Veteranen

[0:00:46] Goedemiddag, ik open de vergadering van de vaste commissie voor Defensie.

[0:00:51] Vandaag staat op de agenda de veteranen.

[0:00:54] Onze gasten van harte welkom.

[0:00:56] Ik zal ze kort aan u voorstellen.

[0:00:58] De heer Van Zutphen, onze veteranenombudsman.

[0:01:01] Generaal Hoefsloot, directeur van de Nederlandse Veteraneninstituut.

[0:01:05] Mevrouw Eysink, voormalig lid van de Tweede Kamer en initiatiefnemer van de Veteranenwet.

[0:01:11] En de heer Wentink, een veteraan.

[0:01:14] Welkom.

[0:01:15] Welkom ook aan de Kamerleden.

[0:01:16] We krijgen nog mevrouw

[0:01:19] Mevrouw Bikker sluit ook nog aan, maar die is wat verlaat.

[0:01:22] Dan weet u dat zij ook straks aansluit.

[0:01:24] Ook welkom aan de personen in de publieke tribune.

[0:01:29] Ik ga onze gasten allemaal het woord geven.

[0:01:31] Dan kunnen ze kort een introductie doen.

[0:01:33] En daarna geef ik de leden van de commissie de tijd om hun vragen te stellen aan onze gasten.

[0:01:38] Dan begin ik met de heer Van Zutphen, onze veterane ombudsman.

[0:01:44] Dank u wel, meneer de voorzitter.

[0:01:45] Fijn dat we de kans krijgen, voordat u met de minister in debat gaat, om nog een paar dingen te zeggen over het werk dat we de afgelopen tijd hebben gedaan.

[0:01:52] Ik zal heel kort door de position paper heen lopen, maar ik begin er met een opmerking over een ontmoeting die ik had nog niet zo lang geleden met collega's militairen die op dit moment aan het werk zijn in Litouwen.

[0:02:05] Ik heb ze daar ontmoet en gesproken en daar weet je en merk je en ervaar je

[0:02:11] dat de situatie in de wereld daadwerkelijk is veranderd.

[0:02:14] En de gesprekken die ik daar met ze voerde en de dingen die zij naar voren brachten, die laten zien dat we heel veel respect moeten hebben voor wat ze doen.

[0:02:24] De inzet die ze tonen en dat daar ook bij hoort dat we waarderen.

[0:02:30] En die woorden zijn natuurlijk uit de wet gehaald, herkennen en waarderen.

[0:02:33] en de zorg die we voor ze moeten hebben, maar dat we moeten waarderen wat zij voor ons doen.

[0:02:38] Er komen een aantal vragen naar voren uit die gesprekken waarvan ik denk van het is belangrijk dat we daar met hen over in gesprek gaan, maar ook dat we hun vragen beantwoorden.

[0:02:49] De vraag over, nou ja, wat is de betekenis van onze aanwezigheid?

[0:02:53] Welke risico's lopen?

[0:02:54] Wat betekent het voor het thuisfront?

[0:02:56] Het is nu nog een situatie waarin er nog niet echt oorlog is, maar wat gebeurt er als er wel oorlog komt?

[0:03:01] Die dreiging is reëel en dat maakt dat ik nog meer dan andere jaren niet alleen maar kijk naar veteranen, maar de inzet van alle militairen.

[0:03:09] Als u door onze position paper heen loopt, dan ziet u ook echt dat ik langzamerhand van mening ben dat

[0:03:14] Wat voor inzet je ook doet, welke missie het ook is geweest, als je risico's loopt, als je inzet, als je gratis werkt aan je vragen, dan zou je als je terugkomt dezelfde bescherming moeten krijgen als iedereen.

[0:03:25] Geen onderscheid maken.

[0:03:27] En voor het thuisfront is dat net zo van belang als voor de militair die wordt ingezet.

[0:03:34] Het deed mij ook weer herinneren aan de teksten van de wet die terecht aan u zijn toegezonden.

[0:03:40] Ik heb ze ook nog meer eens een keer goed doorgelezen.

[0:03:42] Maar dan zien we ook dat het in de wet gaat niet alleen maar over postactieve veteranen, maar het gaat ook over de manier hoe word je, nou ja, klaargestoomd zou ik bijna zeggen, voordat je wordt ingezet, voordat je op missie gaat.

[0:03:55] Hoe gaat het tijdens?

[0:03:56] Die veteranenwet gaat niet alleen maar na de missie, maar die veteranenwet kijkt ook heel sterk naar de manier

[0:04:02] waarop wij mensen voorbereiden op dat belangrijke werk.

[0:04:05] En ik denk dat het een goed idee is om nog eens te kijken of we uit de bedoeling van de wet, en mevrouw Eysink weet daar nog veel meer van dan ik, maar of we uit de bedoeling van de wet kunnen afleiden of onze handelingen, onze activiteiten, of die kloppen met wat ooit de bedoeling was en of ze nog passen in deze tijd.

[0:04:27] Ik denk dat het zo is dat we

[0:04:32] Hoe zal ik dat nou goed zeggen?

[0:04:33] Dat we de veranderingen die er zijn in de manier waarop oorlog wordt gevoerd en ik ontleen dit aan een bijeenkomst bij elkaar op de KMA waar ik met een aantal mensen daar in opleiding sprak en daar komt aan de orde dat nu als je dronepiloot bent en je doet het gewoon op de basis en je bent niet actief in het veld, maar je ziet wel wat er gebeurt en je gaat s'avonds met de deur achter je dicht en je gaat naar huis.

[0:04:59] Wie zorgt er voor je?

[0:05:00] Wie let er op je?

[0:05:01] Wie spreekt er met je?

[0:05:02] En ik weet dat er heel veel inspanningen worden getroost, maar het zijn wel dingen waarvan ik dacht, daar moet ik ook als veteraan en ombudsman veel vaker en veel meer op gaan letten.

[0:05:10] Het gaat ook over de militairen die betrokken zijn bij het opleiden van Oekraïnse militairen om ingezet te worden aan het front in Oekraïne.

[0:05:19] Want het heeft een enorme impact op hun leven, mensen opleiden en trainen en ze dan naar de oorlogshaard te sturen.

[0:05:26] Zonder dat je zeker weet of ze daar ooit van terug zullen komen.

[0:05:29] Ook dat vraagt om erkenning en waardering voor de inzet en de rol die ze hebben.

[0:05:33] En we moeten daar ook de zorg geven aan de mensen, zeker ook de nazorg.

[0:05:37] En ik zeg niet dat het niet gebeurt, maar ik zeg wel dat we daar extra aan moeten hebben.

[0:05:42] Dat de gesprekken die ik heb gevoerd aanleiding waren om op deze manier mijn vijf minuten te openen.

[0:05:49] We zouden natuurlijk kunnen hebben, waar iedereen het over heeft, wie wordt er nou veteraan?

[0:05:53] Belangrijke discussie, maar misschien is die heel erg semantisch.

[0:05:56] Dan moeten we gewoon zeggen, we moeten voor iedereen zorgen die is ingezet, de missie heeft voltooid, of hoe dan ook betrokken is geweest.

[0:06:02] En die moet in ieder geval misschien niet veteraan worden, maar wel die erkenning en die waardering en die zorg krijgen als het nodig is.

[0:06:07] Dat hebben we natuurlijk geregeld voor de BNM-ouwers, de militaire oorlogs- en dienstenachtoffers, die zijn ook in die veteranenwet vervlochten.

[0:06:14] En ik zou een vurig pleidooi willen houden om ervoor te zorgen dat iedereen

[0:06:19] die aanspraak kan maken, die zorg en die erkenning en die waardering krijgt.

