Nationale veiligheid en weerbaarheid

[0:00:00] veiligheid en de weerbaarheid.

[0:00:01] Een speciaal welkom aan de heer Van Wil, aan de Kamerleden, aan de mensen op de publieke tribune en natuurlijk aan de mensen die vanuit de verre dit debat aan het volgen zijn.

[0:00:13] Wij beginnen met een eerste ronde van vier minuten, vier minuten spreektijd.

[0:00:18] Een aantal interrupties is mogelijk, maar niet meer dan zes, zeg ik er van tevoren bij.

[0:00:24] Het is een buitengewoon belangrijk onderwerp.

[0:00:26] Daar zijn we ons allemaal ter lege van bewust.

[0:00:28] En daarmee geef ik dan het woord nu aan de heer Van Nispen van de SP.

[0:00:32] Dank u wel, voorzitter.

[0:00:33] Er speelt veel en de onrust in de wereld neemt toe.

[0:00:36] En het is dan ook goed dat we ons bewustzijn aanscherpen over nationale veiligheid en onze weerbaarheid bij rampen, aanslagen, stroomuitval en andere calamiteiten.

[0:00:44] Maar ik maak me wel zorgen over de manier waarop het kabinet hiermee omgaat.

[0:00:47] En we zien heel veel woorden, maar nog niet zo heel veel hele concrete acties en daden.

[0:00:52] In de voorjaarsnota is 70 miljoen euro gereserveerd voor nationale weerbaarheid, een bedrag dat pas vanaf 2027 beschikbaar komt.

[0:00:59] Maar ik dacht dat die dreiging er nu was en dat die niet wacht tot 2027.

[0:01:04] En bovendien, het is toch enigszins karig, zeker in vergelijking met de miljarden investeringen in Defensie.

[0:01:10] Daarom vraag ik de minister, is er nou wel of geen serieuze dreiging?

[0:01:14] En als die dreiging er is, wat het kabinet zelf zegt, waarom wordt er dan zo weinig en zo laat geïnvesteerd in de weerbaarheid van de samenleving?

[0:01:22] De minister heeft iedereen opgeroepen een noodpakket in huis te halen.

[0:01:25] Nou, vind ik op zichzelf een goede oproep, maar daarmee reist ook de vraag, stopt hier dan de verantwoordelijkheid van de overheid?

[0:01:31] Niet iedereen heeft namelijk dezelfde mogelijkheden om zich voor te breiden.

[0:01:35] En de oproep van de minister, bijvoorbeeld om 500 euro content geld in huis te halen, vind ik zelf echt wereldvreemd.

[0:01:41] Echt wereldvreemd.

[0:01:43] Want de meeste mensen kunnen zo'n bedrag toch helemaal niet oppotten als ze al moeite hebben om het eind van de maand te halen.

[0:01:48] En daarbij bereikt zo'n oproep wel iedereen.

[0:01:51] Bijvoorbeeld ook de mensen in de Bijlmer, Rotterdam-Zuid, Heerlen-Noord of Hoge Vugten in Breda.

[0:01:57] Hoe gaat de minister ernaar voor zorgen dat zijn oproep echt iedereen bereikt?

[0:02:04] En bovendien, daar wijst ook het Sociaal Cultureel Planbureau op, is echte weerbaarheid meer dan een noodpakket met kaarsen en een radio.

[0:02:09] Weerbaarheid vraagt om sociale samenhang in de samenleving, vertrouwen tussen mensen en de bereidheid om elkaar te helpen, ook buiten de eigen kring.

[0:02:17] Maar precies daar wringt het, want door structurele ongelijkheid zijn groepen in onze samenleving uit elkaar gegroeid.

[0:02:22] Veel mensen komen nog nauwelijks uit hun eigen bubbel.

[0:02:25] Zoals de SCP-directeur zegt, is investeren in sterke verbonden gemeenschappen even hard nodig als investeren in defensie.

[0:02:31] En mijn vraag aan de minister is dan ook, wat vindt hij van deze analyse van het Sociaal Cultureel Planbureau en wat doet hij concreet om de sociale samenhang te versterken?

[0:02:41] Nog een andere vraag, komt er specifiek aandacht voor de belangen van kinderen in het crisisbeleid?

[0:02:46] Graag een reactie van de minister op deze terechte oproep van UNICEF.

[0:02:50] En weer een andere vraag over de reddingsbrigade, die draait voor een groot deel op vrijwilligers.

[0:02:53] Wat doet de minister nou om ervoor te zorgen dat organisaties zoals deze alles in huis hebben om hun werk goed te kunnen doen als het erop aankomt?

[0:03:00] Organisatorisch, financieel en juridisch.

[0:03:03] Ook daarop graag een reactie.

[0:03:06] Ik zei het al, 70 miljoen bij voorjaarsnota voor nationale weerbaarheid.

[0:03:09] Nog onduidelijk waarvoor precies, door wie, waaraan te besteden en volgens mij wat laat.

[0:03:14] Maar eigenlijk blijft er van dit bedrag ook weinig over door de bezuinigingen elders.

[0:03:17] Neem bijvoorbeeld de veiligheidsregio's.

[0:03:19] Die voeren cruciale taken uit op het gebied van de brandweerzorg, rampen- en crisisbeheersing en medische hulpverlening.

[0:03:25] En daarop wordt nu bezuinigd door de brede doeluitkering rampenbestrijding te korten met 10 procent.

[0:03:30] Maar dat staat toch haaks op de ambitie van de minister om te bouwen aan een veilige en weerbare samenleving.

[0:03:36] En een van de praktische uitwerkingen van deze korting is dat er brandweerkazernes dreigen te sluiten.

[0:03:40] Volgens mij precies wat je niet nodig hebt.

[0:03:42] Want die spelen een belangrijke rol, of zouden moeten gaan spelen, in de noodstructuur, bijvoorbeeld als lokale steunpunten.

[0:03:47] Dus volgens mij is dit compleet onlogisch en tegenstrijdig.

[0:03:50] Dus die verhouding, die deugt niet, die klopt niet, die had van tafel gemoeten, is er niet gebeurd.

[0:03:54] Maar ook de bezuinigingen op de gemeentes, die vormen een probleem.

[0:03:57] Zij moeten die steunpunten immers gaan inrichten waar mensen naartoe kunnen voor stroom, schoon water of medicijnen.

[0:04:02] Maar met welk geld moet de gemeente dat gaan doen?

[0:04:04] Dit klinkt opnieuw als een extra taak voor gemeenten zonder bijbehorende middelen.

[0:04:07] En dat is niet de eerste keer.

[0:04:10] Kortom, voorzitter, het kabinet roept iedereen op om zich voor te bereiden.

[0:04:13] Wees voorbereid, is de boodschap.

[0:04:15] Maar intussen lijkt het juist de overheid zelf die niet goed is voorbereid.

[0:04:19] Want als we van mensen verwachten dat zij verantwoordelijkheid nemen, dan moet de overheid dat toch zeker ook doen.

[0:04:24] Dank u wel.

[0:04:27] Dank u, meneer Van Nispen.

[0:04:28] En dan geef ik daarmee het woord aan de heer Eerdmans.

[0:04:32] Dank, dank voorzitter.

[0:04:34] We denken elke dag dat het normaal is dat we water uit de kraan krijgen, stroom uit het stopcontact en geld uit de automaat.

[0:04:39] Maar is dat zo?

[0:04:40] Is dat niet iets wat heel snel kan veranderen?

[0:04:42] Ik vind het een oprecht wonder, voorzitter, hoe veilig en vrij wij leven in Nederland en in Europa.

[0:04:46] En daar bedoel ik mee dat onze veiligheid zomaar op de proef gesteld kan worden, zowel fysiek als cyber.

[0:04:52] En ik denk dat wij op een dunne lijn van beschaving lopen.

[0:04:54] als wereld eigenlijk.

[0:04:57] China, Iran, Rusland, Pakistan, dat zijn landen die het conflict opzoeken door radicale dictators met potentieel domino effect richting het westen.

[0:05:06] En wie meer wil weten hierover kan ook even op de Telegraafsite kijken, er staat nog steeds een artikel, de zeven kruidvatten die Nederland zomaar een oorlog in zouden kunnen slepen.

[0:05:14] En voorzitter, hoor ik vaak mensen zeggen, ja, hoe groot is die kans nou, Joost?

[0:05:17] Van wie zou dat moeten komen?

[0:05:19] Ik denk dat ons gewone leven juist heel snel fors ontregeld kan worden.

[0:05:23] En ik vind dat we daar te naïef en te luchtig over doen.

[0:05:26] Ik zeg niet dat de minister dat doet in zijn brief, maar ik vind dat we in het algemeen die houding hebben.

[0:05:30] En dan zijn we een week bezig met een rookbom, maar volgens mij is de echte uitdaging hoe weerbaar zijn wij nou als Nederland als er echt een directe aanval komt, voorzitter.

[0:05:40] En volgens mij zijn we

[0:05:42] Eerder snowflakes, heel eerlijk, dan bushcrafters, om het zomaar te zeggen.

[0:05:46] Ik vind onze luxe kindjes die al in paniek raken als de batterij van de telefoon leeg is, geen idee hoe we het moeten redden zonder iPhone.

[0:05:53] Dus ik denk dat het een enorme bende wordt als wij echt serieus op de proef gesteld worden.

[0:05:57] Ieder voor zich, geen hond bekormt zich om de ander of mensen in nood.

[0:06:00] Dus ik maak me best wel zorgen of we met z'n allen echt zijn voorbereid op een crisissituatie.

[0:06:05] Ondanks de oproep terecht van het kabinet om een eigen noodpakket in huis te hebben, 500 euro cash,

[0:06:10] Slechts 28 procent van de mensen heeft daar pas aan voldaan.

[0:06:14] Hoe tevreden is de minister met die tussenstand?

[0:06:17] En Nederland heeft dus geen schuilkelders, om eens wat te noemen.

[0:06:20] En dat blijft voorlopig zo, zei de voorganger van minister Van Weel vorig jaar.

[0:06:24] Jezielgus, is dat nou zo verstandig?

[0:06:25] In Duitsland wordt gewerkt aan een Schutzraumconcept, het schuilruimteplan.

[0:06:30] Om bestaande infrastructuur, dan doen we parkeergarages, de metrostations, ondergrondse kelders, om in geval van nood naar toe te kunnen.

[0:06:37] Voorzitter, tijdelijke schuilplaatsen, is het niet toch verstandig?

[0:06:41] Of vindt u dat we dan...

[0:06:42] Paniek saai, ik denk het niet.

[0:06:44] Voorzitter, het kabinet staat achter de paraatheidsvoorstellen van de Europese Commissie.

[0:06:47] Onder meer de Paraatheidsdag en meer aandacht voor scholen.

[0:06:50] Prima, daar ben ik blij mee.

[0:06:52] De GGD heeft nog wel de vraag uitstaan hoe nou die 300 miljoen bezuinigingen op de pandemische paraatheid in relatie kunnen worden gezet tot de weerbaarheid van Nederland.

[0:07:00] Voorzitter, dan ga ik naar de stroomstoring in Spanje.

[0:07:02] De oorzaak lijkt duidelijk op een verkeerde energiemix, te veel afhankelijkheid van zon en wind, met alle gevolgen van dien.

[0:07:07] En er zijn signalen, zegt de oppositie in Spanje, dat hoge ambtenaren al wisten

[0:07:12] van deze situatie, dat het eraan staat te komen.

[0:07:14] Kan de minister iets zeggen over de kans op een Nederlandse gigantische stroomstoring?

[0:07:19] En kan de minister garanderen dat er altijd een stabiele energiemix is die prevaleert boven de duurzaamheidsambities?

[0:07:25] Voorzitter, er is in die tijd voor een stresstest voor stroomuitval, om dat gewoon te toetsen in Nederland.

[0:07:31] In Spanje werd de schade voor de economie op 8 miljard becijferd van de stroomstoording.

[0:07:38] En voorzitter, tot slot ga ik naar de NAVO-top.

[0:07:40] Het wordt misschien wel de belangrijkste NAVO-top van...

[0:07:42] van ooit, die wij hier gaan huisvesten.

[0:07:46] Er wordt gigantisch aan de weerbaarheid, zeg maar, gewerkt.

[0:07:49] Na 4 en 5 mei hebben we denk ik ook wel wat om ons zorgen over te maken.

[0:07:52] En dan hoor ik de burgemeester zeggen, van Zanem, ja, er moet wel ruimte blijven voor kleine demonstraties eigenlijk.

[0:07:57] Dat kunnen we niet helemaal wegzetten.

[0:07:58] Maar waarom eigenlijk?

[0:07:59] Waarom kunnen we niet zeggen voor deze gigantische veiligheidsrisicotop moeten wij alle demonstraties naar het Malieveld verplaatsen of elders?

[0:08:07] Voor die twee dagen is de belang niet veel hoger van de veiligheid dan, ja, in dit geval het recht op demonstreren dichtbij deze hooggeplaatste mensen.

[0:08:20] Voorzitter, we willen toch niet het risico lopen dat BBC en CNN hun journaals gaan openen met Extinction Rebellion.

[0:08:26] Laten we dat voorkomen.

[0:08:27] Voorzitter, dan mijn laatste zin.

[0:08:30] Hoe zit het met de rest van Nederland?

[0:08:31] We weten dat heel veel agenten worden versleept naar Den Haag natuurlijk voor de top.

[0:08:36] Maar is het dan nog wel zo veilig in de rest van het land?

[0:08:39] Er wordt gevreesd door gemeenten voor een waterbed effect.

[0:08:41] Dan hebben wij geen mensen meer om, ik noem maar wat, een universiteit te beschermen als er wordt gedemonstreerd of andere grootschalige mogelijke ordeverstoringen.

[0:08:53] Voorzitter, denk maar aan Scheveningen wat er laatst gebeurd is.

[0:08:54] Ik wou graag weten hoe het zit met die gevaren, voorzitter.

[0:08:57] En dan sluit ik af.

[0:08:58] En dank voor de coulance.

[0:09:00] Dank, meneer Eerdmans.

[0:09:02] Ik stel vast dat we hartstikke goed op schema liggen en ik zou verwachten dat we ook net zo doorgaan in de rest van dit debat.

[0:09:08] En daarmee geef ik het woord aan de heer Van Houdelingen.

[0:09:11] Ja, dank u, voorzitter.

[0:09:13] Ik ga gelijk van start.

[0:09:13] We hebben vandaag over weerbaarheid en we hebben vragen gesteld 29 januari al over de NAVO-weerbaarheidsdoelen en die zijn nog steeds niet beantwoord.

[0:09:20] En we begrijpen van het ministerie van VWS dat dat komt omdat de minister, die toch hier primair verantwoordelijk voor is, dat niet wil ondertekenen, terwijl de vragen al wel beantwoord zijn.

[0:09:28] Dus mijn vraag is, klopt dat?

[0:09:30] Ja, waarom moet het zo lang duren?

[0:09:32] Waarom worden die vragen niet ondertekend en doorgestuurd naar de Kamer?

[0:09:35] Dan had ik dit debat ook beter kunnen voorbereiden.

[0:09:36] Dat is mijn eerste vraag.

[0:09:37] Mijn tweede vraag betreft eigenlijk een vraag die ik eerder heb gesteld, maar ik in het vorige debat geen duidelijk antwoord heb gekregen.

[0:09:42] Klopt het wel of niet?

[0:09:43] En het kan een ja-nee-antwoord zijn dat ministers vlak na hun aantreden afgelopen zomer op het ministerie van de Algemene Zaken

[0:09:50] ...door de NCTV zijn geïnformeerd over de NAVO-weerbaarheidsdoelen... ...waaraan ze zich moeten of geacht worden te committeren.

[0:09:56] Komt dat wel of niet?

[0:09:58] En als het niet klopt, dan hoor ik graag van de minister... ...waar zit ik dan feitelijk fout in deze bewering?

[0:10:03] Derde vraag.

[0:10:04] Dus er zijn zeven gebieden waar die NAVO-weerbaarheidsdoelen geldig zijn... ...en waar ze op betrekking kunnen hebben.

[0:10:08] Bijvoorbeeld de continuïteit van de overheid, energievoorziening.

[0:10:11] Gaat die allemaal aflopen?

[0:10:12] Eén van de gebieden waar ze in ieder geval voor gelden, is pandemisch apparaat.

[0:10:15] Dat hebben we het vorige debat ook uitgebreid over gehad.

[0:10:17] Mijn vraag, dus mijn derde vraag aan de minister, voorzitter...

[0:10:20] Onder welk van die zeven categorieën die er dus zijn, valt pandemische wraad uit?

[0:10:25] Dus dat is een hele concrete vraag.

[0:10:26] Dus dat is vraag drie.

[0:10:28] Vraag vier in een brief die het kabinet heeft gestuurd op 12 mei, staat de volgende zin.

[0:10:32] De NAVO-weerbaarse doelen zijn onder coördinatie van de NCTV door departementen uitgewerkt.

[0:10:37] En dat is mijn vraag.

[0:10:38] kunnen we die uitwerking krijgen of is die geheim?

[0:10:40] Dat is mijn vierde vraag.

[0:10:42] Vijfde vraag, dus de presentaties waar ik het net over had, die aan de kabinetsleden zijn gegeven afgelopen zomer, die zijn geheim volgens mij, maar dat is dan wel mijn vijfde vraag.

[0:10:51] Klopt het dat die geheim zijn?

[0:10:52] En dan is mijn zesde vraag,

[0:10:54] Wat is de reproducering?

[0:10:55] Dus wat is het geheimoudersniveau?

[0:10:57] Dat is de zesde vraag.

[0:10:58] Ik nummer bewust, voorzitter, mijn vraag.

[0:10:59] Ik hoop dat ze ook zo beantwoord kunnen gaan worden straks.

[0:11:02] Dus wat is de reproducering?

[0:11:03] En wie, dat is dan de zevende vraag, wie bepaalt die reproducering?

[0:11:07] Is dat de regering zelf of is dat de NAVO?

[0:11:09] Dat zou ook kunnen natuurlijk.

[0:11:10] Vraag acht, is de minister bereid om die briefings vrij te geven?

[0:11:14] Dat is vraag acht.

[0:11:15] En nou vraag negen, als het niet zo is, we hebben daar natuurlijk al een debat over gehad, want je zegt van ja nou dit zit er gevoelige informatie in, kunnen we dan op zijn minst de briefing krijgen als Kamer die dus aan minister Agemeijs verstrekt, dat weten we, sinds die begrotische onderhandeling van vorige week.

[0:11:26] van afgelopen herfst, waarin minister Agema zelf duidelijk te kennen geeft, ja, ik moet die bezuiniging die ingepland stond van 300 miljoen op pandemie-sparate, ja, die kan ik niet doorvoeren, want ik kan dat niet doen vanwege de NAVO-weerwijsdoelen.

[0:11:39] Dus daar is zij over geïnformeerd.

[0:11:41] Dat leidt geen enkele twijfel.

[0:11:42] Dat heeft ze zelf herhaaldelijk gezegd.

[0:11:43] En die briefing, die zou ik graag willen ontvangen.

[0:11:45] En waarom?

[0:11:46] Dan licht ik dat gelijk even toe, omdat wij een ministerieke verschil van inzicht hebben, want de minister zei in het vorige debat van ja, het is eigenlijk een inspanningsverplichting.

[0:11:53] Terwijl alles wat minister Arum heeft gezegd wijst op een resultaatsverplichting.

[0:11:56] Dat is nogal ernstig.

[0:11:57] En dan kunnen we natuurlijk uit die briefing halen wat hier het geval is.

[0:11:59] Dus het lijkt me heel belangrijk dat de Kamer die brief in ieder geval krijgt.

[0:12:02] Dan de tiende vraag.

[0:12:04] Wie nam, dat is ook een hele belangrijke vraag, wie nam het initiatief voor die briefings?

[0:12:07] Ze hebben dus plaatsgevonden in het ministerie van Algemene Zaken.

[0:12:09] Was dat de minister-president, dat ligt dan misschien voor de hand, of was dat wellicht zijn voorganger?

[0:12:15] Minister-president Rutte en nu nu secretaris-generaal van de NAVO.

[0:12:18] Ik ga door naar mijn laatste vraag, voorzitter.

[0:12:20] En dat vind ik ook een hele belangrijke vraag.

[0:12:22] Want als het gaat om die pandemische paraten, dat stond in het hoofdlijnakkoord.

[0:12:25] Daar zou 300 miljoen op worden bezuinigd.

[0:12:26] Dus hebben we verkiezingen gehad.

[0:12:27] De verkiezer heeft gesproken.

[0:12:29] De PVV heeft het goed gedaan.

[0:12:30] Die hebben dit eruit onderhandeld.

[0:12:32] En dan ineens wordt de minister geïnformeerd naar haar aantreden.

[0:12:34] Dit is toch allemaal gebeurd.

[0:12:35] Van ja, nee, dat kunt u toch niet doen.

[0:12:36] Dus wat de NAVO wil, dat gaat voor.

[0:12:38] En dat is haar verdieping.

[0:12:39] verteld door de SCTV, door de inrichtingsdiensten.

[0:12:41] Ja, dat lijkt me nogal ernstig, want dan heb je zo'n situatie dat dus wat onze kiezer wil, onze burger wil, wordt overruled door geheim, nogmaals, alles is geheim, niks is hiervan openbaar, geheime NAVO-doelstellingen die dus belangrijker zouden zijn en dat dus het regeer kan overrulen.

[0:12:55] We hebben daar één voorbeeld van, en daar is mijn vraag, de minister wil waarschijnlijk al die documenten niet vrijgeven, maar kunnen we dan op z'n minst het aantal keer ontvangen, dus minstens één keer, waarin dus deze NAVO-weerbaarheidsdoelingen het regeerakkoord hebben overruled?

[0:13:07] Dat ministers dus, en het kunnen alle ministers in principe zijn, dus hun beleid hebben bijgesteld onder druk van de NAVO.

[0:13:13] Dat is mijn laatste vraag, voorzitter.

[0:13:14] En ik hoop en het is ook een verzoek om dat deze vragen kort en bondig, dat zal u ook op prijsstellen beantwoord worden.

[0:13:20] Ik heb ze nu genummerd, dus mocht er een vraag niet beantwoord worden, dan zal ik rappeleren en dan hoop ik dat dat niet ten koste gaat van mijn interrupties.

[0:13:25] Dank u, voorzitter.

[0:13:27] Dank, meneer Van Houwelingen.

[0:13:29] Ik tel de elf vragen.

[0:13:33] Dit is even een afleidend geluid.

[0:13:37] Ik tel de elf tamelijk gesloten vragen in vier minuten.

[0:13:43] Daarmee geef ik het woord aan de heer Siks-Dijkstra.

[0:13:46] Dank u wel, voorzitter.

[0:13:47] En allereerst complimenten aan de regering voor de kabinetsbrief van afgelopen december.

[0:13:51] Het is goed dat wij voor het eerst in samenhang uiteenzetten wat een weerbare maatschappij inhoudt en welke opgave er ligt om dat te bereiken, tegen het licht van de huidige oorlogs-, cyber- en hybride dreigingen.

[0:14:01] We zijn ook blij met het feit dat vanaf 2027 een bedrag van 70 miljoen euro per jaar beschikbaar wordt gesteld op de JNV-begroting om de maatschappelijke weerbaarheid te vergroten.

[0:14:10] zijn benieuwd hoe dit verder concreet vorm zal krijgen.

[0:14:13] Mijn fractie is ook voorstander van de Whole of Society aanpak.

[0:14:16] Vorige week was ik met de Commissie Digitale Zaken in Estland en daar is men zich maar al te bewust van de Russische dreiging en de belang van paraatheid en weerbaarheid als hele samenleving.

[0:14:26] Dat vereist dat burgers wel weten wat ze moeten doen en wat van hen wordt verwacht in situaties van nood.

[0:14:30] We hebben in Nederland bijvoorbeeld wel Denk Vooruit.nl, maar als het internet eruit ligt hebben we daar niets aan.

[0:14:34] Dan zou je willen dat er een algemene fysieke handleiding beschikbaar is, zoals in de Scandinavische landen.

[0:14:40] De minister geeft aan dat hij heeft gekeken naar ervaring in deze landen.

[0:14:43] Kan hij al een update geven over de realisatie van niet internetafhankelijke manieren van het inlichten en voorbereiden van burgers?

