden te houden, maar vanaf acht of negen uur de berichten zien binnenkomen.

[3:16:27] Dat is de realiteit die we zien nu in Nederland.

[3:16:30] Social media is op heel veel vlakken een mooie toevoeging aan het leven.

[3:16:34] Je kan contact hebben met ontzettend veel mensen.

[3:16:36] Ik denk dat heel veel mensen het ook leuk vinden, maar er zit ook echt een gevaar in voor jonge kinderen.

[3:16:42] Ik weet dat collega van de heer Patermot en mevrouw van de Werftruc ook daar veel aandacht aan besteedt.

[3:16:46] En ik zelf ook.

[3:16:47] De heer Seder ook.

[3:16:48] En ik denk dat die vraag ook terecht is in dat opzicht.

[3:16:50] Daarom werken we er ook aan.

[3:16:51] Ook ben ik dus vanuit VWS bezig met die richtlijn.

[3:16:55] En dat is denk ik belangrijk.

[3:16:56] En ik denk dat het belangrijk is ook dat de Kamer het breder agendeert dan alleen natuurlijk als een ICD-vraagstuk.

[3:17:03] Dan geef ik het woord aan de heer Seder voor een interruptie.

[3:17:06] Dank u wel, voorzitter.

[3:17:07] En ik ben blij dat de staatssecretaris dat zo voortvarend oppakt.

[3:17:10] Want dat is ook belangrijk vanuit de regering, dat de urgentie ook gaat doorklinken.

[3:17:15] Vanuit de Kamer komen de initiatieven.

[3:17:18] Ik heb zelf ook een poging gedaan, maar ook inderdaad mevrouw Van der Werff en zo zijn nog anderen.

[3:17:22] Maar het zou ook fijn zijn, en daar zoek ik naar, of de staatssecretaris niet alleen bezig kan zijn met het punt, maar misschien ook wel onder de collega's kan bespreken of dit niet ook bestempeld zou moeten worden als primaire gezondheidsvraagstuk en hem zo ook te behandelen.

[3:17:40] De reden waarom is omdat, ja dat heeft wat wijzigingen met bijvoorbeeld welke beleidsmedewerkers zitten erop, welke minister ondertekent het een en ander.

[3:17:49] Het zegt ook iets over de urgentie.

[3:17:53] Ik vraag u niet om nu een gezondheidscrisis uit te roepen, maar volgens mij verschuift het debat op het moment dat het kabinet uitstraalt, hebben we vooral te maken met de gezondheidsvraag.

[3:18:07] beperkingen we hierin wel of niet gaan toepassen.

[3:18:10] Ik zou de staatssecretaris willen uitdagen om daar wat breder over na te denken hoe dat ook een uitstraling kan krijgen.

[3:18:15] Hetzelfde hebben we gehad rondom drugsgebruik, rondom roken.

[3:18:23] Het kunnen veiligheidsvraagstukken zijn, maar het zijn ook gezondheidsvraagstukken.

[3:18:26] Het is ook vanuit welk perspectief je dat bekijkt, welk aspect ook het nadruk krijgt.

[3:18:31] Dus ik zou de staatssecretaris willen uitdagen om daar misschien ook wat meer ambitie te tonen.

[3:18:36] En die is er al, dat straalt hij uit.

[3:18:40] Maar ik zou toch wel willen vragen hoe we dat ook in het kabinet breed kunnen uitstralen.

[3:18:44] De staatssecretaris.

[3:18:45] Dat is ook een terechte vraag.

[3:18:49] Want de vorige keer dat ik aanwezig was, ook in deze zaal, was het bij de Commissie Digitale Zaken.

[3:18:55] En dan ging het over social media en eventuele gezondheidseffecten.

[3:18:58] Dat is een terecht punt dat de heer Seder opbrengt.

[3:19:02] Dat gesprek hebben we ook in het kabinet, continu.

[3:19:04] Er zitten ook privacy elementen aan social media.

[3:19:10] Dat is ook een onderdeel van dat verhaal.

[3:19:14] Daarom is het ook logisch dat dat voor een deel belegd is bij BZK.

[3:19:17] Zoals dat nu het geval is.

[3:19:22] Maar continu heb je natuurlijk met elkaar een gesprek van hoe vlieg je dat nou aan.

[3:19:25] Maar dan geef ik hem wel ook terug aan de Kamer, voorzitter.

[3:19:28] Het ligt natuurlijk ook aan hoe de Kamer het agendeert.

[3:19:31] Dat is een heel groot deel, want de Kamer bepaalt uiteindelijk in de convocatie welke bewindspersonen worden uitgenodigd voor welk onderwerp.

[3:19:39] En hoe het onderwerp eruit ziet.

[3:19:40] Dus dat is ook aan de Kamer zelf hoe de Kamer dat wil aanvliegen.

[3:19:44] Ik zeg wel tegen de heer Seder, ik probeerde natuurlijk ook

[3:19:47] met mij niet alleen met mijn collega's in het kabinet op die manier te bespreken, maar ook met mijn collega's in Europa.

[3:19:53] Want de heer Seder noemde heel terecht, denk ik, de Digital Service Act als Europese regelgeving.

[3:19:58] Dus als je ook daar voor voortgang op wil boeken, moet je dat ook in Europa doen.

[3:20:03] Daar ben ik ook mee bezig.

[3:20:04] Daar zie je ook steeds meer steun om dat ook op die manier aan te vliegen.

[3:20:08] Dus eigenlijk vanuit de gezondheidsperspectief.

[3:20:10] En ik heb ook goede hoop dat onder het voorzitterschap van Denemarken, dat is niet dit halfjaar, maar het laatste halfjaar van dit jaar, dat we daar vervolgens weer verdere stappen op kunnen zetten.

[3:20:20] Want we hebben er in Polen als gezondheidsbewindspersoon al over gesproken, ook specifiek over dit onderwerp, social media in relatie tot gezondheid en mentale gezondheid.

[3:20:29] En je ziet gewoon dat het bij steeds meer landen hoger op de priet uitkomt als een gezondheidsissue.

[3:20:35] Dan de vraag van mevrouw Beckerman, die zeer terecht is over de mentale gezondheid van meisjes.

[3:20:42] Maak ik me zorgen om?

[3:20:45] Ik dacht dat het een motie van mevrouw Thielen en Dobbe was over de mentale gezondheid van meisjes.

[3:20:54] Dat onderzoeken we nu inderdaad.

[3:20:56] Dat wordt nog voor het zomereces aan de Tweede Kamer aangeboden.

[3:20:59] Daar maken we haast mee.

[3:21:00] Omdat we daar ook graag meer inzicht in willen hebben.

[3:21:02] Hoe kan het nou dat dat zo achterloopt op de rest?