[0:06:22] Of daar dan meteen het woord veteraan aangekoppeld moet worden, dat is een discussie die wordt veelvuldig gevoerd.

[0:06:27] Maar ik denk, nou ja, daar zouden we uit moeten kunnen komen.

[0:06:31] Ik denk dat binnen de huidige wet heel veel kan.

[0:06:33] En wie creatief is, die brengt een oplossing.

[0:06:35] Maar het gaat mij er vooral om dat we letten op de mannen en de vrouwen die zijn ingezet.

[0:06:41] En ik denk overigens, redenerend vanuit de samenleving, dat de samenleving niet heel erg veel uitmaakt waar je bent geweest als militair en wat je hebt gedaan, maar het feit dat je weg bent geweest voor onze vrijheid en daar bent ingezet, dat is al voldoende om, nou ja, de veteraan te zijn in de ogen van de samenleving.

[0:06:58] En de samenleving wil dat ook erkennen en waarderen.

[0:07:02] Er zijn natuurlijk een aantal dingen waarvan ik denk, ja, hoe gedetailleerd zal ik met u nu spreken?

[0:07:10] Ik hoop dat u twee van onze rapporten hebt gezien.

[0:07:13] Dat gaat over het thuisfront, de relaties en wat we daarover gezegd hebben.

[0:07:18] Ik ben onlangs gestart, samen met de kinderombudsman, met een onderzoek naar de kinderen van veteranen, om te kijken hoe het daarmee is en wat we daarvoor doen en hoe we daar kunnen steunen en ondersteunen.

[0:07:27] Dat is net gestart.

[0:07:29] Kan ik misschien dan volgend jaar iets over vertellen als we dat hebben uitgebracht.

[0:07:33] En de andere twee zijn van belang omdat het laat zien hoe ongelooflijk lang de militairen, de veteranen moeten wachten totdat uiteindelijk, als het gaat over die volledige schadevergoeding, er een eind kan worden gemaakt in het proces.

[0:07:45] En ik denk dat heel veel van de mannen en de vrouwen die in die procedures terecht zijn gekomen heel erg

[0:07:53] ernaar uitkijken om het achter zich te kunnen laten.

[0:07:55] De closure, om het maar te zeggen, is heel erg belangrijk.

[0:07:58] En daar moeten we met z'n allen aan werken.

[0:07:59] Dat geldt zowel voor de kant van defensie, dat geldt voor de kant van de krijgsmacht delen, maar het geldt ook voor degenen die deze veteranen bijzetten in de procedures.

[0:08:09] Als één ding mij duidelijk is geworden, is dat we moeten voortgang boeken en we moeten die bestaanszekerheid van de veteranen

[0:08:15] die in die procedures terecht zijn gekomen, moeten we garanderen.

[0:08:18] En dat moeten we doen vanaf het allereerste moment dat ze in de procedure terechtkomen.

[0:08:21] Dus het kan zelfs al zijn, nog voordat je überhaupt in die volledige regeling en de regeling volledige schadevergoeding bent gekomen, maar dat het al gebeurt ver daarvoor in de periode dat je, nou ja, nog

[0:08:32] in onzekerheid bent over de mate van je militaire invaliditeit.

[0:08:36] Dat is van levensbelang en van groot belang voor het levensgeluk van de veteranen.

[0:08:42] En ik denk dat ik daarmee, misschien nog één opmerking over wat wij schreven in onze position paper,

[0:08:48] over de evaluatie van de wet.

[0:08:51] Ik heb daar niet mee bedoeld dat de hele wet op zijn kop moet worden gezet.

[0:08:55] Ik heb daar eigenlijk mee bedoeld dat we heel goed moeten kijken of we, ik zei het net al een klein beetje, of de manier zoals de wet is geschreven en de bedoeling die daarachter zat, of we die ook inderdaad bereiken.

[0:09:06] Slotopmerking, voorzitter, is

[0:09:07] dat toen ik de Veteranennota las, en ik moet altijd ook nog een keer ergens wat kritiek kwijt hebben, anders dan ben je geen goede ombudsman.

[0:09:15] Toen dacht ik, bent u nou in staat als Kamerleden om aan de hand van deze nota de goede vragen te stellen aan de minister?

[0:09:21] En ik heb daar niet onmiddellijk een positief antwoord op.

[0:09:24] Dus ik zou wel hopen dat we misschien eens in gesprek zouden kunnen gaan over wat we nou echt in die Veteranennota zouden moeten hebben, zodat u in staat bent om ons daarover te bevragen.

[0:09:35] Kloppen die cijfers?

[0:09:36] Kloppen de aannames?

[0:09:37] enzovoort, enzovoort, enzovoort, en dat u in staat bent om de goede vragen te stellen aan de minister.

[0:09:42] Misschien kan het gesprek zometeen daar al een beetje bij helpen, maar dat is wel een diepgevoelde wens dat we een iets andere veteranennota gaan krijgen, die meer materiaal aandracht om te kijken of we doen wat we moeten doen, ook de verantwoording die er wordt gegeven, ook financieel.

[0:09:56] Ik vind dat nog wel op aan te merken is.

[0:09:58] Dat zou wel een vurige wens zijn voor de volgende keer.

[0:10:01] Misschien zouden we in de komende tijd daar samen eens over kunnen spreken.

[0:10:04] Dat voor mij vijf minuten.

[0:10:05] Ik weet niet of dat precies vijf waren, maar ongetwijfeld.

[0:10:08] Dank voor uw ook vorige pleidooi voor de veteranen.

[0:10:13] Dan ga ik over naar generaal Hoefsloot, directeur van het Nederlands Veteraneninstituut.

[0:10:18] Ja, voorzitter, dank u wel.

[0:10:22] Heel goed, heel goed, heer Elion.

[0:10:25] Dat is toch dat we elkaar wat vaker hebben gezien, dus u weet nu hoe het werkt.

[0:10:29] Maar ik wil toch beginnen met de opmerking, en dat heeft ook gelezen in mijn precision paper, wat relatief kort is, dat er ook heel veel goed gaat.

[0:10:36] Daar wil ik toch mee beginnen, dat we heel blij zijn met het feit dat we een veteranenwet hebben, wat de ombudsman eigenlijk ook net eigenlijk al aangaf, dat we daar vooral heel zuinig op moeten zijn, maar dat we hem wel goed moeten toepassen.

[0:10:48] Veel partnerlanden zijn er jaloers op, dat weten we uit de internationale contacten die we hebben.

[0:10:53] Dus wij zijn er in ieder geval heel blij mee dat we hem hebben.

[0:10:57] Wat op dit moment ook heel goed gaat, dat is een onderwerp wat vaker in de veteranennota heeft gestaan, maar waar in de afgelopen jaren nog niet zo heel veel aan gebeurd is, gewoon door capaciteit, is het onderwerp transitie.

[0:11:09] Een transitie is zoveel als dat we veteranen en hun partners volgen in hun carrière en kijken op welk moment ze bepaalde steun nodig hebben.

[0:11:18] En dat kan zijn bijvoorbeeld voordat je van militair naar veteraan gaat, dat je ergens wat steun krijgt en als je weer terugkomt van uitzending.

[0:11:26] En dat ga je uiteindelijk door totdat je de dienst uitgaat of misschien wel overlijdt.

[0:11:32] Dat is een onderwerp waarbij je zou kunnen zeggen dat

[0:11:36] De integratie en de samenwerking die plaatsvindt in de afgelopen vier jaar binnen het Veteraneninstituut, die vindt nu ook plaats tussen het Veteraneninstituut en Defensie.

[0:11:44] Dus we gaan elkaar steeds meer vinden, want we hebben elkaar nodig als je naar die hele levensloop van die veteranen kijkt.