[0:14:49] In Estland, zou ik mij laten vertellen, werken ze met een model waarbij niet-militairen in stelling worden gebracht om in crisistijd bijvoorbeeld op wijkniveau ervoor te zorgen dat mensen geholpen worden in noodsituaties en er geen grote paniek uitbreekt.

[0:15:01] Wat ons betreft zou dit model ook voor Nederland interessant zijn, met de gemeente dan als aanspreekpunt.

[0:15:06] Misschien is het ook iets wat kan helpen om de jongerenparticipatie aan te wakkeren waar het kabinet terecht als aandachtspunt op terugkomt in haar brief.

[0:15:14] Is de minister bekend met dit model en hoe kijkt hij daar tegenaan?

[0:15:17] Het is belangrijk dat werk wordt gemaakt van strategische voorraden, zoals medicijnen, gas en drinkwater.

[0:15:22] En ik hoor ook graag van de minister een concreter tijdspad wanneer het overzicht van strategische voorraden er is en wanneer de reserves vervolgens waar nodig op orde worden gebracht.

[0:15:31] Dank meneer Siks-Dijkstra.

[0:15:33] U heeft een interruptie van het lid Michon Derksen.

[0:15:36] Ja, dank u wel.

[0:15:37] Ik wilde ook de heer Siks-Dijksdra nog wat airtime geven om over zijn bezoek aan Estland te spreken, want ik heb daar ook een terugkoppeling op gehoord van een collega en dat vond ik heel interessant.

[0:15:47] Ik kan de heer Siks-Dijksdra ook aangeven, want het gaat, hij heeft het nu over de communicatie, hoe communiceer je als internetuitleg, maar ik begreep dat ook juist daar een van de succesfactoren is, dat iedereen weet wat zijn rol is of wat zijn taak is als er zich een crisis voordoet.

[0:16:04] Is dat inderdaad zo?

[0:16:07] En daar zullen toch ook mensen zijn die altijd weer een ander beeld hebben van hun eigen rol dan dat een ander heeft.

[0:16:12] Dus hoe gaat dat dan in de praktijk?

[0:16:14] Werkt dat?

[0:16:15] Ja, dank voor de vraag.

[0:16:16] Dat is inderdaad waaraan ik refereerde en dat vond ik dus heel inspirerend, dat inderdaad in Estland niet alleen gekeken wordt naar formele rollen, dat van defensie en dat van bestuurders, maar ook juist de stille krachten in de samenleving, volgens mij noemen ze het daar white units, ik ben me er niet op vast, maar dat heeft de DenkTank mij verteld, die ook in stelling worden gebracht, in wijken, op plekken waar het nodig is om inderdaad mensen bij elkaar te houden en ook wel te zorgen voor die

[0:16:41] maatschappelijke cohesie dat dat wanneer de echt crisis is de paniek niet uitbreekt.

[0:16:46] En ik vond dat een heel interessant model.

[0:16:48] Ik ben benieuwd in welke mate de minister bekend is daarmee of anders of hij bereid is om met Estland in gesprek te gaan om daar de lessons learned te horen.

[0:16:57] Want ik denk dat dat wel een goede stap zou kunnen zijn.

[0:17:00] Uiteraard collega Michonne Derksen zegt terecht.

[0:17:04] Heeft iedereen altijd een goede taakopvatting?

[0:17:05] Dat weet ik niet.

[0:17:06] Maar het is natuurlijk wel goed om als gemeente een paar aansprekpunten te hebben in de wijk en dat kunnen, wat mij betreft dus, kunnen personen zijn met status in de wijk, maar dat kunnen bijvoorbeeld ook jongeren zijn die zeggen ik wil dat bijdragen en ik ben nog zoekende hoe ik mijn rol in deze maatschappij kan vormgeven zonder dat je gelijk naar een heel dienstplichtmodel toegaat.

[0:17:26] Dus wat dat betreft vond ik dat inspirerend en ben ik wel benieuwd of daar ooit een verkenning naar geweest is en of we daar iets over kunnen horen.

[0:17:33] Dank.

[0:17:34] Tot zover deze interruptie.

[0:17:36] Gaat u door, meneer Sixte Ekstra.

[0:17:38] Oh, neem me niet kwalijk.

[0:17:39] Mevrouw Mutluw van PvdA GroenLinks, die heeft ook een interruptie.

[0:17:42] Dank u wel, voorzitter.

[0:17:43] Want voordat we de status van Estland hebben, zullen we ook de basis op orde moeten hebben.

[0:17:48] En ik hoorde collega de minister complimenteren over het feit dat er 70 miljoen wordt uitgetrokken voor de nationale weerbaarheid.

[0:17:56] Voor mij is dat too little too late vanaf 2027.

[0:18:01] Ten meer, omdat we weten dat heel veel brandweerposten straks gesloten moeten worden, de veiligheidsregio's niet gecompenseerd worden, de korting op de BD-URR is er nog, dus mijn concrete vraag is, zeker richting mijn collega die in de coalitie zit,

[0:18:19] Hoe kunnen we die basis wel op orde krijgen, gelet op de minimale bedragen die nu worden uitgetrokken en dit soort kortingen die dus niet worden teruggedraaid?

[0:18:28] Ja, dan heb je niks aan het Estlands model als de basis niet op orde is.

[0:18:35] Begrijpelijke vragen en ergens ook wel terecht.

[0:18:37] Het is natuurlijk niet zo dat deze 70 miljoen jaarlijks het enige is wat naar dit domein gaat.

[0:18:44] Afgelopen begrotingsbehandeling ook voor dit jaar al echt wel vele tientallen miljoenen voor nationale veiligheid uitgetrokken, wat natuurlijk ook bijdraagt aan de weerbaarheid.

[0:18:53] Het punt over brandweer.

[0:18:54] is terecht, geef ik ruitelijk toe.

[0:18:57] De basisstaken van de brandweer moeten altijd uitgevoerd gaan worden.

[0:19:00] En ik heb ook de brief gelezen die ons is toegezend.

[0:19:02] En wat dat betreft, ik ben niet het woord voor de brandweer en deze minister gaat er ook niet over, maar met elkaar moeten we natuurlijk regelen dat die basisstaken gewoon op orde zijn.

[0:19:11] Daar waar gezegd wordt, de bezuinigingen kunnen ertoe leiden dat minder brandweerkazernes ingericht zouden kunnen worden als noodsteunpunt.

[0:19:20] Hetgene wat natuurlijk wel

[0:19:21] De ambitie van het kabinet is iets wat wij ook steunen.

[0:19:25] Wil ik graag de minister vragen, klopt dat?

[0:19:27] Deelt hij dat beeld?

[0:19:29] Maar daar zou ik wel tegenover willen zetten van oké, dat betekent dan inderdaad als wij de brandweer moeten ontlasten omdat zij bezig zijn met hun kerntaken, dat we moeten kijken naar andere vormen van noodsteunpunten, hoeft dat ons betreft niet per se de brandweerkazerne te zijn.

[0:19:42] Is dat een voldoende beantwoording?

[0:19:43] Nee, betekent dit ook, is mijn volgvraag via u, voorzitter, aan collega Siks Dijkstra, is dan of hij alle inspanningen gaat plegen vanuit zijn eigen partij om ervoor te zorgen dat richting de begroting, eigenlijk is het dan te laat, alles op alles wordt gezet om vanaf 2026 die tekorting op die BDUR, op die brandweer, op die veiligheidsregio's van twavel te krijgen.

[0:20:10] Want als dat niet wordt geregeld vraag ik me überhaupt echt af of wij een crisis aankunnen met elkaar.

[0:20:20] Want zonder de juiste mensen, zonder de juiste lokale equipment gaat dat in mijn beleving niet lukken.

[0:20:28] Ik kan niet de toezegging doen, voorzitter, die mevrouw Mutluer van mij vraagt.

[0:20:33] Wat ik wel kan toezeggen is dat wij ons zullen inspannen dat de basistaken van hulpverleners, waaronder brandweer, waaronder ook de politie, wel uitgevoerd zullen blijven gaan worden.

[0:20:42] Bezuinigingen zijn nooit leuk.

[0:20:44] Ik kan niet toezeggen dat we die gaan terugdraaien, want we hebben helemaal afspraken gemaakt.

[0:20:48] Maar uiteindelijk gaat het wel om die kernzorg, die kerntaken.

[0:20:52] En wat dat betreft, in aanloop naar ook volgende behandelingen, of dat is van de begroting of tussentijdse

[0:20:58] behandelingen zullen wij daar wel de vinger aan de pols houden, ja.

[0:21:03] Is daarmee dan nu wel voldoende antwoord gekomen of?

[0:21:08] Oké, nou in dat geval meneer Sixtekstra, u heeft nog twee minuten en vijftien seconden.

[0:21:13] Dank u wel voorzitter.

[0:21:14] Het WODC voorzitter heeft een weerbaarheidsmatrix ontwikkeld die kan helpen om breed in de samenleving objectiveerbaar een basis weerbaarheidsniveau vast te stellen waarop bestuurders kunnen sturen en aangesproken kunnen worden.

[0:21:26] De effectiviteit van weerbaarheidsbevorderende acties moet namelijk meetbaar zijn.

[0:21:30] Ik heb op dit punt samen met collega Michon Derksen ook een motie ingediend, die is aangenomen.

[0:21:34] En mijn vraag aan de minister is, hoe staat het ermee?

[0:21:36] Wordt deze methodiek al toegepast in de weerbaarheidsplannen?

[0:21:39] En zo ja, hoe?

[0:21:41] Dan op het punt van de weerbaarheid van gezondheidszorg.

[0:21:43] Tijdens de CrowdStrike-crisis van 2024 zagen we dat een spoedeisende hulp platgelegd werd door één ongelukkige software-update.

[0:21:51] Is de minister het met mij eens dat ook als de software het niet doet,

[0:21:54] of als het internet eruit ligt, SRH's operationeel moeten kunnen blijven.

[0:21:57] Wat doet het kabinet eraan en is het voldoende geborgd dat dit zo is onder de aankomende wetgeving?

[0:22:04] Eind april vond een grootschalige stroomstoring plaats in Spanje en Portugal.

[0:22:08] Ik dank de minister voor de beantwoording van mijn schriftelijke vragen op dit onderwerp en ik had nog een vervolgvraag.

[0:22:13] Bijna alle zonnepanelen en omvormers in Europa hebben ook een centrale aan- en uitknop bij de leverancier.

[0:22:19] En Europa kent een aantal grote leveranciers, waaronder ook in China.

[0:22:22] En het feit is dat daarmee door één hek of één politiek decreet in één klap een blackout in Nederland kan worden veroorzaakt.

[0:22:31] Dat vormt namelijk een achillesiel voor onze weerbaarheid.

[0:22:33] En ook met beheerder Tennet erkent dit.

[0:22:35] Is het kabinet daarom bereid om onder de aankomende cyberbeveiligingswet ook expliciet leveranciers van zonnepanelen en omvormers aan te merken als vitale infrastructuur?

[0:22:44] Tot slot, voorzitter.

[0:22:45] Het kabinet heeft in haar eerdere brief terecht aandacht gevraagd voor strategische afhankelijkheden.

[0:22:49] Er bestaat zelfs een interdepartementale taskforce.

[0:22:52] Echter, het kabinet zegt in haar strategie niets over de afhankelijkheid van niet-Europese technologieën en digitale diensten.

[0:22:57] De Kamer heeft recentelijk een hele reeks moties aangenomen met de oproep om deze afhankelijkheden af te bouwen.

[0:23:02] Hoe ziet de minister deze afhankelijkheden in relatie tot het weerbaarheidsvraagstuk?

[0:23:06] Dank u wel.

[0:23:07] Dank u, meneer Siks-Dijkstra.

[0:23:09] En dan geef ik daarmee het woord aan mevrouw Muttluur van GroenLinks BVDA.

[0:23:12] Dank, voorzitter.

[0:23:13] Vrede en veiligheid waren nooit vanzelfsprekend en volgens mij nu al helemaal niet meer, want de dreigingen worden groter, complexer en grijpen steeds meer in elkaar.

[0:23:23] Naast de militaire dreigingen denk ik ook aan de ontwrichtende werking van cyberaanvallen en de afhankelijkheid en kwetsbaarheid van onze energievoorzieningen en de gevolgen van de pandemie.

[0:23:34] En ik denk dat we zo snel als mogelijk de weerbaarheid van ons land, van onze gemeente, op orde moeten krijgen.

[0:23:40] Vandaar de opmerking die ik net maakte over de 70 miljoen.

[0:23:43] Too little, too late.

[0:23:44] En de onduidelijkheid ten aanzien van die verdeling van die bedragen.

[0:23:48] En mijn wens, en ik denk velen van ons, dat die brandweer

[0:23:51] en met name de brede doeluitkeringkorting gewoon van tafel gaat, zodat de veiligheidsregio's dat kunnen doen waar ze voor bedoeld zijn.

[0:23:59] In dit debat, voorzitter, zou ik via u graag willen beginnen met de vitale infrastructuur en de energievoorzieningen als eerste.

[0:24:09] Kijk maar inderdaad naar de recente stroomstoring in Spanje en Portugal met vijf doden tot gevolg en enorme economische schade.

[0:24:17] En die kwetsbaarheid ligt gewoon ook bij ons op de loer.

[0:24:20] En dat hoeft niet eens een algehele storing te zijn.

[0:24:23] Zo waarschuwde de voorzitter van de Veiligheidsberaad

[0:24:27] dat de helft van onze brandweerposten in Nederland op dit moment niet goed voorbereid zijn op een stroomstoring en hij pleit voor een netwerk van noodsteunpunten in het hele land zodat de informatievoorziening tijdens de rampen blijft werken.

[0:24:45] Kosten 100 miljoen euro en mijn vraag is inderdaad wanneer gaat die er komen?

[0:24:50] Als er aanvallen op een grootschalige storing komt, dan moeten we kunnen terugvallen op een back-up systeem, zeker als het gaat om onze vitale diensten.

[0:24:57] Maar wat als ook het digitale netwerk uitvalt?

[0:25:01] Ik weet het, de minister kondigt een nationale cyberbeveiligingswet aan, dat is prima, die legt bepaalde organisaties een zorgplicht op om zich te beschermen, maar met alle respect,

[0:25:12] Wetten helpen niet als het internet plat ligt en je zorg, je energie, je logistiek daarvan afhankelijk zien.

[0:25:18] En dan kan het echt gaan om leven en dood.

[0:25:22] De Amsterdam Internet Exchange, een van de grootste knooppunten ter wereld, die adviseert nu om gescheiden landelijke netwerken aan te leggen, los van de reguliere internet.

[0:25:32] Liefst Europees georganiseerd, zonder buitenlandse afhankelijkheid.

[0:25:36] En mijn vraag aan de minister is of je daarmee aan de slag gaat.

[0:25:39] Het belangrijkste punt vandaag is in mijn beleving ook de maatschappelijke weerbaarheid.

[0:25:44] Een parate, veerkrachtige samenleving die begint bij een gezonde bevolking en een bescherming van die gezondheid.

[0:25:51] En ik denk dat de coronapandemie pijnlijk liet zien hoe ontwrichtend een virus kan zijn.

[0:25:55] Ik zie dat aspect eigenlijk veel te weinig terug in de beleidsstukken en beleidsinzet.

[0:25:59] Sterker nog, GGD Goor die zegt er wordt juist bezuinigd op pandemische paraatheid.

[0:26:06] En is mijn vraag aan de minister of het kabinet dan wel voorbereid is op dit soort pandemieën?

[0:26:12] En wat doen we uiteindelijk met het zelfredzaamheid van mensen?

[0:26:17] Mijn collega Van Nispen gaf het al aan.

[0:26:19] Niet iedereen is daartoe in staat.

[0:26:22] En er wordt wel gesproken over gratis of betaalbare noodpakketten voor kwetsbare groepen en gerichte publiekscampagnes.

[0:26:29] Maar uiteindelijk, als ik burgemeesters spreek, minister,

[0:26:33] dan zeggen zij het moet allemaal gaan om gezamenlijke weerbaarheid, de gesprekken lokaal en in de buurt.

[0:26:40] Dus je zult moeten investeren in ontmoetingen, in gesprekken, juist omdat je op elkaar aangewezen bent tijdens crisissen.

[0:26:48] In Assen, begreep ik, willen ze nu een Europees netwerk van veiligheidscampussen en een weerbaarheidscentrum opzetten.

[0:26:54] Ik weet niet of de minister die initiatieven kent en zo ja, of hij bereid is om die te ondersteunen.

[0:26:59] Tot slot, voorzitter, de burgerhulpverlening.

[0:27:02] Die moet verder uitgewerkt worden.

[0:27:04] Wij kunnen de burgerhulpverlening bij reanimatie.

[0:27:08] De vrijwilligers bij de brandweer- en de reddingsdienst, zoals de reddingsbrigades, die bewijzen nu al hoe professioneel en effectief de inzet van burgers kan zijn.

[0:27:16] Maar wat denkt de minister nog meer aan als het gaat om burgerhulpverlening?

[0:27:21] Komt er een gemoderniseerde versie van de in 1986 opgeheven vrijwilligersorganisaties burgerbescherming?

[0:27:28] Want die was er toen in oorlogstijd om de bevolking te helpen zich te beschermen.

[0:27:32] In dat verband dan rond ik af, voorzitter.

[0:27:35] De VNG vraagt hoe de minister denkt de benodigde vrijwilligers te gaan mobiliseren wanneer er een crisis uitbreekt.

[0:27:42] En zijn er dan genoeg opgeleide vrijwilligers?

[0:27:45] Nogmaals, de stappen worden door u gemaakt via u, voorzitter, zeg ik dan tegen de minister.

[0:27:51] Maar alles staat nog in de kinderschoenen.

[0:27:52] Wat mij betreft sneller en veel meer.

[0:27:56] Dank u wel, mevrouw Muthluer.

[0:27:58] En dan geef ik meteen ook het woord aan mevrouw Wijnas van de BBB.

[0:28:03] Dank u wel, meneer de voorzitter.

[0:28:05] Onze veiligheid staat steeds verder onder druk, gezien de toenemende dreigingen wereldwijd.

[0:28:11] En een reactie daarop heeft dit kabinet voor het eerst in dertig jaar besloten de NAVO-norm van 2% van het Brussel Nationaal Product voor Defensie na te leven, zoals we ook internationaal hebben afgesproken.

[0:28:22] Maar voorzitter, dit garandeert niet de volledige veiligheid, want dat is een illusie.

[0:28:27] Het is essentieel dat we ons blijven realiseren dat we in een situatie van dreiging of conflict ernstig onder druk kunnen komen te staan, vooral door de opeenstapeling of de omvang van de crisis.

[0:28:38] En daarom is het van groot belang dat de overheid erop moet kunnen vertrouwen dat de samenleving in tijden van crisis tijdelijk of gedeeltelijk zelfredzaam is.

[0:28:47] En hoewel de overheid op deze zelfredzaamheid moet kunnen rekenen, is BBB er nog niet van overtuigd dat we daar nu voldoende op voorbereid zijn.

[0:28:55] En daarom zijn we wel blij dat het kabinet nu met een eerste stap komt in het vormgeven van een maatschappijbrede aanpak tegen militaire en hybride dreigingen.

[0:29:04] Alle departementen werken in deze aanpak samen met één gezamenlijk doel, maar ieder vanuit hun eigen beleidsverantwoordelijkheid.

[0:29:11] Ik ben benieuwd wanneer we een concrete uitwerking van deze maatschappijbrede aanpak kunnen ontvangen.

[0:29:17] Ook heeft de BWB zorgen over de eenzijdige blik waarmee Nederland vaak naar veiligheid dreigt te kijken.

[0:29:23] Terwijl er miljarden worden uitgetrokken voor grensbewaking en defensie lijken de dreigingen die van binnenuit onze samenleving te komen onderbelicht en ondergewaardeerd.

[0:29:32] En dat vinden we zorgwekkend.

[0:29:33] Want recente bevindingen van de AEVD tonen aan dat de terroristische dreiging allang niet meer uitsluitend van buiten onze grenzen komt.

[0:29:41] Want steeds vaker zijn er bijvoorbeeld ook minderjarigen geradicaliseerd via online kanalen die een acute dreiging vormen.

[0:29:49] En volgens de AIVD is maatwerk noodzakelijk om deze dreiging effectief te bestrijden.

[0:29:54] In combinatie van hulpverlening, begeleiding en waar nodig een strafrechtelijk kader.

[0:29:58] Maar maatwerk vraagt visie, daadkracht en vooral ook politiek prioriteit.

[0:30:04] En die prioriteit lijkt nu vooral richting Brussel en externe dreigingen te gaan, terwijl het eigen huis in brand staat.

[0:30:11] En daarom zou mijn fractie graag zien dat er hier ook aandacht voorkomt bij het wetsvoorstelling Strafvoorstelling Verheerlijk Terrorisme.

[0:30:18] En ik ben benieuwd hoe de minister hiernaar kijkt.

[0:30:21] Voorzitter, tot slot.

[0:30:23] Veiligheid begint niet pas aan onze grenzen of in Den Haag, maar bij mensen thuis, op straat, in de wijk, op school en op het sportveld.

[0:30:31] Daarom is het van belang dat we ook oog hebben voor lokale initiatieven, zoals het nationaal programma Heerlen Noord.

[0:30:38] Daar wordt actief gewerkt aan preventie, samenwerking met bewoners, handhaving en het versterken van sociale structuren.

[0:30:46] Een aanpak waarin leefbaarheid en veiligheid hand in hand gaan.

[0:30:50] Dit programma laat zien, investeren in veiligheid is ook investeren in vertrouwen in verbinding en perspectief.

[0:30:57] Een samenleving die weerbaar wil zijn tegen dreigingen van buitenaf moet eerst stevig staan van binnenuit.

[0:31:05] Kan de minister toezeggen dat de urgentie en daadkracht die nu richting internationale dreigingen gaan ook wordt ingezet voor structurele lokale aanpakken zoals in Heerlenoord?

[0:31:14] Dank u wel.

[0:31:15] Nog één opmerking, meneer de voorzitter.

[0:31:18] Ik moet straks naar het planeren debat over Hawitja, dus daarom kan ik de beantwoording van de minister daar niet bij zijn.

[0:31:25] Het is niet dat ik er geen interesse in heb, maar helaas lopen die agendas soms zo.

[0:31:30] Wij begrijpen dat, maar zo gemakkelijk komt u er niet vanaf, want u heeft wel nog een interruptie.

[0:31:34] Dat moet lukken, want de planeren agenda is weer eens uitgelopen zoals gebruikelijk.

[0:31:41] Dank u wel.

[0:31:42] Voorzitter, helemaal niemand had in zijn verkiezingsprogramma staan wij gaan bezuinigen op de brandweer en de veiligheidsregio's.

[0:31:47] Maar toch gebeurde het.

[0:31:49] En het is tot nu toe onmogelijk gebleken om die bezuiniging weer van tafel te kegelen.

[0:31:53] En ik weet dat BBB zich daar ook fel tegen heeft gezet.

[0:31:55] Als enige coalitiepartij heeft BBB wel de motie gesteund die mevrouw Moedloer en ik hadden ingediend om dit bij voorjaarsnota recht te trekken.

[0:32:03] Het is niet gebeurd.

[0:32:04] En ik wil eigenlijk aan mevrouw Weijenaars vragen, gaat zij een degelijk voorstel, als wij dat indienen of als zij dat zelf indient, opnieuw steunen?

[0:32:12] Mevrouw Weijners.

[0:32:13] Ja, dank u wel meneer de voorzitter.

[0:32:15] Ja, dat is een ander commissiedebat geweest waar we het hier over hebben gehad.

[0:32:18] Het ging toen over de brandweer.

[0:32:20] Ook dat ik me ernstig zorgen maakte, ook vooral over de brandweer en de kwetsbare gebieden, plattelandse gebieden waar ook heel veel brandweer afhankelijk is van vrijwilligers.

[0:32:29] En ik ben er zeker bereid om daar tegen die tijd weer nader na te kijken.

[0:32:35] Eventueel samen, want de brandweer is gewoon heel erg belangrijk.

[0:32:38] Maar het gaat vandaag over nationale veiligheid.

[0:32:40] En dat is wat mij betreft wel breder dan alleen de brandweer.

[0:32:43] Tuurlijk, de brandweer heeft daar een rol in.

[0:32:45] Maar nationale veiligheid, en ik heb zelf ook al best een aantal punten genoemd.

[0:32:48] Dreigingen van binnenuit, dreigingen van binnen in het land.

