Gewasbeschermingsmiddelen

[0:00:00] Welkom bij het debat van de vaste commissie voor landbouw, visserij, voedselzekerheid en natuur met de titel gewasbeschermingsmiddel.

[0:00:10] Welkom aan de Kamerleden, welkom aan de drie bewindspersonen, welkom aan het publiek.

[0:00:14] Ik heb een paar huishoudelijke mededelingen vooraf.

[0:00:18] De eerste is dat we in de strategische procedurevergadering van afgelopen week hebben afgesproken dat we de 30-secondenregel handhaven.

[0:00:27] Dat betekent dat als leden meer dan 30 seconden gebruiken voor een interruptie, dat die dan telt voor twee interrupties.

[0:00:34] Maar we hebben er iets aan toegevoegd en dat is, denk ik, goed nieuws voor iedereen.

[0:00:38] Als je onder de 30 seconden blijft, dus gewoon een vraag stelt, dan is die gratis.

[0:00:44] Het is echt een gekkenhuis hier.

[0:00:50] We hebben best veel aanwezige Kamerleden.

[0:00:52] Ik wil echt om tien uur stoppen.

[0:00:55] We hebben vijf minuten voor ieder Kamerlid om het betoogd te houden.

[0:01:02] Ik zou u willen vragen om u daaraan te houden en ook zoveel mogelijk uw best doen om die interrupties kort te houden, want dan kunnen we ook in de termijn van de bewindspersonen nog wat vragen stellen.

[0:01:12] Lijkt mij best belangrijk.

[0:01:14] Als eerste wil ik het woord geven aan lid Kostić van de Partij voor de Dieren.

[0:01:19] Ja, dank, voorzitter.

[0:01:20] Van artsen tot omwonenden, van wetenschappers tot de FNV, een brede maatschappelijke coalitie roept de politiek op.

[0:01:27] Treed nou alsjeblieft nu op tegen landbouwgif en stimuleer de transitie naar biologische landbouw.

[0:01:33] Omdat kinderen in dorpen als Wapserveen kanker en longproblemen krijgen, terwijl letterlijk naast hun scholen gif wordt gespoten.

[0:01:40] Honderden huisartsen, zoals Evelien van Solt,

[0:01:43] We zien meer ziektes op het platteland waar veel gif wordt gespoten.

[0:01:46] Ze zeggen, er is geen sluitend bewijs dat de middelen onschadelijk zijn.

[0:01:50] Dat erkent ook de minister in haar Kamerbebieding van februari over glifosaat.

[0:01:54] Er zijn steeds sterkere aanwijzingen dat ze wel schadelijk zijn.

[0:01:58] Dan vraag ik de staatssecretaris van Preventie, waarom blijven we spuiten tot het tegendeel bewezen is in plaats van te kiezen voor veiligheid, zolang dat bewijs ontbreekt?

[0:02:06] Ook de Raad van State heeft uitgesproken bij wetenschappelijke onzekerheid over de risico's van mens en natuur moet het gebruik van middelen worden beperkt of verboden totdat veiligheid is aangetoond.

[0:02:17] Zo gaat de minister dit verwerken in haar beleid.

[0:02:20] Is de staatssecretaris het met ons eens dat je na de uitspraak van de Raad van State en zorgwekkende berichten van wetenschappers en de samenleving meer terughouden moet zijn met het landbouwgif?

[0:02:31] De naleving van de huidige slappe regels rond landbouwgif is ook nog eens heel slecht, slaat NVWA alarm over.

[0:02:38] Beloftes en vrijblijvende afspraken werken dus niet.

[0:02:40] Welke maatregelen gaat de minister daar nu tegen nemen?

[0:02:43] Voorzitter, het CTGB erkent nu na gesprekken met wetenschappers dat het decennia lang te laks is geweest bij het beoordelen van kankerrisico's bij pesticiden.

[0:02:52] Dat is heel fijn, maar helaas lijkt geen herbeoordeling te volgen van al toegelaten middelen.

[0:02:58] Hier lijkt de economische schade voor enkele weer zwaarder te wegen dan andere belangen.

[0:03:05] Kijkt de minister ook hoe groot de schade is voor de maatschappij van nu mogelijk onterechte toelatingen, vraag ik haar.

[0:03:11] Wat zijn de gevolgen daarvan voor de gezondheid voor mens, dier en milieu?

[0:03:14] Wat zijn de economische gevolgen en de gevolgen voor de belastingbedaar?

[0:03:17] Kan de minister expliciet maken hoe ze de kosten voor de samenleving afweegt tegen de economische voordelen voor de sector?

[0:03:24] Wat is de schade voor de voedselzekerheid nu door onder andere landbouwgif het slecht gaat met de bijen?

[0:03:29] Kan ze dit kwantitatief in kaart laten brengen en de cijfers met ons delen?

[0:03:35] Een paar maanden geleden, toen we hierover in debat gingen, ging de minister zich verschuilen achter het CTGB.

[0:03:41] Maar zeker nu het CTGB zelf erkent dat ze steken hebben laten vallen, moet de minister stappen nemen.

[0:03:46] Kan de minister toezeggen te kijken naar herbeoordeling van tenminste een deel van de toegelaten middelen?

[0:03:51] Want hoe weten we nu dat alle middelen die zijn toegelaten niet een verhoogd risico op kanker veroorzaken?

[0:03:57] En dan hebben we het nog niet eens over hersenziektes als Parkinson.

[0:04:01] We zijn een dichtbevolkt land waar miljoenen mensen vlakbij akkers wonen die worden bespoten.

[0:04:11] Toezichthouder ILT zei het al, dit kost samenleving veel geld en schaadt ook onze voedselzekerheid.

[0:04:16] Hoeveel geld gaat het huidige beleid rond landbouw VWS en dus de maatschappij blijven kosten?

[0:04:22] Vraag ik de staatssecretaris van preventie.

[0:04:25] Wat zegt de staatssecretaris tegen omwonenden van gifteelten die ziek worden, bij wie soms het landbouwgif van de ramen afdruipt, die hun buren en kinderen ziek zien worden van landbouwgif en die naar de rechter moeten stappen omdat ze zien dat hun overheid ze niet beschermt?

[0:04:39] Is de staatssecretaris ook van plan om aan te sturen om meer maatregelen tegen landbouwgif?

[0:04:44] En als we wat over geld hebben, dan leg ik ook het idee op tafel opnieuw, heffing op bestrijdingsmiddelen.

[0:04:51] We zien het in Denemarken heel goed werken.

[0:04:54] Het kost de staatskassen niets.

[0:04:56] En het geld dat je daarmee ophaalt, van de pesticidenproducenten, die je weer terugbrengen bij de boeren, om ze te helpen richting een geefvrije landbouw.

[0:05:06] Is de minister daartoe bereid of heeft ze daar een motie van deze Kamer voor nodig?

[0:05:11] Een biologische boer in Groningen doet precies wat we willen.

[0:05:15] Hij kist voor peulvruchten, voor een eerlijker en duurzamer voedselsysteem.

[0:05:21] Zijn hele oogst wordt afgekeurd.

[0:05:23] Niet omdat hij iets fout heeft gedaan, maar omdat zijn buren aardappelen met gif spuiten.

[0:05:28] Wat is dit voor een krom systeem?

[0:05:30] Hoe gaat de minister zoeken boeren die het goede willen doen beschermen?

[0:05:34] Is hij bijvoorbeeld bereid aan te sturen op bufferzones tussen biologische en chemische parcelen, vraag ik haar.

[0:05:40] Ten slotte, mensen maken zich zorgen om PFAS in hun eieren.

[0:05:44] Maar Nederland is koploper in gebruik van PFAS in bestrijdingsmiddelen.

[0:05:47] Dus PFAS komt via landbouwgift letterlijk overal terecht, van komkommers tot de aardbeien.

[0:05:52] Is de staatssecretaris van Preventie het met ons eens dat we in Europa moeten blijven voor PFAS-verbod

[0:05:57] dat zoveel mogelijk ook geldt voor bestrijdingsmiddelen.

[0:06:02] Dank u wel.

[0:06:04] Dank u wel.

[0:06:04] Dan is nu het woord aan de heer Holman van Nieuw Sociaal Contract.

[0:06:08] Dank u wel, voorzitter.

[0:06:10] Want als we het hebben over gewasbeschermingsmiddelen, dan wil ik graag een vergelijking maken met het gebruik van een auto.

[0:06:16] Een auto is in principe een veilig vervoermiddel, mits je weet hoe je ermee om moet gaan.

[0:06:21] Daarom hebben we rijbewijzen en regels om de veiligheid te waarborgen.

[0:06:24] De meeste boeren hebben die rijbewijzen.

[0:06:26] Ze weten hoe ze om moeten gaan met gewasbeschermingsmiddelen.

[0:06:29] Maar dat wil nog niet zeggen dat het gebruik altijd veilig is.

[0:06:32] in en voor de omgeving.

[0:06:34] Je kunt bijvoorbeeld keurig 50 rijden binnen de bewouden kom zoals de wet voorschrijft, maar dat betekent nog niet dat dit altijd verantwoord is.

[0:06:41] In smalle woonwijken waar kinderen op straat spelen zou 30 wellicht veel veiliger zijn en misschien moet je langs de speeltuin de wegen helemaal geen auto's laten rijden.

[0:06:51] Dat geldt ook voor het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen.

[0:06:53] De regels kunnen wel gevolg worden, maar dat wil niet altijd zeggen dat de impact op de omgeving acceptabel is.

[0:07:00] Gezondheid van omwonenden.

[0:07:02] Weet je, in het verlengde van de voorganger, in Drenthe maken artsen zich zorgen over de gezondheid van omwonenden van landbouwpercelen waar gewasbeschermingsmiddelen worden gebruikt.

[0:07:13] Evelien van Solt sprak hierover en wat zij aangaf is zorgwerkend.

[0:07:17] Het aantal gevallen van ALS, Parkinson en zelfs leukemie onder kinderen in die dunbevolkte gebieden is opvallend hoog.

[0:07:24] Een klein schooltje in Drenthe waar drie kinderen leukemie hebben.

[0:07:27] Bij school omringd door bollenteelt maken ouders en leerkrachten zich zorgen over de veiligheid van hun kinderen.

[0:07:33] Deuren en ramen moeten dicht als er gespoten wordt, maar in de praktijk is dat niet altijd haalbaar.

[0:07:38] Het is belangrijk dat we hier oog voor hebben zonder direct met de vinger te wijzen naar de boeren die deze middelen gebruiken.

[0:07:44] Zij doen hun uiterste best binnen de regels, maar de effecten zijn soms groter dan voorzien.

[0:07:50] Hier moeten we samen naar kijken, met respect voor hun werk en ook voor de omgeving.

[0:07:55] Deelt de minister de zorgen van deze omgeving?

[0:07:58] Heeft zij gesproken met het artsencollectief?

[0:08:01] Wat gaat zij doen aan deze onwenselijke situatie?

[0:08:04] Moet er misschien verder naar gekeken worden.

[0:08:07] collectieve inkoopmodellen bij coöperaties.

[0:08:10] Veel subsidies en landbouwinnovaties die zeer verwachtingsvol zijn, lopen momenteel via RVO, gericht op apparaten en robots.

[0:08:18] In de praktijk zien we echter dat fabrikanten de prijzen omhoog doen zodra een subsidie beschikbaar is.

[0:08:23] Bovendien gaat er veel tijd verloren aan de bureaucratie bij de beoordeling van die aanvragen en valt een groot deel van de boeren buiten de boot.

[0:08:30] Wat ons betreft moet dit anders.

[0:08:33] We pleiten voor een model waarbij corporaties de regie krijgen over de inkoop van innovatieve apparatuur.

[0:08:39] Een collectieve inkoop, georganiseerd door de sector zelf, zou schaalverdelen bieden en prijzen eerlijker maken en daar zou je de subsidie als overheid op moeten richten.

[0:08:49] Dat betekent lagere kosten voor de boer, minder administratieve lasten en meer boeren die kunnen profiteren van moderne technieken.

[0:08:56] Dit is niet alleen goed voor de portemonnee.

[0:08:58] van de boer, maar ook voor de verduurzaming van het sector.

[0:09:01] Wil de minister helpen om dit systeem en deze werkwijze beter op poten te kunnen krijgen?

[0:09:07] Ketensamenwerking voor gewasbescherming.

[0:09:11] Sommige teelten, zoals bloembollen, uien en groenten, komen steeds verder in de knel door een beperkt middelenpakket.

[0:09:18] Sectororganisaties pleiten dan vaak voor nieuwe middelen, maar in de praktijk bleek dat de oplossing vaak ligt in een betere samenwerking binnen de keten.

[0:09:27] Dit hebben we al gezien in de aardappelketen, waardoor nauwe samenwerking het gebruik van chemische middelen aanzienlijk kan worden teruggebracht.

[0:09:36] Wat ons betreft moet deze aanpak breder worden ingezet.

[0:09:39] We kunnen niet blijven wijzen naar de boer.

[0:09:41] De verantwoordelijkheid ligt in de hele keten.

[0:09:44] Ik wil de minister hier in het voortouw nemen en met de ketenpartijen om tafel gaan, zodat gezamenlijk naar structurele oplossingen kan worden gezorgd.

[0:09:52] Als laatste, voorzitter, Lely teelt in de uitspraken van de rechter.

[0:09:57] Tot slot willen we stilstaan bij de recente uitspraken rondom Lelyteelt.

[0:10:01] De rechter oordeelde dat bescherming van de gezondheid van omwonenden belangrijker is dan het economisch belang van het teelt.

[0:10:10] Dat is een hele duidelijke uitspraak en laat zien dat het voorzorgbegrensel zwaar weegt.

[0:10:16] Toch is het schijnend dat burgers naar de rechter moeten stappen om die bescherming af te dwingen.

[0:10:21] Maar wat mensen zo pijnlijk is, is dat de boeren die netjes binnen de kaders van de wet hun bedrijf voeren, nu plotseling te maken krijgen met verboden vanuit de rechter.

[0:10:30] Dit is niet alleen onzeker voor de ondernemers, maar ook bijzonder onwenselijk voor het vertrouwen in het beleid.

[0:10:35] Het vorige debat hebben we hier ook uitvoerig over gehad.

[0:10:39] en de minister de vraag stelt hoe om te gaan met het voorzorgbegrensel en welke rol dat speelt binnen het CTGB.

[0:10:47] Graag nog eens een duidelijk antwoord van de minister hoe zij aankijkt tegen dit voorzorgsbegrensel.

[0:10:53] Is het wenselijk dat mensen hun recht moeten zoeken in de rechtszaal of moeten wij hier als politiek daadkrachtiger optreden?

[0:10:59] En hoe wil de minister recht doen aan die boeren die keurig binnen de regels houden, maar nu klemkomend zitten door juridische uitspraken?

[0:11:07] Voorzitter, afsluitend.

[0:11:08] Net zoals we regels hebben om auto's veilig te laten rijden, moeten we ons beleid rondom gewasbeschermingsmiddelen zorgvuldig evalueren.

[0:11:18] Niet om de boer te strafen, maar om samen te zoeken naar een manier

[0:11:21] waarop productie en gezondheid hand in hand gaan en het vertrouwen van onze burgers en ewoners weer het vertrouwen geven dat de overheid zorgvuldig werkt en dat we niet zorgen hoeven te hebben over het gezondheid en het welzijn van hun kinderen.

[0:11:38] Dank u wel.

[0:11:39] Dank u wel.

[0:11:40] Er is een vraag van mevrouw Pot.

[0:11:42] D66.

[0:11:44] Dank u wel, voorzitter.

[0:11:45] Een mooi betoog van de heer Holman over de artsen en hun oproep rond pesticiden.

[0:11:54] Hij zei ook, ik wil niet de schuld geven aan de boeren.

[0:11:56] Daar kan ik het ook alleen maar mee eens zijn.

[0:11:58] Maar is meneer Holman het ook met mij eens dat teners ook wel een goede buur dienen te zijn?

[0:12:02] En dat betekent in mijn ogen dat ze transparant moeten zijn over wat ze wanneer spuiten, zodat mensen niet van schrik naar binnen hoeven te rennen.

[0:12:09] en dat ze ook open communiceren aan die omwonenden.

[0:12:14] 29 seconden.

[0:12:15] De heer Holman.

[0:12:20] Dank u wel, voorzitter.

[0:12:22] Ja, dat is het probleem.

[0:12:23] Als die boeren die handelen binnen het kader van de wet, toch geeft het veel ongewis en veel kritiek.

[0:12:32] We hebben al eens eerder het pleit doorgehouden van laat de sector zelf in teeltvoorschriften regelen.

[0:12:37] En hier zag ik nog een interview of een rapportage in de agrarische pers dat de boer zes jaar geleden op dit perceel heeft geteeld en nu weer teelt.

[0:12:47] En dat de beleving van de inwoners ook anders is dan zes jaar geleden.

[0:12:51] Het is dus veel heftiger.

[0:12:55] Als je saldo's draait van 25.000 euro per hectare en je hebt een 6-hectare lichaam... en je gaat de keuze om wel of geen lelierteel te doen... dan neig je toch naar het economisch gewin dat je kunt hebben door het wel te doen.

[0:13:08] Zo werkt dat gewoon.

[0:13:11] Dit is het lastige.

[0:13:13] Hier is het moeilijk uit te komen en wij zullen meer moeten doen dan wat we nu doen.

[0:13:18] Dat is misschien nog nadrukkelijker met de bollen teelt, met die boer die honderd hectares lelie teelt.

[0:13:25] Hem de verantwoordelijkheid geven en op hem wijzen wat te doen en wat niet.

[0:13:29] Daar zal je een nadrukkelijke keuze in moeten maken.

[0:13:31] En in het geval van waar die arts aan de bel trekt, is het misschien, maar dat hoor ik graag van de minister, menselijk ondertocht, nader onderzoek te doen.

[0:13:40] Ik refereer aan bijvoorbeeld de geiten.

[0:13:43] Dat je toch eens kijkt van is het nu werkelijk een kanshalverband of niet.

[0:13:47] De antwoorden moeten echt korter, anders zijn we hier niet tien uur klaar.

[0:13:51] Mevrouw Pot, tweede interruptie.

[0:13:52] Voorzitter, op zich een interessant verhaal, maar het was geen antwoord op mijn vraag.

[0:13:55] Mijn vraag was, vindt de heer Holman met mij dat telers een goede buur dienen te zijn, dat ze open en transparant moeten zijn richting de omwonenden?

[0:14:04] Ja.

[0:14:05] Heel goed, dank u wel.

[0:14:07] Dan is er een interruptie van de heer Grimmis, ChristenUnie.

[0:14:09] Ja, voorzitter, dank u wel.

[0:14:11] Evenwichtig verhaal.

[0:14:12] Ik heb een vraag aan de heer Holman.

[0:14:15] Wat houdt u nou van de minister verwacht als het gaat om de verhouding en wat zijn visie is op de verhouding tussen enerzijds toelatingsbeleid en CTGB en teeltvoorschriften en anderzijds ruimtelijk ingrijpen, dus zonnering.

[0:14:30] Moet een lely geteeld kunnen worden dichtbij een woonwijk of dichtbij een Natura 2000-gebied?

[0:14:37] Ja, dank je voor de vraag.

[0:14:38] Goeie vraag.

[0:14:39] Ja, ik denk dat wij zolang we er aan toe moeten groeien... dat je ruimtelijke ordening technisch hier iets over af gaat geven.

[0:14:46] Dat er met het spoor waarop we nu handelen niet voldoende is... en dat we dus echt keuzes maken aan wat nu bijvoorbeeld de agrarische hoofdstructuur is... en wat de grond is die een beperking heeft.

[0:14:58] Een soort maatschappelijke grond waar je andere regels aan zou moeten verbinden.

[0:15:01] En misschien wel tot de vorm moet komen van...

[0:15:05] ...teelt keuzes.

[0:15:12] Ik hoor een mooi betoog van NEC, maar ik wil NEC nu wel echt uitdagen tot actie.

[0:15:17] Ik hoor nu alleen vooral onderzoek en gesprekken.

[0:15:20] Terwijl de rechter zegt, dat onderzoek, daar moet je dus niet op wachten.

[0:15:23] Dat is het hele voorzorgsbeginsel, je moet nu ingrijpen.

[0:15:26] En ook die artsen en huisartsen zeggen, train nou op, doe bufferzones, doe andere zaken.

[0:15:32] Welke concrete maatregelen wil de NEC vanaf nu nemen?

[0:15:38] Het dilemma als Kamerlid, als je een tegen-Kamerlid wil zijn en respecteert de wetgeving in de wet, dan kun je niet anders constateren dan dat die boeren binnen het juridisch kader van de wet opereren.

[0:15:49] Dus daar zou je naar moeten kijken.

[0:15:51] De suggestie in het vermoeden dat er sprake is van een verband tussen gewasbeschermingsmiddelen

[0:15:58] neurogeneratieve gevolgen, die er heel best wel eens zou kunnen zijn.

[0:16:03] Politiek kan ik daar niet eerder wat mee, omdat het onomstodelijk wetenschappelijk bewezen is.

[0:16:07] En misschien dat de minister daar nog, helaas kan ik niet meer zeggen, een onderzoek naar moet doen om daar duidelijkheid en helderheid in te geven.

[0:16:19] Het onderzoek loopt daar en dan duurt het nog zes jaar of zo.

[0:16:22] Maar de rechter zegt dus, binnen de huidige rechterbeweging, je moet dus niet wachten.

[0:16:27] Je moet juist optreden als je ziet dat er risico's zijn.

[0:16:30] Dus Waalder, waarom wil de NSC dan niet de rechter daarin volgen?

[0:16:40] Ja, je zult er wat mee moeten doen met die uitspraak van de rechter.

[0:16:44] Ik hoor graag van de minister hoe zij daar denkt mee om te gaan.

[0:16:46] En ook provincies hebben daar een rol in.

[0:16:49] Het kan niet zo zijn dat de rechter die uitspraak doet... en je geen gevolg heeft aan de uitspraak van die rechter.

[0:16:54] En wat dat gevolg precies moet zijn, dat vind ik nogal een lastige... want dat is best een moeilijke vraag.

[0:17:00] Dank u wel.

[0:17:01] Tot slot.

[0:17:05] Tot slot een uitdaging tot een concrete maatregel.

[0:17:07] Ik had het net over die heffing op pesticiden, waarmee je uiteindelijk ook juist het geld terug kan laten vloeien om boeren te helpen, om goede beweging te maken.

[0:17:16] Ik weet dat NEC dat ook wil.

[0:17:18] Staat NEC open voor een bepaalde invulling van zo'n heffing om uiteindelijk juist die boeren te helpen?

[0:17:25] Nee, op dit moment niet, want ik geloof gewasbeschermingsmiddelen zijn ontzettend duur.

[0:17:30] En ik heb het vermoeden dat met die durige middelen de ondernemer echt toeziet op het minimale gebruik van de middelen.

[0:17:37] En ook heel veel programma's zijn daarop gericht om echt minimaal te gebruiken.

[0:17:42] En ik heb niet het idee dat een heffing de stimulerende factor zal zijn om minder graasbeschermingsmiddelen te gebruiken.

[0:17:50] Dan is het woord aan mevrouw Nijhoff van de PVV.

[0:17:54] Dank u voorzitter.

[0:17:55] Voorzitter, de PVV maakt zich grote zorgen over de toekomst van onze boeren en tuinders.

[0:18:00] Waar boeren ooit konden vertrouwen op duidelijke en op wetenschappelijke basis gebaseerde toelatingen is het nu onzekerheid en willekeur.

[0:18:09] Laatst nog oordeelde een rechter dat er altijd de natuurvergunning nodig is voor het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen, omdat niet valt uit te sluiten dat die middelen mogelijk effect hebben op Natura 2000 gebieden.

[0:18:21] Middelen worden toegelaten of afgewezen op basis van onafhankelijk wetenschappelijk onderzoek.

[0:18:27] Het CVGW is hiervoor aangewezen en moet zijn werk kunnen doen zonder beïnvloeding van politieke sentimenten en milieubewegingen.

[0:18:36] Ook door strenge toelatingseisen hebben we de afgelopen vijf jaar een afname gezien van 30% van beschikbare middelen.

[0:18:44] Er zorgen lange toelatingsprocedures ervoor dat er geruime tijd duurt voordat biologische middelen daadwerkelijk op de markt komen.

[0:18:51] Frankrijk werkt momenteel om bovenstaande redenen aan een systeem van prioritair belang, waarbij een teeltkritisch gewasbeschermingsmiddel niet van de markt mag verdwijnen als er geen alternatief is met de vergelijkbare kwaliteit voorhanden is.

[0:19:07] Uw vraag aan de minister, hoe ziet u de balans tussen strenge toelatingseisen en het behoud van voldoende effectieve middelen?

[0:19:14] En volgt de minister de Franse ontwikkeling om te bezien of dit ook in Nederland zou kunnen helpen om voldoende biologische middelen beschikbaar te houden?

[0:19:24] Want, voorzitter, we maken onszelf afhankelijk van het buitenland, terwijl we hier alles in huis leppen om kwalitatief, veilig en duurzaam voedsel te produceren.

[0:19:34] Voorzitter, terug naar gewasbescherming.

[0:19:36] Gliforzaat staat al jaren onder druk en er is nog steeds geen goede vervanger.

[0:19:41] Mede doordat de toelatingsprocedures lang duren.

[0:19:45] Gaat de minister ervoor zorgen dat de toelatingsprocedures versneld worden zodat er goede alternatieven komen voor gliforzaat in de land- en tuinbouw?

[0:19:54] Maar, voorzitter, gliforciatie zien we niet alleen bij land- en tuinbouwgebruik, maar is ook te vinden in riool- en waterzuiveringsinstallaties.

[0:20:02] De PVV vindt het onbegrijpelijk dat wel de 7% afkomstig van de landbouw onder het vergootglas ligt, terwijl de overige 93% via het riool genegeerd wordt.

[0:20:14] Natuurlijk moet er voor de land- en tuinbouw zo snel mogelijk een alternatief gevonden worden, maar dat de grootste bron niet aangepakt wordt, dat is hypocriet beleid.

[0:20:25] Ook bij de kleine teelten is een verbeterslag te maken, waar het gaat om minder belastende middelen.

[0:20:31] Kleine teelten die heel vaak niet onder de regel in kleine teelten vallen, omdat ze boven de 5000 hectare uitkomen.

[0:20:39] Al deze sectoren worstelen met middelen die ze graag inruilen voor minder belastende middelen, die vaak wel voorhanden zijn bij de grote gewassen, alleen voor hun niet toegestaan.

[0:20:51] Het is toch niet uit te leggen dat middelen met een lager milieu-impact uit de grote gewassen niet beschikbaar kunnen komen voor kleine teelten, omdat de teelt boven de 5000 hectare zit?

[0:21:04] Gaat het nou om de regels of gaat het nou om het milieu en de omgeving?

[0:21:08] Dan de bollensector, een oer-Hollandse sector.

[0:21:15] Een mooi voorbeeld van een sector die stappen maakt door succesvolle samenwerking met overheid en maatschappelijke partijen.

[0:21:22] Dit confinant volenteelt in Drenthe laat zien dat het mogelijk is om met doelsturing te werken naar verduurzaming zonder directe dwang en verbodsbepaling om op gelijke voet qua gebruik te komen als bij de gereguliere akkerbouw.

[0:21:36] Is de minister bereid om met de overige provincies waar de bollensector actief is in gesprek te gaan en deze werkwijze ook te stimuleren?

[0:21:46] Dan vrijstelling, voorzitter.

[0:21:47] Op dit moment is het beleid zo dat wanneer de naleving in een sector onvoldoende is, de hele sector geen vrijstelling krijgt.

[0:21:55] Ook degenen die zich er perfect aan houden.

[0:21:58] Wat kan de minister doen om te voorkomen dat de telers die zich aan de voorschriften houden worden benadeeld door sommige collega's die dat niet doen?

[0:22:06] Tot slot, voorzitter.

[0:22:07] We kunnen het tij alleen keren als we durven te kiezen voor realisme.

[0:22:12] Neem wetenschap en doelsturing als uitgangspunt.

[0:22:15] Stop met stapelen van regels en geef onze boeren en tuinders weer het vertrouwen dat ze verdienen.

[0:22:21] Ze zijn geen probleem, maar een onmisbaar onderdeel van onze samenleving.

[0:22:25] Tot zover, voorzitter.

[0:22:27] Dank u wel.

[0:22:27] Interruptie van lid Kostic.

[0:22:30] Ik vroeg me af, waarom roemt PVV altijd de chemische

[0:22:35] in dit geval ook bollentelers.

[0:22:37] Terwijl we biologische bollentelers hebben die het goede voorbeeld laten zien, die ons geen extra kosten opzadelen.

[0:22:43] Waarom zegt de PVV niet tegen de minister, ga de provincies en de gemeentes in om te laten zien, samen met die biologische boeren, hoe het wel kan?

[0:22:57] Om hier een heel betoofd te gaan houden over beschermingsmiddelen... wil ik wel opmerken dat bijvoorbeeld bij de leliteelt... daar heel veel paraffine gebruikt wordt, paraffineolie.

[0:23:10] En dat die dus onder de groep valt van sterk geraffineerde witte olieën.

[0:23:15] Maar dat ze wel onder de chemische middelen vallen.

[0:23:18] En dit komt omdat ze een plantgezondheidseffect hebben.

[0:23:21] Ze helpen gewassen te beschermen tegen plagen.

[0:23:23] Daarom vallen ze onder chemisch middel, terwijl het geen chemisch middel is.

[0:23:27] Daar krijg je een vertekend beeld, voorzitter.

[0:23:32] Ik denk dat je kritisch moet kijken om het juist te formuleren.

[0:23:37] Ze hebben daar perfecte middelen, bijvoorbeeld olea en pomerol.

[0:23:41] Dat zijn goede middelen die beoordeeld zijn door het CTGB en onder veilige beschermingsmiddelen vallen.

