Suriname

[0:00:00] Goedemiddag.

[0:00:01] Ik open dit notaoverleg van de Tweede Kamercommissie voor Buitenlandse Zaken.

[0:00:07] Het onderwerp is Suriname.

[0:00:08] Heel kort, maar krachtig.

[0:00:09] Suriname.

[0:00:10] Ik heet de minister uiteraard van harte welkom ook met zijn staf.

[0:00:15] Op dit moment zie ik van de kant van de Kamer vier woordvoerders, inclusief mijzelf aan het slot vijf woordvoerders.

[0:00:23] Ik stel voor dat we de spreektuiden volgen die, zoals die zijn genoemd, in de convocatie

[0:00:30] En ik zou het als volgt willen doen, dat als u bijvoorbeeld heeft staan bij uw fractie zes minuten eerste termijn, drie minuten tweede termijn, dat ik het graag ook aan u overlaat als u zegt nou ik wil maar vijf minuten in de eerste termijn en vier minuten in de tweede termijn, dan kunt u dat gewoon doen.

[0:00:47] Maar het kan ook andersom, dat u de eerste termijn wat langer wil, maar dan gaat het ten koste van de minuten van uw tweede termijn.

[0:00:52] De grevier gaat het allemaal bijhouden, getallen worden ook afgerond.

[0:00:56] En als u zich daar allemaal in kunt vinden, dan kunnen we op die manier aan de slag.

[0:01:01] En aan de slag betekent dat ik in eerste instantie, nadat ik nog heb gezegd dat ik in deze termijn vier interrupties per fractie wil toestaan, aan de slag is dan verder nu bij de eerste woordvoerder van de kant van de Kamer, de heer Paternotte van D66.

[0:01:16] Ga er gaan.

[0:01:17] Dank u wel.

[0:01:18] Vorige week had Suriname verkiezingen en inmiddels hebben ze nog voor de definitieve uitslag partijcongressen gehouden en een zes partijen coalitie gevormd.

[0:01:25] en ze weten wie de nieuwe regeringsleider wordt, Jennifer Simons.

[0:01:29] Wij hadden verkiezingen in 2023 en tot een half jaar daarna wist niemand wie Dick Schoof was.

[0:01:36] Simons wordt de Surinamers Tante Jenny genoemd, terwijl echt niemand het over ome Dick heeft.

[0:01:41] Laat maar weer zien dat Suriname misschien wel dezelfde taal heeft, maar dat sommige dingen toch net even anders gedaan worden daar.

[0:01:47] Is de minister bereid om bij zijn eerste bezoek aan Suriname te vragen hoe het komt dat ze zo snel coalities vormen?

[0:01:54] Voorzitter, over de verkiezingsuitslag hoeft het hier niet te hebben, want wij gaan niet over hoe Suriname stemt.

[0:02:00] De band tussen Nederland en Suriname is de afgelopen jaren hechter geworden, onder president Santokki en ministers zoals Krishna Mathura, en dat was heel goed, na de moeilijke periode Bouterse.

[0:02:10] Maar laat de geschiedenis niet de toekomst bepalen.

[0:02:13] Wat D66 betreft zetten we in op het verder verstevigen van die band.

[0:02:16] Want Suriname is al 50 jaar volledig onafhankelijk en dus echt buitenland, maar zal voor Nederland altijd bijzonder buitenland blijven.

[0:02:25] Dat zagen we bijvoorbeeld ook in coronatijd toen Nederland profiteerde van de Europese vaccininkoop en daarmee ook Suriname van vaccins kon voorzien.

[0:02:35] Volgens mij schelen de heer Paternotte en ik niet heel veel wat betreft het uitgangspunt.

[0:02:40] Het is inderdaad zo dat het volgens mij volgens de voorlopige uitslag NDP de grootste is.

[0:02:45] Dat heeft in het verleden geleid tot een verslechtering van de betrekkingen.

[0:02:49] Kan ik vanuit de woorden van D60 opmaken dat dat als de verkiezingsuitslag vastzat blijft en NDP de grootste is met de coalitie, dat wat de heer Paternotte betreft die vervlechting qua samenwerking ook onverminderd doorgaat.

[0:03:04] Ja, dat moet wat ons betreft wel de inzet zijn.

[0:03:08] We weten natuurlijk niet of dat vanuit de andere kant ook de inzet is, maar ik heb het idee dat Simons de laatste tijd ook één of twee keer Nederland heeft bezocht, waarschijnlijk ook wel met het idee dat als zij als president aan de slag kan, dat ze niet wil dat het op dezelfde manier gaat als onder Bouterssen, wat voor Nederland en voor Suriname natuurlijk een beroerde tijd was.

[0:03:29] Voorzitter, de nieuwe Surinaamse regering zal het land een nieuwe tijd inleiden met de te verwachte energiemiljardenopkomst.

[0:03:35] Buurland Guyana is daarmee het derde rijkste land van het westelijk halfrond geworden, na de VS en Canada.

[0:03:41] Suriname zou dat pad kunnen volgen.

[0:03:43] De waarschijnlijk volgende president zegt dat die inkomsten ten goede moeten komen aan zoveel mogelijk Surinamers.

[0:03:48] Het zijn beloften en beloften zullen altijd moeten blijken, maar ik denk dat wij met de Surinamers mogen hopen dat dat lukt.

[0:03:56] En wat D66 betreft zetten we er volop in om de banden aan te halen.

[0:03:59] Dat kan alleen als gelijkwaardige partners.

[0:04:02] Suriname een failed state noemen, wat de voorganger van deze minister zeven jaar terug deed, dat blijft wat dat betreft een historische blunder.

[0:04:10] Voorzitter, ik doe graag een aantal voorstellen voor hoe wij die band kunnen verdiepen.

[0:04:13] Allereerst voor de Surinamers zelf, door te tonen dat we ons voor Suriname willen inzetten.

[0:04:18] Want inwoners van Brazilië kunnen allemaal volledig visumvrij door Schengen reizen.

[0:04:23] In 2009 kwam Trinidad daarbij.

[0:04:25] En sinds 2022 mogen ook Guyanese dat.

[0:04:28] Surinamers niet.

[0:04:29] De oud-koloniën van Spanje, Portugal en zelfs het Verenigd Koninkrijk hebben visumvrij reizen.

[0:04:34] Bijna allemaal.

[0:04:35] Frans-Guyana hoort natuurlijk nog steeds bij Frankrijk.

[0:04:37] Alleen Surinamers worden anders behandeld.

[0:04:41] Laten we vandaag duidelijk maken met elkaar dat Nederland dit zo snel mogelijk wil rechtzetten en dat we ons daar binnen de EU hard voor maken.

[0:04:48] Kunnen we de eenmalige regeling verlengen voor Surinamers die als Nederlanders zijn geboren voor de onafhankelijkheid, maar die al lange tijd in Nederland wonen?

[0:04:57] Dan onderwijs, voorzitter.

[0:04:58] Surinaamse studenten betalen hier buiten Amsterdam torenhoge collegegeld, vaak minstens 7000 euro.

[0:05:03] Het gevolg is dat Surinamers vrijwel alleen nog in Amsterdam studeren, waar ze via de UVA of de HVA tegen wettelijk tarief terecht kunnen.

[0:05:10] Is de minister bereid om met hoge scholen en universiteiten te spreken over een landelijke regeling, zodat Surinamers overal tegen wettelijk collegegeld kunnen studeren?

[0:05:19] Aangezien het kabinet graag Nederlandstalige studenten wil aantrekken, lijkt me dit een no-brainer.

[0:05:26] Voorste Surinaamse studenten mogen nauwelijks werken naast hun studie vanwege de werkstellingsvergunning.

[0:05:30] Nu heeft Nederland in 2018 die verplichting afgeschaft voor Kroatische studenten, nog voordat het volgens de EU-regels hoefde.

[0:05:36] Dus mijn vraag is, zou Nederland voor Surinaamse studenten ook die stap kunnen zetten?

[0:05:41] Dan het Macandra-programma, want het belangrijkste samenwerkingsprogramma van nu is dat, met zo'n 52 projecten.

[0:05:47] Maar het beeld in Suriname is dat men er weinig van merkt.

[0:05:50] Heeft het programma beperkte impact of is Nederland slecht in het vermarkten?

[0:05:54] En wat zijn de belangrijkste resultaten die de minister kan noemen?

[0:05:57] Er loopt nu een evaluatie.

[0:05:59] Daar gaat de minister vast naar verwijzen en die ontvangen we ook graag snel.

[0:06:02] Maar wat leert de minister nu al voor toekomstige projecten?

[0:06:06] En dan moeten we even goed stilstaan bij de economie.

[0:06:09] Want Suriname leest het beeld dat Nederland druk is met politieke contacten, met stages voor geneeskundestudenten, het Macandra-programma, het slavernijverleden.

[0:06:16] dat het Amerikaanse, Canadese en vooral Chinese bedrijven zijn die zich werkelijk op de economische kansen storten.

[0:06:22] De Weidebosbrug, de bosjebrug over de Surinamerivier, werd een kwart eeuw geleden gebouwd door Ballas Nedam.

[0:06:28] Tweede maanden geleden opende een nieuwe brug over het Soudamarka-kanaal, gebouwd door de China Road and Bridge Corporation.

[0:06:34] De brug over de Korontijnrivier naar Guyana komt er straks met Chinese financiering.

[0:06:39] China is ook weer begonnen met bauxietwinning in Suriname, heeft een goudmijn overgenomen, is het binnenland aan het ontbossen, vervuilt rivieren en bedreigt inheemse gemeenschappen.

[0:06:48] Dit is voor Beijing natuurlijk allemaal winst.

[0:06:51] Geld verdienen en weer een land dat afhankelijk raakt van China.

[0:06:54] En we weten wat er gebeurt als de schulden te hoog oplopen, dan worden politieke tegenprestaties geëist.

[0:07:00] Nederland heeft Suriname iets te bieden.

[0:07:03] Want we kennen ons slavernijverleden en de uitbuiting die heeft plaatsgevonden.

[0:07:07] Maar Nederland heeft wereldwijd inmiddels natuurlijk een heel andere reputatie.

[0:07:11] Veel Surinamers maken zich ook ernstig zorgen over de enorme invloed van China en de schade die dat aanricht.

[0:07:17] Suriname zal met de verwachte olieinkomsten de komende jaren grote keuzes moeten maken.

[0:07:21] Is het kabinet bereid om economische samenwerking met Suriname tot prioriteit te maken en daarbij altijd in te zetten op gelijkwaardigheid?

[0:07:30] Dank voorzitter.

[0:07:32] Dank u wel meneer Prater-Nolte.

[0:07:33] Dan kunnen we door naar de heer Seder van de ChristenUnie.

[0:07:37] Dank u wel, voorzitter.

[0:07:38] Het woord Macandra betekent in het Surinamse tongo samen.

[0:07:42] Samen met de Surinamse minister van Buitenland Zaken heeft minister Veldkamp zich de afgelopen jaren, net als zijn voorgangers, ingezet voor het versterken van de banden tussen Nederland en Suriname.

[0:07:51] Onder het Macandra-programma is onder meer gewerkt aan versterking van de rechtsstaat, goed besturen en duurzame ontwikkeling.

[0:07:57] Allemaal belangrijke thema's gezien ook de grote financiële uitdagingen, maar ook de economische kansen waar Suriname momenteel voor staat.

[0:08:05] Voorzitter, ik was een aantal weken geleden in Suriname op familiebezoek en de verkiezingskoorts was hoog.

[0:08:10] Ook de vragen over hoe het zou moeten gaan met de economische verwachtingen ten aanzien van olie en gas in het vooruitzicht.

[0:08:16] Inmiddels zijn er verkiezingen geweest, NDP heeft gewonnen en de band is de afgelopen jaren onder VHP-Santokki hechter geworden.

[0:08:23] Maar de vraag is voorzitter, gaat dat hetzelfde blijven mocht NDP de grootste blijven?

[0:08:27] Ik zou ook een toezegging kunnen krijgen dat de band ook hechter zal blijven, dat er ook een stevigere samenwerking zal worden geëntameerd.

[0:08:40] Er zijn grote economische vooruitzichten, maar de mensen hebben het momenteel zwaar in Suriname.

[0:08:44] De hervormingen de afgelopen jaren,

[0:08:46] en begeleid tot forse prijsstijgingen en eerste levensbehoeften.

[0:08:51] Tegelijkertijd geeft de minister aan dat het Macandre-project afloopt en dat de ontwikkelingsrelatie met Suriname voormalig zal worden beëindigd.

[0:08:57] Ik weet dat er evaluatie volgt.

[0:08:59] Ik zou toch graag willen vragen of de minister, gezien de ontwikkelingen, het niet verstandig vindt om nu al duidelijkheid te geven dat het samenwerksprogramma of een passende opvolgingsprogramma sowieso van kracht blijft.

[0:09:11] Voorzitter, het is niet alleen belangrijk qua samenwerking, maar ook Nederland heeft een heel stevig geopolitiek belang.

[0:09:16] Suriname grenst immers aan het Caribisch deel van onze Koninkrijk.

[0:09:20] En op dit moment is China, de heer Paterlotte zei het al, grootschalig aanwezig en aan het investeren.

[0:09:24] Nederland heeft lopen slapen.

[0:09:27] En op dit moment is het ook verstandig daarom ook uit te spreken, niet alleen om morele en historische redenen, maar ook geopolitieke redenen om de banden met Suriname actief te onderhouden.

[0:09:37] Daarom wil ik ook de voorzitter, de minister vragen of hij zich daarvan bewust is, of hij kan aangeven wat de inbreng van China, misschien Rusland, maar ook andere statelijke actoren is in Suriname en hoe hij dat ook ziet in relatie tot de grenzen

[0:09:49] van ons koninkrijk, dat deze ontwikkelingen zich daarin ook plaatsvinden.

[0:09:54] Voorzitter, een relatie moet wel op wederzijdse samenwerking gebaseerd zijn.

[0:09:59] Suriname gaat over eigen beleid.

[0:10:01] Ik zou graag wel een toezegging willen dat als er een verzoek om hulp en bijstand komt, misschien als het gaat om verdere ontwikkeling, ook van natuurlijke hulpbronnen, waar Nederland misschien ook kennis en kunde heeft, dat er wel willen tegenover gestaan wordt, misschien ook wel verder dan hulp en bijstand van andere landen, juist ook om de economische redenen.

[0:10:17] Voordat ik er nog twee punten aan stippen, ik wil ook wat ruimte overlaten van moties.

[0:10:21] Allereerste, diasporabeleid.

[0:10:23] Voorzitter, er zijn vele mensen die in Nederland wonen met Surinaamse wortels, die kennis en kunde hebben en ook warme banden met familie in Suriname.

[0:10:32] Die actief diasporabeleid kan helpen, juist ook om de brug vanuit geopolitieke maar ook economische overwegingen

[0:10:39] een vorm te geven.

[0:10:40] Hoe kijkt de minister daarna om juist ook hen in te zetten die willen om die banden te versterken.

[0:10:46] Dan ook de vraag voor als het gaat om visa.

[0:10:49] De heer Paternod die gaf het al aan.

[0:10:50] Het is niet visumvrije reizen, terwijl buurlanden het wel kunnen.

[0:10:53] Ik vind het een grove schande voorzitter dat het nog niet geregeld is.

[0:10:56] Voorzitter, ik heb ook een persoonlijke nood.

[0:10:58] Vorige week had ik een begrafenis en wat je dan merkt is dat binnen een week een visum regelen vanuit Suriname gewoon feitelijk onmogelijk is.

[0:11:05] Dat betekent dat een ieder die in Nederland een begrafenis iemand komt te overlijden, dat nabestaanden vrijwel nooit de afgelopen jaren in staat zijn om een begrafenis bij te wonen.

[0:11:15] En voorzitter, u kunt zich voorstellen dat dat eigenlijk een situatie is die niet mag gebeuren.

[0:11:20] Kan de minister zich inzetten om hierop in ieder geval, zolang vis-en-vrij reis nog niet mogelijk is, hierop actief in te zetten?

[0:11:27] Ik overweeg ook een motie.

[0:11:29] Voorzitter, ik wil het hierbij laten, maar ik wil nog wat ruimte hebben voor wat moties.

[0:11:32] Dank u wel.

[0:11:33] Dank meneer Selig.

[0:11:34] Dan gaan we luisteren naar de inbreng van de heer Karrenman van NSC.

[0:11:38] Dank u wel, voorzitter.

[0:11:39] Voorzitter, op 25 mei vonden de verkiezingen in Suriname plaats.

[0:11:43] Hoewel de officiële uitslag nog op zich laat wachten, heeft de NDP onder leiding van mevrouw Simons enkele uren geleden een akkoord gesloten met een vijftal andere partijen.

[0:11:52] Alles wijst erop dat de NDP in juli voldoende stemmen zal hebben om mevrouw Simons tot president te laten verkiezen.

[0:11:59] Het feit dat de partij van voormalige Bouterse deze verkiezingen lijkt te hebben gewonnen roet bij vele vragen op, maar dit is de keuze van het Surinaamse volk.

[0:12:08] Juist daarom pleit ik voor een pragmatische en constructieve benadering van de nieuwe politieke realiteit in Suriname.

[0:12:16] Voorzitter Suriname staat ook voor een aantal grote uitdagingen.

[0:12:20] De slechte staat van de economie, structurele armoede en wantrouwen richting de overheid.

[0:12:25] Tegelijkertijd is het een land waarmee Nederland een gedeelde geschiedenis en een bijzondere band heeft.

[0:12:31] Ik hoor dat Suriname momenteel geen prioriteit is in het Nederlands buitenland beleid.

[0:12:36] Gezien de vele geopolitieke uitdagingen waarmee we te maken hebben, valt dat ergens te begrijpen.

[0:12:41] Maar realiseren we ons ook dat er in Nederland bijna evenveel mensen van Surinaamse afkomst wonen als er op 25 mei stemgerechtigd waren in Suriname.

[0:12:53] De relatie tussen Nederland en Suriname zijn intens en verweven via familiebanden, economische relaties en culturele uitwisselingen.

[0:13:03] Daarom stel ik voor om juist in deze geopolitieke veranderde wereld onze blik op Suriname te herzien.

[0:13:10] Niet alleen als een probleemgebied, maar ook als een kans.

[0:13:14] Voorzitter, zelfs met een NDP-regering aan het roer mogen we Suriname niet loslaten.

[0:13:19] Integendeel, er ligt voor Nederland een kans om te investeren in een stabiele relatie, gebaseerd op wederzijds belang.

[0:13:27] Want of wij het nu wel of niet willen, andere machten zullen zich de komende jaren in Suriname melden.

[0:13:34] Zeker in het licht van de opkomende olie-exploitatie.

[0:13:37] En die staten zullen niet per se de Nederlandse of de Europese belangen dienen.

[0:13:43] De komende jaren zijn dus cruciaal voor de relatie tussen Suriname, Nederland en de EU.

[0:13:48] In Nederland wonen veel Surinaamse Nederlanders die als geen ander kunnen bijdragen aan een duurzame en wederzijds voordelige relatie.

[0:13:56] Zij zijn bruggenbouwers, zowel cultureel als economisch.

[0:14:00] Laten we die kracht benutten.

[0:14:02] Een concreet voorstel.

[0:14:04] In dit kader is de visum liberalisatie voor Surinaamse burgers.

[0:14:07] Ik pleit ervoor dat Nederland zich binnen de EU hard maakt voor het versoepelen van de visumregels voor Surinamers.

[0:14:14] Mijn twee collega's deden het ook.

[0:14:15] Laten we daar echt kijken hoe we de Surinamers kunnen helpen om makkelijker tot een visum te komen.

[0:14:20] Dat betekent gericht onderhandelen, Suriname ondersteunen in dit proces en waar mogelijk als bondgenoot optreden.

[0:14:29] Voorzitter, een tweede belangrijke thema voor de komende jaren is de versterking van de democratie en de rechtsstaat in Suriname.

[0:14:36] Sinds 2001 draagt het Macandra project hieraan bij.

[0:14:40] Dit samenwerkingsprogramma tussen Nederland en Suriname ondersteunt goed bestuur, rechtsstaatsontwikkeling, publieke diensten en infrastructuur.

[0:14:50] Het huidige Macandra-programma loopt in 2025 af, maar het succes ervan biedt reden om dit instrument voor te zetten.

[0:14:58] Ik ben dan ook voornemens om een motie in te dienen voor onderzoek naar de verlenging van het programma, met een positieve evaluatie dit ondersteunt.

[0:15:06] Laten we nu handelen, want als wij nu niet op Suriname volken, zullen anderen dat doen.