[3:21:05] En waar ligt dat nou aan?

[3:21:07] Overigens zie ik dat ook in sportparticipatie.

[3:21:09] Dan zie je daar ook weer relaties dat juist die groep ook echt veel lagere sportparticipatie heeft dan andere groepen.

[3:21:19] Dan ook de vraag van mevrouw Westerveld, die sluit eigenlijk ook op aan van de weten vlekken analyse.

[3:21:27] Zodat het bekend weet wat we wel en niet weten over het welzijn als het gaat om gender.

[3:21:32] Dus dat wordt meegenomen in datzelfde onderzoek.

[3:21:34] Dus we proberen er zoveel mogelijk in te vatten, zodat we er ook vervolgens iets mee kunnen.

[3:21:39] Het is natuurlijk niet alleen gericht op begrijpen, maar vervolgens ook kijken welk handelingsperspectief hebben we om er vervolgens iets aan te doen en wat weten we niet waar we misschien wel vervolgens iets mee zouden moeten doen.

[3:21:53] Dan de sportfaciliteit.

[3:21:54] Ik denk dat de minister dat aardig behandeld heeft.

[3:21:58] Zeer uitvoerig.

[3:22:01] Het is een punt... Ik geef een compliment aan mijn collega.

[3:22:09] Het is een beetje hoe je het opvoedt.

[3:22:11] Die signalen hebben mij ook bereikt.

[3:22:17] Van verschillende universitaire sportscentra.

[3:22:22] Ik heb ook gezien wat de paniek is die daar heerst.

[3:22:25] Ik hoop dat dat weg is na het luisteren van dit debat.

[3:22:29] Er zijn duidelijke toezeggingen gedaan door de minister.

[3:22:35] Ik denk dat het goed is dat we het op deze manier aanvliegen.

[3:22:38] Studentensport is heel belangrijk.

[3:22:42] Mevrouw Beckerman refereerde even aan de sportpas.

[3:22:44] Daar ben ik ook mee bezig om dat uit te rollen.

[3:22:49] Ik heb dan altijd weer vragen bij sportpas.

[3:22:54] De heer Van Nispen, het is allemaal een beetje onbewuste campaigning.

[3:23:00] Maar ik ga er gewillig in mee.

[3:23:02] Omdat ik denk dat de financiële toegankelijkheid van sporten een belangrijk onderwerp is dat we moeten adresseren.

[3:23:12] Je ziet dat sportparticipatie in gezinnen met lage inkomens enorm achterloopt.

[3:23:18] We weten dat het juist heel veel kan toevoegen, zeker voor de jeugd.

[3:23:21] Maar de heer Mohandes, collega van mevrouw Westerveld, heeft natuurlijk ook veel aandacht gevraagd voor zwemlessen.

[3:23:26] Je ziet ook dat daar gewoon financiële keuzes een onderdeel zijn van die afweging om je kind wel of niet op zwemles te laten gaan.

[3:23:32] Dus daar moeten we wat mee en daar werken we aan.

[3:23:35] Dan de het-is-oké-campagne van...

[3:23:39] De vraag van de heer Seder, of dat uitgebreid moet worden... Hij krijgt dit jaar geen vervolg.

[3:23:48] Simpelweg omdat we geen middelen hebben om dat te vervolgen.

[3:23:51] Maar er gebeurt wel heel veel op andere treinen.

[3:23:54] We hebben dat Praatpower.

[3:23:57] Daar zijn inmiddels ook al zestig bijeenkomsten gepland.

[3:24:01] Ook binnen de schoolomgeving.

[3:24:03] Ik refereerde al even aan het platform injebol.nl van Mindus.

[3:24:06] Waar jongeren straks terecht kunnen voor betrouwbare informatie over mentale gezondheid en ook laagdrempelige ondersteuning.

[3:24:12] En die sluit ook weer aan op de kindertelefoon.

[3:24:14] Dus daar ben ik echt heel enthousiast over.

[3:24:16] Want dat is echt een hele belangrijke ontwikkeling om die mentale gezondheid van jongeren te verbeteren in Nederland.

[3:24:25] De laatste interruptie van meneer Seiter.

[3:24:27] Dank u wel.

[3:24:28] Ik ben blij dat er alle initiatieven doorgaan.

[3:24:31] Het is wel jammer dat de campagne stopt.

[3:24:34] Ik vraag me af of dat omdat hij niet effectief was of omdat er geen middelen meer beschikbaar zijn gesteld.

[3:24:42] Als hij wel effectief was, maar er gewoon geen middelen meer zijn... dan heb ik toch ook wel willen vragen hoeveel zo'n campagne kost.

[3:24:47] Want volgens mij hoop ik in ieder geval dat als het effectief was... dat ik dat met de Kamer bij elkaar kan sprokkelen.

[3:24:53] Dat we u wat financiële beweegruimte kunnen geven.

[3:24:57] Dat wordt niet gemeten.

[3:25:02] Het is lastig om dat direct te relateren aan zo'n campagne.

[3:25:10] Het is moeilijk om dat direct te relateren.

[3:25:16] mentale gezondheidscijfers van studenten, wat we ook maar eens in de zoveel tijd meten.

[3:25:20] Dus daar moet je ook mee oppassen om daar conclusies aan te trekken.

[3:25:23] Ik heb wel ooit als ondernemer zelf buitenruimte reclame ingekocht en daar werd altijd gezegd, nou je kan beter altijd een periode even weer wachten en dan weer onder de aandacht brengen.

[3:25:33] Dus ik denk dat er ook niks mee verloren is als we het nu eventjes even laten liggen, weer heel veel andere dingen doen en vervolgens kijken of het nog een meerwaarde heeft in de toekomst.

[3:25:41] Ik heb er ook helemaal geen principieel bezwaar tegen die campagne.

[3:25:44] Het is dat we die middelen nu niet hebben.

[3:25:46] Ik zal even opzoeken hoeveel geld ermee gemoeid was per jaar.

[3:25:52] Maar dat zou ten aanzien van het overige mijn antwoord blijven op die vraag.

[3:26:00] De vraag die ik niet kan vermijden is de eigen bijdrage in de jeugdzorg.

[3:26:04] Dat is een stuk eentje die inderdaad opgenomen is in het hele pakket voor de voorjaarsnota, waarbij ik wel even zeg dat er nu wel drie miljard extra de komende drie jaar naar de jeugdzorg gaat.

[3:26:16] Dus we blijven daar ook in investeren.

[3:26:19] Maar ik ben het wel eens met wat mevrouw Westerveld zei en wat we breed vinden.

[3:26:24] Het aantal kinderen in de jeugdzorg moet wel terug.

[3:26:26] En niet alles is jeugdzorg.

[3:26:29] of moet worden opgelost met jeugdzorg.