[0:32:51] Maar ook hoe versterken we onze eigen samenleving van binnenuit.

[0:32:55] Dat is wat mij betreft wel breder dan alleen de brandweer.

[0:32:57] Maar zeker als we het in de toekomst daar weer over hebben, laten we daarover weer samen het debat aan gaan en kijken hoe we dit verder vorm kunnen geven.

[0:33:05] Dank u bevelweer.

[0:33:07] Nog een follow-up vraag zie ik zo.

[0:33:08] Ja, want voorzitter, ik ben half tevreden, maar toch even.

[0:33:12] Natuurlijk ging het er toen over en komt er vast ooit weer een commissiedebat over de brandweer.

[0:33:16] Maar we moeten niet doen alsof dit vandaag niet op de agenda staat.

[0:33:19] En natuurlijk is het breder.

[0:33:20] Het was ook niet mijn enige punten.

[0:33:21] Ik heb veel vragen gesteld.

[0:33:24] Maar als het kabinet zegt we gaan noodsteunpunten inrichten, bijvoorbeeld in brandweerkazernes,

[0:33:29] En we gaan in 2027 investeren, waarvan nog onduidelijk is waarvoor en hoe dan precies.

[0:33:33] Het is heel onlogisch om in 2026 te gaan bezuinigen op brandweerkazernes.

[0:33:37] Dat is de link die ik had gelegd.

[0:33:38] Daarom vind ik dat het in dit debat ook thuishoort en dat in een hieropvolgende twee minuten debat, wie het dan ook aanvraagt, een dergelijke motie weer zeker op zijn plaats is, omdat de laatste kans om dit te regelen Prinsjesdag is.

[0:33:50] Dus dan zal er voor de begroting 2026 die bezuiniging van tafel moeten.

[0:33:54] Dus daarom toch heel concrete vraag.

[0:33:57] Ik mag er dus van uitgaan dat mevrouw Weijenast namens BBB zegt wij zouden een degelijke motie steunen en wij gaan het kabinet opdracht geven om in 2026 die bezuiniging op de brandweer, net zoals zij eerder heeft laten zien in de stemgedrag, die bezuiniging op de brandweer niet te accepteren en dat het kabinet dat dus moet rechttrekken.

[0:34:14] Die vraag lijkt mij concies te beantwoorden, mevrouw Weyernas, en ik vraag u dat te doen.

[0:34:18] Dank u wel, meneer de voorzitter.

[0:34:19] Ik ben allereerst heel benieuwd naar de beantwoording van de minister, want niet alleen u, meneer Van Espen, heeft die vraag gesteld, maar volgens mij mevrouw Mütler heeft daar ook concrete vragen over gesteld.

[0:34:28] Ik ben heel benieuwd hoe de minister dat ziet, ook die invulling van die brandweerkazernes, en laten we dan tegen die tijd, als het twee minuten debat komt, dan komen concrete voorstellen, dan ga ik daar tegen die tijd naar kijken.

[0:34:38] Dus ik ga daar nu geen concrete toezegging over doen.

[0:34:42] Daarmee roept u een interruptie op van de heer Van Houwelingen.

[0:34:45] Een korte vraag.

[0:34:46] Mevrouw Weijnaars had het over dreigingen van binnenuit.

[0:34:49] En als je dan bijvoorbeeld de AIVD-rapporten leest, een van die bedreigingen zijn wat we dan noemen anti-institutioneel extremisten.

[0:34:54] Dat zijn mensen die dus de overheid wantrouwen of de wetenschap, de media.

[0:34:57] Ziet BBB dat ook als een bedreiging?

[0:35:00] Mensen die dus wantrouwen hebben in instituties, is dat ook zo'n bedreiging van binnenuit?

[0:35:05] Mevrouw Weijnaars.

[0:35:06] Ja, dank u wel.

[0:35:06] Ik heb het vooral gehad over de terroristische dreigingen vanuit de AIVD in het rapport.

[0:35:12] Dan kun je ook denken aan jihadistisch of rechtsextremistisch gedachtegoed.

[0:35:17] Ik denk dat het wel goed is dat de minister daar straks even nader antwoord op geeft.

[0:35:21] Hoe gaan we daar dan mee om?

[0:35:24] Heel goed.

[0:35:25] Daarmee zijn de interrupties ten einde en geef ik graag het woord aan de heer Aardema van de PVV.

[0:35:31] Ja, dank u wel, voorzitter.

[0:35:32] Het zorgen voor veiligheid is een van de kerntaken van de overheid.

[0:35:35] We hebben in ons land 25 veiligheidsregio's die hier een belangrijke rol in hebben.

[0:35:40] Maar ook de burger en de bedrijven zelf zullen zeker in de beginfase van een calamiteit een zekere mate van zelfredzaamheid moeten hebben.

[0:35:47] De grote stroomstoring onlangs in grote delen van Spanje en Portugal is een recent voorbeeld.

[0:35:52] Als zoiets zich in Nederland voordoet, heeft de kritieke infrastructuur als ziekenhuizen, meldkamers op politiebureaus, et cetera, wel noodvoorzieningen om door te kunnen werken.

[0:36:01] Maar om dat te kunnen doen, moeten ze wel kunnen beschikken over bijvoorbeeld data.

[0:36:04] En die staat vaak op service buiten en hebben die dan nog wel stroom.

[0:36:08] Kortom, om goed te kunnen blijven doorwerken, is de hele keten nodig en moet je zorgen dat het in de hele keten klopt.

[0:36:14] Kan de minister een doorkijkje geven hoe dit geregeld is?

[0:36:18] Ik had het net over de beginfase van een calamiteit.

[0:36:20] Dan heeft de overheid het eerst druk met de meest belangrijke zaken als kritieke infrastructuur en zal de burger zich even zelf moeten redden.

[0:36:28] Dan is het helemaal niet zo gek als men zelf beschikt over cruciale middelen als water, eten en drinken en een eigen voorraadje stroom.

[0:36:35] om nu meteen grote privé schuilkelders te gaan bouwen en grote noodvoorraden aan te leggen.

[0:36:40] Dat lijkt mij wat overdreven.

[0:36:41] We moeten wel realistisch blijven, maar als overheid zou je wel moeten nadenken over deze noodscenario's.

[0:36:47] De Rijksopgave voor maatschappelijke weerbaarheid bestaat uit zes pijlers.

[0:36:51] Op één van die pijlers, namelijk defensie, ligt tegenwoordig de focus.

[0:36:54] De andere pijlers, beschermen van vitale delen, een parate en veerkrachtige samenleving, het overeind houden van de democratie en een weerbare economie, zijn minstens zo belangrijk.

[0:37:04] En nog belangrijker is dat er een samenhang is tussen deze pijlers.

[0:37:07] De één kan niet zonder de ander.

[0:37:09] En daarin spelen de veiligheidsregio's een belangrijke rol.

[0:37:13] Wij hebben ons oor te luisteren gelegd bij enkele van deze veiligheidsregio's en wat zij vooral nodig hebben is een duidelijk plan van de overheid, een visie.

[0:37:20] De veiligheidsregio's willen concreet weten wat er bij verschillende scenario's van hen wordt verwacht, zodat ze daar een regionaal plan op kunnen maken, inclusief de onderlinge samenwerking.

[0:37:30] Het verbaast mij eerlijk gezegd dat dit er kennelijk nog niet is, maar wellicht kan de minister ons daarover enige helderheid verschaffen.

[0:37:37] Daarnaast wat er in de brief van... Meneer Erdema, dat roept een interruptie op van de heer Van Nispen.

[0:37:41] Ja, ik had hem al verwachten.

[0:37:43] Ja, want de veiligheidsregio's willen nog iets.

[0:37:46] Namelijk die bezuiniging van tafel.

[0:37:48] Dus mijn vraag is eigenlijk aan de heer Aardema, ik zal het nu kort houden.

[0:37:51] Ik heb hem net al gesteld, maar zei ik dezelfde.

[0:37:53] Gaat nu ook de PVV zich uitspreken tegen die bezuiniging op de veiligheidsregio's in 2026?

[0:37:59] Dat kan ik nu nog niet zeggen.

[0:38:01] Dat zult u vervelend vinden, meneer Van Espen, vierde voorzitter.

[0:38:06] We moeten, denk ik, ook even kijken, wat kunnen die veiligheidsregio's nu al?

[0:38:11] En die hebben vooral behoefte aan een visie en een duidelijk beeld en een duidelijke sturing vanuit het ministerie.

[0:38:15] Het gaat niet alleen maar om geld.

[0:38:18] Zou dat zo zijn, dan denk ik dat we dat even moeten afwachten, wat er met de miljoenennota komt.

[0:38:25] Daarmee is die vraag beantwoord.

[0:38:26] Gaat u vervolgen.

[0:38:29] Ik zie dat er geen volle vraag is, dus gaat u door met uw betoog.

[0:38:34] Ja, dank u wel.

[0:38:35] Daarnaast wordt er in de brief van het Veiligheidsberaad gesproken over noodsteunpunten bij brandweerkassenes.

[0:38:39] In veel veiligheidsregio's blijkt dat dit niet een haalbare oplossing is.

[0:38:43] Neem een stad als Leeuwarden met twee brandweerkassenes en ongeveer 130.000 inwoners.

[0:38:47] Dan voelt u hem wel aankomen.

[0:38:49] Als het gaat om dat bijvoorbeeld de helft van de inwoners hulp nodig heeft,

[0:38:53] Je kunt niet 65.000 mensen verdelen over twee brandstofcassaines.

[0:38:57] Dat is dus in de praktijk moeilijk haalbaar.

[0:39:00] Je zou dus bijvoorbeeld moeten samenwerken met bijvoorbeeld wijkverenigingen of buurthuizen.

[0:39:05] En dan heb ik het dus nog niet over geld, meneer Van Nispen.

[0:39:08] waarvan het Veiligheidsberaad al meldt dat dit onvoldoende toereikend is.

[0:39:13] En om überhaupt noodsteunpunten op te zetten bij de kazenners.

[0:39:16] Op het platteland zijn brandkazenners dunner gezeit dan in de steden.

[0:39:20] Mensen moeten na vele kilometers reizen, terwijl er vaak dichterbij wel een buurthuis is.

[0:39:24] Enige duidelijkheid om dit soort plannen zou dus wat ons betreft wel op zijn plaats zijn.

[0:39:29] En dan nog iets over onze nationale veiligheid.

[0:39:31] Ik heb al eerder geopperd om de politie ondersteuning te bieden door inzet van defensiepersoneel.

[0:39:35] En we zien het ook terugkomen bij de veiligheidsoperatie rond de Navotop straks in juni.

[0:39:40] En dan is de vraag al eerder gesteld.

[0:39:42] Ik ben ook heel benieuwd hoe het dan komt met de veiligheid in de rest van ons land.

[0:39:46] Dank u wel.

[0:39:48] Dank u voor uw inbreng, meneer Aardema.

[0:39:52] U heeft een interruptie van de heer Van Houdingen.

[0:39:54] Ja, toch een vraag.

[0:39:57] Zoals ik u met betrokken heb aangegeven, is het zo dat die pandemische paraatheid, die 300 miljoen bezuiniging, wordt ongedaan gemaakt en dat is onder druk van NAVO-verplichtingen.

[0:40:05] Nou is mijn vraag aan de PVV, want het betreft hier ook een PVV-minister, de vicepremier, die was er niet blij mee, heeft ze duidelijk in het debat laten weten.

[0:40:11] Is er, ja, moet het toch doen?

[0:40:13] Want ja, de NAVO bepaalt dat.

[0:40:15] En dan is mijn vraag natuurlijk aan de heer Adema, vierde voorzitter, van ja, hoe kijkt de PVV hier tegenaan?

[0:40:19] Wij vinden het heel zorgelijk, maar hoe kijkt de PVV er tegenaan?

[0:40:22] Goede vraag voor de heer Aardema.

[0:40:24] Ja, ik vind het een mooie vraag.

[0:40:25] Ik kan er geen antwoord op geven.

[0:40:27] Dat is mij te veel in de details.

[0:40:29] Ik weet zo niet precies wat de argumenten zijn geweest.

[0:40:31] Dus daar moet ik even op terugkomen bij u.

[0:40:35] Ja, ja, op zich, ja, het is natuurlijk wel jammer dat dit, want dit is wel uitvoergewisseld ook in het vorige debat, maar er was inderdaad de heer Pool aanwezig en u vervangt nu de heer Pool, begrijp ik, dus dan misschien dat ik nog één andere vraag hierover stel.

[0:40:47] Wij willen wellicht een motie gaan indienen in de tweede termijn om in ieder geval, en hoe kijkt u daar dan tegenaan, die briefing die minister Agema heeft gehad, men betekent op ondernemingsbereidheid van de NCTV, die instructies zou je kunnen zeggen, waar we helemaal niks van weten, dat we die krijgen, zodat we kunnen achterhalen in hoeverre de sprake was van

[0:41:03] dat je kan zeggen, want dat is de bewering van de minister, dat is een commitment, maar daar kan de minister uiteindelijk van afwijken of dat het gewoon van dit moet u doen.

[0:41:09] Dat is zo, hoe u het fysiek bemerkt formuleert.

[0:41:12] En als we zo'n motie indienen, zou u dat dan kunnen steunen?

[0:41:14] Zodat we in ieder geval als Kamer een beetje een kijkje achter de schermen krijgen?

[0:41:19] Ik heb de bijdrage van meneer Van Houwelingen net gehoord en ik hoor ook nu zijn vraag.

[0:41:24] Ik wil toch eerst even de beantwoording van de minister afwachten voordat ik daarop kan reageren.

[0:41:27] En dan moet ik die motie natuurlijk even op zijn moritus begrijpen.

[0:41:32] Dan is het tijd om de telefoon weg te leggen en aan uw inbreng te beginnen.

[0:41:38] Mevrouw Michonne Derksen, dat was niet verkeerd bedoeld.

[0:41:41] Ik zoek mijn stopwatch voor de mensen.

[0:41:42] Ik zoek mijn stopwatch.

[0:41:45] Zo praat ik thuis dus ook altijd, ja.

[0:41:47] Tijd om je telefoon weg te leggen.

[0:41:50] Wordt ook niet geluisterd.

[0:41:52] Maar goed.

[0:41:53] Ja?

[0:41:53] Gaat mijn tijd in?

[0:41:55] Goed.

[0:41:55] Start.

[0:41:56] Dank, voorzitter.

[0:41:58] Voorzitter, heel goed dat we het vandaag over nationale veiligheid en weerbaarheid hebben.

[0:42:01] Daar hebben we het namelijk regulier over.

[0:42:03] En vandaag met meer mensen dan eerdere debatten.

[0:42:06] En dat geeft ook maar aan dat er wat op het spel staat.

[0:42:09] De nationale veiligheid staat onder toenemende druk door zowel statelijke als niet-statelijke dreigingen en natuurlijk ook de geopolitieke onrust.

[0:42:17] En laten we hier ook gewoon duidelijk zijn dat Nederland is al doelwit van hybride aanvallen.

[0:42:23] Nederland heeft al te maken met sabotage en spionage en ook cyber aanvallen.

[0:42:29] En het goede werk dat JNV hierop al jaren doet wordt eigenlijk nu eenste meer ook zichtbaar en is dus ook noodzakelijk, bijvoorbeeld waar het gaat om die scenario's.

[0:42:38] Kan de minister aangeven, ik ben altijd onder de indruk van die publiek-private samenwerking, waar het ook gaat om de aanpak van vitale sectoren, die dus al staat, zoals ik het in ieder geval al ken uit het verleden, of dat nu ook een wijziging van werkwijze is of hoe we daar nu anders mee omgaan, gelet op de dreiging.

[0:42:56] Want natuurlijk moeten we bij vitale sectoren beginnen.

[0:42:59] Maar vandaag focus op die civiele paraatheid.

[0:43:02] Ook duidelijk onderscheid van de militaire paraatheid.

[0:43:04] En wat is dat dan?

[0:43:06] En in de kern gaat het er toch om dat ons gewone leven zoveel mogelijk doorgaat.

[0:43:09] Dat wij burgers beschermd zijn.

[0:43:13] En dan horen we de minister heel veel praten over dat noodpakket.

[0:43:16] Je eigen verantwoordelijkheid te nemen.

[0:43:18] En hij heeft het erover dat je 72 uur zelf redzaam moet zijn.

[0:43:21] Maar ik denk dan waarom 72 uur?

[0:43:24] Waarom niet 48 of nog een dag daarbij?

[0:43:26] En wat vindt de minister inderdaad van dat percentage huishoudens dat dan nu een noodpakket heeft?

[0:43:30] Want dat is toch nog wel heel weinig, die 30%.

[0:43:33] Hoe krijgen we nou die eigen verantwoordelijkheid omhoog?

[0:43:36] En ik ben ook zeer geïnteresseerd in die voorstellen, of eigenlijk die werkwijze die je in Estland ziet, maar ook in Zweden met het Total Defence concept.

[0:43:46] Iedereen heeft daar van 16 tot 70 jaar een rol, civiel of militair, maar iedereen weet dus ook wat hem of haar te doen staat.

[0:43:53] En daar wil ik graag meer over horen.

[0:43:55] Los van de zelfredzaamheid van individuen is het ook dé kans om beter samen te werken met de private sector.

[0:44:02] Enerzijds omdat die private sector gewoon nodig is.

[0:44:05] We hebben de ICT-experts nodig, we hebben bedrijven in bouwsector nodig als een crisis zich voordoet.

[0:44:12] En in dat kader vraag ik me af hoe die samenwerking nou met die private sector is georganiseerd.

[0:44:17] Want wat ik dan terug hoor van hen

[0:44:18] is dat ze graag meedoen, maar dat ze eigenlijk natuurlijk weer eerst op een aanbesteding moeten wachten voordat ze echt met de overheid samen aan de slag kunnen en dat kan natuurlijk niet als het sprake is van een crisis, dus hoe gaat dat nou?

[0:44:30] Er zit ook een andere kant vind ik aan, dat heb ik ook eerder met de minister, heb ik het daar met hem over gehad, de inzet van schaarse expertise en er komt gewoon schaarse expertise uit de

[0:44:39] private sector, bijvoorbeeld als het gaat om ICT-kennis.

[0:44:42] En wie bepaalt nou waar die schaarse expertise voor wordt ingezet?

[0:44:46] Want het kan zo zijn dat een publiek belang zwaarder weegt, dus dat we dus van private expertise gebruik moeten maken dat dat voorgaat.

[0:44:55] En we zagen in de corona-epidemie eigenlijk daar het voorbeeld van.

[0:44:59] Hoe zit dat nu ook waar het dus gaat om het overroelen, zou ik bijna willen zeggen, vanuit een publiek belang van die schaarse private expertise?

[0:45:09] Dan, voorzitter, ik ben het zeer eens met het kabinet.

[0:45:12] Die hanteert een all-hazard approach en die heeft het over een maatschappijbrede aanpak op weerbaarheid.

[0:45:18] Maar tegelijkertijd is het heel breed en moeten we dus echt uitkijken dat het niet te ongericht wordt.

[0:45:23] Dus kan de minister ook toezeggen dat er een concrete agenda komt op weerbaarheid, op die civiele weerbaarheid met concrete doelen?

[0:45:31] En ik denk ook, zoals we hier vandaag over spreken, is het ook goed om dan de rol van

[0:45:35] gemeenten daarin te beschrijven, ook de rol van de veiligheidsregio's en in het bijzonder de brandweer.

[0:45:41] Dus die 70 miljoen, ik zal de interruptie van de heer Van Nispen voort zijn, de 70 miljoen die er nu is voor die weerbaarheid vind ik goed, maar is dat dan nu inderdaad, zijn dat middelen ten behoeve van die veiligheidsregio's voor weerbaarheid?

[0:45:54] En als dat zo is, wat doen we dan dit jaar en in 2026?

[0:45:59] Want dat is dan pas vanaf 27.

[0:46:01] Kan de minister dus al iets zeggen over die lokale punten bij de brandweer, de 70 miljoen, korting Beder?

[0:46:07] Het is hier vanmiddag allemaal langsgekomen.

[0:46:10] Wat doen we dus in die tussenliggende jaren?

[0:46:12] Voorzitter, dank u wel.

[0:46:14] Dank voor de inbreng.

[0:46:17] Ik dacht als eerste van mevrouw Muithluur een interruptie.

[0:46:21] Ik ben in ieder geval blij dat mevrouw Michonne Derksen die vraag die wij allen hebben hier gesteld, in ieder geval in gezamenlijkheid met de heer Van Nispen ook benoemd.

[0:46:33] Ik denk dat zij net zoals ons de zorgen ziet ten aanzien van veiligheidsregio's die

[0:46:41] op dit moment aan het nadenken zijn hoe ze die bezuinigingen en die korting gaan opvangen.

[0:46:48] Stel, de minister zegt straks, het lukt mij niet om richting de begroting dit...

[0:46:57] recht te zetten.

[0:46:58] Sterker nog, hij kan ook zeggen ik ga er niet over, dat is mevrouw Conradi.

[0:47:01] Maar inmiddels weten we dat mevrouw Conradi geen geld krijgt voor haar gevangenissen en de tekorten en ook niet verwacht dat ze rijkelijk wordt bediend ten aanzien van de brand hier.

[0:47:12] Dus ik hecht heel veel waarde aan de inspanningen, zeg ik in alle eerlijkheid, van deze minister.

[0:47:18] En ik was even benieuwd naar hoever mevrouw Michonne Derksen wil gaan als het antwoord toch wel heel erg voorzichtig dan wel negatief is vanuit de minister.

[0:47:27] Wat mij best wel verbaast in het debat is dat allerlei collega's dingen lijken te weten die ik oprecht niet uit stukken kan halen en waar ik heel graag de minister vandaag op hoor.

[0:47:38] En dat begint ermee van is die 70 miljoen, is dat dus inderdaad geld wat aan veiligheidsregio's toekomt?

[0:47:44] Dat zie ik nergens staan, maar dat weet u wellicht wel.

[0:47:47] Is dat dan wel of niet ook compensatie van die korting op die brede doeluitkering?

[0:47:52] Die spuk staat nergens, hoor ik graag van de minister.

[0:47:55] De brandweer wil graag een rol hebben in die weerbaarheid.

[0:47:58] We hebben het over die lokale opstelpunten gehad.

[0:48:01] Is dat dan inderdaad via de bestaande budget of moest daar überhaupt meer budget bij?

[0:48:05] Dus hoe die intensivering zich verhoudt tot de korting en eigenlijk tot die nieuwe taak die we op weerbaarheid aan de brandweer gaan geven, is mij volstrekt onduidelijk en ik denk dat het heel goed is dat we daar dus vandaag duidelijkheid over hebben en ook vooral als het gaat over die dit jaar en volgend jaar 26, wat natuurlijk ook voor gemeenten

[0:48:24] sowieso een lastig jaar is.

[0:48:27] Overigens heeft daar de voorjaarsnota ook van allerlei goed werk aan gedaan.

[0:48:31] Dus ik wilde eigenlijk vooral nu ook zeggen, goed dat de 70 miljoen er staat.

[0:48:34] Hoe verhoudt zich dat nou tot alle andere debatten die we inderdaad vooral met collega Coen Rady hebben gehad en tot dus die nieuwe taak van de brandweer als het gaat om weerbaarheid?

[0:48:46] Dat heeft een aanvullende vraag, zie ik al.

[0:48:48] Mevrouw Muldier.

[0:48:50] Die vraag hebben wij ook gesteld, want de onderbouwing van die 70 miljoen is vrij onduidelijk.

[0:48:56] Sterker nog, volgens mij krijgen we die pas richting de zomer.

[0:48:59] Wat wij hier doen is anticiperen daarop.

[0:49:01] Eigenlijk zeggen wij, zet alles op alles om die BDUR, de brede doeluitkering korting, gewoon terug te draaien.

[0:49:10] En of je dat uit die 70 miljoen haalt of ergens anders, I don't give a...

[0:49:15] Sorry, dat maakt mij niet zo heel veel uit, voorzitter.

[0:49:19] En daarom dus de vraag...

[0:49:25] onderschrijft mevrouw Michonne Derksen de noodzaak om die bezuiniging weg te nemen en dat hoor ik echt in haar bijdrage, ook in haar vraag.

[0:49:34] En hoever wil ze dan gaan als straks, en misschien is dat een als dan vraag, dat snap ik ook wel, als de minister zegt ja daar ga ik niet over of ja die 70 miljoen is daar niet voor bedoeld.