[0:15:11] En dan kijken wij over een paar jaar terug met spijt dat we deze strategische kans hebben laten liggen.

[0:15:16] Dank u wel, voorzitter.

[0:15:19] Dank u, meneer Karman.

[0:15:20] Dan is nu het woord aan de heer Van Waardelen van de fractie DENK.

[0:15:23] Dank u wel, voorzitter.

[0:15:24] Nederland en Suriname zijn twee landen met een ontzettend diepe band met elkaar.

[0:15:30] We zijn verbonden door de vele Nederlanders in ons land die familie en vrienden in Suriname hebben.

[0:15:34] We zijn verbonden door onze gedeelde taal.

[0:15:37] En we zijn ook verbonden door ons gedeelde verleden.

[0:15:40] En dit verleden wordt helaas ontsierd door het ongekende leed wat de Surinaamse bevolking is aangedaan door Nederland ten tijde van de slavernij en het kolonialisme.

[0:15:51] En die verschrikkingen van de slavernij die hebben een doorwerking in het nu, in de vorm van achterstelling en in de vorm van institutioneel racisme.

[0:16:00] En wat DENK betreft komen herstelbetalingen van Nederland om hier aan recht te doen.

[0:16:06] Nederland en Nederlandse ondernemers hebben ontzettend veel geld verdiend omdat Suriname en de tot slaaf gemaakte

[0:16:13] als verdienmodel zijn ingezet.

[0:16:16] En dat de tot slaafgemaakte na de afschaffing van de slavernij tien jaar door moesten werken, terwijl de plantagehouders door Nederland gecompenseerd werden, dat is een schandvlek in ons verleden.

[0:16:28] Na de excuses moet er ook oprecht recht gedaan worden.

[0:16:32] Deelt de minister dat Nederland zich voor de langere termijn moet commenteren aan herstelbetalingen vanwege de slavernij?

[0:16:39] Deelt de minister dat de twee keer 33 miljoen euro die nu beschikbaar is gesteld voor maatschappelijke initiatieven en beleid in Suriname, na de excuses, dat dat bedrag onvoldoende is?

[0:16:50] Wat is de laatste stand van zaken hiervan?

[0:16:53] Welke initiatieven worden ontplooid?

[0:16:55] Wanneer zien we die tot uiting komen?

[0:16:57] En hoe wordt de echte betrokkenheid van de Surinaamse bevolking bij deze uitgaven geborgd?

[0:17:03] En hoe staat het met de oprichting van een dialoogplatform over het slavernijverleden

[0:17:07] met de Surinaamse regering.

[0:17:11] Daarnaast dient Nederland zich ervoor in te spannen om meer structurele samenwerking op gang te laten komen met Suriname.

[0:17:17] Kan de minister bevestigen na de verkiezingsuitslag dat de Nederlandse regering zich constructief en welwillend zal opstellen in de richting van Suriname in de onderlinge relaties?

[0:17:27] Dit jaar loopt het Macandra-programma ten einde.

[0:17:29] Wanneer kunnen we de evaluatie van dit programma tegemoet zien en wanneer zal de minister besluiten over de continuering?

[0:17:35] Ook loopt het Memorandum of Understanding af dat de onderwijsministers hebben gesloten.

[0:17:40] Is het de intentie van de Nederlandse regering om dit jaar ook tot een nieuwe samenwerkingsovereenkomst op onderwijsgebied te komen?

[0:17:47] Een van de grootste wensen van mensen die tussen Nederland en Suriname reizen is de mogelijkheid om visumvrij te kunnen reizen tussen Nederland en Suriname.

[0:17:55] Iets wat Nederland en Suriname eigenlijk al afspraken in de toescheidingsovereenkomst.

[0:17:59] En dit laat echt veel te lang op zich wachten.

[0:18:02] Wat is de laatste stand van zaken van de EU visumliberalisering voor Suriname en Europees Verband?

[0:18:07] Is er al concreet zicht op een voorstel van de Europese Commissie hiervoor?

[0:18:12] Hoe helpt Nederland hierbij?

[0:18:13] En gebruiken wij ook nationaal optimaal de mogelijkheden om uitsranderingen te maken op het visumbeleid voor Suriname?

[0:18:21] Een ander onderwerp dat reizigers tussen Suriname en Nederland raakt is de ticketprijzen.

[0:18:26] In de ervaring van ontzettend veel mensen zijn deze ticketprijzen heel erg hoog en mensen wijzen hiervoor op de gebrekkige concurrentie waarbinnen met name KLM een grote rol heeft.

[0:18:36] Herkent de minister dit beeld van de hoge ticketprijzen?

[0:18:40] ziet de minister ook dat tickets naar vergelijkbare bestemmingen vaak goedkoper zijn dan naar Suriname.

[0:18:45] Wat zijn hiervoor volgens de minister de redenen?

[0:18:48] Is de minister bereid om samen met de Surinaamse overheid te bespreken of er gezamenlijk gewerkt kan worden aan meer betaalbare ticketprijzen tussen Nederland en Suriname?

[0:18:58] Op dit punt overleg ik mijn motie.

[0:19:01] Dank u wel.

[0:19:02] En ik onderschrijf het punt van de hoge tickets.

[0:19:04] Ik heb het zelf persoonlijk ook meegemaakt.

[0:19:06] Stemmen ook, want ik denk, die dient hier geregeld motie over in, stemmen wij ook altijd als een van de weinige partijen, moet ik zeggen, ook altijd voor.

[0:19:14] Wat ik wel inmiddels begrepen heb, is dat er sprake is van een monopolie, of tenminste zo lijkt het, maar dat heeft echt wel te maken met vraag en aanbod.

[0:19:25] En dat het niet de overheden zijn, nog KLM, die dat bewust

[0:19:30] maar volgens mij wel echt een gevolg van dat er weinig toerisme uitgaat, waardoor er vaak ook lege vluchten terug moeten en dat er gewoon ook kostberekening te grond gaan ligt, waarbij de vraag is of nog de Surinaamse overheid of de Nederlandse overheid daar iets in kan doen.

[0:19:47] TUI heeft het geprobeerd, is volgens mij ook afgehaakt.

[0:19:50] Volgens mij kunnen we hun niet dwingen, vluchten of commerciële partijen, om op een niet rendabele vlucht te zitten.

[0:19:55] Dus ik voel me even af.

[0:19:57] Wat u nog meer zou willen zien, behalve de moties en de oproepen die u al gedaan hebt, die wij uiteraard steunen, want daar ben ik wel zoekende naar wat dan nu een vervolgstop zou moeten zijn.

[0:20:07] Ja, voorzitter, duidelijke vraag van de heer Seder.

[0:20:10] En ik dank de heer Seder ook voor zijn steun vanuit de ChristenUnie voor de moties die we op dit onderwerp indienen.

[0:20:15] Het klopt dat er verschillende gedachten gaan over de mogelijke oorzaken.

[0:20:18] Sommige mensen geven aan dat het te maken heeft van welke maatschappijen verleng je toestemming en het gebrek aan concurrentie.

[0:20:25] Andere mensen die leggen de oorzaken wat meer bij marktfactoren.

[0:20:29] Ons punt is dat het verstandig lijkt om goed te achterhalen in overleg met de Surinaamse regering wat mogelijke oorzaken zou kunnen zijn en of de gezamenlijke overheden wellicht een rol zouden kunnen hebben dan wel in overleg met maatschappijen om meer betaalbare ticketprijzen te bereiken.

[0:20:46] Dus dat betekent niet dat wij zeggen ga een vliegmaatschappij oprichten als Nederlandse Surinaamse overheid.

[0:20:52] Dat is volgens mij niemand zijn wens.

[0:20:54] Maar als er echt in het stelse oorzaken zitten, in de concessies die verleend worden of de toestemming die verleend wordt aan maatschappijen die concurrentie bemoeilijken en daardoor de prijzen onvoldoende betaalbaar zijn, dan is dat iets wat de beide overheden, denk ik, heel goed zouden kunnen oppakken.

[0:21:11] Dus daar zit eigenlijk mijn oproep op.

[0:21:13] Niet om overmatig als Nederlandse overheid in te grijpen in de markt, dat kan niet.

[0:21:17] We kunnen geen luchtvaartmaatschappij oprichten.

[0:21:19] We kunnen het wel bespreekbaar maken en kijken of we een andere rol kunnen hebben.

[0:21:24] Gaat u verder, meneer Van Dijk.

[0:21:25] Dank, voorzitter.

[0:21:27] Tot slot, de relatie tussen Nederland en Suriname wordt ook beïnvloed door twee uitwerkingen van ons gedeelde verleden waar ontzettend veel mensen mee te maken hebben.

[0:21:36] En dat is het feit dat heel veel Surinaams-Nederlandse ouderen een onvolledige AOW hebben, een AOW-gat, en het feit dat we veel mensen van Surinaamse komaf die in Nederland verblijven hebben, die staatsloos zijn.

[0:21:48] En Nederland heeft hier onlangs twee regelingen voor in het leven geroepen.

[0:21:52] En kan de minister een stand van zaken geven over deze twee regelingen?

[0:21:56] Met name kan hij ingaan op de vraag of het lukt om zoveel mogelijk mensen met deze regelingen te bereiken?

[0:22:02] En kan de minister ingaan op de vraag of de eisen bij deze regelingen, want dat is de zorg van ontzettend veel mensen op het gebied van het AOW-gat en staatsloosheid, dat die eisen eigenlijk zo streng geformuleerd zijn dat ontzettend veel mensen buiten de boot vallen?

[0:22:16] Zou de minister daarop in kunnen gaan?

[0:22:17] Dank, voorzitter.

[0:22:19] Dank, meneer Van Barne.

[0:22:19] Dan gaan we luisteren naar de heer Van den Burgh, VVD.

[0:22:22] Ja, voorzitter, kort vooraf.

[0:22:25] Ik zal op twee onderwerpen niet ingaan.

[0:22:28] Dat is de visum liberalisatie en de mail die wij vanochtend ook nog hebben gehad van mensen over eventuele uitbreiding van verblijfsegunningen.

[0:22:37] Beide heeft te maken met de vorige functie die ik heb bekleed.

[0:22:40] Dat zou niet netjes zijn richting mijn opvolger.

[0:22:44] Dat gezegd hebben de voorzitter, spreken wij niet zo vaak over Suriname.

[0:22:47] Dat betekent dat er sinds die tijd ook veel is gebeurd en de combinatie van drie dingen zijn natuurlijk belangrijk om onze relatie tot Suriname te herzien.

[0:22:56] Eén, het overlijden van Daisy Boutensen.

[0:22:59] Twee, de verkiezingen.

[0:23:01] En drie, ook al door de collega's allemaal genoemd, de dit weekend gevormde regering.

[0:23:06] En daar graag een reflectie op van de minister op al die driede punten en hoe die aan elkaar gelinkt zijn.

[0:23:13] Er is ook gesproken over de beëindiging van de ontwikkelingsrelatie in dit jaar en hoe gaan we daarmee om.

[0:23:22] De heer Paternotte heeft al iets gezegd, ook anderen overigens, maar de heer Paternotte begon ermee over de bijzondere relatie die we hebben met Suriname.

[0:23:29] een land uit velen is, maar net toch anders is het een andere.

[0:23:32] Dat in dit licht graag ook daar de reflectie op van de minister.

[0:23:37] Nu zien we ook dat in dit nieuwe kabinet in Suriname niet voor niets ook een bewindspersoon is gekomen die zich met name ook gaat bezighouden met de olieindustrie.

[0:23:45] Daar zijn, als het gaat om de inkomsten van Suriname, hoopgevende signalen over afgegeven.

[0:23:52] Wat mij verbaasde was het over kritische grondstoffen in uw stuk richting ons, sorry, niet in uw stuk, voorzitter, maar in het stuk van de minister, niets werd gezegd omdat kritische grondstoffen voor ons toch redelijk cruciaal zijn.

[0:24:03] En dan kun je niet alleen denken aan olie, maar ik denk ook eventjes aan bauxiet.

[0:24:07] In dat licht koppel ik daar meteen ook de vraag aan de minister, ook al gesteld door eerdere collega's, met bedenkt tot de Chinese invloed.

[0:24:14] Wij zien dat die aan het toenemen is en we moeten denk ik ook geopolitiek kijken naar een land als Suriname is ook daar de reactie op.

[0:24:21] We hebben pas geleden met de collega van de minister ook stilgestaan bij het slavernijverleden en met name het verhaal na de komma.

[0:24:30] Nou richt ze dat in eerste instantie natuurlijk op Nederland en de zes binnen het Koninkrijk horende eilanden in de Kariben.

[0:24:38] Maar als het gaat om het slavernijverleden dan speelt Suriname daar natuurlijk ook een rol in.

[0:24:43] Waarin ook deze minister dan aan de orde komt.

[0:24:46] Daar het hier gaat om een zelfstandig land in tegenstelling tot de drie landen die binnen het koninkrijk functioneren.

[0:24:52] Dus ook daar graag een reactie op van de minister.

[0:24:55] En tot slot.

[0:24:56] We hebben al jarenlang, ook in de moeilijke tijden rondom de relatie met Suriname als het gaat om D.C.

[0:25:04] Boutensen, hadden we toch een goede relatie op het griep van de samenwerking met betekenis tot defensie, onze inzet daarvan, de special forces, ook als het gaat om jungle training en dat soort zaken meer.

[0:25:15] Hoe kijkt de minister daarnaar in het licht zowel van het feit dat we nu een nieuwe regering hebben toekomstgericht kunnen kijken, maar ook gezien de uitbreiding van defensie en alle dingen die daar rondom spelen?

[0:25:26] Dank u wel, meneer Van den Burg.

[0:25:30] Er is een vraag voor u van de heer Van Barne.

[0:25:34] Ja, voorzitter.

[0:25:35] Als het gaat om het slavernijverleden, goed dat de heer Van den Burg dat in zijn inbreng inbrengt.

[0:25:42] Moet ik de positie van de VVD dan zo begrijpen, de inbreng van de heer Van den Burgh beluisterende, dat de huidige inspanningen van de Nederlandse regering en de 2 x 33 miljoen euro die daarmee gemoeid is, dat dat in ieder geval beleid is waarvan de VVD zegt dat moet uitgevoerd en gecontinueerd worden om op die manier namens het ministerie van Buitenlandse Zaken op die manier een stap te zetten

[0:26:08] en recht te doen.

[0:26:09] Mijn fractie vindt dat dat meer moet.

[0:26:11] Maar dat even naar buiten.

[0:26:13] Dat dat steun van de fractie van de BVD krijgt.

[0:26:17] Zo ver zijn we nog niet, let op de woordkeuze die ik daarbij gebruik, waarbij ik gezien de woorden van de heer Paternotte, ondersteund ook door de heer Seder, zie dat wij een andere relatie hebben met Suriname dan we hebben met andere landen.

[0:26:33] Maar we moeten dit wel ook in het bredere verhaal zien waarbij ik een

[0:26:38] punt vindt wat daarin ook een rol speelt.

[0:26:39] Los van onze geschiedenis is de geopolitieke positie van Suriname zowel in Zuid-Amerika als ook, wat ik net heb gezegd, in de vragende zin met betekening tot de Chinese investeringen die daar plaatsvinden, hetgeen ook kan betekenen dat je daar als Europa iets tegenover moet stellen.

[0:27:00] Meneer Van Beilen.

[0:27:02] Ja, voorzitter, om gewoon even helder te krijgen, zover zijn we nog niet.

[0:27:08] Waar moet het dan voor de heer Van den Burg en voor de VVD vanaf hangen dat de VVD kan zeggen wij steunen die inzet op het recht doen aan het slavernijverleden?

[0:27:23] We moeten sowieso kijken hoe we de middelen die in de begroting zijn opgenomen van buitenlandse zaken, buitenlandse handel en ontwikkelingssamenwerking, hoe die zo goed mogelijk kunnen worden ingezet, zo efficiënt mogelijk kunnen worden ingezet.

[0:27:35] Daarnaast moeten we datzelfde doen als het gaat om de inzet van de middelen die wij willen inzetten in het kader van het slavernijverleden, waarbij ik een uitdrukkelijk onderscheid maak tussen

[0:27:47] Europees Nederland en Caribische Nederland en de drie landen binnen het Koninkrijk en Suriname, omdat je als het gaat over Suriname in een onderhandeling komt met een regering die geheel gelijkwaardig is aan de Nederlandse regering.

[0:28:08] Hetgeen bij de Besseilanden als het gaat, sowieso niet het geval is.

[0:28:12] En als het gaat om de Caribische landen binnen het Koninkrijk,

[0:28:18] zijn zij binnen het koninkrijk gelijkwaardig, maar in de internationale geopolitieke situatie zijn wij op sommige punten daarin de hoede, dus net wat anders dan andere landen.

[0:28:30] De heer Paternoten, u had ook een vraag?

[0:28:33] Ja, klopt, voorzitter.

[0:28:35] Als je naar Suriname kijkt in verhouding met Europa, dan speelt het vis-en-vrij reis een belangrijke rol.

[0:28:40] Dan zie je dat buurland Guyana, dat Guyanese hier naartoe kunnen, vis-en-vrij sinds 2022.

[0:28:44] Ik weet niet of de heer Van den Burgh was in die jebbezetraad waar dat besloten was die toen Nederland vertegenwoordigde, maar het zal in ieder geval een Nederlands kabinetslid zijn geweest toen.

[0:28:53] Trinidad en Tobago al sinds 2009 en Brazilië al veel langer, dus eigenlijk de kolonies van bijna alle, de oud-kolonies van bijna alle Europese landen visa en vrije reizen, Suriname niet.

[0:29:01] En dat steekt daar natuurlijk echt.

[0:29:03] Heeft de heer Van den Burgh enig idee van dit is nou een goed argument waarom voor Suriname dat visa en vrije reizen niet geldt?

[0:29:10] Ik opende mijn bijdrage, voorzitter, met de mededeling dat ik over twee onderwerpen niet het woord hier zou voeren.

[0:29:16] De ene was het visum vrij reizen vanwege mijn vorige positie en de andere betrof een mail die we vanochtend hebben gehad aangaande de tienjaars discussie betreffende Surinamers.

[0:29:29] Dus het spijt me dat de heer Paternotte hier een interruptie in opoffert, maar ik vind het niet netjes om hier als oud-bewindspersoon op dit dossier een mening over te ventileren in deze commissie.

[0:29:41] Ik kan me daar ergens wel iets bij voorstellen en tegelijkertijd denk ik dat iedereen het ook wil weten.

[0:29:48] Wat vindt de VVD?

[0:29:48] Is het dan een idee dat we... Ik bedoel, ik heb zelf al eens met een collega, de heer Sneller toen over luchtvaart, dat we samen een debat deden.

[0:29:57] De VVD heeft op dit moment niet zoveel zetels als de PVV, waar ik dit punt wel eens over maak, maar u heeft toch nog 23 collega's.

[0:30:04] Ik weet dat er eentje in een overleg in ieder geval nu zit, maar laten we zeggen, dan zijn er nog 22 over.

[0:30:08] dat een van hem misschien daar dan straks nog iets over kan zeggen, want dan kunnen we in de tweede termijn die vraag misschien alsnog stellen.

[0:30:15] Met alle respect dus voor de positie van de heer Van den Burg.

[0:30:17] De heer Van den Burg.

[0:30:18] Ja, ik vrees voor de heer Pattenotter en eventueel voor anderen dat u het vandaag alleen met mij moet doen.

[0:30:23] Maar uiteraard zult u van de VVD het standpunt ook gaan vernemen, maar ik moet hier niet het woord over voeren.

[0:30:29] Ik vind dat dat niet niks is richting mijn opvolstering.

[0:30:38] Dan kunnen we luisteren naar eventueel een vraag van mevrouw Piri.

[0:30:42] Dank u wel, voorzitter.

[0:30:44] Ik zal niet op de inhoud dan vragen, maar wel uiteindelijk wat de VVD gaat doen.

[0:30:50] Want nog voor de verkiezingen hadden wij hier een meerderheid, dat was zonder de VVD, zonder de PVV, zonder de BBB en NSC bestond nog niet, om het kabinet te vragen alles eraan te doen om ervoor te zorgen dat vis-en-vrij reizen mogelijk wordt.

[0:31:07] Nou zijn na de verkiezingen stemverhoudingen

[0:31:09] hier verandert.

[0:31:10] En één vraag die ook leeft onder de Surinaamse gemeenschap is zo'n aangenomen motie, kan die nu misschien, ook al heeft de VVD toen de tijd tegen gestemd, kan die nu nog rekenen hier op een meerderheid?