[3:26:33] Dus we hebben daar eenmaal met elkaar ook dat te veranderen.

[3:26:36] Daar moet je ook keuzes in maken.

[3:26:38] Ik ben er natuurlijk mee eens dat de kinderen in de meest kwetsbare situatie niet vervolgens zorg moeten gaan mijten omdat er een eigen bijdrage is.

[3:26:45] Daar ben ik het volledig mee eens.

[3:26:47] Sterker nog, de hele motivatie voor mij... om het aantal kinderen in de jeugdzorg ook terug te dringen... niet alleen om meer kinderen en zorgeloze jeugd te bezorgen... maar juist omdat we zien dat de kinderen in de meest kwetsbare situaties... nu juist niet op tijd die zorgen krijgen.

[3:27:02] Omdat het systeem gewoon overvol zit.

[3:27:04] Dus we moeten terug.

[3:27:04] Om te zorgen dat die kinderen juist als eerste het beste worden geholpen.

[3:27:09] Degenen die nu eigenlijk achteraan staan.

[3:27:11] En dan zou het heel gek zijn als wij een vorm van een eigen bijdrage zouden invoeren die daar haaks op staat.

[3:27:16] Dus ook over de invulling van de eigen bijdrage.

[3:27:18] Daar spreken we ook nog over.

[3:27:19] Dat werken we ook nog uit.

[3:27:22] En daar zijn we mee bezig.

[3:27:23] Maar ik heb daar de zorgen van mevrouw Westerveld en mevrouw Bruining ook over gehoord.

[3:27:27] Maar staat die in de plaat nu?

[3:27:29] Absoluut.

[3:27:29] Daar kan ik ook niks anders van maken.

[3:27:32] Uw laatste interruptie, mevrouw Westerveld.

[3:27:36] Dank, voorzitter.

[3:27:40] Als de staatssecretaris, en dat ben ik met hem eens, vindt dat we minder jongeren gebruikt zouden moeten maken van jeugdzorg, dan moet je juist werken aan preventie.

[3:27:49] Maar nooit op financiële gronden het onmogelijk maken voor een deel van de mensen, een deel van de jongeren, om jeugdhulp te krijgen.

[3:27:55] Want we weten allemaal wie daar de dupe van worden.

[3:27:58] Dus ik wil de staatssecretaris vragen of hij

[3:28:02] Ik wil de staatssecretaris vragen om deze bijdrage van tafel te krijgen.

[3:28:07] Ik weet dat hij daar waarschijnlijk geen antwoord op gaat geven.

[3:28:10] Maar ik wil meegeven dat er in de afgelopen jaren geprobeerd is om een eigen bijdrage in te voeren.

[3:28:16] Dat is het ministerie ook niet gelukt.

[3:28:19] Omdat het ingaat tegen kinderrechten.

[3:28:22] Omdat we weten dat het leidt tot zorgmijding.

[3:28:25] En daarom zou ik de staatssecretaris nog echt heel goed willen vragen om je ook een eerlijk beeld te geven.

[3:28:29] Volgens mij is het gewoon dat een eigen bijdrage op geen enkele manier kan.

[3:28:34] De staatssecretaris.

[3:28:35] Dat kan ik niet zeggen, anders had hij ook niet in de plaats gestaan van de voorjaarsnota, als het niet zou kunnen.

[3:28:41] Dus dat ga ik niet zeggen.

[3:28:46] Ik snap de redenatie die mevrouw Westerveld geeft.

[3:28:48] Die zorgen die zij daar op tafel legt, die deel ik.

[3:28:52] Maar daarvoor hebben we ook ruimte om dat op een bepaalde manier uit te werken.

[3:28:55] Daar zeg ik wel bij, ook dat als je... We weten bijvoorbeeld dat veel jeugdzorg ontstaat.

[3:29:04] als gevolg van bijvoorbeeld vechtscheidingen, dat daar vaak dure advocaten bij gemoeid zijn, die ouders om elkaar afsturen.

[3:29:10] Dat ik ook denk, als jij in staat bent duizenden euro's aan advocaten te betalen om je partner te bestoken met van alles en nog wat, en vervolgens zien we een jeugdzorgprobleem ontstaan bij je kinderen, dan kunnen we ook in alle realiteit van jouw vragen een stukje bij te dragen aan dat verhaal.

[3:29:28] Om de kosten van de jeugdzorg voor de maatschappij

[3:29:33] betaalbaar en haalbaar te houden.

[3:29:35] Dus ik vind dat we echt wel dat gesprek met elkaar mogen voeren.

[3:29:41] Dat vind ik echt.

[3:29:43] Maar, ik ben mevrouw Westerveld eens, het moet niet leiden tot ongewenste zorgmijding.

[3:29:48] Maar ten aanzien van bepaalde lichte vormen van jeugdzorg, dan hoop ik zelfs dat dat een beetje wordt gemijd en dat er andere alternatieven voor worden gezocht.

[3:29:56] Maar er moeten die alternatieven natuurlijk ook zijn.

[3:29:58] En daar zijn we in die hele brede beweging van de jeugdzorg natuurlijk wel mee bezig.

[3:30:01] Er moet wel een alternatief voor mensen zijn.

[3:30:04] Maar het antwoord op een hulpvraag hoeft niet altijd in de zorg te liggen.

[3:30:09] En dat ligt er natuurlijk ook wel onder.

[3:30:12] Ik dank de staatssecretaris voor zijn bijdrage.

[3:30:14] We gaan zo naar de tweede termijn van de Kamer.

[3:30:16] Maar er was nog een vraag blijven liggen voor de minister van OCW.

[3:30:18] En die doen we even gelijk tussendoor.

[3:30:21] De minister.

[3:30:22] Voorzitter, in de rebound waren er nog drie vrij feitelijke korte vragen aan mij gesteld die ik naar de tweede termijn had getild.

[3:30:29] Maar ik kan er al iets meer over zeggen.

[3:30:33] In de herkansing voor de heer Paternotte, wat hij dan wel had gevraagd...

[3:30:39] Hij had het over initiatieven die studentenorganisaties ontplooien en die zorgen dat welzijn en sport hoger op de agenda staat.

[3:30:46] Heeft MOCW wel eens met deze initiatieven gesproken?

[3:30:50] Kan hij hier aandacht aan besteden?

[3:30:52] OCW spreekt met al deze initiatieven, zoals bijvoorbeeld Stichting Door het Geluid.

[3:30:59] Deze initiatieven worden ook financieel ondersteund door Stijn en betrokken bij de brede aanpak voor welzijn.

[3:31:03] En als ze met mij persoonlijk in gesprek willen, dan kan dat natuurlijk ook.

[3:31:08] De tweede vraag die er nog was blijven liggen... Ja, kom maar langs, hoor.

