Aanvullend Klimaatpakket

[0:00:03] Goedemiddag allemaal, bij deze technische briefing van de Vaste Commissie voor Klimaat en Groene Groei.

[0:00:09] Vandaag gaat het over het aanvullende klimaatpakket.

[0:00:12] De briefing wordt verzorgd door Julia Moes, Kimberley Wedage-Moll en Kim Solberg.

[0:00:18] Voor mij wil ik eerst een korte presentatie.

[0:00:25] Er komt eerst een korte presentatie waarvoor ik jullie het woord geef en daarna zullen we ook ruimte voor vragen en antwoord hebben vanuit de Kamerleden.

[0:00:32] Op dit moment zijn aanwezig mevrouw Kreuger van GroenLinks, PvdA en mezelf van de VVD.

[0:00:37] Er zijn andere Kamerleden nog onderweg die ze zullen zo binnendrubben.

[0:00:40] Maar laten we beginnen.

[0:00:41] Ik geef u het woord.

[0:00:42] Dank u wel en dank u wel dat wij iets mogen vertellen over het pakket voor groene groei wat het kabinet onlangs heeft gepresenteerd.

[0:00:50] De presentatie zal 10 minuten, max een kwartiertje duren zodat er veel ruimte is voor vragen die wij gedrieën zo goed mogelijk zullen proberen te beantwoorden.

[0:01:02] In de presentaties had ik eerst ingaan even, dat is voor de meesten denk ik een korte wrap-up van waar komen we vandaan, dus wat was de aanleiding van het pakket.

[0:01:09] Dan sta ik stil bij de inhoud van het pakket waarbij ik begin met de uitgangspunten voor de besluitvorming en de twee type maatregelen die we hebben genomen, dus de handelvaarwaarden en de logische stappen in de verschillende sectoren.

[0:01:19] En ik eindig met een korte toelichting op het besluitvormingsproces wat heeft plaatsgevonden en natuurlijk het vervolg.

[0:01:28] Waar komen we vandaan?

[0:01:31] Ongeveer het najaar van vorig jaar concludeerde het PBL dat het erg onwaarschijnlijk is dat we met het op dat moment bekende beleid en de ontwikkelingen in Nederland en breder in de landen om ons heen de verschillende energie- en klimaatdoelstellingen gaan halen.

[0:01:47] Dit concludeerde ze ten aanzien van het CO2-doel van 55% voor 2030, maar ook ten aanzien van de doelen die we hebben op energiebesparing en hernieuwbare energie.

[0:01:57] En in de hoofdzaak had dat drie redenen.

[0:02:00] Eén, nou ook een heel bekend fenomeen.

[0:02:03] We lopen vast in de uitvoering op verschillende facetten van de energietransitie.

[0:02:08] Ik noem de hoge energieprijzen en de krapte op het elektriciteitsnet die elektrificatie belemmeren.

[0:02:14] De uitrol van collectieve warmte die vertraging oploopt.

[0:02:18] Maar ook de opschading van CCS en groene waterstof loopt minder voortvarend dan we eerder dachten.

[0:02:23] Ten tweede is er een deel van de maatregelen die eerder is aangekondigd, vraagt nog verdere uitwerking en tot slot zijn er in het hoofdlijnenakkoord enkele maatregelen geschapt of toegevoegd met een negatief klimaateffect.

[0:02:41] Vandaar dat wij in het voorjaar hebben gekeken naar welke maatregelen kunnen worden genomen om de doelen weer binnen bereik te brengen.

[0:02:50] Maar ook met name te zorgen dat we van papier naar uitvoering gaan.

[0:02:55] Dus hoe zorgen we er nou voor dat het in de praktijk ons ook echt lukt om al die maatregelen uit te voeren en de investeringen plaats te laten vinden.

[0:03:03] Daarbij waren een aantal uitgangspunten van hoe we dat willen realiseren en dat is namelijk door inzet op strategische autonomie, betaalbare en schone energie en uiteindelijk groene groei.

[0:03:17] Wat vraagt dat?

[0:03:18] Dat vraagt in alle sectoren stappen die verstandig, haalbaar en realistisch zijn.

[0:03:25] En ik noemde het net al van, nou ja, een van de dingen waar ik heb op wees, zijn de verschillende knelpunten waar we tegen aan lopen.

[0:03:33] Dus het pakket moest allereerst een bijdrage leveren aan het op orde brengen van die randvoorwaarden.

[0:03:40] En ten tweede was het zaak om, nou ja, in de sectoren ten eerste alle maatregelen die nog op de plank lagen, die te concretiseren en nieuwe maatregelen te nemen op plekken waar gaten zijn ontstaan.

[0:03:55] Als we dan wat verder ingaan op wat zijn dan de maatregelen die we op de randwaarde hebben genomen, dan altijd het kabinet drie speerpunten.

[0:04:03] Ten eerste het tegengaan van netcongestie.

[0:04:06] Dat doen we concreet door het versnellen van de netverswaring die moet plaatsvinden, te starten met de 25 meest urgente hoogspanningstrajecten.

[0:04:13] En voor de overige trajecten wordt ingezet op verkorte doorlooptijden van de vergunningsprocedures.

[0:04:19] Vliegen de brigade die mede-overheden kan helpen met één aanpak, maar ook gebiedsinvesteringen die moeten leiden tot meer maatschappelijk draagvlak voor de ruimtelijke inpassing van deze projecten.

[0:04:31] Ten tweede het beperken van de energiekosten, zowel vanwege het belang van betaalbaarheid voor burgers en bedrijven, maar ook voor het gelijke speelveld voor de industrie.

[0:04:40] Voor de langere termijn doen we dat door het uitwerken van amortisatie waarmee de nettarieven gedempt kunnen worden en op korte termijn wordt voor burgers ingezet op verhoging van de belastingvermindering en continuering van het energiefonds en voor de industrie of voor de indirecte kostencompensatie.

[0:04:58] En het derde speerpunt binnen het randvoorwaarden pakketje was de energie-infra en de energie-infrastructuur.

[0:05:04] Wat er grofweg op neerkomt, dat we zorgen dat daar van beide meer komt.

[0:05:10] En er is een heel scale aan maatregelen genomen die de uitrol daarvan moeten versnellen.

[0:05:16] Voor CCS is het bijvoorbeeld zo dat er een aantal maatregelen zijn genomen die de realisatie van ARAMIS moeten zekerstellen.

[0:05:23] Er zitten maatregelen in die collectieve warmte daar een verstelling moeten realiseren.

[0:05:29] Maar bijvoorbeeld ook maatregelen die moeten leiden tot meer investeringszekerheid voor groene waterstof voor de industrie.

[0:05:35] En tot slot generiek de openstelling van de SDE die voor veel sectoren en veel projecten van belang is om deze doorgang te laten vinden.

[0:05:47] Naast deze generieke maatregelen die dus in principe voor alle sectoren bevoordelijk zijn, bevat het pakket ook maatregelen gericht op specifieke sectoren.

[0:05:57] Voor de opgebouwde omgeving was het daarbij de uitdaging om te kijken.

[0:06:06] Hoe we de verduurzaming daar toch kunnen versnellen, waarbij we wel lastenstijgingen in de gebouwde omgeving zoveel mogelijk beperken.

[0:06:15] Het pakket bevat daarom met name ondersteunende maatregelen voor huishoudens.