[0:31:21] Dus kan ik dan de heer Van den Burghe daarna vragen, vindt de VVD nog steeds dat aangenomen moties die wellicht voor de verkiezingen, de Nederlandse verkiezingen zijn aangenomen, nog steeds een opdracht zijn voor deze minister of geldt dat niet meer?

[0:31:37] Voorzitter, als democraat vind ik dat moties die aangenomen zijn in de Tweede Kamer, ook als daar een partij heeft tegengestemd, in beginsel moeten worden uitgevoerd, tenzij het kabinet goede redenen heeft om dat niet te doen en daarover dan rapporteert.

[0:31:50] Daar is ook een speciale procedure voor waardoor wij dat dan ook...

[0:31:55] In vorige kabinetten was daar ook een procedure voor, waarbij bewindslieden dat dan inbrachten in de ministerraad en dan vervolgens terugkoppelden aan de Tweede Kamer.

[0:32:03] Dus daar is, als het gaat om moties in algemeenheid, niets aan veranderd.

[0:32:07] Of ons standpunt is veranderd aangaande hoe we toen gestemd hebben, mevrouw Pier heeft gelijk, toen waren we daar niet voor.

[0:32:14] Dat is een punt wat wij moeten bespreken in de fractie en waar ik u nu nog geen mededeling over kan doen.

[0:32:19] Nog even los van wat ik net heb gezegd tegen de heer Paternotte,

[0:32:22] wat voor de heer Paternotte geldt, moet uiteraard ook voor mevrouw Pirie gelden.

[0:32:26] U bent me alle twee even lief.

[0:32:29] Mevrouw Pirie, nog een vervolgopmerking of vraag?

[0:32:31] Ja, zeker.

[0:32:32] Als u dat toestaat, voorzitter, dan laat ik het dan positief duiden.

[0:32:37] Dan hoeven we in ieder geval niet een nieuwe motie in te dienen om het kabinet dat weer te vragen.

[0:32:41] Op het moment dat er ook geen motie de andere kant op wordt ingediend, gesteund door VVD, is dit nog gewoon eigenlijk nog steeds de oproep vanuit de Tweede Kamer.

[0:32:49] Dus dat zie ik als iets positiefs, voorzitter.

[0:32:51] Gaat u van wal met uw inbreng, mevrouw Piri?

[0:32:54] Voorzitter, het is goed dat we na vier jaar als Commissie Buitenlands Zaken weer spreken over Suriname.

[0:32:59] We delen geschiedenis, een heden en een toekomst.

[0:33:02] En bij respect voor deze hechte banden hoort betrokkenheid ook vanuit het Nederlands parlement.

[0:33:08] Als Kamerlid heb ik de afgelopen jaren twee keer een werkbezoek mogen brengen aan het land.

[0:33:12] Eén keer met de Commissie Binnenlandse Zaken over het slavernijverleden en vorig jaar met collega's hier van de Commissie Buitenlandse Zaken.

[0:33:20] Dit notenoverleg komt op een bijzonder moment.

[0:33:25] Bijna 50 jaar na de onafhankelijkheid, na zo'n 300 jaar van Nederlandse koloniale overheersing, een maand voor Ketikoti, een ruime week na de verkiezingen in Suriname en enkele dagen nadat zes partijen intensieverklaring voor een nieuwe coalitie

[0:33:40] al hebben getekend.

[0:33:41] U snapt, ik had deze spreektekst gisteren geschreven.

[0:33:46] We volgen de coalitievorming nauwgezet en vragen ook de minister om de Kamer te blijven informeren over de Nederlandse betrekkingen met de nieuwe Surinaamse regering en voor welke prioriteiten beide regeringen voor die betrekkingen de komende paar jaar kiezen.

[0:34:01] Een aantal concrete punten over die bilaterale samenwerking.

[0:34:05] De afgelopen jaren was er een intensivering van de banden tussen de twee landen.

[0:34:08] Dit kwam onder andere tot uiting in het Macandra programma wat met name kennisoverdracht betrof op verschillende terreinen.

[0:34:15] Het programma loopt dit jaar af en mijn vraag aan de minister is of er in principe bereidheid is bij het kabinet om het programma voort te zetten en de nodige middelen daarvoor ook beschikbaar zijn of dat daar nieuwe besluiten voor moeten worden genomen.

[0:34:30] Dan de visumproblematiek, dat nog steeds niet is opgelost.

[0:34:34] Samen met vele andere collega's vragen we al langer voor een visumvrijstelling voor Suriname.

[0:34:40] De EU heeft visumvrijstellingen afgegeven voor 61 landen, waaronder voor 8 van de 12 Zuid-Amerikaanse landen.

[0:34:47] Tot nu toe ziet de Europese Commissie dat Suriname niet aan de juiste voorwaarden voldoet.

[0:34:52] In 2023 nam de Kamer een motie van mij aan die het kabinet verzocht om zich in Europa extra in te spannen om vis-en-vrij reis voor Surinamers mogelijk te maken.

[0:35:01] Welke stappen heeft deze minister sinds zijn aantreden daartoe gezet?

[0:35:06] En kan de minister aangeven welke concrete stappen Suriname nog moet zetten?

[0:35:11] Als wij weten wat de blokkades zijn, dan kunnen we daar namelijk eventueel ook bij helpen.

[0:35:16] Eerder heeft de Tweede Kamer geld vrijgemaakt om Suriname ondersteuning te bieden bij het wegwerken van de blokkades.

[0:35:22] Levert de minister deze ondersteuning nog steeds en zonee is hij bereid om dat te heroverwegen.

[0:35:28] In de tussentijd zijn Surinamers nog steeds afhankelijk van visumaanvragen.

[0:35:33] We weten al jarenlang hoe dat werkt.

[0:35:35] Visumaanvragen duren veel te lang.

[0:35:37] Samen met collega Seder trok ik in 2022 al aan de bel met een uitgebreid onderzoek een zwart boek over de trage afhandeling van visumaanvragen met soms zelfs het missen van het afscheid van dierbaren als gevolg.

[0:35:50] De heer Seder gaf net ook weer een persoonlijk voorbeeld

[0:35:54] van heel recent.

[0:35:56] Ik vraag de minister daarom welke stappen het ministerie sindsdien heeft genomen om de afhandeling van aanvragen uit Suriname te versnellen en of dit inmiddels al tot kortere eerlijke en menswaardige procedures heeft geleid.

[0:36:09] Voorzitter, ook heb ik een vraag over de samenwerking op het gebied van defensie en drugsbestrijding.

[0:36:14] Toen wij op bezoek waren in Paramaribo zijn we hartelijk ontvangen door de toenmalige minister van Defensie.

[0:36:20] De internationale drugshandel via Brazilië naar Suriname en van daaruit verder naar de rest van de wereld is een groot probleem, ook voor de veiligheid van Surinamers.

[0:36:30] Met zoveel bos is het voor een kleine krijgsmacht bijna onmogelijk om serieus aan drugsbestrijding te doen in de binnenlanden van Suriname.

[0:36:38] Met zijn interesse is aan de kant van de nieuwe Surinaamse regering is het kabinet bereid om te kijken naar een intensivering van militaire operaties, ook om drugsmokkel tegen te gaan.

[0:36:49] De heer, ja hij heet nog steeds Van den Burgh, die had het al over de jungle trainingen, dat stond ook vermeld in de brief, maar hij stond hier op dit specifiek thema niks gemeld, dus vandaar de vraag aan de minister.

[0:37:01] En tot slot,

[0:37:02] Een van de belangrijkste thema's op de politieke agenda in Suriname is natuurlijk de oliewinning die vanaf 2028...

[0:37:10] miljarden in het laadje zal gaan brengen.

[0:37:12] En zoals onder andere de Volkskrant eerder berichtte, bestaat het risico op de Hollandse ziekte die wij naar de ontdekking van Groningen gas ondervonden.

[0:37:20] Hogere grondstoffenexport kan leiden tot een minder concurrerende economie, waardoor andere sectoren uit het veld worden geprijsd.

[0:37:28] Is de minister bijvoorbeeld in het kader van het Macanda programma bereid hierover met Surinaamse autoriteiten in gesprek te gaan?

[0:37:35] Kunnen we als Nederland de betrekking met andere sectoren in Suriname verstevigen om de effecten van de mogelijke Hollandse ziekte te mitigeren?

[0:37:45] En werkt Nederland bijvoorbeeld samen met Suriname in het kader van goed beheer en bestuur bij de winning van delfstoffen in het kader van de Extractive Industries Transparency Initiative?

[0:37:55] Dank u wel.

[0:37:57] Dank u wel, mevrouw Piri.

[0:37:59] Dan kijk ik of de heer Paternotte bereikt is om de voorzitter samen over te nemen, zodat ik mij inbreng namens de PVV kan doen.

[0:38:05] Vanzelfsprekend.

[0:38:06] Dan geef ik direct het woord aan de heer De Roon en hij spreekt namens de fractie van de PVV.

[0:38:12] Voorzitter, na ongeveer 4,5 jaar houdt deze commissie weer eens een nota-overleg Suriname.

[0:38:17] Daar zit best een lange tijd tussen.

[0:38:19] En ik heb eens even gekeken naar de plaats van Suriname op een tweetal internationale rankings.

[0:38:25] Het eerste is de Corruption Perception Index van Transparency International.

[0:38:30] In 2017 stond Suriname op plaats 77.

[0:38:34] In 2024 op plaats 88.

[0:38:38] Dus 11 plaatsen gezakt.

[0:38:41] Hoe hoger het getal, hoe corrupter je bent.

[0:38:43] Althans in de percepties.

[0:38:45] Ten tweede, de Fragile States Index van de DenkTank Fund for Peace in samenwerking met de tijdschrift Foreign Policy.

[0:38:53] In 2018 stond Suriname op plaats 114, in 2024 op plaats 113, één plaatsje gezakt.

[0:39:02] Maar daar werkt het nou juist andersom, want daar geldt hoe lager het getal, hoe fragieler het land is.

[0:39:08] Als ik dat nou volledig samenvat, zonder daar een drama van te maken, dan moet ik toch wel constateren dat in ongeveer zes aan zeven jaar geen verbetering van wat betreft de Corruption Perception Index en ook geen verbetering

[0:39:22] als fragile state kan worden geconstateerd.

[0:39:26] Wel was er sinds 2020 een aanmerkelijke verbetering van de ratio van de overheidsschuld ten opzichte van het bruto binnenlands product.

[0:39:34] Dat heeft Suriname onder president Santokki duidelijk resultaat geboekt.

[0:39:39] De Surinaamse minister van Financiën verklaart dat in zijn jaarplan 2025 door een afname van de schuld en een stijging van het bruto binnenlands product.

[0:39:49] Minister Blok wees in dat eerdere nota-overleg in 2021 op de enorme economische opgave en de enorme schuldpositie van Suriname.

[0:39:58] Jammer dat de minister van Buitenlandse Zaken in zijn brief van 14 februari jongsleden niet vermeld dat de totale uitstaande Surinaamse schuld, uitgedrukt in Amerikaanse dollars, aan het buitenland in de periode 2020 tot 2024 opliep van

[0:40:16] bijna 2,1 miljard naar ruim 2,6 miljard Amerikaanse dollars.

[0:40:22] En dat ook niet wordt vermeld dat er van de Surinaamse schuld aan China maar liefst 543 miljoen Amerikaanse dollars bedraagt.

[0:40:32] Dan rijst wel de vraag, voorzitter, of er sprake kan zijn van de bekende Chinese debt trap, de schuldenvaldiplomatie.

[0:40:41] De vorm van diplomatie die het mogelijk maakt om als schulden, als de schuldenaar niet betaalt, allerlei vergaande eisen te stellen.

[0:40:47] En hoe het verschillende Suriname daarmee om zal gaan, dat hangt uiteraard af van de nieuwe regering onder leiding van de NDP.

[0:40:55] In ieder geval was het geen wonder dat president Santokki, toen hij op 6 mei vorig jaar een delegatie van de Tweede Kamer Commissie Buitenlandse Zaken in Suriname ontving, zei dat een herschrikking van de schulden van Suriname, waaronder die bij China,

[0:41:09] op zijn prioriteitenlijst stond.

[0:41:12] En dan is mijn vraag aan de minister of hij kan zeggen wat daarvan is terechtgekomen.

[0:41:16] Er zit daar enig schot in.

[0:41:18] Het enige wat ik heb kunnen constateren is dat in het genoemde Surinaamse jaarplan van oktober 2024 wel wordt gemeld dat met één bank gesprekken zijn gevoerd, maar dat er nog helemaal geen officiële finale goedkeuring door de Chinese overheid was gegeven.

[0:41:33] Met andere woorden,

[0:41:35] Tot in ieder geval oktober 2024 was er dus niets veranderd, zeker niet verbeterd, in de Surinaamse schuldpositie ten opzichte van China.

[0:41:43] Misschien dat de minister wat weet wat er daarna nog is gebeurd, maar dat hoor ik dan graag.

[0:41:48] En trouwens die schuldoverenkomst met China, die is ook helemaal niet openbaar.

[0:41:52] Dat kreeg dezelfde Kamerdelegatie ook te horen van de Vereniging van de Surinaamse Economisten.

[0:41:57] Dat is ook een kwestieuze situatie, dat zo'n hele overenkomst totaal een geheim is.

[0:42:03] De enige substantiële schuldherschikking die wel is gerealiseerd betreft de Amerikaanse dollarschuld van 912 miljoen naar 660 miljoen euro.

[0:42:13] De lopentijd van die schuld is vanaf 2023 vastgesteld op tien jaren.

[0:42:17] Er zit ook nog weer een grace periode in, want telkens drie jaren, dus dat is allemaal heel gunstig.

[0:42:23] De eerste aflossing moet pas 2027 plaatsvinden, dus onder het NDP-bewind.

[0:42:28] En hoe die daarmee om zullen gaan, dat zullen we moeten afwachten.

[0:42:32] Inmiddels is er een coörditie onder leiding van de NDP gevormd en de ministeries zijn al verdeeld.

[0:42:36] Iets van een coörditieakkoord heb ik trouwens nog niet gezien.

[0:42:38] Misschien de minister wel, dan hoor ik het graag.

[0:42:41] Onbekend is in ieder geval hoe de nieuwe regering om zal gaan met de schulden.

[0:42:46] In de verkiezingen heeft men zich rijk gerekend met de te verwachten olieinkomsten, maar die gaan pas stromen op z'n vroegst in 2028.

[0:42:54] En de nieuwe regering ontkomt er ook niet aan, denk ik, om de beloften aan de kiezers geel of ten dele waar te maken in die periode,

[0:43:02] 2025 tot 2028.

[0:43:04] Ik kan me niet voorstellen dat ze nu zeggen jullie moeten nog drie jaar wachten voordat we onze royale beloften aan jullie gaan nakomen.

[0:43:12] Dus dan is de vraag, en die stel ik hier gewoon maar op tafel, hoe wordt die periode tot 2028 voor wat betreft die zogenaamde schuldenlast nu eigenlijk overbrugt?

[0:43:23] Kan Suriname bijvoorbeeld daarover een akkoord sluiten, vraag ik de minister, met de crediteuren

[0:43:27] onder verbanding van de toekomstige olieinkomsten, of een deel daarvan.

[0:43:31] Acht de minister dat in theorie denkbaar.

[0:43:35] In ieder geval is de PVV niet van plan om de NDP-regering nu te helpen bij de overbrugging van de periode totdat de oliegelden gaan stromen.

[0:43:43] Hoe denkt de minister daarover?

[0:43:44] Zou hij wel hulp aan de NDP-regering willen overwegen?

[0:43:49] Dat zogenaamde Macandra-paragrama, wat al ter sprake kwam, voor de overdracht van kennis tussen Nederlandse en Surinaamse overheid, loopt dit jaar af.

[0:43:57] Wanneer kunnen we de toegezegde evaluatie door het IOB verwachten?

[0:44:02] In de opzomming in de brief van de minister van Samenwerkingsprojecten op beleidsterreinen zoals justitie, defensie, volksgezondheid, personenverkeer, internationaal cultuurbeleid en onderwijs ontbreekt volledig wat dat allemaal concreet meetbaar heeft opgeleverd.

[0:44:16] Wat zijn nou eigenlijk de tastbare resultaten daarvan?

[0:44:19] De PVV wil in ieder geval dat Suriname nu op eigen benen moet kunnen staan op die terreinen.

[0:44:25] zonder dat het de Nederlandse belastingbetaler geld kost.

[0:44:28] Ik aarzel nog over de samenwerking op het gebied van grensoverschrijdende criminaliteit tussen Suriname en Nederland.

[0:44:35] Kan de minister daar duidelijk maken wat dat nou de afgelopen jaren tastbaar heeft opgeleverd voor Nederland?

[0:44:42] Voorzitter, in de 45 jaren tot aan het jaar 2020 is in Suriname vooral publiek geld verdampt in corruptie en in consumptieve bestedingen.

[0:44:52] De door de regeringen in die tijd veroorzaakte dramatische geldontwaarding had als resultaat dat de gewone bevolking het heel moeilijk bleef houden al die jaren.

[0:45:01] Nu lijkt er dus een reddingsboei te zijn in de vorm van die oliegelden met ingang van 2028.

[0:45:07] En of daar nou verstandig mee zal worden omgegaan, dat is op dit moment voor ons, maar in ieder geval voor mij, een heel groot vraagteken.

[0:45:15] Suriname heeft geen geldprobleem, maar een leidenschapsprobleem, was de kop in het Financieel Dagblad

[0:45:21] boven een interview met de Surinaamse IMF-adviseur Karel Eckhorst.

[0:45:27] Mede dankzij hem is trouwens de strenge sanering van de Surinaamse overheidsfinanciën in de afgelopen jaren tot stand gekomen.

[0:45:34] Maar hoe gaat het nu verder?

[0:45:36] De lijsttrekker van de NDP, mevrouw Simons, die dus de beoogd president is, heeft de reputatie om een verstandig persoon te zijn en dat ze stevig in haar schoenen staat en zich niet gek laat maken.

[0:45:46] In de NRC werd zij omschreven als een serieuze intellectueel

[0:45:50] die zich wil losmaken van de erfenis van Bouterssen.

[0:45:53] Kendelijk is haar in het koalitieakkoord, zoals gericht de Post van Suriname, presidentschap toebedacht.

[0:45:59] Wij kunnen haar natuurlijk veel sterkte toewensen in het temmen van die hardcore Boutisten, zoals ze worden genoemd, en bij de verwijdering van de corrupte Rotte Appels, want dat zal allebei onder controle moeten komen.

[0:46:11] En een ander vraagstuk dat op haar bord zal liggen is hoe om te gaan met de steeds verdergaande Chinees bemoeienis met Suriname.

[0:46:19] De heer Paternotte heeft dat eigenlijk al geduid.

[0:46:22] Ik zal dat niet allemaal weer gaan opzommen.

[0:46:25] Maar daaruit is wel duidelijk dat China ijverig aan zijn positie in Suriname voortbouwt en dat ook een afhankelijkheidspositie voor Suriname zou kunnen impliceren.

[0:46:37] Iets waar ook de VS met argensogen naar kijkt, want het is natuurlijk niet voor niets dat minister Rubio onlangs voor een bliksembezoek in Suriname opdook en waarschuwde tegen Chinese invloeden.

[0:46:47] En mogelijk kunnen ook Amerikaanse investeerders in Suriname een rol spelen bij voorbeeld van de ontwikkeling van de LNG-productie, want dat is het volgende project wat aanstaande is.

[0:46:58] En het is natuurlijk aan de Surinaamse regering om te bepalen in welke mate zij met welke investeerders aan de slag wil gaan.

[0:47:03] De wereld kijkt er toe.

[0:47:05] Tot slot heb ik nog drie vragen, voorzitter.

[0:47:08] Ten eerste, de Surinaamse staatsoliemaatschappij heeft 1,6 miljard dollar geleend bij 18 financiële instellingen.

[0:47:16] Dat is een recente lening.

[0:47:18] waaronder ook een hele grote Nederlandse bank.

[0:47:21] Meer kon ik er niet over vinden, maar misschien weet de minister wel welke grote Nederlandse bank dat is.

[0:47:27] En met dat geld wil Staatsolie zich voor 20% inkomen bij het Frans-Amerikaanse consortium dat het huidige olieveld gaat exploiteren.

[0:47:35] Dan zouden de Surinaamse inkomsten uit dat olieveld niet, zoals de bedragen zo van nu van 16 tot 19 miljard, maar zelfs van 16 tot 26 miljard kunnen zijn.