[0:23:50] Dank u wel.

[0:23:51] De heer Vlag.

[0:23:52] Oh, wilt u een interruptie plaatsen?

[0:23:54] Nee, de heer Holman.

[0:23:58] Ja, mevrouw Nijhoff had het over glyfosuid, dat we dat terug moeten dringen.

[0:24:04] Vindt mevrouw Nijhoff het acceptabel dat een heleboel boeren standaard in het voorjaar hun vanggewas doodspuiten met glyfosuid?

[0:24:10] Of zou je daarover na moeten denken om dat helemaal niet meer te willen?

[0:24:15] Nou voorzitter, volgens mij heb ik in mijn bijdrage aangegeven dat het belangrijk is dat we geliever zaad in een land- en tuinbouw ook zo snel mogelijk een vervanging hebben.

[0:24:23] En daarvoor hebben we een versnelling van toelating van vooral biologische middelen nodig.

[0:24:31] Dat was niet de vraag.

[0:24:33] Het gaat er ook om alternatief middel.

[0:24:36] Zou je dezelfde vraag moeten stellen?

[0:24:37] Vind je het nodig om een vanggewas dood te spuiten?

[0:24:39] Of zou je over moeten gaan op mechanische onderwerking en vernietiging van een gewas?

[0:24:49] Ik heb net een antwoord gegeven.

[0:24:50] Ik vind het lastig omdat we een hele discussie op inhoud hebben op punten gegeven.

[0:24:55] Ik zou nu een uitspraak moeten doen die ik zo niet kan overzien.

[0:25:03] Ik denk dat het belangrijk is dat middelen die een gezondheidseffect kunnen hebben...

[0:25:08] Dat we zo snel mogelijk van chemische middelen een vervanging op biologische vlakken hebben.

[0:25:14] Die dan ook inderdaad genetische effecten moeten hebben.

[0:25:17] En dat het belangrijk is dat er versnelling komt op de toelading van biologische middelen.

[0:25:23] Ik wilde eigenlijk dezelfde vraag stellen als ik net aan de heer Hommel heb gesteld.

[0:25:36] Vindt mevrouw Nijhoff het ook belangrijk dat telers zich goede buren tonen en dat zij open en eerlijk communiceren aan omwonenden over wat zij wanneer spuiten?

[0:25:47] Dat vind ik zeker, voorzitter.

[0:25:49] Vorige week was ik nog bij een bollentele in Twente.

[0:25:54] Ze wil ook heel graag die duidelijkheid geven... en wat ze dan ook opvalt als ze dan met de spuitmachine rondrijden... met kalk erin, omdat ze de grond moeten bekalken... dat mensen langsfietsen en dan zo het gezicht achter de jas.

[0:26:10] Het gesprek voeren is dan heel lastig als je op die machine zit.

[0:26:15] een heel goed beeld geven.

[0:26:18] Dus ja, daar zouden we op een bepaalde manier naar moeten kijken.

[0:26:21] Maar het is lastig, op het moment dat je op de trekker zit, om dan af te stappen en te zeggen met gooi je fiets nou voorbij.

[0:26:28] Maar ik wil heel graag vertellen dat er gewoon kalk in mijn machine zit.

[0:26:33] Nou, dat vind ik een heel terecht oproep, want die hoor ik inderdaad ook.

[0:26:38] Dus ik denk inderdaad dat het mooi is om eens te kijken of we daarin samen op kunnen trekken, om te kijken of we inderdaad die transparantierichting, die omwonenden, gewoon kunnen verbeteren, zodat entelers die het goed doen daar geen last van hebben en de mensen gewoon weten waar ze aan toe zijn op het moment dat er gespoten wordt.

[0:26:58] Dank u wel.

[0:26:58] Dan is het nu de beurt aan de heer Vlag van de SGP.

[0:27:02] Ja, voorzitter, dank u wel.

[0:27:03] Ik wil beginnen met een klein sprookje.

[0:27:06] Er was eens een vruchtbaar land waar veel voedsel werd verbouwd.

[0:27:09] Er bleef zelfs genoeg over om naar andere landen te verkopen.

[0:27:13] Misoogsten, ziekten en plagen kenden de boeren niet.

[0:27:16] Elk gewas kwam als vanzelf perfect van het land.

[0:27:19] Voorzitter, tot zover de eerste alinea uit de sprookjesboek.

[0:27:22] De werkelijkheid is anders.

[0:27:24] En dat is de reden dat we gewasbeschermingsmiddelen gebruiken.

[0:27:28] De milieubelasting van middelengebruik is fors omlaag gegaan en moet verder omlaag, maar we zitten nu wel op een kantelpunt.

[0:27:35] Het ene paar oude schoenen naar het andere wordt weggegooid, terwijl nog geen nieuwe schoenen beschikbaar zijn.

[0:27:41] Telers zitten steeds meer met de handen in het haar.

[0:27:43] Zo mag Movento nog een jaar uitgeleverd worden, dan is het afgelopen.

[0:27:47] Voor de luize bestrijding in de fruit- en groententeelt is geen geschikt alternatief.

[0:27:52] De continuïteit van teelten en van een betaalbare voedselvoorziening is in het geding.

[0:27:57] Erkent de minister deze urgentie?

[0:28:00] Brussel spant het paard achter de wagen met de aangescherpte toelatingsbeoordeling, waarbij niet op het daadwerkelijke risico, maar op het potentiële gevaar wordt getoetst.

[0:28:08] Het gevaar van resistentieontwikkeling is levensgroot.

[0:28:11] De milieudruk moet en kan op andere manieren omlaag, terwijl middelen in de medicijnkast beschikbaar blijven.

[0:28:17] Bind boeren niet aan handen en voeten, maar daag juist hun vakmaatschap uit.

[0:28:23] Een popplantenkweker vertelde dat er curatieve middelen worden verboden die goed samengaan met biologische bestrijding, want er zijn alternatieve middelen.

[0:28:30] Ja, maar ze vernietigen ook de natuurlijke bestrijders, waardoor biologische bestrijding veel moeilijker wordt.

[0:28:37] Voorzitter, voedselstrategie wilde ik het over hebben.

[0:28:39] We staan erbij en we kijken ernaar.

[0:28:41] Ik mis een lange termijnvisie op onze voedselvoorziening en adequate gewasbescherming daarvoor.

[0:28:47] Komt de minister voor Prinsjesdag en niet pas over een jaar met een nationale voedselstrategie?

[0:28:53] In Europa waait een nieuw wind.

[0:28:54] Zo zei Eurocommissaris Hansen dat het verbieden van middelen waarvoor geen geschikte alternatieven zijn volkomen moet worden.

[0:29:00] Hoe pakt de minister deze handschoen op?

[0:29:04] De Kamer heeft, middels een motie die ik samen met collega Vedder heb ingediend, gevraagd om een jaarlijks overzicht van tiltknooppunten in de komende jaren.

[0:29:12] De minister heeft vandaag een summier opgestelde lijst met knooppunten gestuurd.

[0:29:17] Dat is niet helemaal wat we beoogden.

[0:29:19] Wil zij jaarlijks een overzicht sturen met wat meer duiding en een vooruitblik in de tijd?

[0:29:24] Is het oranje of rood?

[0:29:25] Wat zijn de gevolgen voor tilten en resistentierisico's?

[0:29:29] In de uien, aardappel en vollegrons groenteteelt wordt het heel spannend.

[0:29:34] Is het niet verstandig om hier aparte werkgroepen op te zetten en net als Frankrijk te kijken naar prioritaire toepassingen, middelen die niet overboord mogen vallen?

[0:29:45] De toelating van groene middelen moet sneller en eenvoudiger.

[0:29:48] Nu loopt Zuid-Amerika voorop met de toelating van innovatieve biologische middelen, omdat fabrikanten Europa mijden.

[0:29:54] Dat moet wat mij betreft andersom.

[0:29:56] Hoe gaat de minister samen met het CTGB trekken aan meer ruimte voor onder meer voorlopige toelatingen en toelatingen op ziekte of plaag in plaats van gewasniveau?

[0:30:06] Dan iets over de Eco-regeling.

[0:30:08] Die stimuleert precies hier gewasbescherming.

[0:30:10] Zorg voor langjarige zekerheid en haal niet toepassingen er opeens uit.

[0:30:15] Het gaat om grote investeringen.

[0:30:16] Dat lat ligt heel erg hoog.

[0:30:18] Je moet per sectie of per dop kunnen doseren.

[0:30:21] Er zijn echter ook veel veldspuiten beschikbaar die wel kunnen variëren in dosering, maar dan alleen over de hele breedte van de spuitboom.

[0:30:28] Deze mogelijkheid wordt nu vaak niet benut, terwijl juist in de stap van een vaste dosering naar een variabele dosering veel milieuwinst wordt geboekt.

[0:30:36] Wil de minister deze vorm van precisiegewasbescherming ook in de Eco-regeling opnemen?

[0:30:43] De minister gaat naar aanleiding van de motie stappen zetten om toegelaten stoffen te beoordelen op de KRW.

[0:30:48] Elf toegelaten stoffen laten structureel normoverschrijdingen zien.

[0:30:53] Het maakt echter nogal verschil of het gaat om stoffen die in heel Nederland normoverschrijding laten zien of in een enkel waterlichaam.

[0:31:00] Maar één van die elf stoffen laat in heel Nederland overschrijdingen zien, maar die stof is al jarenlang verboden.

[0:31:05] De rest veroorzaakt in de minder dan tien procent van de kw-waterlichamen problemen.

[0:31:10] En hoe gaat de minister het genoemde verschil maken?

[0:31:14] Tot slot, voorzitter.

[0:31:15] De SGP maakt zich grote zorgen na de Raad van State uitspraak in zaak gewasbescherming bij Lelytilt naast Natura 2000.

[0:31:23] Het is een specifiek geval.

[0:31:24] Dat moet zo blijven, maar er is wel actie voor nodig.

[0:31:28] De milieubelasting van middelengebruik is na de aanwijzing van gebieden fors gedaald.

[0:31:32] Net zoals bij bemesting moet de vergelijking worden gemaakt met de referentiesituatie.

[0:31:39] Dan is er geen reden voor een vergunningplicht nabij Natura 2000-gebieden.

[0:31:43] Gaat de minister samen met provincies linksom of rechtsom ervoor zorgen dat gewasbescherming net zoals bemesting zoveel mogelijk als bestaand gebruik vrijgesteld wordt?

[0:31:52] komt er onderzoek naar de daadwerkelijke impact van gewasbeschermingsmiddelen op Natura 2000-gebieden.

[0:31:57] Voorzitter, tot zover.

[0:32:00] Dank u wel.

[0:32:01] Dan is nu het lid kost iets.

[0:32:03] Gaat u bij iedereen interrumperen onder de dertig seconden, want dat lijkt me niet de bedoeling.

[0:32:07] Oké, goed.

[0:32:08] Het lid kost iets.

[0:32:11] Nee, het is aan u, maar ik wil alleen even waarschuwen.

[0:32:16] Ik was benieuwd of de SGP zich ook zorgen maakt over al die burgers die ziek worden, de aanwijzingen dat door landbouwgif mensen kanker krijgen, allerlei andere ziektes, dat kinderen, ook ongeboren kinderen, ontwikkelingsstoornissen ontwikkelen.

[0:32:31] Maakt de SGP zich daar ook zorgen over?

[0:32:37] Ik vind dat we in dit soort discussies zo min mogelijk op ons eigen gevoel moeten afgaan.

[0:32:42] En dat we zoveel mogelijk naar het wetenschap moeten kijken en directe verbanden.

[0:32:46] En als die er zijn, dan vind ik ook dat er opgetreden moet worden.

[0:32:49] Dat is hoe ik er naar kijk.

[0:32:51] En ik denk dat we op moeten passen met het verspreiden van allerlei verhalen en het maken van frames.

[0:32:56] Want ik word altijd een beetje angstig van...

[0:32:57] Als je consequent spreekt over landbouwgif en er rijdt dan een tractor langs die kalk spuit op het land, dan bezorg je mensen onnodig angst.

[0:33:12] Daar moeten we voor oppassen.

[0:33:20] Kijk, er worden me nu woorden in de mond gelegd.

[0:33:22] Ik volg hier gewoon de wetenschap.

[0:33:24] Ik vertaal gewoon aan u de woorden van wetenschappers, onder andere huisartsen die NEC ook noemde, honderden huisartsen, die zeggen er zijn te veel aanwijzingen dat het landbouwgif veel ziektes veroorzaakt.

[0:33:39] Ja, dat wil ik even meegeven.

[0:33:41] Deer Meulekamp van de VVD.

[0:33:43] Als VVD begrijpen we de nut en noodzaak van gewasbeschermingsmiddelen.

[0:33:48] We willen allemaal mooie en voedzame producten van Nederlandse bodem.

[0:33:52] Ook zien we dat de sector al flinke stappen heeft gezet in het verminderen in de hoeveelheid middelen, waarvan bijvoorbeeld glastuinbouw een mooi voorbeeld is.

[0:34:00] In die sector wordt al op 95 procent van het glastuinbouwareaal gebruik gemaakt van biologische bestrijders, zoals insecten en mijten.

[0:34:07] Ook innovatie, zoals nieuwe genomische technieken en andere manieren van saatveredeling, zorgt in de toekomst voor nog robuustere planten en minder gebruik van chemische middelen.

[0:34:17] We zijn echt koplopen in de wereld op dat gebied.

[0:34:20] Voorzitter, in algemene zin wil de VVD dat chemische middelen alleen worden gebruikt als er geen alternatieven zijn, niet meer dan noodzakelijk en op een verantwoorde wijze gebruiken.

[0:34:30] En als uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat stoffen niet veilig zijn, moet er ook een streep doorheen.

[0:34:35] Bovendien moeten we volop inzetten op het versneltoelaten op nieuwe groene middelen met een lagere milieuinpact.

[0:34:43] Voor ons is het van belang dat het wetenschappelijk aangetoond moet zijn dat de stof veilig is.

[0:34:48] Wat de VVD betreft blijft dus de wetenschap leidend.

[0:34:51] Op dit moment zijn er de nodige zorgen die we samen onder ogen moeten zien.

[0:34:55] Al tijden is er onzekerheid door ons om het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen.

[0:34:59] Inwoners maken zich zorgen om hun eigen gezondheid en die van de natuur.

[0:35:02] Telers en verhuurders van gronden gingen ervan uit dat ze volledig binnen de wet opereerden.

[0:35:08] De leliteelt.

[0:35:09] Ik zie en hoor met betrekking tot de leliteelt van dichtbij in mijn eigen gemeentehof van Twente wat het doet met de noordberschappen.

[0:35:17] De verwijten vliegen over en weer en ieder heeft zijn eigen gelijk.

[0:35:20] Gemeenten zitten met handen in hun haren en weten zich geen raad met de situatie.

[0:35:25] Omwonenden stappen met wisselend resultaat naar de rechter om te voorkomen dat er nabij hun huizen gesproeid wordt.

[0:35:31] Ze beroepen zich daarbij op het voorzorgsbeginsel en potentiële gezondheidsschade.

[0:35:35] Een positieve CTGB-beoordeling blijkt voor menige rechten niet voldoende.

[0:35:40] Dit zorgt voor heel veel onduidelijkheid bij overheden, telers en inwoners.

[0:35:45] Daarom wil ik graag van de minister weten hoe het staat met de motie Holman van Kampen om in samenwerking met het CTGB tot een formulering en verduidelijking te komen van het begrip voorzorgsbeginsel.

[0:35:55] De uitspraak van de Raad van State.

[0:35:57] Vorige maand deed de Raad van State een uitspraak met potentieel grote gevolgen voor het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen door lelietelers, maar ook door andere telers.

[0:36:08] Het oordeel stond namelijk dat de lelieteler een natuurvergunning nodig heeft voor het gebruik van beschermingsmiddelen, omdat het onzeker is of deze schade aanrichting aan Natura 2000 gebieden.

[0:36:18] Als VVD maken we ons zorgen over de situatie zoals die nu is ontstaan.

[0:36:22] Het zou door een graaf van de minister zien dat ze een aantal zaken in werking zet.

[0:36:26] En we hebben ook een aantal vragen aan haar adres.

[0:36:29] Zo vragen we de minister om spoedig, het liefst nog voor het zomerreces, met duidelijkheid te komen naar aanleiding van deze uitspraak van de Raad van State.

[0:36:37] Wat betekent deze uitspraak voor de korte termijn en ook voor de lange termijn?

[0:36:41] En dus niet alleen voor de lady-talers, maar ook voor de andere talers.

[0:36:46] Duidelijkheid en regie.

[0:36:47] Zoals al eerder gezegd bestaat er op dit moment grote onduidelijkheid over wat nu wel en niet mag en wie wat bepaalt.

[0:36:53] Inwoners, gemeenten, ondernemers verkeren in onzekerheid.

[0:36:57] Er leven zorgen over het gebruik van bepaalde middelen in de samenleving met betrekking tot de volksgezondheid en de invloed op de natuur.

[0:37:04] Het wordt tijd dat daar duidelijkheid over komt en dat er meer regie genomen wordt door het ministerie.

[0:37:08] Toetsing en toelating.

[0:37:10] Voorzitter, dat brengt me bij de wetenschappelijke toetsing.

[0:37:13] Het CTGB heeft onlangs besloten om een nieuw, aangescherpt toetsingkade te gaan gebruiken.

[0:37:18] Wat VVD betreft is het goed als nieuwe wetenschappelijke inzichten leiden tot aanscherping van de toetsingskade.

[0:37:25] Wel zou ik van de minister willen weten hoe we het uitstel van besluiten zoveel als mogelijk kunnen inperken.

[0:37:30] Er moeten gewoon ook besluiten genomen worden om nieuwe middelen toe te staan.

[0:37:34] Tot slot de kersenteelt.

[0:37:37] Uit onderzoek van NVWA komt naar voren dat een deel van de telers de voorwaarden van het gebruik van de middelen niet volledig naleeft.

[0:37:44] De minister geeft aan deze signalen hoog op te nemen.

[0:37:48] en dat ze vertrouwen heeft dat het gebruik van de middelen gaat verbeteren en zal worden toegepast volgens de standaarden.

[0:37:56] Tegelijkertijd ligt op dit moment de vraag voor om het middel tracer een ontheffing te geven.

[0:38:00] Graag hoor ik van de minister wat ze van plan is te gaan doen met deze voorliggende ontheffingsvraag en hoor ik graag haar onderbouwing met betrekking tot deze keuze.

[0:38:09] Dank u wel, voorzitter.

[0:38:10] Dank u wel.

[0:38:11] Er is een vraag van mevrouw Pot van D66.

[0:38:13] Ja, voorzitter, ik was wel benieuwd, want ik was het heel erg eens met VVD waar het gaat om de noodzaak voor duidelijkheid en regie in aanleiding van de uitspraak van de Raad van State.

[0:38:23] Nou zag ik in de brief dat de minister zich beroept op het niet inzetten van nationale koppen en dat ze dat als aanleiding neemt om de beschermingsdoelen van Natura 2000-gebieden niet op te nemen in de toetsingskade van de CTGP.

[0:38:39] Vindt de VVD dat ook niet een beetje een rare verwijzing?

[0:38:43] U pakt dan een onderdeel uit de brief, zeg maar.

[0:38:47] Ze heeft meer gezegd.

[0:38:48] Volgens mij zegt ze, op dit moment heb ik nog geen aanleiding, maar ik ben me nog in aan het verdiepen en ik wil daar tot nergens meer wachten hoe ik in totaal ga reageren.

[0:38:57] Zo heb ik de reactie van de minister gelezen.

[0:39:01] Dat is op zich prima.

[0:39:06] Hoe eerder die duidelijkheid komt, hoe beter.

[0:39:08] Maar bent u dan ook met mij eens dat de verwijzing naar een nationale kop hier niet gepast is?

[0:39:16] Ik wacht daarmee met die reactie om te vinden of ik dat raar vind of niet, wil ik de zaak in zijn geheel bezien en wil ik niet nu al op de stoel van de minister gaan zitten.

[0:39:26] Dus ik wacht even op het antwoord van de minister en het liefst zie ik zo snel mogelijk dat antwoord van de minister tegemoet.

[0:39:34] Dank u wel.

[0:39:35] Dan is nu het woord aan de Grimwis van de ChristenUnie.

[0:39:37] Ja, voorzitter, dank u wel.

[0:39:39] En ik mag vanavond mijn bijdrage leveren mede namens collega Vedder van het CDA.

[0:39:44] Voorzitter, de lente dient zich aan in vol ornaat.

[0:39:46] Op het prachtige platteland zien we weer volop alles groeien en bloeien.

[0:39:50] De boer draagt zorg voor zijn gewassen.

[0:39:52] Voor in hoeverre hij nog wel magte is dit te doen tenminste.

[0:39:55] Naast al die beregeningshaspels vanwege de droogte komen we ook de spuitmachine weer vaker tegen.

[0:40:01] En voor sommige mensen is dat een doorn in het oog, voor anderen een noodzakelijk kwaad.

[0:40:05] In deze discussie zie ik een aantal aspecten terug.

[0:40:08] Het gaat namelijk over voedselgezondheid, natuur, milieu, maar ook over voedselzekerheid en veiligheid.

[0:40:12] Zijn deze minister en andere bewindspersonen om al deze aspecten zorgvuldig af te wegen?

[0:40:17] En ziet de minister de ernst en verantwoordelijkheid van dit deel van haar taak?

[0:40:22] Hoe voorkomt de minister dat we, net als bij stikstof, op den duur volledig klem komen te zitten?

[0:40:27] En dan kom ik als vanzelf bij de uitspraak in zaken uit Drenthe, of met betrekking tot Drenthe.

[0:40:34] De uitspraak van de Raad van State over de lelie teelt op een perceel in Drenthe is een nieuw dieptepunt in het maatschappelijk debat rondom gewasbeschermingsmiddelen.

[0:40:41] Er blijkt in de praktijk een behoorlijke discrepantie te zitten tussen de toelating van gewasbeschermingsmiddelen door het TGB enerzijds en de praktische toepassing met de wet natuurbescherming indachtig anderzijds.

[0:40:52] Rechtsgelder gebruik van middelen wordt met de uitspraak van de Raad van State ineens zeer onzeker.

[0:40:57] Het beleid is wat mij betreft te zwart-wit en te weinig gebiedsgericht.

[0:41:01] De boer is in de eerste plaats de dupe van de rechtsonzekerheid.

[0:41:05] Ik heb een aantal vragen bij de ontstaande situatie.

[0:41:07] Hoe gaat deze minister ervoor zorgen dat boeren erop kunnen rekenen, dat toegelaten middelen ook toegepast kunnen worden, of dat er anders duidelijke kaders zijn dan wel komen?

[0:41:18] Want die ontbreken op dit moment.

[0:41:20] Het kan toch niet zo zijn dat we nu van individuele boeren gaan verwachten dat ze de gevolgen van middelen op bijvoorbeeld natuurgebieden in kaart brengen.

[0:41:27] Hoe moet een teler dat doen?

[0:41:29] En waarom gaat de minister niet per direct eigenlijk bekijken of andere telers ook worden geraakt door deze uitspraak?

[0:41:36] Of doet ze dat?

[0:41:37] Dat hebben we nog niet gelezen.

[0:41:38] En wat betekent deze uitspraak voor de tilt van allerlei gewassen, van voedsel, waarbij dezelfde werkzame stoffen worden gebruikt als bij lelies?

[0:41:48] De volksgezondheid moet voorop staan in dit dossier.

[0:41:50] Daar zet ik een dikke streep onder.

[0:41:52] Dat het CTGB nu erkent dat de eigen test op het risico op kanker fouten bevat, dat is echt zorgelijk.

[0:41:58] Wat betekent dit als het aan de staatssecretaris van VWS ligt voor middelen die op basis van niet helemaal kloppende methodes zijn toegelaten?

[0:42:07] Het is goed dat de minister en de staatssecretaris echt werk maken van mijn motie over het in lijn brengen van toelating en toepassing van middelen met de KRW-normen.

[0:42:20] Met te hoge concentraties op ongeveer de helft van de meetlocaties begon de tijd ook wel te dringen.

[0:42:27] voorkomen schade aan natuur en zorgen ervoor dat boeren weten waar ze daadwerkelijk aan toe zijn.

[0:42:33] Toch nog een kritische vraag.

[0:42:35] Is de aangekondigde herbeoordeling van elf stoffen voldoende?

[0:42:38] Afspiegeling van normoverschrijding.

[0:42:40] Zijn middelen die PFAS bevatten voldoende hierin meegenomen?

[0:42:43] Is de methodiek waarmee structurele normoverschrijdingen worden vastgesteld wel voldoende toereikend?

[0:42:49] Voorzitter, dan kom ik op de kleine tilt.

[0:42:51] Het voeren van een adequaat beleid omtrent gewasbescherming is geen sinecure.

[0:42:55] Daar weten we echt alles van.

[0:42:56] Ondertussen bevindt de landbouwer zich steeds meer in de squiz tussen twee kwaden, ziektedruk en maatschappelijke druk.

[0:43:03] De aanscherping van het beleid in het kader van het uitvoeringsprogramma

[0:43:06] De toekomstvisie gewasbescherming 2030 resulteert in een hele lijst aan knelpunten, voornamelijk in de volle grondsgroenten en kleine tilten.

[0:43:13] Neem bijvoorbeeld bladluizen in de tilt van sla of insecten in de zaadtilt en volle grondsgroenten.

[0:43:21] Onkruid in de opkweek van preien, en zo kan ik nog wel even doorgaan.

[0:43:24] Biedt het Fonds kleine toepassingen en NLQ, zoals het wordt afgekort, voldoende soelaas om kleine tilten in Nederland te behouden?

[0:43:32] Ik heb al eerder een vuurig pleidooi voor de spruit gehouden.

[0:43:34] Kan de jonge aanwas van akkerbouwers erop rekenen dat ze nog gezonde Hollandse groenten en andere gewassen kunnen blijven telen, zoals ze dat hebben geleerd van hun ouders, van hun voorgangers?

[0:43:45] Hoe voorkomt de minister dat er steeds meer sectoren afhankelijk worden van vrijstelling?

[0:43:48] Is de minister het met mij eens dat het helemaal niet zover moet komen, dus dat er iedere keer een vrijstelling moet worden verleend?

[0:43:54] en zij ook zorgvuldig moet omgaan met het verlenen van vrijstellingen.

[0:43:57] Op het gebied van Tracer en de kersen sluiten we ons aan, dus mevrouw Vedder en ik, bij de vragen van de VVD-fractie.

[0:44:05] En tenslotte over waterwindgebieden.

[0:44:07] Een verbod op het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen in grondwaterbeschermingsgebieden is inderdaad wat rigoureus.

[0:44:13] De Wageningen Universiteit heeft in een impactanalyse mogelijke beleidsopties uitgewerkt.

[0:44:17] Aan welke maatregelen denken de verantwoordelijke windpersonen?

[0:44:21] Bovendien is een algemeen verbod in de waterwindgebieden, dus de cirkel rondom het drinkwateronttrekkingspunt, niet ook een realistische eerste stap.

[0:44:31] Op 11 procent van de oppervlakte hiervan vindt landbouw plaats.

[0:44:34] Dat is dus relatief beperkt.

[0:44:36] Is dit niet een van de denkrichtingen van de minister en de staatssecretaris?

[0:44:40] Er moet namelijk iets gebeuren voorzien de enorme uitdagingen bij de drinkwaterzuivering.

[0:44:44] En tot zover mijn bijdrage in deze eerste termijn.

[0:44:51] Ik hoor de ChristenUnie gelukkig zeggen... volksgezondheid, gezondheid moet hier voorop staan.

[0:44:56] De collega vraagt aan de minister... wat betekent eigenlijk die fout die is gemaakt door het CTGB... voor de beoordeling verderop?

[0:45:04] Maar ik was benieuwd, wat vindt de ChristenUnie zelf wat dit zou moeten betekenen?

[0:45:08] Want nu is het risico dat er onterecht stoffen zijn toegelaten... met extra risico's voor mensen en voor gezondheid.

[0:45:16] Vindt de ChristenUnie dat er moet worden gekeken naar herbeoordeling...

[0:45:20] Voorzitter, ik ben slechts een eenvoudig Kamerlid en ik kan niet helemaal overwegen wat hier precies nodig is.

[0:45:28] Dus ik kijk daarvoor ook naar de bewindspersonen en naar het CTV zelf.

[0:45:31] Ik neem aan dat zij hun fout herstellen.

[0:45:36] Ik ga niet zelf het Salomonse oordeel vellen, zeg ik tegen collega Kostiets.

[0:45:43] Ik snap dat er een spanning zit tussen de toegelaten middelen en de volksgezondheid.

[0:46:00] in welke mate hoeveel werkzame stof je op een bepaald gebied daadwerkelijk spuit.

[0:46:07] En dat is bij het ene gewas een stuk minder dan bij het andere gewas.

[0:46:12] En daarom mijn vraag ook van, er zit nog wel iets tussen wel toelaten of niet toelaten.

[0:46:17] Je kunt ook kijken naar ruimtelijke ingrepen.

[0:46:19] Dan moet je in de eerste strook, rondom een kwetsbaar gebied of kwetsbare bewoners, moet je daar bijvoorbeeld wel lelies willen telen.

[0:46:26] Want die vragen veel meer glasbeschermingsmiddel dan veel andere voedselgewassen.

[0:46:32] Dus dat is even mijn algemene antwoord.

[0:46:34] En op het eerste kijk ik ook verwachtingsvol naar het kabinet en naar de instanties zelf.

[0:46:40] Dank u wel.

[0:46:40] Dan is nu het woord aan de heer Pierek van de BBB.

[0:46:44] Ja, dank voorzitter.

[0:46:47] In het debat over gewasbeschermingsmiddelen draait het vaak om vermindering van risico's voor mens, dier en milieu.