[0:49:45] Weet je, dan hebben we gewoon een probleem met elkaar en dat moeten we wel gezamenlijk zien.

[0:49:48] Op te lossen is mijn beleving.

[0:49:51] Dan vraag ik u te reageren op de vraag in dit verhaal.

[0:49:53] Ja, voorzitter, dit is ook het verschil tussen mevrouw Moedler en mij.

[0:49:57] Ik wacht de beantwoording af.

[0:49:59] Het zijn allemaal als dan en scenario's.

[0:50:01] U zegt ik antcipeer, u lijkt het antwoord al te weten.

[0:50:03] Ik wacht even het antwoord af en met die antwoorden gaan we gewoon met elkaar verder aan de slag.

[0:50:09] Dank u. Meneer Van Nispen, had u daar nog aanvullende vragen op?

[0:50:13] Ja, eigenlijk op iets anders, maar in één zin.

[0:50:15] We weten wel dat er volgend jaar bezuinigd wordt en dat dat niet is rechtgezet.

[0:50:18] Ik bedoel, dat weten we gewoon.

[0:50:19] Waar die 70 miljoen in 2027 precies voor is, allemaal terecht te vragen.

[0:50:23] En of dat dan een oplossing is voor die bezuiniging, maar daarmee is 2026 niet gerepareerd.

[0:50:26] Dus mevrouw Michonne Derksen moet niet doen alsof mevrouw Moedeloer en ik daar een beetje over lopen te zeuren, want dat is gewoon niet opgelost.

[0:50:32] Maar ik had eigenlijk een hele andere vraag, voorzitter, want volgens mij komen we op dit punt nu niet verder en moeten we gewoon na dit debat dan ook conclusies trekken als we de antwoorden van de minister hebben.

[0:50:38] Maar ik wil nog wat vragen over de eigen verantwoordelijkheid.

[0:50:40] Mevrouw Michonne Derksen benadrukte die van

[0:50:42] De minister deed dat ook, overigens zelf een noodpakket in huis halen en waarom moet het dan 72 uur zijn?

[0:50:49] Maar wat mij zelf bezighield, en ik kwam er niet helemaal uit, ik vind het prima dat mensen gevraagd wordt of aangeraden om dat te doen.

[0:50:55] Maar we moeten ons er ook rekenschap van geven dat er grote groepen mensen in de samenleving zijn die zo'n noodpakket niet kunnen betalen, die niet zomaar even 500 euro in het keukenkastje kunnen leggen voor het geval dat.

[0:51:05] Laat staan, hoe bereiken we al die mensen in al die wijken waar het soms ook helemaal niet zo goed gaat?

[0:51:09] Dus ik vroeg me af hoe mevrouw Michon-Derksen nou die verantwoordelijkheidsverdeling ziet tussen eigen verantwoordelijkheid van mensen en wat de minister daar mogelijk nog op zou kunnen of extra moeten doen.

[0:51:21] Mevrouw Michon-Derksen.

[0:51:22] Ja, ik kan het ook niet laten om één zin over 26, want die vraag heb ik ook gesteld.

[0:51:27] Als dit geld voor 27 is, wat doen we dan dit jaar en volgend jaar, wat al een bijzonder jaar is, laat ik het zo zeggen.

[0:51:34] Over die zelfredzaamheid, kijk, u kunt het mij als liberaal niet kwalijk nemen dat ik groot voorstander ben van zelfredzaamheid en ik zie tegelijkertijd dat dat niet iedereen ook gegeven is, dus het begint ermee om wat specifieker ook, vind ik, richting mensen aan te geven waarom en waarvoor en wat dan, als nou niet alles gaat, wat dan in ieder geval wel, als het dan, ik hoor de minister zeggen, liever nog 72 uur,

[0:52:01] dan nog een treedje water.

[0:52:03] Dus ik heb het gevoel dat daar ook in communicatie nog wel echt het een en ander nodig is om ook aan mensen duidelijk te maken wat zijn dan echt reële dreigingen waar ik mee te maken kan krijgen.

[0:52:14] En dan denk ik dat iedereen ook altijd weer tot meer in staat is dan dat wellicht ook

[0:52:20] De heer Van Nispen van mening is, ik denk dat een hoop mensen zich toch alles zullen doen om zich voldoende te wapenen tegen hetgeen wat ze tegenkomen en waar dat natuurlijk niet lukt, want dat zal niet iedereen over de hele linie lukken, moeten we inderdaad met steun vanuit gemeenschappen, zo lees ik ook de stukken, mensen helpen.

[0:52:40] Dat hoeft niet per se altijd de overheid te zijn, dat kunnen ook kerkgenootschappen,

[0:52:44] of andere in sportsclubs of wat dan ook maar zijn.

[0:52:48] Dat zag je, vond ik ook heel mooi tijdens de coronatijd.

[0:52:50] Daar hebben ook heel veel organisaties in eigenlijk ons middenveld geholpen en voor iedereen gezorgd.

[0:52:57] En overigens kan je ook altijd voor je buurman of buurvrouw, die kan je ook altijd even verder helpen.

[0:53:02] Dus ik erken, ik zal het ook niet zeggen, iedereen kan altijd alles voor elkaar krijgen zoals de minister goed denkt.

[0:53:09] Ik denk dat het daar

[0:53:10] mee begint dat we scherper in beeld krijgen wat nodig is.

[0:53:13] En ik denk dus ook dat het nodig is om duidelijk te maken wie welke rol heeft.

[0:53:19] En dat vind ik dus zo mooi aan het Estlandse en volgens mij ook Zweedse model, waar ik graag meer over zou willen weten.

[0:53:26] Dank u mevrouw Michonne Derksen.

[0:53:27] Ik kijk nog één keer rond en dan zie ik dat wij aan het einde zijn gekomen van de eerste ronde.

[0:53:32] Er ligt een heel aantal heldere en deels overlappende vragen op tafel.

[0:53:36] En het belang van het onderwerp wordt mede onderstreept door de kwaliteit van de inbrengen van elk der partijen hier.

[0:53:40] Dat is goed om te zien.

[0:53:42] En dat betekent dat u vast niet heel veel tijd nodig heeft.

[0:53:48] Nee, daarom zou ik graag 25 minuten hebben om al die goede vragen recht te zetten.

[0:53:51] Precies.

[0:53:53] 25, dat kan, hè?

[0:53:55] 25 minuten, dat is dan 20 over 2.

[0:53:58] Dan gaan wij weer door.

[0:53:59] Ik schors tot 20 over 2.

[1:23:39] Dames en heren, hartelijk welkom terug allemaal.

[1:23:43] Wij zijn zo compleet als wij zullen worden.

[1:23:45] En daarmee geef ik het woord aan de minister van Justitie en Veiligheid met de nadruk op veiligheid vandaag.

[1:23:52] Voorzitter, veel dank en veel dank aan de leden voor hun inbreng in eerste termijn.

[1:23:57] En het is mij duidelijk dat ik niemand hier hoef te overtuigen dat onze veiligheid onder druk staat.

[1:24:03] We zien internationale geopolitieke spanningen en dreiging van staatelijke actoren, zoals fysieke, digitale spionage.

[1:24:10] En zoals de AIVD ook schrijft in haar jaarverslag, Nederland was en is voor Rusland een potentieel targetland van sabotage.

[1:24:18] Onder meer ook omdat we een transport- en informatieknooppunt in Europa zijn.

[1:24:23] De trendanalyse en nationale veiligheid geeft een goed beeld van de vele negatieve ontwikkelingen op het gebied van onze veiligheid.

[1:24:30] En naast de geopolitieke ontwikkelingen benoemt de analyse klimaatverandering, technologische ontwikkelingen en de economische uitdagingen.

[1:24:38] Als coördinerend bewindspersoon voor de weerbaarheid en de veiligheid zie ik dat er al een solide basis ligt om onze maatschappelijke weerbaarheid en alertheid te versterken.

[1:24:47] De Veiligheidsstrategie zet een koers uit voor onze nationale veiligheid.

[1:24:51] De ontwikkelingen in de wereld vragen om een intensivering van deze koers.

[1:24:55] We moeten een flink tand bijzetten.

[1:24:58] Onder meer op het versterken van de kruismacht.

[1:25:00] het bescherm van de vitale infrastructuur en het versterken van crisisbeheersing.

[1:25:06] Ook de uitbreng van de strafbaarheid van spionage, die vandaag in werking treedt, is een belangrijke stap om ons tegen nieuwe vormen van spionage te beschermen.

[1:25:15] In december heb ik u samen met de bewindspersonen van Defensie uw kamer geïnformeerd over de weerbaarheidsopgave waar we als Nederland voor staan.

[1:25:23] De minister van Defensie en ik zijn coördinerend op deze hele grote opgave.

[1:25:28] En ik ben blij dat ik vandaag met uw Kamer in gesprek kan gaan over dit onderwerp.

[1:25:32] En mijn bezoek aan Oekraïne, ik refereerde net buiten de orde al even aan, heeft mijn motivatie voor dit onderwerp nog verder gesterkt.

[1:25:41] Ik zie dat er door alle inzet echt iets is losgemaakt de afgelopen maanden.

[1:25:46] Het onderwerp leeft.

[1:25:47] Niet alleen hier in Den Haag, maar door het hele land zijn er steeds meer organisaties en bedrijven bezig met de weerbuitenopgave.

[1:25:55] Dat heb ik onlangs gezien in de Eemshaven,

[1:25:57] Ik hoorde dat gisteren in de haven van Rotterdam en vanmorgen was ik bij de bloemenveiling in Aalsmeer, van een ander onderwerp, maar ook daar werd mij verteld dat men bezig is met wat voor bijdrage men kan leveren in gevallen van crisis aan de weerbaarheid en hoe men kan doorfunctioneren.

[1:26:13] En het belang hiervan wordt niet alleen in NAVO-verband, maar ook in Europees verband gezien.

[1:26:17] En dat blijkt wel uit de European Preparedness Union Strategy.

[1:26:21] Zoals we hebben gemeld aan uw Kamer, in de BNC-visie op 9 mei verwelkomt het kabinet deze strategie.

[1:26:27] en hij sluit goed aan op de weerbaarheidsambitie van het kabinet.

[1:26:31] We zetten in op de versterking van de paraatheid en de crisisbeheersing op EU-niveau, want we kunnen het als Nederland niet alleen.

[1:26:39] In dat kader heb ik volgende week een eerste bijeenkomst van de kopgroep op het gebied van Braziliëns die Nederland bijeen heeft geroepen en we zullen daar een bezoek brengen met ministers van weerbaarheid van diverse Scandinavische landen, zeg ik ook in antwoord al op de eerste keer

[1:26:53] Dijkstra of wij kennis nemen van de initiatieven die er in deze landen leven, de Scandinavische landen, de Baltische landen, België, Luxemburg en Denemarken.

[1:27:05] En daarmee zullen we zowel de NAVO, de SG NAVO, als de Europese Commissie bezoeken om ons een gezamenlijk standpunt te vormen over weerbaarheid.

[1:27:13] En die opgave is groot, die kost tijd en die raakt bijna elk onderdeel van de samenleving.

[1:27:18] En over sommige vraagstukken hebben we decennialang niet naar hoe we denken.

[1:27:22] En we moeten dus ook keuzes maken daarin.

[1:27:26] In de eerste fase, en daar zitten we in, zullen we vooral werken aan de juiste basis en de mogelijkheid om een eerste klap op te kunnen vangen door middel van crisisplannen, wettelijke aanpassingen, structuren en voorzieningen.

[1:27:39] Prioritaire vraagstukken voor de continuïteit van de maatschappij zijn hierbij de weerbaarheid van de energievoorziening, door velen van u genoemd, de gezondheidszorg, de logistiek en transport, de voedsel en de drinkwatervoorziening.

[1:27:51] telecommunicatie en, last but certainly not least, en daar is ook veel over gezegd, de veerkracht op lokaal en regionaal terrein.

[1:28:01] Een van de speerpunten daarbinnen is het vergroten van de veerkracht van burgers.

[1:28:05] En heel concreet zetten we, ze werden al genoemd door enkele van u, zetten we in, samen met lokale partners, op noodsteunpunten voor burgerhulpverlening.

[1:28:13] Fysieke locaties waar elke inwoner van Nederland terecht kan in geval van een crisissituatie.

[1:28:19] Op loopafstand van huis,

[1:28:21] waar mensen terecht kunnen voor cruciale zaken, zoals informatie, een beetje energie en essentiële schaarse goederen.

[1:28:28] En er kan een allerlei soorten situaties zijn, bijvoorbeeld een grootschalige cybercrisis met stroomuitval tot gevolg, zoals we onlangs hebben gezien in Portugal en Spanje.

[1:28:39] En dat vraagt ook om een betere voorbereiding op situaties, en ook van de inwoners zelf.

[1:28:44] En velen van u noemde al de aandacht voor het noodpakket dat zichtbaar is toegenomen.

[1:28:49] Dat is mooi, maar daar houdt het niet op.

[1:28:51] En ik zeg vaak dat het noodpakket voor mij ook staat als het begin van een traject waarin mensen bewust worden gemaakt om na te gaan denken over weerbaarheid.

[1:28:58] Dus het begint met je eigen noodpakket.

[1:29:01] Maar het denken over het noodpakket leidt al heel gauw, en ik hoor dat veel om me heen, van mensen die gaan nadenken.

[1:29:07] Wat betekent dat voor oma die woont in een flat

[1:29:09] op negen hoog, wat de lift het zo meteen niet meer doet.

[1:29:12] Wat doen we op het moment dat we geen communicatie meer kunnen vinden met bepaalde familieleden?

[1:29:17] Waar gaan we dan heen?

[1:29:18] Kunnen we met de straat niet iets organiseren waardoor we maaltijden kunnen maken in geval van schaarste?

[1:29:25] Kerkgemeenschappen komen naar me toe en zeggen, goh, wij weten wie er woont in onze gemeenschappen.

[1:29:30] Wij weten wie de hulpbehoefenden zijn.

[1:29:32] Kunnen wij niet een rol spelen in het geval van weerbaarheid?

[1:29:35] En dat is het mooie effect, wat ik noem, wat begint met een noodpakket.

[1:29:39] maar waar het uiteindelijk als een inflek uitbreidt over onze maatschappij.

[1:29:44] Maar daar komt meer.

[1:29:47] Er is een interruptie van dit Eerdmans.

[1:29:50] Dank voor die noodsteunlocaties.

[1:29:54] Heb ik het goed?

[1:29:55] Ja, wanneer gaan die open eigenlijk?

[1:29:58] Minister.

[1:29:58] Dan kom ik binnen een halve alinea, kom ik daarop terug.

[1:30:04] Maar daar zit een halve linie tussen en dat gaat over de communicatie.

[1:30:07] Want onderdeel van wat we zullen gaan doen is het intensiveren van de publiekscampagne dit najaar.

[1:30:15] De vraag wordt toegelicht, hoor.

[1:30:18] Gaan die dus pas open als de noodsituatie er is?

[1:30:21] Want kijk, dan is OMA op negen hoog inderdaad wel verloren, denk ik.

[1:30:25] Dus dan zou ik zeggen, open ze gewoon tijdens daily business, want dan kunnen mensen aanvullen op een noodpakket die ze nog niet hebben.

[1:30:34] Ik vind het een beetje, we zijn een beetje achter de wagen bezig, denk ik.

[1:30:38] zo'n noodlocatie pas in kan als er een noodsituatie is.

[1:30:43] Want dan staan we en in de rij en oma op negenhoog komt er niet meer bij.

[1:30:47] Dus dan kun je beter zeggen iedereen kan gevarieerd na elkaar op normale dagen terecht voor aanvulling van zijn eigen noodpakket.

[1:30:58] Is dan niet veel efficiënter.

[1:31:01] Dat was dus de vraag van de minister.

[1:31:03] Het noodstempunt is niet bedoeld om je noodpakket samen te stellen.

[1:31:07] Dus dat is echt iets wat we vragen van elke burger.

[1:31:10] En natuurlijk zeg ik ook via u tegen de heer Van Nispen, die nu helaas niet meer is, maar voor sommige mensen zal het in de huishalen van grote hoeveelheden cash een hele belasting zijn.

[1:31:20] Dat besef ik me.

[1:31:22] Tegelijkertijd wat we vragen, namelijk 72 uur

[1:31:25] zelfredzaamheid zijn, is denk ik voor de meeste mensen te doen met wat ze eigenlijk in hun voorraadkastjes in de keuken hebben liggen.

[1:31:33] Dat is geen oneindige hoeveelheid voedsel en water waar je hoeft te doen.

[1:31:39] Maar het idee is dat je nadenkt

[1:31:40] over wat zou ik nodig kunnen hebben in dat geval.

[1:31:43] Dat geldt dus ook voor bijvoorbeeld een opgeladen powerbank, om in het geval je mobiele telefoon leeg is en geen stroom is, je alsnog wel contact kunt maken met dierbaren.

[1:31:53] Al dat soort punten, daar verwachten we van dat mensen dat zelf organiseren.

[1:31:57] of in buurtverband, in wijkverband, dat is allemaal prima.

[1:32:03] Die noodsteunpunten, dat zijn punten op het moment dat er een calamiteit is, dat er geen elektriciteit meer is, dat er geen communicatie meer is, dat mensen weten waar in hun buurt ze heen kunnen gaan, om bijvoorbeeld, op het moment dat ze geen energie meer hebben, wel stroom te halen, omdat daar nog een dieselaggregaat staat en draait.

[1:32:23] om in het geval dat ze onverhoopt hun noodpakket niet goed hadden en op dat moment acute behoefte hebben aan bijvoorbeeld water, om wel dat water te kunnen halen.

[1:32:31] Om bijvoorbeeld dat ze geen contact kunnen krijgen met bepaalde familieleden, om die daar op te kunnen geven bij een centraal punt.

[1:32:37] En ook om te horen van een vertegenwoordiger van dan waarschijnlijk de lokale overheid, wat is er aan de hand, wat weten we hiervan en wat is de verwachting hier.

[1:32:46] Dus het idee van dat noodstunpunt is dat ze echt alleen maar in geval van nood

[1:32:51] actief worden en ze zijn niet bedoeld voor de aanvulling van het zelfredzaamheidpakket.

[1:32:57] Ik hoop dat dat helpt in de toelichting.

[1:33:02] Ik noem nou even de publiekscampagne waar we mee komen en dat zeg ik ook tegen de heer Siks-Dijkstra, daar zal een huis-aan-huis publicatie deel van uitmaken, dus iets tastbaars wat mensen in hun brievenbus krijgen en dat zeg ik ook meteen

[1:33:15] via uw voorzitter tegen de heer Van Nispen en de anderen die zich afvroegen, hoe bereiken we nou elke Nederlander?

[1:33:20] Op die manier bereiken we elke Nederlander, waardoor elke voordeur komt een huis-na-huis publicatie die mensen hebben liggen.

[1:33:28] Het is dus geen vluchtige communicatie.

[1:33:29] Ik ken zelf het voorbeeld uit Zweden, waar iedereen precies weet waar die folder die er elk jaar komt, waar die ligt, wat daarin staat en welke kernboodschappen men tot stuk moet nemen.

[1:33:41] U krijgt hier een interruptie op van mevrouw Muttluur.

[1:33:44] Nou, meer voor de orde van de vergadering.

[1:33:46] Ik ga ervan uit dat de minister nog steeds bezig is met zijn inleiding.

[1:33:51] En de punten die hij nu noemt over die noodsteunpunten waar wij vragen over hebben gesteld en een noodpakket dat nog later terugkomt.

[1:33:58] Dan weet ik dat ik mijn vragen nog even moet bewaren.

[1:34:00] Dank.

[1:34:06] Laat ik er dan ook een antwoord op geven.

[1:34:08] Ja, dit is nog de inleiding en ik diepte enigszins uit op noodsteunpunten, maar ik kom nog terug op de specifieke vragen die daarover zijn gesteld.

[1:34:18] In de algemene zin, u heeft gezien dat vanaf 2027 op de begroting van JNV 70 miljoen beschikbaar komt voor de versterking van de weerbaarheid.

[1:34:26] En ik zie voor de besteding van dat geld de regionale en de lokale weerbaarheid als een prioriteit.

[1:34:32] en daar ga ik in overleg over met de veiligheidsregio's en de gemeente.

[1:34:36] Dus ik kan u op dit moment nog niet vertellen hoe dat bedrag daarover wordt verdeeld.

[1:34:40] De noodsteunpunten zijn voor mij de absolute prioriteit binnen dit beschikbare...

[1:34:47] Ik kan u ook vertellen dat oplopend tot meer dan 65 miljoen van de 70 miljoen ook daadwerkelijk naar lokale en regionale weerbaarheid gaat en dat het enige wat daarvan achterblijft is bedoeld voor die publiekscampagne en de huis-aan-huis publicatie.

[1:35:04] En in aanvulling erop kan ik ook zeggen, want ik besef mij dat 2027 ver weg is.

[1:35:09] Wij leven nu in 25 en we hebben ook nog 2026 en dit is een opgave die acuut is.

[1:35:15] Dus ik heb geld vrijgemaakt, 10 miljoen in 2025, 20 miljoen in 2026 in de aanloop om al te kunnen starten.

[1:35:24] met het inrichten van initiatieven voor de lokale en regionale weerbaarheid.

[1:35:29] Dat komt dus bovenop de structurele reeks die vanaf 2027 beschikbaar is.

[1:35:35] Dat leidt onmiddellijk tot een interruptie van mevrouw Michon-Derksen.

[1:35:39] Nee, want de minister antwoordde dat net.

[1:35:41] Dus dat komt bovenop de 70 miljoen.

[1:35:43] Dit is geen kasschuiftoestand.

[1:35:49] En daar komt mevrouw Metuur.

[1:35:50] Ja, nu een echte interruptie, want dat staat los van... De tweede echte interruptie.

[1:35:53] Ja, dat mag.

[1:35:55] U bent strenger aan het worden dan maar dat de vergadering voordert.

[1:35:59] Nee, maar dan kom ik daadwerkelijk bij de vraag die een aantal van ons heeft gesteld.

[1:36:06] Als de minister het gesprek gaat voeren met de veiligheidsregio's, dan gaat hij gehuid ook horen.

[1:36:11] dat zij erg last hebben van de brede doeluitkeringskorting, wat niet wordt teruggedraaid met alle gevolgen van dienen en grote bezuinigingen op brandweerlieden en brandweerposten.

[1:36:23] De 70 miljoen is nooit genoeg om die korting, denk ik, af te wentelen.

[1:36:31] En zeker niet als een deel daarvoor is bedoeld voor die noodsteunpunten, want het bedrag van 100 miljoen heb ik ook ergens zien langskomen.

[1:36:39] Dus ik wil toch aan de minister vragen, die ik als verantwoordelijke zie,

[1:36:46] voor wat betreft de nationale weerbaarheid, ook al gaat hij niet specifiek over brandweer en over dit soort kortingen, hoe hij die uitdaging wenst te tacklen met dienstcollega, omdat het wel effect heeft op onze weerbaarheid en in ieder geval op de partijen die zich daarmee moeten gaan bezighouden.

[1:37:09] Dat gesprek ga ik aan, dat zei ik al.

[1:37:13] Ik zei dat uiteindelijk meer dan 65 miljoen daadwerkelijk bestemd is voor de lokale en regionale weerbaarheid.

[1:37:20] En natuurlijk ben ik me bewust van ook de brief van het Veiligheidsberaad en van de korting op de B-deur, zoals die vanaf volgend jaar effect zou hebben.

[1:37:29] Die zal zeker een rol spelen in de gesprekken die we hebben.

[1:37:33] En daar waar de weerbaarheid wordt geraakt door die korting, denk ik dat we ook moeten kijken naar hoe dat daar binnen valt.

[1:37:42] Laat ik het zo zeggen, als het idee is om een noodstempunt in te richten op de kazerne, dan moet dat wel kunnen.

[1:37:52] Maar goed, ik ga nog niet vooruit lopen op die verdeling.

[1:37:55] Dat is een afdoende beantwoording.

[1:37:58] Gaat u verder.

[1:38:04] Laat ik dan mijn inleiding afronden, voorzitter, dan kom ik zo op de blokjes.

[1:38:08] Absolute veiligheid bestaat niet, maar we moeten wel een flinke stap extra zetten.

[1:38:13] En waar we op elke mogelijke manier opschalen op het gebied van defensie, moeten we dat ook doen op het gebied van maatschappelijke weerbaarheid.