[0:06:20] zoals subsidies voor de aanschaf van het Warmtefonds, maar ook het Warmtefonds.

[0:06:25] En er wordt gestart, dat is een experiment met een rentekorting via het Nationaal Hypotheekgrantiestelsel, waarbij we een korting geven als mensen hun huis aankopen en betalen binnen twee jaar voor duurzame, zodat we daarmee ook, nou ja, met name de verduurzaming van de bestaande bouw kunnen versnellen.

[0:06:44] Dan de elektriciteitssector.

[0:06:46] Uit de KEF scoorde die sector wel goed, dus daar zat in principe geen gat, maar daar zien we met name dat de transitie na 2030 tot daar nog een grote uitdaging ligt.

[0:06:57] Maatregelen in het pakket richten zich daarom ook met name op de periode na 2030 en daar zien we twee uitdagingen.

[0:07:04] Dat is het verder flexibiliseren van het elektriciteitssysteem in Nederland, maar ook het verder opschalen van CO2-vrij regelbaar vermogen.

[0:07:13] Dus het pakket bevalt met name subsidies voor die flexibiliteit om daar ervaring op te doen met nieuwe technieken.

[0:07:20] En we maken een start met het bijmengen van waterstof in gascentrales.

[0:07:29] Bij de industrie en voor circulaire economie was het van belang dat de investeringen die de industrie de komende periode heeft uitgewerkt, dat die ook daadwerkelijk in Nederland kunnen plaatsvinden.

[0:07:39] En dat vroeg om het herstellen van het gelijke speelveld en het versterken van concurrentievermogen in Nederland.

[0:07:45] Voor de industrie was het eerder genoemde randvoorwaardepakket daarom ook van belang.

[0:07:49] met name voor de energiekosten, CCS en waterstof.

[0:07:54] Daarnaast is er specifiek gekozen voor een andere invulling van de CO2-heffing.

[0:07:59] Datzelfde gaat voor de plasticnorm en de heffing.

[0:08:03] Dan kom ik bij de mobiliteitssector, waarbij er eigenlijk twee onderdelen waren.

[0:08:12] Dus hoe kunnen we de groei van elektrische auto's in Nederland versnellen en verduurzamen van zware transport, met name vrachtwagens, waarbij we ook de wens hadden om te zorgen dat er meer elektrische auto's op de tweedehandsmarkt kwamen.

[0:08:30] De maatregelen die we daar hebben genomen zijn een aanpassing in de motorrijtuigenbelasting voor de komende drie jaar, waarbij het in principe aantrekkelijker wordt financieel om een elektrische auto aan te schaffen.

[0:08:43] De normering van de zakelijke leasemarkt, wat dus met name ook moet leiden tot meer elektrische auto's op de tweedehandsmarkt.

[0:08:50] En een ophoging van de jaarverplichting voor bio-brandstoffen voor het zware wegverkeer.

[0:08:58] En dan tot slot de glastuinbouw.

[0:09:02] In de glastuinbouw kwam uit de KEF ook een gat ten aanzien van het sectordoel wat daar geldt.

[0:09:09] En daar hebben we in het confinant met de sector afgesproken dat de CO2-herfing daar in principe het volgende instrument is.

[0:09:14] Dus de CO2-herfing zou daarop...

[0:09:15] aangepast moeten worden.

[0:09:17] Tegelijkertijd zijn er twee brede regelingen, namelijk de bijmengverplichting van groen gas en de opt-in ETS2, die we breder erg gewend vinden, maar ook wel leiden tot een flinke lastenverzwaring voor de glastuinbouw.

[0:09:35] Dus daarom hebben we de CO2-heffing zo moeten aanpassen dat we de bijmengverplichting groen gas op een goede manier kunnen invieren en ook het ETS2.

[0:09:43] Concreet betekent dat de CR2-heffing lager wordt en we ook een aanvullende compensatie voor de sector in het pakket hebben opgenomen.

[0:09:59] Dan kom ik bij het laatste blokje van hoe is dit pakket nou tot stand gekomen.

[0:10:03] Het pakket zoals we dat net even kort een review lieten passeren is niet in één dag tot stand gekomen.

[0:10:09] Dat heeft een behoorlijk lang besluitvormingstraject gevraagd.

[0:10:13] Waarbij we verschillende overleggen met stakeholders hebben gehad om input op te halen, maar ook om ideeën te testen.

[0:10:19] Waarbij we de uitvoeringsoverleg hebben gevraagd, verschillende gesprekken met jongeren die het jongerenakkoord hebben opgeleverd hebben gehad.

[0:10:27] We hebben diverse onderzoeken zelf gedaan naar wat zijn nou de effecten van verschillende maatregelen, maar ook hoe krijgen de burgers nou naar de maatregelen die we in beeld hebben.

[0:10:41] Er is een speelveldtoets voor de industrie heeft er plaatsgevonden en tot slot heeft de minister voor Klimaat en Groei verschillende gesprekken binnen het kabinet gevoerd met de sector ministers om hun beeld op te halen en met hun te kijken welke maatregelen vinden we nu gewenst.

[0:11:00] Met dit alles hopen we dat we de klimaat- en energiedoelen weer binnen bereik brengen.

[0:11:09] Daarbij hebben wij ons niet alleen gericht op de periode tot 2030, maar ook met name op de periode daarna.

[0:11:18] Want een deel van de maatregelen zal pas het maximale effect na 2030 hebben, maar die zijn wel nu in het pakket opgenomen.

[0:11:26] En wij hebben onlangs de maatregelen bij het pbl aangeleverd met de vraag of zij deze kunnen meenemen in de aankomende klimaat- en energieverkenning.

[0:11:35] En die zal dit jaar voor het eerst op Prinsjesdag verschijnen, dus dat zal in september van dit jaar zijn.

[0:11:44] Dank u wel.

[0:11:46] Ja, ik was iets te laat omdat er een ingelaste wetgevingsoverleg was, maar ik ben blij er nu te zijn als voorzitter van deze commissie.

[0:11:52] Dank voor deze technische briefing.

[0:11:53] Dan gaan we naar de vraag en antwoord sessie.

[0:11:55] Mevrouw Kreuger met een eerste vraag.

[0:11:59] Ja, dank en dank voor de toelichting.

[0:12:01] Ik heb best een hoop vragen, maar dat is dan het enige voordeel dat we met wat weinig zijn nu op dit moment.

[0:12:09] Mijn eerste vraag is eigenlijk of er toch een indicatief inschatting is per domein of per maatregel van hoeveel CO2-reductie tot hoeveel CO2-reductie dit gaat leiden.

[0:12:26] Ja, of die er is.

[0:12:27] Mooie vraag.

[0:12:28] Mevrouw Weerhagen.

[0:12:30] Ja, in het tabel die bij de Kamerbrief is toegevoegd, hebben we door middel van drie categorieën een beetje een indicatie proberen te geven.

[0:12:37] Wat is het effect van individuele maatregelen?

[0:12:41] Dan hebben we zogenoemde één plusje.

[0:12:42] Dat is 0 tot 0,5 megaton.

[0:12:45] En de drie plusjes is alles groter dan anderhalve megaton.

[0:12:49] En als je dat grof een beetje bij elkaar optelt, dan kom je rond de 10 megaton uit wat het pakket zou kunnen opleveren.