[3:31:18] Heel gezellig.

[3:31:20] Kan OCW de stormaanpak ook financieren voor scholen die dat willen in het voortgezet onderwijs?

[3:31:27] Scholen en instellingen kunnen de stormaanpak inzetten als ze dat willen.

[3:31:33] Daarvoor ontvangen scholen en instellingen bekostiging die juist bedoeld is voor lesmethoden en lespakketten.

[3:31:41] Er is geen aparte financiering voor storm en ik mag mij ook niet bemoeien met welke lesmethode gekozen wordt, maar in het geld voor het gezet onderwijs zit natuurlijk geld voor lesmethoden.

[3:31:52] En de derde en laatste

[3:31:54] De vraag die was blijven liggen ging over hoe duidelijk heeft DUO het nu verduidelijkt op hun website?

[3:32:03] Dat leen ook geld kost.

[3:32:04] De afgelopen jaren zijn de aanvraagschermen aangepast waardoor de studenten nu nog bewuster worden gemaakt van de gevolgen van een studieschuld.

[3:32:12] En daarbij, en dat is een hele belangrijke, moeten studenten nu ook actief aanvinken

[3:32:16] dat ze hebben begrepen dat de lening moet worden terugbetaald en dat de rente over wordt berekend.

[3:32:21] En ook heeft DUO een rekentoel voor het terugbetalen van studieschuld.

[3:32:25] Dus er is heel erg hard aan gewerkt om ervoor te zorgen dat het bewustzijn er is.

[3:32:29] Dank u wel voor deze kans, voorzitter.

[3:32:30] Dank voor deze aanvullingen.

[3:32:31] Dan gaan we gelijk door naar de tweede termijn van de Kamer.

[3:32:34] Jullie hebben allemaal 80 seconden voor de tweede termijn.

[3:32:37] Ik begon met social media.

[3:32:47] Ik ben blij met de reactie van de staatssecretaris.

[3:32:52] Hij geeft de bal terecht terug aan de Kamer.

[3:32:55] Ik denk dat er een Kamer uitspraak voor nodig is om het ook als gezondheidsvraagstuk primair te behandelen.

[3:33:00] Het is natuurlijk ook die digitaal vraagstuk.

[3:33:01] Ik denk dat je daarmee ook op een andere manier gaat kijken naar dit vraagstuk en het ook misschien meer tractie krijgt.

[3:33:05] Ik wil op grond daarvan ook alvast een twee minuten debat aanvragen.

[3:33:09] Zo heb ik nog op z'n suicidepreventie nog een voorstel.

[3:33:14] En ik hoor nog graag hoeveel de campagne het is oké kost.

[3:33:17] Ik wil nog graag kijken of dat mogelijk is.

[3:33:20] Dank u wel, voorzitter.

[3:33:28] Tot zover.

[3:33:29] Dank voor uw bijdrage.

[3:33:29] Mevrouw Westerveld.

[3:33:30] Ik heb op een aantal vragen nog geen antwoord gehad.

[3:33:33] Ik vroeg heel specifiek aan de staatssecretaris van VWS wat hij van het beleid van OCW vond.

[3:33:38] Bijvoorbeeld bezuinigingen, maar ook wat hij vond van het voornemen om studentensport duurder te maken.

[3:33:46] Hij vindt ook met ons dat het regelrecht in tegenspraak is met zijn beleid.

[3:33:53] Ik heb iets te vaak gehoord bij dit debat dat er aandacht is voor.

[3:33:57] Als je in een kabinet zit, als je bewindspersoon bent, dan kan je heel veel dingen regelen.

[3:34:04] specifiek ook jongeren op het mbo een stagevergoeding krijgen.

[3:34:08] Dat kan de minister gewoon doen.

[3:34:10] Regel dat de stormaanpak landelijk wordt aangeboden.

[3:34:13] Want we weten ook dat er bezuinigingen zijn op het onderwijs en ik ben dus bang dat juist die bezuinigingen er toe gaan leiden dat heel veel zaken die wij hier met elkaar willen

[3:34:21] niet meer worden doorgevoerd omdat er geen geld meer is.

[3:34:24] Regel een fatsoenlijke compensatie voor studenten die waar dan ook actief zijn, maar ook voor studenten die mantelzorger zijn.

[3:34:30] Doe dit ook voor het mbo, want we weten al heel lang dat er specifieke problemen zijn voor juist die jongeren op het mbo, dat ook de voorwaarden voor hen niet altijd gelijkgesteld zijn, vaak niet zelfs aan die van het studenten op het hbo en op de universiteiten.

[3:34:46] Regel ook dat er

[3:34:47] veel betere voorzieningen zijn voor specifiek deze jongeren.

[3:34:51] Dus mijn vraag is om aan de bewindspersonen op een heel aantal punten dit gewoon te gaan doen, in plaats van te zeggen we hebben daar aandacht voor.

[3:34:58] Dank voor uw bijdrage.

[3:34:59] Mevrouw Bakkerman.

[3:35:04] Misschien wil ik daar wel bij aansluiten.

[3:35:06] Zo'n debat van mooie woorden, daar schieten we niet veel van mee op.

[3:35:12] Voorzitter, ik vond over sport, daar zijn we in ieder geval wat stappen gezet.

[3:35:17] Maar vooral het stukje waar ik vroeg, wat is een tijdspad?

[3:35:21] De minister zei alleen maar, na de zomer kom ik met een stuk.

[3:35:25] Daarna werd het een soort stippellijntje.

[3:35:27] Wanneer is het dan opgelost?

[3:35:29] Of wanneer kunnen we het tijdspad verwachten dat er zo'n ANVB voor kan komen te liggen?

[3:35:35] Want als dat blijkbaar nodig is, dan is het wel handig om met elkaar af te spreken.

[3:35:39] Oké, dat is er dan.

[3:35:42] of daar hebben we zoveel tijd voor nodig.

[3:35:45] Ik vond het antwoord op de vraag waarbij ik heel specifiek inging op een bijeenkomst bij Aardwetenschappen waar studenten gewoon volgende week of deze week op veldwerk moeten en als ze terugkomen zijn hun docenten ontslagen en zijn er van het hele team van nu meer dan veertig straks nog vijf over.

[3:36:03] Ja, meer geld betekent ook niet altijd gelukkiger, vond ik wel heel mager antwoord.

[3:36:09] Ik zou eigenlijk iets

[3:36:10] wat betekent dit nou?

[3:36:13] Heeft de minister daar zicht op?

[3:36:16] Dank voor uw bijdrage.

[3:36:17] De heer Kisteman.

[3:36:19] Voorzitter, dank u wel.

[3:36:20] Ik heb verder geen vragen.

[3:36:21] Ik wil de minister danken dat hij eerst goed onderzoek gaat doen en ook voor zijn toezegging om niet te gaan handhaven.