[0:47:45] Is het, vraag ik de minister, bekend of dat inkopen in dat consortium nu al rond is?

[0:47:51] Ten tweede, in maart jongsleden zijn een officier van justitie en het hoofd van het Surinaamse Arrestatieteam op non-actief gesteld vanwege mogelijke betrokkenheid bij een groot cocaïnetransport.

[0:48:02] Die twee zijn overigens, las ik, partners van elkaar.

[0:48:06] Kan de minister ons vertellen of er nadiende ontwikkelingen zijn geweest in deze affaire en of die twee nog op non-actief staan of zelfs in een strafrechtelijke vervolging zijn betrokken?

[0:48:16] En de derde vraag is de volgende.

[0:48:18] Er zijn veel onzekerheden en allerlei nieuwe belangrijke ontwikkelingen mogelijk in Suriname in de komende jaren.

[0:48:25] Kan de minister voortaan bijvoorbeeld een periodieke review, misschien jaarlijks, over al die aangelegenheden aan de Kamer toe toekomen, zodat we niet pas over 4 of 4,5 jaar opnieuw met elkaar aan tafel zitten om te constateren wat er dan goed en misschien ook niet goed is gegaan.

[0:48:41] Ik ben van mening zelf dat we als Kamer niet moeten wachten tot een volgende notaoverleg over vier of vijf jaar.

[0:48:48] Tot zover, voorzitter.

[0:48:51] Dank u wel.

[0:48:52] Nu is het van de elf minuten nog 24 seconden over om moties in te dienen in de tweede termijn, dus dat gaat goedkomen.

[0:48:57] Dan geef ik het woord aan de heer Seder voor een interruptie.

[0:49:02] Heeft er nog twee?

[0:49:04] Dank u wel.

[0:49:05] Dank ook voor het uitvoerige betogen van de PVV ten aanzien van de tsunami.

[0:49:08] Dank dat u daar ook al uw huiswerk voor gedaan heeft.

[0:49:11] Ik heb twee vragen.

[0:49:12] De allereerste is, de PVV is de grootste partij en ik merk en ik proef dat de PVV terughoudendheid hanteert ten aanzien van de nieuwe regering.

[0:49:20] Ook de vraag of er qua goed bestuur goede stappen gezet kunnen worden.

[0:49:24] maar ook het gevaar ziet van statelijke actoren zoals China, die daarin invloed toenemen.

[0:49:30] En ik proef daar een dubbeling in, dat aan de ene kant het PVV dat herkent, tegelijkertijd ook weinig stappen, meen ik, wensen zetten om in ieder geval te voorkomen dat niet China, maar Nederland of in ieder geval Europa tsunami veel meer in de invloedsfeer betrekt.

[0:49:49] Mijn vraag is dus wat de PVV concreet voorstelt, als ze al dat voorstellen,

[0:49:54] om in ieder geval de invloed van China daarin tegen te gaan, ook gezien het verkeer wat tussen Nederland en Suriname dat vrij intensief is overwinnen.

[0:50:03] De heer De Ran.

[0:50:04] Nou, ik verbeeld me niet dat Nederland in staat is om met China te concurreren als het gaat om investeren in Suriname.

[0:50:11] Misschien kan de VS dat.

[0:50:12] Ik hoop dat.

[0:50:13] Dit is wel hun bedoeling.

[0:50:14] Er zijn aanwijzingen daarvoor dat ze dat gaan proberen.

[0:50:18] Maar Nederland niet.

[0:50:19] Bijvoorbeeld die brug die de heer Paternotte ook noemde over de rivier die de grens vormt met Guyana.

[0:50:26] Dat is een openbare aanbesteding geweest.

[0:50:29] Dat is gewonnen door een Chinees bedrijf.

[0:50:31] En een Nederlandse bedrijf dat ook meedeed, dat heeft gewoon het onderspit gedolven daarin.

[0:50:36] En ik kan me niet heel goed voorstellen hoe Nederland daar nu een echt concurrerende kracht kan zijn met China.

[0:50:43] Misschien dat dat Europa zou kunnen, als daarin wordt samengewerkt, dat dat zou kunnen.

[0:50:50] Maar voorlopig zie ik dat nog niet tot stand komen.

[0:50:53] Dank u wel.

[0:50:55] Mijn tweede vraag.

[0:50:56] Bij het vorige doodoorleg van 2021 is het destijds ook gegaan rondom openbaarmaking van archieven rond de jaren tachtig, rond de Koep en Suriname.

[0:51:05] Dierbouts is inmiddels overleden.

[0:51:07] Dat biedt misschien ook wat zuurstof en ruimte om ook in het rijnen te komen met de verleden en ook wat daar gebeurd is.

[0:51:13] Daar is nog wel behoefte aan.

[0:51:14] Voor mij, ik heb even nagekeken, was de hele Kamer voor verdere openbaarmaking van stukken.

[0:51:21] Uiteraard met de achtneming van privacy en waarborgen, behalve de PVV.

[0:51:25] Ik vroeg me af hoe de PVV daar nu in staat.

[0:51:28] Het reden waarom is om ook nog wel overwegen om te kijken of dit misschien nu wel de tijd is, ook met het overlijden van een van de hoofdrolspelers, om ook wel recht te doen aan mensen die nog heel veel vragen hebben, die onbeantwoord zijn, met name ook over de rol van Nederland als die er was enzoverre.

[0:51:42] Hoe groot zou u zo'n voorstel tot meer transparantie vijf jaar later kunnen steunen?

[0:51:48] Ja, ik begrijp uw vraag.

[0:51:49] Ik zie ook het belang daarvan.

[0:51:50] Ik begrijp ook het belang voor individuen daarvan.

[0:51:54] Maar dit is wel een vraag die ik in de fractie moet bespreken.

[0:51:56] Dat kan ik nu niet even op eigen houtje gaan invullen.

[0:52:00] Dus we zullen het daarmee moeten doen.

[0:52:03] Wordt vervolgd.

[0:52:04] Dan zijn we daarmee aan het einde gekomen van de eerste termijn van de zijde van de Kamer.

[0:52:08] Dan kijken wij naar de voorzitter om het voorzitterschap weer over te nemen.

[0:52:14] En dan kijk ik even naar de minister of hij meteen wil antwoorden of toch nou eventjes wil nadenken over het antwoorden.

[0:52:22] Ja, er zijn veel en gedetailleerde vragen gesteld, voorzitter, en ik zou daar toch graag even een schorsing voor inlassen.

[0:52:29] Dan kan het zijn een half uur.

[0:52:30] Een half uur, dat betekent, ja, dat moet wel kunnen, let op het feit dat we vier uur tot onze beschikking hebben, dan zou dat dus tien voor half vijf worden.

[0:52:40] Ja?

[0:52:41] Ik schors tot tien voor half vijf.

[1:29:24] Ik heropen dit noodoverleg voor de eerste termijn van de kant van de minister.

[1:29:30] En voordat ik hem het woord geef, merk ik even op dat ik ook in deze termijn vier interrupties per fractie zal toestaan.

[1:29:36] En misschien heb ik dat in de eerste termijn niet goed gezegd, maar voor mij is een interruptie altijd in tweeën.

[1:29:42] Ja, oké.

[1:29:43] Het woord is aan de minister.

[1:29:45] Dank u, voorzitter.

[1:29:46] En de uitdaging is altijd tijdens de schorsing voor mijn winstpersoon om alle vragen die zijn gesteld enigszins gestructureerd.

[1:29:53] op volgeorde te krijgen.

[1:29:58] Ik kom graag met een introductie, tijdens welke ik wel geïnterrompeerd natuurlijk kan worden, met een aantal kopjes en ik ga dan in op de specifieke vragen die ook gesteld zijn.

[1:30:07] Dus mocht u niet meteen antwoord op uw vraag horen, dan kan het zijn dat dat antwoord ietsje later wel, wat mij betreft, aan de orde komt.

[1:30:17] Voorzitter, vandaag staan we stil bij de relatie en samenwerking tussen Koninkrijk Nederland en de Republiek Suriname.

[1:30:23] in het jaar dat Suriname zijn 50-jarige onafhankelijkheid viert, een relatie diep geworteld is.

[1:30:29] Een aantal van u meldde het al, zoals de heer Van Baarle, gedeeld verleden, een gemeenschappelijke taal en overlappende cultuur, sterke banden tussen onze samenleving.

[1:30:40] Ik merkte dat overigens al, voorzitter, toen ik daar straks hier binnenliep en buiten een schoolklas aantrof uit Apeldoorn,

[1:30:45] Ik zei, ik ga over Suriname met de Kamer in gesprek, en meteen was er Alvira die zei, ja, mijn ouders komen uit Suriname, ik ben er ook geweest.

[1:30:53] Er is altijd wel een schoolklas met een band met Suriname in heel Nederland.

[1:30:58] Het is een relatie die aan de ene kant zakelijk is, aan de andere kant betrokken, die we ook met gelijkwaardigheid en wederzijds respect willen invullen.

[1:31:09] Een relatie die gekenmerkt wordt door brede samenwerking,

[1:31:12] waar de afgelopen jaren ook veel moeite in is geïnvesteerd.

[1:31:17] Een dialoog die juist nu in mijn optiek in de meer geopolitieke, multipolaire wereld heel belangrijk is voor Nederland.

[1:31:26] Dat heb ik ook kort geleden besproken met mijn toenmalige ambtgenoot Albert Ramdin, toen hij in april hier voor een afscheidslunch langskwam.

[1:31:35] Hij is zoals u misschien weet inmiddels aangetreden als nieuwe secretaris-generaal van de Organisatie van Amerikaanse Staten in Washington.

[1:31:42] Wat me dat van dat gesprek ook is bijgebleven, is dat Nederland en Suriname toch wel, ja, gelijksoortig of overlappend analyse hebben van de ontwikkeling op het westelijk halfgrond.

[1:31:53] En dat ik hem ook heel veel kon vragen over zijn blik op het westelijk halfgrond.

[1:31:58] Hij had Amerikaanse minister Rubio al langs gehad bijvoorbeeld, terwijl die nog niet in Den Haag is geweest.

[1:32:04] Dat komt hier binnenkort.

[1:32:05] Het is een regio, een regio die vanwege het koninkrijk,

[1:32:09] voor Nederland van belang is en ook daarom gewaardeerd om daarover met Suriname gesprek te zijn, ook goed te blijven luisteren naar hun adviezen als partners en goed om de ontwikkelingen in die regio goed te kunnen begrijpen.

[1:32:27] Vandaag bespreken we ook die Kamerbrief over Suriname die ik in februari stuurde.

[1:32:31] Iets meer dan een week geleden vonden, zoals een aantal van u al opmerkte, parlementsverkiezingen in Suriname plaats.

[1:32:37] Die lijken goed te zijn verlopen.

[1:32:40] Het is wachten op de rapporten van verkiezingswaarnemingsmissies van de EU, van CARICOM, van de OAS.

[1:32:45] Er is nog geen officiële verkiezingsuitslag vastgesteld.

[1:32:49] Voor zover het bekend, ziet het er naar uit dat de NDP onder leiding van mevrouw Simons de verkiezing heeft gewonnen.

[1:32:55] Maar de komende tijd is, zeg ik het heel voorzichtig als Nederlands minister, is het wachten op de definitieve uitslag, de verkiezing van een nieuwe president, de vorm van een coalitieregering en haar beleidsvoornemers.

[1:33:04] En ja, Suriname gaat daar vlot mee.

[1:33:07] van start.

[1:33:09] Gisteravond kondigde zes partijen aan, kondigde een voorschot aan op een regeerakkoord, inclusief ook een verdeling van ministersposten en steun voor mevrouw Simons als nieuwe president.

[1:33:25] Voor Nederland is het belangrijker te kijken naar hoe dat proces verder loopt, maar dat proces ook wel respectvol zijn beloop te laten.

[1:33:32] Het is een ander land, een andere democratie.

[1:33:34] dat zijn eigen keuzes maakt.

[1:33:37] Dat doen we met heel veel belangstelling.

[1:33:39] Duidelijk is dat die nieuwe regering voor belangrijke keuzes staat.

[1:33:43] De aangekondigde olie-exploitatie opent nieuwe economische perspectieven.

[1:33:47] Ook een aantal van u noemde dat al.

[1:33:49] Een substantieel olieveld met geschatte inkomsten tussen, afhankelijk van hoe het wordt gemeten, 16 en 26 miljard dollar wordt veelal genoemd.

[1:33:57] de eerste inkomsten worden rond 2028 verwacht.

[1:34:02] En dat is een potentiële game changer voor Suriname.

[1:34:06] Voorzitter, ik hecht eraan te benadrukken dat, nogmaals, de verhoudingen in het wereld zijn aan het verschuiven.

[1:34:12] Een aantal van u had ook plaatselijke interventies in dit licht.

[1:34:17] Het is daarom essentieel dat we blijven investeren in relatie met andere landen, dat we naar elkaar luisteren,

[1:34:23] coalitie blijven bouwen, de gemene delen blijven zoeken en er ligt heel duidelijk een Nederlands belang en dat doen we ook graag, graag met Suriname.

[1:34:33] Een aantal van de leden, voorzitter, noemde ik het Makanda programma, gericht op samenwerking tussen onze overheden.

[1:34:39] Ik kom daar straks op terug.

[1:34:40] Dat gaf een duidelijk impuls aan onze betrekkingen de afgelopen jaren.

[1:34:44] Ik ben er trots op dat er 52 projecten zijn gerealiseerd op thema's als groepbestuur, rechtsstaat, klimaatadaptatie, gezondheidszorg.

[1:34:53] Zowel vanuit Nederland als Suriname ervaar ik.

[1:34:56] waardering voor Macandra.

[1:34:57] Misschien kan die wat sterker worden geadverteerd soms, maar van de mensen met wie concreet is samengewerkt, bestaat die waardering.

[1:35:04] Daar horen wij telkens aan beide zijden.

[1:35:07] Dat programma loopt dit jaar af.

[1:35:09] Het wordt inderdaad geëvalueerd door de IOB en eind dit jaar komt de evaluatie daarvan uit.

[1:35:17] Ik kan nu al zeggen het is wel mijn voornemen om te kijken hoe we dat kunnen voortzetten.

[1:35:24] Dat hangt uiteraard ook van de

[1:35:26] wensen van een nieuwe Surinaamse regering af, of die dat willen.

[1:35:31] Daar gaat het uiteindelijk ook om.

[1:35:32] Maar ik zie daar zeker op allerlei manieren brood in.

[1:35:35] En juist ook omdat die betrekkingen zo breed zijn en zo breed gedragen worden door onze samenlevingen.

[1:35:43] Om mevrouw Piri meteen te antwoorden, er zijn nog niet heel specifieke middelen voor gereserveerd.

[1:35:48] Die zal ik moeten zoeken.

[1:35:49] Het betrof 10 miljoen voor vier jaar.

[1:35:52] Dat zijn geen

[1:35:53] Megagrote bedragen, maar in krimpende begrotingen is het wel zaak om dat geld dan te vinden.

[1:36:00] Dit jaar werken we ook toe naar de afronding van de laatste zogeheten verdragsmiddelen.

[1:36:06] Die voortkomen uit de onafhankelijkheid en die zijn toen overeengekomen.

[1:36:14] Daarmee komt een einde aan die ontwikkelingsrelatie tussen Nederland en Suriname en dat zou een mijlpaal zijn.

[1:36:21] Maar niets verbiedt ons om op andere wijze de banden voor te zetten en daar ook de middelen bij te vinden.

[1:36:29] Suriname is al lange tijd een hechte partner, zeg ik ook bij een internationale culturele samenwerking.

[1:36:34] Ik heb daar geen vraag over gehoord, maar ik vind het wel belangrijk om dat te noemen.

[1:36:37] Het is één van de 24 landen waar ons internationaal cultuurbeleid zich op richt.

[1:36:43] en ik merk het ook op omdat die wederzijdse belangstelling voor die culturele samenwerking, omdat die wel markant is, dat die duidelijk is, evenals het aantal culturele projecten ook is gegroeid.

[1:36:54] Ik zie dat als een verrijking voor beide landen en daarbij wordt ook gekeken naar kennisontwikkeling in de museale sector, dialoog over collecties inclusief de koloniale aspecten daarvan, erfgoedwetgeving, studiebeurzen voor Surinaamse onderzoekers en studenten.

[1:37:11] Voorzitter, jaarlijks reizen er

[1:37:12] veel Surinamers naar Nederland er andersom.

[1:37:16] Het ministerie van Buitenlandse Zaken zet zich dagelijks in voor zo'n gevuldige, snelle, soepele visumdienstverlening.

[1:37:22] Het is een lang gekoesterde wens van Suriname

[1:37:25] om tot EU-visumliberalisering te komen.

[1:37:29] Ik begrijp dat heel goed, maar u weet, visumbeleid voor Nederland loopt via Schengen en daarmee via de EU en de bevoegdheden ook van de Europese Commissie, waar het gaat over visumliberalisering.

[1:37:41] Daarvoor moet Suriname eerst een aantal voorwaarden voldoen, bijvoorbeeld biometrisch paspoort.

[1:37:47] Daar is al een eerste werkexemplaar door Suriname van getoond, dus die stappen worden gezet.

[1:37:55] Nederland heeft de wensen van Suriname ook onder de aandacht gebracht bij de Europese Commissie.

[1:38:03] Onder wiens mandaat dit valt, deze visie om liberalisering, dat blijven we doen.

[1:38:07] Dat doen we op diverse niveaus.

[1:38:09] Die wens staat bij de Commissie ook op het vizier.

[1:38:12] Het uiteindelijke Nederlandse standpunt zal afhangen van een mogelijk voorstel, ook van de Commissie, maar we willen er echt aan trekken.

[1:38:19] Het is niet Suriname of niet Nederland dat het namens Suriname kan indienen, maar we kunnen wel met Suriname heel goed kijken.

[1:38:25] als Schengen-lidstaat, gebonden aan de EU-brede regels en afspraken van het Schengengebied, kunnen we wel kijken hoe we daarin verder varen samen.

[1:38:34] Maar we kunnen niet unilateraal specifieke uitzonderingen maken voor Suriname.

[1:38:38] Dat willen we graag doen met Suriname richting EU.

[1:38:43] Positieve ontwikkeling erbij is dat in februari in Benelux-verband

[1:38:47] Ook een verdrag met Suriname is getekend voor vriezen en vrijstellen van houders van dienstpaspoort en dergelijke.

[1:38:52] Dat verdrag is gekoppeld aan terug- en overnameovereenkomst in zaak onrechtmatig verblijvende personen.

[1:39:00] En Nederland en Suriname blijven inzetten op verbetering en continuering van de terugkeerssamenwerking.

[1:39:04] Ik kom straks terug, voorzitter, op hetgeen de heer Seder opmerkte over de snelheid waarmee visa's worden afgegeven.

[1:39:13] Voor u verder gaat er is een vraag van mevrouw Piri.

[1:39:16] Ja, voorzitter, ik begrijp het niet helemaal.

[1:39:20] Dus de minister zegt ik zet mij in conform de aangenomen motie en we brengen het vaak op verschillende niveaus onder aandacht van de commissie bij wie het mandaat ligt.

[1:39:31] En vervolgens zegt hij even een bijzin.

[1:39:34] Het standpunt van het Nederlands kabinet is nog onbekend en wij gaan ons pas bepalen als het Europese Commissie met een voorstel komt wat het Nederlands kabinet dan vindt van dat voorstel.

[1:39:43] Dus waar zet het Nederlands kabinet zich nou precies voor in?

[1:39:46] Want volgens mij is de opdracht vanuit de Kamer het mogelijk maken van visumvrij reizen voor mensen uit Suriname.

[1:39:57] Nederland steunt Suriname die wens voor visio-militarisatie in lijn met de motie PIRI-CS uit 2023.

[1:40:06] We hebben die wensen middels een brief ook overgebracht aan de voorzitter van de Europese Commissie.

[1:40:13] Uiteindelijk moeten we stand bepalen over wat de Commissie uiteindelijk precies gaat voorstellen,

[1:40:19] Onze inzet, die staat buiten kijf, is dat die visie van liberalisatie er ook gaat komen.

[1:40:25] Dat maakt het voor ons ook echt wel in allerlei opzichten veel makkelijker, maar ook juist voor Suriname en de banden tussen Suriname en Nederland.

[1:40:36] tegen de achtergrond van die brede wens, die ook is vastgelegd via de motie om tot divisielaborealisatie te komen, meermaals aangeboden aan Suriname ondersteuning te bieden.