[0:46:55] Maar maatregelen die deze risico's moeten verkleinen, brengen vaak ook weer andere risico's met zich mee.

[0:47:00] Strenge regels voor bestaande middelen kunnen leiden tot alternatieven die op hun beurt weer nieuwe problemen veroorzaken.

[0:47:07] Of dat hogere kosten of dat lagere opbrengsten waardoor de gezondheid van het voedsel duurder wordt of zelfs minder beschikbaar.

[0:47:16] Dus we moeten ook letten op de voedselzekerheid.

[0:47:19] Ook kunnen ziekten en schimmels zich makkelijker verspreiden met risico's voor plant en mens.

[0:47:25] Wij willen daarom met oog houden op de zogenoemde trade-offs van het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen.

[0:47:32] Want als het ene risico kleiner wordt, kan het zijn dat het andere risico juist groter wordt.

[0:47:38] En dan zijn we als samenleving niet per se ook gezonder uit.

[0:47:42] Wij zeggen de gereedschapkist van de boer moet gevuld blijven, zodat de voorraadkast van de burger ook gevuld kan blijven.

[0:47:52] Frankrijk heeft gekozen voor een andere aanpak.

[0:47:55] Collega's die refereerden ook al aan de Franse aanpak.

[0:47:58] Ze voeren niet langer strenge

[0:48:01] regels in Europa, maar verbieden een middel pas echt als er een goed alternatief beschikbaar is.

[0:48:08] Dat noemen ze van prioritaire belang.

[0:48:11] Boeren mogen een middel blijven gebruiken zolang er geen volwaardig alternatief is.

[0:48:17] Zo voorkom je dat gewassen verloren gaan of boeren met lege handen staan.

[0:48:21] Daarom vraag ik aan de minister, kan Nederland ook zo'n aanpak invoeren zoals in Frankrijk en kunnen we middelen pas verbieden als er echt een goed alternatief beschikbaar is?

[0:48:31] Ook wil Frankrijk dat nauwe groene

[0:48:34] dat nieuwe groene middelen, zoals biologische of natuurlijke varianten, sneller worden toegelaten.

[0:48:40] Zij pleiten voor een aparte versnelde toelatingsprocedure.

[0:48:44] Dat is wat de BBW betreft ook een goed plan en ik vraag ook aan de minister of ze daar werk van wil maken.

[0:48:49] Eerst een interruptie van mevrouw Pot.

[0:48:52] Ja, voorzitter, ik zit even te luisteren.

[0:48:54] Dus alleen verbieden bij geen alternatief, geldt dat dan voor alle middelen?

[0:49:00] Dank voor die vraag.

[0:49:02] Het is goed om dat enigszins te nuanceren, want ook voor de BBB staat als een paal boven water dat zodra er een middel gezondheidsrisico's oplevert in de sfeer van dat er een kauzaal verband is tussen een bepaalde ziekte en het gebruik van een bepaald middel, dat we ook direct zullen besluiten om ons hard te maken voor een verbod op dergelijk middel.

[0:49:20] Dus gezondheid staat ook wat het BBB betreft met kop en schouders bovenaan.

[0:49:28] De heer Holman heeft ook een vraag.

[0:49:29] Ja, ongeveer hetzelfde.

[0:49:31] Want wat is dan de definitie van risico?

[0:49:33] Causaal verband tussen iets, maar is dat altijd te geven?

[0:49:38] En u nuanceert het wat, je kunt toch niet iets toelaten staan als je zeker weet dat het een onafhaalbaar risico is?

[0:49:50] Nee, iets toestaan in het kader van een

[0:49:55] Een enorm risico, een onomkeerbaar risico.

[0:50:00] Er zijn kleine risico's en grote risico's.

[0:50:02] De heer Holman gaf zelf aan in die auto dat je ook hele grote verschillen hebt tussen of je nou 30 rijdt, 50 rijdt of 100 rijdt binnen de bouwde kom.

[0:50:11] Iedereen voelt aan dat die risico's totaal verschillen.

[0:50:13] En dat geldt ook voor de toepassing van gewasbeschermingsmiddelen.

[0:50:18] We willen die risico's zo beperkt mogelijk houden.

[0:50:21] En zodra er risico's zijn van dienaart dat het de volksgezondheid schaart en dat er wetenschappelijk onderbouwde rapporten liggen als het gaat om het toepassen van bepaalde gewasbeschermingsmiddelen en bijvoorbeeld een ziekte als Parkinson, dan zullen wij ook de eerste zijn om te zeggen van mijn luistering, wij willen dat dat middel uit de markt gehaald wordt.

[0:50:44] Ja, meneer Pierek woont niet zo ver van Zuidwest Rente rond.

[0:50:47] Hij is vast bekend met de onrust die er aan staat.

[0:50:49] Hoe ga je daar dan mee om?

[0:50:52] In uw definitie is dat geen probleem.

[0:50:55] Dus het moet maar zo doorgaan of is er een andere oplossing?

[0:50:59] Nou, wij hebben natuurlijk ook de uitspraak van de raad van staat over de leliteelt gelezen en niemand kan ooit met honderd procent zekerheid zeggen dat wat hij doet geen invloed heeft op de natuur.

[0:51:12] Als deze lijn doorgetrokken wordt, heeft alles wat wij doen op ieder moment een natuurvergunning nodig.

[0:51:19] Dus deze ontwikkeling is best zorgelijk.

[0:51:23] Ik heb ook de brief van de minister gelezen.

[0:51:25] De minister geeft terecht aan dat er nog onduidelijkheden zijn van hoe grote die gevolgen zijn.

[0:51:31] Toch zien we een enorme urgentie van dit dossier, want we weten niet precies hoe grote de gevolgen zijn, maar er gaan absoluut gevolgen zijn voor heel veel andere ondernemers.

[0:51:42] Dus het is goed dat de minister verder gaat kijken naar een kader, maar ik hoop wel dat het toch lukt om het iets sneller te doen dan na het zomer is.

[0:51:55] De laatste vraag, voorzitter.

[0:51:59] Dit was niet het antwoord waar ik naar zocht, want ik had het over de gezondheid van die kinderen.

[0:52:04] Als u nu staatssecretaris Jeugd en Preventie was, welk antwoord zou u dan hebben op de vraag van wat te doen rond die school en de angst van die mensen en die kinderen op het gebruik van die middelen en of daar een mogelijk potentieel risico is voor gezondheid?

[0:52:24] In heel veel dingen die gebeuren in Nederland zit er een potentieel risico.

[0:52:29] Het is altijd een afweging van hoe groot zijn die risico's en zijn die risico's aanvaardbaar.

[0:52:33] En als het gaat om gewasbeschermingsmiddelen hebben we het CTGB die voor alle middelen op een wetenschappelijke basis beoordeelt of een middel is toegelaten of niet.

[0:52:44] En ik ga ook niet op de stoel zitten van de CTGB.

[0:52:46] Dus ik zou zeggen van nou goed, daar moeten we ook die expertise laten liggen.

[0:52:50] En ik ben blij dat we een instantie hebben als het CTGB die daar verstand van heeft.

[0:52:57] Mevrouw Pot.

[0:52:59] Toch nog even verder hierop.

[0:53:00] Want eigenlijk wat ik de heer Pierik hoor zeggen is... je wilt eigenlijk een soort 100 procent duidelijkheid hebben... dat dat causale verband er is.

[0:53:09] En dat is natuurlijk allemaal prima.

[0:53:10] Maar dit is eigenlijk precies wat we jarenlang met roken hebben gedaan.

[0:53:14] Daar hadden we aan alle kanten signalen dat dat longkanker veroorzaakte.

[0:53:18] En daarvan hebben we dat jarenlang gewoon zo laten bestaan.

[0:53:22] Met als gevolg heel veel mensen die hartstikke ziek zijn geworden en daaraan zijn overleden.

[0:53:28] Ik wil dat niet op mijn geweten hebben waar het gaat om pesticiden.

[0:53:31] En als je kijkt naar de artsen die zich nu uitspreken, dat zijn geen gekkies.

[0:53:38] Dat zijn mensen die hier al heel lang onderzoek naar doen en die zeggen nee, dat causale verband hebben we op dit moment niet.

[0:53:44] Maar we hebben wel hele sterke signalen dat pesticiden gewoon een grote impact hebben op de ontwikkeling van Parkinson en andere neurodegeneratieve ziekten.

[0:53:54] Is de heer Pierek dan bereid om dat risico te nemen?

[0:53:59] De BBB-fractie vindt dat we risico's zoveel mogelijk moeten beperken, maar dat we als het gaat om het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen ook heel moeilijk die risico's als eenvoudige Kamerlid kunnen afwegen.

[0:54:15] En daarom hebben we een instantie als het CTGB.

[0:54:17] En het CTGB is er voor in het leven geroepen om te beoordelen hoe die risico's in elkaar steken.

[0:54:24] En ik wil eigenlijk gewoon toch als het gaat om het gebruik van die gewasbeschermingsmiddelen

[0:54:29] de beoordeling van het CTG volgen.

[0:54:35] Nou, voorzitter, ik denk dat we dat ook zeker moeten doen.

[0:54:37] Het is een hartstikke belangrijke instantie, maar dat betekent natuurlijk niet dat we in de tussentijd op dezelfde voet door moeten gaan en dat we tegen die mensen die naast een bollenveld wonen, die naast een lelieveld wonen, dan maar zeggen over acht jaar, als we eindelijk klaar zijn met het onderzoek, bent u de eerste en het risico dat u en uw kinderen dan hartstikke ziek worden, dat nemen we dan voor lief.

[0:54:58] Voorzitter.

[0:55:01] Mevrouw Pot stelde net ook de vraag aan een van de collega's van, ja, moeten we ons gedragen als een goede buur?

[0:55:08] Ik denk dat ook als het gaat om zo'n lelieveld, dat het heel verstandig is dat een zo'n lelieteler ook met de omgeving in conclaaf gaat, in gesprek gaat om te kijken van op welke tijden gaat hij welke middelen toepassen?

[0:55:21] En ik denk dat de omwonenden er ook wel recht op hebben om te weten van welke middelen daar toegepast worden.

[0:55:27] En dan kunnen ze zelf ook beoordelen of dat, ja,

[0:55:32] of dat heel vervelend is.

[0:55:39] Wat mij stoort is dat de bvb heel opportunistisch nu achter het ctgb zich gaat verschuilen omdat ze nu even goed uitkomt als het gaat om andere van onze instanties rivm gezondheidsraad daar knetterharde kritiek op levert als het niet uitkomt waar het om gaat is dat het ctgb zelf al meerdere malen hun methode heeft aangepast dankzij kritiek uit de maatschappij en de andere wetenschappers en we hebben hier rond de tafel met onder andere het ctgb gehad waarbij ctgb ook zei tegen u

[0:56:08] via de voorzitter.

[0:56:09] Dit is uiteindelijk ook niet aan ons.

[0:56:10] De politiek moet dit gaan oplossen.

[0:56:12] De politiek moet die gezondheid gaan beschermen.

[0:56:14] Je kunt je niet verschuilen achter het CTGB.

[0:56:17] Erkent BBB dat?

[0:56:18] En erkennen ze dat het belangrijk is om naar geluiden naast het CTGB te luisteren?

[0:56:27] Ja, dank voorzitter.

[0:56:29] Als het gaat om het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen, dan is CTGB gewoon de meest aangewezen instantie om daarnaar te luisteren.

[0:56:35] En dat is onze primaire informatiebron.

[0:56:37] Maar natuurlijk sluiten we ons ook niet voor andere geluiden in de samenleving en daar luisteren we naar.

[0:56:45] Maar voor ons is wel leidend wat de CTGB zegt als het gaat om het gebruik van die gewasbeschermingsmiddelen.

[0:56:50] En daar wil ik eigenlijk allemaal mee afsluiten.

[0:56:55] Dank u wel.

[0:56:56] Dan is nu het woord aan mevrouw Pot van D66.

[0:56:59] Ja, dank u wel, voorzitter.

[0:57:01] Voorzitter, op pesticiden-vrijdag stonden een aantal collega's... Neem me niet kwalijk.

[0:57:05] Nee, ik zie het voorbijste in het gezicht van de heer Pierik.

[0:57:08] En dat klopt, want hij was nog niet klaar met zijn betoog.

[0:57:14] Volgens mij heb ik nog maar drie zinnen uitgesproken.

[0:57:16] U heeft bijna drie minuten gesproken, dus u heeft nog twee minuten.

[0:57:22] Dan ga ik nog even wat tempo maken.

[0:57:25] Ik had het over Frankrijk gehad en de toepassing van groene middelen.

[0:57:31] Dan ga ik verder met... Nieuwe ontwikkelingen kunnen zorgen dat er ook met minder middelen hetzelfde resultaat wordt geboekt.

[0:57:41] Denk aan de toepassing van precisietoepassingen.

[0:57:47] Precisiebemesting, maar ook precisiespotspuiting en zo.

[0:57:51] moderne machines die gewasbeschermingsmiddelen over het land spuiten.

[0:58:00] En die behandelen dan niet het hele perceel, maar die behandelen dan specifiek die twee, drie, vierkante centimeter waar een bepaald plantje staat of waar een bepaalde ziekte in zit, om dat op te lossen.

[0:58:12] Ik wil aan de minister vragen of ze kan toezeggen in gesprek te gaan met het sector om de knelpunten

[0:58:18] de richting van de regelgeving rondom deze technieken zo snel mogelijk weg te nemen.

[0:58:22] Het is zo dat op de toepassing van bepaalde gwasbeschermingsmiddelen staat een bepaalde dosering en die dosering is dan bedoeld voor één hectare.

[0:58:28] En als je dan die spotbespuiting toepast, dan heb je eigenlijk veel minder middelen nodig, maar dan zou een iets hogere concentratie op die vierkante centimeters wel heel erg nuttig kunnen zijn om maar één keer die bespuiting toe te kunnen passen in plaats van twee of drie keer.

[0:58:45] Dat is goed voor heel veel

[0:58:48] Wat we in Nederland niet mogen gebruiken, zouden we ook niet moeten willen importeren.

[0:58:54] Het is niet uit te leggen dat Nederlandse boeren een middel niet meer mogen gebruiken bij de teelt van bijvoorbeeld sla, terwijl diezelfde sla gewoon ingevoerd mag worden uit andere landen waar die middel nog wel mag worden gebruikt.

[0:59:06] Kan de minister ervoor zorgen dat er tenminste een maximale residuelimite wordt ingesteld voor producten die geïmporteerd worden en die in Nederland verboden zijn?

[0:59:20] Tot slot twee puntjes over de communicatie vanuit het ministerie.

[0:59:24] Afgelopen week, vlak voor het debat van de NVWA-rapport over de naliving van gewasbeschermingsregels naar buiten, de timing is op zijn zachtst gezegd ongelukkig.

[0:59:31] Kan de minister de NVWA vragen om jaarlijks aan te geven wanneer rapporten verschijnen, zodat ze niet vlak voor het debat als politieke stok worden gebruikt?

[0:59:41] En dan de brief over de Scopaf-vergaderingen in Brussel.

[0:59:46] Die komt vaak pas één of twee dagen van tevoren.

[0:59:50] Dan is er geen tijd meer om die te betrekken in het overleg voor het debat.

[0:59:55] Kan de minister voortaan zorgen dat deze brief eerder naar de Kamer komt, zodat er nog overleg over die brief mogelijk is?

[1:00:03] Dank u wel, voorzitter.

[1:00:05] Dank u wel.

[1:00:05] Een vraag van de heer Grimis.

[1:00:07] De rechtsonzekerheid onder boeren en ook het gevoel van onzekerheid... is sterk toegenomen door de diverse rechtelijke uitspraken.

[1:00:17] Wij werken netjes binnen de bestaande kaders.

[1:00:21] De lelieteelt is al langer in discussie... maar het lijkt zich nu uit te breiden naar andere teelten.

[1:00:29] Zoals de teelt van aardappels of andere respectabele voedselgewassen.

[1:00:34] En wat vindt mijn collega dat wat de minister zou kunnen doen of moeten doen om die rechts onzekerheid terug te brengen en weer boeren ook de zekerheid te geven dat ze gewoon binnen de grenzen die de wetgeving heeft gesteld gewoon kunnen ondernemen?

[1:00:53] Dank voor deze vraag.

[1:00:58] Ik denk dat die rechtsonzekerheid aan het toenemen is en dat boeren zoveel mogelijk aan het stuur willen hebben en dat ze zoveel mogelijk de route moeten hebben waarbinnen ze kunnen manoeuvreren die recht doet aan

[1:01:11] de dingen waar ze mee bezig zijn.

[1:01:13] Een boer die op een nette manier de gewasbeschermingsmiddelen toepast, de bemesting toepast, die moet ook niet getraineerd worden, die moet niet door rechtelijke uitspraken het lastig gaan krijgen omdat een buurman die het toevallig niet helemaal in het snotje heeft en die het niet helemaal toepast, dat hij daardoor wordt geraakt.

[1:01:32] Dus de BBB is altijd voor het

[1:01:35] binnen de kaders van de wet gebruiken van je gewasbeschermingsmiddelen en je bemesting en dergelijke.

[1:01:44] En zodra dat niet gebeurt, dan moeten de mensen die de wet overtreden, die moeten bestraft worden, maar de mensen die het goed doen, die moeten daar niet de dupe van worden.

[1:01:58] Nog een voorvraag.

[1:02:00] Helder, maar dat is nog geen antwoord op mijn vraag.

[1:02:02] Mijn vraag was wat verwacht de heer Pierik van de minister om die rechtszekerheid terug te brengen?

[1:02:09] Want die rechtsonzekerheid slaat steeds meer toe.

[1:02:13] Je kunt natuurlijk in hoger beroep gaan en proberen dat de rechter in een tweede aanleg een andere uitspraak doet.

[1:02:18] Maar je kunt ook denken van ja, wacht eens even.

[1:02:20] Het spit zich wel erg toe nu op de lelies en die vormen dus een risico voor eerzame tilten.

[1:02:26] Lelietilten zijn op zich ook eerzaam, maar nog eerzamere tilten als van aardappels.

[1:02:30] En dat willen we niet hebben.

[1:02:32] Dus moeten we ook niet bijvoorbeeld kijken naar ruimtelijke maatregelen, zodat je met gebiedsgerichte maatregelen ook die rechtsonzekerheid, die nu steeds meer om zich heen grijpt, weer in kunt dammen door zelf ook het stuur te pakken en bijvoorbeeld ruimtelijk te gaan sturen.

[1:02:49] Uw interrupties zijn op, ja.

[1:02:54] Ja, ruimtelijke sturing, die zal ongetwijfeld... We staan aan de voorraad van het presenteren van de nota ruimte.

[1:02:59] Er zal ook ongetwijfeld wat inkomen te staan over welke gebieden landbouw prioriteit heeft, welke gebieden natuur prioriteit heeft.

[1:03:07] En dat is, denk ik, een stap.

[1:03:08] Maar ik wil niet gaan sturen op dat de lelie tilt, zeg maar.

[1:03:15] dat dat moeilijker wordt gemaakt en dat de aardappelteelt daardoor wordt geraakt.

[1:03:24] Ik vind niet dat je naar de teelt moet kijken, ik vind dat je naar het gebruik moet kijken.

[1:03:28] Wat gebeurt er in die teelt en wat is de milieu-impact van een bepaalde teelt in een bepaald gebied?

[1:03:33] Dat kun je best gebiedsgericht aanpakken, daar ben ik met collega Eens.

[1:03:40] Ik snap de redenering van de heer Pierk dat onrecht aan wordt gedaan.

[1:03:44] bij boeren, maar is de heer Pierik dan van mening dat de rechter ten onrechte deze uitspraak heeft gedaan, dat hij dat niet had mogen doen?

[1:03:56] Ik ga een rechter niet bekritiseren, dus ik denk dat de rechter op basis van het juridische kader dat voorligt een heldere uitspraak heeft gedaan.

[1:04:09] Dank u wel.

[1:04:10] Dan is nu toch echt de beurt aan mevrouw Pot van D66.

[1:04:13] Ik ga een tweede poging doen, voorzitter.

[1:04:16] Voorzitter, op pesticidenvrijdag stonden een aantal collega's en ik op het Malieveld met honderden mensen, waaronder veel Parkinson-patiënten, om aandacht te vragen voor de explosieve groei van Parkinson en andere ziektes die gelinkt worden aan pesticiden.

[1:04:32] Die ziektes worden niet alleen vaker vastgesteld, maar ook bij steeds jongere mensen.

[1:04:37] Veel patiënten weten donders goed waar hun klachten vandaan komen.

[1:04:40] Ze woonden of werkten in gebieden

[1:04:42] met intensief gebruik van bestrijdingsmiddelen.

[1:04:44] En soms zijn die middelen inmiddels verboden, maar jarenlang werd gezegd dat er niets aan de hand was.

[1:04:50] Meer onderzoek is zeker nodig, maar we kunnen en mogen niet wachten met actie tot mensen bewezen ziek worden van pesticiden.

[1:04:56] Zorg dus dat je de veiligheid van de middelen vaststelt, inclusief cocktails en stapeling van middelen.

[1:05:01] En dat zegt niet alleen D66.

[1:05:03] Bij de bijeenkomst op het Malieveld waren ook artsen aanwezig... en meer dan 200 van hen zeggen nu bij twijfel niet spuiten.

[1:05:11] Dat is geen klein signaal.

[1:05:12] Ik vraag de staatssecretaris van Volksgezondheid daarom... of hij bereid is om samen met zijn collega van LVVN... in gesprek te gaan met deze artsen over wat zij in hun spreekkamers zien.

[1:05:23] En zouden we, zeg ik ook richting hem... niet eerst de gezondheidsonderzoeken moeten afwachten... voordat we doorgaan met onnodig pesticidegebruik?

[1:05:30] Voorzitter, eerder stelde ik vragen over spuitvrije zones rondom speeltuinen, scholen en woningen.

[1:05:36] Om zo op z'n minst de blootstelling aan giftige pesticiden te verminderen voor kwetsbare groepen zoals kinderen.

[1:05:41] De minister geeft in haar antwoorden toe dat gemeentebestrijdingsmiddelen lastig kunnen reguleren.

[1:05:46] Maar ze is niet bereid om gemeenten hiermee te helpen.

[1:05:49] D66 laat het hier niet bij.

[1:05:51] De komende tijd werken wij aan een wetswijziging die ervoor gaat zorgen dat gemeenten dit soort zones makkelijker kunnen instellen.

[1:05:59] De minister stelt in diezelfde beantwoording dat het voor iedereen van belang is dat de blootstelling aan chemische pesticiden wordt verminderd.

[1:06:06] Maar hoe ruimt dat dan met de stellige claim dat de toegelaten middelen veilig zijn?

[1:06:10] Want als dat zo is, dan is blootstelling helemaal niet erg.

[1:06:14] Het CTGB pleit, naar aanleiding van een expertbijeenkomst, nu zelf internationaal ook voor eenzijdige toetsing op kanker bij de toelating van pesticiden.

[1:06:22] Is de minister het dan met mij eens dat deze middelen en hun impact op het ontstaan van kanker nu ook opnieuw getoetst zouden moeten worden?

[1:06:30] In het vorige debat sprak ik al over het gebrek aan transparantie voor omwonenden.

[1:06:34] Ze zien soms ineens een spuitwagen langsrijden terwijl hun kinderen buitenspelen.

[1:06:38] En dat zorgt voor onbegrip en wantrouwen.

[1:06:40] De minister is daarop in gesprek gegaan met gemeenten, provincies, de GGD en de NVWA, om te kijken of een informatiepunt omwonenden kan helpen.

[1:06:49] Dat is mooi dat dit loopt.

[1:06:50] En wanneer kunnen we het informatiepunt verwachten?

[1:06:53] Ook onderzoekers zijn gebaat bij meer transparantie.

[1:06:56] Veel kennis ontbreekt zoals de impactanalyse van de WUR ook laat zien.

[1:06:59] Wat gaat de minister doen om de transparantie over gebruik van middelen te verbeteren zodat de wetenschap een sterkere kennisbasis krijgt?

[1:07:07] Net als de anderen wil ik het graag hebben over een uitspraak van de Raad van State met mogelijk grote gevolgen voor telers en de samenleving.

[1:07:14] De uitspraak verplicht tot een natuurvergunning wanneer niet kan worden uitgesloten dat het spuiten van bestrijdingsmiddelen een negatief effect heeft op de natuur.

[1:07:21] Zo'n vergunning zal niet makkelijk zijn vanwege de ADC-toets, zeker niet voor Lelytilt.

[1:07:26] Want hoe toon je aan dat er geen alternatieven zijn voor chemische bestrijding, dat er dwingende maatschappelijke reden is en dat schade gecompenseerd wordt?

[1:07:33] Ondertussen wordt grond van uitgekochte veehouders naast Natura 2000-gemieden omgezet in intensieve teelten, wat niet alleen zeer schadelijk voor de natuur is, maar ook een onnodig risicovolle investering voor akkerbouwers is.

[1:07:47] Kortom, de overheid laat steken vallen.

[1:07:49] Ze laat boeren buiten de wet handelen, beschermt de natuur en mensen onvoldoende en zet met dit alles telers tegenover burgers.

[1:07:56] En nu dus ook tegenover huisartsen.

[1:07:58] En het is dan ook vrij bizar dat de minister in haar brief refereert aan de nationale koppen als reden om het CTGB

[1:08:03] dit niet in een toetsingskader te laten opnemen.

[1:08:06] Ze spreekt wel over kaders vanuit het Rijk, maar voor D66 is het in ieder geval van belang dat provincies hierop niet in de steek gelaten worden en boeren niet buiten de wet treden.

[1:08:16] Hoe gaat dit er nou in de praktijk uitzien?

[1:08:19] Kan de minister bovendien toezeggen een plan van aanpak naar de Kamer te sturen om te voorkomen dat grond van veehouderijen massaal wordt omgezet in intensieve teelten?

[1:08:28] En kan de minister, in het licht van de enorme stapel juridische uitspraken en maatschappelijke spanning over de lelie en bolle teelt, ons haar visie doen toekomen over de toekomst van deze sector in Nederland?

[1:08:39] En tenslotte, voorzitter.

[1:08:40] Ik begrijp dat de impactanalyse van de WUR over de motie van mijn voorganger

[1:08:44] over het verbieden van pesticidegebruik in grondwaterbeschermingsgebieden stof tot nadenken geeft.

[1:08:49] Maar de uitvoering van deze motie duurt al heel lang en de WUR geeft hele concrete aanbevelingen.

[1:08:55] En daarnaast zet de provincie Utrecht wel degelijk al stappen om een dergelijk verbod uit te breiden.

[1:09:00] Dus kan de minister toezeggen voor de zomer de Kamer te informeren over de gesprekken die zij met de provincies heeft?

[1:09:06] Tot zover, voorzitter.

[1:09:08] Dank u wel.

[1:09:08] Dan wil ik nu aan de heer Grimwies vragen of hij het voorzitterschap ook wil nemen.

[1:09:12] Met plezier, voorzitter.

[1:09:13] En daarmee geef ik mevrouw Bromet namens GroenLinks weer vandaag de kans het woord te doen.

[1:09:18] En daarvoor krijgt zij ook vijf minuten.

[1:09:20] Dank u wel, voorzitter.

[1:09:23] Voorzitter, als ik naar het tuincentrum ga om bijvoorbeeld bijvriendelijke planten te kopen, dan blijkt dat die vol pesticiden zitten.

[1:09:30] 75 procent van de planten bevatten pesticiden waardoor bijen doodgaan in plaats van dat ze het goed hebben.

[1:09:39] Op één plant werden 27 pesticiden gevonden.

[1:09:46] Honingbijen worden vergiftigd door hun eigen honing en worden gered door ze suikerwater te geven, zodat ze zichzelf niet vergiftigden.

[1:09:53] En afgelopen winter is 22 procent van de bijen gestorven.

[1:09:58] De bewoners van Westerveld zijn ten einde raad en ik snap dat heel erg goed.

[1:10:03] De huisartsen in die gebieden en meerdere collega's van mij hadden het er al over, zien veel gevallen van Parkinson.

[1:10:08] In Frankrijk is Parkinson overigens een beroepsziekte.

[1:10:11] Maar hier zijn een heleboel Kamerleden nog die zeggen, ja, bewijs het maar eens dat er een verband is.

[1:10:17] Je zal er maar wonen.

[1:10:18] En zelf als ik in de winkel sta en ik wil blauwe bessen kopen, dan denk ik ja, maar ik las wel vorige week in de krant dat 50% van de boeren zich niet houden aan de voorschriften die gesteld zijn bij het gebruik van bestrijdingsmiddelen.

[1:10:31] Bij de kers is het nog erger.

[1:10:33] Vorig jaar was het 70% van de boeren die zich niet hield aan de voorschriften.

[1:10:39] Er is een alternatief en dat heb ik eigenlijk van niemand nog gehoord en dat is de biologische teelt.

[1:10:43] We hadden gisteren een ronde tafel waarin ook iemand zei dat de enige methode om het speelveld gelijk te trekken tussen de reguliere teelt en de bioteelt is een heffing op bestrijdingsmiddelen.

[1:10:53] Dat was de Partij voor de Dieren die dat net noemde en ik denk ook dat dat heel goed zou zijn.

[1:10:59] We zijn echt een achtergebleven land als het gaat over de biologische teelt.

[1:11:04] Dus alle collega's die zeggen er is geen alternatief, er is wel een alternatief en dat bewijzen de bioboeren.

[1:11:10] Voorzitter, die handhaving is dus niet op orde, want boeren hebben vorig jaar de regels overtreden en hebben dit dit jaar ook gedaan.

[1:11:18] Er is geen verandering opgetreden en de minister zegt ook niet wat ze gaat doen om daar verandering in te brengen.

[1:11:23] Dat geeft niet heel veel hoop dat de minister het belangrijk vindt dat telers naleven.

[1:11:31] Zeker niet voor die telers die het wel allemaal goed doen.