[1:38:20] Want een veerkrachtige samenleving is essentieel om stand te houden

[1:38:24] ook in een militair conflictscenario.

[1:38:27] En dan kom ik nu bij mijn blokjes die heten weerbaarheid, lokale weerbaarheid, crisisbeheersing en andere belangrijke zaken.

[1:38:46] Mevrouw Michonne Derksen die vroeg, komt er een concrete agenda op civiele weerbaarheid?

[1:38:51] Ik zei al, de opgave is groot, hij kost tijd en hij raakt bijna elk onderdeel van de samenleving.

[1:38:57] En we hebben over sommige vraagstukken gewoon decennialang niet hoeven nadenken.

[1:39:01] Vandaar dat we nu keuzes maken in de prioritering en noemde ik al even de sectoren energievoorziening, gezondheidszorg, logistiek en transport, voedsel en drinkwater, telecommunicatie en de veerkracht op lokaal en regionaal domein.

[1:39:15] Een ander speerpunt is de omgang met schaarste.

[1:39:17] En een van de instrumenten om hiermee om te gaan is het aanleggen van strategische voorraden.

[1:39:21] En daar komen we terug in de brief over weerbaarheid die voor de zomer komt.

[1:39:26] Niet al omvattend, maar die sectoren hebben dus de voorrang.

[1:39:29] De lokale weerbaarheid kom ik nog specifiek op terug.

[1:39:32] Heb ik net al even het een en ander over gezegd.

[1:39:35] Maar dat is waar we de keuze maken.

[1:39:36] Ik moet wel eerlijk zeggen, dat wil niet zeggen dat er verder niets gebeurt.

[1:39:40] Want ik kan geen bedrijf binnenlopen of mij wordt verteld, ook als ik daar niet voor kon, wat men aan het doen is in het kader van de weerbaarheid.

[1:39:50] Dus het op gang brengen van deze discussie.

[1:39:52] En heel concreet kan ik noemen, ik was vanmorgen bij de bloemenveiling in Aalsmeer.

[1:39:57] Natuurlijk een enorm complex met een hoop logistieke mogelijkheden, met een hoop shelter, onderdak.

[1:40:04] Ook daar is men bezig met welke rol gaan wij nu vervullen, op het moment dat er sprake is van een crisis of een noodsituatie.

[1:40:11] Maar ook hoe houden we nou ons bedrijf gaande, want uiteindelijk zonder een economie

[1:40:16] is het ook heel moeilijk om een conflict te doorstaan, laat staan, te overwinnen.

[1:40:22] Ook dat zien we in Oekraïne gebeuren.

[1:40:26] Hoe cruciaal een werkende economie is om de oorlog voor te kunnen zetten en zichzelf te kunnen blijven verdedigen.

[1:40:33] De heer Van Nispen vroeg waarom zo laat en waarom zo weinig.

[1:40:36] Enkele anderen van u zeiden dat ook.

[1:40:38] Had het niet veel eerder gekund en is het niet too little too late.

[1:40:42] Het is niet dat we niets hebben gedaan aan onze crisisbestendigheid of onze nationale veiligheid in de voorbereiding over de afgelopen jaren.

[1:40:52] Maar de acute dreiging, zoals die na de Russische inval in Oekraïne is ontstaan, de geopolitieke veranderingen die we zien, die geven wel die extra impetus.

[1:41:01] En dat is waarom we deze stap nu zetten.

[1:41:04] Is dat laat?

[1:41:05] Ten opzichte van sommige landen die dichterbij

[1:41:08] Rusland hebben gewoond, denk ik dat we daar gelijk in hebben.

[1:41:12] Is dat been bij te trekken?

[1:41:14] Ja, dat denk ik wel.

[1:41:15] En daar zijn we volop mee bezig.

[1:41:17] U heeft een volgende interruptie van mevrouw Michonne Derksen.

[1:41:21] Ja, voorzitter.

[1:41:22] Op die agenda, civiele, maar eigenlijk agenda weerbaarheid, daar zei de minister, en dat heb ik ook gelezen, die sectoren energie tot telecommunicatie en strategische voorraden,

[1:41:34] Ik zie zelf meer ook voor me dat daar ook een wetgevingsagenda achteraan komt, want die cyberbeveiligingswet is meer en meer urgent, omdat ik denk dat de digitale dreiging reëel is.

[1:41:48] besluitvormingsstructuur.

[1:41:50] We hebben nu een groot beraad met elkaar, publiek-privaat, maar kunnen we daar ook besluiten met elkaar afdwingen of doet iedereen zijn best en vinden we die best doen goed genoeg?

[1:41:59] Dus ik zoek wel los van de inhoud van die sectoren en de voorraden van wat is dan het beoogde resultaat en hoe dwingen we dat dan af met wetgeving of anderszins?

[1:42:13] De minister.

[1:42:14] Ja, voorzitter, dat hangt wel samen met die invulling van de Hoe, want onderdeel van de Hoe, dus wat hebben we gehad, de Hoe is de volgende brief die u krijgt, onderdeel daarvan is welke structuren hanteren we daarbij, welke wetgeving Fluiten uitvoert, welke actiesdiener te worden ondernomen, ook door sectoren zelf, want laat ik dat vooropstellen, dit is niet, waar we vanaf moeten, is dat weerbaarheid iets is wat de overheid geeft aan bedrijven, sectoren en burgers.

[1:42:43] En laat ik dat toch maar even helder stellen.

[1:42:48] We hebben wellicht als maatschappij na de Koude Oorlog onze veiligheid iets te veel in handen van anderen gelegd.

[1:42:54] Dat hebben we militair gedaan, door het opschorten van de dienstplicht, door een beroepsleger te kiezen, wat uiteindelijk voor onze veiligheid ver weg van huis zorg droeg, zonder dat die conflicten ons ooit zouden raken.

[1:43:07] We hebben dat ook gedaan op het gebied van maatschappelijke weerbaarheid, waar we in de Koude Oorlog

[1:43:11] hele structuren hadden waarin iedereen wist wat hij moest doen, waarin er een burgerbescherming was en ook dat hebben we geoutsourced aan professionals.

[1:43:20] En nu komen we in een situatie waarin toch iedereen weer zijn steentje zou moeten bijdragen om, als het zover komt, hier ook een bijdrage aan te leveren.

[1:43:27] Een deel daarvan kunnen wij voorschrijven, maar een deel daarvan komt ook echt uit sectoren zelf.

[1:43:34] En wij merken dat in alle gesprekken die we hebben, als je praat met professionals, bijvoorbeeld op het gebied van energie,

[1:43:40] dan zijn zij veel beter in staat dan wij dat vanuit de overheid zijn om aan te tonen waar zij de kwetsbaarheden zien in het systeem en wat je eraan zou kunnen moeten doen.

[1:43:50] En in heel veel gevallen is dat ook iets wat ze zelf dan ook oppakken en een stap verder nemen.

[1:43:55] Dus deels zullen we dat voorschrijven, deels zullen we dat inventariseren, deels zal dat in wetgeving moeten worden vastgelegd om het ook af te dingen.

[1:44:03] zoals de Cyberbeveiligingswet of de wet op kritische entiteiten, waar ik zo nog even op terugkom in het kader van een aantal vragen van de heer Siksdijkstra.

[1:44:13] Heel goed.

[1:44:16] Mevrouw Michonne Derksen vroeg ook nog wat is nu de plus op de aanpak vitaal?

[1:44:21] En dat hangt hier ook samen mee.

[1:44:24] Om de vitale infrastructuur te beschermen tegen uiteenlopende dreigingen werken vakdepartementen en vitale aanbieders

[1:44:30] onder coördinatie van de NCTV aan de toekomstbestendige aanpak vitaal.

[1:44:34] Maar in het licht van de toegenomen militaire en hybride dreigingen wordt gekeken welke aspecten van het beleidsinstrumentarium op korte termijn kunnen en moeten worden versterkt.

[1:44:43] En daar worden zowel de fysieke, de economische als ook de digitale risico's in meegenomen.

[1:44:49] Denk bijvoorbeeld aan spionage en sabotage.

[1:44:53] En ook hier werken we nou samen met de EU en onze NAVO-partners.

[1:44:57] En dan had mevrouw Michon-Derssen nog een vraag over de publiek-private samenwerking.

[1:45:03] Eigenlijk haakte ik daar net al op in door te vertellen over mijn bezoek van morgen, maar ook een lezing die ik gistermiddag gaf in Rotterdam aan CEO's van bedrijven die actief zijn in de haven.

[1:45:16] Het onderwerp leeft en het leeft steeds meer.

[1:45:19] En wat je ziet is dat ook private partijen vragen, wat kan ik doen?

[1:45:24] wat zal mijn bijdrage zijn, zowel aan de lokale weerbaarheid als aan het op gang houden van onze economie, maar ook met zorgdragen voor elkaar.

[1:45:33] Ik denk dat daar nog een rol voor de overheid ligt, ene om die platformen te creëren, om die bedrijven bij elkaar te brengen, maar daarna ook om te zorgen dat de private sector zichzelf helpt, zodat de grote bedrijven die minder moeite hebben met het inrichten van weerbaarheid ook zorgdragen voor al die bedrijven die hun

[1:45:52] supply chain zitten en die afhankelijk zijn van hen.

[1:45:56] En dat soort initiatieven zie ik nu wel langzaam opkomen.

[1:46:00] Een hele concrete die wij zelf hebben geïnstitueerd is Cyclotron, wat het publiek-privaat samenwerkingselement is waarbij we cyberdreigingen en incidenten heel snel uitwissen tussen de publieke en private sector.

[1:46:14] En op het hoogste niveau wordt de publiek-private geopolitiek- en weerbaarheidsberaad ingericht waar we kabinet, bedrijfsleven,

[1:46:22] kennisinstellingen en maatschappelijke partners in wisselende samenstelling bij elkaar halen om dit soort ontwikkelingen te bespreken.

[1:46:29] De eerste daarvan vindt nog voor de zomer plaats.

[1:46:32] En ook daar zal ik bij zijn.

[1:46:38] De heer Siksdijkstra vroeg of de WODC-systematiek al wordt toegepast in de weerbaarheidsplannen, zo ja hoe.

[1:46:45] Ik heb het interesse kennisgenomen van de motie over het toepassen van de weerbaarheidsmatrix voor het vaststellen van het basisweerbaarheidsniveau.

[1:46:53] De door RAND Europe ontwikkelde methodiek is een belangrijk hulpmiddel om de weerbaarheid te kunnen meten.

[1:46:58] En deze methodiek en de definitie van weerbaarheid die ze hanteren zijn ook gebruikt voor het definiëren van de weerbaarheidsopgaven zoals wij die voor ons zien.

[1:47:06] En het is belangrijk dat er sectorspecifieke standaarden zijn voor het weerbaarheidsniveau van bedrijven.

[1:47:11] Maar daar laat ik wel ruimte om per sector te kunnen kijken

[1:47:14] wat een passende en wenselijke methodiek is.

[1:47:22] De heer Van Nispen vroeg naar de sociale samenhang en hoe belangrijk is dat voor weerbaarheid en wat doen we om die sociale samenhang te versterken?

[1:47:30] Die is enorm belangrijk.

[1:47:32] Uiteindelijk is een weerbare samenleving, en het woord zegt het al, vereist wel dat wij een samenleving hebben, waarbij we omkijken naar elkaar, waarbij we weten wat we aan elkaar hebben in geval van

[1:47:43] crisis en daar ook ons op op inrichten.

[1:47:48] Een heleboel van dit soort initiatieven en ik spreek daarover in een bestuursoverleg met de VNG, Vereniging van Nederlandse Gemeenten en het Veiligheidsberaad, maar ook met de burgemeester van Grote Steden, is om lokale initiatieven te hebben.

[1:48:01] Gisteren sprak ik met de wethouder Versnel in Rotterdam, die specifiek kijken naar bijvoorbeeld wat kwetsbare wijken op Rotterdam-Zuid, om daar de leiders te identificeren die kunnen helpen

[1:48:13] bij het opzetten van deze weergaven, zodat ook daar, in buurten waar minder sociale samenhang is, een structuur bestaat waarbij mensen weten dat ze elkaar kunnen bouwen in geval van crisis.

[1:48:28] En natuurlijk spelen daar allerlei lokale plekken waar die samenhang sowieso is, zoals sportclubs, maar denken ook aan geloofsgemeenschappen, zullen daarbij echt een rol spelen om die samenhang te creëren en een bijdrage te kunnen leveren.

[1:48:42] En ik roep u overigens alle op om dat ook in uw eigen omgeving te doen, in uw eigen buurt, in uw familie, in de kringen waar u komt, want uiteindelijk het gesprek wat je daarover hebt met elkaar is ook onderdeel van het creëren van die sociale samenhang.

[1:49:09] Hoeveel had ik er eigenlijk, voorzitter?

[1:49:15] U had er zes.

[1:49:17] Oké, dan kan ik deze vraag wel even stellen.

[1:49:20] De minister had het ook over die gezamenlijke veerkracht.

[1:49:23] Volgens mij ben ik daar ook nadrukkelijk op ingegaan in mijn bijdrage.

[1:49:27] En ik begrijp dat de NCTV vorig jaar rechtstreeks aan de burgemeesters een aantal gesprekskaarten heeft aangereikt ter moe van gesprekken met inwoners.

[1:49:38] En eigenlijk is ook mijn opmerking weer, hoe zorgen we ervoor dat die gezamenlijke veerkracht, dat we naar elkaar omkijken op het moment dat er iets uitbreekt, verder versterkt wordt.

[1:49:52] En dan heb je dus ook die lokale gesprekken nodig.

[1:49:54] Dan heb je dus ook de versterking van je lokale bestuurders nodig.

[1:49:58] Hoe wil de minister dat ook in gesprek met de veiligheidsberaten verder vormgeven, zodat het niet alleen gaat om de individuele aanpak, en ieder voor zich, en ook die individuele pakketten, maar echt dat we allemaal voor elkaar staan als het zover is?

[1:50:17] De minister.

[1:50:20] Voorzitter, dat is een heel terecht punt.

[1:50:22] En zoals ik zei, voor mij is het no-pakket een startpunt van een heel traject, zeker niet het eindpunt.

[1:50:27] En vandaar dat de volgende prioriteit, waar we natuurlijk geld voor vrijgemaakt hebben, is die lokale en die regionale weerbaarheid.

[1:50:33] Want op het moment dat er geen communicatie is, geen stroom, dan ben je aangewezen op je directe omgeving.

[1:50:37] En dat is nu eenmaal vaak de plek waar je woont.

[1:50:40] Ik merk in de bestuurlijke overleggen die ik heb ontzettend veel eagerness bij burgemeesters van grote en kleine gemeenten om na te denken over dit vraagstuk.

[1:50:49] En dat doen ze al.

[1:50:50] En daar is geen one-size-fits-all.

[1:50:52] Als je een klein dorp hebt met een hechte gemeenschap,

[1:50:56] waarbij iedereen elkaar sowieso al vindt in een sportvereniging of in een geloofsgemeenschap, dan vereist dat een andere inrichting om die samenhang te creëren dan als je het hebt van een grote stad als Rotterdam, wat ik net zei, of Amsterdam, waar je met veel meer verschillende aspecten te maken hebt, ook veel meer noodsteunpunten nodig hebt, et cetera.

[1:51:15] Ik weet dat de bestuurders van onze gemeente ook op die manier kijken naar hun eigen stad.

[1:51:20] die beseffen dat wat wij op hoofdlijnen vragen, noodsteunpunten, denkt na over wat burgers zelf kunnen doen, denkt na over een programmatische aanpak hierin, om dat neer te leggen.

[1:51:34] In de brief voor de zomer die u krijgt, zullen we een aantal van die hoofduitgangspunten neerleggen, die wel weer de ruimte vervolgens laat aan het lokale bestuur om dat in te richten naar wat past er nu bij de gemeenschap die zij besturen, ook in tijden van crisis.

[1:51:51] Gaat u door.

[1:51:54] Het noodpakket, gaat het hard genoeg?

[1:51:58] De laatste meting zaten we ergens in de 20 procent.

[1:52:01] Nou, dat is niet genoeg.

[1:52:03] Ik moet wel eerlijk zeggen dat onze indicatie is dat het percentage echt omhoog zou zijn gegaan.

[1:52:08] De laatste meting is van eind vorig jaar.

[1:52:12] We horen dat er enorm veel vraag is naar noodpakketten

[1:52:15] zoals die worden aangeboden op site, maar de volgende meeting is pas half juni, dus helaas kan ik daar nog niet op vooruitlopen, maar in de brief die we sturen voor de zomer zult u ook het nieuwe percentage zien.

[1:52:27] Ik begreep gisteren, ik had het zelf niet gehoord, maar dat zelfs vandaag in site nu een eigen noodpakket aanbiedt, dus wat dat betreft zijn we een heel eind gekomen in de afgelopen twee maanden.

[1:52:38] En laten we niet onderschatten wat het bereik is van bijvoorbeeld een programma zoals vandaag Insight.

[1:52:44] Dat zijn toch een heleboel mensen die ik niet altijd bereik.

[1:52:56] En de vraag is dan van mevrouw Michonne Derksen, waarom dan die 72 uur?

[1:53:02] Kan dat niet 48 uur zijn of moet dat niet een week zijn?

[1:53:05] We volgen hierin de Europese Unie, dus het rapport van oud-president Ninisto, de oud-president van Finland, die een rapport heeft geschreven op verzoek van de Europese Commissie over resilience, waar nu ook het Europese Resilience Plan gepasseerd wordt, die heeft daarin de aanbeveling gedaan voor 72 uur.

[1:53:23] Dat is geen heilige tal, maar dat was wel hoger dan de 48 uur die wij tot dan toe hanteerden en wij hebben ervoor gekozen om ons aan te stuiten bij Europa.

[1:53:38] Niet internetafhankelijke manieren van het inlichten en voorbereiden van burgers.

[1:53:45] Het zijn twee verschillende vragen eigenlijk.

[1:53:47] Het inlichten van burgers, dan hebben we het over hoe in een crisissituatie, hoe bereik je mensen, hoe kun je mensen vertellen wat er is.

[1:53:54] Laat ik daar dan toch wijzen op het onderdeel van het noodpakket wat de minste mensen in huis hebben.

[1:53:59] Maar dat is wel een transistorradio, die ofwel batterijen ofwel opwindbaar is, want natuurlijk val je op het moment dat het mobiele netwerk zou uitvallen, val je terug op de communicatiemiddelen die er dan zijn.

[1:54:12] Voor de overheid is daar een noodtelefoonnetwerk voor, dus dat oefenen we ook nog.

[1:54:18] Er staan nog fysieke telefoons, mijn kinderen weten niet eens hoe die eruitzien, maar die staan er, waarmee we zowel in Den Haag, maar ook met de gemeenten,

[1:54:26] Ook op het moment dat het internet of de mobiele telefoon niet eruit ligt, waarin we nog steeds contact kunnen handen houden, dus dat loopt.

[1:54:35] Maar communicatie met de burger zal moeilijker zijn.

[1:54:38] Dus dat gebeurt of via die noodsteunpunten op lokaal niveau, of dat zou gebeuren via de ether en vandaar de noodradio.

[1:54:44] Als het gaat om het voorlichten, dan zei ik al eerder dat ik zelf erg gecharmeerd ben van het Zweedse voorbeeld, van de folder die men allemaal heeft, allemaal door de bus krijgt en die op gezette tijden langskomt over de tafel.

[1:55:00] Ik geloof dat dat de manier is om die permanente voorlichting van de bevolking vorm te geven.

[1:55:07] En de eerste komt dus de tweede helft van dit jaar.

[1:55:14] DSX-Dijkstra vraagt over de strategische voorraden en of we de reserves waar nodig op orde zullen brengen.

[1:55:23] Ik ben eerder deze week op maandag in een brief naar uw Kamer ook ingegraapt op de strategische voorraden.

[1:55:28] De aanleg is een van de instrumenten voor de omgang met schaarste.

[1:55:32] Momenteel werkwaardig maken van het totaaloverzicht van de strategische voorraden die nu door de Rijksoverheid worden aangehouden en voor het zomerreces

[1:55:40] komen we met de eerste beleidsinzet waar dit ook een onderdeel van is.

[1:55:45] Dus hoe gaan we om met strategische voorraden en waar moeten we op sturen om die strategische voorraden beter op orde te krijgen?

[1:55:53] In een aantal gevallen zal daar ook aanvullende besluitvorming over moeten plaatsvinden, want het aanleggen van voorraden is natuurlijk niet gratis en vereist in sommige tijden ook wel echt inspanningen.

[1:56:04] Dat leidt tot een interruptie van het lid Siegfried Dijkstra.

[1:56:07] Ja, dank, voorzitter.

[1:56:09] Mijn vraag is natuurlijk van wanneer verwachten we dat overzicht er is?

[1:56:14] En de minister zegt van ik kom er nader op terug in die brief.

[1:56:16] Ik verwacht niet dat in die brief al het antwoord is, we hebben nu het overzicht, we weten verder wat we moeten doen, maar dat vul ik ook in.

[1:56:24] Dus kunnen wij in die brief verwachten een tijdspad wanneer het overzicht er ongeveer is?

[1:56:28] Of kunnen we in die brief al verwachten dat er een overzicht is?

[1:56:32] Ja en ja.

[1:56:34] Want het is van allebei wat.

[1:56:36] Voor sommige zaken weten we precies wat strategische voorraden zijn.

[1:56:38] Die zijn bijvoorbeeld op het gebied van brandstof gewoon voorschreven.

[1:56:42] Dus we weten voor hoeveel dagen wij aan brandstof hebben.

[1:56:45] Voor andere zaken, bijvoorbeeld langdurig houdbaar voedsel, is dat veel moeilijker in kaart te brengen.

[1:56:50] Dus deels krijgt u al concrete inzichten en deels krijgt u een vrij blik naar hoe dat er verder in zit.

[1:56:58] Dan de schuilkelders.

[1:57:00] En dat is een van de lastige onderwerpen, omdat we dat in de Koude Oorlog op een hele andere manier hadden georganiseerd dan we dat daarna hebben gedaan.

[1:57:13] Ik kom zelf net terug uit Kiev, waar de conferentie waarvoor ik naar Kiev ging, plaatsvond op verdieping min 2 van het Fairmont Hotel in Kiev.

[1:57:26] Dat was fantastisch aangekleed.

[1:57:28] Het zag er mooier uit dan hier, zeg ik in alle eerlijkheid.

[1:57:32] Inclusief banners.

[1:57:33] Achter een schotje stonden de bedden voor de hotelgasten die in geval van luchtalarm daar ook naar beneden komen om daar de tijd verder door te brengen.

[1:57:44] Maar dat geeft al aan dat niet alleen zijn de tijden veranderen, maar ook onze infrastructuur is veranderd.

[1:57:50] Dus de vraag is niet eens zozeer in eerste instantie van moeten we schuilkelders gaan bouwen.

[1:57:58] Wat zijn de vereisten waaraan je schelplaatsen zou willen laten voldoen?

[1:58:05] En dan kon je in één keer tot de conclusie komen dat we eigenlijk in onze steden best een hoop plekken hebben waar je kunt schuilen.

[1:58:14] Denk aan de metro's, denk aan de ondergrondse parkeergarages, denk aan de enorme gebouwen die we nu bouwen waarin je middenin ook best veilig kunt zitten.

[1:58:25] Dus aan TNO hebben wij een onderzoek gevraagd om te kijken wat zijn nou de biotechnische eisen waaraan je zou moeten willen voldoen.

[1:58:33] En op basis daarvan zullen we ook het gesprek aangaan met lokale overheden van hoe moeten ze hier nou verder over nadenken.

[1:58:40] Maar de oplossing is niet om in elke gemeente ondergrondse bunkers neer te gaan leggen.

[1:58:46] Ik denk dat de ene dreiging daarvoor nu

[1:58:49] anders is, maar twee, dat ook de behoeften die we zullen hebben er anders uitzien.

[1:58:55] Ik denk bijvoorbeeld in Oegyne waar hele scholen in metrostations doorgingen met lesgeven.

[1:59:01] Je hebt echt dat soort locaties nodig waar je dit kunt doen.

[1:59:08] U krijgt de introductie van meneer Eerdmans.

[1:59:11] Ja, goed om dit te horen.

[1:59:12] Ik denk dat de minister een stuk minder naïef klinkt dan vele andere mensen die zeggen waar heb je het over, schelgelegenheden.