[0:12:58] We hebben er natuurlijk wel voor gekozen om dat dus via plusjes en in dit geval geen minnetjes aan te geven, omdat het zijn echt inschattingen die wij ambtelijk door middel van de onderzoeken die we hebben gedaan hebben kunnen maken, maar er is natuurlijk geen sprake van integrale doorrekening zoals het pbl deze wel kan doen.

[0:13:15] Maar het geeft wel een beetje een beeld van wat zijn nou de grote onderdelen van het pakket en tot wat kan het in potentie leiden.

[0:13:24] Dank u wel.

[0:13:25] Korte volgvraag.

[0:13:27] Nou ja, bijvoorbeeld aanpassing CO2-heffing na 2030, die staat dan met drie plusjes.

[0:13:33] Terwijl de aanpassing van de CO2-heffing die gedaan is, ja, wordt eigenlijk in de tijd weggezet, betekent toch voor het halen van de doelen van de KEF,

[0:13:44] Dat zou eerder zijn dan minnetjes, toch?

[0:13:47] Waarom staan hier drie plusjes?

[0:13:48] Mevrouw Bédard.

[0:13:51] Voor de CO2-effing zijn er twee typen aanpassingen.

[0:13:53] Dus aan de ene zijde wordt de industrie meer tijd gegeven door dat het reductiepad wat ze moeten halen, dat dat wordt verlegd in de tijd.

[0:14:01] Maar andersom wordt het prijspad, nou eigenlijk de boete die ze moeten betalen voor het niet verduurzamen, wordt flink verhoogd.

[0:14:07] En dat totale effect samen leidt tot drie plusjes, waarbij op de korte termijn het langere tijdgeven een negatieve effect heeft en op langere termijn het prijspad een positieve effect.

[0:14:21] En hoe dat precies tegen elkaar elk jaar zal uitkristalliseren, daar moet PBL in de CAF meer inzicht in geven.

[0:14:30] Maar de verwachting is wel dat het totale van die twee maatregelen wel netto tot die drie plusjes leidt.

[0:14:37] Daar kunnen wij geen uitspraak over doen wanneer dat precies zal zijn.

[0:14:45] Dank u wel.

[0:14:46] De heer Erkens.

[0:14:47] En welkom aan de heer Grim, minister van de ChristenUnie.

[0:14:49] Meneer Ekens, met uw vraag.

[0:14:50] Ja, dank u wel.

[0:14:51] Mijn vraag gaat ook over 2030, maar ook de periode erna.

[0:14:54] Een heleboel maatregelen, als je kijkt naar hoe lang het duurt voordat het in de praktijk uitgevoerd kan worden met alle knelpunten, zullen misschien ook een aantal jaren op zich laten wachten.

[0:15:02] Wetgeving moet naar de Kamer komen, investeringsbesluiten moeten genomen worden.

[0:15:05] Komt er ook rondom Prinsjesdag een doorkijk naar, bijvoorbeeld in 2035 of 2040, waartoe het beleid wat nu erbij gekomen is en wat er al was en wat er vanuit Europa is, wat het doelbereik gaat zijn op die tijdshorizon?

[0:15:19] Dank u wel.

[0:15:19] Mevrouw Bedager.

[0:15:22] Ik begrijp dat jullie vanmiddag nog een ronde tafelgesprek met onder andere het PBL hebben.

[0:15:27] Daar zal dit denk ik ook te sprake komen.

[0:15:30] Mijn beeld is, we gaan dit jaar de cyclus enorm versnellen doordat we met Prinsjesdag al een KEF willen.

[0:15:37] Dat betekent wel dat wij heel stringent zouden moeten zijn in dat dat een kleinere KEF

[0:15:41] wordt dan wat we in principe vanuit de inhoud wenselijk zouden vinden.

[0:15:45] Dus wij willen al heel graag de doorkijk naar 2040, die zal getalsmatig, zal die niet geheel in deze KEF kunnen zitten.

[0:15:54] PBL zal wel kijken van hoe kunnen ze kwalitatief dat pakket duiden, juist omdat we een aantal maatregelen ook nemen.

[0:16:00] die pas na 2030 effect hebben, maar echt een volwaardige CAF met een cijferbeeld voor na 2030 zal dit jaar niet lukken en zal pas vanaf een CAF het jaar daarna helemaal volledig zijn.

[0:16:14] Volgvraag.

[0:16:16] Ja, dat volgt, dat zal ik het PBL vandaag ook vragen, want ik denk dat het juist wijschat zijn voor ons als Kamer om ook te weten wat het effect is van het beleid na 2030.

[0:16:22] Het komt er vrij snel aan met alles wat we nu bedenken al, denk ik.

[0:16:25] In hoeverre is het wel meegewogen in de maatregelen die gekozen zijn?

[0:16:30] Ja, eigenlijk volledig.

[0:16:33] Dus we hadden grofweg, als je het heel zwart-wit bekijkt, twee opties.

[0:16:36] Je kunt denken van we hebben een doelstelling voor 2030.

[0:16:39] Nou ja, daarna eindigt de wereld en we kijken alleen maar naar maatregelen die tot 2030 effecten hebben.

[0:16:44] Maar uiteindelijk is 2030, hoe belangrijk ook, een tussenstap op weg naar klimaatneutraliteit.

[0:16:50] Dus we hebben met name mogen kijken wat zijn überhaupt verstandige maatregelen.

[0:16:54] Waarbij het ook niet zo is dat we nu met name op de periode na 2040 hebben gekeken, maar we hebben wel gekeken wat zijn nou maatregelen die in de jaren kort na 2030, dus dan heb ik het over 2032, 2033, gewoon een substantieel effect kunnen hebben, wetende dat we, nou ja, dan ook nog een flinke weg te gaan hebben.

[0:17:13] Dank u wel.

[0:17:14] Dirigent Wiss, met een vraag.

[0:17:17] Mag ik nog heel even mijn vraag ophouden?

[0:17:20] Of zijn we aan het eind van de ronde?

[0:17:22] We zijn aan het eind van de ronde, maar we gaan wel drie, vier, vijf rondes doen.

[0:17:25] Dus de tweede ronde kunt u ook meedoen, hoor.

[0:17:27] Dat is prima.

[0:17:27] Mevrouw Kreuger.

[0:17:31] Het is een bijzondere dag, meneer Erkens.

[0:17:33] Ja.

[0:17:34] Mevrouw Kreuger.

[0:17:35] Ja.

[0:17:38] Even kijken, hoor.

[0:17:39] Ik heb ook een vraag over de maatregel circulair plastics.

[0:17:42] Dat staat ook met drie plusjes.

[0:17:46] Misschien is mijn eerste vraag eigenlijk de KEF-regel.

[0:17:51] werkt ten opzichte van het 2030-doel.

[0:17:54] Dus ik neem aan dat overal waar hier plusjes staan, dat dat plusjes zijn voor 2030 en dus ook plusjes ten opzichte van de KEF 2024.

[0:18:03] Dus dat dit daar bovenop dan nog plusjes zijn in 2030, in een KEF 2025.

[0:18:13] Nee, dat is ook de reden van als we echt zeker wisten dat het effect in 2030 zouden plaatsvinden, dan hadden we dat ook expliciet gemaakt in de tabel.

