Herdenking van de heer J.C. Terlouw

[0:00:07] Ik verzoek een ieder daartoe in staat te gaan staan.

[0:00:22] Een bijzonder woord van welkom aan de hier aanwezige familie, in de voorzittersloge, de partner van Jan Tellouw, zijn kinderen, broer, zus en schoonzus,

[0:00:33] Op de publieke tribune nog meer kinderen, kleinkinderen en achterkleinkinderen.

[0:00:39] Leuk jullie te zien.

[0:00:41] Ze hebben het gebouw even overgenomen vandaag, maar ze zijn van harte welkom.

[0:00:44] Ook de minister-president heet ik van harte welkom en iedereen op de publieke tribune.

[0:00:51] Zijn dochter Sanne wist het al vlak na het overlijden van Jan Tellouw, 16 mei jongsleden.

[0:00:57] In een interview zei zij, het was een bijzondere vader en we hopen dat zijn ideeën weer klank vinden in de samenleving en zo blijven bestaan.

[0:01:08] En in dat citaat wordt Jan Tellouw raak getypeerd, bijzonder, idealistisch en een denker met visie op de lange termijn.

[0:01:18] Ter Louw kwam in de Kamer in 1971 voor D66, toen nog met een apostrof.

[0:01:25] Hij zou in totaal negen jaar fractievoorzitter zijn en daarna minister, vicepremier en commissaris van de Koningin.

[0:01:33] En ook was hij nog een tijdje lid van de Eerste Kamer.

[0:01:36] Het is veelzeggend dat hij in zijn allereerste speech in de Kamer op 22 september 1971 al de belangrijke thema's aansnijdt die hem zijn hele verdere politieke carrière zouden bezighouden.

[0:01:50] Als natuurkundige sprak hij met kennis van zaken over de energiesector, maar zijn blik was al gerecht op een maatschappelijke visie.

[0:01:57] Zo stelde hij vragen over de mogelijkheid van een meer ideële benadering

[0:02:01] in de wereld van het luchtvervoer.

[0:02:04] Het kabinet antwoordde en stelde dat er vrijwel geen plaats is voor een meer ideële benadering, waarop Terlouw doeltreffend opmerkte dat er dan dingen zijn die tegengesteld zijn.

[0:02:15] Dat lijkt me niet helemaal juist.

[0:02:16] Iemand kan hardzakelijk zijn en toch wel bepaalde idealen nastreven.

[0:02:22] Dat tekende hem.

[0:02:23] Hij vond dat economie en idealen hand in hand moeten gaan en dat pragmatisme en principes elkaar niet uitsluiten.

[0:02:32] Terlouw groeide op in Garderen en Wezep op de Veluwe.

[0:02:37] Zijn vorming in de oorlogsjaren had grote invloed op zijn latere leven en op de ideeën die hij uitdroeg.

[0:02:44] Als politicus stond Terlouw voor integere politiek en logisch redeneren.

[0:02:49] Zijn genuanceerde koers liep vaak langs onverwachte lijnen.

[0:02:54] Hij was bijzonder vasthoudend in de verdediging van zijn standpunten, maar toonde tegelijkertijd ook een open geest voor de argumenten van anderen.

[0:03:03] Juist deze combinatie maakte hem tot een effectief bestuurder en een bruggenbouwer.

[0:03:10] Hele generaties groeiden natuurlijk ook met zijn boeken.

[0:03:13] Koning van Katoren, oorlogswinter.

[0:03:15] En als meesterverteller wist Jan te Lau complexe ideeën in toegankelijke verhalen te vatten.

[0:03:23] Jan te Lau, wetenschapper, schrijver, politicus, maar vooral een mens die zijn idealen tot het einde aan toe, helder als hij was, uitdroeg.

[0:03:31] Hij is niet meer.

[0:03:34] De Tweede Kamer der Staten-Generaal neemt vandaag afscheid van een groot parlementariër.

[0:03:39] Zoals hij zelf dichte, wie vrijheid kent en koestert en behoudt, die ademt waardelijk met gezonde longen.

[0:03:47] De vreugden van de wet worden bezongen, want vrijheid in verbondenheid is goed.

[0:03:53] Je bent echt vrij wanneer je ongedwongen naar eigen keuze doen kunt wat je moet.

[0:04:00] Ik hoop dat de familie bij de verwerking van dit verlies kracht kan putten uit de vele mooie en bijzondere herinneringen.

[0:04:08] Geef graag het woord aan de minister-president.

[0:04:14] Meneer de voorzitter, beste familie.

[0:04:17] Dan moet ik ook omhoog kijken, begrijp ik.

[0:04:21] U gaat toch niet weer over mijn boek beginnen, hè?