[3:36:27] En ik bedank de staatssecretaris voor zijn aanwezigheid hier en zijn geduld met het debat.

[3:36:33] De heer Uppelschoten.

[3:36:36] Dank u wel meneer voorzitter.

[3:36:39] Ik heb één vraag aan de minister.

[3:36:42] Want hij begon zelf met de opmerking van er wordt veel gewerkt vanuit het idee hoger is beter.

[3:36:48] ...en dat met name met de advisering van leerlingen... ...en in het funderend onderwijs merken we dat het heel erg is... ...dat er nu, zoals sommigen zeggen, te veel leerlingen naar het vmbo gaan... ...en te weinig naar het praktijkonderwijs... ...dat we ook te maken hebben met een groter afstroom... ...maar dat ook een hoop ellende of mentale problemen ontstaan... ...doordat leerlingen of studenten op een niveau komen waar ze misschien niet thuishoren... ...en dat de afstromen een hele grote beschadiging is van...

[3:37:15] Je gevoel van eigen waarde.

[3:37:16] Dus het zou mooi zijn als de minister zegt, niet altijd is hoger beter.

[3:37:21] En je mag best iets minder doen als het maar passend is.

[3:37:26] En je mag best fouten maken.

[3:37:28] En probeer het gewoon.

[3:37:31] Maar het streven, vooral van ouders, dat hoger beter is, dat leidt ook tot, denk ik, heel veel met talenproblemen bij individuele leerlingen.

[3:37:39] En zeker in het financiële onderwijs merken we dat, maar ik neem aan dat het ook verborgen zit in het mbo en het ho, of hbo en het wo.

[3:37:51] Dank voor uw bijdrage, mevrouw Bruining.

[3:37:54] Dank, voorzitter.

[3:37:55] Ik wil de minister en de staatssecretaris bedanken voor hun antwoorden en eigenlijk ook nogmaals in de woorden van collega Westerveld en collega Beckerman benadrukken dat het niet alleen bij mooie woorden kan blijven, maar dat de studenten deze dingen ook echt in de praktijk moeten ervaren en moeten kunnen zien.

[3:38:10] Dank u wel.

[3:38:13] En ook overigens twee dingen.

[3:38:15] Goed dat ook de staatssecretaris zegt we zagen de paniek en de angst ook bij die sportverenigingen.

[3:38:20] En hij zei van wat mij betreft is die vandaag ook weg op basis van de toezegging van de minister.

[3:38:25] Ik toon me wel op dat de minister heel vaak toch terugkwam bij een redenering waaruit je afleidde dat hij het eigenlijk toch best goed vond als we het wel degelijk ter discussie stellen.

[3:38:32] Dus ik maak me daarom wat zorgen over die stippenlijn.

[3:38:35] Ik hoop dat de Kamer ook vandaag heel duidelijk het signaalbreedte is afgegeven.

[3:38:38] We willen echt niet dat de studenten sport op deze manier in gevaar komt.

[3:38:41] Ten aanzien van de onderwijskansenregeling, hebben we ook nog school in de omgeving, daar wordt volgend jaar 155 miljoen op bezuinigd.

[3:38:49] Dat zijn ook extra sportlessen, cultuur na schooltijd, waardoor tijdens schooltijd weer meer aandacht voor taal kan zijn.

[3:38:55] precies waar ik me zo zorgen maak dat elke keer die fractievoorzitters bij elkaar zitten besluiten nemen en altijd om vier uur s'ochtends wel weer een greep uit de onderwijskast doen.

[3:39:03] Dus ik wil het volgende voorstellen aan de minister.

[3:39:05] Ze weten vaak gewoon niet wat ze doen.

[3:39:06] Of het gaat om sectorplannen of onderwijskansregelingen, ze weten niet wat het betekent.

[3:39:10] Geef alle programma's bij OCW een andere naam.

[3:39:12] Dus bijvoorbeeld school en omgeving, dat noem je voortaan gewoon

[3:39:16] sport- en cultuurlessen voor kinderen die dat anders niet kunnen krijgen, waardoor ze zich beter kunnen rechtontouwen.

[3:39:20] Ik vrees dat het nodig is om op die manier te voorkomen dat die gekke coalitieleiding geen idee heeft waar het onderwijs over gaat.

[3:39:26] En dus wel de Onderwijskansenregeling geeft de nieuwe naam.

[3:39:29] Ga alle programma's bij OCW door en zorg dat dit niet nog een keer gaat gebeuren midden in de nacht.

[3:39:34] Is de minister daartoe bereid?

[3:39:35] Vraag ik via u, meneer de voorzitter, aan de minister.

[3:39:39] Dank voor deze vraag aan de minister.

[3:39:40] En dan tot slot de heer Oosterbrink namens BBB.

[3:39:45] Dank u wel, voorzitter.

[3:39:46] En ook dank aan de bewindvoerders voor de beantwoording van de vragen.

[3:39:50] Ik heb in het eerste termijn specifiek aandacht gevraagd voor de structurele en actieve dingen die er spelen en ook de aandacht daarvoor specifiek rondom het pesten.

[3:39:59] Specifiek ook als het gaat om hoe scholen kijken rondom de bewezen effectieve programma's tegen het pesten en hoe we dat verder kunnen bewegen.

[3:40:07] Specifiek hebben we hier ook de echte stormaanpak ook genoemd.

[3:40:10] En ik heb het ook vaker gehoord door meerdere fracties.

[3:40:14] En ik heb ook de minister, volgens mij, horen zeggen daarin dat er geen landelijk beleid komt als het gaat om VOO-scholen met betrekking tot storm.

[3:40:20] En dat het toch echt de verantwoordelijkheid blijft voor gemeenten en scholen.

[3:40:24] Toch denk ik erbij om ook... Kijken naar de aanbeveling van het status van het onderwijs.

[3:40:29] Om scholen echt, nou ja, de bewezen effectieve programma's tegen te pesten.

[3:40:33] Om dat toch meer richting hen als aanbeveling te...

[3:40:36] krijgen en proberen we ook een motie te overwegen om dit te stimuleren.

[3:40:40] Daarnaast herhaal ik dat wij verwachten dat scholen zich echt maximaal inspannen als het gaat om het waarborgen van ook de sociale veiligheid ook van de studenten en van de leerlingen.

[3:40:48] En daar hoort ook een monitoring van pesten bij.

[3:40:52] En hopelijk dat we op die manier met een motie ook kunnen overwegen om die handelingsverlegenheid daarin ook verder aan te pakken.

[3:41:00] Dank voor uw bijdrage en we kunnen gelijk vervolgen met de tweede termijn van het kabinet en ik geef het woord aan de minister.