[1:40:49] Bijvoorbeeld nog bij een gesprek dat minister Randi bijvoorbeeld ook in juli vorig jaar bracht aan Den Haag.

[1:40:56] Onze parlementaire tegenwoordiger in Brussel staat in contact ook met de Surinaamse ambassade in Brussel om hen te ondersteunen.

[1:41:04] Het is aan Suriname uiteindelijk om

[1:41:06] die mensen onder de aandacht brengen bij de commissie, maar wij willen hen daar zeker in adviseren.

[1:41:11] En als er dan een voorstel van de commissie komt, zullen wij het definitieve standpunt moeten bepalen.

[1:41:18] Maar dat vindt dus wel plaats binnen het kader van die motie die we uitvoeren.

[1:41:23] Dat is wel degelijk dat wij graag willen dat divisieliberalisatie een feit wordt.

[1:41:31] Ja, dan heb ik toch nog steeds... Het wordt iets duidelijker, maar even concreet.

[1:41:37] Want het moment dat de commissie met iets komt, neem ik aan, zoals dat altijd gaat met de commissie, dat zij gewoon de criteria gaan toetsen.

[1:41:43] Hebben ze een biometrisch paspoort, alles wat je nodig hebt voor visa-liberalisatie.

[1:41:47] Het is gewoon een technische toets, het is geen politieke toets.

[1:41:51] Een technische toets, voldoen Suriname nu aan alle voorwaarden die wij stellen aan...

[1:41:57] de landen met wie wij visumvrij reizen afspreken.

[1:42:02] Begrijp ik goed dat als de technische toets van de commissie akkoord is, dat dan automatisch natuurlijk Nederland dat ook zal gaan steunen?

[1:42:10] Of zitten er nog politieke blokkades op bij het kabinet?

[1:42:14] Nee, voorzitter.

[1:42:15] Ik zie geen politieke blokkades hierop van Nederland.

[1:42:18] Integendeel.

[1:42:20] We willen graag die divisiem liberalisatie met Suriname.

[1:42:23] We zullen uiteraard ieder commissievoorstel nauwkeurig bekijken.

[1:42:26] Maar als aan die technische vereisten wordt voldaan, wordt aan die technische vereisten voldaan.

[1:42:30] En we willen Suriname graag helpen om aan die technische vereisten te voldoen.

[1:42:33] Ja.

[1:42:34] Een vraag van de heer Karreman.

[1:42:36] Ik begrijp dat de heer Paternot en de heer Van Barlo ook nog willen interroperen.

[1:42:39] Klopt dat?

[1:42:40] Dank u wel, voorzitter.

[1:42:43] De minister gaf ook aan de belang van het Macandra programma, gaf ook aan dat het programma loopt dit jaar af, dat minister ook zegt ik heb nog geen middelen in mijn begroting, maar het is 10 miljoen over 4 jaar en ik zie daar misschien wel ruimte.

[1:43:00] Het programma wordt ook geëvalueerd dit jaar.

[1:43:03] Kan de minister toezeggen, voorzitter, dat als de evaluatie afgerond is en dat de minister dan naar de Kamer kan komen met een brief waarin hij kijkt of het programma voortgezet kan worden en of hij middelen heeft kunnen vinden binnen zijn begroting om dit programma voort te zetten?

[1:43:18] Ja, voorzitter, dat kan ik toezeggen.

[1:43:21] Dan is er een IOB-evaluatie geweest.

[1:43:27] Dan gaan we kijken wat de resultaten zijn.

[1:43:29] Als die evaluatie positief is, of voldoende positief, dan kan dat programma met enkele wijzeringen of verbeteringen kan worden doorgezet.

[1:43:39] En de Surinaamse regering heeft er ook behoefte aan, want het moet van twee kanten komen.

[1:43:44] Dan zal ik dat uiteraard aan de Kamer meedelen.

[1:43:47] En dan zullen we er ook de bedragen bij moeten vinden, zeg ik erbij.

[1:43:53] Even voor alle duidelijkheid, in april 2022 heeft de Raad Binnenlandse Zaken en Justitieministers, dus de JBZ-raad, ingestemd met het commissievoorstel om Guyana op de lijst van derde landen te plaatsen die in aanmerking komen voor visievrije reizen naar het Schengengebied.

[1:44:10] Dat is eigenlijk al simpelweg het voorstel geweest, Guyana op die lijst plaatsen.

[1:44:14] Als de volgende keer het voorstel komt Suriname op die lijst plaatsen, dan stemt Nederland voor.

[1:44:24] Ja, voorzitter, als dat aan de technische vereisten is voldaan.

[1:44:27] En we willen graag met Suriname werken om daaraan te voldoen.

[1:44:31] En daar spreek ik met de Surinaamse, inmiddels ex-collega, over, meneer Ramdin, al sinds juli, sinds aantreden, kort na aantreden, 17 juli geloof ik, voor de eerst.

[1:44:41] vorig jaar.

[1:44:44] En ook op werkniveau wordt er gewerkt, wordt er gekeken, ook door onze consulaire hoofddirecteur van Buitenlandse Zaken met de directeur-consulair van het Surinaamse ministerie van Buitenlandse Zaken.

[1:44:55] Hoe kan aan de vereiste benchmarks worden voldaan?

[1:45:00] Voldoende.

[1:45:01] Dan kunnen we naar de heer Van Baarne.

[1:45:04] Ja, voorzitter, dank.

[1:45:05] Het is goed om te horen van deze minister dat een eventueel voorstel van de commissie

[1:45:11] mits uiteraard aan de eis wordt gedaan, door Nederland gesteund zal worden.

[1:45:16] Tegelijkertijd is dit iets wat al heel erg lang speelt.

[1:45:19] Niet alleen voor de mensen in Suriname, maar ook alle Surinamese Nederlanders deze wens.

[1:45:24] En als ik de minister dan hoor zeggen, het is aan Nederland om die wens over te brengen aan de Europese Commissie, dan vraag ik mij af, en dat is dan mijn vraag aan de minister, hoe actief vervult Nederland op dit moment de lobbyrol binnen de Europese Unie en ook in de richting van de Commissie om ervoor te zorgen dat dat besluiten komt?

[1:45:42] En kunnen we daar niet meer inspanningen voor leveren?

[1:45:45] Minister.

[1:45:47] Ja, voorzitter, wat mij is geworden sinds aantreden

[1:45:51] sinds ik kort na mijn aantreden in juli vorig jaar ook met Suriname heb overlegd.

[1:45:57] is die lobby, zoals u het noemt, best actief.

[1:46:02] Het is nogmaals aan Suriname om daar ook actie op te nemen, maar willen wij graag behelpen en we brengen het ook zelf bij de Europese Commissie onder aandacht.

[1:46:11] Ik wil alleszins kijken of daar nog meer in kan gebeuren en welke commissaris of topambtenaar van de Commissie er zelf ook nog over zou moeten zien.

[1:46:22] Maar ik ervaar het als actief, dat is een actief contact.

[1:46:27] Voldoende, meneer Barnes?

[1:46:28] Graag een vervolgvraag, dank.

[1:46:32] Ik zie wel goed dat de minister zegt dat hij bereid is om te kijken of we daar meer in zouden kunnen doen.

[1:46:37] Ik denk ook dat dat nodig is.

[1:46:41] Vervolgens speelt natuurlijk de hele vormele kant van eisen waar Suriname aan zou dienen te moeten voldoen.

[1:46:49] wil die civielisme en liberalisatie aan de orde zijn.

[1:46:52] Kan de minister iets uitgebreider ingaan op de stand van zaken van het al dan niet voldoen van Suriname aan die eisen?

[1:47:00] Op welke eisen assisteert Nederland en kunnen we ook die technische assistentie als Nederland, kunnen we die opvoeren?

[1:47:07] Kunnen we aanbieden aan Suriname binnen korte tijd dat we op die onderdelen de assistentie vanuit Nederland op gaan voeren?

[1:47:18] Ja, voorzitter, ik denk dat we ook met de nieuwe regering van Suriname gewoon die discussie moeten aangaan.

[1:47:23] Wat zijn hun behoeften?

[1:47:24] Wat zien zij daarbij?

[1:47:26] Daar is alleszins de bereidwilligheid van mijn kant en van Nederlandse kant bij.

[1:47:32] En alleszins bereid om daarin verder te kijken.

[1:47:35] Hoe het zit, precies met welke elementen, welke technische stappen, daar zou ik in tweede termijn op moeten terugkomen, voorzitter.

[1:47:40] Maar de algemene bereidheid, die is er zeker.

[1:47:44] Ik denk dat, juist ook gezien het feit dat de twee samenlevingen sterk verbonden zijn, er alle reden voor is om hieraan te blijven trekken.

[1:47:54] Overigens, voorzitter, alleen van opmerking van de heer Paternotte, naar mijn informatie is er voor Guyana geen visumvrijheid.

[1:48:03] Maar kan het verkeerd zijn?

[1:48:06] Goed, en dan kan de minister voort met zijn betoog.

[1:48:13] Als ik kijk naar veiligheid, justitie, rechtsstaat en dergelijke, daar werd ook diverse maal naar verwezen, grensoverschrijdende criminaliteit, daarvoor is een goede samenwerking met met gelijkgestemde landen

[1:48:30] Essentieel ook hier zijn die internationale bredere coalities van belang.

[1:48:34] En weten we en kennen we natuurlijk dat het ook gaat, deels om drugsmokkel via Suriname, waar Suriname zelf ook last van heeft.

[1:48:44] En daar blijft een intensieve samenwerking tussen Nederland en Suriname ook op dat gebied nodig.

[1:48:49] Dat gebeurt via een bilateraal drugsoverleg, trainingen met de douane, met de politie, met het Surinamese narcotica team.

[1:48:57] Suriname is daarnaast ook partner in internationale samenwerkingsverbanden tegen grensoverschrijdende criminaliteit, zoals binnen de Europese El Pacto.

[1:49:05] In dat samenwerkingsprogramma tussen de EU, Latijns-Amerikaanse landen en de Caribische regio wordt de hele criminele keten integraal bezien.

[1:49:14] Ook ratificeerde Suriname in 2021 het verdrag van San Jose, waarin deelnemende landen effectiever gezamenlijke anti-drugs operaties in elkaars water kunnen uitvoeren.

[1:49:25] De defensiesaanwerking loopt in het algemeen goed.

[1:49:27] Ik kan er meer aan detail op terugkomen zo'n beantwoording van specifieke vragen.

[1:49:31] De mogelijkheid om Nederland als Nederland training in de jungle van Suriname uit te voeren, de heer Van der Burgh wees er al op, die is tevens van een grote meerwaarde voor de wereldwijde inzetbaarheid van de Nederlandse krijgsmacht.

[1:49:45] Voorzitter, het slavernijverleden, waar onder andere de heer Van Baarlop wees, de dialoog over dat slavernijverleden is een belangrijk onderdeel geworden van de relatie tussen Nederland en Suriname.

[1:49:56] Het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties coördineert de opvolging van de excuses die zijn gemaakt.

[1:50:04] Dat betreft een proces, zoals we altijd zeggen, met een komma, niet met een punt.

[1:50:09] Minister Uittermark voert hier op 11 juni ook een commissiedebat over met de Tweede Kamer.

[1:50:14] Mijn ministerie voert de dialoog met Suriname in het tempo van Suriname.

[1:50:19] En daarbij hebben we aandacht voor de nazaten van tot slaafgemaakte en ook de inheemse marongemeenschappen.

[1:50:26] We zetten samen met Suriname in en de gemeenschappen daar in de besteding van de voor Suriname bestemde middelen uit het Fonds Slavernijverleden.

[1:50:35] Dat betreft twee keer 33,3 miljoen.

[1:50:37] De ene 33,3 miljoen is voor maatschappelijke initiatieven en de andere 33,3 miljoen is voor overheidscontacten, zeg ik het goed.

[1:50:47] beleidsinitiatieven en beleidsinvesteringen.

[1:50:52] Ik kan daar verder aan detail op terugkomen.

[1:50:56] Voorzitter, ik noem ook even als het mag de samenwerking met het binnen het Koninkrijk.

[1:51:01] Omdat de minister zojuist mijn vraag over het slavernijverleden beantwoordde.

[1:51:14] Voorzitter, dit is

[1:51:16] Dit is een aspect van ons verleden wat een doorwerking heeft in het nu.

[1:51:21] Wat de fractie van denk betreft komen de herstelbetalingen en zijn de inspanningen die de Nederlandse regering op dit moment verleend zijn niet genoeg.

[1:51:30] Tegelijkertijd geeft de minister raam, er is 33,3 miljard twee keer vrijgemaakt voor initiatieven.

[1:51:37] En zo gewenst kan de minister daar wat meer in detail op ingaan.

[1:51:42] Die wens is er vanuit mijn kant.

[1:51:44] dat de minister daar iets meer in detail op ingaat?

[1:51:47] Dus hoe wordt de betrokkenheid van de mensen in Suriname, maar ook grassroots-organisaties betrokken?

[1:51:54] Wat voor initiatieven zijn dat?

[1:51:56] Hoeveel geld is er reeds besteed?

[1:51:57] Kan de minister daarop ingaan?

[1:51:59] Minister.

[1:52:01] Ja, voorzitter, zeker.

[1:52:05] Het is belangrijk dat die excuses zijn gemaakt.

[1:52:09] De koning heeft zelfs vergiftenis gevraagd, als ik het goed herinner.

[1:52:12] Er is geen sprake van herstelbetalingen.

[1:52:16] Dat heeft het vorige kabinet bewust gekozen, gekozen voor een moreel ethisch gebaar in plaats van juridische excuses of herstelbetalingen.

[1:52:23] Die excuses zijn gemaakt, die fondsen zijn ingesteld en het ministerie van Buitenlandse Zaken volgt die in samenspraak met Suriname en NASA en andere betrokkenen in Suriname verder op.

[1:52:34] Het voornemen van Suriname tot oprichting van een platform, daar vroeg de heer Van Baarlock in zijn inbreng naar,

[1:52:40] is nog niet gerealiseerd.

[1:52:41] Dat is iets van Surinaamse kant om in te vullen.

[1:52:44] Dus we kijken of de nieuwe Surinaamse regering dat ook verder wil doen.

[1:52:50] We zien dat het hele proces natuurlijk om zorgvuldigheid vraagt en een gelijkwaardig samen elkaar aanpakken.

[1:52:55] Het gaat tenslotte om een onafhankelijk land.

[1:52:59] De dialoog over de opvorming van de excuus voeren we in het tempo dat Suriname daar zelf bij wil aanhouden.

[1:53:05] Er is 33,3 miljoen voor de beleidsintensivering.

[1:53:08] Die is bedoeld ten hoeve van beleidsplannen, ten hoeve van de nazaten, van tot slaaf gemaakt.

[1:53:14] De reizen, er is een speciaal gezant die in tijd heeft gefunctioneerd, mevrouw Frederique de Man.

[1:53:19] Die heeft geïnventariseerd na een aantal reizen de mogelijke ideeën voor de invullingen van die beleidsintensiveringen en daarover zijn we momenteel met de Surinaamse overheid in gesprek.

[1:53:30] Dus dat zal ook iets zijn wat we met de nieuwe Surinaamse regering zelf verder moeten bekijken.

[1:53:35] Wat ziet u hierbij als de meest nuttige besteding?

[1:53:38] Hoe ziet u dat we daaraan die beleidsintensivering kunnen uitvoeren?

[1:53:45] Tegelijkertijd hebben we die

[1:53:46] andere 33,3 miljoen voor een regeling maatschappelijke initiatieven.

[1:53:51] Die moet voldoen aan de geldende regels, onze geldende regels over subsidies en verantwoording.

[1:53:57] We zoeken een uitvoerder voor die regeling.

[1:53:59] Dat is een kwestie van aanbestedingsproces.

[1:54:01] Dat is een zorgvuldig proces en dat kost helaas tijd.

[1:54:05] Dat kost wat mij betreft te veel tijd, maar dat heeft gewoon te maken met de regels en ook met de Algemene Rekenenkamer en welke processen die hierbij geeigend acht

[1:54:18] Ja, dat kan ik erover zeggen.

[1:54:20] Ook de heer Van der Burgh vroeg ernaar en ook tegen hem geldt deze toelichting.

[1:54:29] Dan is dat denk ik voldoende beantwoord of toch nog niet.

[1:54:32] Meneer Van Baarle, grote graag.

[1:54:33] Voorzitter, dank.

[1:54:35] Voor wat betreft het geld dat gereserveerd is voor de uitvoering van beleid ben je afhankelijk van de Surinaamse overheid.

[1:54:46] Ik kan tegen deze minister zeggen dat ik zou willen dat het sneller wil, maar dat zou ik dan ook tegen de Surinaamse overheid moeten zeggen.

[1:54:53] Dat geldt niet voor de maatschappelijke initiatieven, voorzitter.

[1:54:57] Want als er een speciaal gezant aan de slag is geweest sinds maart van 2023, dat er dus eigenlijk in die periode is aangekondigd, men wil dit budget gaan besteden voor maatschappelijke initiatieven in Suriname om de nazaten van de tot slaafgemaakte te ondersteunen.

[1:55:16] Dan vind ik het echt te min en dan vraag ik ook aan deze minister hoe dat kan, dat al die tijd dit bedrag gereserveerd staat en dat er op dit moment nog niet eens een uitvoerder is gevonden om te komen tot het helpen van de mensen die nazaten zijn van tot slaafgemaakte.

[1:55:31] Wanneer kunnen we nou eindelijk gaan zien dat die 33,3 miljoen die gereserveerd is voor de nazaten van tot slaafgemaakte in Suriname, dat er ook praktische projecten voor gerealiseerd worden, voorzitter?

[1:55:46] Ja voorzitter, daar ben ik ook wel van geschrokken dat dat te lang duurt.

[1:55:52] Mevrouw de Man als speciaal gezant slavernijverleden heeft over een bepaalde periode gefunctioneerd.

[1:55:58] Volgens mij is dat die periode gestopt medio 2024.

[1:56:02] En dat zag met name ook op die beleidsintensiveringsmiddelen.

[1:56:08] Op die beleidsdialoog met Suriname.

[1:56:10] En aan Surinaamse kant hadden we de heer Tjongahin die ook daarmee bezig is.

[1:56:16] En die is in februari van dit jaar gestopt.

[1:56:21] Dus het is niet zo dat die mensen sinds die periode nog steeds aan de slag zijn.

[1:56:27] Waar het gaat dus over die beleidsintensiveringen

[1:56:30] Hoor ik de aanmoediging, die geldt zowel Nederland als Suriname, komt u tot de conclusies en bestedingen.

[1:56:35] Wat betreft die maatschappelijke initiatieven zit ik gewoon met het probleem dat we moeten kijken naar de Europese aanbesteding voor een onafhankelijk uitvoerder om die voor de regeling te contacteren.

[1:56:49] Die is kort voor publicatie opgeschort in verband met een auditrapport van de Ordendienst Rijk.

[1:56:56] De buitenlandzaak moet strengere eisen stellen aan de uitvoerders van mandaatregelingen.

[1:57:00] En die aanbesteding kan, wat mij betreft was die al lang gebeurd, maar die kan conform de regels die we tegenwoordig in Nederland op tal van terreinen zeer extensief hebben, helaas kan dat nog steeds niet plaatsvinden.

[1:57:15] En dat is iets wat mij dwars zit, zeker.

[1:57:17] Ik heb daar sinds aantreden ook naar gekeken, van waarom moet dit zo lang duren?

[1:57:21] Maar dat heeft dus alles te maken met dat soort spelregels.

[1:57:28] Nou, dan concludeer ik dat de minister nu weer verder kan met zijn bedrag.

[1:57:39] Ja, voorzitter, ik wilde nog melden over de samenwerking binnen het Koninkrijk.

[1:57:43] Want die dimensie is er ook.

[1:57:45] Suriname heeft sterke banden met het Caribisch deel van het Koninkrijk vanwege de geografische nabijheid, de Surinaamse diaspora daar, intensief personenverkeer, toerisme, handelsbelangen.

[1:57:56] Aruba en Curaçao met name zetten zich erg in voor het versterken van de economische samenwerkingsverbanden met Suriname.

[1:58:02] En vanwege die geopotieke ontwikkelingen verkennen ook Aruba en Curaçao de opties voor diversificatie van handel ook met Suriname.

[1:58:10] Er is een belangrijke relatie al met al tussen het volledige koninkrijk van Nederland en Suriname.

[1:58:18] En die is dynamisch, veelzijdig.