[0:11:51] Daar krijgen we heel veel medewerking voor en ik zie dat we daar mooie stappen maken.

[0:11:57] Dus dat belooft wat mij betreft heel veel.

[0:12:00] Ik hoop daar volgend jaar gewoon wat meer en wat concreters over te kunnen zeggen.

[0:12:06] Als je het hebt over zorg, dan willen wij vooral ons concentreren op herstel en reintegratie van veteranen waar het slecht mee gaat.

[0:12:17] De huidige manier waarop wij naar zorg kijken, dan zou je kunnen zeggen dat met name ziek zijn loont en niet beter zijn loont.

[0:12:23] Dus dat moet omgedraaid worden en dat moet aangepast worden.

[0:12:27] Daarvoor is al, als ik het goed heb, in 2019 of in 2020 een onderzoek gestart om de zogenaamde herziening van het voorziening- en uitkeringsstelsel, maar afgekort Harvus, om dat uit te ontwikkelen en daarover na te denken.

[0:12:43] En ik denk dat dat goed is uitontwikkeld, dat dat goed staat,

[0:12:47] Waar het dan nog ligt, is uiteindelijk een gesprek tussen de hoofddirectie personeel en de vakbonden of de vakcentrales, want die zijn de eigenaar van dat proces.

[0:12:59] En als je dan zegt, waar zou je nog een steuntje in de rug kunnen gebruiken als Veteraneninstituut, met name voor die mensen die het zwaar hebben, dan is het denk ik wel daar.

[0:13:08] Het zou zo fijn zijn als er gewoon eens een concrete afspraak wordt gemaakt van dan en dan gaan we spreken met de vakbonden over havers,

[0:13:17] En als we dan toch bezig zijn, laten we dan ook gelijk het PTZ-protocol meenemen.

[0:13:20] Dan hebben we daar ook wat helderheid over.

[0:13:23] Want we gaan wel gewoon werken aan herstel en reintegratie.

[0:13:27] Dus daar zijn we echt wel mee bezig.

[0:13:29] Maar daarvoor heb je nog even iets meer nodig.

[0:13:31] En dat is ook soms in wetgeving verankerd.

[0:13:34] U ziet het ook terugkomen in de nota.

[0:13:37] IGK zegt daar ook wat over.

[0:13:39] Dus ik denk dat het fijn zou zijn als we daar een steun in de rug krijgen en dat u daar een vraag over stelt.

[0:13:44] Veteranenstatus is net al iets over gezegd.

[0:13:47] Ik heb al eens eerder hier ook het een en ander over gezegd, maar ook overgeschreven.

[0:13:52] Ik denk dat het belangrijk is dat we als Defensie kijken naar welke opdrachten we ook geven aan militairen, of dat nou in hoofdtaak 1, 2 of 3 is, dat we kijken naar de consequenties op de langere termijn en dat dan die zorg, wat Ombudsman net ook zei, dat die beschikbaar moet zijn en dat je niet naar een civiele arts moet die geen idee heeft wat je hebt gedaan.

[0:14:09] Een voorbeeld wat ik vaker heb gebruikt is dat we in COVID-tijd hebben heel veel jonge lui aan bedden gehad van COVID-patiënten

[0:14:15] die met mensen onder hun handen zien overlijden.

[0:14:18] Dat doet wat met je, zeker als je nog wat jonger bent.

[0:14:20] En als je dan nog geen uitzending hebt gehad, dan word je dus geen veteraan, maar loop je misschien wel trauma op.

[0:14:27] Daar moeten we dus goed voor zorgen.

[0:14:28] En ik zeg niet dat ze dan per se veteraan moeten worden, zelfs wat Ombudsman net zei, maar we moeten wel ervoor zorgen dat op de langere termijn die zorg goed geregeld is en dat ze gewoon door hun kunnen bellen naar dat centrale loket en geholpen worden.

[0:14:40] Dus daar wil ik dan nog aandacht voor vragen.

[0:14:43] En daar wil ik het vooral bij laten.

[0:14:46] Dank u wel.

[0:14:48] Dank u wel.

[0:14:49] Dan ga ik over naar mevrouw Eysink, voormalig Kamerlid en initiatiefnemer van de Veteranenwet.

[0:14:54] Dank u wel, voorzitter.

[0:14:56] Heel bijzonder en een eer om weer te zijn.

[0:14:57] Dank voor de uitnodiging.

[0:15:00] Ik zou graag willen beginnen met een, niet zozeer een terugblik op zoveel jaren, maar wel met een ongelofelijk compliment aan ieder die bijdraagt afgelopen jaren, afgelopen tientallen jaren, maar ook aan uw vaste Kamercommissie.

[0:15:12] want u bent ook zeer betrokken bij het veteranen, de veteranenwet en het beleid, ook uw bezoek onlangs aan Srebrenica, met de directeur van de LVI en anderen.

[0:15:22] Maar we hebben, wat heer Hoefsloot nog zegt, we hebben natuurlijk in Nederland wel een heleboel dingen heel goed en mooi vastgelegd.

[0:15:27] We hebben 80 jaar BNMO-pont voor Nederlandse militaire oorlogsslachtoffers, dat we dit jaar vieren.

[0:15:33] Een 35 jaar veteranenplatform, december vorig jaar.

[0:15:36] Een hele belangrijke, heel belangrijk platform voor alle militairen, voor de duidelijkheid, en veteranen.

[0:15:42] en daarnaast natuurlijk ook 25 jaar dit jaar het bestaan van het Nederlands Veteraneninstituut.

[0:15:48] En niet te vergeten, daarnaast, en dat is een ongelooflijk belangrijk fonds, dat is het Veefonds, die heel veel mogelijk maakt wat in de wet niet kan, want wettelijk is de overheid voor de duidelijkheid, daar spreken we zo over, of daar spreek ik zo meteen over, maar daarnaast is er natuurlijk heel veel wat gedaan wordt in activiteiten die niet meer weg te denken zijn,

[0:16:08] en die ongelooflijk belangrijk zijn voor de mannen en vrouwen, de militairen, en dat mogelijk maken van het Veefonds is heel mooi.

[0:16:16] Wij begonnen ooit aan wetgeving, en waarom?

[0:16:18] Omdat we ons afvroegen, en ik heb het nu over zo'n twintig jaar geleden, wanneer het eerste debat een beetje begon, kwamen heel veel individuele situaties naar de Kamer toe.

[0:16:26] En ja, iedereen zei, het gaat eigenlijk wel goed met die veteranen, maar toch niet heus.

[0:16:30] En voor de duidelijkheid, ook toen was er binnen het ministerie er een en ander aan beleid.

[0:16:34] Maar de vraag, hoe gaat het nou met die veteranen?

[0:16:38] Die was nergens belegd, die was nergens vastgelegd.

[0:16:41] En gaandeweg ook de voorbereiding op de Afghanistan-missie.

[0:16:43] We hebben nu over 2005, 2006 kwam de gedachte, moeten we niet ietsjes vastleggen in regels.

[0:16:48] Dat noemen we rechten en plichten.

[0:16:50] En dan komt die uit op een wet.

[0:16:52] Die wet voor de duidelijkheid is voor, door en vooral ook met veteranen opgezet.

[0:16:57] Tegenwoordig noemen we dat consultatieronders.

[0:17:01] Maar ik kan u verzekeren, we hebben vier jaar lang koffie gedronken, heel veel koffie.

[0:17:06] Blauwe maaltijden, blauwe happen gehad en overal.

[0:17:09] Dus de intensivering van wat is er nou gebeurd, hoe hebben we de wet geschreven?