[0:18:20] Maar dat is ook met deze maatregelen, juist vanwege het feit dat ja, wanneer ergens een schop in de grond gaat, dat is ook lastig te voorspellen, juist omdat we nog zoveel zaken moeten regelen.

[0:18:29] Hebben we ons niet, wij ons er niet aan kunnen wagen om te zeggen of dat nou in 2030 gebeurt of in 2029 of in 2031.

[0:18:36] Daar zijn echt betere berekeningen voor nodig, die dan nog een bepaalde onzekerheid natuurlijk kennen.

[0:18:43] Dat wij ons hebben gefocust van wat is nou het pakket rond 2030, en dat kan net daarvoor zijn, maar dat kan ook één of twee jaar later zijn.

[0:18:51] Dank u wel.

[0:18:52] Mark Reugen.

[0:18:53] Ja, en dan dus met betrekking tot circulair plastics, want daar staan ook hier drie plusjes bij, terwijl daar toch ook juist, zeg maar,

[0:19:06] de bijmingverplichting en de maatregelen geschrapt zijn.

[0:19:11] Dus basis waarvan staan hier drie plusjes.

[0:19:17] In plaats van de plastic heffing en de plastic norm zijn er nu in technische zin andere maatregelen in het pakket moeten opgenomen die dezelfde reductie moeten beogen.

[0:19:25] Dat zijn in dit geval een aanscherping van de afvalstofheffing en een aanscherping van de CO2-heffing.

[0:19:31] Waarbij het kabinet wel aan de plastic tafel heeft gevraagd van kijk nou ook nog naar alternatieven.

[0:19:38] Omdat de belastingmaatregelen die nu in het pakket zitten, die zijn behoorlijk grof.

[0:19:43] Maar die borgen wel, nou ja, zowel de budgetaire opbrengst die nodig was voor de plasticheffing, als de megatonnen die nodig waren voor het klimaatpakket.

[0:19:51] Dus daar zijn aanvullende maatregelen voor genomen.

[0:19:55] Een minivraag, ja hoor, tijd zat.

[0:19:57] Maar even voor mijn begrip, want ik lees die drie plusjes als bovenop zeg maar de KEF 2024.

[0:20:04] De KEF 2024 rekende al met die bijmingverplichting op circulair plastic.

[0:20:09] Die is geschapt en daar is iets alternatiefs voor gekomen.

[0:20:12] Dan is het toch neutraal, dan zijn het toch niet opeens drie plusjes.

[0:20:16] Er is toch niet meer gekomen.

[0:20:18] Nou de KEF die rekenen als ik, dit is ook meer een vraag voor pbl, maar ik ga toch mijn best doen.

[0:20:23] De pbl hield rekening met, niet met de plastic heffing, wel met de plastic norm.

[0:20:29] Waarbij ze voor de plastic norm en voor een heleboel andere maatregelen in het domein in de bovenkant van de bandbreedte uitgingen van 0,7 megaton.

[0:20:37] En wij beogen met het pakket van de avis wat we nu doen, in principe in de binnenkant van de bandbreedte, twee megaton extra op te leveren.

[0:20:46] Dus dat is wel een substantieel groter effect dan nu in de KEF staan.

[0:20:49] Dus alle klusjes die in de tabel staan, ook al zijn ze niet voor, nou ja, precies in 2030, ze zijn wel echt bedoeld ten opzichte van de KEF.

[0:20:59] Dank u wel.

[0:21:00] Meneer Ekkens met nog een vraag.

[0:21:01] Dan mijn vraag gaat over het uitvoeringspakket wat erbij zit, zeg maar.

[0:21:06] U gaf dat aan het begin aan, bijvoorbeeld versnelling van procedures voor uitbreiding van de stroomnetgazen door.

[0:21:11] In hoeverre zal dat effect hebben op de bandbreedtes?

[0:21:18] Ja, als het goed is, volledig.

[0:21:20] Dus dat is natuurlijk wel de bedoeling dat... Nou ja, bijvoorbeeld de CCS, wat een behoorlijk groot instrument is in de 2030-cijfers.

[0:21:30] Daar verwachten we wel dat de maatregelen die we nu nemen, dat die wel tot andere resultaten ten aanzien van CCS en de CAF leiden.

[0:21:37] Waarbij het een stuk ingewikkelder is om precies te zeggen, deze maatregel doet dit, deze maatregel doet dat.

[0:21:45] Maar we verwachten wel degelijk daarvan een effect.

[0:21:50] Korte voorvraag.

[0:21:51] Nog een vraag over het uitvoeringspakket.

[0:21:52] Ik zag veel zaken erin staan.

[0:21:54] In hoeverre is er ook contact geweest dan tijdens de opstelling van dit pakket met het ministerie van LVVN?

[0:21:59] Want stikstof is natuurlijk ook een knelp bij uitbreiding van de stroomnet, et cetera.

[0:22:06] Ja, we hebben... Nou, op dit moment loopt die ministeriële commissie.

[0:22:12] Dus dat is gewoon het hoofdtraject voor stikstof.

[0:22:14] Dus dat hebben we nu niet mee kunnen nemen.

[0:22:16] We wachten op een oplossing die daaruit komt.

[0:22:19] Maar we zijn wel aan het zoeken of je nog voor energie-infra... Of we zijn aan het kijken of je voor energie-infra nog een ad hoc oplossing kan bedenken.

[0:22:26] Maar daar wordt nog aan gewerkt.

[0:22:28] In aanvulling op het pakket wat nu gepresenteerd is voor netcongesting.

[0:22:34] Meneer Gemis.

[0:22:35] Ik heb een vraag over dat versnellingspakket voor het uitbreiden van het elektriciteitsnet.

[0:22:45] Wat mij opviel is dat er veel over versnellen van procedures in staat, maar de ruimtelijke component van het versnellingspakket nog wat onderbelicht is.

[0:22:55] Terwijl als we met netbeheerders spreken en

[0:22:58] En we horen hoe, bijvoorbeeld in een nood- en ruimtespoor ofzo, de elektriciteitsinfrastructuur en sowieso de energie-infrastructuur en welke stations moeten komen, dat het eigenlijk nog geen plek heeft.

[0:23:12] En dat in de praktijk, als ze grond moeten gaan verwerven, dan moeten ze met ik weet niet hoeveel grond eigenaren gaan onderhandelen.

[0:23:19] En als er geen wet, voorkeursrecht of anderzijds ruimtelijke instrumenten zijn ingezet, dat wordt een mijdel op zeven.

[0:23:28] Aandacht hebben jullie besteed, of welke aandacht zou ik moeten krijgen wat jullie betreft, het ruimtelijke aspect in dit pakket.

[0:23:36] Is dat niet wat onderbelicht gebleven?

[0:23:38] Of komt dat bij de nood de ruimte allemaal goed?

[0:23:40] Mevrouw Scholberg, komt het allemaal goed?

[0:23:43] U moet de brief over netcongestie in samenhang zien met de kabinetsreactie op het IBO, waar we ook hebben gekeken naar locatiesturing en de ruimtelijke kant van de elektriciteitsinfrastructuur.

[0:23:55] En in het pakket voor netcongestie zitten wel degelijk ook maatregelen die hun ruimtelijke uitwerking hebben.