[3:41:07] Voorzitter, ik hoop dat ik alles goed heb kunnen onthouden.

[3:41:11] Eerst even het stippenlijntje waar verschillende mensen zich zorgen over maken.

[3:41:16] De eerste stap kan ik zeggen na de zomer.

[3:41:19] Maar dan, wat is nou precies de toezegging?

[3:41:23] die ik u heb gegeven, is dat ik de impact van het verduidelijken van de beleidsmaatregel in kaart zal brengen en dat ik de controle zal opschorten tot besproken is in de Kamer hoe die consequenties te wegen en welke opties er zijn om grijsgebied klein te houden.

[3:41:41] Om u dan even een beeld te geven van hoe de stippellijn eruit kan zien.

[3:41:46] Het maken van een uitzondering op grond van de AMVB

[3:41:49] Kan dat gebeuren?

[3:41:52] Daarvoor is een bevoegdheid via een ANVB nodig.

[3:41:56] Of voor die ANVB zal ik moeten kunnen onderbouwen waarom een specifieke universiteit een specifieke sportvoorziening mag aanbieden.

[3:42:05] Dat betekent dus dat er tenminste dertien ANVB's zullen moeten worden gemaakt.

[3:42:09] En tegen elk besluit, dus in ieder geval dertien voor de bestaande voorzieningen, staat dan ook bezwaar en beroep.

[3:42:16] Dus het is nog wel een weg die we te bewandelen hebben en het vergt ook flinke administratie van instellingen en ook van mijn ambtenarencorps waar ik ook 22% op moet bezuinigen.

[3:42:25] Maar ik ga met u bespreken...

[3:42:28] zodra we die impact in kaart hebben gebracht, hoe zoiets eruit zou kunnen zien.

[3:42:35] En dan kan ik u ook meer duidelijkheid geven over hoe lang dat zou duren.

[3:42:41] Maar zolang dit niet geregeld is, kan ik de controle opschorten.

[3:42:45] Zoals ik al zei, dat doen we al 21 jaar.

[3:42:52] Regel iets, daarin werd onder andere gezegd stagevergoeding, ja, de wettelijke mogelijkheden voor

[3:43:04] Het verplichten van de stagevergoeding wordt op dit moment verkend.

[3:43:06] Dat heb ik toegezegd.

[3:43:08] En eind dit jaar informeer ik uw Kamer of ik dat wettelijk kan verplichten.

[3:43:13] Want dit is in principe iets wat tussen werkgevers en werknemers ligt.

[3:43:18] Maar hier ben ik eerder ook toe opgeroepen.

[3:43:21] Dus daar zijn we mee aan de slag.

[3:43:25] Het afbouw van aardwetenschappen bij de VU...

[3:43:32] Al in tien jaar is het aantal studenten gehalveerd.

[3:43:37] We zien dat studenten steeds minder een specialistische opleiding kiezen.

[3:43:44] Dat doet mij als natuurkundige en Berta pijn aan het hart.

[3:43:48] Maar dat is een cultureel iets.

[3:43:51] Jonge mensen kiezen voor steeds bredere studies.

[3:43:53] En studies zoals aardwetenschappen of andere specialistische vakopleidingen worden steeds minder gekozen.

[3:43:59] Dus er komen steeds minder eerstejaars.

[3:44:01] En daardoor kunnen niet overal alle opleidingen in stand blijven.

[3:44:06] Het is juist een van mijn grote taken voor deze ambtsperiode om een stap te maken naar een nieuw...

[3:44:12] nieuwe vorm van stelselfinanciering, waarbij met name ook in de behulkte regio's een breed opleidingenpalet in stand kan blijven.

[3:44:23] De instelling zelf heeft de verantwoordelijkheid om ervoor te zorgen wanneer ze besluiten te stoppen met een opleiding.

[3:44:30] Om ervoor te zorgen dat de studenten goed kunnen landen.

[3:44:34] En studenten die bijna klaar zijn, die zullen ook netjes naar hun diploma geholpen worden.

[3:44:40] Maar alle studenten moeten een individueel traject krijgen.

[3:44:44] Ik weet dat de Universiteit Utrecht ook meekijkt om te kijken of zij studenten verder kunnen helpen.

[3:44:49] Kortom, hier moet de VU mee aan de slag, want ze hebben daar een verplichting.

[3:44:54] Ik zie nog een interruptie van mevrouw Beckerman op dit punt.

[3:44:58] Ja, voorzitter, ik zou er heel veel over willen zeggen, maar dit is natuurlijk wonderlijk.

[3:45:02] Kijk, ik was daar op die gang met de studenten.

[3:45:05] Die voerden actie voor het behoud van hun studie, om alternatieven te bekijken.

[3:45:10] En er stond het college van bestuur en die zeiden, ja, maar dit komt door Den Haag.

[3:45:14] Dit komt door de bezuiniging uit Den Haag.

[3:45:16] En dan zit ik nu in Den Haag en dan zegt de minister, ja, nee, maar dat moet het college van bestuur maar oplossen.

[3:45:21] Ja, voorzitter, en wie zitten daar tussenin?

[3:45:23] De mensen die ontslagen worden en die studenten.

[3:45:25] We hebben vandaag een debat over dat mentaal welzijn.

[3:45:28] Wie is daar dan voor verantwoordelijk en voelt de minister zich niet mede verantwoordelijk voor deze groep studenten die nu gewoon zien dat hun docenten voor het grootste deel ontslagen worden en die niet weten hoe zij op deze manier

[3:45:44] op een goede manier het einde van hun studie kunnen gaan halen.

[3:45:49] Nog los van het feit dat wij van mening zijn dat het bizar is dat unieke wetenschapsgebieden op deze manier zomaar verdwijnen uit Nederland.

[3:45:58] De minister.

[3:45:59] Ja, voorzitter.

[3:46:01] Zomaar één op één een relatie leggen dat er nu opleidingen verdwijnen vanwege bezuinigingen, dat gaat echt te snel.

[3:46:07] De bezuinigingen zijn nog nauwelijks ingegaan.

[3:46:09] Er gaat dit jaar meer geld naar onderwijs dan ooit tevoren in de geschiedenis van ons land.

[3:46:14] Je kan niet één op één die relatie leggen.

[3:46:17] Er zijn ook gestegen kosten.

[3:46:22] We zien een daling van studentenaantallen.

[3:46:26] Dat gaat de komende jaren een veel grotere bezuiniging opleveren dan de bezuiniging van dit kabinet.

[3:46:32] De demografische krimp is ons echt een groot probleem en daar moet ik mee aan de slag.

[3:46:37] En dat opleidingen in beweging zijn, sommige verdwijnen en er komen weer nieuwe, dat is van alle tijden.