[0:04:24] Dat zei Ter Louwe in 1973 tegen een verslaggever van het Vrije Volk.

[0:04:29] Zijn boek Oorlogswinter had net de groude gifel gewonnen.

[0:04:33] En hoewel Terlouw daar natuurlijk trots op was, vond hij ook dat hij de aandacht voor zijn politieke werk teveel overvleugelde.

[0:04:42] Er wordt nog wel eens gezegd dat ik een schrijver ben die het Kamerwerk erbij doet, maar het is andersom.

[0:04:48] Hij legde het journalist nog maar eens uit.

[0:04:52] Toch is het niet gek dat journalisten hem altijd even vroegen naar zijn boeken.

[0:04:55] Want bij Jan Terlouw liepen al die talenten door elkaar, of eigenlijk ze vulden elkaar aan.

[0:05:01] Als politicus, als schrijver, als natuurkundige, in een theatertournee met zijn dochter Paulien, of waar dan ook, het publiek kon verschillen, maar de boodschap was altijd hetzelfde.

[0:05:13] Als mens moet je je verantwoordelijkheid nemen.

[0:05:15] En dat deed Jan Terlouw.

[0:05:19] Verantwoordelijkheid maakt je leven zinvol, zei hij.

[0:05:23] Ik denk dat niemand echt gelukkig is als hij geen verantwoordelijkheid draagt.

[0:05:27] als hij niet minstens voor één ander mens iets wezenlijks betekent.

[0:05:30] Het hebben van plichten is een recht.

[0:05:35] Het zijn de woorden van een domineezoon, die het geloof weliswaar verloor, maar nooit de Calvinistische waarde van plichtsbezef, rentmeesterschap en verantwoordelijkheidsgevoel.

[0:05:46] Pragmatisch als hij was, wist hij dat je grote idealen alleen kunt verwezenlijken als je ze klein kunt maken.

[0:05:53] Behapbaar en realistisch.

[0:05:56] Als overtuigd democrat vond hij het een taak van de politiek om, zoals hij dat zelf zei, de machteloze burger minder machteloos te maken.

[0:06:05] En daar hoorde een eerlijk verhaal bij over wat de voren en nadelen van een besluit zijn.

[0:06:12] Je hebt nooit alleen gelijk, was zijn overtuiging.

[0:06:16] Je kunt ergens goed over nagedacht hebben, maar de ander geeft dat ook zozeer.

[0:06:22] Ook in zijn standpunt zit de waarheid.

[0:06:25] Je hebt dus altijd een stuk gelijk en een stuk ongelijk.

[0:06:29] Die genuanceerde blik was bij Jan Terlouw volkomen authentiek.

[0:06:34] Hij wikte en woog.

[0:06:36] Vandaar dat die typering, het redelijk alternatief, ook zo goed bij hem paste.

[0:06:41] Want ook al scoorde het politiek misschien beter als je het bij grote vergezichten hield, dat paste niet bij Jan Terlouw.

[0:06:49] En zijn achtergrond als natuurkundige kwam er daarbij goed van pas.

[0:06:53] Als wetenschapper ergde hij zich aan politici die besluiten namen zonder de gevolgen voor de lange termijn te overzien.

[0:07:00] Daarom was het goed als politiek zo inzichtelijk was dat iedereen kon meepraten.

[0:07:05] En wat Jan Terlouw betrof, kon je niet vroeg genoeg beginnen met mensen te betrekken.

[0:07:11] Via zijn boeken leerde hij jonge mensen over oude vragen.

[0:07:15] Over de dunne lijn tussen goed en kwaad.

[0:07:17] Over grote problemen op kleine schouders.

[0:07:20] En over de heldenmoed die dan nodig is.

[0:07:22] Maar ook dat hij vele vormen kent als je maar durft op te staan.

[0:07:27] Of zoals hij zelf zei, er zijn helden die draken verslaan en er zijn ook helden die hun verantwoordelijkheid nemen.

[0:07:35] Die doen wat ze moeten doen.

[0:07:37] Zo is de helden uit zijn boeken.

[0:07:40] Zo is Jan Tellouw zelf.

[0:07:42] Dat laat hij ons na.

[0:07:44] Namens het kabinet wens ik zijn familie veel kracht toe bij dit grote verlies.

[0:07:49] Wij herdenken Jan Terlouw met dankbaarheid en respect.

[0:07:54] Dank u wel.

[0:07:55] Dan verzoek ik u nu enkele ogenblikken stilte in acht te nemen ter nagedachtenis van Jan Terlouw.

[0:08:33] Dank u wel.

[0:08:35] U bent van harte welkom om de familie Condoleances aan te bieden in het ledenrestaurant.

[0:08:41] Ik schors daartoe enkele minuten.