[0:24:02] Dat zit met name op de kant van gebiedsinvesteringen, maar ook echt de versnelling van doorloopprocedures en ook het punt van bevoegd gezag.

[0:24:12] Dat gaat dan met name over nog steeds hoogspanningsplations, maar door 100, 10, 150 kv, waar standaard nu de gemeente het bevoegd gezag is.

[0:24:22] En mocht het nodig zijn, dus het is niet dat we gemeentes gaan placeren, dan zou de provincie dan wel het rijksland bevoegd gezag kunnen overnemen

[0:24:31] dit te versnellen.

[0:24:32] Dus dat zit allemaal in dat pakket.

[0:24:34] Wat we in het IBO, de kabinetsreactie op het IBO nader is uitgedicht, is wat breder ook wat kan je doen op locatiesturing.

[0:24:44] Daar zit bijvoorbeeld ook grondverwerving in waar u naar verwijst en ruimtelijke reserveringen.

[0:24:50] En op het gebied van grondverwerving hebben we in de kabinetsreactie ook aangegeven dat we daar op dit moment nare onderzoek aan het doen zijn.

[0:24:57] We geven daarin aan dat dat onderzoek in 2026 gedeeld gaat worden, maar waarschijnlijk wordt dat al dit najaar.

[0:25:04] Dus daar wordt op dit moment aan gewerkt.

[0:25:06] En dan krijg je een iets totaler beeld van alles wat er ruimte kan plaatsvinden naast de noteruimte.

[0:25:13] Dank u wel.

[0:25:13] De heer Grim is met nog een vraag.

[0:25:15] Nee, dank.

[0:25:16] Helder.

[0:25:16] En dat is fijn.

[0:25:18] Daaruit concludeer ik dat het wel wordt erkend dat een belangrijke sleutel tot versnelling echt wel in die ruimtelijke component zit.

[0:25:26] Ik heb zelf in het waterdomein gewerkt en ben ook woordvoerder op het gebied van waterveiligheid.

[0:25:30] En daar zie je eigenlijk al in tientallen jaren de traditie van

[0:25:34] van gebieden rond dijken worden vrijgehouden, ruimtelijke reserveringen voor eventuele hogere piekafvoer in de toekomst van onze rivieren.

[0:25:43] Welke lessons learned zijn er toegepast in het energiedomein en specifiek met betrekking tot de uitbreiding van de netten vanuit het waterveiligheidsdomein?

[0:25:53] Want volgens mij zijn daar best wel wat parallellen te trekken.

[0:25:57] Daar ben ik nogal benieuwd naar.

[0:26:00] Ja, ik kan deze vraag zelf niet beantwoorden.

[0:26:03] Wat ik wel kan doen is aangeven dat het cluster, maar in ieder geval het team binnen ons ministerie, dat werkt aan het BEH en ook het ruimtelijk beleid, ook bijvoorbeeld betrokken is op het gebied van water, want er zitten natuurlijk allerlei raakvlakken überhaupt in de hele ruimtelijke sfeer.

[0:26:21] Dus daar wordt zeker een kennisuitwisseling gedaan.

[0:26:25] Wat vooral belangrijk is, is... Want met het PEH is het een start gemaakt.

[0:26:30] Er wordt momenteel ook gewerkt aan het tweede PEH.

[0:26:33] En ook de verdere uitwerking daarvan, de ruimtelijke reservering, de grondverwerping, waar ik net naar verwees, andere instrumenten.

[0:26:41] Ja, en dat moet echt allemaal gebouwd worden.

[0:26:43] Dus daar zitten zeker mogelijkheden om lessen te trekken.

[0:26:48] Dank u wel.

[0:26:49] Mevrouw Kreuger met nog een vraag.

[0:26:51] Ik had een vraag over de energiebelastingvermindering.

[0:26:55] Het gaat over 20 euro per jaar.

[0:27:01] In de media werd dat gerapporteerd.

[0:27:04] Maar in de sleuteltabel lees ik dat het van 524,529,25 naar 529,10 naar 20,26 gaat.

[0:27:14] Dus dat is een voordeel van 4,15 euro.

[0:27:18] Dus klopt die 20 euro gewoon niet?

[0:27:20] Is het eigenlijk een 4,15 euro?

[0:27:23] Wie kan ik het woord geven?

[0:27:26] Als ik heel snel reken, zijn de ene jaarlijkse bedragen en andere maandelijkse bedragen.

[0:27:35] Dus ik denk dat daar kan de 4 euro wel vandaan komen.

[0:27:40] Maar het gaat om enkele tientallen euro's per jaar, dat was wel het idee.

[0:27:46] Dank u wel.

[0:27:47] Mevrouw Kruijgen met nog een vraag.

[0:27:48] En dan nog een vraag over die 600 miljoen die daarvoor is gealloceerd.

[0:27:55] Is er iets te zeggen over, dat komt er vandaan, 400 miljoen van kern en dan 41 miljoen uit energieinfra, 72 uit vroege faseopschaling, 58 miljoen uit verduurzaming industrie en 29 miljoen verduurzaming gebouwde omgeving.

[0:28:10] Is er iets te zeggen over wat die bezuiniging, wat dat betekent qua beleidsimplicaties, wat er dan dus niet gedaan wordt?

[0:28:22] Als we het hebben over de percele vroege fase opstraling en energie-infrastructuur... ...zit dat onder andere in waterstof.

[0:28:29] Daarmee is er iets minder budget voor de opstraling van gewone waterstof.

[0:28:36] Bij de gebouwde omgeving betreft het een kleine vermindering van de subsidie voor warmtepompen.

[0:28:47] Daar is eigenlijk voor gekozen om het leed een beetje te verdelen, om het zo maar te zeggen.

[0:28:54] Dus alle subsidies beperkt tekorten, zodat er niet van één ding wordt gezegd, dat doen we bijvoorbeeld niet meer.

[0:29:02] Dank u wel, meneer Ekens.

[0:29:04] Mijn vraag gaat over specifieke maatregelen in de elektriciteitssector.

[0:29:07] De bijmengverplichting groene waterstof voor gascentrales.

[0:29:12] Kun u meer toelichten wat daar de gedachte achter was?

[0:29:14] Aangezien groene waterstof nog heel schaars is wat dat betreft op dit moment en verbranding in een elektriciteitscentrale ook niet dan meestal de meest directe toepassing zou zijn.

[0:29:24] Graag gedaan.

[0:29:27] De rationale achter de maatregelen is dat er ervaring wordt gedaan met het bijmengen van in principe CO2-arme gassen in gascentrales.

[0:29:34] Dan deel ik helemaal het beeld dat dat niet logisch is om dat met groene waterstof te doen.

[0:29:39] Daarom hebben we hem techniek neutraal gaan we vormgeven waarbij het

[0:29:43] Het meest logisch is, als je kijkt naar de beschikbaarheid van CO2-arme gassen in Nederland, dat dat ook niet groen gas gaat zijn, maar dat dat eerder bijvoorbeeld blauwe waterstof gaat zijn.

[0:29:52] Waarbij we starten met een heel laag percentage van 1% in 2030, wat dan oplooft naar 5% de jaren daarna.

[0:30:00] Zodat het echt bedoeld is om de eerste ervaring op te doen met de techniek en de infrastructure die daarvoor nodig is.

[0:30:05] En de grote volumes pas echt komen als de hoeveelheid hernieuwbaar gas ook flink groot is.