[3:46:44] En als we kijken naar de staartjes dan zien we de afgelopen tien jaar dat er ieder jaar meer opleidingen zijn bijgekomen dan dat er verdwenen.

[3:46:55] Nee, ik kan niet in deze specifieke casus daarvan zeggen, ach, laat ik de verantwoordelijkheid op me nemen en de universiteit heeft geen verantwoordelijkheid.

[3:47:04] De universiteiten zijn verantwoordelijk voor het opleidingsaanbod.

[3:47:10] Ik ga ook wettelijk vastleggen dat ze gezamenlijk verantwoordelijk zijn voor een landelijk dekkend opleidingsaanbod.

[3:47:19] Dus men moet wettelijk met elkaar gaan overleggen hoe hou je in Nederland met steeds minder jonge mensen een landelijk dekkend opleidingsaanbod in stand.

[3:47:29] Dat is een buitengewoon grote opgave voor de komende 10, 15 jaar.

[3:47:33] En in deze specifieke situatie,

[3:47:36] De keuze om te stoppen, de verantwoordelijkheid daarvan, ligt bij de universiteit.

[3:47:41] En ervoor zorgen dat de studenten een goede landingsgrond krijgen en weten hoe ze verder kunnen met hun studie en daarna hun loopbaan.

[3:47:51] Dat is ook verantwoordelijkheid van de universiteit.

[3:47:58] Dat snap ik, maar deze vraag was ook in eerste termijn gesteld.

[3:48:02] Dat is altijd lastig gedaan.

[3:48:05] Maar op deze manier komen we studenten wel tussen wat ze noemen een rock and a hard place, wat ook wel weer past bij uitwetenschappen, maar bijzonder pijnlijk is voor de studenten.

[3:48:14] Het college van bestuur zegt dat het komt door Den Haag, maar Den Haag zegt dat het komt door de universiteit.

[3:48:21] De minister zegt dat hij een systeem wil bouwen waarbij een landelijk dekkennetwerk van onderwijsaanbod blijft.

[3:48:33] Op dit moment wordt er dus wetenschapsgebieden die voor ons allemaal voor de toekomst van belang zijn, compleet wegbezuinigd voordat de minister klaar is met dat plan.

[3:48:43] Zou je niet in die tussenfase dan juist ook je nek moeten uitsteken zodat dit niet al wordt wegbezuinigd?

[3:48:49] Want wat je kwijtraakt, krijg je niet zomaar meer terug.

[3:48:52] De minister.

[3:48:55] Ja, voorzitter.

[3:48:56] Eerst even goed om de woorden helder te zetten.

[3:48:59] Komt door.

[3:49:00] Ik heb niet gezegd het komt door de universiteit.

[3:49:04] Het heeft helemaal geen...

[3:49:06] zin om met een vinger te wijzen naar wie heeft daar nou schuld of zo.

[3:49:10] Nee, de situatie is dat specialistische opleidingen daar kiezen steeds minder jonge mensen voor.

[3:49:17] Dat betekent dat het aantal eerstejaars van die opleiding in tien jaar is gehalveerd.

[3:49:21] Kleine opleidingen kan je op een gegeven moment beter samenvoegen in een groter geheel.

[3:49:27] Twintig minuten treinreis verderop zit inderdaad ook een buitengewoon interessante aardwetenschappelijke opleiding.

[3:49:33] Van mijn eigen alma mater.

[3:49:35] Het is onderwijsvrijheid en het is academisch vrijheid voor de onderwijsinstellingen om zelf te kiezen welke opleidingen bieden we aan.

[3:49:47] Ook passend bij de tijd, passend bij de maatschappij, passend bij de arbeidsmarkt.

[3:49:51] Dat is de verantwoordelijkheid van instellingen en die willen ook niet dat de minister gaat aanwijzen, jij doet dat en jij doet dat.

[3:50:00] En verder zijn er inderdaad, voordat het stelsel

[3:50:03] veranderd is en beter bestand is tegen demografische krimp, zijn er inderdaad ook extra middelen in het hoger onderwijs om ervoor te zorgen dat in de bevolkte gebieden kleine opleidingen langer in stand kunnen blijven dan dat ze anders in stand zouden worden gehouden.

[3:50:23] Mevrouw Westveld nog kort, want over negen minuten is het debat voorbij.

[3:50:27] Volgens mij is het hartstikke logisch dat opleidingen en instellingen zich voorbereiden op bezuinigingen van het kabinet.

[3:50:35] En dat er hele pijnlijke keuzes zijn.

[3:50:38] Dan vind ik dat een minister ook gewoon moet staan voor die keuzes.

[3:50:41] En dat zie je breder.

[3:50:43] Dit is ook al een vraag die ik in de eerste termijn stelde.

[3:50:49] Er zijn ook hele specifieke regelingen die specifiek raken aan de meest kwetsbare leerlingen en studenten, waar dit kabinet ook op bezuinigt.

[3:51:04] Dat raakt direct aan organisaties die op scholen komen en met leerlingen in gesprek gaan... met het doel dat alle leerlingen zich fijn en veilig voelen op die scholen.

[3:51:16] Mijn vraag aan de minister is dan... hoe ruimt hij dit soort hele specifieke bezuinigingen van het kabinet... die heel duidelijk raken aan de meest kwetsbare leerlingen en jongeren?

[3:51:27] En hoe kan hij dan nog verkondigen dat het kabinet het welzijn van leerlingen zo belangrijk vindt...

[3:51:32] dit soort bezuinigingen doorvoert?

[3:51:35] De minister.

[3:51:37] Voorzitter, ik heb het gevoel dat ik deze vraag in eerste termijn heb beantwoord.

[3:51:43] Bovendien komen we daar natuurlijk sowieso nog over te spreken in de context van de voorjaarsnota.

[3:51:51] Eigenlijk blijft mijn hoofd het meest hangen bij de opmerking dat ik moet staan voor mijn keuzes.

[3:51:55] Ik sta voor mijn keuzes.

[3:51:57] En ik word er ook voor betaald om die te verdedigen en dat doe ik dus ook.

[3:52:01] Dus ja, punt.

[3:52:05] Ik sta voor mijn keuzes.

[3:52:09] U vervolgt uw tweede termijn.

[3:52:12] Ja.

[3:52:15] De heer Paternotte deed mij nog de suggestie of ik nou niet lijsten kan maken waaruit duidelijk wordt hoe rampzalig bepaalde keuzes zijn wanneer die om vier uur s'nachts worden gemaakt.

[3:52:28] Er zijn

[3:52:31] bezuinigingslijsten die gehanteerd worden bij dergelijke onderhandelingen van welke regeling kost hoeveel.

[3:52:39] Dat zijn amtelijk neutrale lijsten.

[3:52:42] Daar staat alleen hoe heet het programma en wat doet het.