[1:11:34] Want stel je voor, je bent geen biologische beste teler, maar je doet het allemaal heel goed, dan sta je toch wel

[1:11:40] een beetje op je neus te kijken als die blauwe bessen zo in het nieuws zijn en als consumenten bang zijn dat ze in plaats van een gezonde snack een gifcocktail opeten.

[1:11:51] Dan het CTGB, waar mijn collega's altijd hoog over opgegeven worden... en die ik ook heel graag zou vertrouwen als instantie.

[1:12:00] Ik vind het ook bewonderenswaardig dat ze nu zeggen... wij hebben jarenlang verkeerd getest.

[1:12:06] En ik vind ook dat partijen die altijd zoveel vertrouwen hebben in het CTGB... dan nu ook moeten zeggen...

[1:12:12] Als het CTGB zegt dat ze verkeerd getest hebben, dan moet je die middelen herbeoordelen.

[1:12:16] Want dan zijn er dus middelen goedgekeurd met verkeerde testen.

[1:12:19] En dat brengt het vertrouwen in producten voor consumenten gewoon in gevaar.

[1:12:26] En dat zal alleen maar toenemen.

[1:12:28] Je hoeft alleen maar dagelijks de krant te openen en je ziet berichten over gif.

[1:12:33] En dan de Lelyteelt, ook waar mijn collega's veel over spraken.

[1:12:38] In de Lelyteelt worden ongelooflijk veel bestrijdingsmiddelen gebruikt.

[1:12:41] De partijen die hier altijd zeggen op te komen voor voedselzekerheid, verhinderen niet dat steeds meer land in gebruik genomen wordt door de Lelyteelt.

[1:12:48] En dat is ook wel logisch vanuit het economisch perspectief gezien.

[1:12:52] Want het levert het allermeeste op voor de boer, maar niet voor de mensen die eromheen wonen.

[1:12:58] En ja, ik zou zeggen, lelies kun je niet eten.

[1:13:01] Ze verdwijnen naar het buitenland.

[1:13:02] Het is goed voor die ene boer die ze teelt, maar voor de rest is het nergens goed voor.

[1:13:06] Dus waarom stoppen we er niet gewoon mee?

[1:13:08] Dan hebben we die hele discussie niet.

[1:13:09] Dan kunnen we daar voedsel produceren en hoeven de omwonenden zich geen zorgen te maken.

[1:13:15] Mijn collega's hebben ook gevraagd aan de minister hoe het zit met die PFAS in bestrijdingsmiddelen.

[1:13:21] Die PFAS die overal in Nederland uitgespreid wordt, ook in de bodems van boeren, omdat het een hulpstof is bij die bestrijdingsmiddelen.

[1:13:28] Dus graag ook een reactie van de minister wat ze daarmee gaat doen.

[1:13:32] En tot slot, voorzitter, zou ik een vraag willen stellen eigenlijk aan alle drie de bewindspersonen.

[1:13:38] Is er nou iemand van deze bewindspersonen die zich druk maakt over de zorgen van consumenten, over de zorgen van omwonenden?

[1:13:46] En iemand van de bewindspersonen die zegt ja, we gaan daar wat aan doen.

[1:13:49] We gaan de biologische teelt stimuleren.

[1:13:53] We gaan zorgen dat ons land niet steeds verder vergiftigd raakt en dat mensen

[1:14:02] zorgeloos hun blauwe bessen kunnen eten.

[1:14:15] Dank u wel.

[1:14:22] Dank u wel.

[1:14:23] U heeft zich allemaal keurig aan de interrupties gehouden, meer of meer, dus we zijn redelijk op tijd.

[1:14:28] Ik wil voorstellen om te schorsen tot half acht en dan gaan we verder met het termijn van de Kamer.

[1:14:32] Ik zou aan de bewindspersonen willen vragen om geen inleidingen te geven, maar vooral antwoorden te geven op de vragen die de Kamerleden gesteld hebben.

[1:14:39] Dat komt de tijd ten goede.

[1:14:40] Dank u wel.

[1:45:53] Dames en heren, we gaan weer verder met het debat over gewasbeschermingsmiddelen.

[1:45:59] Ik wil de Kamerleden vragen om even stil te zijn.

[1:46:03] Mevrouw Pot.

[1:46:06] En als het zo gaat zoals in de eerste termijn, gaat het hartstikke goed met de interrupties.

[1:46:11] Ik denk ook dat het wat toevoegt aan het debat.

[1:46:14] Ik ga zometeen eerst het woord geven aan de heer Jansen, want hij heeft maar één vraag gekregen.

[1:46:21] Nou ja, we hebben vier interrupties en die interrupties tellen alleen als ze langer zijn dan 30 seconden.

[1:46:25] En dan zijn het er meteen twee.

[1:46:28] Dus het woord is aan de heer Jansen.

[1:46:32] Overigens welkom aan de heer Karmans, want het is de eerste keer dat hij in de landbouwcommissie aanwezig is.

[1:46:37] Er is een speciaal verzoek gedaan.

[1:46:39] Fijn dat u er bent.

[1:46:43] Dank voorzitter en ook dank aan de commissieleden voor de gestelde vragen.

[1:46:48] Ik heb de vraag van mevrouw Nijhoff van de PVV.

[1:46:51] Die ging over 93% van glyfosaat komt uit rioolzuiveringen.

[1:46:56] Moeten we niet meer dan inzetten op rioolzuiveringen?

[1:46:59] Nou, voor we inzetten op meer acties bij rioolzuiveringen is het wel van belang om eerst de recente cijfers boven tafel te krijgen.

[1:47:07] De minister van INW heeft u ook hierover geïnformeerd tijdens het commissiedebat Water van 26 maart jongstleden.

[1:47:13] Het CBS viert nu een enquête uit om recente cijfers op te halen en de Kamers zal over de resultaten begin 2026 worden geïnformeerd.

[1:47:21] Dat is de status van de realcijferingvraag.

[1:47:25] En dan was er nog één vraag eigenlijk, voorzitter.

[1:47:28] Die heeft u aan alle drie de bewindspersonen gesteld, vanuit de hoedanigheid als GroenLinks PvdA-lid.

[1:47:35] Is er iemand van deze bewindspersonen die de zorg van de omwonenden zich aantrekt en serieus neemt?

[1:47:39] Nou, volgens mij spreek ik ook voor mezelf, maar ook volgens mij namens alle drie, dat we dat alle drie zeker serieus nemen.

[1:47:46] Ik denk alleen maar al vanuit mijn portefeuille, industrie en omwonenden, schone luchtakkoord.

[1:47:50] Dus ja, we nemen dat zeker serieus, voorzitter.

[1:47:54] Dank u wel.

[1:47:55] Ja, ik had ook nog een vraag wat u er dan aan ging doen, maar dat komt nog.

[1:47:59] Dat volgt op mijn portefeuille uit heel veel andere handelingen, voorzitter.

[1:48:04] Dank u wel.

[1:48:05] Nou, dank u wel voor uw aanwezigheid.

[1:48:07] Goeie reis naar huis.

[1:48:07] En dan wil ik nu het woord geven aan de heer Karremans.

[1:48:12] Dank voorzitter.

[1:48:13] Geen inleiding zoals verzocht, maar toch een woord van dank dat ik hier vanavond mag zijn.

[1:48:18] Ook weer een mooie ervaring.

[1:48:21] De eerste vraag was van mevrouw Kostic.

[1:48:23] Waarom blijven we spuiten tot het tegendeel bewezen is in plaats van te kiezen voor veiligheid zolang dat bewijs ontbreekt?

[1:48:29] Wij kiezen natuurlijk altijd voor veiligheid.

[1:48:31] Zeker als het onomstellijk ook duidelijk is als er gezondheidsrisico's zijn.

[1:48:36] Dan kiezen ze alles voor veiligheid.

[1:48:40] Er zijn aanwijzingen, maar die worden nu dus ook onderzocht.

[1:48:47] Op die manier maken we dat hard een onderzoek.

[1:48:53] dan een goed onderzoek hebben van is er dan een kauzaal verband.

[1:48:57] Dus er is ook nu nog niet onopstodelijk beweest dat er überhaupt een correlatie is.

[1:49:00] Dus dat is één.

[1:49:02] En twee is van is er dan ook een kauzaal verband tussen bepaalde gewasbeschermingsmiddelen en bepaalde gezondheidsrisico's.

[1:49:12] Dat moet je goed in kaart brengen.

[1:49:13] Nou, dat zijn we nu aan het doen.

[1:49:15] Dus daar is opdracht toegegeven.

[1:49:17] Daar blijkt ook uit dat we het heel serieus nemen dat we die aanwijzing ook willen onderzoeken.

[1:49:21] En dat onderzoek loopt.

[1:49:25] Dus daar werken we hard aan.

[1:49:28] Ten aanzien van de toelating van bestrijdingsmiddelen, daar is het natuurlijk de... Dat is de verantwoordelijkheid van de minister van LVN en daar zal zij ook op reageren.

[1:49:39] Dan ten aanzien... Dank u wel.

[1:49:40] Er is een introductie van het lid.

[1:49:42] Kostic die graag ook als lid aangesproken wil worden.

[1:49:46] Wat we vanuit de rechters en de Raad van State hebben meegekregen... als je niet onomstotelijk kan bewijzen dat het niet schadelijk is... dus dat je grote vermoedens hebt dat het wel schadelijk is... en een aantal collega's hebben opgezond hoeveel wetenschappers... hier aan de bel hebben getrokken, huisartsen... dan moet je dus uit voorzorg handelen... en dus niet nog op meer onderzoek wachten, maar maatregelen treffen.

[1:50:12] Daar wil ik graag een reactie op.

[1:50:15] Dat snap ik.

[1:50:17] Maar wat het lid kostiet zegt...

[1:50:25] Ik kan niet de exacte woorden meer reproduceren, maar als er duidelijke zorgen zijn of duidelijke aanwijzingen zijn.

[1:50:31] Het punt is dat het gaat hier om anekdotische bewijs.

[1:50:34] Dus dat zijn verhalen van huisartsen, van onderzoekers die kijken naar bepaalde gebieden.

[1:50:42] Maar je hebt natuurlijk een veel groter, duidelijker, omvangrijker onderzoek nodig om aan te tonen van is hier daadwerkelijk een link tussen een bepaald gewasbeschermingsmiddel en gezondheidsrisico's.

[1:50:54] Maar we nemen die anekdotische situaties, die ook naar voren worden gebracht, die nemen we heel serieus door dat onderzoek ook te doen.

[1:51:04] Om dan te zeggen van nou, er zijn een aantal huisartsen die zeggen dat er mogelijk een verband ligt en daarom stoppen we er nu mee.

[1:51:09] Ja, dat gaat weer veel te ver.

[1:51:11] En daar zit natuurlijk ook een gerechtvaardig belang vanuit de landbouwsector.

[1:51:15] Dus je moet daar zorgvuldig mee omgaan.

[1:51:16] Op het moment dat wij natuurlijk zien dat daar evident

[1:51:19] gezondheidsrisico's zijn, dan zijn we de eerste die daarover aan de bel trekken.

[1:51:23] Natuurlijk, dat is ook een gewoon Europees recht.

[1:51:25] En zo zit dat voorzorgsbeginsel natuurlijk ook in elkaar.

[1:51:28] En, zeg ik er ook bij, die middelen worden natuurlijk van tevoren heel uitvoerig getest.

[1:51:32] En daarmee zit natuurlijk ook een heel groot deel van het voorzorgsbeginsel zit daarin geborgd.

[1:51:39] Het is duidelijk dat deze staatssecretaris hier geen vegankaas van heeft gegeten.

[1:51:43] Want dit klopt niet.

[1:51:44] Dit is anekdotisch bewijs.

[1:51:46] Er is onderzoek naar gedaan door zowel huisartsen als wetenschappers in binnen- en buitenland.

[1:51:51] En die geven dus die aanwijzingen dat er problemen zijn, dat er hogere risico's zijn rondom een landbouwgif.

[1:51:57] De wet en regelgeving volgens de Raad van State zegt... dan moet je uit voorzorg handelen.

[1:52:01] Dus niet wachten op sluitend bewijs dat het niet gevaarlijk is.

[1:52:04] maar dat je moet handelen bijvoorbeeld door bufferstroken aan te leggen.

[1:52:07] Hoor ik nou van de staatssecretaris dat hij die wetenschap gewoon opzij zet en gewoon door blijft gaan met oneindige onderzoeken?

[1:52:15] Misschien kunt u ook even aangeven wanneer het onderzoek afgerond is.

[1:52:28] Het is alsof ik wetenschap terzijde zou schrijven.

[1:52:37] Ik moet oppassen als bewindspersoon kwalificaties te geven aan de inbreking van een Kamerlid.

[1:52:42] Maar dat is echt niet waar.

[1:52:45] Dit gaat om beschrijvingen.

[1:52:48] Dat geven die wetenschappers zelf aan.

[1:52:50] Het zijn case studies.

[1:52:53] Aanleiding daarvan zeggen wij dat we dat moeten onderzoeken en serieus nemen.

[1:52:57] Dat willen we ook doen.

[1:52:58] Maar als onomstodelijk zou zijn bewezen dat er een link is tussen gezondheidsrisico's en die beschermingsmiddelen, dan hadden we natuurlijk een heel ander verhaal gehad.

[1:53:07] Maar het punt is, daar zijn we niet.

[1:53:09] En daarom doen we nou juist dat onderzoek.

[1:53:11] Dus dat moet je zorgvuldig wetenschappelijk benaderen.

[1:53:15] En dat is ook precies wat we nu doen.

[1:53:17] Dat onderzoek duurt lang.

[1:53:19] Dat duurt nog zes jaar.

[1:53:21] Maar als er in de tussentijd natuurlijk andere

[1:53:23] bewijzen naar boven komen waarvan we zeggen, op dit moment geeft dat aanleiding om daar naar te handelen.

[1:53:30] Dan doen we dat vanzelfsprekend.

[1:53:35] Het pleidooi dat de heer Karremans houdt zou ik tot een jaar geleden gezegd hebben.

[1:53:41] Helemaal mee eens, zo is het.

[1:53:43] Maar er is natuurlijk wel wat gebeurd.

[1:53:45] De rechter heeft een aantal uitspraken gedaan op basis van voorzorgprincipen, voorzorgbegrensel.

[1:53:50] En als het dan over Natura 2000 gebieden gaat, dan zegt de rechter daar wat over.

[1:53:55] Maar dat geldt natuurlijk net zo goed als je het hebt over de gezondheid van omwonenden.

[1:54:01] Ik ben bang dat je hier niet mee wegkomt.

[1:54:02] En als wij hier niet snel een antwoord op geven en kunnen krijgen, dan komen er veel meer gerechtelijke uitspraken.

[1:54:10] En dat geeft alleen een grote mate van onzekerheid, zowel voor de teler als voor de burgers.

[1:54:15] Dus om uit die impasse te komen, denk ik dat het verhaal van de heer Karremans gewoon niet meer passend is in deze tijd.

[1:54:23] De staatssecretaris.

[1:54:24] Waar het dan om gaat, hoe vul je dat voorzorgsbeginsel in?

[1:54:29] Volgens mij gaat het dan om de kwalificatie.

[1:54:33] Wanneer kan je redelijkerwijs zeggen dat er sprake is van onaanvaardbare gezondheidsrisico's ten aanzien van het gebruiken van een bepaald beschermingsmiddel?

[1:54:43] Daarvoor hebben we dat onderzoek nodig.

[1:54:44] Het is niet voor niets dat wij dat onderzoek doen om daarachter te komen.

[1:54:48] Want we kunnen nu ook niet zeggen, en dat zeggen die wetenschappers zelf ook, dat er nu onomstodelijk is bewezen dat er een casal verband is.

[1:54:53] Dat is gewoon nou niet het geval.

[1:54:54] Wij zouden van VWS de eerste zijn die daarover aan de bel zouden trekken.

[1:54:58] Maar dat is niet het geval.

[1:54:59] Dus we moeten wel handelen naar de feiten die er liggen.

[1:55:02] Ja, er zijn aanwijzingen, zoals we die wel vaker krijgen, op naleiding van gebruik van bepaalde middelen of bepaalde situaties of de aanwezigheid van bepaalde bedrijven in een regio en dergelijke.

[1:55:16] En dat onderzoeken we allemaal.

[1:55:17] En als er ingegrepen moet worden, dan doen we dat.

[1:55:21] Onlangs nog heeft u vanuit het RIVM natuurlijk het...

[1:55:26] de oproep gezien om geen hobbykip-eieren te eten vlak voor Pasen.

[1:55:30] We handelen naar de feiten die we op tafel zien liggen.

[1:55:34] Maar dat doen we wel op basis van gedegen onderzoek.

[1:55:37] Onderzoek wat we nu aan het doen zijn.

[1:55:42] Dan ben ik toch bang dat dit leidt tot meerdere uitspraken van de rechter.

[1:55:45] De rechter heeft al gezegd van voor gebruik van teelt.

[1:55:48] een MB-vergunning hebben om überhaupt te mogen spuiten als er sprake is van mogelijke aantasting van natuur.

[1:55:57] En dat is wat je niet wilt.

[1:56:02] Hoe kijkt de heer Karrabas daar tegenaan?

[1:56:08] Ik denk dat dat meer een vraag is voor de minister... omdat het natuurlijk zit op landbouwbeleid voor een heel groot deel.

[1:56:13] Mijn rol hier is natuurlijk ten aanzien van de publieke gezondheid.

[1:56:17] En daarvoor heb ik gezegd hoe we vanuit VWS uiteraard het benaderen.

[1:56:23] Dus ik denk dat ik in herhaling val als ik dat nog een keer ga doen.

[1:56:27] Ten aanzien van de rechtszaken, daar kan misschien de minister wat op zeggen.

[1:56:30] Maar het stelt altijd aan een rechter om een bepaalde uitspraak te doen.

[1:56:33] Daar gaan wij als kabinet en regering niet over.

[1:56:37] Dank u wel.

[1:56:38] Goed dat u niet in herhaling valt, mevrouw Polt, D66.

[1:56:42] Ja, dank u wel.

[1:56:43] Kijk, het gaat richting de staatssecretaris natuurlijk niet alleen om aanwijzingen.

[1:56:48] Het gaat ook om het feit dat er in de huidige toetsing van het CTGB natuurlijk echt nog wel hele grote gaten zitten.

[1:56:54] En dat wordt ook aangegeven door de experts en de artsen en iedereen die daarbij betrokken is.

[1:56:58] Er is niets bekend over de effecten op de neurodegeneratieve ziekte.

[1:57:03] Er is niets bekend over de stapeling.

[1:57:06] Er is niets bekend over cocktails.

[1:57:07] Dat zijn allemaal dingen die op dit moment niet getoetst worden.

[1:57:11] Dus daar moet je heel voorzichtig mee omgaan.

[1:57:13] Als de staatssecretaris zegt dat het onderzoek is klaar over zes jaar... en je hebt in de tussentijd 200 artsen en uitspraken van de rechter... en je bent dan een ouder en je woont met je kind naast zo'n bolleveld.

[1:57:26] Wat moet je dan?

[1:57:30] Kijk, voorzitter, als het gaat om uitspraak van de rechter.

[1:57:33] Er is geen rechter die heeft gezegd van je moet er nu mee stoppen.

[1:57:35] Even voor de helderheid.

[1:57:36] Ook voor de mensen die thuis kijken.

[1:57:37] Als het gaat hier om een uitspraak van de rechter.

[1:57:39] Er is geen rechter die heeft gezegd je moet er morgen mee stoppen.

[1:57:41] Als een rechter dat zegt, dan hebben we natuurlijk ook weer een ander verhaal met elkaar.

[1:57:44] Dan heb je een andere discussie met elkaar.

[1:57:47] Eigenlijk geen discussie meer.

[1:57:49] Maar die uitspraak is er niet.

[1:57:52] Ten aanzien van die aanwijzingen zeggen we heel duidelijk.

[1:57:54] Nou, daarom gaan we dat goed onderzoeken.

[1:57:56] En het is op zich logisch, kijk ik ga niet over de toelating van gewasbeschermingsmiddelen, maar op zichzelf is het logisch dat natuurlijk naarmate de wetenschap ook vordert, dat je natuurlijk op een gegeven moment meer kan testen.

[1:58:10] Dat is natuurlijk ook wat we ook zien en wat we hopen, dat er steeds meer getest kan worden.

[1:58:15] Dat is ook hier het geval.

[1:58:22] Waar we nu op kunnen testen, kon misschien tien of twintig jaar geleden niet.

[1:58:27] Dan zal je altijd witte vlekken hebben over een mogelijk vervolg.

[1:58:32] Dat is de reden waarom we dat onderzoeken.

[1:58:34] Het is niet dat we zeggen van nou ja, het is eenmaal toegelaten, dat is nou eenmaal de bureaucratische realiteit en daar laten we het bij.

[1:58:40] We zeggen van nou, we nemen de zorg serieus van de mensen die mevrouw Pot noemt en we gaan dat goed onderzoeken en als we in de tussentijd aanwijzingen krijgen die ons noopt tot handelen, dan zullen we dat al uiteraard doen.

[1:58:54] Maar we willen een gedegen onderzoek doen naar de gezondheidsrisico's waarvan we nog maar moeten zien wat de uitkomsten zijn.

[1:59:00] In de tussentijd, in die zes jaar dat die mensen dus moeten wachten tot dat onderzoek is afgerond, zegt de eigen GGD van deze staatssecretaris, die zegt, ramen en deuren dicht, ga alsjeblieft binnen zitten, ook al is het buiten 40 graden, als er gespoten wordt.

[1:59:17] Dan snap je toch, zeg ik richting de staatssecretaris, dat mensen dan denken, wat moet ik dan in die zes jaar?

[1:59:24] Kan je toch niet zes jaar gaan zitten wachten met je kinderen tot het onderzoek eindelijk is afgerond?

[1:59:28] Dan moet er toch in de tussentijd meer gebeuren?

[1:59:31] Datzelfde geldt, en dat is ook weer dat hele punt, omdat we die aanwijzingen serieus nemen.

[1:59:36] Dus omdat we niet weten wat dat uit dat onderzoek komt.

[1:59:41] En dat we ook, dus ten aanzien van die maatregelen die ik al neem, net zoals die buffersonnes die ook worden ingesteld.

[1:59:50] Daarmee laat je zien, we nemen de aanwijzingen serieus en je neemt daarmee het zekere voor het onzekere.

[1:59:54] En dat lijkt me prima.

[1:59:55] Dat lijkt me prima om te doen.

[1:59:57] Zeker vanuit gezondheidsperspectief.

[1:59:58] maar je moet uiteindelijk een goed onderzoek hebben waar de gezondheidsrisico's uit moeten bluiken in verband met bepaalde gewasbeschermingsmiddelen.

[2:00:13] We weten gewoon niet wat daaruit komt, wat daaruit staat.

[2:00:15] Als er nu onomwonde feiten zouden zijn die zeggen van je moet er nu mee stoppen, want het heeft zo'n groot risico voor de volksgezondheid, dan zullen we dat natuurlijk uiteraard doen.

[2:00:23] Alleen het punt is dat...

[2:00:24] Dat laat het niet zien.

[2:00:26] Dus ook zelfs die onderzoekers zeggen, zo hard is het niet.

[2:00:32] Maar er zijn aanwijzingen.

[2:00:33] Nou, aanwijzingen zijn aanwijzingen en die zoeken we dus ook uit.

[2:00:37] Dat is wat we aan het doen zijn.

[2:00:38] Ik denk dat dat heel verantwoord is, ook vanuit publieke gezondheidsperspectief.

[2:00:43] Dank u wel.

[2:00:44] Dit kost iets.

[2:00:45] Erkent de staatssecretaris dat volgens de huidige wet een rekengeving over de voorzorgsbeginsel, je niet hoeft te wachten op dat onderzoek, dat die sterke aanwijzingen voldoende zijn om meer op te treden, bijvoorbeeld door bufferzones aan te leggen?

[2:00:57] Erkent de staatssecretaris die interpretatie van de voorzorgsbeginsel zoals de rechters ook hebben aangegeven?

[2:01:04] Maar ik heb net gezegd hoe we dat voorzorgsbegrinsel interpreteren.

[2:01:07] En dat er allerlei aspecten aan zitten en dat we op dit moment niet die duidelijk bewijs hebben dat er sprake is van een causale relatie.

[2:01:17] Maar dat we dat wel onderzoeken omdat we dat serieus nemen.

[2:01:20] Ja, heb ik liever morgen resultaat van dat onderzoek?

[2:01:22] Natuurlijk.

[2:01:24] Liever gisteren.

[2:01:26] Alleen maar al is het om die mensen natuurlijk beter te informeren of daarnaar te handelen.

[2:01:33] Alleen gedegen onderzoek, zeker over dit soort zaken, dat duurt nou eenmaal een tijd.

[2:01:40] En nogmaals, volgens mij wilde de voorzitter om tien uur stoppen.

[2:01:44] Kwart voor tien.

[2:01:45] Kwart voor tien.

[2:01:46] Dus ik wil niet al te veel in herhaling vallen, maar ik kom dan weer toch op hetzelfde punt neer.

[2:01:49] Ja, daarom.

[2:01:50] Dat is de reden waarom we het goed onderzoeken.

[2:01:54] Dank u wel.

[2:01:54] Vervolgt u in betal.

[2:01:57] Dan kom ik op de vraag van de lid Kostic over Nederland gebruikt PFAS in bestrijdingsmiddelen via landbouwgif overal terecht.

[2:02:05] Is de staatssecretaris van de conferentie het eens dat we in Europa moeten pleiten voor een PFAS-verbod dat zoveel mogelijk ook geldt voor bestrijdingsmiddelen?

[2:02:13] Gewasbeschermingsmiddelen worden individueel beoordeeld op de risico's voor mens, dier en milieu.

[2:02:17] De kaders zijn inderdaad Europees afgesproken.

[2:02:20] Er wordt in alle lidstaten gelijk tijdig of gelijkelijk toegebracht bij de beoordeling van actieve stoffen voor gewasbeschermingsmiddelen.

[2:02:27] Het kabinet spant zich in om het gebruik van PFAS-houdende bestrijdingsmiddelen zo veel mogelijk te beperken.

[2:02:34] Hij wordt daarom ingezet op persistentie en mobiliteit, wat eigenschappen van PFAS zijn, binnen het Europese toelatingensysteem beter te borgen, zoals de aanpassing van de verordening over klassificatie en labeling, zoals aan de Kamer is gemeld.

[2:02:47] Ter verduidelijking, betekent dit dat de staatssecretaris zich inderdaad in Europa samen met het kabinet inzet voor een verbod op PFAS wat uiteindelijk ook zoveel mogelijk geldt voor bestrijdingsmiddelen?

[2:02:58] Gewoon een duidelijke antwoord graag.

[2:03:02] Nee, want anders had ik wel gezegd dat we dat zouden doen.

[2:03:06] Dus wij zetten ons erop in om het gebruik van PFAS-houden bestrijdingsmiddelen zoveel mogelijk te beperken.

[2:03:12] Dat is waar we ons voor inzetten.

[2:03:16] Maar voorzitter, waarom wilt u dat PFAS-verbonden dan niet doortrekken naar die bestrijdingsmiddelen?

[2:03:22] PFAS komt nu niet alleen maar in Nijden, waar u het net over had, waar we mensen voor hebben gewaarschuwd, maar nu dus overal in het land, op onze komkommers onder andere.

[2:03:31] Hoe verklaart u dat naar de mensen toe, als u zegt daar gaan we ons niet voor inzetten?

[2:03:35] Ik zie dat de minister daar ook nog wat over zal zeggen.

[2:03:41] Dat lijkt me verstandig.

[2:03:48] We zetten ons op zo min mogelijk.

[2:03:50] Op heel veel dingen zit de PFAS.

[2:03:51] Het vormt een gezondheidsrisico als je te maken hebt met bepaalde accumulatie.

[2:03:55] Daar kan de minister wat meer over vertellen.

[2:03:57] En dat zit ook achter de keuze om zoveel mogelijk in te zetten op zo min mogelijk PFAS-bescheidingsmiddelen.

[2:04:04] Maar niet een totaal verbod op PFAS.

[2:04:10] Hoeveel zorgkosten gaan gemoeien met het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen?

[2:04:18] Er zijn geen aanwijzingen voor de gezondheidsrisico's.

[2:04:25] of zou er geen gezondheidsrisico moeten zijn.

[2:04:28] Dus daaruit vloert ook voor dat er geen beeld is over mogelijke zorgkosten.

[2:04:32] Maar het laat neemt niet weg dat we natuurlijk altijd in moeten gaan op zorgen en signalen die er leven in de maatschappij.

[2:04:38] Dat zeg ik ook in reactie op de vraag die natuurlijk mevrouw Pot gesteld heeft.

[2:04:42] En daarom doen we dus ook onderzoek naar mogelijke gezondheidsvolgen continu.

[2:04:47] Dus laten we het niet alleen bij het onderzoek naar de toelating, maar kijken we daar ook continu naar als er aanwijzingen zijn.

[2:04:59] Dan over of ik bereid zou zijn samen met LVN in gesprek te gaan met deze artsen, dus de artsen die ook genoemd zijn en wat zij in de spreekkamers zien.

[2:05:06] We financieren het onderzoek Bestrijdingsmiddelen en Omwonenden 2, OBO 2 ook wel genoemd.

[2:05:10] En hierin, dat weet de Kamer, wordt gekeken naar het verband tussen de blootstelling tussen de bestrijdingsmiddelen en het krijgen van verschillende acute en langdurige aandoeningen.

[2:05:23] En het onderzoek heeft ook een klankbordgroep met verschillende maatschappelijke organisaties, waaronder de Parkinson Vereniging.

[2:05:28] En via deze organisatie kunnen belanghebbenden meedenken over het onderzoek.

[2:05:32] En dat was mijn laatste vraag, want de andere vragen heb ik ook al beantwoord.