[0:30:12] Dank u wel.

[0:30:13] Nog even een vervolgvraag.

[0:30:14] Ja, om nog meer detail in te gaan.

[0:30:16] Kies je er dan voor om dat bij één centrale te doen?

[0:30:18] Want je zult centrales moeten ombouwen.

[0:30:20] En als dat voor één procent is, is dat een vrij prijzig route?

[0:30:23] Of ga je naar een certificatiesysteem kijken?

[0:30:25] In welke manier zit die uitvoering ook al hierin?

[0:30:28] Ja, het idee is inderdaad om daar te kijken naar het certificatiesysteem.

[0:30:30] Dus dat gascentrales onderling kunnen verhandelen, want er zullen er een paar redelijk gunstig zijn.

[0:30:36] Dus dat is de meest logische oplossing inderdaad.

[0:30:39] Dank u wel.

[0:30:40] Nee, geen wisk, maar nog een vraag.

[0:30:42] Een vraag over het Klimaatfonds.

[0:30:48] Dat was al door het vorige kabinet eigenlijk redelijk dicht geprogrammeerd en er is wel een groot perceel kernenergie dat is uitgedraaid, maar hoeveel flexibiliteit zit er nou nog op het fonds op bijvoorbeeld zo'n onderwerp als de warmtecommissie?

[0:31:01] We gaan het aanstaande maandag uitgebreid met de minister hebben over de WCW.

[0:31:07] Stel dat dat nou, en daar is de stelling van eigenlijk is warmte, collectieve warmte, warmtenetten zijn vaak de maatschappelijk meest optimale propositie, maar voor de burger is het vaak niet de meest optimale propositie om te kiezen.

[0:31:22] Stel je voor dat je dat bij elkaar wil brengen, hoeveel flexibiliteit zit er dan nog in het Klimaatfonds om daarop te anticiperen?

[0:31:29] Want ja, misschien moeten subsidies of kortingen op vastrecht of whatever moeten omhoog.

[0:31:35] Wat is dan de

[0:31:37] flexibiliteit nog in het fonds om te schuiven.

[0:31:39] Politiek kan alles, snap ik, maar daar ben ik wel benieuwd naar.

[0:31:43] Ja, dat is tegelijkertijd ook het antwoord op de vraag.

[0:31:46] Als de politiek het wil, dan gaan we schuiven.

[0:31:48] Dus het is in die zin, als het soldaatfonds er was, was het eigenlijk al meteen uitgegeven.

[0:31:54] papier.

[0:31:56] Dus wij dachten in die zin ook van oké dat is eenvoudig we gaan nu uitvoeren en daarmee zijn we klaar.

[0:32:01] Tegelijkertijd heeft het fondsteam bij ons dit jaar maar liefst per 80 voorstellen nieuwe voorstellen mogen beoordelen en hebben we ook dit jaar weer behoorlijk wat keuzes

[0:32:13] Deels omdat er nieuwe inzichten zijn, deels omdat de transitienestels op warmte we ook nog echt met elkaar aan het puzzelen zijn van wat is nou de juiste verhouding tussen instrumenten.

[0:32:22] Nou ja, op waterstof lopen de ontwikkelingen heel anders dan dat we twee jaar geleden dachten, dus zijn we ook echt aan het bijsturen op hoe moet dat.

[0:32:30] Dus zowel binnen techniek van wat is nou de juiste verhouding in instrumenten als ook, nou ja, nu zit er volgens ons behoorlijk wat op CCS, was oorspronkelijk helemaal niet de bedoeling, want CCS ging vrij vlot.

[0:32:41] Dus zo zullen we ieder jaar ook vanuit de inhoud moeten kijken van wat is nou het meest handig en de vervolgste vraag wat vinden we ook politiek daarin het meest gewenst.

[0:32:51] Dus dat is altijd een balans uiteindelijk vinden tussen in hoeverre wil je nou zekerheid geven aan de markt dat oké dit is het en dat gaan we doen.

[0:32:58] Maar tegelijkertijd zul je ook altijd met nieuwe inzichten moeten omgaan en weer nieuwe keuzes moeten maken ten aanzien van prioritering.

[0:33:08] Geen voorvraag?

[0:33:10] De rest doen we maandag, helemaal goed.

[0:33:12] Frank Kreuger met nog een vraag.

[0:33:15] Ja, ik had een vraag over de maatregel... Even kijken, waar is die?

[0:33:22] E2 BEX en M2 biobrandstoffen, allebei met drie plusjes.

[0:33:26] Dus dan neem ik aan dat dat over aanzienlijke inzet is.

[0:33:31] Dus dat is eigenlijk een aanzienlijke inzet op biomassa.

[0:33:34] Is er een inschatting over hoeveel

[0:33:38] biomassa we dan extra gaan gebruiken?

[0:33:43] Ten aanzien van de BEX-maatregel is het idee dat het niet tot aanvullende inzet van biomassa lijkt, maar tot het afvang van de biomassa die nu, in ieder geval van de CO2-uitstoot die vrijkomt bij het gebruik van biomassa op dit moment in Nederland.

[0:33:57] Dus dat vraagt geen aanvullende biomassa inzet.

[0:34:00] Dat is wel het geval bij de jaarverplichting voor biobrandstof in het zwaarwegverkeer.

[0:34:06] Dus die maatregel gaat wel leiden tot aanvullende, kan in potentie leiden tot aanvullende inzet van biobrandstoffen, maar kan ook bijvoorbeeld de maatregel die van Noemering Lies, dus eigenlijk de groei van elektrische auto's, dat is ook een manier om te voldoen aan de jaarverplichting in het groene vervoer.

[0:34:22] En bij vrachtwagens, dus dat is een beetje afhankelijk van hoe die uiteindelijk in de praktijk gaat ingevuld.

[0:34:30] Dus waar gaan partijen voor kiezen?

[0:34:32] Gaan ze voor biobrandstoffen kiezen die zijn gebruikt met behulp van biomassa?

[0:34:36] Of gaan ze kiezen voor de verdere doorgroei van EV?

[0:34:40] Dank u wel.

[0:34:42] Nog een vervolgvraag.

[0:34:43] Ja, dan misschien op die inzet van

[0:34:45] bij die BEX dat dat niet tot verdere inzet van biomassa leidt, maar de SDE++-subsidie voor de bijstook van biomassa, die is juist teruggeschaald.

[0:35:02] Dus om welke biomassa gaat dit dan?

[0:35:05] Gaat het dan om

[0:35:07] Want de inzet van de bijstok van biomassa loopt terug omdat we de SDE++ hebben gestopt.

[0:35:14] Maar dat blijft in stand, dat blijft nog steeds het beleid.

[0:35:17] Dus het gaat dan om categorieën in de SDE++ waarbij BEX mogelijk wordt gemaakt.

[0:35:22] Dus extra investeringen die nodig zijn voor het afvangen en het permanent opslaan van de CO2-uitstoot die vrijkomt in productieprocessen.

[0:35:35] waarbij bio-grondstoffen gebruikt worden.

[0:35:39] We hebben daar vorig jaar al een openstelling op gedaan.

[0:35:44] Dat waren toen kleinschalige bio-installaties, vooral bedoeld voor energieopwek.