[1:58:22] Het kabinet blijft zich ook de komende jaren

[1:58:24] En dat zal ik ook persoonlijk doen voor een betrokken, zakelijke, wederzijds, respectvolle samenwerking in bilateraal verband, maar ook op betrouwbare partners op het internationale speelveld met een blik op de toekomst.

[1:58:38] Ik hoop op een goede band die recht doet aan de hechte banden, ook tussen onze samenlevingen.

[1:58:42] En het is aan Suriname nu te bepalen welke regering, welke president, welke voorzitter van de Nationale Assemblée.

[1:58:49] Uiteraard.

[1:58:50] Maar de hand van Nederland en ook van deze minister van Buitenlandse Zaken zal een uitgestoken hand zijn, voorzitter.

[1:58:56] En daarmee kom ik nu aan de beantwoorden van specifieke vragen.

[1:59:02] En de eerste vraag kwam van meneer Paternotte.

[1:59:06] Is de minister bereid bij de eerste bezoek na te gaan hoe Suriname zo snel coalities vormt?

[1:59:10] Ja, alleszins ja.

[1:59:12] We kunnen van elkaar leren en dit toont ook hierbij weer.

[1:59:15] Misschien kunnen wij het, het hele proces moet nog verder worden uitgelopen.

[1:59:18] Ik weet nog niet of dit het allemaal precies zal worden zoals het nu lijkt.

[1:59:22] Maar ja, met die uitgestoken hand ga ik natuurlijk ook vragen, hoe doet u dat zo snel?

[1:59:28] Zonder flauwkul, maar ik kan me ook nog een andere vraag van de heer Patenot herinneren, hoe precies de regeringsleider of zo te betitelen.

[1:59:38] De heer Patenot kan natuurlijk zelf proberen het oomdik te zeggen tegen onze premier Schoof, maar dat laat ik volledig aan hem.

[1:59:46] Dan vroeg de heer Van Baarle...

[1:59:49] Volgens mij wilde de minister hier ook nog bij zeggen dat hij hier voor de begroting over terug zou rapporteren, toch, over deze lessen uit Suriname.

[1:59:57] Dus dat is dan een toezegging.

[2:00:01] Het wil ik best toezeggen, want ik wil graag naar Suriname bezoeken en kan dan ook, als het goed is, met de nieuwe regering in gesprek kijken van hoe doet u dat zo snel.

[2:00:12] Misschien komt dat ook omdat men 51 kamerzetels heeft, niet 150.

[2:00:16] Maar laat maar eens kijken wat men daar zelf over te melden.

[2:00:19] Maar zonder flauwekul.

[2:00:21] Ik vind dat we als het kijk ook wat de heer van Baarle vroeg van hoe welwillend zal Nederland zich opstellen in de onderlinge situatie?

[2:00:29] Ja, met uitgestoken hand.

[2:00:32] We hebben de afgelopen jaren veel geïnvesteerd in die brede samenwerking en ik blijf me graag

[2:00:38] met de Surinaamse regering, welke dan ook, inzetten voor goede betrekkingen bilateraal en ook in breder verband.

[2:00:47] Die relatie is diepgeworteld.

[2:00:52] Hoewel de uitslag nog niet vaststaat, het lijkt er alles op inderdaad dat de NDP onderleiding van mevrouw Simons de verkiezing heeft gewonnen.

[2:00:59] En we hebben natuurlijk de aankondiging van gisteravond gezien.

[2:01:03] Nogmaals, we volgen, we wachten op het verdere verloop van het proces, inclusief de verkiezing van een

[2:01:09] een president en onze inzet houden zeker vast.

[2:01:15] Voorzitter, een aantal Kamerleden vroeg ook naar die bredere geopolitieke relaties, onder andere de heer Seder en de aanwezigheid van China in het land.

[2:01:28] En die zien we natuurlijk allemaal, wat vroeger Sirocco heette, heet geloof ik nu Chinoco.

[2:01:32] En we zien die aanwezigheid.

[2:01:36] Ik stel voorop wat betreft Chinese aanwezigheid daar.

[2:01:39] Suriname is een onafhankelijk land, maakt de eigen keuzes met wie ze samenwerken.

[2:01:43] En op economisch vlak is vaak leidend hoe de markt ook de kansen inschat.

[2:01:49] China, Chinese bedrijven en Europese bedrijven opereren op dat vlak anders zoals het bekend is.

[2:01:54] Chinese bedrijven vaak competitiever.

[2:01:56] Je ziet dat ze ook aanbestedingen van de Inter-American Development Bank bijvoorbeeld ook voor activiteiten in Suriname winnen ten opzichte van Europese bedrijven.

[2:02:05] Daar speelt een hele inkoopdiscussie binnen die internationale financiële instellingen, maar we zien gewoon dat op grond van de huidige procurement criteria dergelijke bedrijven, zeker constructie, bouw, et cetera, dat die vaak dergelijke aanbestedingen winnen.

[2:02:23] Ik begrijp de dilemma's die erbij horen bij de Chinese presentie.

[2:02:26] Dat is ook typisch iets wat ik een aantal malen besproken met de Surinaamse ambtenoot, die Randine, de tot voor kort ambtenoot.

[2:02:36] Het is een belangrijk investeerder, China, in Suriname, infrastructuur, mijnbouw.

[2:02:40] Heeft overigens niet, hoeft zich dat automatisch te vertalen, naar meer politieke invloed.

[2:02:47] Wat we politiek zien is dat Suriname in heel veel opzichten toch een gelijkgezindheid heeft met Nederland.

[2:02:55] We hechten aan bijvoorbeeld de multilaterale instelling en het functioneren daarvan.

[2:02:59] Maar ook wel met landen als de VS, de Amerikaanse minister die in afgelopen maart Suriname bezocht.

[2:03:08] Maar ook Frankrijk, die jaarlijkse politieke dialoog die er met de EU plaatsvindt.

[2:03:12] Die relaties nogmaals met Suriname zijn heel breed.

[2:03:15] en we kijken daarnaar in hoeverre, ja, we blijven met elkaar in gesprek, ook over de rol van China breder in de regio, die is niet specifiek alleen gerelateerd aan Suriname.

[2:03:29] De heer Van den Burg vroeg, voorzitter, naar de ontwikkelingsrelatie, wordt gezegd van ja, op basis van die laatste verdragsmiddelen die nu worden

[2:03:39] besteedt, beëindigt dat de ontwikkelingsrelatie.

[2:03:45] De laatste middelen die nu worden besteed uit de zogeheten verdragsmiddelen, dat betreft 8 miljoen voor volksgezondheid, waarvan 2 miljoen voor het opzetten van de zorgautoriteit en 2 keer 3 miljoen voor de aankoop van specifiek materiaal, kapitaalinvestering, en 5 miljoen

[2:04:07] voor een, hoe heet dat, met name midden- en kleinbedrijf.

[2:04:12] Productiekredietfonds.

[2:04:13] Productiekredietfonds.

[2:04:15] Dat is voor het stimuleren van het midden- en kleinbedrijf, waar ook echt mogelijkheden en kansen zitten in Suriname.

[2:04:26] De heer De Roon vroeg of wij het coalitieakkoord van de nieuwe coalitie zelf hebben gezien.

[2:04:32] Nee, dat heb ik nog niet gezien.

[2:04:34] Voor mij bekend is het ook nog niet openbaar.

[2:04:37] We wachten dat af.

[2:04:40] We gaan kijken hoe dat in elkaar zit.

[2:04:46] Over visa en visaverlening hebben we ook verenigingen gehad.

[2:04:52] Daar waren ook vragen over Surinaamse studenten.

[2:04:56] Eigenlijk een vraag voor de minister van Onderwijs, maar toch vast wat informatie die ik van het ministerie van Onderwijs krijg.

[2:05:03] Surinaamse studenten betalen sinds 2007 in heel Nederland, is mijn informatie, dus ook buiten Amsterdam en bij alle instellingen het wettelijk collegegeld, dit jaar rond de 2500 euro.

[2:05:14] En Surinaamse studenten betalen daarmee hetzelfde bedrag als studenten uit de EU en de Europese Economische Ruimte.

[2:05:21] Dus wat dat betreft, de regeling voor terwerkstellingsvergunningen is algemeen geregeld en daar is voor het ministerie van Sociale Zaken geen uitzonderingspositie voor specifiek Surinaamse studenten.

[2:05:33] mogelijk.

[2:05:34] De heer Seder vroeg ook naar ongedocumenteerde Surinamers in Nederland.

[2:05:46] Er blijven al heel lang Surinamers in Nederland als vervolg van onafhankelijkheid in 1975 toen de nationaliteit van rechtswegen zijn kwijtgeraakt.

[2:05:58] Nederland heeft een eenmalige regeling opgesteld voor die groep oudere ongedocumenteerde Surinamers waarbij zich

[2:06:03] kans krijgen, mits aan een aantal voorwaarden voldoen, om alsnog een verblijfsvergunning aan te vragen.

[2:06:08] Dat valt onder de verantwoordelijkheid van het ministerie van Asiel en Migratie.

[2:06:12] Daarnaast kan Nederland een goede samenwerking met Suriname terugkeren, noemde ik eerder al.

[2:06:17] Daar is in februari nog een overeenkomst tussen de Benelux en Suriname over gesloten.

[2:06:26] Ja.

[2:06:29] Kunnen wij die eenmalige regeling voor Surinaams-Oud-Nederlanders verlengen?

[2:06:33] Die regeling is tot op heden, voorzitter, goed toegankelijk gebleken.

[2:06:38] Er is meer dan goed gebruik van gemaakt.

[2:06:42] De regeling was in november 2024 gepubliceerd.

[2:06:45] Die stond open vanaf 1 januari zes maanden.

[2:06:49] Er kan dus nog gebruik van worden gemaakt, staat dus nog open.

[2:06:53] Er zijn geen zwaarwegende redenen om nu af te wijken van dat eerdere kabinetsbeleid om dat een eenmalige, een tijdelijke regeling te laten zijn.

[2:07:02] Het is denk ik van belang dat het een regeling die recht doet aan de situatie van deze mensen.

[2:07:10] En we zijn ook blij dat die er is.

[2:07:15] Ja, dank u wel.

[2:07:15] Ik begrijp het punt over de werkstellingsvergunning natuurlijk, omdat je daarin niet onderscheid mag maken.

[2:07:21] Of voor één specifieke nationale tijd.

[2:07:23] Maar nu zijn er dus verschillende landen die de baas van bilaterale afspraken onder het gelijke behandelingsprincipe vallen ten aanzien van het wettelijk collegegeldtarief.

[2:07:30] Zou het wel mogelijk zijn, ik kan me voorstellen dat dit misschien dan uitgezocht moet worden, maar dat je die groep landen onder die uitzondering op het werkstellingsvergunning brengt?

[2:07:40] Minister.

[2:07:44] Ja, voorzitter, dat weet ik echt niet uit het hoofd, maar dat zou ik moeten uitzoeken.

[2:07:47] Ik denk niet dat dat zomaar gaat, maar het is wel iets wat ik kan nagaan.

[2:08:02] Ja, voorzitter.

[2:08:03] De heer Van Baarle vroeg naar AOW GAT voor Surinaams-Nederlandse ouderen.

[2:08:13] Ouderen van Surinaamse herkomst die van 1975 tot 1975 in Suriname hebben gewoond, waren over die periode niet voor AOW in Nederland verzekerd.

[2:08:21] En hoewel er geen juridische verplichting bestaat, was het de wens om het gevoel van onrechtvaardigheid, slechte materiële positie van die groep te erkennen.

[2:08:30] En op 4 oktober besloot het kabinet daarom tot een gebaar van erkenning, waarbij eenmalig een bedrag van 5000 euro per persoon wordt vrijgemaakt.

[2:08:39] Ouderen hebben afgelopen zomer een brief ontvangen, waarna het bedrag automatisch werd overgemaakt.

[2:08:47] Ouderen die geen brief van de Sociale Verzekeringsbank ontvingen, maar wel rechtdenken te hebben, kunnen twee jaar lang zelf contact opnemen met de Sociale Verzekeringsbank.

[2:08:56] Dus dat is ook nog steeds mogelijk.

[2:09:00] En zo trachten we dat gat te dichten.

[2:09:05] De heer Seder vroeg naar het diasporabeleid.

[2:09:09] Hoe kijkt de minister daarnaar om de banden te versterken?

[2:09:13] Ik heb al aangegeven, die banden zijn diepgeworteld.

[2:09:17] Dat ervaar ik zelf ook zo.

[2:09:21] Een diasporabeleid is eigenlijk doorgaans een beleid wat vooral gevoerd wordt door het land waar de diaspora uit voortkomt.

[2:09:28] Mocht de Surinamese regering zeggen, wij willen een specifiek diasporabeleid voor de Surinamers, ook in Nederland, dan ben ik uiteraard

[2:09:37] bereid met hen te bezien wat dat zou betekenen, wat dat voor ons betekent en in welke mate dat kan worden gefaciliteerd.

[2:09:44] Je ziet een heel aantal elementen waarin we eigenlijk al heel goed onderkennen dat die banden tussen die samenlevingen zijn.

[2:09:50] Ik denk dat de heer Seder ook dat, net als ik, uit eigen omgeving goed van bewust is.

[2:09:59] De heer Van Baarden, voorzitter, vroeg naar de ticketprijzen.

[2:10:02] Die verbaasde me ook wel eens.

[2:10:04] Ik herken dus dat probleem.

[2:10:06] Ik heb al eens begrepen dat dat inderdaad te maken heeft met, ik geloof dat de FC er naartoe ligt, met beladingsgraden op heen- en terugwegen en dergelijke.

[2:10:19] Meer toerisme, ook naar Suriname, zou misschien ook bijdragen aan het verlagen van die ticketprijzen.

[2:10:27] Ik vind ze ook hoog.

[2:10:29] Dit is zeker iets wat ik ook zou willen opnemen met de CEO van de KLM.

[2:10:33] Dus dat is mijn toezegging dat ik dat in ieder geval doe.

[2:10:35] Ik zeg niet dat daar meteen iets uitkomt wat naar uw en mijn wensen is, maar ik ben zeker bereid die navraag te doen aan mevrouw Rintel van hoe zit dat nou?

[2:10:47] Want er is ook eerder ook een motie in februari over ingediend door uw collega El Abassi.

[2:10:54] Hoe zit dat nou met die ticketprijzen en die lucht van maatschappij?

[2:10:57] Dat hangt met allerlei marktfactoren samen.

[2:10:59] Laten we daar meer over uitzoeken.

[2:11:04] Voorzitter, Visa hebben we het ook over gehad.

[2:11:07] Macandra hebben we het ook over gehad.

[2:11:13] Economie, daar kan ik iets meer over zeggen.

[2:11:23] Krachtverander, duidelijk is dat de nieuwe regering een hele grote keuze staat door die winning van olie en gas.

[2:11:30] Ook wat dit betreft willen we de beleidsvoornemens van de nieuwe regering afwachten.

[2:11:36] Maar ook kijken, het staat ook gewoon, ik geloof dat de heer Seder zei, gaat die winning hetzelfde blijven als de NDP de grootste blijft?

[2:11:44] Dat weet ik niet, dat is wat los van de NDP.

[2:11:46] We kijken welk beleid Suriname maakt.

[2:11:49] en kijken hoe we daar ons aan kunnen relateren.

[2:11:58] Zijn we bereid, vroeg de heer Paternot, om in te zetten op economische samenwerking?

[2:12:02] Minister Clever heeft vorige week haar nieuwe beleidsbrief over buitenlandse handel naar de Kamer gestuurd.

[2:12:08] Daar gaat ze in op de Nederlandse prioriteiten en op basis van de prioritaire thema's en sectoren wordt ook naar de economische samenwerking met Suriname gekeken.

[2:12:17] En ter ondersteuning bij het betreden van de Surinaamse markt kunnen Nederlandse ondernemers hun beroep doen op het deel van het handelsinstrumentarium, dus private sector development middelen.

[2:12:27] en diverse RVO-subsidies.

[2:12:30] Ik zou Nederlandse bedrijven dat ook willen oproepen te doen.

[2:12:33] Ik hoor van bedrijven dat ze het complex vinden om Suriname te opereren.

[2:12:36] En tegelijkertijd, als inderdaad die olieinkomsten gaan komen, dan komt er veel meer bij kijken dan alleen maar oliemaatschappijen.

[2:12:45] Dan gaat het om ingenieursbureaus.

[2:12:46] Dan gaat het ook om bijvoorbeeld hotels en andere accommodatie moet worden gebouwd.

[2:12:51] Dan gaat het om tal van dingen waar ook kansen liggen voor Nederlandse bedrijven.

[2:12:56] En mijn oproep aan het Nederlands bedrijfsleven is dan ook, kijk daarnaar en ga niet over een paar jaar zitten mokken als je daar niet naar hebt gekeken en je mag er niet aan meedoen.

[2:13:07] De vraag van de heer Sezer.

[2:13:10] Dank u wel.

[2:13:10] Ik denk dat het bedrijfsleven ook wederzijds overigens een grote rol kan spelen in het versterken van de band.

[2:13:17] Een van de punten

[2:13:20] die wel relevant is, is dat de exportkredietgaranties niet meer, dat Suriname daarvan uitgesloten was vanwege betalingsrisico's.

[2:13:32] We zien dat er stappen worden gezet.

[2:13:34] IMF constateert ook dat Suriname op de goede weg is door hervorming van de afgelopen jaren.

[2:13:39] Dit zou natuurlijk wel kunnen bijdragen aan dat die garanties weer afgegeven kunnen worden.

[2:13:44] Mijn vraag is eigenlijk

[2:13:46] nu we dit zo zien, hoe de minister daarnaar kijkt, wat er daarmee ook in het Nederlands bedrijfsleven zou kunnen helpen.

[2:13:54] Minister.

[2:13:56] Ja, daar wil ik zeker naar kijken.

[2:13:57] Ik kan er even terugkomen, ook in tweede termijn.

[2:13:59] Wat ik wel tegenaan loop, is dat als het gaat om de fossiele sector, dat Nederland het sinds het najaar van 2021

[2:14:13] Toen de klimaattop in Glasgow is geweest, in mijn herinnering kop 24, dat Nederland zich toen wel aan heeft gecommitteerd om beleid te voeren wat onder andere betekent dat we geen export kredietverzekeringen kunnen bieden voor Nederlandse bedrijfsactiviteiten in fossiele sectoren.

[2:14:36] En dat is wel een belemmering hierbij.

[2:14:39] Ik zou het wat dat betreft in dit geval best anders willen zien,

[2:14:43] best voor de hand te liggen dat je daar nou juist het Nederlands bedrijfsleven met betrekking tot Suriname wil helpen.

[2:14:50] Maar dat kunnen wij dus op grond van dat algemene beleid en die algemene beleidsregel niet meer doen.

[2:14:57] Dat is een beperking.

[2:14:58] Dat is een beperking voor de samenwerking met Suriname op dat oliegebied.

[2:15:02] Dus we kunnen zeggen bedrijven kijk daarnaar, maar als het direct gerelateerd is in de sector, dan kunnen wij wat dat betreft niet via Atradius en dergelijke kredietverzekeringen bieden.

[2:15:19] Voorzitter, ja, dan denk ik bijvoorbeeld ook aan een bagger maatschappij die in de hele wereld tegen deze problematiek natuurlijk aanlopen.

[2:15:28] Er is ook een vraag gesteld over grondstoffen en kritieke grondstoffen.

[2:15:34] Daar kijken we wel naar op basis van nationale grondstoffenstrategie, de Europese Critical Raw Materials Act.

[2:15:42] Momenteel is er geen EU of een bilateraal partnerschap met Suriname op dat gebied.

[2:15:47] Wel is er jaarlijks een EU-Suriname politieke dialoog en belangrijke instrumenten van de EU, naast bilaterale projecten zoals Bosbeer en Landbouw.

[2:15:57] En Landbouw is de global gateway, strategie van de commissie die bekend is om wereldwijde duurzame slimme verbindingen te versterken via investeringen.

[2:16:04] zoals op het griep van energie, vervoer, gezondheid, digitaal.

[2:16:10] Wij blijven in Brussel ook aandacht vragen voor het belang van Suriname ook in die context.

[2:16:15] En ik denk dat er de aanzienlijke belangen die er in Suriname ook ontstaan door de oliewinning, dat die ook hiervoor interessant kunnen zijn.

[2:16:28] Maar nogmaals, het is ook aan het bedrijfsleven om zelf kansen te identificeren.

[2:16:33] De verantwoordelijkheid voor de uitvoering van onze nationale grondstoffenstrategie ligt bij de ministerie van EZ, INW en BHO.