[2:05:44] Ik ga eerst even mevrouw Bnet vragen.

[2:05:46] Ja, voorzitter.

[2:05:47] Met alle gesprekken heel leuk dat de staatssecretaris aan het inzet met wie die allemaal spreekt.

[2:05:50] Maar mijn vraag ging natuurlijk specifiek over de 200 artsen die zich nu hebben gemeld.

[2:05:55] En ik vroeg me af of dat gesprek zou kunnen plaatsvinden.

[2:06:03] Als dat een grote wens is van de Kamer, wil ik dat best doen.

[2:06:11] Maar mijn punt is wel, ze zitten al in zekere mate aan tafel.

[2:06:15] Dus ik wil dat best aanhoren.

[2:06:17] Ik denk niet dat mijn conclusie in de beantwoording van de vragen die ik nu heb beantwoord richting de Kamer heel anders zal zijn.

[2:06:28] Maar ik wil dat best doen.

[2:06:30] Als dat een grote wens is van de Kamer.

[2:06:32] Kunt u de Kamer daarover informeren, over het verloop van het gesprek en wanneer?

[2:06:37] Vanzelfsprekend.

[2:06:38] We moeten even naar de agenda kijken wanneer dat plaatsvindt.

[2:06:41] We kijken dan even of we dat dit jaar nog kunnen doen.

[2:06:44] En dan zal ik de Kamer ook terugkoppelen over dat gesprek.

[2:06:48] Dank u wel, lid Kostic.

[2:06:50] Het is zorgwekkend dat de staatssecretaris niks wil doen.

[2:06:59] Mijn vraag was, wat zegt de staatssecretaris tegen al die omwonenden die zich zorgen maken, waarbij de kinderen niet veilig kunnen spelen in hun tuin?

[2:07:09] Wat is de boodschap tegen die burgers?

[2:07:13] Dezelfde vraag heeft mevrouw Pot net ook gesteld.

[2:07:20] Dus dat antwoord heb ik haar ook opgegeven.

[2:07:22] We nemen die zorgen heel serieus en daarom doen we ook een heel serieus onderzoek daarnaar.

[2:07:27] Dus dat is wat we doen.

[2:07:31] Maar als we in de tussentijd

[2:07:33] duidelijke signalen krijgen over de gezondheidsrisico's, de handel daar uiteraard op, maar gaat u er maar vanuit dat als wij op het ministerie van VWS dergelijke serieuze signalen krijgen, onomstoten bewezen feiten die laten zien dat er een verband is, dan zullen we daar natuurlijk altijd op handelen.

[2:07:50] Maar dat is niet het geval, zeg ik erbij.

[2:07:54] Maar we nemen de aanwijzingen wel serieus.

[2:07:56] Dat onderzoeken we.

[2:07:58] En ik hoop dat we die onderzoekresultaten natuurlijk zo snel mogelijk hebben om die situatie van mogelijke onzekerheid kunnen wegnemen.

[2:08:05] Want dat is denk ik wel van belang voor iedereen.

[2:08:08] Dank u wel.

[2:08:09] En dank voor uw aanwezigheid hier.

[2:08:11] Dan kunt u vertrekken en dan gaan we verder met de minister van Landbouw.

[2:08:15] Aan u het woord.

[2:08:16] Dank aan de Kamer voor de vragen.

[2:08:19] En dank voor de staatssecretaris van VVS voor de heldere beantwoording van zijn vragen.

[2:08:27] Ik heb vier blokjes vragen mee.

[2:08:31] En ik begin met blokje 1.

[2:08:33] Dat gaat over de toelating van middelen, de goedkeuring.

[2:08:37] Ik zie de staatssecretaris vertrekken, maar er is nog een tweede termijn, toch?

[2:08:41] Ja, maar wij hebben afgesproken.

[2:08:43] Nou ja, het is aan de Kamer.

[2:08:44] Wilt u dat de staatssecretaris blijft voor de tweede termijn?

[2:08:47] Ik zou het wel heel graag willen.

[2:08:50] Ik zie de andere Kamerleden neeschudden.

[2:08:54] Nou ja, het is ook aan u, maar ja.

[2:08:56] Er moet een meerderheid voor zijn en de meerderheid vindt het niet nodig.

[2:09:05] Dus tot ziens.

[2:09:08] Vervolgt uw betoog.

[2:09:10] Ik heb dus vier blokjes.

[2:09:12] Ik begin met het blokje toelating middelen, goedkeuring stoffen.

[2:09:15] Blokje 2 gaat over groene middelen en het adequate middelenpakket.

[2:09:21] Blokje 3 gaat over de uitspraak van de Raad van State.

[2:09:25] En het laatste blokje gaat over de naleving van regels en de overige vragen die stop ik daarbij.

[2:09:35] Nou ja, ik zal geen inleiding geven.

[2:09:39] Waar ik wel mee wil beginnen is dat de opmerkingen die hier over het CTGB gegeven zijn, de implicatie dat zij iets fout gedaan hebben, als ze de brief van het CTGB, maar ook het verslag, dat is met elkaar gedeeld.

[2:09:58] Ik juich het toe dat het CTGB openstaat om de dialoog te voeren met andere wetenschappers.

[2:10:04] vooropgesteld dat het CTGB er geen twijfel over is dat zij hun wetenschappelijke taken goed uitvoeren.

[2:10:11] En dat is niet alleen binnen Nederland, dat gaat vaak over Europees internationaal afgesproken wetenschappelijke richtlijnen die ook binnen Europa gelden.

[2:10:23] en dat de conclusie die ik uit de stukken haal en ook zeker uit het verslag van het gesprek met de kritische wetenschappers, die zeggen niet dat het fout is wat het CTGB gedaan heeft, maar dat er eenduidigheid moet komen in de beoordeling van stoffen en dat als het gaat om deze middelen,

[2:10:43] dat je niet toetst, tweezijdig, ook op de positieve effecten die zo'n middel kan hebben, maar de kritische wetenschappers die hebben gezegd je moet eigenlijk alleen op de nadelige effecten toetsen.

[2:10:56] Dus de eenzijdige toetsingsmethode.

[2:10:58] Het CTGB heeft daarop ook toegezegd

[2:11:01] Zonder, want dit is de praktijk in heel Europa, dit is de Europese richting zoals we dat hebben afgesproken.

[2:11:08] Ze hebben toegezegd dat zij, omdat ze die redenatie kunnen volgen, dat zij dat ook willen bepleiten binnen Europa.

[2:11:17] Maar dat zegt niets en dat erkennen ook de kritische wetenschappers met wie het gesprek heeft plaatsgevonden, dat dat betekent

[2:11:24] dat er een andere uitkomst komt op basis waarvan die stoffen getoetst zijn, of dat het tot nu toe fout gedaan is.

[2:11:32] Ik wil dat wel benadrukken, want het CTGB is een wetenschappelijk instituut waar wij als kabinet het volle vertrouwen in hebben, en dat is ook terecht.

[2:11:42] En dat wil ik gewoon niet dat dat ter discussie staat.

[2:11:44] Nee, maar ik heb niemand horen zeggen dat het CTBGB fout heeft.

[2:11:49] U legt u nu de Kamer iets in de mond wat ze niet gezegd hebben.

[2:11:51] Dat zij fout getoetst hebben.

[2:11:52] Ik heb dat wel degelijk een aantal keren gehoord en ik wil dat dus bij deze recht zetten en bestrijden.

[2:12:00] Dan ga ik over naar de vragen.

[2:12:04] Ik had de staatssecretaris van VVS ook gezegd, ik zou ook wel iets over PFAS willen zeggen, want Nederland heeft samen juist met een aantal andere lidstaten binnen Europa gepleit voor een verdere beperking van het gebruik van PFAS-stoffen.

[2:12:21] Daarbij is een uitzondering juist voor bepaalde gewasbeschermingsmiddelen, omdat die gewasbeschermingsmiddelen waar PFAS in zit, juist getoetst zijn op de risico's.

[2:12:33] Ook het risico voor milieu.

[2:12:34] Dat betekent, PFAS is echt een hele brede verzamelnaam voor vele verschillende chemische stoffen.

[2:12:40] Het zijn er echt meer dan duizend.

[2:12:42] met al een heel verschillende werking.

[2:12:45] Wat we zien in het milieu is dat persistentie van PFAS, dat die soms zeer persistent zijn, dat betekent dat ze niet afbreken en lang in het milieu blijven.

[2:12:57] Het is juist bij de toetsing door zowel de EFSA als de CTGB, is persistentie een van de toetsingscriteria.

[2:13:07] Nou ja, dat wilde ik nog even in navolging op

[2:13:10] de inbreng van de staatssecretaris.

[2:13:14] Dan begin ik met een vraag van mevrouw Nijhoff.

[2:13:21] Toelatingmiddelen, jawel.

[2:13:23] De beschikbare alternatieven voor wegvallende middelen.

[2:13:26] Dit had ook in het tweede kopje gekund.

[2:13:29] En dat gaat er met name over de balans tussen strengere toelatingseisen en het behoud van voldoende effectieve middelen.

[2:13:36] En in Nederland is het zo dat we, wat ik net ook al aanzag, dat we al jaren het Europese beleid hierin volgen.

[2:13:43] Als het gaat om het goedkeuren van stoffen en het toelaten van middelen.

[2:13:47] En we wijken hierin niet af.

[2:13:49] van andere landen.

[2:13:53] Mevrouw Nijhoff verwees ook expliciet naar Frankrijk en of we daar ook in mee zouden kunnen gaan.

[2:14:00] Maar het was juist het geval dat Frankrijk in het verleden verdergaande beperkingen had opgelegd, met name ook daar waar het gaat om glifosaat.

[2:14:09] Oftewel, zij hadden een nationale kop gezet juist in dat beleid waarvan ze nu terugkomen.

[2:14:16] Dus daar stappen ze nu van af.

[2:14:18] Het uitgangspunt is natuurlijk dat alle stoffen individueel Europees beoordeeld worden en alleen worden toegelaten als deze veilig kunnen worden toegepast voor mens, dier en milieu.

[2:14:32] Als uit de beoordeling blijkt of als na een beoordeling er echt

[2:14:38] aantoonbaar twijfel is over de veiligheid van de stof, dan is nu echt de staande praktijk, dan zijn wij de eerste die zeggen, we moeten dat middel terughalen.

[2:14:48] Dat is ook de staande praktijk van dit moment.

[2:14:52] Wij komen dan en het CTGB komt dan direct in actie.

[2:14:57] Daar sta ik achter.

[2:14:59] En daarnaast uiteraard zet ik me in om meer alternatieve middelen beschikbaar te krijgen.

[2:15:05] Dat is ook een ander kopje waarin ik uitgebreider daarop in zal gaan.

[2:15:09] Het lid Kostic die had een vraag over het CTGB.

[2:15:13] en dat het risico te laag is ingeschat en of we de gevolgen ook meenemen voor de maatschappij, mens, dier en milieu.

[2:15:23] En of ik daarin ook de gevolgen voor bijen kwantitatief in beeld kan brengen.

[2:15:28] En of we een deel van de middelen kunnen herbeoordelen.

[2:15:32] Ja, vooropgesteld gezondheid.

[2:15:35] Ik heb eenheid kabinetsbeleid, maar ik ook persoonlijk uiteraard staat voorop, vinden we van het grootste belang.

[2:15:42] Dat is ook de reden dat we nu dus ook, als het gaat om de beschikbaarheid van middelen, het duurt heel lang voordat je een middel op de markt krijgt.

[2:15:51] Dat duurt gemiddeld acht tot tien jaar, omdat daar hele uitgebreide onderzoeken aan te grondslag liggen.

[2:15:57] waarbij juist het belang van gezondheid, mens, dier en milieu uitgebreid onderzocht wordt.

[2:16:06] Ook risico's voor bijen worden hier grondig meegewogen.

[2:16:10] En nogmaals wil ik daarbij mijn vertrouwen ook uitspreken richting de expertise van het wetenschappelijke instituut, het CTGB, want die treedt daarin op en die beoordeelt die middelen als onafhankelijke autoriteit gewasbeschermingsmiddelen.

[2:16:25] En op het moment dat er wetenschappelijke aanwijzingen zijn dat dat nodig is, dan worden stoffen en middelen herbeoordeeld.

[2:16:34] De heer Meurenkamp van de VVD die had een vraag over het aangescherpt toetsenkader en of het uitstel van besluiten zoveel mogelijk kunnen inperken.

[2:16:45] En het tijdig afronden van aanvragen en besluitvorming... dat is echt een van de speerpunten van het CTGB.

[2:16:53] En tegelijk komt er ook steeds weer nieuwe wetenschappelijke kennis beschikbaar... die ook meegenomen wordt in het toetsingskader.

[2:17:00] De kaders kunnen daardoor steeds complexer worden.

[2:17:04] En daarom wordt bij het nieuwe kader ook gekeken naar de uitvoerbaarheid.

[2:17:08] Maar het is een van de speerpunten van het CTGB... om zo spoedig mogelijk daarin besluit te nemen.

[2:17:15] De heer Grimwis had ook een vraag over de toelating en de toepassing, of die meer in lijn kunnen worden gebracht.

[2:17:25] of ik erop kan rekenen dat middelen gebruikt kunnen worden en hoe boeren moeten weten waar ze aan toe zijn.

[2:17:31] Ik deel de zorg met de heer Grimwis, maar het CTGB laat middelen alleen toe op het moment dat die kritische beoordeling heeft aangetoond dat ze ook veilig kunnen worden toegepast.

[2:17:48] Als de heer Grimwis in het kader van het minder beschikbare middelenpakket en de landbouwkundige noodsituatie, dan kun je incidenteel overgaan tot een tijdelijke vrijstelling.

[2:18:00] En het is aan de markt uiteindelijk om die aanvragen te doen, dus dat die middelen die nodig zijn ook gebruikt kunnen worden.

[2:18:09] Dat even op de heer Grimwis.

[2:18:11] De heer Vlag had nog een vraag over

[2:18:15] Ik stel voor om alle vragen te bewaren tot het einde van het blokje.

[2:18:26] De heer Vlag had een vraag over of ik met het CTGB kan gaan trekken aan ruimte voor onder meer voorlopige toelating en toelating op ziekte of plaag in plaats van gewasniveau.

[2:18:39] Ik ben natuurlijk...

[2:18:41] Het is van het grootste belang dat er alternatieve middelen ook ter beschikking gesteld worden en dat we het bestaande middelenpakket behouden kunnen houden, mits dat voldoet aan al die criteria die we ze juist hebben benoemd hebben.

[2:18:56] Bij voorkeur de middelen met laag risicomiddelen of middelen van biologische oorsprong.

[2:19:02] Dat is ook de reden dat ik met het CTGB daar ook een loket voor heb ingericht, waarbij die toelating van dat soort middelen ook met voorrang beoordeeld wordt.

[2:19:13] Ik heb ook samen met het CTGB ideeën aangedragen bij de Europese Commissie, waarbij ook gezocht wordt naar meer ruimte voor de toelating van laagriscomiddelen.

[2:19:22] Eind dit jaar gaat de Europese Commissie hierover met voorstellen komen.

[2:19:29] Afgelopen week ben ik ook op een bezoek geweest bij de bollentelers.

[2:19:33] Daar waren ook twee jonge mensen met een start-up, die ook met een biologisch middel, maar die dus ook echt aanlopen tegen die toelatingstermijn, waarmee ze nu uit willen wijken naar Brazilië, omdat het daar wel in een korte tijd op de markt zou kunnen komen.

[2:19:51] Ik neem dat signaal zeer serieus, dus ik heb deze heren ook toegezegd dat ik deze boodschap ook meeneem naar de commissie, omdat ik het ook van belang vind dat zeker biologische gewasbeschermingsmiddelen dat onze hoge eisen die we stellen en terecht, want dat moet ook vanwege die gezondheidsaspecten voor zowel mens, dier als milieu, maar

[2:20:14] dat we voor dit soort middelen wel echt serieus moeten gaan kijken of dat sneller kan.

[2:20:18] Dus ik neem dat signaal zeer serieus en ik hoop dat dat voldoet aan de vraag van de heer Vlag.

[2:20:28] De heer Vlag had ook een vraag over de teeltwerkgroepen en prioritaire toepassingen.

[2:20:34] Ik heb daarin overigens wel het signaal dat het in meer teelten speelt dan de uitsluitende teelten die de heer Vlag aankaartte.

[2:20:43] Dus dat is mij bekend.

[2:20:45] En op dit moment is er al een landelijke werkgroep waar het Rijk ook onderdeel van uitmaakt.

[2:20:51] Waarin die knelpunten de aandacht krijgen en waarin wordt gewerkt aan oplossingen.

[2:20:57] Dus die werkgroep die bestaat en daar participeren wij in met de sectorpartijen.

[2:21:05] Nou ja, dat is dus al.

[2:21:08] Die motie wordt uitgevoerd, want daar ligt ook een motie aan ten grondslag, als ik het goed begrijp.

[2:21:15] De heer Grimwis had nog een vraag om de herbeoordeling van de elf stoffen, of dat voldoende is en een voldoende afspiegeling is van de normoverschrijdingen.

[2:21:26] en of middelen die PFAS bevatten hier voldoende in zijn meegenomen en de methodiek waarmee de structurele normoverscheidingen worden vastgesteld of die wel voldoende toereikend zijn.

[2:21:37] En mij was ook gevraagd om een reflectie daarop en er wordt dus nu inderdaad

[2:21:46] gekeken naar de herbeoordeling van die stoffen waar die wettelijke kw-norm voor geldt en waarbij de normen overschreden worden.

[2:21:55] De PFAS is ook een belangrijk vraagstuk.

[2:21:58] Maar die bronnen daarvan zijn zeer uiteenlopend.

[2:22:03] Dat zit in vele verschillende

[2:22:05] Ik noem maar iets, de coating van regenjassen is ook een bron van PFAS.

[2:22:09] Dat is zeer uiteenlopend.

[2:22:11] Onverlet dat we via al die sporen toepassing en toezicht verder moeten blijven werken aan het terugdrengen van alle emissies naar water.

[2:22:19] Dus wat mijn beeld is, is dat op dit moment

[2:22:23] Die methodiek, dat die adequaat is.

[2:22:28] En ja, die elf stoffen, dat zijn ook daadwerkelijke stoffen waarvan op dit moment structureel een normoverschrijding geconstateerd wordt.

[2:22:36] Dat staat onomstotelijk vast en dat is ook de reden waarom we die herbeoordeling op die stoffen gaan doen.

[2:22:42] De heer Vlag had een vraag, ook over de KW-normen en de toelating afstemmen.

[2:22:49] Dit is dan weer over een stof die verboden is.

[2:22:58] Ik moet bestrijden dat er onder die elf stoffen geen stoffen meer bij zitten die op dit moment al niet mogen worden toegepast.

[2:23:09] Dat zijn echt gewasbeschermingsmiddelen, werkzame stoffen vanuit gewasbeschermingsmiddelen die op dit moment nog toegelaten zijn.

[2:23:18] Dus daar zit geen al reeds afgeschafte stof tussen.

[2:23:23] Daarvan zijn er dus elf vastgesteld en dat nemen we wel serieus.

[2:23:28] Elk kw-waterlichaam moet uiteindelijk ook voldoen aan deze normen.

[2:23:33] tenzij er een beroep gedaan kan worden op een uitzonderingssituatie.

[2:23:38] En dat kan in sommige gevallen zijn op het moment dat die persistentie, waar ik het zojuist over had, en er op dit moment... Het kan zijn, door zeer persistente stoffen die in het milieu terechtgekomen zijn in het verleden, dat je daar op dit moment niet op kunt handelen.

[2:23:54] Dus dat is wel iets waar we dan kritisch naar kijken.

[2:23:59] Mevrouw Pot had een vraag over...

[2:24:03] Wat ik ga doen om te zorgen dat wetenschappers data over het gebruik van middelen kunnen gebruiken.

[2:24:09] Die gegevens worden op dit moment door het CBS verzameld.

[2:24:12] Dat gebeurt één keer per vier jaar.

[2:24:14] We hebben afgesproken om dat vanaf 2028 jaarlijks te doen.

[2:24:20] Dat geeft ook dat er meer inzicht overkomt en die inzichten kunnen door de wetenschappers dan ook gebruikt worden.

[2:24:30] Dus nu wordt dat zeer periodiek gedaan en we hebben de stap gezet om dat dan straks jaarlijks te gaan doen.

[2:24:37] De heer Pierik had een vraag over de scope-af.

[2:24:39] Dit hebben we in het vorige gewasbeschermingsmiddeldebat ook bij de kop gehad.

[2:24:45] Dat gaat over of de brief over de scope-af wat eerder met de Kamer gedeeld kan worden.

[2:24:50] Het feit is dat op het moment dat wij de agenda van de scope-af krijgen, is dat relatief kort voordat de scope-af plaatsvindt.

[2:25:02] Vervolgens wordt er met verschillende departementen

[2:25:05] VWS, INW wordt afstemming gezocht, ook SZW.

[2:25:10] En daarnaast wordt het CTGB ook om een advies gevraagd over de agenda.

[2:25:15] En dat is de reden.

[2:25:16] Wij krijgen die agenda zelf ook pas zeer kort van tevoren.

[2:25:20] Dat is ongeveer twee weken voordat de vergadering plaatsvindt.

[2:25:24] Dan moet dat vervolgens langs de departementen en een advies van de CTGB.

[2:25:28] En dat leidt ertoe dat ook de Kamer daarover relatief laat...

[2:25:34] Dat is helaas het geval.

[2:25:38] Ik heb vorige keer ook gezegd, natuurlijk willen wij dat ook zo snel mogelijk.

[2:25:42] Maar graag begrip, wij krijgen dat ook pas laat.

[2:25:48] Hij moet weer veel lager voordat hij naar de Kamer gestuurd kan worden.

[2:25:52] Mevrouw Bromet had een vraag over het CTGB.

[2:25:57] Ze zegt dat er fouten in de testmethode zijn.

[2:26:00] Dan moet het middel opnieuw getest worden.

[2:26:03] Graag een reactie.

[2:26:06] Wat ik de vorige keer heb toegezegd, is het CTGB in gesprek gegaan met die wetenschappers.

[2:26:13] Ik denk dat ik dit ook in mijn introductie, deze vraag, indirect ook beantwoord heb.

[2:26:20] Want er is niet gezegd dat het...

[2:26:25] per definitie die stoffen, dat dat leidt tot een ander oordeel over de stoffen.

[2:26:30] Maar in het rapport wat ik heb meegestuurd met de stukken, daar zit een brief van het CTGB in, maar ook een verslag van het gesprek met die wetenschappers.

[2:26:38] Wat daar met name gezegd wordt, is dat er een consistente lijn gekozen moet worden en dat die wetenschappers de voorkeur geven

[2:26:44] met een aantal, dat is vooral statistiek, want dit gaat dan om de statistische beoordeling, waar alle wetenschappers het ook met elkaar over eens waren in dat gesprek, is dat dat niet het enige beoordelingscriterium is op basis waarvan deze beoordeling plaatsvindt.

[2:27:00] Daarin worden alle eigenschappen van die stoffen betrokken.

[2:27:04] Dus dat verslag staat dat de onderzoekers het uiteindelijk eens zijn

[2:27:08] Dat staat hier ook.

[2:27:15] Dat is breder dan dat.

[2:27:17] De eerdere risicobeoordelingen houden stand.

[2:27:20] Er is op dit moment geen aanleiding voor een herbeoordeling.

[2:27:25] Ik wil ook voorkomen dat...

[2:27:27] als er een wetenschappelijke discussie heeft plaatsgevonden waarbij het niet per definitie zegt dat die stoffen verkeerd beoordeeld zijn of dat er dan een andere uitkomst zou komen in de beoordeling, dat dat fout is.

[2:27:41] Want dat zou de discussie naar de toekomst toe wel weer kunnen verengen.

[2:27:47] Dat zou zonde zijn.

[2:27:48] En ik vind het goed dat het CTGB daarvoor openstaat en daarvoor ook gaat pleiten in Europa.

[2:27:55] Mevrouw Bromet had ook een vraag over PFAS aan mij.

[2:28:02] En ik denk dat ik die indirect ook in navolging op de vraag van de staatssecretaris beantwoord heb.

[2:28:09] En ja, het is bekend dat PFAS wijds verspreid is in onze leefomgeving.

[2:28:14] Dat is ook de reden dat Nederland dus samen met een aantal andere lidstaten binnen Europa op aangedrongen heeft om het gebruik van deze stoffen echt zoveel als mogelijk te beperken.

[2:28:27] desal niet min de stoffen die gebruikt worden, zeker als het gaat om gewasbeschermingsmiddelen, die worden dus getoetst in de beoordeling en waar we zojuist ook al tot de conclusie kwamen dat die beoordeling heel secuur is en dat het dus juist ertoe leidt dat middelen en ook lage risico- of biologische middelen soms pas na acht tot tien jaar toegelaten kunnen worden.

[2:28:53] Mevrouw Pot had een vraag die ook raakvlak heeft met een vraag van de heer Grimwis over de grondwaterbeschermingsgebieden en de cirkel rondom drinkwateronttrekkingspunten, of dat niet een realistische stap is.

[2:29:10] Want op 11% van de oppervlakte daarvan vindt landbouw plaats.

[2:29:14] Is dit een van de denkrichtingen van de minister?

[2:29:18] Ik wil hierbij benadrukken dat hier in de provincies het bevoegd gezag zijn.

[2:29:23] en dat daardoor een aantal provincies ook in die richting stappen gezet zijn.

[2:29:29] Ik ben wel bereid om hierover in gesprek te gaan met de provincies.

[2:29:33] Ik denk dat we deze denkrichting daarin prima mee kunnen nemen.

[2:29:39] Juist om alle negatieve afwentelingen op dit dossier, wat we natuurlijk ook bij stikstof gezien hebben, om dat te voorkomen.

[2:29:48] Dit was mijn blokje.

[2:29:51] Dank u wel.

[2:29:51] Ja, ik weet dat jullie allemaal willen vragen, maar ik heb eerst Liet Kostic.

[2:29:57] Ja, dank, voorzitter.

[2:30:01] Het CTGB heeft aangegeven dat hun testmethode beter had gekund als het gaat om kanker.

[2:30:06] Ja, zeker.

[2:30:07] En daarin zeggen ze eigenlijk... Ja, daar zouden we dus nu verder mee kunnen.

[2:30:14] Naar aanleiding van het verzoek van de wetenschappers op voorzit van de Kamer.

[2:30:19] Wat betekent dat dan voor het vervolg?

[2:30:23] Dat staat ook duidelijk in de brief van het CTGB.

[2:30:28] Want zij zeggen niet dat er verkeerd getest is.

[2:30:30] Dat is niet wat er in dat stuk staat.

[2:30:33] Kijk, wat ik ze juist ook aangaf, het CTGB toetste niet alleen op de

[2:30:38] de negatieve consequenties van de stof.

[2:30:41] Maar ook tweezijdig.

[2:30:43] Dus die keken ook naar of het toevallig ook positieve effecten heeft.

[2:30:47] Dus ook verbeterende effecten.

[2:30:50] En de kritiek van de wetenschappers waarmee ze in gesprek gegaan zijn is dat je bij dit soort stoffen die je eigenlijk gebruikt voor een bepaald doel eigenlijk alleen de negatieve consequenties zou moeten testen.

[2:31:02] En dat is de eenzijdige

[2:31:04] Testmethode.

[2:31:06] Dat wil niet zeggen dat die andere, tweezijdige test, dat dat slecht is, maar zij kunnen die redenering volgen dat je gewasbeschermingsmiddelen niet hoeft te testen of die toevallig ook als medicijn gebruikt zouden kunnen worden of juist andere positieve neveneffecten heeft, omdat dat niet het doel is waarvoor ze gebruikt worden.

[2:31:29] Dus daarin kunnen zij dat volgen en dat heeft allerlei statistische grondslagen.

[2:31:33] En dat is goed dat die discussie heeft plaatsgevonden, maar dat wil niet zeggen dat dat tot nu toe verkeerd gedaan is.

[2:31:41] Maar zij gaan mee in de redenering en de vervolgstap daarin.

[2:31:45] Want wat ik net ook aangaf, is dat dit zijn Europese afspraken, dus dit is hoe we dat binnen Europa in principe doen.

[2:31:54] En dan hebben we het niet alleen over het CDGW, maar ook over de ECHA.

[2:31:57] Die toets namelijk, die zegt een stof is kankerverwekkend of niet.

[2:32:02] We hebben het ook over de EFSA en andere lidstaten.

[2:32:05] Dit is gewoon de geldende norm.

[2:32:07] Maar het CTGB heeft wel gezegd, we gaan onderzoeken of wij vooruitlopend daarop alvast die eenzijdige toetsing kunnen gaan toepassen.

[2:32:18] Dat staat ook in de brief en dat valt volgens mij te prijs.

[2:32:22] Dus dat is het vervolg.

[2:32:24] Er zijn veel woorden, maar de minister herkent dat het CTGB zegt dat die eenzijdige toets terecht was in het geval van testen op kanker.

[2:32:32] Herkent ook de minister dat het al mogelijk is volgens Europese wetgeving dat je eenzijdig toetst?

[2:32:38] Dus dat je niet een heel nieuw afspraak moet gaan maken?

[2:32:43] Zeker, dat is mogelijk.

[2:32:44] En in het vragenuurtje die we hier ook een keer over dit onderwerp gehad hebben, heb ik ook gezegd dat in heel veel gevallen er zelfs ook tweezijdig en eenzijdig getoetst wordt.

[2:32:55] Dat het ook bij bepaalde middelen dubbelop is.

[2:32:58] En de kritiek van de wetenschappers, waarmee het CTGB in gesprek gegaan is, was juist, je hoeft niet bij dit soort middelen op positieve effecten te toetsen.

[2:33:08] Je moet juist uitgebreid alleen dat andere toetsen

[2:33:11] En dat is de lijn die het CTGB kan volgen.