[1:59:20] Kijk, Kiev is niet zo heel ver weg en de raketten uit Rusland kunnen ons gewoon bereiken.

[1:59:24] En dat is helemaal niet dat ik daar aan denk, maar ik vind eigenlijk dat we daar dus wel aan moeten, op voorbereid moeten zijn, laat ik het zo zeggen.

[1:59:31] En dan is het ooit geïnventariseerd inderdaad.

[1:59:33] Hoeveel hebben we er nou?

[1:59:34] Nou, dat waren er in 1990 een

[1:59:36] En ik geloof dat dat veel te weinig was toen al, maar dat het nu dus eigenlijk geen issue meer was bij de overheid.

[1:59:44] En ik zou wel zeggen, blij met die TNO-inventarisatie, maar kunnen we een overzicht krijgen van hoeveel schuilgelegenheden zijn er dan nu in Nederland?

[1:59:52] Ik woon vlakbij een metrostation.

[1:59:54] En ik denk dat dat mijn plek is, inderdaad, onder de grond om daartoe te gaan.

[1:59:57] Heel simpel.

[1:59:58] Maar dat kan iemand in Wageringen niet doen.

[2:00:02] Ik noem maar wat.

[2:00:03] Dus dan zijn er nog parkeergarages, kun je zeggen.

[2:00:06] En nou, wat hebben we nog meer?

[2:00:10] Kelders voor mensen thuis, zou je zeggen.

[2:00:12] Maar ik ben gewoon wel benieuwd naar die inventarisatie.

[2:00:15] Wat hebben we nu aan schuilgelegenheden voor Nederland onder de grond?

[2:00:21] Kunt u daar meteen antwoord op geven?

[2:00:23] Ik kan niet de hele inventarisatie nu op tafel leggen als u dat vraagt, voorzitter.

[2:00:29] Ik kan wel toezeggen via u dat we dit onderwerp meenemen in de gesprekken met de VNG en de gemeenten die we hebben.

[2:00:37] En dan gaat het wat mij betreft niet pers en schuilkelders onder de grond.

[2:00:40] Maar dan gaat het om plekken waar je kunt schuilen.

[2:00:42] En laat ik daar een voorbeeld van noemen.

[2:00:45] In Kiev werd ik en de delegatie neergelegd in de binnenring.

[2:00:52] Dat zijn normaal de goedkopere kamers, waar je geen uitzicht hebt over de rivier, maar alleen maar op de binnenplaatsen en de andere kamers.

[2:01:00] Maar als je denkt aan een deel van de luchtdreiging die er was en die ging om de drones, dus je hebt drones.

[2:01:06] Ja, die vliegen dus van de buitenkant een hotel binnen.

[2:01:09] En dit klinkt allemaal heel plastisch, maar dit zijn wel de breken die gemaakt zijn.

[2:01:12] Die komen dan wel door de eerste hotelkamer heen, maar niet naar de binnenring.

[2:01:16] Daar lig je dus veilig, dat is dus een schelplek in die zin, voor die dreiging.

[2:01:21] Op het moment dat er ballistische raketten aankomen, dan is één de kans vrij klein dat ze die op een hotel gooien.

[2:01:30] specifiek op zoek zijn naar jou of naar mij in dit geval.

[2:01:37] Maar dan maak je de afweging, ja, dan moet ik wel naar die kelder beneden in de garage.

[2:01:41] Dus het is niet, er is geen vaste definitie van wat is nou een onder de grond schuilplaats, maar het thema schuilen en waar kun je dat doen en welke plekken heb je daarvoor ook op gemeentelijk niveau, dat gaan we bespreken met de VEG en de gemeente.

[2:01:56] We zullen allemaal de binnenring onthouden, meneer

[2:01:59] En goedkoper ook nog dus.

[2:02:02] Maar voorzitter, dan concludeer ik dus dat er wel een beleidsverandering is ten opzichte van de vorige minister van Justitie, mevrouw Janssens, die zei op dit moment spelen schuilkelders geen rol bij een conflict waar Nederland bij betrokken kan raken.

[2:02:15] Dat is veranderd en ik ben daar blij mee want ik denk dat het inderdaad naïef was.

[2:02:21] Ja, zo hard als u nu opleest zou ik hem niet willen stellen.

[2:02:25] Ik kan mij situaties inbeelden en daar hebben we het hier toch over, waarin schuilen wel degelijk nodig is.

[2:02:31] Maar ik denk dat mijn voorgouder ook heeft bedoeld, gaan we nu overal schuil kelders onder de grond bouwen.

[2:02:36] Dat laatste, dat ben ik ook niet per se op voorhand van plan.

[2:02:51] De heer Aardema vroeg, weten de veiligheidsregio's eigenlijk wel wat er van hen wordt verwacht?

[2:02:58] Ja, daar zijn we in continu overleg over.

[2:03:00] En dat overleg kennen we, want voor specifieke crisistiepen hebben we al dit soort overleggen met de veiligheidsregio's en hebben we landelijke crisisplannen opgesteld.

[2:03:09] Bijvoorbeeld voor militaire dreiging, die is al opgesteld, voor natuurbranden, maar ook voor hoogwater.

[2:03:15] Dus dat zijn de kaderstellende plannen

[2:03:17] Voor de veiligheidsregio's en specifiek over de maatschappelijke weerbaarheid heb ik een periodiek bestuurlijk overleg met zowel Veiligheidsberaad als ook de VNG.

[2:03:27] De heer Adema knikt niet alleen begrijpend, maar heeft een vraag, een interruptie.

[2:03:31] Ja, die laatste begreep ik.

[2:03:32] Dank.

[2:03:33] Ik wil nog even terug naar die schuilkelders.

[2:03:35] Er zijn natuurlijk in de landen nog wel schuilkelders van vroeger, zeg maar, uit de Koude Oorlog.

[2:03:40] die zijn dichtgemaakt of die met misschien vrij simpele middelen weer te zijn, die je weer in werking kunt laten treden.

[2:03:49] Hebt u daar ook over nagedacht, of dat wel of niet van toepassing is?

[2:03:52] De minister.

[2:03:54] Ik ga ervan uit dat dat ook opkomt in de gesprekken die ik zou hebben met gemeentes, want uiteindelijk is dat toch iets wat je lokaal inricht.

[2:04:01] Van waar stuur ik mijn mensen heen in geval van calamiteit.

[2:04:06] Gisteren mijn speech

[2:04:09] ...die ik hield 85 jaar na het bombardement op Rotterdam... ...want het was gisteren op 14 mei.

[2:04:16] Daar stond ook in gememoreerd dat ten tijde van die aanval... ...iedereen in drommen naar het Excelsiorstadion ging... ...omdat de Duitsers hadden gezegd dat ze daar geen bommen op zouden gooien.

[2:04:30] Nou, dit is dan door de aanvaller weergegeven... ...en we zien synonymen daarvan ook in deze tijd opdoemen.

[2:04:37] Maar je kunt je voorstellen dat gemeenten gaan nadenken van wat als ik nou delen van mijn stad moet evacueren?

[2:04:43] Wat als ik nou een bepaalde dreiging heb in een bepaald deel?

[2:04:45] Wat vertel ik dan tegen de bevolking?

[2:04:48] Nou, dan ga je daarover nadenken.

[2:04:49] Dat kan dus een stadion zijn waarin je zegt ja, daar zit iedereen.

[2:04:53] Dan kan ik controleren, kan ik de toegang controleren, maar zit je natuurlijk wel onder de open lucht?

[2:04:58] Dat kan ook zijn dat je zegt van nou ja, het metrostation

[2:05:02] in het centrum is meest aangelegen.

[2:05:05] Ik wil dat niet invullen nu, maar dat is onderdeel van dat uitzoekwerk, zou ik zeggen.

[2:05:12] Heel goed.

[2:05:15] De heer Siksdijkstra vroeg hoe ziet de minister de afhankelijkheden van niet-Europese technologie en digitale diensten in relatie tot het weerbaarheidsvraagstuk?

[2:05:24] Een hele terechte vraag.

[2:05:27] De afbouw van strategische afhankelijkheden, ook de digitale,

[2:05:30] is zeker onderdeel van de aanpak van de weerbaarheid, maar dat vraagt ook samenhang met het economische beleid van Nederland en ons verdienvermogen.

[2:05:39] Dus ik verwijs daar ook graag naar de agenda Digitale Open Strategische Autonomie, waarvoor de minister van Economische Zaken primair verantwoordelijk is, waarmee we zowel de kwetsbaarheidsende risico's willen verminderen, maar ook de weerbaarheid willen versterken.

[2:05:57] Dan kom ik op de lokale weerbaarheid.

[2:05:59] En ik snap dat het onderscheid daartussen een beetje vervraagd is, omdat ik een aantal onderwerpen al heb aangeraakt.

[2:06:08] De B-deur en de 70 miljoen, ik heb het erover gehad.

[2:06:12] Ik heb aangekondigd hier dat ik in ieder geval zorg dat er geen gat zit tussen nu en 2027, dus dat we wel degelijke aanvang kunnen maken en dat ik het sprek aan ga met de VNG en de veiligheidsregio's over hoe we die weerbaarheidsgelden op een goede manier kunnen inzetten.

[2:06:26] op lokaal en regionaal niveau.

[2:06:29] En ik ben ervan overtuigd dat we een heel eind kunnen komen met die noodsteunpunten en met de middelen die we hiervoor hebben vrijgemaakt.

[2:06:42] Dan, mevrouw Mutluur vroeg naar de burgerhulpverlening.

[2:06:46] Moeten we die niet versterken?

[2:06:48] Kunnen we daarvoor bestaande netwerken inzetten en hebben we een moderne variant van de burgerbescherming nodig?

[2:06:56] Ik deel dat we burgerhulpverlening binnen ons huidige stelsel verder moeten vormgeven en daar gaan we ook zeker op inzetten.

[2:07:04] Versterkte samenwerking tussen reguliere hulpverleningsdiensten, maatschappelijke organisaties en georganiseerde burgers is daarvoor nodig.

[2:07:10] En ook moeten we aansluiten op bestaande lokale initiatieven.

[2:07:14] Bijvoorbeeld met de kerkelijke organisaties heb ik daarover gesproken wat hun rol zou kunnen zijn in het opzetten van dit soort initiatieven in geval van nood.

[2:07:23] Inwoners kunnen ook in de aanvulling op noodpunten en staande organisaties een rol pakken om binnen de gemeenschap een hulp te voorzien.

[2:07:32] We hebben, zeg ik daarbij, alle taken die de burgerbescherming destijds had, hebben we na de Koude Oorlog overgezet naar professionele dienstverlening, dus de veiligheidsregio's, de brandweer, geneeskundige diensten.

[2:07:44] En ik denk dat dat goed was.

[2:07:46] Die hebben meermaals hun meerwaarde bewezen in crisis.

[2:07:50] Maar zoals ik zei in de aanvulling daarop,

[2:07:52] zullen we in dit soort extreme gevallen ook veel meer een beroep weer doen op vrijwilligers en de bevolking.

[2:08:00] Dus ik moedig dat alleen maar aan, kijk ook uit naar lokale initiatieven die daar komen, maar kijk ook uit naar

[2:08:09] De voorbeelden uit Estland.

[2:08:10] Mijn Est-collega is dus volgende week bij dat overleg wat ik heb in Brussel.

[2:08:15] Dus ook de inzet van niet-militairen in dit soort gevallen zal ik graag van leren.

[2:08:20] Van mijn Fins-collega begreep ik dat ze kijken naar binnen elke gemeente iemand hebben die verstand heeft van het repareren van communicatienetwerken.

[2:08:29] Iemand die verstand heeft van hoe hou je energietransformatorhuisjes overeind.

[2:08:34] mensen voor geneeskundige eerste hulp.

[2:08:38] Je kunt je voorstellen dat je daarmee mensen een soort training geeft, waardoor ze in geval van crisis over het hele land een meerwaarde kunnen hebben voor de maatschappij.

[2:08:48] Dat vind ik hele interessante voorbeelden.

[2:08:50] Ik wil er nog niks over toezeggen, maar ik wil ze wel allemaal verkennen.

[2:08:54] Maar ondanks die aankondiging is een interruptie van lid Sixtextra.

[2:08:58] Dank aan de minister.

[2:08:59] Ik ben eigenlijk wel erg benieuwd naar de gesprekken en wat eruit komt.

[2:09:04] Wanneer kunnen wij daar terugkoppeling over verwachten als Kamer?

[2:09:09] De minister.

[2:09:10] Laat ik kijken dat ik rondom die weerbaarheidsbrief ook een terugkoppeling geef van waar sta ik dan met die kopgroep van andere landen.

[2:09:19] Bovendien, ik zet daar nu een militaire kop op, maar op NCTV-niveau

[2:09:25] hadden we die reeds.

[2:09:26] Nog sterker, die zijn zelfs vandaag en morgen bijeen hier in Nederland om te praten over dezelfde soorten onderwerpen.

[2:09:32] Dus dat onderwerp liep al, alleen zetten we nu ook op politiek niveau verder voort.

[2:09:43] Gaat u door.

[2:09:45] Ik denk dat ik daarmee ook de resterende vraag van de lokale weerbaarheid heb beantwoord.

[2:09:53] Nou, mijn eerste vraag ging over die noodsteunlocaties.

[2:09:59] En toen zei de minister, bij een half Alinea ben ik er, wanneer ze komen.

[2:10:03] Of ik heb het helemaal zelf gemist, maar is het gezegd wanneer nou die noodsteunpunten er zullen zijn in elke buurt op loopafstand?

[2:10:14] Ik kom daarop terug in die brief voor de zomer.

[2:10:17] Want ik ga nu het gesprek aan met VNG en Veiligheidsberaad over hoe gaan we die financiën verdelen.

[2:10:22] Ik heb ook al verteld welk geld is beschikbaar dit jaar.

[2:10:26] Voor dit jaar denk ik dat het voornamelijk zal zijn voor de campagne waar we het over hebben.

[2:10:30] Omdat ik denk dat het nu nog niet... De noodzakelijke investeringen en plannen die je moet maken, denk ik, komen nog niet dit jaar tot wassom.

[2:10:39] Ik kan me voorstellen dat volgend jaar de eerste noodstempunten actief worden en tot wassom komen in 2027.

[2:10:46] Maar zoals ik zei, ik kom met een meer gedetailleerde planning in de zomer.

[2:10:52] Kiesbeheersing.

[2:11:01] De heer Siksdijk zou vroegen of als software het niet meer doet, of de internet eruit ligt, of spoedeisende hulp niet ook operationeel zou moeten blijven.

[2:11:10] Wat doen we hier aan?

[2:11:11] En is dat voldoende geborgd onder de aankomende wetgeving?

[2:11:15] Continuïteit van zorg is natuurlijk een van de cruciale zaken in het geval van

[2:11:19] Crisis, ziekenhuizen zijn primair zelf verantwoordelijk voor de kwaliteit van de zorg, ook in crisisomstandigheden, en hebben daar natuurlijk ook plannen voor gemaakt.

[2:11:28] Ze hebben noodstroomvoorzieningen, et cetera, om door te kunnen gaan.

[2:11:34] In het geval van crisis worden gewerkt met crisisplannen waarin verschillende scenario's staan beschreven, zoals bijvoorbeeld de uitval van IT-systemen.

[2:11:40] En met de wet Weerbaarheid Kritieke Entiteiten wordt gekeken naar de essentiële en kritieke processen van de zorg

[2:11:47] ...om voorbereid te zijn op alle typen crisis of ramp.

[2:11:50] U noemde zelf al de Cyberbeveiligingswet.

[2:11:52] Dat is de implementatiewet van de Europese NIST-V-richtlijn.

[2:11:57] Daar zijn we druk mee bezig.

[2:11:58] Die zorgt ervoor dat meer bedrijven worden aangesloten... ...ook bij het National Cyber Security Center... ...en aan hogere eisen moeten voldoen wat betreft de cyberveiligheid.

[2:12:09] Maar er komt ook nog een aangelegen vertaling van de Europese richtlijn... ...over de kritische entiteiten.

[2:12:15] Dat kijkt, zeg ik ook in antwoord op uw vraag, naar de zonnepanelen, ook naar apparatuur en welke voorwaarden moet apparatuur aanvoldoen om te mogen worden ingezet in ons land.

[2:12:27] Ook de eisen voor de zorg komen daarbij bij aanbod.

[2:12:33] Dat leidt tot een vraag van het lid Sixtext.

[2:12:37] Wederom dank aan de minister en dankuwel voorzitter.

[2:12:41] Als we het even concreet maken, er zou een herhaling van een Crowdstrike-achtige crisis zijn.

[2:12:46] Er is ergens in de supply chain of een verkeerde update of een hek aanval of er gebeurt iets waardoor als het ware er een keten ontstaat en uiteindelijk vallen er systemen uit.

[2:12:58] Wat als die reeks wetten in werking zijn getreden?

[2:13:03] Wat kunnen wij dan bijvoorbeeld verwachten van ziekenhuizen?

[2:13:05] Kunnen wij dan concreet verwachten dat spoedeisende hulp open blijft?

[2:13:08] Ze zijn zelfverantwoordelijk, maar wat is die continuïteit?

[2:13:11] Welk niveau kunnen wij nou verwachten?

[2:13:14] Dat is een goede vraag.

[2:13:16] De minister.

[2:13:19] Ja.

[2:13:22] Uiteindelijk, wat de wet vereist, is dat er redundantie zit in systemen, dat er een bepaald herstelvermogen aan vast zit, dus dat er ook

[2:13:32] backups zijn gemaakt, dat er een plan is om zaken weer op te starten.

[2:13:41] Dus er worden een aantal voorwaarden gesteld aan bedrijven.

[2:13:44] Geeft dat garanties dat nooit meer iets plat zou kunnen gaan?

[2:13:48] Dat denk ik niet.

[2:13:49] Die garantie zou ik nooit willen durven afgeven, maar ik denk dat er wel veel meer aandacht besteed wordt aan al die stappen waarmee je in ieder geval de weerbaarheid vergroot.

[2:14:02] Het weerbaarheid ook vergroot door opvang te hebben in andere soorten systemen, maar ook in stapen als dat toch misgaat, om wel snel weer up and running te zijn.

[2:14:14] Meneer Sikster-Ekstra.

[2:14:16] Ja, dank je voor... Het is natuurlijk... Het is een wet, een wet waar mensen zich aan moeten houden en er komen toezichthouders, maar uiteindelijk komen natuurlijk wel normen die ook volgen uit een wet als die.

[2:14:27] En...

[2:14:29] De crowdsourcecrisis was natuurlijk een voorbeeld van de spoedeisende hulp, waar ook busverbinding is, natuurlijk minder kritiek.

[2:14:36] Maar ik ben eigenlijk wel geschrokken van het feit dat als een internetsysteem het niet doet, dat dienstverlening die niet primair afhankelijk is van het internet, vervolgens ook stil komt te liggen.

[2:14:47] Dat is voor mij ook in mijn optiek wel een toonbeeld van dat weerbaarheid nog niet geïnternaliseerd is met van oké, dan gaan we naar andere oplossingen kijken.

[2:14:55] En die redundantie bouwen we in, niet alleen in de systemen die we aanleggen, maar ook gewoon in onze werkplanning.

[2:15:01] En kunnen we ons er even overheen zetten en tegelijkertijd dus processen overnemen.

[2:15:06] Misschien niet 100% dekking, maar wel 80% of 90%.

[2:15:09] En probeer wel een beetje fingerspitsgevoel te krijgen bij waar volgens de minister dan die norm zou moeten liggen.

[2:15:16] Wat kunnen we dan verwachten?

[2:15:17] Wat kan de burger verwachten?

[2:15:19] De minister.

[2:15:21] Ja, dat zit in het project Vitaal.

[2:15:24] Dus daar wordt gekeken naar deze normen, deze eisen die we stellen aan vitale sectoren.

[2:15:28] Daar hoort de zorg bij, maar bijvoorbeeld ook de energievoorziening.

[2:15:32] Dus in dat traject worden die eisen meegenomen die daaraan worden gesteld.

[2:15:37] Neemt niet weg dat we ook heel veel gesprekken voeren nu met entiteiten waarin we ze ook vragen om na te denken over gevallen waarin je ook geen elektriciteit meer hebt, waarin je überhaupt geen

[2:15:48] software systemen meer voor handen hebt.

[2:15:53] En bijvoorbeeld in Rotterdamse haven zijn ze aan het kijken, als we helemaal analoog weer moeten gaan, hoeveel schepen kunnen we dan nog binnenhalen op een dag?

[2:16:01] En als je dan weet hoeveel schepen dat zijn en welke mensen je daarvoor nodig hebt, welke krijgen dan prioriteit?

[2:16:08] Al dat soort dingen kun je nu al over nadenken, zodat je straks op het moment, als het zich ooit voordoet, dat het een kwestie is van, nou niet een druk op de knop, die heb je dan niet meer, maar het dan overgaan op de noodplannen die je hebt gemaakt.

[2:16:24] Dan heeft u eerst nog een interruptie van mevrouw Muttluur en daarna mevrouw Michel Derksen.

[2:16:30] Een wet die moet er nog komen, die is aangekondigd en in de tussentijd hoop je en wil je wel dat organisaties aan die zorgplicht voldoen.

[2:16:39] Want ik zei het eerder al, het kan ook gaan om leven en dood.

[2:16:44] En die druk moet nu ook al een beetje... Het een en ander moet ook gewoon doorgedrukt worden in mijn beleving.

[2:16:52] En daar hoeven we niet de wet voor af te wachten.

[2:16:56] Een van de suggesties die ik deed, overigens voorzitter, dat was ook naar aanleiding van datgene wat is gezegd door Internet Exchange, Amsterdam Internet Exchange, een van de grootste knooppunten ter wereld.

[2:17:09] Die zei, ik kom ook met gescheiden landelijke netwerken.

[2:17:12] Leg die aan, los van het reguliere netwerk.

[2:17:15] Zou dat een oplossing kunnen zijn, ook op de vraag die zojuist door collega Siksdijkstra is gesteld?

[2:17:21] Wordt daarover nagedacht en hoe dan?

[2:17:25] De minister.

[2:17:28] Ik kan daar geen antwoord op geven nu.

[2:17:30] Dat weet ik niet.

[2:17:32] Ik wil daar wel op terugkomen.

[2:17:33] Het internet zelf was ooit bedacht als systeem met ultieme redundantie omdat je niet meer afhankelijk was met het internet van point-to-point verbindingen tussen een verzender en een ontvanger.

[2:17:45] Dus het was juist het ultieme redundante

[2:17:49] netwerk.

[2:17:50] En ik denk dat dat tot nu toe ook is gebleken.

[2:17:52] Ik heb nog niet gemerkt dat het internet eruit lag.

[2:17:56] Dat lijkt me ook onmogelijk om dat eruit te krijgen.

[2:17:58] Dus ik moet even duiken in wat Amstix precies heeft bedoeld.

[2:18:03] Kijk, we zijn natuurlijk wel afhankelijk, noem maar wat, er staan hele grote datacenters bij Eemshaven, waarop bijvoorbeeld alle Google Maps data zit.

[2:18:13] Als dat datacenter eruit valt, dan kunt u niet meer zoeken naar

[2:18:18] de beste route naar de sportschool, om maar een voorbeeld te noemen.

[2:18:22] Dus in die zin, er zitten wel degelijk kwetsbaarheden in het internet en de informatie die we beschikbaar hebben.

[2:18:30] Informatie in de cloud hebben is natuurlijk fantastisch, maar dan moet de cloud ook nog wel energievoorziening hebben, anders houdt dat ook op.

[2:18:38] Dus die kwetsbaarheden zijn er, maar ik weet niet precies wat Amstik zich bedoelt.

[2:18:41] In de eerstvolgende cyberbrief neem ik dit graag als een van de vragen mee.

[2:18:48] Dat is inderdaad een toezegging en dan geef ik het woord aan mevrouw Michèle Derk.

[2:18:52] Ja, voorzitter.

[2:18:54] Goed ook dat de minister het over die twee wetten heeft, die cyberbeveiligingswet en die wet weerbaarheid kritieke entiteiten.

[2:18:59] Die tweede is overigens nieuw voor mij.

[2:19:01] Over die cyberbeveiligingswet hebben we het al eerder gehad.

[2:19:05] Ik kijk eigenlijk uit naar allebei deze wetten.

[2:19:08] Maar vooral die kritieke entiteiten, dan gaat het dus over vitaal, dus dan hebben we het ook over deels private sectoren.