[3:52:46] En als ik een lijst wil maken waaruit iemand om vier uur straks kan opmaken... als u hierop bezuinigt, dan is dat rampzalig.

[3:52:57] Want dan bezuinigt u op de meest arme kinderen van Nederland.

[3:53:01] Dan is dat een lijst met een politieke duiding.

[3:53:04] Die kan ik dus niet mijn ambtenaren laten maken.

[3:53:06] Maar dan kan ik wel zelf s'avonds achter de typemachine gaan zitten.

[3:53:11] en zulke lijsten gaan maken.

[3:53:13] Dus dat is eigenlijk in ons politieke landschap is dat de weg.

[3:53:17] En dat loopt dus meer via de politieke lijn en zeker niet via de ambtelijke lijn, want dat moeten altijd nette, ambtelijke, neutrale beschrijvingen van de verschillende posten op de ministeriële begrotingen zijn.

[3:53:31] Maar ik dank de heer Paternotte wel voor deze suggestie, want we kunnen waarschijnlijk niet zonder.

[3:53:37] We moeten echt die begroting coalition proof maken.

[3:53:46] Die neutrale ambtelijke formuleringen zijn inderdaad nou precies het probleem.

[3:53:50] Die zie je dan op zo'n lijstje.

[3:53:52] We weten hoe dat is gegaan.

[3:53:53] Sectorplannen, dan doe je die plannen toch niet.

[3:53:55] ...raak je ineens het hart van het wetenschappelijk onderzoek... ...is dat het eerste waar de minister maandenlang mee aan de slag mag.

[3:54:00] En nu de onderwijskansenregeling.

[3:54:02] En regeling, kansen, klinkt woke, weg ermee.

[3:54:04] Ja, dat is hoe je ongeveer er vervolgens voor zorgt... ...dat tien procent van het budget van een vmbo-school verdwijnt.

[3:54:10] Ja, daar moeten we echt iets aan doen.

[3:54:11] Dus zelfs de minister dat dan s'avonds zelf moet gaan doen, ik vind prima.

[3:54:14] Maar volgens mij mag dit ook best een taak zijn van ambtenaren om te denken hoe kunnen we nou een nama bedenken voor die programma's, waardoor iedere gek, nou oké, zo iets waar iedere leek, snapt wat we ermee aanrichten als we dat in een keer schappen.

[3:54:27] Nogmaals, dank voor deze buitengewoon constructieve suggestie.

[3:54:35] Maar nogmaals, de politieke duiding, waarom het heel erg is als je iets schrapt, dat is iets dat moet via de politieke lijn.

[3:54:45] En als ik het idee niet zelf al had gehad, dan had ik nu zeker ook de heer Paternotte voor dit idee bedankt.

[3:54:52] Dus dank voor het constructieve meedenken.

[3:54:57] Dan nog twee korte opmerkingen over Storm van de heer Oosterbrink.

[3:55:05] Bewezen effectieve programma's tegen pesten?

[3:55:08] Er zijn er nog meer.

[3:55:09] Via het NJI vindt u een overzicht.

[3:55:12] En scholen kunnen dan zelf ook bepalen wat het beste bij hen past.

[3:55:15] Dus er zijn er inderdaad meer.

[3:55:17] En de laatste opmerking beeindigt toch met de heer Uppelschoten.

[3:55:23] Hoger is beter, daar moeten we vanaf.

[3:55:25] Ik zei het ook in mijn bijdrage.

[3:55:27] Wij zijn het daar eens.

[3:55:28] Het is belangrijker om een opleiding te doen waar je je talenten zo kunt inzetten dat je van betekenis kunt zijn voor de anderen.

[3:55:36] Want dat is wat uiteindelijk echt bijdraagt aan het mentaal welzijn van jonge mensen.

[3:55:41] Dank u wel.

[3:55:42] Dank voor uw bijdrage.

[3:55:43] Dan geef ik u als slot het woord aan de staatssecretaris.

[3:55:45] Ik had nog een vraag over hoeveel de campagne gekost heeft van hete is oké.

[3:55:50] Dat was vorig jaar 600.000 euro.

[3:55:51] Dat was voor de heer Seder.

[3:55:52] En de vraag van mevrouw Westerveld over wat ik er allemaal van vind.

[3:55:55] Ik denk dat zij snapt dat ik het houd bij het antwoord dat ik gegeven heb.

[3:56:03] Dank u wel.

[3:56:04] We komen aan het eind van dit commissiedebat.

[3:56:07] Dank iedereen voor de bijdrage.

[3:56:08] Maar we gaan nog eventjes naar de toezeggingen.

[3:56:11] En toezeggingen voor de kijkers thuis, dat zijn officiële toezeggingen, de naam zegt het al, maar die ook terugkomen in een kabinetsbrief.

[3:56:18] Er is natuurlijk veel meer gezegd de afgelopen paar uur.

[3:56:21] Alles wat gezegd is blijft staan, maar dit zijn dingen waar we nog op terugkomen en waar de Kamer over wordt geïnformeerd.

[3:56:26] Ik begin even bovenaan.

[3:56:28] Toezegging 1.

[3:56:29] De minister gaat inventariseren wat de gevolgen zijn van de beleidsregel investeren met publieke middelen in private activiteiten, voor sportfaciliteiten voor studenten en informeert de Kamer na de zomer over de uitkomst van deze inventarisatie.

[3:56:43] In het najaar van 2025 ontvangt de Kamer een brief waarin wordt ingegaan op de verkenning naar persoonsvorming binnen het onderwijs, de resultaten van de Monitor Metale Gezondheid en Middelengebruik en de Monitor Testje Leefstaal en de toerusting van docenten.

[3:56:59] Toezegging 3.

[3:57:00] Voor de zomer van 2025 ontvangt de Kamer de agenda Mentale Gezondheid en GGZ.

[3:57:06] Toezegging 4.

[3:57:07] Voor de zomer van 2025 ontvangt de Kamer een brief over de Nationale Strategie Vrouwengezondheid naar aanleiding van de motie Dobbe CS.

[3:57:18] De motie is ingediend door Tiele en Dobbe heeft de medaille onttekend.

[3:57:21] We weten welke motie het is allemaal.

[3:57:23] En dan toezegging vijf is eind 2025 wordt de Kamer geïnformeerd over de mogelijkheden betreft het wettelijk verplichte van de stagevergoeding.

[3:57:32] En ik moet nog even melden dat er een twee minuten debat is aangevraagd door het lid Ceder.

[3:57:35] En dat zal ergens, ik neem aan voor de zomer, worden ingepland in de plenaire zaal.

[3:57:41] Ik kijk rond, ik zie een stemmend geknik.

[3:57:44] Dat dank iedereen voor zijn bijdrage en nog een fijne dag.