[0:17:13] Ik zou bijna zeggen, alles wat we nu menselijke maat noemen, hadden we toen al bedacht.

[0:17:17] Want iedereen wist dat wanneer je een debat in de Kamer gaat hebben over een wet en de publieke tribune zit vol met veteranen, dat het alleen kan wanneer zij gehoord zijn.

[0:17:28] meer hebben gedaan en in feite, ik zeg altijd, zij zijn de eigenaar van de wet.

[0:17:34] Dan ben je er pas.

[0:17:35] En zo is het gegaan in 2012 en het besluit in 2014.

[0:17:40] U heeft de wet ook weer gezien uiteraard en ik wijs u ook met name even op de toelichting, noten van toelichting bij het besluit.

[0:17:47] Dat is in feite een geschreven woord waar wat van belang is.

[0:17:50] Wat is er nou voor u kwamen van belang?

[0:17:52] Dat is bij u begint het bij de artikel honderds, namelijk grondwet en het besluit van de regering om militairen uit te zenden.

[0:17:58] Dat is op missie.

[0:17:59] U heeft daar een toetsingskade voor en in de toetsingskade hebben we ook afspraken gemaakt en we hebben het over de bijzondere positie van de militair en daarmee de bijzondere zorg.

[0:18:07] En die bijzondere zorgplicht, die hebben we vastgelegd in de wet.

[0:18:11] Dat is een hele belangrijke.

[0:18:13] Belangrijk ook is, en dat gaat om de pijlers van die wet, dat is complexe situaties waar man en vrouw af en toe mee thuiskomen en die niet ergens in te passen vallen.

[0:18:23] Waar hebben we daarnaar gekeken en hoe hebben we daarnaar gekeken?

[0:18:26] We hebben gezegd, er moet één iemand zijn

[0:18:28] die voor deze man of vrouw zorgt.

[0:18:30] Het Veteraneninstituut heeft, zeggen wij, één voordeur.

[0:18:33] En als je die voordeur doorgaat, heb je een zorgcoördinator.

[0:18:36] Dat is iemand die er voor jou is.

[0:18:37] De vertaling van een zorgcoördinator is het woord regie.

[0:18:40] Een regietvoerder die er voor jou is en die het mogelijk maakt dat jij niet iedere keer alle loketten langs hoeft weer je verhaal vertellen, weer vertellen hoe het met je gaat, maar iemand die een regie voor jou voert.

[0:18:51] Dat is een hele belangrijke pijler van de wet.

[0:18:53] Als het verder gaat om

[0:18:56] Het onderhouden en controleren van de wet, er is nog veel over te vertellen, voorzitter, ik maak nu een paar dingen, hebben we toen afgesproken met de toenmalige minister dat de uitvoering van het beleid, dus de verantwoording van de uitvoering, vastgelegd wordt in een veteranennota.

[0:19:13] En wat heb je daarvoor nodig?

[0:19:14] Het is al eerder gezegd feitelijke informatie.

[0:19:17] En die feitelijke informatie moet je kunnen toetsen, dus de appreciatie en de effecten.

[0:19:23] Daarvan hebben we toen de tijd gezegd dat dat moet via meerjarige, kwantitatieve en kwalitatieve inzichten, zodat je de effecten van het beleid kunt zien, de ontwikkelingen binnen de veteranenpopulatie en ook de omvang van knelpunten en dat allemaal mee te nemen, want als u alleen maar dit jaar ziet, dan weet u niet hoe het vorig jaar was.

[0:19:47] dan weet u niet hoe het het jaar daarvoor was en wat de verbeteringen waren.

[0:19:50] Ik geef u twee voorbeelden.

[0:19:53] In de Veteranennota zouden ook opgenomen moeten worden de lopende onderzoeken of onderzoeken met informatie.

[0:19:59] U bent zelf, ik kom even terug op Srebrenica, Dutchbat-onderzoek.

[0:20:04] Daar komen zeven aanbevelingen uit.

[0:20:08] Die zouden in de wet moeten staan, want dan kunt u controleren.

[0:20:11] Ook het ISAB-rapport bijvoorbeeld van 2019.

[0:20:15] een aantal voorstellen die zouden in zo'n rapport moeten staan.

[0:20:18] Ik heb het rapport, voorzitter, van 2014-2015 even meegenomen en de nota, bedoel ik, de nota is opgesteld langs de artikelen.

[0:20:28] Ik kijk even naar de ombudsman als voorstel voor langs de artikelen van de wet.

[0:20:34] Wat is namelijk belangrijk?

[0:20:35] Dat is de zorg voor tijdens en na uitzending.

[0:20:39] Wat is belangrijk?

[0:20:40] De bijzondere zorg voor de veteranen.

[0:20:42] Dat is immateriële zorg, de materiële zorg en

[0:20:45] Dit, wellicht wilt u straks het nog zien, maar de allereerste nota is langs de inhoud van de artikelen zoals we bedoeld hadden in de Veteranenwet en het Veteranenbesluit.

[0:21:00] Voorzitter, wat wellicht goed zou zijn, ik breng het maar even op, is dat het Nederlands Veteraneninstituut, die in feite de uitvoering van het beleid van de wet is,

[0:21:10] Zij voeren de wet uit, zijn daar verantwoordelijk voor, staat in het statuut opgenomen vanaf 2021.

[0:21:16] Ik zou me kunnen voorstellen dat het Veteraneninstituut jaarlijks een nota schrijft langs de lijnen van de wet, want zij zijn de uitvoerder, en dat ook integraal naar de Kamer sturen.

[0:21:28] Met een appreciatie van het ministerie voor dan ook, maar ik zou zeggen, het werk wat gedaan wordt, daar heeft men de terugblik, daar heeft men de kijk op hoe gaat het, terug naar mijn eerste vraag, als u wilt weten, als ik wil weten,

[0:21:40] Hoe gaat het nu met de veteraan?

[0:21:42] Hoe gaat het met de thuisfront?

[0:21:43] Hoe gaat het met de kinderen van de veteranen?

[0:21:47] En voorzitter, nog een ander punt even, is dat als we kijken naar werkgeverschap, wie is daar verantwoordelijk voor?

[0:21:53] Ik verwijs even naar artikel 4 in de nota van uitvoering.

[0:21:58] Werkgeverschap, dat is verantwoordelijkheid van het ministerie.

[0:22:03] Wat we nu doen, we hebben nota, maar als u even de Kamerbrief zelf leest over personeel

[0:22:08] de huidige scale-up en opschalen, dan betekent ook dat in een nota zou opgenomen moeten zijn.

[0:22:15] Hoe gaat het nu met de reservisten?

[0:22:17] Welk beleid ontwikkelen we daarvoor?

[0:22:19] Wie kijkt daarnaar?

[0:22:20] Hoe is het in opleidingen meegenomen aan de voorkant?

[0:22:23] Het vindt enigszins allemaal een isolatieplaats, maar dat geheel denken van focus op de opleidingen, focus op de uitvoering, de flexibiliteit die nu gevraagd wordt,

[0:22:35] Dus in feite zou de brede moeten kijken, zou ook in uw personeelsbrief van 15 maart van de staatssecretaris Tuinman opgenomen moeten worden.

[0:22:42] Hoe gaan we om met deze stukjes informatie?

[0:22:45] Dat moet je van meet af aan meenemen.

[0:22:47] Dat staat, voorzitter, ik rond af, dat staat allemaal in de Veteranenwet.

[0:22:53] Ik verwijs nu even naar artikel 4 in de nota van toelichting en zo nog meer dingen.

[0:22:59] Maar als het gaat, Geel afsluit even over de Veteranenstatus en de definitie.