[2:16:43] Mijn ambtgenoot mevrouw Klever is verantwoordelijk voor diversificatie en het afsluiten van samenwerkingsverbanden op grondstoffen met landen buiten de EU.

[2:16:50] En ik kan daar met haar natuurlijk altijd nadenken over van gedachten wisselen.

[2:16:58] Maar Piri vroeg nog, na halen van een artikel in de Volkskrant, over de oliewinning en de Hollandse ziekte.

[2:17:03] Ja, daarom zou het zo mooi zijn om op dit terrein ook de lessen uit Nederland en de gaswinning te delen.

[2:17:09] The Dutch disease, zoals het internationaal bekend is geworden.

[2:17:12] En inderdaad, diversificatie van de economie is in die context van belang.

[2:17:17] En ook daarom is het zo ontzettend belangrijk dat de keuzes waar Suriname voor staat.

[2:17:23] We kennen natuurlijk allemaal landen die rijk zijn in olie en gas.

[2:17:27] waar die niet heel nuttig blijken te worden besteed.

[2:17:31] Denk aan Venezuela en andere landen waar die worden geïnvesteerd en dat ook in infrastructuur en dergelijke op wijze die de economie ook helpen aanzwengelen.

[2:17:43] Denk aan Noorwegen en enkele golfstraten.

[2:17:46] Dus kennisuitwisseling is nuttig.

[2:17:49] Kennisuitwisseling op fiscaal beleid, bijvoorbeeld op dit gebied, heb ik ook met mijn ambtgenoot besproken.

[2:17:57] De heer De Roon had een aantal specifieke vragen, ook op financieel, economisch en economisch gebied.

[2:18:09] De Surinaamse staatsoliemaatschappij heeft geld geleend bij een achttiental financiële instellingen.

[2:18:16] Ik heb daar weinig informatie over.

[2:18:21] Dat betreft het inkopen van 20% in het Franse-Amerikaans consortium.

[2:18:27] Dat betreft ook bedrijfsvertrouwelijke informatie.

[2:18:31] De inkoop bij het consortium is ook nog niet bekend.

[2:18:34] Dat acht ik ook niet pers en noodzakelijk.

[2:18:37] Staatsolie heeft wel de financiering rond, naar ik begrepen heb, van een consortium van banken.

[2:18:48] De schuldherschikking tussen Suriname en China, die vind ik ook heel boeiend en terecht dat de heer De Roon die aan de orde stelt.

[2:18:59] Maar dat is een bilateraal proces tussen Suriname en China waar Nederland geen rol in speelt.

[2:19:03] Ik heb daar ook niet goed zicht op.

[2:19:07] Bas van berichten uit de media is bekend dat dat schuldherschikkingsproces nog loopt.

[2:19:13] Ik weet dat vorig jaar zomer er een delegatie van Suriname en China ook is geweest hierover.

[2:19:19] Er is een akkoord, er was een akkoord tot en met 2024 over, maar de onderhandelingen over de betalingstermijn en de voorwaarden voor dit jaar, die lopen nog.

[2:19:31] Het is ook een probleem vaak met schulden die uitstaan aan China en Chinese financiële instellingen, is het gebrek aan transparantie.

[2:19:38] Als u weet is China geen, maakt geen onderdeel uit van de crediteurenclub van Parijs en is daardoor gewoon weinig transparantie in hoe ze omgaan

[2:19:49] met de schuldenpolitiek en de herschikking van schulden.

[2:19:54] Dus dat is echt een nadeel.

[2:19:56] Wat het betreft het IMF, dat is transparanter.

[2:20:00] Suriname ronde in maart jongstleden een succesvol hervormingsprogramma met het IMF af.

[2:20:07] Eerdere schuldherschikking met schuldeisers, ook met de Club van Parijs die ik al noemde.

[2:20:12] Het staat Suriname vrij om eventuele andere overeenkomsten af te sluiten met crediteuren.

[2:20:17] En bij verzoek of advies zijn wij natuurlijk altijd bereid om mee te denken.

[2:20:21] Maar we verwachten dat dit het onderwerp vooral van gesprek is tussen Suriname en het IMF.

[2:20:29] En ik denk dat dat ook heel veel belang is.

[2:20:33] Zou ik zeggen, als ik puur financieel-economisch kijk, dat van belang is die economie ook financieel-economisch zoveel mogelijk op orde te hebben.

[2:20:41] voorafgaand aan het moment dat die olieinkomsten echt komen.

[2:20:45] Zodat je scheefgroeien, wat dat betreft, de risico's daarop beperkt.

[2:20:48] Maar dat is mijn persoonlijke mening.

[2:20:50] Dat is denk ik gewoon uit ervaring bij een bank en niet zozeer als minister van Buitenlandse Zaken dat ik dit zeg.

[2:20:57] De heer Van den Burgh vroeg naar de militaire samenwerking.

[2:21:01] Ik noemde al de jungle training.

[2:21:04] Defensie heeft recent ook een administratieve aanpak

[2:21:10] getekend met, afspraak getekend met Suriname als opvorm van de intentieverklaring uit 2021.

[2:21:16] Die fungeerde als basisoverlegstructuur voor toekomstige samenwerkingsactiviteiten.

[2:21:22] De huidige Nederland-Surinaamse militaire samenwerking, die is goed, maar die gaat wel richting maximaal haalbaar wat betreft de capaciteit.

[2:21:31] Dat heeft te maken met de omvang van de Surinaamse krijgmacht, maar ook de beschikbaarheid van Nederlandse capaciteiten, zowel in Nederland als in het Caribische deel van het Koninkrijk.

[2:21:40] Maar we blijven eraan voortwerken.

[2:21:42] Sinds enkele jaren is er ook een defensieattaché in Paramaribo.

[2:21:45] Toevallig ontmoette ik vandaag de dame die de beoogd nieuwe defensieattaché wordt.

[2:21:55] Militaire operaties en drugsmokkel.

[2:21:57] De Coquemara Chaussee werkt al jaren samen met Suriname in de bestrijding van internationale drugsmokkel op de luchthavens.

[2:22:03] In samenwerking met de nationale politie en ook de douane.

[2:22:07] De heer de Roon vroeg er ook naar.

[2:22:10] De grensoverschrijdende criminaliteit.

[2:22:12] Suriname is voor Nederland een prioritaire land op dat gebied.

[2:22:16] Het is een lange en nauwe samenwerking.

[2:22:18] Ook heel praktisch.

[2:22:19] Bijvoorbeeld de training van scan-analysten.

[2:22:22] De inzet van speurhonden en trainingen.

[2:22:23] En hoe doe je dat?

[2:22:24] Hoe van de aanpak van drugsmokkel via luchthavens.

[2:22:27] Dat is de Coca-Cola Marseille.

[2:22:28] De politie, de douane werken op dat gebouw samen.

[2:22:32] En zo werd in 2024 aan Surinaams en Nederlandse zijde in totaal 1068 kilo cocaïne aangetroffen in het reizigersverkeer.

[2:22:40] inclusief geschenkszendingen.

[2:22:42] Dus het gaat niet zozeer over containers en dergelijke, want eigenlijk is de bilaterale handel tussen Nederland en Suriname, ook gezien de afstand, erg beperkt.

[2:22:51] Maar als het gaat over het reizigersverkeer en geschenkszendingen, dan wordt daar wel eens iets in verstopt, zo blijkt.

[2:22:59] En naast deze praxissaming is er bilateraal drugsoverleg.

[2:23:04] dat de samenwerking tussen de operationele diensten in beide landen versterkt.

[2:23:09] Denk aan informatieuitwisseling tussen de politie, het Openbaar Ministerie, best practice van douane, afspraken over trainingen, andere ondersteuningen.

[2:23:19] Verder zijn op het gebied van justitie zijn er diverse samenwerkingen aangegaan, onder andere via dat Macandra programma, wat hier al een aantal malen terecht is genoemd.

[2:23:27] Zo zijn op 15

[2:23:29] aan justitie- en veiligheidsgerelateerde projecten is er een vijftiental opgezet via Macandra steun.

[2:23:36] En onder andere met ketenpartners zoals het Hof van Justitie, het Openbaar Ministerie, het Kors Politie Suriname, het Kors Penitentiëre Ambtenaren en de Forensische en Maatschappelijke Zorg.

[2:23:46] Dus het is heel goed.

[2:23:48] El pacto Mundical, ook wel internationaal, breder EU-samenwerkingsvorm.

[2:23:55] Maar het is denk ik van belang ook op dit gebied.

[2:23:58] En met de minpunten van het feit dat je een hechte betrekking hebt en de ligging van onze beide landen is het goed als er wordt doorgevraagd.

[2:24:09] De heer De Roon vroeg nog naar de in maart jongsleden opgepakt en onactief gestelde personen.

[2:24:21] Ik heb geen verdere informatie over de laatste stand van zaken.

[2:24:25] Maar de korpschef van de Korpspolitie Surinamische Bewuststand en de kwetsbaarheid van zijn mensen poogt middels een relatiesysteem die kwetsbaarheden te verminderen.

[2:24:32] Het is natuurlijk een kwetsbaarheid, zowel de Nederlandse kant als de Surinaamse kant, op een aanbod- en vragenroute als tussen Nederland en Suriname het een en ander gebeurt, dat er wat dat betreft ook ondermijning en dergelijke plaatsvindt.

[2:24:49] En ik hoop, voorzitter, dat ik hiermee alle vragen zoveel mogelijk heb kunnen beantwoorden.

[2:24:56] Ik heb het misschien gemist, maar ik had een punt gemaakt over de spoedvisa die afgegeven worden, die volgens mij theoretisch al mogelijk zijn, maar volgens mij praktisch heel lastig zijn.

[2:25:11] Daar heeft mevrouw Pirini, ik heb daar eerder een shortboek over, die moet je allemaal verhalen.

[2:25:16] Er lijkt in de tussentijd nog weinig verbetering.

[2:25:18] met de, zoals u kunt begrijpen, schrijnende situaties, tot gevolg met namastong om een uitvaart te gaan dat vaak binnen een week uitgevoerd wordt na overlijden.

[2:25:30] Minister.

[2:25:31] Ja, de heer Seede heeft volledig gelijk.

[2:25:34] Die vraag had ik nog niet beantwoord.

[2:25:36] Excuses daarvoor.

[2:25:39] De wachttijd voor een afspraak voor visumafhandeling is wel sterk teruggebracht.

[2:25:45] In het voorjaar van vorig jaar lag het rond dertig dagen, nu is het rond de veertien dagen.

[2:25:51] Beslissen op een aanvraag duurt helaas nog langer dan wenselijk, rond drie en een halve week.

[2:25:58] Dat komt door ICT-storingen, een piek in aanvragen en dat laatste is onbedoeld ook een effect van de publieke campagne vanuit de Ambassade in Suriname om tijdig een visum aan te vragen.

[2:26:08] Badelzaken werkt te hard om om de beslissende termijn weer binnen die eerder genoemde vijftien kalenderdagen te brengen.

[2:26:15] De heer Seder, voorzitter, vroeg naar spoedzaken.

[2:26:19] Ik denk even bijvoorbeeld over leiders in de familiesfeer.

[2:26:22] En dat gezien de banden tussen beide samenlevingen kan helaas natuurlijk ook plaatsvinden.

[2:26:28] Die kunnen in principe via een spoedprocedure worden geholpen.

[2:26:31] Mensen kunnen aangeven, kunnen aantonen.

[2:26:33] wil gewoon overlijden vanuit Suriname naar Nederland.

[2:26:36] Kan dit voorrang krijgen?

[2:26:38] Dan kan dat voorrang krijgen.

[2:26:40] En dat is een praktijk die we in Suriname proberen toe te passen en elders ook.

[2:26:45] Ik hoor wel eens dat dat niet te min toch ook dat er nog hobbels zijn.

[2:26:49] Dus ik wil er wel zeker naar kijken of daar

[2:26:51] of dat nog verder kan worden teruggebracht qua wachttijden en dergelijke, en besluittijden.

[2:27:00] Maar er wordt dus echt wel aan gewerkt en het gaat eerder de goede kant op qua trend dan de verkeerde kant op dit moment.

[2:27:09] Zouden er nog andere vragen zijn?

[2:27:10] Dat is wel het geval, meneer Schillen.

[2:27:13] Vraagt u niet de antwoord dus.

[2:27:14] Ja, nou voorzitter, hierop doorgaande.

[2:27:17] Het is fijn dat er werk van wordt gemaakt en dat er ook positieve resultaten zijn.

[2:27:21] Mijn geval nog wel dat, als spoed aanvragen, dat theoretisch wel kan.

[2:27:27] Volgens mij er ja ook gewoon families zijn die naast het boot, die niet naast de boot vissen, maar in ieder geval

[2:27:34] waarbij het niet lukt, dat is natuurlijk zeer spijtig.

[2:27:38] Mijn vraag is of u toch zou willen nagaan, want dit is anekdotisch, dit is een anekdotisch punt van mijn kant die volgens mij wel bredere weerklank vindt.

[2:27:48] Zou u kunnen nagaan of dit geregeld voorkomt ten aanzien van specifiek het spoedbeleid?

[2:27:52] en daarop terugkomen.

[2:27:53] Misschien ook vragen bij niet alleen de ambassade, maar ook misschien ook de Surinaamse vertegenwoordiging.

[2:28:00] En als blijkt dat het inderdaad tot problemen leidt, terug te koppelen ook wel wat daaraan gedaan kan worden.

[2:28:05] Want het kan niet zo zijn dat iemand uit Trinidad voor een begrafenis hier wel kan komen en iemand met Surinaamse betrekkingen, waarbij er overigens heel veel verkeer over en weer is, dat niet zou kunnen.

[2:28:15] Dus ik hoop ook dat we dit ook met spoed kunnen oppakken.

[2:28:19] Dus de vraag is of ik deze toezegging zou kunnen krijgen.

[2:28:21] Ik weet zeker dat er ook naar gekeken wordt.

[2:28:22] dat de minister-chirurg hierop terugkomt in een Kamerbrief.

[2:28:27] Meneer Nestor.

[2:28:27] Ja, voorzitter, dat kan ik toezeggen.

[2:28:29] Ik vind dat soort anecdotische informatie vaak erg belangrijk, want het zijn juist bij u als Kamerleden dat ook signalen vanuit de samenleving binnenkomen.

[2:28:37] Die komen eerder bij u binnen dan ze bij mij op mijn bureau kunnen komen.

[2:28:40] En ik vind het gewoon wel van belang dat dit gesignaleerd wordt en dat we hier goed naar kijken.

[2:28:47] Ja, dat kunnen we ook meenemen in de staat van de consuleren bijvoorbeeld.

[2:28:54] Verder niet, zie ik.

[2:28:57] Behalve dan dat ik zelf nog wel even een vraag heb.

[2:28:59] Dus ik stel voor dat de heer Pater Natuur even de voorzitter samen hanteert.

[2:29:02] Er is nog een interruptie van de heer Droom van de PVV, voorzitter.

[2:29:06] Daarvan zeg ik tegen.

[2:29:08] Dat ben ik zelf, ja.

[2:29:10] Ja, ik heb nog geen antwoord gehoord op mijn suggestie dat het misschien wel, gelend op al die ontwikkelingen die er zijn, ook de hoeveelheid onzekerheden die we op dit moment en in de komende tijd nog zullen hebben over hoe gauw zal dat verder gaan met Suriname.

[2:29:24] Zou het dan niet zinnig zijn, vraag ik aan de minister, als hij ons een periodieke review zou kunnen toezeggen, misschien jaarlijks of in een andere termijn, dat laat ik aan de minister over, wat hem dan het beste lijkt als hij dat zou willen doen.

[2:29:38] Maar daar zou ik in ieder geval wel graag een reactie op willen hebben.

[2:29:40] Uiteraard als de Kamer ook zelf zegt wij willen dat graag ontvangen.

[2:29:46] Uiteraard bereid om ook naar de Kamer te komen wanneer de Kamer dat wenst.

[2:29:51] En ook informatie te verstrekken wanneer de Kamer dat wenst.

[2:29:57] Ik kan me bijvoorbeeld voorstellen dat als ik in Suriname ben geweest dat ik na afloop daarvan ook bijvoorbeeld een verslagbrief aan de Kamer stuur.

[2:30:09] Op grond van waar we verder kunnen kijken.

[2:30:10] Waar misschien ook een aantal dingen die vandaag is besproken ook specifiek kan worden meegenomen.

[2:30:15] Uitzekend.

[2:30:16] Nou, dat lijkt mij een goed voorstel om mee te beginnen.

[2:30:19] Ja, dank u wel.

[2:30:20] Dan geef ik het voorstelschap terug aan de heer De Roon.

[2:30:23] Dan zijn we dus nu gekomen aan het einde van de eerste termijn van de kant van de minister.

[2:30:27] En dan kijk ik of u behoefte heeft aan een tweede termijn van de kant van de Kamer.

[2:30:31] Ik verwacht het wel en ik zie ook dat u ja knikt.

[2:30:33] Dus dan geef ik daarvoor nu weer het woord in eerste plaats aan de heer Paternoten.

[2:30:39] Ja, dankjewel voorzitter en we hebben in dit debat ook in feite van de minister gehoord dat hij dus een bezoek gaat brengen aan Suriname en ook gaat proberen dat te doen voor de begrotingsbehandeling buitenlandse zaken.

[2:30:48] Ik denk dat dat heel goed nieuws is.

[2:30:49] Een goede stap.

[2:30:50] We hebben het ook over de economie gehad en hij verwees daarbij ook natuurlijk naar collega's die Suriname wel in hun beleidsplannen hebben staan, maar ook de beperkingen van ons instrumentarium.

[2:31:00] Ja, dat is natuurlijk ook waar je tegenaan loopt.

[2:31:02] China en veel Chinese bedrijven, die hoeven zich niet aan de wetten van de markt te houden.

[2:31:06] We kunnen ook met verliezen meedoen aan bestedingen.

[2:31:08] Dat is een stuk lastiger voor Nederlandse bedrijven.

[2:31:10] Als het gevolg daardoor is dat je overal altijd die opdrachten verliest en dus ook de kans om mee te doen, ja, dan gaat dat niet goed.

[2:31:18] Dat is iets waar Europa een antwoord op moet gaan vinden.

[2:31:20] Misschien ook wel samen met de Verenigde Staten.

[2:31:23] Maar ik zou de minister willen vragen om zich ook daarvoor in te zetten.

[2:31:25] En het zou in die zin ook wel echt goed zijn als bij dat bezoek er in ieder geval een collega ook meegaat, of het nou van energie is of van economische zaken,

[2:31:33] ook bij andere ministeries een belangrijke rol kan spelen.

[2:31:37] Dan heb ik nog twee moties.

[2:31:38] Voorzitter, motie één is de Kamer gehoord op de uitslaging constaterende dat de meeste landen in Latijns-Amerika zonder Schengenvisum naar en door de EU kunnen reizen.

[2:31:46] Intensieve persoonlijke verkeers tussen Nederland en Suriname meten vanwege de diepe historische en maatschappelijke banden.

[2:31:51] En dat uitsluiting van Suriname voor visumvrije reizen naar EU-Schengen nadelig is voor zowel Suriname als Nederland.

[2:31:58] zoekt de regering erbij de Europese Commissie voor te pleiten om op dit kalenderjaar te komen.

[2:32:02] Een voorstel voor visumvrijstelling voor Surinamers gaat over tot de orde van de dag.

[2:32:06] Deze doen ik in samen met collega's Piri, Cederbosch, Koekoek, Van Baarden en Karaman.

[2:32:11] En dan hebben we de tweede motie, de Kamerkorte Beraadslaging, constaterende dat de regeling voor Surinamse oud-Nederlanders die hun nationaliteit verloren ten tijde van de onafhankelijkheid afloopt op 30 juni 2025, overwegende dat het mede door de korte looptijd moeilijk bleek de gele doelgroep te bereiken,

[2:32:27] waardoor mensen die recht hebben op een verluistering deze nu mislopen, verzoekt de regering om deze regeling met ten minste enkele maanden te verlengen en om actief de bekendheid van deze regeling onder de doelgroep te vergroten.

[2:32:38] Gaat over tot de orde van de dag.

[2:32:40] Mede ingediend door de collega's Pot en Selig.

[2:32:44] Dank u wel.

[2:32:46] Dank u wel.

[2:32:47] Dan is het woord aan de heer Selig.

[2:32:49] Dank u wel.

[2:32:50] Dank voor de toezeggingen van de minister.

[2:32:55] Fijn dat hij ook die kant op gaat.

[2:32:57] Ik had een motie over Macandra, maar ik ben ook blij met de toezegging die aan de heer Karman gedaan is.