[2:19:14] En als je dan met GGD spreekt voorafgaand aan dit debat, dan is er in het kader van die pandemische peratenheid wordt een heel project om überhaupt in kaart te brengen wie wat heeft aan bedden of aan voorraad of wat dan ook, omdat dat natuurlijk per definitie een publiek-private sector is, de zorg.

[2:19:35] Dat gaat dan niet door omdat VWS daar geen geld voor vrijmaakt.

[2:19:40] Dan zitten we hier met elkaar de hele middag urgentie hier vast te houden en te zeggen, goed dat deze wetten er zijn en goed dat we ook...

[2:19:50] het slot op de deur eigenlijk hebben richting private sectoren en tegelijkertijd, ik begrijp dat deze minister coördineert, maar zijn er collega's die daar dus op welke reden dan ook geen prioriteit aan geven en dat er zo'n project niet doorgaat.

[2:20:04] Wat kan dan deze minister daaraan doen, vraag ik via de voorzitter.

[2:20:09] De minister.

[2:20:10] Ja, deze minister is coördinerend voor deze inspanningen, maar dat geeft nog geen doorzettingsmacht en uiteindelijk

[2:20:17] ...kan ik ook geen keuzes maken in andere begrotingen.

[2:20:22] Ik zeg het vaak, politiek is keuzes maken in schaarste.

[2:20:25] Dat doen we hier continu.

[2:20:28] Binnen alle begrotingen, dat doe ik ook binnen mijn eigen.

[2:20:30] Ik ben blij dat met de voorjaarsnota in ieder geval geld beschikbaar is gemaakt... ...om een stap te maken op de lokale en regionale weerbaarheid.

[2:20:38] Maar op een aantal van de grotere vraagstukken binnen die andere sectoren... ...zou je ook meer wensen hebben kunnen hebben...

[2:20:44] dat er uiteindelijk in geld nu zijn uitgekeerd.

[2:20:47] Wat betekent dat dan?

[2:20:48] Nou, deels, zei ik, zijn er zaken die de sectoren zelf kunnen oppakken, ook bereid zijn om daarin te investeren.

[2:20:54] Zoals bedrijven nu ook zelf investeren in hun cyberveiligheid.

[2:20:58] Die vragen gewoon, wat is de dreiging aan de overheid?

[2:21:01] Want dan kan ik daar zelf ook over nadenken.

[2:21:03] Welke redundantie wil ik zelf inbouwen in mijn systeem?

[2:21:06] Of welke afhankelijkheden zie ik nu in mijn supply chain?

[2:21:10] En waar wil ik vanaf?

[2:21:11] Dus dat zijn zaken waarover de overheid ook niet

[2:21:13] hele grote investeringen tegenover te zetten.

[2:21:16] Als je zegt ja, ik wil de A16 dubbel uitvoeren omdat ik dat zie als een knooppunt in de weerbaarheid, dan is dat natuurlijk een enorme investering en ook een enorme tijdspanne die daarmee gemoeid is gegaan.

[2:21:29] Dus dat zijn weer andere opgaven.

[2:21:31] Daar zullen wel degelijk, als het zover komt, gelden voor beschikbaar worden gemaakt.

[2:21:36] Maar in die fase zitten we nu

[2:21:38] Wat mij betreft nog niet.

[2:21:40] Dat we dat scherp hebben wat in die sectoren, dat is het hoe waar we van de zomer mee komen.

[2:21:47] Wat moet daar gebeuren?

[2:21:51] Dan krijgt u een introductie van het lid Six Dijkstra.

[2:21:54] Ja, dank voorzitter.

[2:21:55] Eigenlijk op een ander punt.

[2:21:56] De minister had ook net een vraag beantwoord over de zonnepanelen.

[2:22:02] wilde ik hem nog even iets concreter maken.

[2:22:05] Ik kaart aan, en Tennent heeft dat ook eerder aangekaart, en meerdere tech-experts, dat een Achilleshiel in de weerbaarheid van zonne-energie is het feit dat veel omvormers via de leverancier een aan- en uitklop hebben bij de leverancier in dat land.

[2:22:21] En toevallig bezit China een groot deel van die markt.

[2:22:25] Dus als je dan te maken hebt met een

[2:22:28] een grote partij die een monopoliepositie heeft of een bijna monopoliepositie veel van die omvormers levert in Europa en in Nederland, dan kan dus met één druk op de knop een black-out veroorzaakt worden.

[2:22:41] Heel concreet, de wetgeving die eraan komt met eisen voor ofwel leveranciers ofwel voor producten, gaat hij ervoor zorgen dat dit soort constructies verboden zijn?

[2:22:50] De minister.

[2:22:51] Ik ken het concrete geval niet, dat is de slag die ik om de armen haal.

[2:22:54] Maar de WWKE, de Wet op de Weerbaarheid van Kritieke Entiteiten, is bedoeld om zowel de fysieke als de digitale weerbaarheid van dit soort gevallen, dus in dit geval een deel van de stroomvoorziening, om die te ondervangen.

[2:23:10] Dus dat is het doel van die wet.

[2:23:12] En een concrete voorbeeld ken ik niet, dus ik vind het moeilijk om concreet te zeggen of dat voorbeeld hier ook onder valt.

[2:23:20] De minister heeft nog een vraag.

[2:23:26] Kan de minister daar eventueel in de tweede termijn op terugkomen?

[2:23:31] Als het gaat om kritieke entiteiten denk ik natuurlijk vaak aan grote netbeheerders en dergelijke die een verantwoordelijkheid hebben, maar het gaat hier vaak om consumentenapparatuur die bij de consument thuis geleverd wordt, waarbij er niet één eindverantwoordelijk is, maar een hele grote groep burgers die wel van één partij in de supply chain afhankelijk zijn, waarmee de achillesiel zich eigenlijk verplaatst naar een ander punt.

[2:23:52] En daarom vind ik het wel van belang dat met de wetgeving die eraan komt, dat dit soort dingen ook wel opgelost worden, dat dat niet dus wel een schip valt.

[2:24:02] Dan kan nu de minister op deze laatste interruptie van Six Day Extra reageren.

[2:24:07] Ja, ik kijk even of ik daar een tweede termijn op kan terugkomen met een al omvattend onderwerp.

[2:24:13] Nogmaals, dat is het idee van deze wet, is dat je ook randapparatuur, dat je daar eisen aan stelt om dit soort dingen te voorkomen.

[2:24:24] Maar ik wil hem graag ook toegespitst zien op het voorbeeld wat u hier noemt.

[2:24:27] Dus ik kijk of dat lukt.

[2:24:28] Lukt me dat niet voor een tweede termijn, dan komen we daar op een andere manier

[2:24:34] We hebben nog ongeveer een half uur.

[2:24:37] Ik wijs u maar gewoon op de tijd die er nog is.

[2:24:39] Dat gaat mij lukken.

[2:24:40] Heel goed.

[2:24:44] De stroomsporingen in Spanje was natuurlijk enorm.

[2:24:48] En de vraag is, moeten we niet een stresstest doen, ook in Nederland, voor de stroomuitval?

[2:24:52] De heer Eerdmans vroeg daarom.

[2:24:55] Dat gebeurt.

[2:24:57] Ik was zelf in de Eemshaven een aantal weken geleden.

[2:25:00] Ik stond daar onder andere met Tennet en de beheerders van de drie

[2:25:03] ...energiecentrales die daar liggen, op dat kleine stukje in Noord-Nederland.

[2:25:09] Een van die drie centrales is wat ze noemen een black-start centrale.

[2:25:13] Dus op het moment dat je een black-out hebt in het hele land... ...dan zul je ergens energie van daar moeten halen... ...om iets van spanning weer te gaan opbouwen in dat netwerk.

[2:25:20] Dat doe je dus met een black-start centrale.

[2:25:22] Daar hebben we er drie van in Nederland.

[2:25:23] Die hebben ze in Spanje dus ook nodig gehad... ...om langzaam dat netwerk weer op te bouwen en dat kost tijd.

[2:25:28] Zo'n twaalf uur voordat je weer spanning op het gehele netwerk kan brengen.

[2:25:32] Dat wordt dus ook geoefend.

[2:25:34] Dus een aantal keer per jaar wordt zo'n stresstest gedaan, ofwel door een digitale uitval, ofwel door het instabiel worden van het netwerk, wat gebeurd is in Spanje en Portugal en waar ze dat nu hebben gehad.

[2:25:48] Heb je een stabiele energiemix nodig?

[2:25:51] Ja, die heb je daarvoor nodig.

[2:25:52] In Spanje was dat een van de vermoedelijke problemen, dat er niet een overschot was aan backup-energie om het netwerk stabiel te houden.

[2:26:03] En met de grote schommelingen kan het uitvallen.

[2:26:06] Dat risico is bij ons wel minder.

[2:26:08] We hebben meer redundantie en wij zijn bovendien aangesloten op het hele Europese continent.

[2:26:13] En dat was nou net een van de knelpunten bij het Iberisch schiereiland, dat er weinig verbindingen waren.

[2:26:18] naar de rest van Europa.

[2:26:19] Dus wij zijn daarvoor iets minder kretsbaar in ons land.

[2:26:23] En verder moet ik voor nog meer diepgang verwijzen naar de minister van KGG, die hier uiteraard verantwoordelijk voor is.

[2:26:35] Heel goed.

[2:26:42] Dan kom ik bij overige belangrijke zaken, voorzitter.

[2:26:46] Een aantal vragen gingen over de NAVO-top en wat betekent dat voor demonstraties en moet je dat niet al geheel verbieden.

[2:26:54] Het uitgaanspunt is dat demonstraties zoveel mogelijk worden gefaciliteerd en dat willen we ook doen gedurende de NAVO-top.

[2:27:01] Natuurlijk wordt er daarbij gekeken naar locaties.

[2:27:04] Natuurlijk worden daar ook waar nodig grenzen aan gesteld kunnen demonstraties worden verboden of beëindigd.

[2:27:11] op enig moment, maar er is geen algemeen demonstratieverbod tijdens de Navotop.

[2:27:19] Hoe staat het met de veiligheid in de rest van ons land tijdens de Navotop?

[2:27:23] We hebben daar eerder een briefing over georganiseerd.

[2:27:26] Ik heb er ook een brief over gestuurd.

[2:27:29] De incidentenafhandeling en de hete dataopsporing vindt toegang en de politiebureaus blijven open.

[2:27:34] Dus in die zin vangt niemand bod.

[2:27:37] Maar zeg ik er wel bij,

[2:27:41] Eén, dat betekent dat we doen aan verlofregulering, dat agenten op bepaalde periodes dus geen verlof kunnen nemen om dat te kunnen hebben.

[2:27:48] We zetten aspiranten in, politievrijwilligers.

[2:27:50] Dus alle registers worden wel opgetrokken om dat ook mogelijk te maken en te zorgen, zeg ik ook tegen de heer Adema, met hulp van Defensie en de Mauritius C. Het is een grote operatie en het vraagt echt wel wat van de politie.

[2:28:03] Maar de noodhulp en de incidentenafhandeling is in het hele land gewoon geborgd.

[2:28:09] Bovendien hebben we ook nog een landelijke reserve mochten zich buiten de navontop elders nog grootschalige incidenten voordoen.

[2:28:24] Amstricht heb ik doorgaan.

[2:28:27] De reddingsbrigades

[2:28:30] Wat doen we eraan om te zorgen dat organisaties zoals de reddingsbrigades alles in huis hebben om hun werk goed te doen?

[2:28:41] In de nieuwe wet op de veiligheidsregio's wordt voorgeschreven dat alle belangrijke partijen betrokken moeten worden.

[2:28:47] En ook wordt de burgerhulpverlening in het kader van de lokale weerbaarheid verder vormgegeven.

[2:28:52] En we zoeken daar natuurlijk ook aansluiting bij lokale en bestaande initiatieven.

[2:28:56] En de maatschappelijke organisaties zoals het Rode Kruis, het leger daar zelfs en de reddingsbrigades

[2:29:01] Die zullen onmisbaar zijn voor het mobiliseren van vrijwilligers en het bieden van noodhulp, zoals ze dat ook nu al zijn in de taken die zij voeren.

[2:29:09] Dus daar is zeker aandacht voor.

[2:29:14] Mevrouw Weijenas vroeg of in het wetsvoorstel Strafbaarstelling Verheerlijking Terrorisme, waar we voor de zomer mee plannen te komen, of daar een grondslag kan worden opgenomen om in de online wereld ook preventief op te kunnen treden tegen uitlatingen die terrorisme verheerlijken.

[2:29:30] We kijken in deze wet ook naar online uitingen, want online is offline in dit geval, dus dat wat strafbaar is offline zal dat online ook zijn.

[2:29:40] Maar het preventief censureren van uitingen staat wel op gespannen voet met onze grondrechten.

[2:29:50] en lijkt op censuur.

[2:29:51] Dus het zal toch vaak zo zijn dat je een uitlating zou moeten beoordelen op zijn strafbaarheid, om die dan vervolgens te bestraffen.

[2:30:00] En zo zal het OM ook daar te werk gaan, zoals ze dat ook in de offline wereld doen.

[2:30:09] En dan kom ik bij de navalweerbaarheidsdoelstellingen en met name over de vragen van lid Van Houwelingen.

[2:30:19] De NAVO-weerbaarheidsdoelstellingen, in het Engels geheten de Resilience Objectives, zijn een intensivering van de seven baseline requirements.

[2:30:27] Dat was de eerste stap die de NAVO heeft gezet, daar waar het gaat om resilience.

[2:30:31] Die baseline requirements, die zijn openbaar, die zijn terug te vinden op de NAVO-website.

[2:30:37] En de Resilience Objectives, dus de verbijzondering daarvan, die zijn tijdens de NAVO-top in juli 2023 in veel nieuws vastgesteld.

[2:30:47] Het feit dat wij ons daaraan hebben gecommitteerd, dat kunt u terugvinden in de communiqué van de veel nieuws summit, maar het onderliggende document waar ze in staan, gespecificeerd, dat is door de NAVO gehybriseerd en is niet openbaar.

[2:31:01] En ik kan dat ook niet declassificeren, want als de NAVO daar een klassificatie op ligt, dan is het ook de NAVO die die klassificatie daar vanaf moet halen of moet kunnen verlagen voor andere doeleinden.

[2:31:12] De reden dat deze geclassificeerd zijn, is omdat ze inzicht geven

[2:31:16] in onze kwetsbaarheden, maar ook in wat wij verwachten aan dijkhoogte, om zo maar wat te zeggen.

[2:31:23] En als een potentiële tegenstander weet welke verdedigingslinie je hebt opgebouwd, dan weet hij ook wat er voor nodig is om daardoor heen te breken.

[2:31:30] Dus dat doen we zowel militair, zijn die plannen niet openbaar, maar ook op het gebied van civiele weerbaarheid wordt die niet openbaar gemaakt.

[2:31:41] Nou, zijn die dan gebriefd aan nieuwe bewindstijden?

[2:31:45] Ja, als onderdeel van het introductieprogramma zijn er meerdere briefings geïnitieerd door het ministerie van Algemene Zaken voor alle bewindspersonen.

[2:31:57] Een onderdeel hiervan was een oefening in de nationale crisisstructuur, begeleid door het hoofd van het Nationaal Crisiscentrum voor de minister-president.

[2:32:05] De vice-premier is de minister van Buitenlands Zaken, minister van Binnenlands Zaken.

[2:32:09] de minister van Justitie en Veiligheid en de minister van Defensie.

[2:32:13] En het rubriceringsniveau van deze briefings was minimaal departementaal vertrouwelijk.

[2:32:19] Excuses voor de beantwoording van de Kamervraag, want die komt zo spoedig mogelijk naar u toe.

[2:32:26] Ik kom dan toch met een paar eerste instantie rappeleervragen.

[2:32:31] Dus een aantal vragen, dus bedankt voor deze beantwoording, maar een aantal vragen zijn nog niet beantwoord.

[2:32:35] Ik heb ze genummerd, elf vragen.

[2:32:36] Er zijn denk ik drie, vier en dank daarvoor beantwoord.

[2:32:38] Dus kunnen die overige vragen ook beantwoord worden of moet ik ze opnieuw stellen?

[2:32:41] Hoop ik echt dat het bij geen interruptie kost.

[2:32:46] Ja, voorzitter, ik dacht ze afgevangen te hebben in de beantwoording die ik heb.

[2:32:50] Ik nummer niet alle beantwoordingen in een mondeling debat, maar vat die ook samen of beantwoord meerdere vragen tegelijkertijd.

[2:32:58] Als u nog antwoorden mist, dan stelt u die vraag gerust.

[2:33:01] Ik hoop dat de voorzitter koelant is, want dit zijn eigenlijk rappeleervragen.

[2:33:05] Vraag drie, die ik had.

[2:33:07] Ik heb dat genummerd.

[2:33:08] Pandemische apparaten.

[2:33:09] Dat is één van die NATO-regulations requirements.

[2:33:11] Dat kan niet anders, want dat heeft de minister aangemaakt genoemd.

[2:33:12] Onder welk van de zeven van de weerwaartsdoelen waar de minister op valt, valt die?

[2:33:18] Dat was een hele duidelijke vraag van mij.

[2:33:19] Het moet één van die zeven zijn.

[2:33:21] Dus ja, welke is het?

[2:33:22] Is het wellicht een idee dat u alle vragen in één keer formuleert die u nog niet beantwoord heeft gezien, zodat de minister ze ook in één keer kan beantwoorden?

[2:33:29] Ja, maar oké, ik heb ze heel duidelijk geformuleerd net.

[2:33:31] Ik heb ze genummerd en ik heb ook al maanden op die beantwoording moeten wachten.

[2:33:35] Ik vind het niet netjes.

[2:33:37] Ik wil dat even benoemd hebben.

[2:33:38] Dit had nu ook beantwoord kunnen worden.

[2:33:40] Hoofd van de NCTV zit ernaast en die beantwoording is ook al klaar, begrijp ik, want die vraag is bijvoorbeeld ook niet beantwoord.

[2:33:45] Wij begrijpen van VWS dat het ligt bij deze minister, vierde voorzitter, dat die antwoorden maar niet doorgestuurd worden, omdat dit ministerie erbij gaat ondertekenen.

[2:33:53] Dat was ook een van de vragen die we hadden.

[2:33:54] Waarom is dat zo?

[2:33:55] U even als punt van orde, want u formuleerde zojuist heel goed één van de vragen die u nog niet beantwoordt, acht.

[2:34:01] Als u dat ook voor de anderen kunt doen nu, dan kan de...

[2:34:05] Dus dat is de tweede die beantwoord is.

[2:34:07] Dus ik ga ze nu een voor een dan af heel snel.

[2:34:10] Andere vraag die ik had was de laatste vraag bijvoorbeeld van hoeveel van die...

[2:34:14] verplichtingen, en dat mag de minister invullen zoals hij wil, ik denk dat het de realstaatsverplichtingen zijn, die aan ministers zijn opgelegd tijdens die briefingen, zijn in strijd met het hoofdlijnakkoord.

[2:34:23] Van een is dat het geval, maar dat is wellicht bij meerdere het geval.

[2:34:26] Dat was een vraag die ik had.

[2:34:27] Vierde vraag, tien die ook niet beantwoord is, dus het is de vierde rappeleervraag dan.

[2:34:32] Wie nam het initiatief voor die briefings?

[2:34:34] Was dat de minister-president of was het misschien zijn voorganger?

[2:34:37] Die vraag is tot net ook niet beantwoord.

[2:34:41] En de presentatie... Ik laat het daarbij.

[2:34:43] De laatste rappeleervraag, dus de vijfde, is... Klopt het dat de briefings zelf ook geheim zijn?

[2:34:49] Dus dit zijn vijf rappeleervragen die ik net heel duidelijk... en die zou ik graag beantwoorden.

[2:34:54] Helder.

[2:34:55] Is de minister in staat deze vijf vragen onmiddellijk te beantwoorden?

[2:34:58] Ja, voor zover dat kan, voorzitter, of voor zover er antwoorden op deze vragen te geven zijn.

[2:35:06] Ik kan u niet zeggen...

[2:35:08] waar pandemische paraatheid valt binnen de NAVRO-verzielingsobjectiefs.

[2:35:13] Daar zou ik schriftelijk op terug moeten komen.

[2:35:15] Ik kan dat ook doen in de antwoorden op vragen die u krijgt.

[2:35:19] Ik herken mij niet in dat ik weiger vragen te tekenen.

[2:35:22] Ik weet niet hoe u daar aan komt.

[2:35:24] Excuses voor de vertraging in de beantwoording, maar die krijgt u echt van mij.

[2:35:29] Hoeveel van deze verplichtingen zijn er en hoeveel zijn er in strijd met het hoofdlijnakkoord?

[2:35:35] Het antwoord is nul.

[2:35:36] Hoe het werkt is dat je binnen de NAVO collectief overeenkomt waaraan je vindt dat je met z'n allen zou moeten voldoen.

[2:35:46] Dat is waar je uiteindelijk je aan committeert.

[2:35:50] Of je het dan vervolgens doet, dat valt gewoon binnen de budgetverantwoordelijkheid van een nationale regering en van een nationaal parlement.

[2:36:00] Dus alle regeringsleiders hebben zich ook gecommitteerd in 2014 in Wales.

[2:36:05] om 2% uit te geven aan Defensie.

[2:36:08] Toch zijn er nog steeds landen, binnen de NAVO, die geen 2% van hun BNP uitgeven aan Defensie.

[2:36:14] Dus stellen dat die verplichtingen strijdig zijn met een politiek nationaal regeerprogramma of hoofdlijnakkoord, kan niet.

[2:36:25] Want uiteindelijk berust het primaat altijd bij een nationale regering over waar je je geld aan uitgeeft of welke verplichtingen.

[2:36:32] je al dan niet naleeft.

[2:36:33] Er is geen NAVO-politie dan wel een NAVO-budget waar verplichtingen of rechten kunnen worden afgedwongen.

[2:36:44] Dus in die zin, het is alle beleidsvrijheid voor elke minister om binnen zijn eigen begroting keuzes te maken, ook als die zich slecht verhouden, tot verplichtingen in NAVO-kader.

[2:36:55] Of dat verstandig is, is een tweede.

[2:36:58] Maar een verplichting is het in die zin niet.

[2:37:01] En dan nog één vraag.

[2:37:03] Wie heeft het initiatief genomen voor die briefings?

[2:37:05] Dat is het ministerie van Algemene Zaken geweest.

[2:37:08] En dat is geweest in het kader van, we hebben een nieuw kabinet.

[2:37:12] Deze mensen moeten bepaalde taken gaan uitvoeren.

[2:37:15] Bijvoorbeeld, er kan in de eerste week al een crisis uitbreken.

[2:37:19] Maar niemand heeft ooit samengezeten in een ministeriële commissie.

[2:37:23] Crisisbeheersing, hoe werkt dat dan?

[2:37:25] Wat zijn dan de procedures waarin je werkt?

[2:37:28] Hoe communiceer je met elkaar?

[2:37:29] Wie heeft er de leiding?

[2:37:31] Hoe werkt het ambtelijk daaronder?

[2:37:33] Nou, zo zijn er verschillende onderwerpen waarop het gewoon nuttig is om een nieuw kabinet voor te lichten over hoe het in elkaar zit.

[2:37:40] En zo moet u deze briefing ook zien.

[2:37:44] Interruptie, dank voor deze beantwoording.

[2:37:47] Ik probeer even duidelijk te maken waar mijn problemen zitten met deze beantwoording.

[2:37:50] Allereerst, de minister zegt ik kan niet beantwoorden op welke van die zeven die valt.

[2:37:56] Ik denk ook dat dat niet de beantwoording is.

[2:37:58] Als ik ze zou voorlezen, misschien kunnen we er over eens zijn, dan is het dan opvanggewonnen ofzo.

[2:38:02] Dus het probleem wat we nu al gelijk zien is dat er wordt gezegd door de minister, via de voorzitter,

[2:38:07] Maak je niet te veel zorgen.

[2:38:08] Het zijn beperkte doelen.

[2:38:10] Het gaat militair weer buiten.

[2:38:12] Ik denk, als ik bijvoorbeeld alleen aan dit ene voorbeeld neem, dat er zo'n beetje alles ondergeschakeld kan worden.

[2:38:16] Dat zei de minister net in zijn inleiding ook.

[2:38:17] Op alle terreinen geldt weer buiten.