[0:23:03] Voorzitter, ik zou zeggen, in lijn met wat mijn voorgangers hier zeggen, de heer Hoefsloot en de heer Zendorp, dat dat is gewoon goed afgedekt allemaal.

[0:23:13] Het gaat erom, hoe gaan we ermee om?

[0:23:15] De wet gaat over de letterende geest en de wet is dynamisch en niet statisch.

[0:23:22] En als u er zo naar zou willen kijken, die menselijke maat, dan komen we een heel eind.

[0:23:27] en uw aandacht besteden aan de veteranen.

[0:23:29] Dank daarvoor en het thuisfront.

[0:23:31] Mooi dat u ook zo betrokken bent, net als uw voorgangers, want niemand in de Kamer heeft dit onderwijp ooit gepolitiseerd en ik denk dat dat een heel groot goed is en ik ben er nog steeds heel blij mee dat uw Kamer dat op deze manier nog steeds na al die jaren zo oppakt.

[0:23:46] Dank voor uw inbreng.

[0:23:47] Dan ga ik naar de heer Wentink, veteraan.

[0:23:58] Ja, nogmaals, ik ben dankbaar om hier aanwezig te mogen zijn als dusbedrijfveteraan en ook als gedupeerde van de UWV-affaire.

[0:24:08] En als ervaringsdeskundige spreektijd te krijgen en mogelijk bij te dragen aan oplossingen, wie weet, in de toekomst.

[0:24:16] Bedankt aan voormalige Kamerlid, de minister Pieter Omtzigt en het NEC, die onze UWV-affaire op de politieke agenda heeft gezet.

[0:24:25] Dat is de reden waardoor ik in contact ben gekomen met Pieter Omtzigt en het NEC.

[0:24:31] Dankbaar dat hij aandacht heeft gehad voor het probleem.

[0:24:35] En ja, dat is de reden waarom ik hier nu zit.

[0:24:38] Ik heb het Veteranenombudsman Reinier van Zutphen en Brigadegeneraal Paul Hoestloot.

[0:24:43] Wij kennen elkaar al, weer vanuit het verleden, in positieve zin, gelukkig.

[0:24:48] Het is de eerste keer dat wij elkaar ontmoeten.

[0:24:51] Nogmaals, ik ben blij dat ik in ieder geval hier als herkenning mijn verhaal mag doen.

[0:24:57] Vooraf wil ik eerst een woord richten tot dat ik dankbaar en trots ben dat de Witte Anjeprijs gisteren dat die toegekend is aan draagploeg Veteranen Luchtmobiele Brigade.

[0:25:09] Daar mag ik onderdeel van uitmaken.

[0:25:12] Vanaf het begin af aan ben ik daarbij betrokken.

[0:25:15] En uiteraard ben ik daar trots op.

[0:25:17] En ik ben trots op het hele team die dat voor elkaar heeft gekregen.

[0:25:20] En over erkenning en waardering gesproken, dat was er 25 jaar, 30 jaar geleden niet.

[0:25:26] Of in ieder geval niet zichtbaar of nauwelijks.

[0:25:29] En tegenwoordig is dat zeker in een hele positieve zin veranderd.

[0:25:33] Dus dat is daar zeker een blijk van.

[0:25:36] Over onze draagploeg gesproken, ik zou het nu... Op dit moment hebben we twee uitvaarten vandaag en daar zou ik eigenlijk bij aanwezig zijn.

[0:25:46] Gelukkig hebben we onze groep kunnen splitsen en hebben we nog zelfs de ruimte dat ik hier kan zitten.

[0:25:51] Dus het is een bijzondere dag en ik wil ook even stilstaan bij...

[0:25:57] Trost op iedereen van de draagploeg en samenwerkende partijen die dit waardevolle en eervolle initiatief mogelijk hebben gemaakt.

[0:26:04] Oud-collega's op vrijwillige basis begeleiden tijdens hun uitvaart.

[0:26:08] Niet alleen een laatste eerbetoon aan de overleden collega.

[0:26:12] Het biedt ook troost en herkenning aan de nabestaanden en onderstreept de blijvende kameraadschap binnen onze eenheid.

[0:26:19] As we speak, zoals Caroline zou zeggen en nu wij spreken, worden in Loenen en Bodegrave deze middag twee zeer gewaardeerde collega's naar hun laatste rustplaat begeleid.

[0:26:30] Rob Remy, een groot voorbeeld, veteraan en inspirator voor mij, en vaderfiguur voor velen, en generaal buitendienst EOST-duurling.

[0:26:40] Wij wensen hun gezinnen, geliefden, families en betrokkenen, betrokken nabestaanden heel veel sterkte de komende tijd.

[0:26:49] Ik vond het mooi om even gelegenheid te nemen om hierbij stil te staan voor hen.

[0:26:55] Dank.

[0:26:58] Ik zal me voorstellen, ik ben Ronald Wentink, geboren en getogen in Garnizoenstad en Vestingsstad Gorkum in Zuid-Holland.

[0:27:05] Daar hebben wij elkaar eerder gezien, zowel veteran Ombudsman als bovenstoot, bij de opening

[0:27:10] van ons Veteranencafé, waar ik mij ook als voorzitter voor inzet.

[0:27:15] Door de UWV-affaire hebben we helaas ons huis moeten verkopen.

[0:27:20] En sinds kort zijn wij woonachtig in Overijssel, in Oldenmarkt.

[0:27:27] Een hele mooie plaats.

[0:27:28] Maar goed, dat was niet helemaal de opzet.

[0:27:31] Ik ben trotse vader van drie kinderen.

[0:27:34] Een eenvolwassen dochter en twee jongens van vier en zes.

[0:27:37] En inmiddels trotse opa van een kleindochter.

[0:27:40] Dat ik hier nog sta, is bijzonder.

[0:27:42] En in het algemeen, en na wederom, een zeer korte nachtgerust.

[0:27:48] Niet dat het slecht gaat met mij, hoor, overigens.

[0:27:49] Alleen dit was wel spannend, uiteraard.

[0:27:55] Dat heeft naast mijn opvoeding ook veel te maken met de vorming die ik heb mogen meemaken bij het behalen van mijn rode beret.

[0:28:00] Ik heb een matros meegenomen, uiteraard.

[0:28:02] De rode beret van de Luchtmobiele Brigade.

[0:28:05] Wat je daar leert, is onder andere doorgaan waar anderen stoppen.

[0:28:08] en problemen te zien als een positieve uitdaging.

[0:28:12] Opgeven is geen optie en zeker niet in land zo lang.

[0:28:15] Daar kan iemand vorige week van het kabinet nog veel van leren.

[0:28:20] Historie.

[0:28:21] Waar het bij mij verkeerd ging voor, tijdens en na de uitvoering,

[0:28:29] van onze vredesmissie met duspert 1, 2, 3 en 4.

[0:28:34] Isa heeft vorige... of een paar weken geleden samen met Paul het meegemaakt in zijn breinzaal in ieder geval... Ik ga zelf in september terug.

[0:28:43] Ik ben heel benieuwd met mijn dochter.

[0:28:44] Dat is ook heel bijzonder.

[0:28:45] Ik ben ook heel blij dat dat tegenwoordig kan.

[0:28:47] Ook dat is een ontwikkeling die zeer positief is.

[0:28:53] Ja, volgende maand, 11 juli, precies dertig jaar geleden, dat denk ik, laten we eens gevallen.

[0:28:57] Nog steeds ben ik ervan overtuigd dat we met de beloofde middelen, door het mandaat van de overheid en de VN destijds, dat we wel en nog veel meer verschil hadden kunnen maken en veel slachtoffers hadden kunnen voorkomen.