[2:33:15] En daar sta ik ook achter, want ik zie het CTGB als een absolute autoriteit op dit gebied.

[2:33:20] Dat zie ik niet alleen en dit kabinet niet alleen.

[2:33:23] Dat zien heel veel Europese landen, want heel veel landen in Europa maken juist gebruik van ons CTGB.

[2:33:29] Ik zou juist bij de lidstaten willen pleiten van jongens, jullie moeten hier zelf ook, omdat we middelen sneller willen toelaten en het CTGB best wel zwaar belast is daarmee.

[2:33:40] wat ze qua kosten dus ook zelf betalen.

[2:33:44] Daar hebben we ook al een discussie over gehad in het vorige debat.

[2:33:49] Dat iedereen daar extra op in moet zetten, maar het CTGB is juist een autoriteit op dit gebied.

[2:33:56] Dank u wel.

[2:33:56] Nou moet het echt, want we hebben een hele rij en we hebben... Ik ga even door.

[2:34:00] Dus mevrouw... Nee, meneer Grimis.

[2:34:04] Op twee punten heb ik een antwoord gevraagd.

[2:34:07] Dank voor de toezegging van de minister om met de provincies in gesprek te gaan over die waterwindgebieden en of daar dan niet toch een verbod moet komen.

[2:34:20] Kan ze in een brief voorafgaand aan het volgende debat over gewasbescherming de resultaten daarvan terugkoppelen?

[2:34:28] Dat is mijn vraag om te toezeggen.

[2:34:30] Als ik maar één interruptie heb, doe ik gelijk een tweede vraag erachteraan.

[2:34:34] Dat ging over het andere punt.

[2:34:40] Ja, die rechtsonzekerheid, dat gevoel bij steeds meer akkerbouwers, boeren, van ja, waar kan ik nu nog op rekenen?

[2:34:48] De CTGB laat iets toe.

[2:34:52] We hebben tiltvoorschriften.

[2:34:53] Ik hou me eraan.

[2:34:54] En vervolgens krijg je toch een rechtszaak, een rechtelijke uitspraak om m'n oren.

[2:34:58] En hoe kan de minister, want dat was eigenlijk de bedoeling van mijn vraag, hoe kan de minister dat gevoel van rechtszekerheid weer terugbrengen?

[2:35:06] Moet ze dan niet aanvullend iets doen, bijvoorbeeld op ruimtelijk gebied?

[2:35:09] Dat was eigenlijk mijn vraag.

[2:35:10] Kijk, ik twijfel niet aan de conclusies die het CTGB getrokken heeft.

[2:35:20] Ik zie inderdaad, en dat is wat de staatssecretaris van VWS ook zei, gerechtelijke uitspraken, daar gaan wij niet over.

[2:35:29] Ik ben nu goed aan het kijken wat deze Raad van State uitspraak, want dat is uiteindelijk de bestuursrechten waar wij

[2:35:37] mee te dealen hebben.

[2:35:40] Wat voor conclusies ik daar aan ga verbinden.

[2:35:43] De door de heer Grimwis genoemde richting is wel een van de richtingen die ik daarbij in overweging neem.

[2:35:52] Juist om te voorkomen dat we in rechts onzekere situaties terechtkomen.

[2:35:59] Ik wil wel benadrukken dat in deze uitspraak het wel volstrekt alleen toeziet op dit moment op één teelt.

[2:36:07] Wageningen heeft er ook naar gekeken.

[2:36:11] Dat zegt nog niets over andere teelten.

[2:36:15] Maar ik ben wel van mening dat we moeten voorkomen dat het presidentwerking op andere gebieden gaat hebben.

[2:36:21] Daarin ga ik de komende tijd goed nadenken wat we daarin kunnen doen om dat te voorkomen.

[2:36:29] Het ruimtelijk vraagstuk is een van de onderdelen die ik daarin zal betrekken.

[2:36:37] Dat koppel ik terug voor het volgende debat.

[2:36:42] Ook voor wat betreft de gesprekken die ik met de provincies aangaande dit onderwerp gevoerd heb.

[2:36:48] Die toezegging noteren we.

[2:36:52] Even over de motie die ik op 19 december vorig jaar heb ingediend.

[2:36:56] Daarin heb ik de minister verzocht om een lijst op te stellen van tiltknelpunten voor de komende vijf jaar.

[2:37:03] En ook gesproken over die werkgroep.

[2:37:05] En ik herinner me volgens mij nog de appreciatie van de minister.

[2:37:07] Die was niet helemaal dol enthousiast.

[2:37:10] Er zat een bepaalde interpretatie aan over welke organisaties hij daarin zou betrekken enzovoorts.

[2:37:16] Nu hebben wij deze week, wat zeg ik, vandaag een brief gehad.

[2:37:21] En die brief, die ziet eruit als volgt.

[2:37:24] Er zijn gewoon 39 knelpunten op.

[2:37:27] Ik pak er één uit.

[2:37:28] Perenblad Flo in de tilt van Peer.

[2:37:30] Ja, dat was natuurlijk niet helemaal de bedoeling.

[2:37:32] We weten niet wat het knelpunt is, wat het voor de toekomst betekent, wat de risico's zijn op resistentie.

[2:37:38] Eigenlijk zou ik de minister willen vragen om deze lijst nog eens een keer opnieuw te sturen en daar ook wat meer duiding en een blik naar de toekomst op te geven.

[2:37:46] Dan kunnen we er ook iets mee, want nu is het een vrij droge opzomming waar we ook niks mee kunnen.

[2:37:51] Dus in die zin, er staat in de brief dat de motie afgedaan is.

[2:37:54] Zo ervaar ik dat in ieder geval niet.

[2:37:56] Dan ben ik misschien ook even goed om te zeggen dat deze lijst en ook de andere brief die vandaag naar de Kamer is gekomen, te laat zijn gekomen.

[2:38:05] Daar hebben we al meerdere opmerkingen over gemaakt.

[2:38:07] Ik ben het net in mijn inleiding vergeten, maar die brieven moeten echt eerder naar de Kamer.

[2:38:15] Ik wil de heer Vlag inderdaad... Het stond ook in het ja-plan.

[2:38:22] Die is al eerder gedeeld met de Kamer.

[2:38:23] Het stond er onduidelijk in.

[2:38:25] Ik snap dat de heer Vlag dit nog een summiere opzondering vindt.

[2:38:30] De gesprekken vinden op dit moment ook nog plaats.

[2:38:33] Ik ben meer dan bereid om in navolging hierop weer een uitgebreidere toelichting op die punten te geven en te delen met de Kamer.

[2:38:44] Wanneer kunnen we die... Na de zomer.

[2:38:48] Ja, dat was weer een toezegging.

[2:38:51] Dan de heer Pierik van de BBB.

[2:38:55] Had u een vraag nog?

[2:38:56] O, uw collega zei dat.

[2:38:58] Nou, dan doen we meneer Meulenkamp van de VVD.

[2:39:05] Ik had de vraag gesteld of we spoedig besluiten van het CTGB.

[2:39:11] Dat is een belangrijk aandachtspunt voor ons.

[2:39:17] Het CTGB is zo'n autoriteit in Europa... dat al die andere landen ook in Nederland aankloppen en zeggen... wij willen ook van die kennis gebruikmaken.

[2:39:24] Dat is iets om trots op te zijn, denk ik dan.

[2:39:27] Aan de andere kant, als ik dan hoor van... het duurt acht tot tien jaar voordat we middelen goedkeuren... dan proef ik toch ook wel dat daar ook die overbelasting van het CTGB... daar ook een rol in speelt.

[2:39:40] Soja, heeft u daar een plan voor om daar iets aan te doen?

[2:39:44] Of zegt u, het CTGB is helemaal niet overbelast?

[2:39:47] Ik proef toch een beetje, en dat gaf u zelf ook aan, er maken zoveel landen gebruik van dat het heel druk is bij het CTGB.

[2:39:55] Dus kunnen we daar iets mee om die termijn toch omlaag te krijgen?

[2:39:59] Want 8 tot 10 jaar is toch wel ontzettend lang.

[2:40:01] En dat er dan uitgeweken wordt naar Brazilië, dat moet gewoon niet wenselijk zijn.

[2:40:07] Ik ben het uiteraard helemaal eens met de heer Meulenkamp, alleen de termijn heeft echt te maken met de zorgvuldigheid van de toetsen en de toelatingscriteria en de onderzoeken die daarin zitten.

[2:40:21] Dat wordt echt heel uitgebreid.

[2:40:23] En dat ligt overigens, het CTGB is maar een heel klein onderdeel van het totale termijn.

[2:40:28] Er zijn stoffen waarbij het CTGB 1,5 tot 2 jaar nodig heeft.

[2:40:36] Maar er zit ook een Europese dimensie aan.

[2:40:38] Dus in totaliteit, voordat je een stof op de markt hebt, is dit binnen Europa...

[2:40:45] met dat hele zorgvuldige proces, met al die criteria waar zo'n stof aan moet voldoen en op onderzocht en getoetst moet zijn voordat hij bij ons op de markt kan komen.

[2:40:57] En dat is terecht, want nogmaals, om risico's voor mens, dier en milieu uit te sluiten, moet dat ook heel zorgvuldig.

[2:41:05] In Brazilië denken ze daar iets... Nou ja...

[2:41:10] Ik ga dat maar even niet zeggen, denk ik.

[2:41:16] Gaat dat wat sneller?

[2:41:17] Niet omdat ze daar sneller werken, maar omdat die criteria daar waarschijnlijk iets minder stringent gehanteerd worden.

[2:41:24] Wat ik wel vind, is dat we dit voor laag risico en biologische middelen echt absoluut moeten versnellen.

[2:41:30] Dat bepleit ik ook binnen...

[2:41:32] binnen Europa.

[2:41:33] Ik heb dat de laatste keer ook in de Europese raad ingebracht en ik zal dat ook echt uit blijven dragen en zeker ook waar het gaat om die capaciteit bij andere lidstaten.

[2:41:44] Dat draag ik ook uit omdat we daarmee met elkaar wel ook die laag risicomiddelen en biologische middelen ook ja de capaciteit is gewoon goed als als dat uitgebreid wordt.

[2:41:56] Maar de termijn heeft dus niets te maken met de capaciteit bij het ctgb.

[2:42:00] Dat is echt

[2:42:00] Dat is echt het hele proces voordat je middel op de markt hebt.

[2:42:05] Dat is zeer zorgvuldig.

[2:42:07] Mevrouw Pot, T66.

[2:42:10] Ik ga nog even terug naar de eenzijdige-tweezijdige beoordeling.

[2:42:14] De minister doet het een beetje als... we hebben een paar pagina's extra huiswerk gemaakt.

[2:42:20] Dat is vervelend, maar dat moeten we niet meer doen.

[2:42:24] Het probleem met de tweezijdige toetsen... is dat je het risico op kanker versluit.

[2:42:31] Je hebt twee keer zoveel tumoren nodig...

[2:42:35] significant aan te tonen dat er een verband is tussen de ziekte en het pesticide blootstelling.

[2:42:41] Dus dat lijkt mij, de discussie gaat mij helemaal niet over heeft CTGB het verkeerd gedaan of, daar gaat het ook helemaal niet om.

[2:42:48] Maar het gaat er wel om dat dat volgens mij wel het moment is dat je tegen elkaar moet zeggen dit moeten we nog een keer opnieuw toetsen.

[2:42:54] Want ja, anders weten we niet wat er aan de hand is.

[2:42:59] Uw interrupties zijn op nu, maar als u hele korte vragen stelt onder de dertig, dan mag het doorgaan.

[2:43:07] Ja, huiswerk niet goed gedaan, dat is ook niet mijn opvatting.

[2:43:17] Ik wil heel graag even corrigeren, want dit is niet wat ik zei en ook helemaal niet wat ik bedoelde.

[2:43:25] Ik zei het lijkt nu net of we extra huiswerk hebben gedaan.

[2:43:29] Ik zei niet verkeerd hebben gedaan, echt niet.

[2:43:32] Dat is niet wat ik wil uitstralen, ook niet richting het CTRB.

[2:43:35] Nee, het is niet extra huiswerk, het is ander huiswerk.

[2:43:38] En daar hebben de afspraken over gemaakt.

[2:43:42] Op het moment dat de kankerverwekkendheid van stoffen beoordeeld moet worden, dan is dat niet aan het CTGB, dat is aan de EGHA.

[2:43:48] En wat het CTGB ook heeft toegezegd, is dat zij in Europees Verband zullen gaan pleiten om die eenzijdige toetsing, om dat ook in Europees Verband te gaan doen.

[2:44:03] Mevrouw Pot.

[2:44:04] Precies, dat is precies wat ik zei.

[2:44:06] Maar mijn punt was, dan moet je dus ook opnieuw die toetsing gaan doen.

[2:44:12] En dat wordt nu gezegd dat dat niet gaat gebeuren.

[2:44:15] Nee, want wat ook uit het verslag van het CTGB blijkt en waar ook die andere wetenschappers, waar ze met elkaar consensus over hadden, is dat dit niet het enige beoordelingscriterium is van of zo'n stof kankerverwekkend is, ja of nee.

[2:44:30] Dit is de statistische beoordeling, dat is een onderdeel van de totale beoordeling, maar er wordt nog veel meer getoetst.

[2:44:39] Dat geeft geen aanleiding om te denken dat het een andere uitkomst zou geven.

[2:44:50] Ik vind dit echt heel gek.

[2:44:53] Ik hoop dat de minister dit in een brief heel goed gaat uitleggen.

[2:44:57] Ik snap dat het niet het enige is.

[2:45:01] Het komt gewoon significant anders uit en dat zeggen ook veel experts.

[2:45:05] Ik heb nog één vraag, want die werd gewoon niet beantwoord.

[2:45:10] Dat kan ook in de tweede termijn als vragen niet beantwoord worden, maar heel kort dan.

[2:45:14] We zijn al half negen.

[2:45:15] Over een half uur wil ik aan de tweede termijn.

[2:45:17] Helemaal goed.

[2:45:18] Dat ging over die impactanalyse van de WUR en het feit dat de minister leek door te laten schemeren dat ze de motie van mijn voorganger niet gaat uitvoeren.

[2:45:29] Die ging over het verbieden van pesticidegebruik in grondwaterbeschermingsgebieden.

[2:45:33] Daar wil ik even de zekerheid hebben dat de minister niet heeft gezegd dat ze die motie niet gaat uitvoeren.

[2:45:39] Ik heb het volgens mij niet over die motie gehad hier.

[2:45:42] Nou, dat is goed nieuws.

[2:45:44] Dan wordt hij uitgevoerd.

[2:45:49] Ik denk dat het goed is als de minister nu verder gaat met het volgende blokje.

[2:45:52] En dat is het blokje groene middelen.

[2:46:02] Ja.

[2:46:03] Even kijken.

[2:46:04] Groene middelen en adequaat middelenpakket.

[2:46:10] Dit is een inleiding die ik niet ga gebruiken omdat we dat hebben afgesproken.

[2:46:14] Ik begin met een vraag van de heer Vlag over beschikbare alternatieven voor wegvallende middelen en met name ook de opmerking die eurocommissaris Hansen hierover gemaakt heeft dat het niet de bedoeling is om middelen te verbieden waar geen geschikte alternatieven voor zijn.

[2:46:33] Ik heb net ook al gezegd, wij volgen het Europese beleid hierin.

[2:46:41] Dat doen we, dat is de staande praktijk.

[2:46:43] En dat gaat om het goedkeuren van stoffen of het toelaat van middelen.

[2:46:49] We wijken daarin niet af van andere Europese landen.

[2:46:52] Het uitgangspunt is dat die stoffen individueel Europees beoordeeld worden en alleen worden toegelaten als deze veilig kunnen worden toegepast voor mens, dier en milieu.

[2:47:01] Als uit de beoordeling blijkt dat een middel niet veilig kan worden toegepast voor een van die criteria, dan komen wij wel direct in actie.

[2:47:11] Het CTGB zal dan direct actie ondernemen.

[2:47:15] Daar sta ik achter.

[2:47:17] Je kunt dat niet zo hard zeggen als er landbouwkundige noodsituaties zijn.

[2:47:23] Dan is er dus ruimte voor een tijdelijke vrijstelling.

[2:47:27] Dat kan aangevraagd worden.

[2:47:31] Maar vooropgesteld dat dit wel de lijn is die wij hanteren.

[2:47:34] En daar sta ik echt achter.

[2:47:35] Want als er risico's zijn, dan moet je daar gewoon op acteren.

[2:47:42] Voor wat betreft de beschikbare alternatieven, ik zie dat ook.

[2:47:46] En dan moeten we gewoon alles op alles zetten om die zoveel mogelijk ter beschikking te krijgen.

[2:47:50] En nogmaals, ik heb dus afgelopen werkbezoek twee jonge heren gezien die daar echt een heel mooi middel voor hebben en daar dus echt tegen deze procedures aan lopen.

[2:48:01] Ga ik actief meenemen, ook richting Hansen.

[2:48:05] Dank u, dat had u al gezegd.

[2:48:06] Ik wil de verzoeken niet herhalen, want we komen in tijdnood.

[2:48:10] Tempo.

[2:48:12] De heer Pierik had ook een soortgelijke vraag, dat Frankrijk verbiedmiddelen alleen als er een goed alternatief beschikbaar is.

[2:48:21] Maar wat ik net ook al zei in het eerdere debatje met mevrouw Nijhoff, is dat Frankrijk eerder verdergaande aanscherpingen had op dit gebied dan Europees is afgesproken en wij volgen het Europese

[2:48:35] De Europese afspraken.

[2:48:37] Dus het is andersom.

[2:48:39] Frankrijk had nationale koppen.

[2:48:41] Daar komen ze nu van terug.

[2:48:44] Omdat het juist ook heel ingewikkeld is met een tekort aan middelenpakket.

[2:48:50] En wij staan achter de lijn die we nu hebben gekozen.

[2:48:54] Wel met de kanttekening dat ik ook zie dat in bepaalde teelten het echt zorgwekkend is met het wegvallen van bepaalde middelen.

[2:49:00] Maar dat is niet zonder reden.

[2:49:02] Ik juich daarom ook toe om dat soort middelen die laag risico zijn en biologisch, dat we die versneld op de markt moeten brengen, is ook direct antwoord op de volgende vraag van de heer Pierik, dat Frankrijk een snellere toelating wil op die middelen.

[2:49:17] Dat wil ik ook.

[2:49:18] Daar pleiten wij op Europees niveau voortdurend in.

[2:49:22] Eind dit jaar komt de Europese Commissie ook met een voorstel daarop.

[2:49:27] Nederland zet daar echt volop in.

[2:49:31] Ik heb daar veel energie op.

[2:49:34] De heer Grimbus had ook een vraag over het middelenpakket.

[2:49:38] En dat gaat over de akkerbouwers, of ze de jonge aanwas van akkerbouwers erop kunnen rekenen dat ze nog gezonde Hollandse gewassen kunnen blijven telen zoals ze dat geleerd hebben van hun voorgangers.

[2:49:51] Er zijn een aantal vragen over hoe ik voorkom dat er steeds meer sectoren afhankelijk worden van vrijstellingen en dat het niet zo ver moet komen dat ze uiterst zorgvuldig om moeten gaan met het verlenen van vrijstellingen.

[2:50:03] Ik ben het helemaal eens met de heer Grimbis.

[2:50:09] Dat betekent wel dat jonge akkerbouwers niet per se dat doen zoals ze dat geleerd hebben van hun voorgangers.

[2:50:15] Want ik zie dat ook in deze sector juist echt stappen te zetten zijn.

[2:50:21] En ik ben dan ook blij dat ik samen met BO Akkerbouw, maar ook bijvoorbeeld in de bollenteelt, maar dit gaat specifiek over de Hollandse groenten die ons zo lief zijn, de spruitjes, noem maar iets.

[2:50:34] Maar die hoeven dat niet.

[2:50:35] Dat pak ik samen met het benchmarkingsysteem voortvarend op.

[2:50:46] Ik ben heel blij dat de sector dat zelf ook ziet.

[2:50:50] Ik ben het ook eens met de opmerking dat ik geen vrijstelling meer kan verlenen omdat er veel weerstand tegen is.

[2:50:58] Ik weet dat dat ook in een aantal andere vragen zit.

[2:51:00] Ik vind het ook teleurstellend dat we zien bij de vrijstelling van vorig jaar dat de naleving gewoon niet goed is.

[2:51:10] Dus ik benut de komende periode om te kijken.

[2:51:13] of ik daar ook iets mee kan.

[2:51:17] Wat mijn denkrichting daarin is, is dat als er vrijstellingen zijn en een teler die wordt geconstateerd terwijl hij gebruik maakt van een vrijstelling en hij heeft toch een overtreding van de toepassing, dus hij doet de toepassing niet juist, ik wil kijken of ik

[2:51:39] die telers erop, mocht er weer een vrijstelling komen, daarvan uit kan sluiten.

[2:51:45] Dat is wat mij betreft het idee waarbij ik hoop dat we het draagvlak voor die vrijstellingen die af en toe echt noodzakelijk zijn, toch overeind kunnen houden.

[2:51:57] Maar ik zie ook dat daar in naleving, ik roep de telers daarin ook op, we komen met de handreiking om vrijstelling voor een middel te geven

[2:52:09] Leef dan ook de toepassingsvoorwaarden na.

[2:52:14] Ik ondersteun de sector natuurlijk ook met het zoeken naar alternatieven en ook de kleine teelten.

[2:52:21] Daar heb ik de heer Grimbis ook over gehoord, maar daar hebben we het vorige keer ook uitgebreid over gehad.

[2:52:27] En uiteraard is het uitgangspunt dat middelen wel veilig te gebruiken moeten zijn.

[2:52:32] De heer Vlag had ook een vraag over de knelpunten.

[2:52:35] Daar hebben we het net over gehad.

[2:52:36] Er komt een gedetailleerde

[2:52:39] En ik zal na de zomer dat ook wat uitgebreider aan de Kamer doen toekomen.

[2:52:46] De heer Pier, ik had nog een vraag over precisietechnieken.

[2:52:49] En of ik wil toezeggen in gesprek te gaan met de sector om knelpunten in de regelgeving rondom deze technieken zo snel mogelijk weg te nemen.

[2:52:58] Ik wil die toezegging zeker doen.

[2:53:03] Ik ben toevallig afgelopen week ook met de sectoren over precisietechnieken in gesprek geweest.

[2:53:10] Ik zie dat daar, als het gaat om de inzet van drones, dat dat een hele waardevolle invulling kan geven op heel veel gebieden waar de akkerbouw tegenaan loopt.

[2:53:21] We zien dat daar in bijvoorbeeld, maar dat is het bevoegd gezag van mijn collega INW,

[2:53:26] Als het gaat om de inzet van drones, dan moet je op dit moment bijna aan luchtverkeerregels voldoen om dat te kunnen doen.

[2:53:34] Terwijl juist waar het gaat om analyses in ziekten en teelten, ziektes in teelten, je met drones en AI dat in een vroeg stadium kunt herkennen en zelfs met een drone ook specifiek op die plaatsen, zonder dat je dus bodembereiding nodig hebt,

[2:53:51] Dus dat is een win-win en ik wil die knelpunten absoluut oppassen.

[2:53:56] Het moet wel stapsgewijs, want het moet snel en we moeten de voor- en nadelen van al die stappen in kaart brengen.

[2:54:03] Wij willen graag weten wanneer de Kamer een brief daarover tegemoet kan zien, over het verloop daarvan.

[2:54:09] Het was een toezegging om in gesprek te gaan, maar voor het volgende debat kan ik daar dan wel even een update van geven.

[2:54:18] Mevrouw Nijhoff had een vraag over de toelatingsprocedure voor alternatieven.

[2:54:25] van middelen waaronder glyfosaat.

[2:54:29] Volgens mij hebben we dat uitgebreid besproken.

[2:54:31] Ik zet me echt op alle kanten waar dat kan in om toelating van laag risicomiddelen of biologische middelen om dat versneld te gaan doen.

[2:54:41] Dat neem ik ook op met de Europese dimensie van dit verhaal.

[2:54:47] Het is nu al zo dat wij die middelen ook met voorrang laten behandelen door het CTGB.

[2:54:53] Dus dat is al een van de dingen die we doen.

[2:54:55] Die aanvragen die doorlopen het traject dus zonder enige vertraging.

[2:55:00] Dat is wat we doen.

[2:55:02] En wat ik ook al zei is dat de commissie eind dit jaar dus zelf ook met een voorstel komt hoe we dit kunnen versnellen.

[2:55:09] En dat is iets waar Nederland ook op in gezet heeft.

[2:55:13] En dan had ik nog één vraag van de heer Vlag.

[2:55:15] over de ecoregeling of de vorm van precies gewasbescherming in de ecoregeling wordt opgenomen.

[2:55:25] Ik wil die mogelijkheden wel onderzoeken, of dat een optie is.

[2:55:30] En dat zou ik dan mee kunnen nemen bij de vorming van het nieuwe GLB in 27.

[2:55:35] En dat is natuurlijk iets waar we nog uitvoerig met elkaar over zullen debatteren.

[2:55:38] Maar ik ben meer dan bereid, want ik vind het ook een goede ontwikkeling.

[2:55:44] Dank u wel.

[2:55:45] Dat was het blokje groene middelen.

[2:55:46] En als er geen vragen zijn, gaan we over naar het derde blokje, Raad van State.

[2:55:56] Daar hebben we op dit moment ook al redelijk uitvoerig over gesproken.

[2:56:04] Dan begin ik met een vraag van de heer Holman.

[2:56:09] Hij ziet toe op de lelie teelt en gezondheid.

[2:56:14] Dat gezondheid belangrijker is dan het economisch belang.

[2:56:18] En hoe lastig dat is omdat die telers handelen binnen het wettelijke kader.

[2:56:23] En hoe ik tegen het voorzorgsbeginsel aankijk.

[2:56:26] En of we hier zelf niet actie op moeten ondernemen en het niet aan de rechter moeten laten.

[2:56:32] Ik denk dat mijn collega van VWS zojuist heel uitvoerig is ingegaan op het voorzorgsbeginsel.

[2:56:37] Dat zit op dit moment ook verankerd in de toelatingsprocedures.

[2:56:42] Dat is een onderdeel van het wettelijke kader.

[2:56:45] Waar het in de uitspraak over gaat, is het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen in Lelyteelt.

[2:56:54] In deze uitspraak gaat het niet om de gezondheid.

[2:56:58] Wij hebben ons te verhouden tot de Raad van State.

[2:57:01] Uiteindelijk is die uitspraak over Lelyteelt.

[2:57:05] en die zegt dat er veel onbekend is over de natuureffecten en dat vergt onderzoek.

[2:57:10] Ik denk dat mijn collega van VWS voor wat betreft het gezondheidsvraagstuk daar heel duidelijk het kabinetstandpunt over heeft weergegeven.

[2:57:18] Daar zit echt geen...

[2:57:21] Ik volg dat de uitleg van de staatssecretaris daar volledig in.

[2:57:28] En voor wat betreft het Natura 2000-gebied, dat vergt ook echt na de onderzoek.

[2:57:32] Wat ik ze juist wel heb gezegd tegen de heer Grimwis, dat ik natuurlijk wel onderzoek hoe we kunnen voorkomen dat hier, wat ook in die vraag,

[2:57:45] om de regie hier op dit dossier wel te houden dat ruimtelijke keuzes daar ook een onderdeel van uit kunnen maken.

[2:57:52] Maar dat is iets waar ik de komende tijd heel kritisch naar ga kijken.

[2:57:56] Deze uitspraak is ook nog niet... Nou ja, het is nog een redelijk recente uitspraak en ik ga zeker kijken hoe we de regie daarop kunnen houden.

[2:58:08] De heer Meulenkamp had ook een vraag

[2:58:11] om met duidelijkheid te komen ten aanzien van de uitspraken en wat het betekent voor de korte en de lange termijn.

[2:58:19] Dat is dus op dit moment nog te vroeg.

[2:58:21] Zoals ik net al zei, wij zijn het op dit moment goed in beeld aan het brengen.

[2:58:26] Vooralsnog ziet het toe op alleen deze teelt.

[2:58:31] En zegt het dat het onbekend is.

[2:58:34] dat je niet weet of er natuureffecten zijn.

[2:58:38] Waar ik op dit moment wel mee bezig ben, is om te kijken, samen met de bevoegdgezagen, hoe je dit moet lezen en of er ook een kade kan komen van wanneer dan zo'n passende beoordeling bijvoorbeeld wel en niet gemaakt moet worden en om dat naden met de bevoegdgezagen in beeld te brengen.

[2:58:58] Ik ga na het zomerreces, want ik ben hierover in nauw contact met de provincies, de bevoegdgezagen,

[2:59:04] En na het zomerreces zal ik u daarover informeren en dan kan ik ook meer duiden op de uitspraak.

[2:59:14] Ik hoor van de Griffie dat u dit al toegezegd heeft in de brief.

[2:59:19] Ja, maar ik kreeg de vraag natuurlijk.

[2:59:21] Komt er dan weer een nieuwe brief met hetzelfde of komt er een andere brief?

[2:59:24] De duiding komt dan natuurlijk op de uitspraak.

[2:59:30] Oké.

[2:59:31] Ik had gevraagd of het wat sneller kon dan na het zomerreces.

[2:59:39] Er zitten veel mensen met vragen.

[2:59:41] Ik hoor signalen uit het veld dat er veel meer rechtszaken dreigen aan te komen.

[2:59:51] Dit is ontzettend urgent.

[2:59:54] Dat was de achtergrond van mijn vraag.

[2:59:57] Ik had een brief gelezen en ik geefde aan de minister dat het al na de zomerreces zou gebeuren.

[3:00:01] Maar ik zou echt die urgentie willen bepleiten hier.

[3:00:06] Ja, die urgentie die wordt hier zeker gevoeld.

[3:00:09] Daar bestaat echt geen missenstand over.