[0:35:50] En naar de toekomst toe kan je bijvoorbeeld denken aan raffinageprocessen waarbij bio-grondstoffen gebruikt worden en dan de toepassing van BEX daarbij.

[0:35:59] Dus dan gaat het om bestaande productieprocessen.

[0:36:05] Dank u wel.

[0:36:07] Nergens, maar nog een vraag.

[0:36:10] Ja, dank.

[0:36:11] De volgende vraag gaat over de industrie.

[0:36:13] U gaf aan aan het begin van de presentatie dat strategische autonomie ook een groot onderwerp was voor dit pakket.

[0:36:19] Er zijn best een aantal maatregelen genomen, ook om te voorkomen dat die weglek in de industrie nog verder toeneemt.

[0:36:24] Er zijn de laatste weken en maanden best veel negatieve zaken in het nieuws op dat vlak ook.

[0:36:27] Bedrijven die vertrokken, banen die verdwenen.

[0:36:30] In hoeverre is er ook rekening gehouden met de lange termijn investeringszekerheid voor de industrie?

[0:36:34] Want ik zie dat een aantal dingen ook naar voren in de tijd geschoven zijn.

[0:36:37] Is dat iets waar hierin gekeken is of is dat allemaal nog uitwerking ook richting Prinsjesdag, augustusbesluifing van een aantal zaken, bijvoorbeeld de nettarieven?

[0:36:48] Mevrouw Moes, ga je gang.

[0:36:50] Ja, ik denk een combinatie van beide.

[0:36:52] Dus er zijn maatregelen genomen die ook vooral op de korte termijn zaken tot stand moeten brengen, maar bijvoorbeeld

[0:36:59] wat er op Prinsjesdag straks gepubliceerd gaat worden rondom amortisatie, moet ook zeker die langetermijnzekerheid gaan geven.

[0:37:07] En de energieprijzen zijn daarin wel een van de belangrijkste factoren.

[0:37:12] Dank u wel.

[0:37:13] Die herkent.

[0:37:13] Nee, die amortisatie is er eentje en geldt hetzelfde dan voor de CO2-heffing, want ook daar staat van alles over de vormgeving in de toekomst.

[0:37:19] Is dat ook iets wat met vergelijkbare tijdslijnen in ieder geval vanuit jullie kant meegewerkt wordt?

[0:37:25] Mevrouw Moes.

[0:37:27] Voor de CO2-effing is met name het prijspad nu tot en met 2035 is duidelijkheid gegeven en de verlenging na 2032 dat geeft in die zin ook wel duidelijkheid over de middellange termijn daarvan.

[0:37:41] Waardoor bedrijven nu al rekening kunnen houden met daarmee in een business case.

[0:37:48] Dank u wel.

[0:37:48] Meneer Gimmes, u nog een vraag?

[0:37:50] Ja, ik heb inmiddels heb ik al meer vragen, voorzitter.

[0:37:55] Ik ga eens kiezen.

[0:37:56] Ik heb een vraag over het pakket.

[0:37:59] Daar zit veel, daar ben ik wel blij mee, aandacht voor mobiliteit.

[0:38:04] En die oppervlakte als nieuwe maat.

[0:38:07] Ik ben benieuwd hoe dat precies gaat uitwerken, maar die uitwerking is er nog niet.

[0:38:10] Landbouw ontbreekt eigenlijk grotendeels.

[0:38:13] En dat is deels een politiek debat, dat gaan we voeren.

[0:38:17] Maar ik heb ook wel een vraag over het doelbereik van internationale verplichtingen.

[0:38:22] Bijvoorbeeld de methaanopgave.

[0:38:25] Volgens mij hebben we daar een verplichting.

[0:38:28] Zijn alle maatregelen die we nu hebben voorgenomen, zijn die nou voldoende om aan die methanepledge te voldoen?

[0:38:35] Sowieso ben ik op zoek naar een doelbereik van de maatregelen en wat er aan beleid in gang wordt gezet.

[0:38:43] Deels moeten we wachten op de KEF, maar kan hier iets over worden gezegd?

[0:38:50] Mevrouw, even tijd kopen met zo'n vraag.

[0:38:55] Op alle vlakken is de landbouw natuurlijk onmisbaar in het realiseren van de verschillende doelen die we hebben.

[0:38:59] Dus dat geldt ook, dat geldt in brede zin.

[0:39:02] Dus met het startpakket wat nu uit de MCN is gekomen, wordt een bijdrage geleverd, daar gaan we naar kijken.

[0:39:10] gaat BBL ook naar kijken en tegelijkertijd is ons nog wat werk te doen richting augustus om dat verder te concretiseren en te aan te vullen.

[0:39:18] Onder andere ook omdat we op minder meerdere onderdelen verplichtingen hebben waar we aan moeten voldoen.

[0:39:27] Misschien is dat een informatiezoek, maar ik zou wel willen weten van hoe ver zijn we eigenlijk met deze pakketten als het gaat om onze invulling van bijvoorbeeld de methaan afspraken die we internationaal hebben gemaakt.

[0:39:39] Of ja, moet ik gewoon wachten tot de KEF en zal de PBL daar als scheidsrechter een nieuw inzicht te geven.

[0:39:45] Ik heb het even niet helemaal scherp.

[0:39:48] Mevrouw Weerdagen.

[0:39:49] Ja, daarvoor moeten we de aankomende klimaatnoten afwachten waarin we dit keus zullen meenemen.

[0:39:53] Ja.

[0:39:55] Mevrouw Kreugen met een vraag.

[0:39:58] Ik had een vraag over de IKC, de indirecte kostencompensatie.

[0:40:03] Die wordt, als je kijkt naar de meerjarenbegroting, gefinancierd uit het perceel verduurzaming industrie.

[0:40:12] Dus ten koste van welke activiteit om de industrie te verduurzamen gaat dat?

[0:40:21] Er is op dit moment een voorlopige invulling aangegeven waar we in augustus verder naar willen kijken, dus daar moeten we nog definitief naar kijken hoe we dat willen invullen, omdat dat ook zo'n effect zal hebben in de CAF waar je precies het geld vandaan zal alloceren.

[0:40:40] Maar het komt inderdaad vanuit de perceelindustrie, maar we moeten kijken naar uit welk onderdeel daarvan het precies gaat komen.

[0:40:49] Maar als nu al de cijfers ingeleverd zijn bij PBL, dan moet PBL toch met iets regelen.

[0:40:56] Dan kan je niet nog pas in augustus dat besluiten, want dan werkt het niet meer voor de KEV.

[0:41:01] Mevrouw Moes?

[0:41:03] We rekenen nu met de dekking en mevrouw Wedagemol moeten we maar aanvullen in die nodig vanuit de NIKI maatwerk en ook die VEKI.

[0:41:18] Dank u wel.

[0:41:19] Ik heb er nog eentje over de SDE.

[0:41:25] Ik ben blij dat het toch voor 2026 weer open kan gaan.

[0:41:29] Dat had nog wat voet in de aarde, begreep ik, maar daar gaat mijn vraag niet over.

[0:41:34] Kijk, voor één jaar is er nu duidelijkheid en dat is fijn, maar voor de jaren daarna niet.

[0:41:40] Er is natuurlijk een bezuiniging afgesproken die

[0:41:43] Misschien in eerste instantie niet klinkt als materiële gevolgen hebbend, maar dat heeft die bezuiniging wel degelijk.