[0:29:12] Dat blijft ons achtervolgen.

[0:29:14] Dit was de aanleiding voor mijn PTSS, die mij na 18 jaar naar de val inhaalde, liet vallen.

[0:29:21] En zodoende ik een hulpvraag deed bij het VI, waardoor ik de kans kreeg om te herstellen.

[0:29:27] door de hulp die er tegenwoordig wel is.

[0:29:29] Daar ben ik heel dankbaar voor.

[0:29:33] Geleerd van de fouten van toen?

[0:29:35] Jazeker.

[0:29:37] Er is gelukkig, zoals ik al zei, veel veranderd sinds de val in 1995.

[0:29:42] Voorzorg, mandaat tijdens en nazorg na een uitzending is tegenwoordig veel beter ingeregeld.

[0:29:48] Dat blijkt ook uit de woorden van de Veteranenwet, die toen volgens mij nog niet bestond.

[0:29:54] Ook mede dankzij de inspanningen van het Veteraneninstituut.

[0:29:57] Nogmaal dank, dat is mijn eindes, een knipoog.

[0:30:00] De basis, het Veteranenplatform, het NLVD en alle betrokken ondersteunende partijen zoals het Vevos en noem maar op.

[0:30:09] Het is echt belangrijk om waakzaam en moeilijk te blijven dat deze fouten nooit meer gemaakt worden.

[0:30:15] Zeker in deze kwetsbare tijd waarin vrijheid niet vanzelfsprekend en de oorlog dichterbij is dan de meeste beseffen.

[0:30:22] Ook gelet op de uitbreiding die nu nodig is bij Defensie, moeten we waakzaam zijn dat we de lering trekken uit de fouten van het verleden.

[0:30:29] Ik zet mij hier graag voor in, indien gewenst.

[0:30:34] Excuses, erkenning en waardering.

[0:30:36] Op 18 juni 2022 heeft geheel Dutch by 3 na 27 jaar eindelijk welverdiende excuses, erkenning en waardering uitgesproken gekregen door het kabinet, met een aantal mensen die we dat...

[0:30:50] na jaren strijd eindelijk voor mekaar hebben gekregen.

[0:30:55] Even terugkomen op niet opgeven en doorgaan, waar anderen stoppen.

[0:31:01] Dat waren eigenschappen die we hard nodig hebben gehad in die tijd.

[0:31:04] Een groepje veteranen, waaronder Olaf Nijenboer van de Vereniging Despa-3, Remco de Bruyne, ook aanwezig hier in het publiek, veteraan en advocaat Michael Ruperty en ik,

[0:31:15] en ik vergeet er nog een aantal te noemen, hebben jarenlang strijd geleverd voor deze gerechtigheid.

[0:31:24] In september maak ik overigens deze excuses, erkenning en waardering die we hebben gekregen als groep, daarvan maak ik, ervaar ik dat het heel goed heeft gedaan voor de meesten.

[0:31:38] En we zijn ook heel trots dat we dat bereikt hebben voor de hele groep.

[0:31:43] In september maak ik na dertig jaar door het VI georganiseerde terugkeerreis, samen met mijn dochter zoals genoemd.

[0:31:50] Heel bijzonder om te kunnen doen voor de verwerking en mooi dat dit ook dit verzoek voor een terugkeerreis van ons is opgepakt, uitgewerkt en een succes is gebleken voor de vele veteranen die met hun relaties inmiddels zijn terug geweest.

[0:32:05] Hulpverlening en keuringen binnen Defensie.

[0:32:08] In het hele traject van hulpvraag, diagnose stellen tot daadwerkelijk hulp krijgen.

[0:32:14] Zij hebben mij in ieder geval fouten gemaakt.

[0:32:16] Gelukkig is dat niet bij iedereen.

[0:32:18] De hulpverlening die ik heb gevraagd eind 2013 kwam goed op gang eind 2015, dus toch twee jaar zat daartussen.

[0:32:27] Dat is een behoorlijke tijd.

[0:32:29] Vanaf het moment dat het beter ging met mij en ik al snel om... besloot ik al snel om negatieve ervaringen om te buigen naar positieve oplossingen door klaar te staan als ervaringsdeskundige waar ik vele anderen weer mee kon helpen.

[0:32:48] Ik werd als veteraan met open armen ontvangen binnen een veteranen-inloophuis in Gorkum, waar we een aantal jaren, totdat deze locatie werd afgebrand, hele mooie projecten hebben mogen organiseren in Gorkum en omstreken.

[0:33:00] Medische keuringen naar een eindsituatie hebben bij mij een erg lange doorlooptijd gehad, wat het herstel niet bevorderde en herstellen van fouten duurde soms jaren.

[0:33:12] Zo werd mijn MIP, Militaire Invaliditeitspensioen, in 2018 zomaar van 23 naar 1,25 procent beoordeeld.

[0:33:23] Ja, dat kon helemaal niet, maar dat gebeurde wel.

[0:33:25] En daar heb ik toen destijds nog melding bij gemaakt, bij de Veteranen Ombudsman.

[0:33:32] En het herstel hiervan duurt ook weer zo'n anderhalf jaar.

[0:33:36] Dus je wil verder, maar dat is in ieder geval mij overkomen.

[0:33:42] In de tussentijd dat wij aan strijden waren voor erkenning en gerechtigheid, een jaar hierna, Ali Tijdens begon in 2019 onze strijd voor gerechtigheid, maar een individuele strijd met het UWV, die mij in augustus dat jaar zonder aankondiging met meer dan duizend euro per maand heeft gekort, mij en mijn gezin.

[0:34:06] Een fout bleek en zij hebben dat erkend, maar financieel konden ze dat niet oplossen.

[0:34:11] Het gevolg is dat we met ons gezin, met jonge kinderen en met tweede en huidige relatie het huis hebben moeten verkopen en moeten overleven van de overwaarde om de fouten van het UVWV te compenseren.

[0:34:27] Dat is een heftige periode geweest.

[0:34:31] Zodoende ben ik door, ja, als ervaringsgeskundige van de UVWV-affaire in contact gekomen met Pieter Onszegt, die hier aandacht voor had.

[0:34:40] Na ruim vier jaar tijd hebben we herstelbetalingen gehad.

[0:34:45] Nog geen vergoeding van de geleden schade.

[0:34:49] Dat loopt nog.

[0:34:51] Na de herstelbetalingen in 2023 kregen we vervolgens problemen met de Belastingdienst.

[0:34:57] Een zogenaamd heel hoog inkomen in één jaar tijd.

[0:35:01] wat dus eigenlijk herstelbetalingen waren van vier, vijf jaar.

[0:35:04] Dus we moesten weer allerlei belastingen en toeslagen terugbetalen.

[0:35:08] Kort samengevat, als leteraan ben ik vandaag de dag nog bezig met interne en onnodige strijd in ons eigen land met het UVV en de afhandeling van de veel te lange doorlooptijd van mijn letselschadezaak met de ventie die nog steeds loopt vanaf 2017, waarin ik iedere maand probeer vooruitgang te maken.

[0:35:32] Het laatste jaar ben ik dankbaar dat we inmiddels een voorschot hebben gekregen op de geleden schade en eindelijk weer woonrust hebben kunnen creëren, ook weer door de dingen die weer wel goed gaan, gelukkig.

[0:35:49] En in ieder geval heeft ons gezin na jarenlange stress, onzekerheid, drie onnodige verhuizingen gehad in vier jaar tijd.

[0:35:58] Het UWV heeft mij flink aan het werk gezet, dat dan wel.

[0:36:03] Voorstellen voor verbeteringen, daar ben ik voor gevraagd om daar iets over te roepen.