[3:00:12] Het is wel zo dat wij dit oppakken, ook met de provincies, en dat daar echt wel even zorgvuldige afwegingen aan de grondslag liggen.

[3:00:20] Wij zetten alles op alles om dat zo snel mogelijk te doen, maar het beeld is nu wel dat we dat pas volledig hebben op het moment dat het, nou ja, na het zomerreces.

[3:00:30] Zo snel mogelijk.

[3:00:31] De urgentie is er zeker.

[3:00:33] En ik zie ook de zorg die de heer Meulenkamp hier deelt.

[3:00:39] Ja, die deel ik.

[3:00:40] Maar de urgentie is zeker hoog.

[3:00:47] Het lid Kostic had een vraag over het gebruik van middelen en dat die moet worden beperkt volgens de Raad van State.

[3:00:57] En hoe ik dat meeneem in mijn beleid.

[3:01:04] de uitspraak die zegt in die zin niet zozeer over het moet worden beperkt, maar die zegt van je moet bewijzen dat het geen nadelige effecten heeft voor het naburige Natuure 2000 gebied.

[3:01:17] Dus ik lees hem iets anders, dat je dat goed moet onderbouwen.

[3:01:21] De afdeling heeft niets gezegd over dat je het gebruik moet verminderen.

[3:01:26] Desal niettemin in een ander traject ben ik bezig met alle sectoren om het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen

[3:01:33] De bollensector heeft afgelopen week een eigen afspraak ondertekend, een soort confinant, waarin zij richting 2030 met 50 procent gewasbeschermingsmiddelen willen gereduceerd hebben.

[3:01:49] Daarin zit ook echt een sturingsinstrument.

[3:01:51] Maar dat is een ander spoor dan wat de Raad van State uitspraak van ons vraagt.

[3:01:57] Het is te vroeg om te zeggen dat de uitspraak ook zonder meer

[3:02:02] een bredere beleidswerking uitvraagt voor andere teelten.

[3:02:08] Dat zijn we nu in kaart aan het brengen.

[3:02:11] En de uitspraak gaat over of je daar ook een passende beoordeling voor zou moeten maken om dat aan te tonen.

[3:02:17] Dat zijn we op dit moment in kaart aan het brengen.

[3:02:19] En los daarvan zijn alle sectoren bezig om het gebruik te reduceren.

[3:02:26] De heer Grimwis had een vraag

[3:02:29] Oké, dit is een herhaling, dus die sla ik dan even over.

[3:02:36] Deze vraag heb ik ook beantwoord, hoe we niet klem komen te zetten, ook van de heer Grimwis, maar die hebben we in het vorige blokje al besproken.

[3:02:44] De heer Vlag had een vraag over...

[3:02:47] de handreiking gewasbescherming, zoals er nu een handreiking bij weiden en bemesten is.

[3:02:53] En ik ben dus nu ook met de provincie in gesprek over welke hulp zij van ons wensen van het Rijk, omdat zij de bevoegd gezagen zijn voor de natuurvergunningverleningen.

[3:03:05] En dat ligt voor de hand dat ook IPO en BIJ12 namens die gezamenlijke provincies een format maken voor die voortoets.

[3:03:14] Daar helpen wij ze ook bij, dat doen we in samenwerking met elkaar.

[3:03:19] En op het moment dat significante effecten niet uit te sluiten zijn, moet de teler een passende beoordeling uitvoeren.

[3:03:26] En wat ik net ook al zei, ik neem de oproep die elders gedaan is

[3:03:31] Van ruimtelijke afweging daarin, die neem ik ook mee.

[3:03:35] Maar we zijn op dit moment dus met een soort van handreiking bezig.

[3:03:39] Maar dat doe ik in samenspraak met provincies.

[3:03:43] Mevrouw Nijhoff, die had een vraag over het confinant Bolleteelt.

[3:03:48] of ik bereid ben met de overige provincies waar de bollensector actief is in gesprek te gaan, om ook daar die werkwijze uit te rollen die in Drenthe gehanteerd wordt met het consonant bolleteelt.

[3:04:04] Op dit moment is het zo dat de ketenpartij dus en de afnemers bovenwettelijke voorwaarden kunnen stellen en dat gebeurt in de tuinbranche op dit moment.

[3:04:12] En afgelopen week ben ik met de bollenketer in gesprek geweest en zij gaan ook dat soort voorwaarden stellen aan telers.

[3:04:19] Daar hebben ze met elkaar de handtekening onder gezet en ik juich dat initiatief ook toe.

[3:04:27] Ik ben dus ook bereid tot een gesprek, ook met die overige provincies, maar ik zie ook dat dit ook een verantwoordelijkheid van de sector zelf is.

[3:04:35] En ja, ze hebben mij afgelopen week echt ook laten zien dat ze ook zelf zien, ik heb ook gezegd jongens,

[3:04:41] Als jullie license to produce willen behouden in Nederland, dan is dit iets waar jullie serieus stappen op zullen moeten zetten.

[3:04:50] En ik heb gezien dat zij dat ook echt gaan doen, met consequenties ook tot aan het afnemen van het product op het moment dat er niet voldaan wordt aan de doelstelling.

[3:05:05] Dus daar zit echt wel een sturend mechanisme in en ik juich dat toe.

[3:05:12] De heer Grimwis had nog een vraag over dat we niet kunnen verwachten van individuele boeren dat ze de gevolgen van middelen in kaart gaan brengen en hoe ze dat moeten doen.

[3:05:23] Nee, dat is inderdaad de verantwoordelijkheid ook van de provincies.

[3:05:26] En onderzoek waar wij mee moeten helpen.

[3:05:33] Het is ook niet bij iedere teelt het geval.

[3:05:36] Het is wel zo op dit moment, als dan significante effecten, maar daarvoor is die handreiking, of dat stroomschema die we willen maken, ook van belang.

[3:05:45] Als die significante effecten niet uit te sluiten zijn, dan is er nu wel een passende beoordeling nodig.

[3:05:52] De heer Vlag had nog een vraag.

[3:05:55] over onderzoek komt naar de impact van gewasbeschermingsmiddelen.

[3:06:01] Ik ben met de provincies in gesprek om te kijken wat er nodig is.

[3:06:06] De afdeling van de Raad van State constateert dat er nog heel veel bekend is over die natuureffecten.

[3:06:13] En dat vergt inderdaad onderzoek.

[3:06:17] En ik ben bereid daar naar te kijken.

[3:06:18] Dat heb ik juist ook gezegd in de eerdere beantwoording.

[3:06:22] Maar ik wil wel vooropstellen dat ik niet twijfel aan de toelating van het CTGB.

[3:06:28] Dat is echt de wetenschappelijke toets over de effecten van middelen op mens, dier en milieu.

[3:06:35] Maar het is net als wat de staatssecretaris van VVS zegt.

[3:06:39] Als wij aanwijzingen of signalen hebben, of in dit geval een uitspraak van de Raad van State, natuurlijk nemen wij dat serieus en dan gaan we daar goed naar kijken.

[3:06:52] Mevrouw Pot had ook een vraag over de ADC-toets en de Natura 2000 ADC-toets.

[3:07:01] Dat dat lastig is en hoe ik dit zie.

[3:07:04] Dat is eigenlijk een herhaling van wat ik zojuist zei tegen de heer Meulekamp.

[3:07:09] Dat is op dit moment te vroeg om echt duidelijkheid te geven.

[3:07:13] Ik ga met de provincies het gesprek aan en na het zomerreces, of eerder als het kan, maar ik verwacht na het zomerreces, kan ik de uitkomst van die gesprekken met de provincies en het vervolgproces met uw Kamer delen.

[3:07:28] Mevrouw Pot had ook een vraag over waarom ik het effect op Natura 2000-gebieden niet wil opnemen in de kades voor het CTGB-toetsingskade.

[3:07:39] De instandhoudingsdoelstellingen van de Natura 2000-gebieden gaan over gebiedsgerichte en lokale effecten.

[3:07:47] Dat past niet binnen een toetsingskader en taakstelling van het CTGB.

[3:07:52] De provincies zijn hierin uiteindelijk het bevoegd gezag voor natuurvergunningverlening.

[3:07:57] We gaan echt wel kijken

[3:07:59] wat gewenst is op deze uitspraak en ook wat de rol van het Rijk daarin is.

[3:08:07] Maar dit is niet de plek binnen het toetsingskader van het CTGB.

[3:08:12] Dat is niet passend, omdat het ook per gebied heel erg verschillend is.

[3:08:17] Je hebt niet ieder habitattype die waargevoelig voor is op hetzelfde

[3:08:20] op dezelfde plek.

[3:08:22] Dus dat is echt gebiedsgericht kijken.

[3:08:25] En we zijn daarin nu echt aan het onderzoeken waarbij dat niet uitgesloten is.

[3:08:38] Maar de Raad van State heeft gezegd dat het nog niet genoeg zeker is.

[3:08:45] Dan had de heer Grimwis nog een vraag over

[3:08:49] eigenlijk dezelfde, denk ik.

[3:08:52] Nou ja, dit past niet binnen het toetsingskader en de taakstelling van het CTGB.

[3:08:58] Het gaat over de bijsluiter, zeg maar.

[3:09:01] Een duidelijke bijsluiter die zal daarin niet helpen, omdat dat staat ook in de uitspraak van de Raad van State zelf.

[3:09:09] In de specifieke zaak waar hier de uitspraak op toeziet, wordt er uiteindelijk meer gevraagd dan waar het CTGB op toegelaten middelen toetst.

[3:09:23] En generiek kun je dat niet opnemen in het toetsingskader.

[3:09:28] Is dit blokje bijna afgerond of niet?

[3:09:32] Ik heb er nog drie, denk ik.

[3:09:35] Ik had nog een vraag over een residuelimiet op siertiltproducten voor middelen die in Nederland verboden zijn.

[3:09:43] Ik begrijp de zorgen daarom, zeker als het gaat om stoffen die binnen de Europese Unie niet zijn toegestaan.

[3:09:50] Op dit moment geldt er voor bloemen geen residuelimiet, omdat het geen

[3:09:55] voedingsmiddelen zijn.

[3:09:57] In Nederland is het natuurlijk zo dat de telers zich moeten houden aan de toepassingsvoorschriften, dus dan hebben we dat meegenomen.

[3:10:05] En sinds dit najaar wordt er door bureau een onderzoek uitgevoerd samen met het RIVM over risico's op residuën van geïmporteerde snijbloemen van buiten Europa.

[3:10:17] Die resultaten komen eind dit jaar en dan zal ik uw Kamer daarover ook informeren met een kabinetsappreciatie.

[3:10:24] Maar we moeten ook dat natuurlijk met grondwetenschappelijke onderbouwing doen.

[3:10:30] En daar loopt op dit moment onderzoek naar.

[3:10:34] Mevrouw Pot had nog een vraag over de omzetting van gronden.

[3:10:38] Om te voorkomen dat grond van veehouders omgezet wordt naar leliteelt en de kaders.

[3:10:45] Leliteelt staat hier.

[3:10:50] Ik zie ook dat op dit moment, als er uitkoopregelingen zijn, dat het kan gebeuren dat er hoge renderende gewassen geteeld gaan worden op plaatsen waar nu bijvoorbeeld grasland geteeld wordt.

[3:11:04] Maar ook die sector is heel erg bezig om te kijken hoe zij kunnen verduurzamen en die gewasbeschermingsmiddelen

[3:11:11] Ik vind ook dat de sector dat moet doen.

[3:11:20] Ik heb ook gezegd, als jullie zelf de handschoen niet oppakken, wordt het voor jullie gedaan.

[3:11:28] vooropgesteld dat ze daarmee bezig zijn en voor wat betreft de omschakeling van die gronden.

[3:11:34] Ik heb ze juist tegen de heer Grimwis gezegd dat om voor te blijven op alle uitspraken die op andere dossiers ook geweest zijn, dat ik in de denkrichting, ook richting oplossingen, dat ik de ruimtelijke vraagstukken daarin mee wil wegen.

[3:11:54] Dus in die zin zeg ik dat toe.

[3:11:56] Mevrouw Pot had nog een vraag over de visie over de toekomst van de sector in Nederland.

[3:12:04] Daar wordt een plan op geschreven en die komt voor het zomerreces naar uw Kamer.

[3:12:11] En dan had ik nog een slotvraag die werd aan ons allemaal gesteld over de zorgen van omwonenden en of iemand van deze bewindspersonen de zorgen van omwonenden aantrekt.

[3:12:22] Volgens mij kan ik daarbij aansluiten bij de staatssecretaris van VVS, die heeft dat heel goed uitgedragen.

[3:12:31] Tuurlijk hebben wij oog voor zorgen, maar nogmaals, als wij beleid gaan voeren, dan is dat op basis niet van waarnemingen of

[3:12:45] iets wat gezien wordt, dan is dat wel op basis van harde wetenschappelijke verbanden.

[3:12:51] En natuurlijk nemen we zorgen uiterst serieus, maar de risico's voor consumenten, die zijn als het gaat om groente en fruit,

[3:13:01] Die zijn verwaarloosbaars, want daar wordt juist heel kritisch naar gekeken.

[3:13:06] En dat is ook de reden waarom juist binnen Europa zulke strenge eisen gesteld worden aan gewasbeschermingsmiddelen, waarbij het dus tot tien jaar kan duren voordat een middel op de markt is.

[3:13:19] Dit was dit blokje.

[3:13:22] Dank u wel.

[3:13:23] De eerste vraag van mevrouw Pot.

[3:13:25] De minister zegt dat het kan gebeuren dat er hogerenderende gewassen komen, maar ze gaan ook minder middelen doen.

[3:13:33] Dat is allemaal hartstikke prachtig.

[3:13:34] Maar uiteindelijk wordt hier eigenlijk helemaal niemand beter van, behalve de mensen die geld verdienen aan de lelietilt.

[3:13:40] Want de grond wordt duurder, er komen hoe dan ook meer pesticiden in soms kwetsbare gebieden.

[3:13:44] Je kunt ze niet eten, dat werd ook al genoemd.

[3:13:46] Dus ik neem aan dat de minister het toch ook met mij eens is dat een verdere groei van de bollen en de lelietilt toch niet echt iets is wat wenselijk is.

[3:13:58] Ik vind dat we hebben met elkaar afgesproken een aantal milieudoelstellingen waarvan ik vind, daar moet iedere sector aan bijdragen, ook deze teelte.

[3:14:09] Daarbinnen sluit ik geen sector uit.

[3:14:14] Ik zie ook in de Lelyteelt en mevrouw Nijhoff had daar in haar bijdrage ook... Ik zie wel dat daar op dit moment veel middelen gebruikt worden.

[3:14:24] Een groot deel daarvan is inderdaad ook mineralenolie.

[3:14:27] Vaak ook mineralenolie die overigens in de biologische teelten ook gebruikt wordt, maar dan als biologisch middel mag worden ingezet.

[3:14:35] Dus het is niet zo zwart-wit als soms wordt doen voorkomen.

[3:14:40] Ik sluit daarbij geen teelt uit.

[3:14:43] Als je 100.000 euro voor een hectare betaalt en soms zelfs veel meer, dan vind ik dat je als ondernemer daar ook iets mee moet kunnen doen, wel binnen de milieugebruiksruimte.

[3:14:53] Ik vind het daarom zeer terecht dat ook deze sector

[3:14:56] echt stappen gaat zetten op vermindering van gewasbeschermingsgebruik.

[3:15:02] Het dient ter verstande dat ik vind dat daar stappen gezet moeten worden.

[3:15:06] Maar als het gaat om de toepassing van die middelen, dat daardoor op getoetst wordt in de voorschriften door het CTGB.

[3:15:14] En dat dat getoetst is op veiligheid voor mens, dier en milieu.

[3:15:22] pakketje tezamen.

[3:15:23] Ik maak daar geen keuze in.

[3:15:25] Ik vind wel dat al die sectoren gewoon bij kunnen dragen aan verdere verduurzaming.

[3:15:32] Er wordt op veel aspecten niet getoetst, zoals op wat het effect van stapeling van landbouwgif is voor de gezondheid van mens en milieu.

[3:15:44] Dus hoe kan de minister zeggen tegen mensen dat ze zich geen zorgen hoeven te maken?

[3:15:52] Dit gaat over het zorgaspect.

[3:15:57] De staatssecretaris van VVS heeft hier zo net uitvoerig op beantwoord.

[3:16:02] Ik sta daar ook achter de beantwoording van de staatssecretaris.

[3:16:06] Er zijn aanwijzingen en er zijn waarnemingen.

[3:16:11] Maar er is geen onomstotelijk wetenschappelijke correlatie en ook geen kausaal verband aangetoond dat het zo is.

[3:16:18] We hebben wel interdepartementaal een onderzoek uitgezet, dus we nemen ook die aanwijzingen zeer serieus.

[3:16:27] De heer Bloem is ook betrokken bij dat onderzoek.

[3:16:35] Dus we nemen dat zeer serieus, maar op dit moment is er gewoon geen wetenschappelijke onderbouwing dat er een correlatie of kausaal verband is.

[3:16:58] Voorzitter, ik heb niet de indruk dat het ons als Kamer gelukt om de minister aansluiting te krijgen bij ons denken.

[3:17:07] De redenering, de constante redenering van wij houden vast, de heer Karremans zegt dat steeds, deze minister zegt dat steeds, wij houden vast aan wetenschappelijk vaststandsbewijs, wetenschappelijk vastkostenalverband, dat was tot voor een jaar geleden van toepassing.

[3:17:22] Er liggen nu uitspraken van de rechter die iets heel anders zeggen.

[3:17:27] De heer

[3:17:30] Meulenkamp geeft heel duidelijk aan van de onwenselijke situatie die ontstaat... nu elke boer willekeurig door de uitspraak van de rechter getroffen wordt op basis van...

[3:17:41] voorzorgbegrensel en gedwongen wordt tot een NH-vergunning om te mogen spuiten.

[3:17:47] Dat is zeer onwenselijk en ik ben bang dat met de redenering van de minister dit is gewoon in stand wordt gehouden en er een onwenselijke situatie staat en dat de invulling zoals de minister nu geeft aan voorzorgprincipen niet meer passend is in deze tijd gezien de uitspraken van de rechter.

[3:18:07] Wij hebben ons te verhouden tot uitspraak van de Raad van State.

[3:18:11] Die gaan over de natuurgebieden.

[3:18:14] Die hebben daarin ook gezegd dat er onderbouwing nodig is.

[3:18:21] Ik kan deze lijn niet helemaal volgen.

[3:18:23] Dat wij vasthouden aan wetenschappelijke instituties, gelukkig wel.

[3:18:29] Dat geldt ook voor medicijngebruik bij mensen.

[3:18:31] Dat geldt voor gewasbeschermingsmiddelen.

[3:18:35] zeer strenge toelatingscriteria voor, die ervan uitgaan dat zodra er ook gaandeweg het onderzoek dat nu plaatsvindt, als er gereden twijfel is over de veiligheid van die middelen, dan wordt daar direct actie op ondernomen.

[3:18:50] En wij gaan inderdaad uit van de wetenschappelijke toetsing en de onderbouwing daarvan.

[3:18:57] De laatste reactie, voorzitter.

[3:18:59] Ik geef het op, want ik krijg de aansluiting niet.

[3:19:02] En ik vind het heel bijzonder dat dan wordt gezegd dat dit een Raad van State uitspraak is in het kader van Habitat.

[3:19:09] En dat het dus niet van toepassing op als gezondheid van mensen en kinderen in het gedenk is.

[3:19:13] Dat is toch precies dezelfde.

[3:19:15] Eigenlijk veel erger.

[3:19:16] We hebben toch alles naast ons moeten denken.

[3:19:19] En waar u op gif... Oh nee, dat is geen goede beeldspraak.

[3:19:22] U wou zeggen gif wat we kunnen innemen.

[3:19:25] waar je bijna zeker van weet dat er meerdere gevallen gaan komen en meerdere rechtszaken komen en tot een onwenselijke situatie leidt die de heer Meulenkamp schetst.

[3:19:33] Dat moet je niet willen.

[3:19:38] Dat komt goed uit, want dan gaan we even door naar de heer Grimmis.

[3:19:42] Ik vind het wel winst dat de minister zegt dat de uitspraak van de Raad van State over Drenthe nog vers ligt in het geheugen, dus we zijn er nog mee bezig.

[3:19:55] Maar ik denk onder andere aan het ruimtelijke spoor en aan ruimtelijke maatregelen.

[3:20:01] Kan ze iets meer duidelijkheid geven waar ze dan precies aan denkt?

[3:20:04] Hoe zou dat eruit kunnen zien en waar zet de minister op in?

[3:20:08] Want het blijft nu nog wat abstract.

[3:20:10] Ik vind het veelbelovend klinken.

[3:20:12] Maar ja, het wordt pas veelbelovend echt als we weten wat het concreet inhoudt.

[3:20:17] Ik heb dat juist ook een beetje in betekte termen genoemd, om de toezegging te doen dat ik dat dus wel degelijk meeneem.

[3:20:27] Maar ik ben op dit moment met de provincies daarover in gesprek.

[3:20:30] Ik wil dat eerst doen.

[3:20:31] En ik heb vroeger gezegd dat als die gesprekken geweest zijn, en we hebben er ook echt beeld bij wat deze uitspraak behelst, dat ik dan uw Kamer informeer.

[3:20:39] En los daarvan wil ik wel meegeven dat dit één van de denkrichtingen is

[3:20:43] die ik hier serieus ook in meeneem.

[3:20:46] Juist vanwege de door de geheergrimwis in het vorige blokje aangehaalde zorgen rondom de stikstofbeleid uitspraken.

[3:20:56] Ik wil er alles in mijn vermogen aan doen om te voorkomen dat we datzelfde krijgen in dit dossier.

[3:21:04] Dank u wel.

[3:21:04] Dan heb ik zelf ook nog één vraag.

[3:21:06] Als de commissie het goed vindt, kan ik die even gewoon stellen.

[3:21:09] De minister zegt, ik sluit geen teelt uit en ik maak geen keus in wat er wel en niet geteeld wordt.

[3:21:16] Maar we leven natuurlijk ook in een vrije markt.

[3:21:18] En als er een product is dat zo hoog rendeert, zoals een leliteelt, en de exportmarkt eigenlijk oneindig is, is dat dan niet een risico dat heel Nederland in een leliteeltveld verandert?

[3:21:29] En wat gaat de minister daar aan doen om dat te voorkomen?

[3:21:35] Die zorg heb ik niet.

[3:21:38] Ik denk ook niet dat alle gronden geschikt zijn om dat te doen.

[3:21:47] Ik denk ook dat niet elke agrariër gewoon zijn eigen type bedrijf heeft.

[3:21:56] Dus ik deel die zorg niet.

[3:21:58] Op dit moment is daar ook geen sprake van.

[3:22:01] dat er een lichte toename geweest is.

[3:22:05] Maar ik deel die zorg op dit moment niet zoals mevrouw Bromet die dat beeld schetst, heel Nederland in een bolleveld.

[3:22:13] Kijk, ik denk wel, als we denken aan Nederland, staan wij internationaal bekend als het land van de molens, de kaas en de tulpen.

[3:22:21] En ik vind dat we daar ook trots op mogen zijn.

[3:22:23] En die sectoren, natuurlijk moeten die ook aan duurzaamheidsdoelen voldoen.

[3:22:27] We hebben doelen op het gebied van waterkwaliteit.

[3:22:29] We hebben doelen op het gebied van

[3:22:31] Emissies naar lucht.

[3:22:33] Die sector gaat emissies van gewasbescherming reduceren en minder middelen toepassen.

[3:22:40] Daar mogen we ze aan houden.

[3:22:42] Maar als we het hebben over de Nederlandse trots, dan vind ik ook dat deze sector ook gewoon bij Nederland hoort.

[3:22:50] Dank u wel.

[3:22:51] Dan gaan we naar het vierde en laatste blokje.

[3:22:53] Ik wil het echt in tempo doen, dus verzoek aan de minister om korte antwoorden te geven.

[3:22:57] Het is het blokje naleving.

[3:23:00] Ik doe mijn best.

[3:23:04] Ik begin met de heer Pierik over de NVWA, of ik kan vragen of ze jaarlijks aangeven wanneer rapporten verschijnen, zodat ze niet vlak voor een debat worden gebruikt.

[3:23:18] Ik had hem bijna niet willen herhalen.

[3:23:20] De NVWA is een onafhankelijke toezichthouder.

[3:23:24] In die hoedanigheid zijn zij zelf gekwalificeerd om te bepalen wanneer zij wat onderzoeken en ook wanneer zij die rapporten gaan publiceren.

[3:23:35] Ik vertrouw erop dat ze daarbij ook de juiste afwegingen maken.

[3:23:39] Dus dat staat voor mij, stel ik dat niet, ter discussie.

[3:23:42] Het verzoek van de heer Pierik zal ik wel doorgeleiden.

[3:23:46] Ongeacht de timing, want het gaat natuurlijk niet om de timing, het gaat om de inhoud van die rapportages.

[3:23:52] En ik was ook teleurgesteld in de naleving van bepaalde toepassingen van gewasbeschermingsmiddelen, zeker als het is op basis van een vrijstelling.

[3:24:03] Maar ja, dat dat vlak voor een debat komt, dat doet niet af aan het feit wat geconstateerd is.

[3:24:08] Ik wil twee kanten op.

[3:24:10] Natuurlijk moeten we ons daarop kunnen voorbereiden, maar ik wil vooral verzoeken aan de telers die gebruik maken van de vrijstelling om de voorwaarden daarin na te leven, want anders wordt het mij ook niet makkelijk gemaakt om middelen ter beschikking te stellen als dat echt nodig is.

[3:24:28] Mevrouw Bromet had een vraag over de handhaving.

[3:24:30] Er zijn overtredingen geweest.

[3:24:33] Waardoor ook telers die zich wel aan de wet houden minder gemotiveerd zijn in een kwaad daglicht gezet worden.

[3:24:41] Ze had geen hoop dat ik het belangrijk vind.

[3:24:45] Ik vind het wel degelijk belangrijk, mevrouw Bromet.

[3:24:49] Ik vind het van het grootste belang.

[3:24:52] Ik denk ook niet dat de telers die het goed doen hierdoor gedemotiveerd raken.

[3:24:58] heel gemotiveerde telers gesproken, die echt de voortrekkersrol trekken om juist ook de telers die misschien, nou ja, wat meer, dat zijn dan niet de akkerbouwers, de jonge akkerbouwers die het zoals hun voorgangers deden, maar ook telers, dat speelt natuurlijk soms wel, van we hebben het altijd zo gedaan, maar die ook zeggen, ook die telers gaan we gewoon meenemen en die moeten ook bewegen en anders dan

[3:25:22] Dan nemen we hun producten niet meer af.

[3:25:24] Ik vind dat belangrijk.

[3:25:27] En daarnaast vind ik naleving ook heel belangrijk.

[3:25:35] En daarin werk ik ook samen met de NVWA en andere partijen.

[3:25:41] Dus ik vind het wel degelijk van het grootste belang.

[3:25:45] En ik zie dat de sector dat zelf ook vindt.

[3:25:49] Oké, de volgende.

[3:25:54] Dat is een vraag over Tracer en de vrijstelling.

[3:25:59] De heer Meulenkamp had daar een vraag over die vergelijkbaar was met die van het lid Kostiets.

[3:26:06] Wat ik mee ga doen met de

[3:26:07] heffingsaanvraag en de onderbouwing met betrekking tot deze keuze.

[3:26:13] Nou, ik heb net al iets gezegd over de naleving van de voorschriften.

[3:26:18] Die baden mij zorgen.

[3:26:19] Maar wat zojuist ook aan het licht gekomen is, is dat dat eigenlijk niet ten koste moet gaan van de telers die wel het gewoon netjes volgens het boekje doen.

[3:26:29] En die hebben daar soms ook flinke investeringen voor gedaan om dat goed te kunnen doen.

[3:26:34] En ik vind dat zou ook niet de dupe moeten worden van de telers die dat

[3:26:37] niet naleven.

[3:26:39] En dat is de reden, en dat heb ik in het begin al aangehaald, dat ik dus deze zomer wil kijken hoe ik beperkingen op kan leggen aan bedrijven waar eerder, wellicht herhaalde, niet naleving van gebruiksvoorschriften en of voorwaarden is geconstateerd, zeker in relatie tot de vrijstellingen.

[3:26:59] om te kijken of we die in de toekomst dan uit kunnen sluiten van zo'n vrijstelling.

[3:27:04] Dat lijkt mij de meest ultieme prikkel om vooral de toepassingsvoorschriften na te leven.

[3:27:12] Op dit moment doe ik dat ook samen met de minister van INW om te kijken onder welke voorwaarden ik nu Tracer vrij kan stellen.

[3:27:22] De heer Vlag had een continuïteit van teelten en een betaalbare voedselvoorziening is in het geding.

[3:27:38] Maar volgens mij is in de loop van het debat deze vraag ook uitgebreid beantwoord.

[3:27:47] Betaalbaar voedsel is echt een groot goed.

[3:27:49] Dat zouden we soms bijna vergeten, omdat het grootste deel van Nederland er over beschikt.

[3:27:56] waarvoor voedsel niet goed betaalbaar is.

[3:27:59] Dat wil ik ook even benadrukken.

[3:28:01] Maar het verliezen van teelten of het hebben van misoogsten, dat heeft een impact die we ons hier nu gelukkig niet voor kunnen stellen.

[3:28:09] En dat moeten we zo houden.

[3:28:11] De heer Vlag had ook een vraag over de voedselstrategie.

[3:28:14] En die staat ook aangekondigd natuurlijk in het regeerprogramma.

[3:28:19] En die komt eind dit jaar.

[3:28:22] Dat is een zorgvuldig proces die ik met vele stakeholders ook doorloop.

[3:28:27] Dus die komt.

[3:28:29] niet pas aan het einde van het jaar staat hier, maar dat heeft nog wel even tijd nodig.

[3:28:34] Dus ik kom daar ook zo gauw mogelijk mee, maar dat is onderweg.