[0:41:50] Zeker bij de ontwikkeling van sommige prijzen.

[0:41:52] We hebben het net al over het CCS gehad en de ETS-prijs.

[0:41:55] Ja, in één keer blijkt het toch wat minder rendabel allemaal, vooralsnog.

[0:42:00] Wat mag ik verwachten over de komende jaren in de SD1++?

[0:42:04] Wat kan daar ambtelijk over gezegd worden?

[0:42:08] We hebben in het pakket duidelijk aangegeven dat we voor 2026 indicatief 8 miljard ter beschikking hebben.

[0:42:22] Nu is het wel zo dat we het openstellingsbudget van de SDE altijd in het lopende jaar vaststellen aan het begin van het jaar, dus we zullen uiteindelijk

[0:42:30] begin 2026 definitief vaststellen wat het openstellingsbudget gaat worden.

[0:42:34] En we hebben ook aangegeven in het pakket dat er komend voorjaar weer gekeken gaat worden naar 2027 en niet dus pas begin 2027, met het idee dat dat vraagstuk dan ook weer in de volgende budgetaire cyclus meeloopt.

[0:42:51] We hebben nu ook gemerkt, want we beginnen altijd met die ronde van volgend jaar, beginnen we altijd in het voorjaar met uitvragen bij marktpartijen en zo, en dan is het gewoon prettig

[0:43:00] als je alvast wat duidelijkheid kan geven over waar je ongeveer uit gaat komen.

[0:43:05] Dus op die manier hebben we dat in ieder geval voor de komende twee jaar proces afgesproken.

[0:43:10] Ja, en op de lange termijn is het gewoon best wel ingewikkeld, want u verwijst zelf al naar de ramingen, en dat die ramingen nogal kunnen fluctueren, zowel door de marktprijzen, maar ook bijvoorbeeld mochten voorheen verleende beschikkingen alsnog niet tot realisatie komen.

[0:43:26] Dan kan het dus ook nog zo zijn dat er budget vrijvalt,

[0:43:30] Ja, en dat weten we altijd gedurende het proces.

[0:43:34] Dus we verwachten, zeg maar, voor de openstelling volgend jaar verwachten we ook weer een update van die ramingen en ook een update over of er nog budget gaat vrijvallen.

[0:43:44] Dus dat is het antwoord.

[0:43:46] Dank u wel.

[0:43:49] Nog een vervolgvraag, meneer Grimwis?

[0:43:51] Nee?

[0:44:00] Ja, misschien toch nog één keer om het heel scherp te hebben.

[0:44:03] Door eigenlijk die opmerkingen over de CO2-heffing, daar staan die drie plusjes bij, maar dat is dus eigenlijk drie plusjes waarvan de kans eigenlijk gegeven dat de maatregel behelst het in de tijd vooruitschrijven.

[0:44:18] De kans reëel is dat het na 2030 die winst valt.

[0:44:23] Dus hoe kan ik deze plusjes lezen in relatie tot een KEF die gewoon

[0:44:29] een uitspraak doet over 2030.

[0:44:35] Ja, ik hoop dat BBL wel een betere reflectie op dit pakket gaat geven dan alleen een precies getal in 2030, wat wel heel erg cruciaal is, maar in principe zijn we ook bijna benieuwd naar de vraag van wat doet dit pakket überhaupt, zeg maar, ook als dat dan net in 2031 het geval zal zijn.

[0:44:57] Ik durf niet te zeggen wat het effect precies in 2030 zal zijn.

[0:44:59] Aan de ene kant kan je zeggen van de industrie krijgt langere tijd, dat is ook zo.

[0:45:03] Tegelijkertijd verwacht je vanaf

[0:45:05] van die verhoging van het prijspad voor de periode na 2030, na 2032, ook wel een soort van anticiperend effect, juist omdat die investeringen in de industrie, die kunnen niet op elk moment, dus daar moet toch worden aangezoten, maar natuurlijk een vervangmoment in de industrie.

[0:45:22] En dan kijken ze niet naar de CO2-heffing in dit jaar, maar dan kijken ze naar de CO2-heffing voor de komende 10, 15 jaar, waarin die investering zich terug moet verdienen.

[0:45:32] Dat maakt dat het best lastig is om te zeggen van hoe werken die verschillende effecten op elkaar in en zal daar op een gegeven moment een positief effect gaan overstijgen, zeg maar.

[0:45:44] Maar wanneer dat precies het geval zal zijn en of dat in 2030 al het geval is, dat moeten we echt afwachten.

[0:45:50] Maar ik zeg niet zomaar dat dat niet het geval kan zijn.

[0:45:56] En zijn er, of in deze lijst, een aantal dingen die geen plusjes hebben?

[0:46:03] In hoeverre kunnen dat ook minnetjes zijn?

[0:46:06] En zijn er nog andere minnetjes die niet in deze lijst staan?

[0:46:10] Ik verwacht geen minnetjes, dus er zijn geen maatregelen genomen die een negatief effect hebben op doelbereik.

[0:46:17] Ik verwacht juist eerder een paar plusjes die wij niet hebben durven toekennen.

[0:46:20] We bespraken onder andere net het randvoorwaarden pakket waar wij in principe geen megaton aan hebben gekoppeld, maar waarvan we wel degelijk een effect verwachten in de CAF, alleen waarvoor het voor ons gewoon iets te

[0:46:30] ingewikkeld was, juist omdat die maatregelen vaak ook samenhangen.

[0:46:33] Bijvoorbeeld een CO2-heffing in de industrie heeft ook effect op de prikkels voor CCS.

[0:46:38] Zo heeft ook een randvoorwaarden pakket gericht op de prikkels voor CCS.

[0:46:42] Het klimaat voor ons bijvoorbeeld, daar is geen enkele megaton aan toegekend, terwijl we daar werkelijk ook wel keuzes maken.

[0:46:47] Alleen dat is ook vanuit de gedachte dat we ons niet rijk willen rekenen en het best ingewikkeld is om naar het effect van individuele maatregelen te kijken, hebben we dit soort keuzes wel gemaakt.

[0:46:58] Dus ik verwacht dat er stiekem nog wel wat

[0:47:00] Nou ja, plusjes inzitten die we nu niet zien.

[0:47:03] En ik ken geen maatregelen die tot een minuutje kunnen lijken.

[0:47:07] Ook bijvoorbeeld de aanpassing in de energiebelasting.

[0:47:10] Omdat die via de vaste teruggave is gedaan, verwachten we daar geen negatieven op energiebesparing.

[0:47:14] Wat wel het geval zou zijn als je de tarief zou aanpassen.

[0:47:17] Dus dat soort maatregelen verwacht ik niet dat dat een negatief effect heeft.

[0:47:23] Dank u wel.

[0:47:23] Nog een vraag?

[0:47:24] Neem.

[0:47:25] Geen vragen meer?

[0:47:27] Nee?

[0:47:27] Dan dank ik jullie voor het geven van deze technische briefing en de uitgebreide vraag-en-antwoord sessie.

[0:47:35] Dank daarvoor.

[0:47:35] Dank aan de collega's aan de Kamerleden.

[0:47:38] Dank aan de collega's van de Tweede Kamer voor het mogelijk maken van deze technische briefing.

[0:47:41] En dan sluit ik deze zitting.