[0:36:10] Dat doe ik graag.

[0:36:12] Ik zelf heb natuurlijk ervaren, als veteraan, dat er een schakel ontbreekt tussen UWV en Defensie.

[0:36:22] Die is er naar mijn weten niet, met alle gevolgen van die.

[0:36:27] Alle medische keuringen en dossiers,

[0:36:30] voorradig waren van mijn situatie bij Defensie, die had ik netjes overgedragen aan het UVV om hen het inzicht te geven van dit is mijn situatie, dit is er aan de hand.

[0:36:41] Daar hadden ze geen enkele boodschap aan.

[0:36:44] Sterker nog, zij hadden hun eigen specialisten.

[0:36:47] Ze hebben eigenlijk alle documenten gewoon genegeerd en hun eigen regels daarop losgelaten.

[0:36:55] En zo belandde ik eigenlijk tussen wal en schip en heeft alles zoveel extra jaren geduurd.

[0:37:03] Dus alle medische keuringen en dossiers die van invloed waren op mijn uitval in de arbeidsmarkt werden bewust genegeerd door het UWV.

[0:37:10] Zij hadden daar hun eigen specialisten voor, dat was hun uitleg.

[0:37:16] Ik denk persoonlijk dat als er een schakel zou zijn tussen UWV en Defensie, want ik ben niet de enige veteraan die last heeft van uitval.

[0:37:25] Ik denk dat zelfs al mijn tijdelijke uitval sneller opgepakt had kunnen worden, dat ik misschien zelfs al eerder gefunctioneerd kon hebben, dan eerst weer vier, vijf jaar teruggeworpen te moeten worden tot strijd.

[0:37:40] Ik hoop dat ik dat kan voorkomen voor vele mensen na mij.

[0:37:45] Eventueel de mogelijkheid tot omscholing voor een veteran die zich dus in een herstel- of een hulpverleningstraject bevindt, stimuleren.

[0:37:53] Mijn idee is dat dit meer geld oplevert dan het kost om niets te doen.

[0:37:59] Vanaf PTSS leefbaar werd voor mij, besloot ik als vrijwilliger positieve projecten op te pakken, zoals educatie op basisscholen, inzet voor onze groep 2x3-veteranen en allerlei veteranenactiviteiten, herdenkingen en evenementen.

[0:38:15] Het ging zo goed dat ik in 2018 het UWV tweemaal heb gevraagd om een reintegratietraject.

[0:38:21] Dit werd twee keer toegeweigerd vanwege mijn PTSS-verleden.

[0:38:25] Een gemiste kans, denk ik, dus nog steeds regelmatig.

[0:38:29] In plaats van mij verder positief te ontwikkelen en mogelijk weer deel uit te kunnen maken van het arbeidsproces, moest ik weer strijden en energie steken in jarenlange UWV-affaire waar we nog van aan het bijkomen zijn en die mij niet beter hebben gemaakt.

[0:38:44] De toekomst als ervaringsdeskundige en nog steeds positief ingestelde veteraan stel ik mij als vrijwilliger graag beschikbaar om meer te kunnen doen, ook voor anderen, om bijvoorbeeld deel te nemen aan verbeteringsprocessen voor veteranen die vastlopen of in een hulpverleningstraject met een UWV-affaire of bijvoorbeeld bij het opzetten van een schakel tussen Defensie en de UWV.

[0:39:11] Ik heb nog even, naast mijn eigen situatie, dank dat ik dat kwijt mocht, nog even gevraagd binnen de groep Desperate 3, de vereniging Desperate 3, of er nog zaken zijn die voor algemeen de lauwgroepsbelang opgepakt zouden kunnen worden.

[0:39:26] Er werd mij een melding gemaakt van een relevante vergelijking, waar leden van onze vereniging Desperate 3 graag een aparte afspraak voor wensen te maken.

[0:39:35] Ik hoop dat dat kan worden opgepakt.

[0:39:37] En dat gaat dan met name over

[0:39:39] de militaire invaliditeitsuitkeringen en fiscale onrechtvaardigheid.

[0:39:44] De behandeling van de toeslagenaffaire laat parallellen zien met andere situaties waarin de overheid vergoedingen voor leed of letsel behandelt als gewone inkomsten of verrekenbare posten.

[0:39:58] Twee vergelijkbare casussen, militaire invaliditeitspensioen bij letselschade wanneer militaire

[0:40:06] Les van schadeleiden door dienstverband kan het MIP worden verrekend met civiele schadevergoedingen.

[0:40:15] Hierdoor dreigt een dubbele aftrek van een vergoeding die bedoeld is als smarte geld, wat tot rechtsongelijkheid leidt.

[0:40:23] Conclusie.

[0:40:24] De UWV-affaire is een pijnlijke herinnering aan wat mis kan gaan wanneer controlemechanismen falen en menselijke maat verdwijnt uit beleid en uitvoering.

[0:40:35] De overheid moet structurele hervormingen doorvoeren en ook andere regelingen kritisch bekijken.

[0:40:42] Nou ja, dat wordt gedaan.

[0:40:43] Dat hebben we net ook gehoord, gelukkig.

[0:40:46] Die op vergelijkbare wijze burgers oneerlijk treffen.

[0:40:50] Dan kan het vertrouwen worden hersteld bij velen.

[0:40:53] Nou, dat was mijn verhaal.

[0:40:54] Dank u wel.

[0:40:55] Dank voor uw persoonlijk verhaal.

[0:40:58] En dan ga ik over naar mijn collega's voor de vragen die zij hebben.

[0:41:01] Dan begin ik bij de heer Noordkamp namens GroenLinks Partij van de Arbeid.

[0:41:04] Ja, dank voorzitter.

[0:41:06] Ik richt me tot de heer Wenting al eerst.

[0:41:09] Fijn dat u hier bent, ook hoe uw verhaal begon.

[0:41:11] En volgens mij heeft u nu altijd meegezet, ons af en toe ook vaak tegengezet, maar u bent toch positief en heel respectvol en dat waardeer ik zeer.

[0:41:19] Ik denk dat we allemaal vaker veteranen spreken, maar in zo'n setting voegt het echt wat toe.

[0:41:24] We zouden nog een aantal slagen kunnen maken in Nederland met de transitiefase van een militair naar de burgermaatschappij.

[0:41:36] Zou u vanuit uw ervaring ook daar iets over kunnen vertellen hoe dat bij u is gegaan?

[0:41:41] Vandaar ook wat inzichten met ons daarover zou willen delen.

[0:41:44] Dank u. De heer Wentink, uw microfoon alsjeblieft ook.

[0:41:47] Uw microfoon gebruiken.

[0:41:51] Om even terug te komen op uw vraag, dus om te re-integreren vanuit een hulpverleningstraject weer naar de burgermaatschappij.

[0:42:01] Van defensie naar... Nou ja, goed, ik ben defensie na de val heb ik direct verlaten vanwege het grote drama.

[0:42:09] Ik viel in de gat.

[0:42:10] Ik ben wel gelijk de burgermaatschappij ingegaan en heb een goede baan gevonden.

[0:42:14] Ik heb in de ICT gewerkt voor ABN AMRO jarenlang, totdat ik op een gegeven moment achtergehaald werd door mijn PTSS.

[0:42:20] Toen kwam ik in een... Na 18 jaar ging het niet meer en heb ik een hulpvraag gedaan.

[0:42:28] Vanaf dat moment is mijn hulpvraag dus weliswaar laat maar is opgepakt.

[0:42:33] Daar was ik al heel blij mee en dat heeft me ook beter gemaakt.

[0:42:39] Ik heb daarin in die proces een aantal dingen meegemaakt die zeker beter kunnen.