[2:38:19] Dus dat is al heel veel ontrusten.

[2:38:20] Dus het is niet, en dat is mijn vraag aan de minister, het is dus niet beperkt tot die zeven doelen die worden gevormd.

[2:38:25] Het kan eigenlijk alles zijn, waaronder pandemische paratijd.

[2:38:28] Dus dat zou mijn eerste vraag zijn.

[2:38:30] Herkent de minister dat probleem?

[2:38:33] Ik merk hier gewoon even op hoe de Griffier een toezegging heeft geformuleerd, die volgens mij exact hierover gaat.

[2:38:42] De minister zegt toe in de brief voor de zomer terug te komen op de vraag onder welke van de zeven weerbaarheidsdoelstellingen pandemische paraatheid valt.

[2:38:49] Dat is een toezegging, ik geef het u maar mee.

[2:38:53] Maar het is heel veel steil, want die vraag heb ik al maanden geleden gesteld, net ook heel duidelijk, omdat er waarschijnlijk geen antwoord is.

[2:38:59] Kijk, hierdoor word je dus erg banend.

[2:39:01] Ik stel maanden geleden een vraag, net ook heel duidelijk in m'n eerste termijn, en er komt gewoon geen antwoord, omdat ik denk, dit valt niet goed op m'n antwoorden.

[2:39:06] Hier gebeurt al iets vreemds.

[2:39:08] En dan van, dat is de tweede verdediging, Zulim, waarmee ze zeggen, ja, maak je niet zoveel zorgen.

[2:39:11] Het is allemaal niet verplicht.

[2:39:14] We hebben dus één minister die heel duidelijk zegt van ja, ik moest dit doen.

[2:39:17] Het is notabene in het regeerakkoord een verplichting opgenomen 300 miljoen bezuinigen en dat wordt geschapt onder invloed van die NAVO-druk.

[2:39:25] En hoe het advies daarover schrijft, dat is in een verplichtende context, want het moet gebeuren.

[2:39:32] Dus daarom, en dat is nu mijn vraag aan de minister, dat is ook een van de vragen die ik had die niet beantwoord is.

[2:39:36] Daarom zou ik graag aan de minister willen vragen, op z'n minst kan dat überhaupt?

[2:39:39] Of is het zo dat de NAVO hierover gaat, want dat zei de minister net ook.

[2:39:41] De NAVO heeft geurpliceerd, daar gaan we dus helemaal niet meer over.

[2:39:43] Kunnen we als Kamer, en ik wil daar emotie van in, op z'n minst die briefing krijgen dan, dan kan ik enigszins geurgesteld worden, waar minister Agema is opgedragen, want daar komt het toch op neer, dat denken wij, van, nou, je wilt dat bezuinigen, minister Agema, leuk dat je het wilt, maar het gaat niet door, want wij willen dat niet als NAVO, als NZTV.

[2:39:59] Want die briefing is er geweest, heeft minister Agema duidelijk gezegd, ze heeft verkeer in het parodisch debat.

[2:40:03] Dus kunnen we die briefing krijgen?

[2:40:05] Dat is een hele concrete vraag.

[2:40:06] Kan dat überhaupt?

[2:40:08] Er worden zojuist een aantal constateringen gedaan waarvan ik mij zo voorstel dat we daarmee moeten volstaan op dit moment.

[2:40:17] Er is een verschil tussen argwaan en gezonde sepsis.

[2:40:20] Dat merk ik hier gewoon in het kader van de orde op.

[2:40:22] En met dat laatste onderscheid geef ik de minister...

[2:40:28] Ik probeer het simpel te houden, want daar hebben we denk ik baat bij.

[2:40:33] Uw vraag is, kan de NAVO binnen onze budgetten keuzes afdwingen?

[2:40:42] Volgens mij is dat de bottomline van uw vraag.

[2:40:46] Het simpele antwoord is nee.

[2:40:50] Heel fijn om dat te horen.

[2:40:51] En kunnen wij dat als Kamer gaan controleren?

[2:40:53] Dat was wat mijn vraag net.

[2:40:55] Door die briefing die minister... Kunnen we die überhaupt ontvangen?

[2:40:57] Laat ik zo beginnen.

[2:40:58] Of is het zo dat zelfs als het kabinet zegt, gewoon wil je het wel geven, het kan niet, Kamer, want de NAVO gaat erover.

[2:41:03] Dus de NAVO geeft dus instructies via de inrichtingdiensten, via de NCTV, in het geheim aan onze ministers.

[2:41:08] En die instructies kunnen we überhaupt niet vrijgeven als Nederlandse zijnde, want ja, de NAVO heeft dat gereduceerd.

[2:41:12] Dat is toch een hele front... Dat hier iedereen zo rustig... Dat is toch een hele front rustig gang van zaken.

[2:41:17] De minister begrijpt toch mijn arge manen en mijn zorgen.

[2:41:21] Dat was een vraag aan de voorzitter?

[2:41:25] Toch aan de minister?

[2:41:27] U mag hem ook beantwoorden als u wilt, voorzitter.

[2:41:32] Ik probeer hem juist zo eenvoudig te maken omdat volgens mij daar de kruk zit.

[2:41:35] Uw vraag is, kan de NAVO al dan niet via geheime omwegen invloed uitoefenen op het budgetrecht van de Kamer?

[2:41:46] Het antwoord is nee.

[2:41:49] Zwarte-wit, zwarte-wit, krippenklaar.

[2:41:51] Ik krijg weer geen antwoord op mijn, dank u excuses.

[2:41:53] Dit is volgens mij een antwoord op de gegeven vraag.

[2:41:56] Of er inbreuk wordt gemaakt op budgetrecht van de Kamer, dan wil onze autonomie in hoe wij ons geld besteden.

[2:42:05] Het antwoord is nee.

[2:42:06] Daarmee komen we toe aan de culantie waar u om vroeg.

[2:42:10] Echt puur nou ter verheldering, want ik vind nee een heel ondubbelzinnig antwoord wat ik zojuist hoorde.

[2:42:15] Zeggen wat het probleem is met de beantwoording.

[2:42:17] Omdat we dus uitspraken hebben van ieder geval minister Agrama, die op het tegendeel wijzen.

[2:42:22] Ook in de beantwoording lezen ze dat ook.

[2:42:24] Dus die staat heb ik al heel vaak gegeven.

[2:42:26] Dus ik heb gezond en aardig gewaardend.

[2:42:27] Nou, wat is het nou?

[2:42:28] En dat is de hele tijd mijn vraag aan de minister.

[2:42:30] Kunnen we dan op zijn minsterskamer, dus een hele concrete vraag, want we willen dat graag controleren.

[2:42:33] Mijn taak is niet om de minister te vertrouwen.

[2:42:35] Mijn taak is het om de minister te controleren.

[2:42:36] Kunnen we die briefing dan krijgen?

[2:42:38] Concreet aan dit voorzitter kan ik het niet maken.

[2:42:40] Die briefing die minister Agrama heeft gehad, dat weten we, waarin de staat van, ja nee,

[2:42:43] Die bezwaardiging om problemen is een paradeleid die in het hoofdlijnakkoord staat.

[2:42:46] Dat kun je wel willen, minister Agema.

[2:42:48] Dat kan wel het resultaat zijn van het hoofdlijnakkoord van verkiezingen.

[2:42:50] Dat kan de Nederlandse burger willen, maar dat gaat niet door.

[2:42:52] Die briefing is er geweest en ik wil graag controleren of dat dus inderdaad in een soort vrijblijvende vorm van advies is geweest, want dat is wat de minister nu bedoelt, of dat dat wel degelijk dwingend is geformuleerd.

[2:43:00] Laten we dit in de vorm van een vraag gieten, een concrete vraag.

[2:43:04] Dan kunnen we die briefing krijgen, heel simpel.

[2:43:07] Dat is aan het ministerie van Algemene Zaken, dus die vraag wil ik graag doorgeleiden.

[2:43:12] Maar zelfs al zou er een briefing geweest zijn, waarin gesteld werd de NAVO eist van ons twee gemecaniseerde brigades.

[2:43:24] Tanks dus.

[2:43:25] En dat doet de NAVO.

[2:43:26] En dat zeggen ze elk jaar in briefings tegen ons.

[2:43:30] Dan nog, wie gaat erover of wij daar ons geld aan gaan uitgeven?

[2:43:34] Dat zijn wij.

[2:43:36] moeten we dan naar de NAVO luisteren?

[2:43:37] Blijkbaar niet, want wij hebben geen tanks.

[2:43:40] Dus al 10 jaar lang zeggen we tegen de NAVO, dank u wel, we horen u. We gaan het niet doen, want wij besluiten over ons geld en wij doen dat niet.

[2:43:48] Dus hoe die briefing ook zou zijn, al kwam die van de allerhoogste NAVO-autoriteit, dan nog berust de autonomie over ons budget bij de Nederlandse regering en het budgetrecht bij de Kamer.

[2:44:04] Niet te minden, constateer ik hier een toezegging.

[2:44:08] Ik geleid de vraag door naar de minister-heer Van Agmensen.

[2:44:13] Ja, oké, dank.

[2:44:14] Ik begrijp niet goed waarom dit moet worden doorgeleid.

[2:44:17] Mag ik nog een interruptie, voorzitter?

[2:44:23] Ja, dank voor uw collans ook.

[2:44:25] En dank voor de beantwoording, waar ik toch ontevreden over ben.

[2:44:28] Ik begrijp niet, dat wil ik even opgemerkt hebben.

[2:44:31] De NCTV coördineert dit alles.

[2:44:34] De heer Abelsberg zit naast de minister.

[2:44:36] Dus waar moet dit worden doorgeleid aan het ministerie van Ogen en Lichting?

[2:44:39] Nou, dit zou de minister moeten kunnen beantwoorden toch.

[2:44:41] Deze minister is hier verantwoordelijk voor de afdeling die dit alles coördineert.

[2:44:47] Dus dat is dan mijn laatste vraag.

[2:44:49] Waarom wordt dit weer afgeschoven richting algemene zaken?

[2:44:52] Ik kan de minister hier niet klippen, ik klaar gewoon deze vraag die ik al drie maanden geleden gesteld heb, beantwoorden.

[2:44:58] Ja, dat is inderdaad dus een vraag aan de minister, want dat is degene die de vragen beantwoordt.

[2:45:03] Waarom?

[2:45:05] Heel simpel, omdat deze briefings zijn georganiseerd op verzoek van het ministerie van Algemene Zaken.

[2:45:12] Dat zijn niet alleen maar op onderwerpen op mijn terrein.

[2:45:16] Dus het al dan niet vrijgevende informatie die op verzoek van het ministerie van Algemene Zaken is gedeeld, is aan het ministerie van Algemene Zaken.

[2:45:25] Daar hoeft u verder niks achter te zoeken.

[2:45:27] Dank u wel.

[2:45:28] Dan is het nu zo dat wij aan het einde zijn gekomen van de beantwoording.

[2:45:32] Dank voor de gestelleerde en pragmatische wijze van beantwoording.

[2:45:37] Voorzitter, er is één vraag niet beantwoord.

[2:45:39] Mag ik die nog even stellen?

[2:45:40] Dat mag u zeker.

[2:45:41] Dat ging met name om het voorbeeld wat ik gaf over Assen, die recent heeft besloten om een aantal veiligheidscampussen op te zetten en het verzoek aan deze minister van JNV om na te gaan of ze daar een bijdrage aan kunnen leveren.

[2:46:00] Desnoods even een gesprek.

[2:46:02] zeker in het licht van die weerbaarheid, die nationale weerbaarheid die we willen stutten.

[2:46:07] Ik denk dat dit soort initiatieven à la ASSE natuurlijk daar een hele fijne bijdrage aan kunnen leveren.

[2:46:12] Dat was mijn vraag, graag een antwoord nog.

[2:46:15] Dat is inderdaad een nog niet beantwoorde vraag.

[2:46:17] Ja, excuus daarvoor.

[2:46:19] Interessant.

[2:46:19] Ik ken het initiatief nog niet.

[2:46:21] Zo zie ik er vele opkomen nu.

[2:46:22] Wat ik zei, het onderwerp begint echt te leven.

[2:46:24] Dus via dat bestuurlijk overleg wat ik heb met Veiligheidsberaad en VNG ga ik hier zeker aandacht aan besteden.

[2:46:33] Dan krijgen we nog een interruptie van meneer Eerdmans.

[2:46:35] Nou, over Den Haag en de kleine demonstratie die Van Zanen nog toe wil staan tijdens de NAVO-top.

[2:46:40] Ik heb wel gehoord dat de minister iets heeft gezegd over demonstraties, maar deze nog niet, dacht ik.

[2:46:47] Is het nou wel zinvol?

[2:46:48] Is wel beantwoord, want die worden blijven toegestaan.

[2:46:52] U had uw oortjes in, vrees ik net op dat moment.

[2:46:55] Maar ik heb het geadresseerd, dus ik heb gezegd dat er geen algereel verbod komt op demonstraties tijdens de NAVO-top.

[2:47:02] Maar het natuurlijk wel zo kan zijn dat er beperkingen worden opgelegd aan locaties, dat bepaalde demonstraties in die nodig worden verboden of beëindigd door een burgemeester, zoals dat normaal ook kan.

[2:47:13] Maar een algeheel blanket-verbod op demonstraties tijdens de avond opkomt er niet.

[2:47:19] Heel goed.

[2:47:19] En dan denk ik nu aan de combinatie van de twaalf minuten die ons resten en een tweede ronde.

[2:47:26] Is er behoefte aan een pauze of een schorsing?

[2:47:29] Nee, hè?

[2:47:29] Nee.

[2:47:30] Nou, dan gaan wij gewoon onmiddellijk door met de tweede ronde, lijkt me zo.

[2:47:33] De tweede termijn, moet ik zeggen.

[2:47:35] Het voelt soms als ronde, maar meneer Eerdmans.

[2:47:38] Voorzitter, veel dank aan de meester in ondersteuning en de NCTV-baas, directeur, voor de antwoorden.

[2:47:45] En ik heb geen vragen meer.

[2:47:47] Ik wil graag om twee minuten wat aanvragen voor een plenaire afronding.

[2:47:52] Heel goed, dat is genoteerd.

[2:47:54] Ja, dank u, ik hou het kort.

[2:47:55] Dank voor de beantwoording.

[2:47:56] Het was wat frustrerend, want ik hoop ook echt, vierde voorzitter, dat die beantwoorden van die vragen die al drie maanden uitstaan, dat die nu snel komt en dat de minister dat, want ik begrijp van VWS dat dit ministerie het ministerie is wat dat niet wil mee ondertekenen.

[2:48:09] Waarom wil de minister dit niet mee ondertekenen waardoor die vragen blijven liggen?

[2:48:15] Want ze zijn begrijpelijk al beantwoord.

[2:48:16] Ze wachten er al maanden op, dus het verzoek om die dan zo snel mogelijk naar de Kamer te sturen.

[2:48:20] En nog één keer dan, ik ben heel benieuwd hoe ze die brief wordt vrijgegeven, als het zo is inderdaad.

[2:48:24] Als het zo is dat je dan uit de briefing blijkt van nou het is van een soort

[2:48:28] geste aan de minister van nou misschien moeten we maar niet op die pandemische praten bezorgen, maar we hebben het vooral vrij om het niet te doen, ja oké, dan geef ik de minister gelijk, dan is het blijkbaar een inspanningsverplichting, maar ik heb goede redenen, heb ik al heel vaak gezegd, dat ga ik niet herhalen, om te vrezen dat het anders is en dat is gewoon in een democratie heel griezelig als het zo is, dat helemaal het geheim, het is NAVO gerebusseerd geheim, dat dus NAVO en de inrichtingendiensten dus instructies aan de ministers geven die dus onze democratie overroelen en dat kan dus op alle terreinen, waaronder pandemische praten en dat is mijn zorg.

[2:48:54] En die kan wellicht met zo'n brief worden weggedaan, maar dan hoop ik dat die naar de Kamer kan worden gestuurd.

[2:48:57] Dank u voorzitter.

[2:48:59] Tot zover de opmerking van meneer Van Houwelingen.

[2:49:01] Eén minuut twintig, meneer Sixtekster.

[2:49:04] Dank u wel, voorzitter.

[2:49:04] Ik zal het korter houden.

[2:49:06] Dank aan de minister voor de beantwoording.

[2:49:07] Ik ben heel benieuwd wat er uit zijn gesprekken komt met de kopgroep van landen en ook de lessen die we daarvoor kunnen leren in Nederland als het gaat om de weerbaarheid van de hele samenleving en de rol die iedereen daarin heeft.

[2:49:18] Dus ik zie uit naar de brief die daarop komt.

[2:49:19] Ik had één onbeantwoorde vraag waar de minister ofwel in de tweede termijn ofwel schriftelijk op terug zou kunnen komen.

[2:49:24] Ik begrijp dat het een korte dag is, dus ik snap als het schriftelijk is als het gaat om

[2:49:28] de verantwoordelijkheid omtrent de omvormers van zonnepanelen en aanverwante apparatuur.

[2:49:34] Als het gaat om de wetgeving die er aankomt, met dan wel de vraag aan de minister of hij daarop terug wil komen voor het twee minuten debat.

[2:49:41] Helder, daarmee kom ik terecht bij mevrouw Metluur.

[2:49:46] Ook mijn dank aan de minister voor de beantwoording van onze vragen.

[2:49:51] Ook ik kijk uit naar de uitkomsten van het gesprek met met name veiligheidsregio.

[2:49:57] Want hartstikke goed dat die 60, 65 miljoen met name zal worden ingezet voor die lokale weerbaarheid.

[2:50:03] Maar dat staat in mijn beleving nog steeds los van die enorme effecten en na-effecten van die korting van de brede doeluitkering op bijvoorbeeld brandweerposten, et cetera.

[2:50:14] En ik ben heel erg benieuwd wat dat gesprek gaat opleveren.

[2:50:18] Hou er rekening mee dat heel veel veiligheidsregels en gemeenten al wel rekening hebben gehouden met deze bezuinigingen.

[2:50:23] in hun aankomende begroting.

[2:50:25] Dus graag op korte termijn daar een reactie op.

[2:50:28] Voor wat betreft de burgerhulpverlening en die veerkrachten die we verwachten gezamenlijk.

[2:50:36] Fijn dat de minister wil nadenken over een lokale burgerhulpverlening, maar ik denk dat we hem nog even

[2:50:45] een duwtje in de rug geven via een motie, maar dan is nog wel de vraag, worden verenigingen ook straks, zoals sporten, kerken, u had het er net over, ook uiteindelijk benaderd actief, hetzij door rijk of gemeente, en worden er ook trainingen aangeboden vanuit een nationaal level?

[2:51:03] Misschien dat de minister daar nog op in kan gaan, voorzitter.

[2:51:07] Dank u. U had nog twee seconden over.

[2:51:11] Leuk om te zien.

[2:51:14] Ja, dank u wel.

[2:51:15] Ik heb geen vragen meer, maar als inderdaad die veiligheidsregio's rekening houden met die korting, dan is het alleen maar een meevaller dat die 10 en die 20 miljoen erdoor komen.

[2:51:23] Dus dat is alleen maar mooi.

[2:51:25] Verder geen vragen meer.

[2:51:26] Dank u wel, minister.

[2:51:28] Dank u. En dan mevrouw Michonne Derksen.

[2:51:31] Ja, voorzitter, ik dank ook de minister.

[2:51:33] Ik vond het een heel verhelderend debat.

[2:51:35] We hebben normaal gesproken één keer per jaar over nationale veiligheid, maar gelet op wat ervoor ligt, hoop ik ook, dat moeten we met de commissie doen, dat we dat vaker zullen hebben.

[2:51:44] Ik kijk uit naar die brief van de zomer.

[2:51:47] Hoe concreter, hoe beter.

[2:51:48] en die twee wetten, zowel cyberbeveiligingswet als de wet weerbaarheid kritieke entiteiten.

[2:51:55] En ik denk ook dat het heel goed is dat we dus ook richting veiligheidsregio en gemeente in ieder geval in 2027 structureel, maar ook dit jaar al die 10 miljoen weer vrijgemaakt.

[2:52:06] Dat is nog geen sinecure, dus daar wil ik ook de minister hartelijk voor danken.

[2:52:10] Dank u wel.

[2:52:12] Heel goed.

[2:52:12] En dan kijk ik naar rechts of u nog een pauze nodig heeft.

[2:52:15] Nee hè?

[2:52:17] De minister.

[2:52:19] Nee, voorzitter, tegen de heer Van Houten zou ik via u willen zeggen, ik kom zo snel mogelijk met die Kamervragen.

[2:52:25] Ik heb zelf niet geweigerd om wat dan ook te doen.

[2:52:28] Dus Kamervragen die gesteld zijn, die gaan beantwoord worden.

[2:52:31] Dat zeg ik u bij deze toe.

[2:52:32] Tegen de heer Siksdijkstra zeg ik, ja, ik kom er schriftelijk op terug, want ik wil dat even goed doen.

[2:52:38] Ik moet dat samen met de minister van KGG doen als het heel specifiek gaat om zonnepanelen.

[2:52:43] Dus ik hoop dat ik dat red voor twee minuten debat.

[2:52:46] In algemenere zin is het beantwoorden, wat doet de wet, de WWKE, de Wet Weerbaarheid Kritieke Entiteiten, daar ga ik zelf over.

[2:52:54] Dus dat kan sowieso over twee minuten wat.

[2:52:57] Dus die enige voorbehoud wil ik u nog maken, of het al dan niet lukt om het specifieke voorbeeld van de zon op een eenduin mee te nemen.

[2:53:05] Mevrouw Muthluer, worden sportverenigingen actief benaderd?

[2:53:09] Ja.

[2:53:09] Nou ja, zoals maatschappelijke organisaties, et cetera.

[2:53:12] Ja, dit is onderdeel van het bestuurlijke overleg wat ik heb met het Veiligheidsberaad en de gemeenten.

[2:53:19] En uiteindelijk zullen zij dat gaan doen.

[2:53:21] Ik zei ook al, niet elke gemeente is hetzelfde.

[2:53:23] Niet elke voetbalclub of kerk of moskee zal gelijk benaderd worden.

[2:53:31] Maar het is wel het idee dat er actief wordt gezocht naar outreach met dit soort organisaties.

[2:53:38] Dan komen wij toe aan het einde van het debat en dat einde krijgt bijna altijd een vorm van het opsommen van de toezeggingen, dus met het verzoek even goed op te letten.

[2:53:51] De eerste.

[2:53:52] In de brief die voor de zomer naar de Kamer gaat, deelt de minister informatie over hoe om te gaan met strategische voorraden.

[2:53:59] Deels zijn dit de concrete inzichten en deels is dit een vooruitblik.

[2:54:04] De volgende toezegging.

[2:54:04] De minister zegt toe in de brief voor de zomer in te gaan op de vraag wanneer de noodsteunlocaties gereed zijn, inclusief gedetailleerde plannen.

[2:54:13] De derde toezegging.

[2:54:15] De minister zegt toe in de brief voor de zomer verslag te doen van de gesprekken met kopgroepen van andere Europese landen.

[2:54:21] De vierde is.

[2:54:21] De minister zegt toe in de eerstvolgende cyberbrief in te gaan op het advies van Amix om gescheiden landelijke netwerken aan te leggen, los van het reguliere internet.

[2:54:31] En ook gaat hij in op de kwetsbaarheden van het internet.

[2:54:34] Voorzitter, het is Amt 6.

[2:54:37] Amt 6.

[2:54:39] Dat wist ik ook wel.

[2:54:40] Dat wist ik ook wel.

[2:54:44] Dan hebben wij de minister zegt toe in de brief voor de zomer terug te komen op de vraag, sorry, onder welk van de zeven weerbaarheidsdoelstellingen pandemische paraatheid valt, die we gaf.

[2:54:55] En de minister zegt toe per brief als dat lukt voor de twee minuten debat terug te komen op de verantwoordelijkheid voor de omvormers van zonnepanelen en aan verwante apparatuur.

[2:55:03] Dat was zo juist.

[2:55:06] Dan zijn we echt nu echt helemaal rond en dan rest mij dank te zeggen in de eerste plaats aan het publiek hier en in de verte.

[2:55:13] Bovenal aan de minister en de mensen die hem hebben ondersteund.

[2:55:18] De mensen die ons allemaal hebben ondersteund en vanzelfsprekend ook de Kamerleden.

[2:55:21] En ik sluit dit debat.