[3:28:38] Het lid Kostic had een vraag over de oogst die afgekeurd werd omdat er gewasbeschermingsmiddelen in een aanverwand perceel gebruikt werd en hoe ik die boeren ga beschermen.

[3:28:50] Nou ja, vooropgesteld dat het niet zo is dat een oogst automatisch afgekeurd wordt als er

[3:28:56] een bepaalde stof ingewaaid is.

[3:28:58] De skal controleert dat en die kijkt eerst welke bron het is en of de biologische boer het ook had kunnen voorkomen.

[3:29:06] Het is niet aan mij om daarin bijvoorbeeld bufferstroken op te leggen.

[3:29:11] Wat ik wel doe is precisielandbouw.

[3:29:14] Je kunt een individuele casus hier niet generiek beoordelen, want

[3:29:19] Ik wil daarbij ook benadrukken dat dit niet een signaal is waarvan ik het signaal zelf heb gekregen dat dit veel gebeurt.

[3:29:28] Het kan in een individuele situatie gebeurd zijn, maar het skal beoordeelt dat dan en die doet dat ook op basis van de verwijtbaarheid van de teler zelf.

[3:29:41] Ik stimuleer daarnaast precisielandbouw met drones.

[3:29:45] Dat is echt een hele mooie ontwikkeling.

[3:29:48] Maar zo zijn er meer ontwikkelingen.

[3:29:51] Want verwaaiing van ongewenste stoffen naar biologische percelen, dat moet je wel voorkomen.

[3:29:57] En daar zet ik ook op in.

[3:30:01] Het lid Kostic had ook een vraag over de heffingen.

[3:30:07] die in Denemarken geldt.

[3:30:10] In Denemarken kennen ze dat al heel lang.

[3:30:12] Dat is ooit begonnen met 3% voor particulier gebruik.

[3:30:16] Kunt u iets korter, want het moet echt korter.

[3:30:18] Ik ben geen voorstelder van heffing, want dat verhoogt de kosten, wat de heer Holmans juist ook uitvoerig heeft beantwoord.

[3:30:27] Ik kijk daar precies zo naar.

[3:30:29] Gewasbeschermingsmiddelen zijn al heel prijzig.

[3:30:34] Het lid Kostic had ook een vraag over de schade voor voedselzekerheid nu het slecht gaat met de bijen en of dit gekwantificeerd kan worden en kan delen met de Kamer.

[3:30:44] Gezondheid van bijen is zeer belangrijk.

[3:30:47] Het belang daarvan in het ecosysteem, die onderschrijf ik natuurlijk.

[3:30:52] En de hoge wintersterfte van bijen heeft heel veel verschillende oorzaken.

[3:30:58] Ik wil dat de effecten van gewasbeschermingsmiddelen voor bijen zo laag mogelijk zijn.

[3:31:04] Dus ik ben voorstander om het vernieuwde bijenricht te noemen.

[3:31:13] goed worden beoordeeld, zo snel mogelijk te implementeren.

[3:31:16] De Europese Commissie zal eind dit jaar een voorstel doen om dit ook te doen.

[3:31:23] Daar wordt expliciet het risico van gewasbeschermingsmiddelen voorbijen in beoordeeld.

[3:31:29] De heer Holman had een vraag over de ketenaanpak.

[3:31:33] en leveringsvoorwaarden en of ik met die partijen in gesprek wil gaan.

[3:31:38] En nou ja, wat ik net ook al zei, ketenpartijen kunnen bovenwettelijke eisen stellen.

[3:31:43] U hoeft niet te herhalen wat u net al zei, dus dan liever doorgaan.

[3:31:49] Oké.

[3:31:52] De heer Grimwis had een vraag over de kleine teelten en of het Fonds Kleine Toepassingen en NLKUG voldoende salaris biedt om de kleine teelten te behouden.

[3:32:05] Op dit moment zijn er meer dan 350 kleine toepassingen en alle groene middelen worden daarbinnen met voorrang behandeld.

[3:32:14] Dus er is geen capaciteitstekort, dat had ik ze juist ook al gezegd.

[3:32:18] De aanvragen worden dus ondersteund via het Fonds Kleine Toepassingen en de mogelijkheden daarmee zijn gemaximaliseerd.

[3:32:26] Dus ik doe alles wat kan en er zit geen belemmering in.

[3:32:31] De kleine teelte was ook van mevrouw Nijhoff had daar een vraag over of het om de regels gaat of om het milieu en de omgeving.

[3:32:40] Nou ja, dat heb ik denk ik met de heer Grimwis.

[3:32:42] Het toelatingsaanvraag voor kleine toepassingen die worden dus ondersteund en de mogelijkheden voor arealgrenzen die zijn al gemaximaliseerd.

[3:32:51] Dat is dan nog in aanvulling daarop.

[3:32:54] De heer Holman die wil de collectieve inkoop van innovatieve apparatuur stimuleren.

[3:32:59] De schaalverdeling, eerlijke subsidie en minder administratieve lasten en meer boeren kunnen profiteren.

[3:33:04] Ik ben groot voorstander van innovatieve technieken.

[3:33:10] Dat kunnen bijvoorbeeld innovatieve apparatuur zijn zoals drones en robotisering.

[3:33:18] Ik heb bij het werkbezoek afgelopen...

[3:33:20] weken ook gezien dat een investering van 250.000 euro in een volautomatisch dronesysteem die controleert op ziektes en plagen, als je er 300 van in Nederland zet, zou je heel Nederland kunnen dekken, is heel indrukwekkend.

[3:33:35] Op dit moment is het niet aan mij, maar ik stimuleer natuurlijk wel innovatie in algemene zin.

[3:33:42] Dat is ook in lijn met het hoofdlijnenakkoord en het regeerprogramma.

[3:33:46] Mevrouw Pot had nog een vraag over transparantie en het informatiepunt.

[3:33:54] over gebruik.

[3:33:56] Ik ben op dit moment met alle betrokken instanties bezig om een informatiepunt te ontwikkelen binnen de bestaande structuur, zoals we de vorige keer ook hadden besproken.

[3:34:06] De informatie voor omwonenden zal gebundeld worden en rollen en verantwoordelijkheden worden verder toegelicht.

[3:34:12] En ik stimuleer Telus om transparant te zijn en het gesprek met de buren aan te gaan.

[3:34:17] Er was nog één vraag.

[3:34:21] over het grondwaterbeschermingsgebied, maar volgens mij hadden we die net al beantwoord.

[3:34:27] Er is een vraag van de kapot.

[3:34:29] Ja, voorzitter.

[3:34:30] Mijn vraag was wanneer komt dat informatiepunt nou?

[3:34:33] Want dit stond ook in de brief.

[3:34:38] Ja, ik kom daar op terug in de tweede termijn.

[3:34:43] Lid Kostic.

[3:34:45] Ja, voorzitter.

[3:34:46] De minister had het over dat ze zou kijken wat ze kan doen tegen

[3:34:50] Boeren die de regels niet overtreden te vaak.

[3:34:54] Dat zouden ze er in de zomer naar kijken.

[3:34:55] Wanneer gaat ze daarover berichten richting de Kamer, wat het definitief resultaat daarvan is?

[3:35:06] Voor het eerst volgende debat.

[3:35:11] Dank u wel.

[3:35:12] Ik heb zelf ook nog een vraag.

[3:35:14] De minister zegt dat telers die zich niet houden aan de voorschriften dan als straf krijgen.

[3:35:21] Dat zijn mijn woorden.

[3:35:22] Geen vrijstelling in het jaar daarop.

[3:35:24] Maar wat is nou de straf als er geen vrijstelling nodig is het jaar daarna?

[3:35:31] onbestraft de regels overschrijden?

[3:35:34] Nee, dat is zeker niet het geval.

[3:35:36] De NVWA heeft daarin natuurlijk in toezicht en handhaving.

[3:35:39] Daar zitten gewoon consequenties aan.

[3:35:41] Dat is ook de taak van de NVWA.

[3:35:46] Daar zitten ook boetes aan vast.

[3:35:48] Maar ik vind het zeker als wij overgaan tot een vrijstelling voor een middel, dan vind ik het extra kwalijk.

[3:35:55] Waardoor ik ook kijk wat mijn handelingsperspectief daarin is.

[3:35:59] Omdat bij het toezeggen van vrijstellingen, ik echt vind dat ik daar wel een stap extra in wil doen.

[3:36:07] Voor wat betreft toezicht en handhaving is de NVWA het aangewezen orgaan die daarop toeziet.

[3:36:13] En dat gaat volgens mij goed.

[3:36:19] Dank u wel.

[3:36:19] Dan gaan we beginnen aan de tweede termijn van de Kamer en het verzoek om het kort te houden.

[3:36:25] Ja, voorzitter, ik vraag alvast een twee minuten debat aan.

[3:36:28] VVD zei voor ons is het belangrijk dat het wetenschappelijk aangetoond wordt, dat de stof veilig is.

[3:36:33] En inderdaad, dat is belangrijk, maar dat staat nu dus niet honderd procent vast bij bestrijdingsmiddelen.

[3:36:37] Dat heeft de minister ook erkend in de brief in februari als het gaat om glyfosaat onder andere.

[3:36:42] Ook de rechters hebben al uitgesproken, bij wetenschappelijke onzekerheid over de risico's van mensen en natuur, kun je het gebruik van landbouw verder beperken.

[3:36:51] Erkent de minister dus dat je niet hoeft te wachten op 100% bewijs dat er gezondheidsrisico's zijn?

[3:36:57] Je hebt het voorzorgbeginsel inmiddels dan niet meer nodig.

[3:37:00] Sterker nog, dat je bij wetenschappelijke onzekerheid over de risico's voor mensen en natuur, zoals de rechters zeggen, landbouwgif niet zomaar meer moet toelaten.

[3:37:09] Er kent de minister dat.

[3:37:11] En het CTGB heeft erkend dat de strengere testmethode goed is om door te voeren wat betreft de kankerrisico's.

[3:37:18] Het hoeft natuurlijk niet te leiden tot een andere beoordeling, maar het kan het wel.

[3:37:21] Dus hoe weten we nu dat alle middelen die zijn toegelaten niet een verhoogd risico op kanker veroorzaken?

[3:37:26] Klopt het dat de minister en het CTGB die extra risico's niet kunnen uitsluiten?

[3:37:32] En voorzitter, de hoogleraren die met CTGB hebben gesproken, die hebben ook gereageerd op de laatste reactie van CTGB, die zeggen ja, zo kun je natuurlijk niet verder.

[3:37:41] Hier moet je juist op handelen door een herboordeling te geven.

[3:37:44] Is de minister op zijn minst bereid om een nieuw gesprek te faciliteren om te kijken waar en wanneer die herboordelingen nodig zijn?

[3:37:52] Ik houd het hierbij.

[3:37:53] Ik maak het nog even af.

[3:37:55] Ik roep vooral de Kamer op om hier echt nu stappen te gaan nemen.

[3:37:58] Niet nog meer onderzoek.

[3:38:00] Mensen wachten op duidelijkheid en op stappen.

[3:38:03] En wij zullen in ieder geval inzetten op die bufferzones en op de heffing.

[3:38:08] Want uiteindelijk is het de bedoeling dat die heffing terugvloeit naar de landbouwsector om te investeren in gifvrije landbouw.

[3:38:13] Dank u wel.

[3:38:14] De heer Holman, nieuw sociaal contract.

[3:38:15] Heeft geen behoefte aan een tweede termijn.

[3:38:17] PVV, mevrouw Nijhoff, nee.

[3:38:19] Dan de heer Vlag van de SGP.

[3:38:21] Ja, voorzitter, dank u wel.

[3:38:22] Dank voor de uitgebreide beantwoording van de minister en daarbij de staatssecretaris.

[3:38:28] Tussen de regels door proef ik dat al wel, maar ik zou toch graag willen dat de minister dat nog een keer herhaalt, dat zij zich tot het uiterste binnen haar bevoegdheden voor inspant om de teelten die er nu zijn in Nederland ook mogelijk te kunnen blijven maken.

[3:38:42] En natuurlijk wil niemand dat het gepaard gaat met gezondheidsrisico's, maar binnen de kaders daarvan zou ik graag horen dat de minister alles doet wat binnen haar mogelijkheden ligt.

[3:38:51] De tweede vraag is over de voedselstrategie.

[3:39:00] Dat ging over het opnemen van de precisiegewasbescherming in de Eco-regeling.

[3:39:05] Toen zei de minister, ja, daar wil ik wel naar kijken, maar dat ga ik dan doen in de regeling van 2027.

[3:39:09] Ik heb geen idee of dat ook eerder mogelijk is, maar die vraag stel ik dan maar aan de minister om het al eerder daarin op te nemen.

[3:39:17] Of moeten we echt wachten tot die regel van 2027?

[3:39:23] Dank u wel, de heer Meulenkamp, VVD.

[3:39:25] Ik heb nog een vraag gesteld over de motie van de heer Holman en van Kampen over het voorzorgsbeginsel.

[3:39:34] Volgens mij heb ik daar nog geen antwoorden op gehad.

[3:39:36] Het is er al wel over gegaan, maar misschien kan de minister daar nog even toelichting op geven hoe het daarmee staat met die uitvoeringen van die motie.

[3:39:44] En dan wou ik het even bijlaten.

[3:39:47] Dank u wel en ook dank aan de minister en de staatssecretaris voor de beantwoording.

[3:39:54] Ik heb natuurlijk niet gezegd dat jonge akkerbouwers en groentetelers klakkerloos de praktijk van hun ouders of andere voorgangers moeten overnemen.

[3:40:04] Wat ik bedoelde was, ik zie gewoon dat het steeds moeilijker wordt om oerhollandse groenten te verbouwen, omdat het middelenpakket steeds smaller wordt.

[3:40:12] En mijn oproep aan de minister is om daarvoor alles in het werk te stellen om zo schoon mogelijk, maar ook zo goed mogelijk, gewoon oerhollandse gronten hier en op Nederlandse grond te kunnen blijven verbouwen.

[3:40:23] Dat is één.

[3:40:24] Twee, de gevolgen en de gevolgtrekkingen van de uitspraak van de Raad van State in het kader van meet, is weten en de lelies.

[3:40:34] Dat is zo'n precaire kwestie dat ik de minister vraag om niet te wachten tot het volgende debat over gewasbescherming, maar als het even kan haar toezegging gestampt te doen voor het zomerreces, of in ieder geval rond het zomerreces, zodat we zo snel mogelijk helderheid hebben over wat zijn nou de consequenties die de minister in samenspraak met de provincies gaat verbinden aan de uitspraak van de Raad van State.

[3:40:56] En verder zijn alle vragen beantwoord en daar dank ik de minister voor.

[3:41:00] Tot zover.

[3:41:04] Ja, dank voorzitter.

[3:41:05] Ik wil ook de minister bedanken voor de uitgebreide en heldere antwoorden die ze gegeven heeft.

[3:41:11] Ik ben blij dat ze met de sector in gesprek gaat over de toepassing van die precisietechnologieën.

[3:41:16] Dat is echt een toepassing die ook kan resulteren in een behoorlijke reductie van het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen.

[3:41:22] Dat willen eigenlijk allemaal wel.

[3:41:24] Dus dat is heel mooi.

[3:41:24] Ik zie uit naar de bevindingen van die

[3:41:28] gesprekken.

[3:41:29] En ik denk dat het heel erg belangrijk is om de wet- en regelgeving ook op het gebied van die toepassingen aan te passen aan de boerenlandbouwpraktijk.

[3:41:36] Dus als we daar stap in kunnen zetten, dan hoor ik dat tezijndertijd heel graag.

[3:41:39] Dank.

[3:41:41] Mevrouw Pot van D66.

[3:41:43] Ja, voorzitter.

[3:41:44] Dank aan de minister en de staf voor de beantwoording.

[3:41:46] Ik vond het wel teleurstellend dat de minister niet lijkt te zien dat er echt een nieuwe realiteit is na die uitspraak van de rechter, met grote consequenties voor de natuur, voor omwonenden, maar zeker ook voor Telers zelf.

[3:41:56] Ik had opgeschreven, je zou bijna parallellen trekken met het debat van volgende week.

[3:42:01] Heel snel twee vragen.

[3:42:02] In november 2022 heeft de Kamer de regering opgeroepen via de motie Beckerman om Nederlandse wetenschappers en het RIVM-onderzoek te laten doen naar een verbeterd, onder meer FSA-toelatingsbeleid.

[3:42:14] Met als doel de toename van neurodegeneratieve ziektes zoals Parkinson en Alzheimer in te dammen.

[3:42:18] En de voorganger van de minister was daar al mee aan de slag.

[3:42:22] Het onderzoek zelf zou drie jaar in beslag nemen, maar het proces neemt nu al meer tijd in dan het onderzoek zelf.

[3:42:28] Dat kan niet de bedoeling zijn.

[3:42:29] Dus wat is de stand van zaken van het gevraagde onderzoek?

[3:42:32] En kan de minister, de Kamer misschien, ik kan me ook voorstellen dat het een beetje uit de lucht komt vallen, per brief informeren over de onderzoeksvraag, de start, de stand van zaken en wanneer de eerste uitkomsten beschikbaar zullen zijn?

[3:42:43] En kan de minister daar ook in aangeven of de FSA, zoals toegezegd door haar voorganger, bij dit proces betrokken is?

[3:42:48] Nog een korte tweede vraag.

[3:42:49] Ik blijf het een beetje onvoorstelbaar vinden dat de minister geen aanleiding ziet voor een nieuwe toetsing op het risico op kanker nu het CTGB een andere statistische toets gaat gebruiken met mogelijk andere uitkomsten.

[3:42:59] Dus krijgen we nou de door mij gevraagde brief over waarom er precies niet opnieuw getoetst wordt naar aanleiding van die keuze voor eenzijdig toetsen.

[3:43:06] Tot zover.

[3:43:08] Dank u wel.

[3:43:08] De minister heeft aangegeven dat ze meteen over kan gaan tot de beantwoording.

[3:43:12] Woordens aan de minister.

[3:43:14] Ja, ik heb het een en ander meegeschreven.

[3:43:17] Even kijken.

[3:43:21] Dat begon bij het lid Kostiets.

[3:43:27] of ik daar een nieuw gesprek met het CTGB over herbeoordelingen wilde faciliteren.

[3:43:36] Het antwoord is nee.

[3:43:37] Volgens mij is er uit dit gesprek zijn vervolgacties aan verbonden, waarvan de wetenschappers vonden dat dat zinvol is.

[3:43:49] Het CTGB pakt dat op.

[3:43:53] verzocht om met deze mensen in gesprek te gaan en dat heeft wat mij betreft geleid tot een constructieve dialoog waarbij het ctgb dus nou ja die eenzijdige ja

[3:44:08] in die eenzijdige toetsing voor te stellen.

[3:44:12] Uiteindelijk is dat dan vervolgens aan de EFSA, aan de Europese Commissie en aan de andere lidstaten en heeft het CTGB toegezegd om dat in Nederland in ieder geval daarmee vooruit te lopen.

[3:44:25] Dus het nieuwe gesprek is wat mij betreft op dit moment niet vanuit deze zijde nodig, tenzij het CTGB dat zelf zou willen.

[3:44:34] De heer Holman had een bijdrage, maar geen vraag.

[3:44:38] Ik had zijn naam al opgeschreven.

[3:44:42] De heer Vlag, of ik mij tot het uiterste wil... Ik dacht, er komt vast iets van de heer Holman.

[3:44:48] Nee.

[3:44:50] De heer Vlag had een vraag of ik me tot het uiterste wil inspannen om teelten mogelijk te maken.

[3:44:57] Dat is ook in navolging een beetje vergelijkbaar met de vraag van de heer Grimwis over de oer-Hollandse groente.

[3:45:03] En uiteraard moet dat het uitgangspunt zijn.

[3:45:07] Dat we die teelten kunnen behouden.

[3:45:10] Dat is ook de reden waarom ik juist ook die sectoren aanspoor.

[3:45:13] En ik zie ook dat die bewustwording

[3:45:16] is echt heel anders dan 10 jaar geleden.

[3:45:19] In die sector is er bewustwording dat ze juist ook voor het eigen toekomstperspectief en het behoud van die tilten en middelen ook moeten laten zien dat ze mooie stappen zetten en dat kan ook.

[3:45:31] Dus daar wil ik me tot het uiterste voor inspannen voor wat betreft die eco-regeling.

[3:45:36] Ja, dat wordt per GLB-periode vastgesteld, dus dat kan nu niet.

[3:45:40] En dat is de reden dat ik dat niet sneller kan doen.

[3:45:43] Maar voor de nieuwe GLB-periode ga ik het zeker inbrengen en meenemen.

[3:45:49] De heer Grimbis had dus de oer-Hollandse groenten.

[3:46:00] nog even tussendoor beginnen.

[3:46:02] Want die had de vraag over de motie van het voorzorgsbeginsel.

[3:46:07] En het antwoord daarop is dat in de verordening gewasbeschermingsmiddelen, dat dat voorzorgsbeginsel daarin zit.

[3:46:16] Alleen na beoordeling nog een stof en middel op de markt.

[3:46:21] Mag een stof en middel op de markt.

[3:46:23] als toelaatbaar nee-ten-zij-principe.

[3:46:28] De Kamer is daarover geïnformeerd in oktober 2024.

[3:46:32] Dat zit erin.

[3:46:38] Dan had de heer Grimwis nog een

[3:46:42] opmerking over dat was de opmerking zo schoon mogelijk en zo goed mogelijk en daar ben ik het helemaal mee eens en ik pak die handschoen ook met de sector samen op want ondanks dat ik niet twijfel aan als de middelen goed worden toegepast dat dat risico's oplevert moeten we natuurlijk doen wat kan en dat daar hou ik de sector ook aan

[3:47:01] En de gevolgen en de consequenties van de Raad van State-uitspraak, dat komt niet voor het volgende debat, maar na het zomerreces.

[3:47:08] En net werd ook gevraagd door de heer Meulenkamp, kan het daar ook voor?

[3:47:12] Alleen ik ben daarover ook in gesprek met provincies, dus dat heeft echt wel even tijd nodig.

[3:47:17] Maar na het zomerreces zal ik uw Kamer daarover informeren.

[3:47:20] De hyperic, zoveel mogelijk aansluiten en aanpassen bij de landbouwpraktijk, dat vind ik ook.

[3:47:29] Binnen de kaders die ook nodig zijn natuurlijk.

[3:47:33] Mevrouw Pot had nog een vraag over een motie van november 2022 en daar zou ik graag even de stand van zaken van willen weten.

[3:47:47] Oké, op dit moment is dit nog niet... We moeten dat even achterhalen, wat de stand van zaken daarvan is, en dan kom ik schriftelijk op terug.

[3:47:57] Mevrouw Pot.

[3:47:58] En dan even heel precies, voorzitter.

[3:48:00] Ik hoop dat de ambtelijke staf dan ook even kan kijken naar de vragen die ik precies heb gesteld daarover, want dat komt een beetje nauw.

[3:48:09] Akkoord.

[3:48:11] Oké.

[3:48:14] Het informatiepunt is na de zomer.

[3:48:19] Kunnen we een brief krijgen met een precieze uitleg over waarom de minister niet opnieuw laat toetsen naar aanleiding van de nieuwe statistische toets bij het ZGB?

[3:48:30] Ik ga er geen brief over sturen, want ik heb uitgebreid uitgelegd dat dit een wetenschappelijke discussie is.

[3:48:36] Het CTGB heeft dit beoordeeld.

[3:48:39] Als het gaat om kankerverwekkendheid, dan is de ECHA daar het aangewezen orgaan voor in Europees Verband.

[3:48:49] Volgens mij hebben we dat hier uitvoerig besproken, ook de staatssecretaris van Volksgezondheid.

[3:48:57] Dus daar wil ik het dan eigenlijk ook bij laten.

[3:49:02] Dank u wel.

[3:49:03] Mevrouw Pot, kunt u nog even vertellen over welke motie u het heeft voor de record?

[3:49:08] Ja, dat gaat over de motie Beckerman uit... O, wacht even, ik ga even zoeken.

[3:49:14] November 2022, motie Beckerman.

[3:49:16] Ik kan zo nog heel even opzoeken welke motie het precies was, maar dat vergt even wat meer zoektijd.

[3:49:23] Dank.

[3:49:24] Dan heel kort lid Kostic nog even.

[3:49:26] Ik heb een gemiste vraag en een extra vraag.

[3:49:28] Mag dat?

[3:49:30] Nee, extra vraag niet, want we gaan het debat afronden.

[3:49:33] Ik ga zo de toezeggingen voorlezen, dus doe even de vraag die vergeten is.

[3:49:38] Oké, ik had de minister gevraagd of ze dus erkent dat je niet hoeft te wachten op 100% bewijs dat er gezondheidsrisico's zijn voordat je ingrijpt.

[3:49:47] Want ik hoorde de staatssecretaris van Preventie zeggen dat hij wacht op 100% uitsluitser over de gezondheidsrisico's voordat er echt verdere stappen worden ondernomen.

[3:49:55] Erkent de minister dat dat dus niet hoeft in lijn met wat de rechter ook heeft gezegd?

[3:50:00] Ik ga niet het betogen van de staatssecretaris opnieuw voeren.

[3:50:06] Ik wil daarbij wel even benadrukken dat ieder risico niet helemaal uitsluitvalt.

[3:50:12] Als het gaat om fijnstof, we weten dat dat een risico kan opleveren voor de volksgezondheid.

[3:50:17] We weten dat banden van elektrische auto's meer fijnstof veroorzaken dan auto's van lichtere auto's.

[3:50:25] Dat wil niet zeggen dat we daarmee moeten stoppen.

[3:50:28] aantoonbare gezondheidsrisico's zijn en de correlatie is aangetoond, dan komen wij daarop met beleid.

[3:50:38] Maar zolang het gaat om ideeën en waarnemingen, dan is het voorzorgsbeginsel op dit moment voldoende ingebed in de wet en regelgeving.

[3:50:51] Dank u wel.

[3:50:52] Dan ga ik het debat zometeen afsluiten, maar niet nadat ik heb gezegd dat er inderdaad een twee-minutendebat is aangevraagd door het lid Kostic.

[3:51:01] Dat zal ingepland worden.

[3:51:03] De volgende toezeggingen zijn gedaan.

[3:51:05] De staatssecretaris van VWS zal de Kamer nog in 2025 informeren over de uitkomsten van gesprekken met artsen in zaken hun zorgen over het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen en over wat zij zien in hun

[3:51:17] Het gaat specifiek om huisarts Evelien van Solt uit Wapserveen en haar mede-ondertekenaars.

[3:51:33] Ja, dank voor die aanvulling.

[3:51:35] Dat gaan wij zo noteren.

[3:51:37] Twee.

[3:51:37] De minister van LVV en zal de Kamer voor het volgende commissiedebat gewasbeschermingsmiddelen informeren over de uitkomsten van de gesprekken met provincies over de mogelijkheid tot een verbod op het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen in waterwindgebieden?

[3:51:53] Een duimpje van de heer Grimwis die dit toegezegd heeft gekregen.

[3:51:56] Drie.

[3:51:57] De minister van LVV en het zal de Kamer voor de zomer voorzien van een nadere toelichting op de al eerder verstuurde lijst met actuele gewasbeschermingsgneilpunten in lijn met de motie van de leden Vlag en Vedder.

[3:52:09] Een duimpje van de heer Vlag.

[3:52:11] Vier.

[3:52:12] De minister van LVVN zal de Kamer voor het volgende commissiedebat gewasbeschermingsmiddelen informeren over de voortgang van gesprekken met de sector over het wegnemen van knelpunten op het vlak van de inzet van precisietechnieken.

[3:52:25] Op verzoek van de heer Pierik van de BBB.

[3:52:28] Vijf.

[3:52:28] In de brief die na het zomerreces aan de Kamer wordt gestuurd, die ziet op het vervolgproces met betrekking tot de uitspraak van de Raad van State in zaken de lelie teelt, zal de minister van LVVN ook ingaan op de uitkomsten van gesprekken met provincies in zaken het ruimtelijke spoor en de maatregelen?

[3:52:45] Zes.

[3:52:46] De minister van LVVN zal voor het volgende commissiedebat gewasbeschermingsmiddelen rapporteren over de mogelijkheden tot het uitsluiten van telers voor een eventuele vrijstelling voor het jaar daarop volgend, wegens het niet naleven van toepassingsvoorschriften.

[3:53:00] Niet?

[3:53:02] Ja?

[3:53:04] Zeven.

[3:53:05] De minister van LVVN komt schriftelijk terug op de vragen van het lid Pot in zake de motie Beckerman van november 2022.

[3:53:14] De minister.

[3:53:15] Ja, ik had één kleine opmerking, want die uitgebreidere toelichting op de lijst met knelpunten, die komt ook na de zomer, niet voor de zomer.

[3:53:21] Dat was even, want daar zijn we nu over in gesprek en dat moet verder uitgewerkt.

[3:53:26] Dus ik kom daarmee na de zomer.

[3:53:29] En daarop knikt de heer Vlag, mevrouw Pot.

[3:53:32] Ja, voorzitter, ik wil nog even weten, want er komt dus een brief naar aanleiding van motie Beckerman, maar ik wilde graag even weten wanneer.

[3:53:43] Na de zomer.

[3:53:45] Na de zomer en voor?

[3:53:49] Sowieso voor het volgende debat.

[3:53:51] Maar ja, ik kijk ook even... Voor het volgende debat.

[3:53:58] Oké, nou de agenda voor het volgende debat vult zich alweer.

[3:54:02] Ik kom hierbij bij de afsluiting van het debat.

[3:54:04] Ik wil de minister en ook de vertrokken staatssecretaris hartelijk danken voor alle antwoorden die gegeven zijn.

[3:54:09] De ondersteuning van de minister, de ondersteuning van de Kamer, de Kamerleden zelf en de Griffie, het publiek en tot de volgende keer.