[2:33:01] Dus ik wil een aantal motie indienen die ik zal voorlezen.

[2:33:05] Allereerst gaat het over de archieven van de jaren 80.

[2:33:09] Ik denk dat ook met overlijden van meneer Boutsen.

[2:33:12] maar ook een nieuw kabinet kans is om ook duidelijkheid te verschaffen.

[2:33:16] Je merkt ook dat dat nog steeds iets is wat ook breed in de Surinaamse gemeenschappen in Nederland, maar ook in Suriname zelf leeft.

[2:33:21] Daarom de Kamer, gehoorde braadslaging, constateert dat er veel belangstelling en maatschappelijke behoefte is aan transparantie over de historische, politieke en bestuurlijke relatie tussen Nederland en Suriname.

[2:33:29] Met name ten aanzien van de archieven rond de koep in Suriname in de jaren tachtig en de rol van Nederland hierin.

[2:33:34] overwege dat de aangenomen motie uit 2021 over openbaarmaking van de archieven momenteel wordt uitgewerkt, maar het Adviescollege Openbaarheid en Informatiehuishouden pas in 2022 is ingesteld en het ACOI.

[2:33:46] nog geen rol heeft bij de uitwerking.

[2:33:47] Ik verzoek de regering om het Adviescollege Openbaarheid en Informatiehuishouden actief te betrekken bij de verdere uitwerking van het zoveel mogelijk openbaar maken van het archief met betrekking tot Suriname en met name de gebeurtenissen rond Koep in de jaren 80 en de Kamer voor het einde van het jaar de uitwerking van de volledige afronding van de motie uit de raadste 21 toe te sturen en gaat over tot de orde van de dag.

[2:34:06] Voordat ik dan ten aanzien van het diasporenbeleid heb ik een motie met de heer Paternotte.

[2:34:11] Ik heb hem dubbelzijdig geprint, dus ik geef het u zo terug.

[2:34:13] Nee, dat is mijn schuld.

[2:34:15] Ik ga even door.

[2:34:16] De Kamer gehoorde blaadstaging constaterende dat de sterke historische en culturele en familiële band bestaat tussen Nederland en Suriname, overwege dat een groot deel van de Surinaamse diaspora in Nederland woont en er waren volle brugvorm tussen beide landen, overwege dat er binnen deze gemeenschap grote bereidheid en potentieel aanwezig is om bij te dragen aan de sociaal-economische ontwikkeling.

[2:34:32] van Suriname en wederzijds samenwerking en ontwikkeling, constaterend dat Nederland momenteel geen integraal beleid voert gericht op het activeren en ondersteunen van diasporen in het onderhouden en versterken van de banden met Suriname, waaroverwege dat de betrekkingen met Suriname ook van het geopolitiek oogpunt belangrijk zijn en dat in het uitblijven van actieve Nederlandse betrokkenheid andere landen, bijvoorbeeld de staten met minder gedeelde waarden, het geopolitieke en economische vaken kunnen opvullen, roept de gering op tot een integraal diasporenbeleid om te onderzoeken gericht op de Surinaamse gemeenschap

[2:34:58] om deze te verkennen, waarin het faciliteren van maatschappelijke betrokkenheid, kennisuitwisseling, economische initiatieven en culturele samenwerking tussen Nederland en Suriname wordt verkend en de Kamer hierover voor de begrotingsbehandeling uit elkaar over te informeren en gaat over door de orde van dag.

[2:35:09] Ceder en Paternotte, ik heb zijn naam er nog niet onder, maar hij hoort er wel echt bij.

[2:35:14] Wat een samenwerking.

[2:35:16] D60 is

[2:35:17] Het is wel heel collegiaal vandaag.

[2:35:20] Vroeger deden we wel meer samen.

[2:35:21] Dat is waar, dat was vroeger, voorzitter.

[2:35:23] En dan de toeslotfase over de exportkredietgaranties.

[2:35:26] De volgende motie is de Kamer, gehoord de braadslaging.

[2:35:28] Ik constateer dat exportkredietgaranties een belangrijk instrument zijn om Nederlandse bedrijven te ondersteunen bij investeringen in het buitenland, met name in opkomende economieën.

[2:35:36] Ik constateer dat Suriname uitgesloten is van EKG's vanwege zorgen over betalingsrisico's, terwijl Nederlandse ondernemers stand zien voor duurzame economische samenwerking in onder andere landbouw, infrastructuur, gezondheid, zorg en energie.

[2:35:48] Overwegend dat Suriname inmiddels serieuze stappen zet richting financieel en economisch herstel, mede ondersteund door internationale partners zoals de IMF en de IDB.

[2:35:55] Van mening dat het wederzijds belangrijk is om duurzame Nederlandse investeringen in Suriname te ondersteunen, onder meer via EKG's met waarborgen voor transparantie en maatschappelijke verantwoordelijk projecten, roept de gering op de mogelijkheden te verkennen om Suriname opnieuw in aanmerking te laten komen voor exportkredietgaranties onder duidelijke voorwaarden en met oog op risicobeheersing en gaat over tot de orde van de dag.

[2:36:18] Het woord is aan de heer Karman.

[2:36:19] Dank u wel, voorzitter.

[2:36:21] Ik had een motie met betrekking tot Macandra voorbereid, maar de minister gaf het belang aan van het programma en ook dat hij gaat onderzoeken hoe hij dit kan verlengen en het budget kan vinden binnen zijn begroting.

[2:36:34] Dus die toezegging is voor mij voldoende.

[2:36:36] Daarom zal ik ook geen motie.

[2:36:38] Dank ook voor de beantwoording van de vragen, voorzitter.

[2:36:42] En ik denk

[2:36:43] Ik wil de minister nog één ding meegeven.

[2:36:45] Ik heb ook wat collega's met banden met Suriname, die gaven ook aan, laten we als Nederland proberen echt Suriname te helpen om die stappen te nemen, om ook te gaan voldoen aan die visumvrijstelling.

[2:36:54] Want dat zou, nou ja, mijn collega's hebben ook een aantal moties, dat zou echt heel fijn zijn voor mensen, vooral als ze het met spoed voor een begrafenis hier naar Nederland zouden kunnen komen.

[2:37:03] Als de minister daar naar kan kijken, hoe wij echt Suriname kunnen helpen om die stappen te nemen, om ook

[2:37:10] vrijstelling te krijgen voor visumaanvragen hier in Europa.

[2:37:13] Dank u wel, voorzitter.

[2:37:17] Dank u, voorzitter.

[2:37:18] Een aantal moties.

[2:37:19] De Kamer, gehoord de beraadslaging, constaterende dat er een bedrag van 33,3 miljoen euro is gereserveerd voor maatschappelijke initiatieven, maar dat er nog geen uitvoerder is gevonden.

[2:37:28] Conform aan bestedingregels verzoekt de regering zich er maximaal voor in te spannen om voor de behandeling van de begroting van het ministerie van Buitenlandse Zaken een uitvoerder te hebben aangesteld.

[2:37:38] voor de spoedige uitvoering van de regeling voor maatschappelijke initiatieven in Suriname en gaat over tot de orde van de dag.

[2:37:47] De Kamer, gehoord de beraadslaging, constaterende dat het een zeer lang gekoesterde wens is om tot visumvrij reizen te komen tussen Nederland en Suriname.

[2:37:56] overweging dat Suriname hiervoor dient te voldoen aan de eisen die in Europees verband hiervoor gelden, verzoekt de regering om aan de Surinaamse regering het aanbod te doen om de Nederlandse ondersteuning aan Suriname om te voldoen aan de vereisten voor visumliberalisatie verder te verdiepen en gaat over tot de orde van de dag.

[2:38:15] Voorzitter, tot slot.

[2:38:17] Ik dank de minister voor zijn toezegging om met KLM in gesprek te gaan over de ticketprijzen.

[2:38:23] lijkt onze fractie ook goed om datzelfde gesprek met de regering van Suriname te voeren.

[2:38:27] In dat kader de volgende motie.

[2:38:29] De Kamer, gehoord de beraadslaging, constaterende dat in de ervaring van vele mensen de ticketprijzen voor vluchten tussen Nederland en Suriname relatief hoog zijn, waardoor het een grote financiële uitdaging is voor mensen om tussen Nederland en Suriname te kunnen reizen, verzoekt de regering om de ticketprijzen voor vluchten tussen Nederland en Suriname te bespreken met de Surinaamse regering en te verkennen of er mogelijkheden zijn om samen met de Surinaamse overheid

[2:38:51] inspanningen te leveren voor meer betaalbare ticketprijzen en gaat over tot de orde van de dag.

[2:38:56] En deze motie is mede ondertekend door mijn collega de heer El Abassi, die woordvoerder is op het onderwerp.

[2:39:03] Vliegen.

[2:39:05] Ik begrijp dat er verder geen behoefte is aan een tweede termijn van de kant van de Kamer.

[2:39:09] Dat betekent dat we dan naar de minister toe kunnen voor de beantwoording.

[2:39:13] Als hij daar onmiddellijk op wil en kan reageren.

[2:39:18] Ja, voorzitter.

[2:39:19] Dat ik mede vanwege de techniciteit van enkele moties misschien een korte schorsing kan krijgen.

[2:39:25] Ja.

[2:39:25] Hoeveel?

[2:39:27] Tien minuten?

[2:39:28] Tien minuten, ja.

[2:39:29] Tien minuten kan absoluut.

[2:39:30] Dus dan gaan we verder om tien voor zes.

[2:52:38] De minister is klaar voor de tweede termijn van zijn kant en ik geef hem daartoe het woord.

[2:52:43] Dank u, voorzitter.

[2:52:44] Tot een appreciatie van de ingediende moties.

[2:52:49] De eerste motie van de heer Paternot en andere over bij de Europese Commissie te pleiten.

[2:52:56] Nog dit kalenderjaar de komende voorstel visum verlengt.

[2:52:58] Zij staan voor schuurdnames.

[2:53:00] Oordeel Kamer.

[2:53:01] Motie 1, oordeel Kamer.

[2:53:04] Tweede motie.

[2:53:08] de regeling tenminste enkele maanden te verlengen.

[2:53:13] Ja, die moet ik helaas ontijdig verklaren.

[2:53:15] Daar gaat een ander ministerie over, het ministerie van Asiel en Migratie.

[2:53:20] Motie 2, ontijdig.

[2:53:22] Voorzitter.

[2:53:22] Ja, een vraag van de heer patroon Noten.

[2:53:25] Het is natuurlijk wel iets wat in dit notenoverleg, denk ik, een vrij logisch onderwerp en wat mij betreft natuurlijk ook een logische motie was.

[2:53:34] Nu hebben we acht dagen tot de stemmingen over deze moties.

[2:53:38] Dus kan het idee van de ontijdigheid misschien vervangen worden door interdepartementale beraadslaging, gevolgd door een brief naar de Kamer, met daarin een appreciatie bij voorkeur Oordeel Kamer?

[2:53:51] Voorzitter, ik zal een brief verzoeken aan de minister van Resilient Migratie.

[2:53:55] Goed.

[2:53:56] Dat betekent dus dat u volgens mij nog als ontijdig wordt genoteerd, tenzij we een brief krijgen waarin een ander oordeel wordt gegeven.

[2:54:07] Voorzitter, de derde motie van de heer Seder over de archivering.

[2:54:15] Deze motie verzoekt ook het Adviescollege Openbaarheid en Informatiehuishouding te betrekken.

[2:54:22] Ik weet niet wat de betrokkenheid van dat adviescollege zal doen met het proces, want het betreft een extra stap.

[2:54:29] En daarmee wordt het tweede punt van het dictum

[2:54:33] wel een lastige, volledige afronding van de motie voor het einde van het jaar.

[2:54:40] Dus als dat tweede punt zou kunnen worden geschrapt, dan kan ik mijn oordeel Kamer geven.

[2:54:43] Maar ik weet niet of ik dat tweede, of ik daaraan kan voldoen als ik het eerste als extra stap moet inzetten.

[2:54:54] Ik zou hem zo kunnen interpreteren dat dit een inspanning is, maar mocht het inderdaad feitelijk zo zijn, dat betrekking daarbij... Ik vind het wel belangrijk, omdat we ook gezien hebben rond bijvoorbeeld discussies rond de archief van de Bijlmerramp, dat het gewoon geholpen heeft als het adviescollege toch ook wil kijken wat wel of niet openbaar kan.

[2:55:12] Ik denk dat het ook van meerwaarde kan zijn om ook toekomstige discussies te voorkomen, ook op dit gevoelig onderwerp.

[2:55:17] Dus ik krijg wel waarheid om hen te betrekken.

[2:55:20] Zou ik het kunnen afspreken dat het een inspanning is, mocht het niet lukken omdat het gewoon veel langer duurt, dat dat een acceptabele notie is, die waskamer dan ook accepteren als consequentie.

[2:55:30] Minister.

[2:55:31] Ja, voorzitter, in klaar Nederlands, ik zal mijn best doen, maak je me daar niet op vast, dan kan ik dat, ja, dan Ordelkamer.

[2:55:37] Akkoord, dan is het dus Ordelkamer met de interpretatie over dat tweede onderdeel van het verzoek, zoals hier is genoteerd.

[2:55:47] Dan komen we bij motiveren, denk ik.

[2:55:48] De vierde motie over diaspora-beleid is natuurlijk in de eerste plaats aan het land wat een diaspora heeft, dus aan Suriname.

[2:55:54] Ik denk dat er meer Surinamers in Nederland zijn dan Nederlandse Surinamers, maar dit verkennen en met de nieuwe Surinaamse regering bespreken en welke koersen daarin willen varen en in welke mate wij dat ook vanuit Nederland verder kunnen ondersteunen, dat wil ik zeker doen en daarmee kom ik bij oordeel Kamer.

[2:56:13] Motie 4, oordeel Kamer.

[2:56:16] Motie 5, voorzitter.

[2:56:20] Ja, over exportkredietgaranties.

[2:56:23] We zijn open voor transacties op Suriname, welgesloten transacties op de Surinamese overheid.

[2:56:27] Dat heeft te maken met financiële risico's en die moeten we bezien.

[2:56:32] Het betreft in de eerste plaats de verantwoordelijkheid van het ministerie van Financiën en het ministerie van Buitenlandse Handel, of de minister voor Buitenlandse Handel.

[2:56:40] Maar uit het contact met deze departement kan ik aangeven oordeelkamer.

[2:56:45] Motie 5, oordeel Kamer.

[2:56:51] Motie 6, handgeschreven van de heer Van Baarle.

[2:56:56] Een leesbaar handschrift heeft de heer Van Baarle, voorzitter.

[2:57:00] Dat betreft, ja, deze inspanningsverplichting wil ik aangaan, dus oordeel Kamer.

[2:57:06] Motie 6, oordeel Kamer.

[2:57:09] Motie 7, ik doe het niet vaak, maar ik zeg toch wel, ja, dit is gewoon, dit doen we al.

[2:57:15] Dus daarmee kom ik eigenlijk tot de appreciatie overbodig, voorzitter.

[2:57:19] De motie is overbodig.

[2:57:23] En dan motie 8, voorzitter, over de ticketprijzen.

[2:57:28] Ik herken dat beeld wel.

[2:57:29] Ik wil er echt wel met de Surinaamse regering over spreken en ik heb toegezegd dat ik het ook met de KLM zal opnemen.

[2:57:36] Ik kan daar geen garantie op geven wat dat betekent.

[2:57:38] Ik kan nu niet morgen kortingen verstrekken, maar ik wil ook wel graag weten hoe het zit.

[2:57:43] Dus daarmee oordelkamer.

[2:57:54] Dank voor het woord, voorzitter.

[2:58:03] Ik dank de minister ook voor de positieve appreciatie van twee van mijn moties, maar motie nummer zeven niet.

[2:58:11] Voorzitter, ik weet dat de Nederlandse regering

[2:58:15] assistentie verleent voor het voldoen aan de criteria aan Suriname.

[2:58:21] Mijn oproep is dan ook niet verleen die assistentie op dit niveau verder.

[2:58:26] oproep in de motie is, biedt aan en kijkt naar wegen om dat verder te verdiepen.

[2:58:31] Ik vroeg ook net aan de minister op basis van welke criteria het nog schort, daar zou de minister ook nog op ingaan, maar kunnen we kijken naar op welke manier we op de criteria waar ook nog ontwikkeling moet zijn, om daar meer hulp op te bieden.

[2:58:45] Dus mijn motie kijkt naar, ziet op vergroten en verdiepen van die samenwerking en in dit kader zie ik hem dan niet als overbodig.

[2:58:54] Wil de minister dan op reageren?

[2:58:57] Ja, voorzitter, als ik hem dan inderdaad verder verdiepen als een aanmoediging mag zien en ik hem verder kan verdiepen in de complexe materie voor wat precies aan die voorwaarden nodig is, dan kan ik hem de oordeelkamer geven.

[2:59:11] Is de heer Van Barnelem daarmee akkoord met die interpretatie?

[2:59:15] Dat is het geval.

[2:59:16] Dan is het oordeelkamer.

[2:59:23] Dan zijn we, denk ik, nu gekomen aan het einde van de tweede termijn van de minister.

[2:59:28] Of wilde u nog iets anders aan me willen stellen?

[2:59:31] Niets anders, voorzitter, behalve de herhaling dat de nieuwe... Om het even, welke samenstelling nieuwe Surinaamse regering en eventueel nieuwe presidenten kan rekenen op een uitgestoken hand vanuit het Nederlands kabinet?

[2:59:47] Dan kom ik nu toe aan het voorlezen van de toezeggingen die door de gevier zijn genoteerd.

[2:59:51] Het zijn er vier, zo te zien.

[2:59:54] De eerste toezegging luidt als volgt.

[2:59:55] De minister van Buitenlandse Zaken zal voor het eind van dit jaar, na ontvangst van de IOB-evaluatie van het Macandra-programma, een brief aan de Kamer doen toekomen over de voortzetting van het programma, mits de IOB-evaluatie positief is en de Surinamse regering heeft aangegeven behoefte te hebben aan deze voortzetting.

[3:00:15] Akkoord van alle kanten?

[3:00:16] Ja.

[3:00:18] Dit was trouwens op verzoek, op voorstel van de heer Karreman van NSC, moet ik vermelden.

[3:00:23] Dan een volgende toezegging gevraagd door de heer Paternotte van D66.

[3:00:29] Die toezegging luidt al dan als volgt.

[3:00:32] De minister van Buitenlandse Zaken zal voor de begroting Buitenlandse Zaken middels brief terugkomen op hoe het komt dat de Surinaamse politieke partijen zo snel een coalitie hebben gevormd.

[3:00:45] Ook al dan akkoord.

[3:00:46] Nou, prachtig.

[3:00:48] Dan een toezegging op voorstel van de heer Seder van de ChristenUnie en die toezegging luidt.

[3:00:54] De minister van Buitenlandse Zaken zal in de brief met de staat van het consulaire terugkomen op de problemen met het verkrijgen van spoedvisa.

[3:01:08] Ook akkoord aan alle kanten, dan is dat zo genoteerd.

[3:01:12] En dan de vierde toezegging.

[3:01:14] De minister van Buitenlandse Zaken zal zijn bezoek aan Suriname

[3:01:18] Na zijn bezoek aan Suriname een brief aan de Kamer doen toekomen over zijn bevindingen tijdens dit bezoek.

[3:01:25] En dat was de toezegging op een vraag van mij.

[3:01:29] Ook akkoord, minister?

[3:01:30] Ja.

[3:01:31] Nou, dan zijn we daarmee door de toezeggingen heen.

[3:01:34] En dan is er nog de laatste opmerking die ik zeker moet maken, dat we nu zelfs zijn gekomen aan het eind van de beraadslaging en dat de stemmingen over de ingediende moties zullen plaatsvinden volgende week, dinsdag 10 juni.

[3:01:47] Daarmee sluit u deze bijeenkomst nog niet, want ik zie dat de heer Van Baarne nog iets wil zeggen.

[3:01:51] Gaat uw gang.

[3:01:51] Ja, met excuus, voorzitter, maar miste ik in de lijst de toezegging van de minister dat hij het overleg gaat voeren met KLM.

[3:01:59] Toen ben ik dusdanig erkentelijk voor dat ik het graag op de lijst zou willen zien, voorzitter.

[3:02:11] Minister, ziet u dat ook als een toezegging die u heeft gedaan?

[3:02:14] Ja hoor.

[3:02:15] Dan wordt dat ook genoteerd.

[3:02:25] Dank u wel.

[3:02:27] Dan verklaar ik nu dit noodoverleg voorgesloten.