[0:42:44] Gelukkig, kijk wat ik al aangaf, vanuit het UWV zijn er grote fouten gemaakt.

[0:42:50] Je belandt in een ziektewet, je belandt in een WIA.

[0:42:55] Uiteindelijk wil je verder en dan word je tegengewerkt of tegengehouden.

[0:43:00] Ja, dat zou nooit mogen gebeuren natuurlijk.

[0:43:06] Dus daar kunnen zeker dingen verbeteren, maar ook al... Ik heb zelf twee keer een hulpverleningstraject of een reintegratietraject...

[0:43:15] verzocht en die werd afgewezen.

[0:43:17] Ik denk dat ik daar hier nu heel anders bij had gezeten als ik in 2018 dat was toegewezen.

[0:43:23] Dus ik zou dat alleen maar wenselijk vinden als daar iets mee gedaan wordt.

[0:43:29] Want er zijn echt kostbare tijden en jaren die je verliest eigenlijk.

[0:43:38] Dank.

[0:43:38] Dan ga ik naar de heer Pol namens de PVV.

[0:43:42] Hartelijk dank, voorzitter.

[0:43:43] Ja, mijn vraag ook aan onze Dutchbat 3-veteraan.

[0:43:47] We hadden laatst ook de première terug met Dutchbat.

[0:43:50] Ik vond het zeer indrukwekkend om dat ook te zien en de veteranen ook die dag te ontmoeten en naar hun verhalen te luisteren.

[0:43:58] Ook omdat die reis ze zo goed doet.

[0:44:01] En ik vind het geweldig dat u dat straks ook kunt doen.

[0:44:03] Mijn vraag aan u zou zijn, waar hoopt u het meeste op met die reis?

[0:44:07] Wat brengt die reis u zo dadelijk, hopelijk?

[0:44:11] Meneer Wintink.

[0:44:13] Ja, dank u wel.

[0:44:14] Een hele goede vraag.

[0:44:16] Allereerst, wij vertrokken vrij abrupt in 1995 bij de val.

[0:44:22] Dat overviel ons natuurlijk, ook al zagen wij het daar vandaan wel aankomen, dat dat helemaal mis ging.

[0:44:28] Maar de manier waarop wij eigenlijk met niks achtergelaten werden, geen munitie meer hadden, ons werk niet meer konden uitvoeren en op die manier met de vreselijke genocide terugkwamen in Nederland,

[0:44:41] Dat is een hele andere manier van terugkomen, zoals we nu met een terugkeerreis het gaan, ja, een stukje herbeleven, maar ook met elkaar ervaren en verwerken.

[0:44:57] En op een betere manier terugkomen dan toen.

[0:45:01] Dus ik hoor van heel veel mensen dat dat echt ertoe doet voor de veteranen in kwestie, maar ook voor de partners of relaties.

[0:45:10] Dat is ontzettend waardevol.

[0:45:13] En ja, dat hoop ik uiteraard ook te gaan beleven.

[0:45:16] Ik weet zeker dat dat gaat gebeuren.

[0:45:19] Ik ga zelf, wil ik een aantal dingen, Raviv Farenze, die is daar overleden, die zat bij mij in de mortiergroep.

[0:45:26] Uiteraard gaan we zijn.

[0:45:28] zijn plaats bezoeken, waar hij is overleden.

[0:45:32] Er werd wel eens geroepen in de media destijds, Dushpet was laf, Dushpet waren moordenaars, we hebben niks gedaan.

[0:45:40] Dat was bij terugkomst een beetje wat er werd geschreven en geroepen over ons.

[0:45:46] Met alle middelen die we hadden, hebben we gebruikt.

[0:45:49] Inmiddels zijn er al veel meer verhalen positief bekend en ook bij het publiek gelukkig.

[0:45:55] Mijn laatste tocht van de compound Srebrenica was hulpverlenend voorwaarts met vluchtelingen.

[0:46:02] Voertuigen waren al in Poticiari en samen met vluchtelingen heb ik met een aantal mensen die tocht lopend van acht kilometer van Srebrenica naar Poticiari afgelegd.

[0:46:14] Hulpvledend voorwaarts betekent inderdaad bij... De serven wisten niet dat er nog VN'ers tussen liepen.

[0:46:21] Dus wij werden ook beschoten.

[0:46:23] En samen met de vluchtelingen hebben we nog gedaan, zoveel als wij konden, om er zoveel mogelijk mee te nemen.

[0:46:30] Die route wil ik heel graag tijdens mijn terugkeerreis opnieuw lopen.

[0:46:34] Die route van acht kilometer.

[0:46:35] En dat is, dat hoop ik daarmee een stukje verwerk te hebben.

[0:46:41] Het allermooiste zou zijn... Ik ben nog op zoek naar een meisje die ik heb weggedragen.

[0:46:45] Die was een jaar of tien oud destijds.

[0:46:47] Die was gebond van gemaatscherven.

[0:46:50] En vorig jaar heb ik gehoord dat zij waarschijnlijk heeft overleefd.

[0:46:54] Nou, dat heeft mij heel goed gedaan.

[0:46:56] En dat zou een kerst op de taart zijn als ik bij wijze van spreken haar zou kunnen vinden.

[0:47:01] Ook weer een bewijs van we hebben heel veel goeie dingen daar ook gedaan.

[0:47:08] Dank voor uw antwoord.

[0:47:10] Dan ga ik naar de heer Elian namens de VVD.

[0:47:12] Dank u wel, voorzitter.

[0:47:13] Ik dank alle genodigden voor hun aanwezigheid, specifiek natuurlijk meneer Wentink.

[0:47:18] Dank voor uw persoonlijk verhaal.

[0:47:19] Ik was mee naast Sabrina.

[0:47:22] Raviv kwam volgens mij aan het leven bij OP-Voxtrot.

[0:47:27] Dat was indrukwekkend om te zien.

[0:47:29] Ik geloof dat we ook namens de delegatie bloemen hebben gelegd.

[0:47:32] Voor mij geen discussie mogelijk.

[0:47:34] Het was een onmogelijke missie en ik neem jullie niets kwalijk.

[0:47:38] Het is eigenlijk schandalig hoe jullie behandeld zijn toen jullie terugkwamen.

[0:47:43] Heb je misschien nu niets aan, maar ik meen het wel.

[0:47:45] Dus dat is toch, dat wil ik gezegd hebben.

[0:47:50] Dan gaan we even, als u het goed vindt meneer Wentink, ga ik even naar wat technische materie en dan kijk ik even mevrouw Eysink en meneer Van Zutphen eraan.

[0:47:59] Volgens mij geeft, met name meneer Van Zutphen, maar ook mevrouw Eijsink, jullie hebben allebei voorbeelden gegeven van militairen die actief dienen, maar nu geen aanspraak kunnen maken op allerlei vormen van zorg of erkenning en waardering.

[0:48:20] Ik zat net even, terwijl jullie allebei aan het spreken waren, even snel, dat is toch de jurist in mij, even snel alles door te bladeren.

[0:48:25] Ik begrijp jullie toch goed.

[0:48:27] Jullie zeggen, je hoeft de wet niet aan te passen.

[0:48:30] Er is een definitie van de veteraan in de wet.

[0:48:34] De minister kan nadere regels treffen en in de artikelen verderop staat vervolgens gewoon, staat de zorg die de overheid moet betrachten, voor en na staat omschreven.

[0:48:45] Dus heb ik jullie, want

[0:48:47] Het is precisiewerk, maar het is wel belangrijk voor mijn inbreng straks in het debat met de minister.

[0:48:52] Dat is toch wat jullie zeggen, je hoeft de wet niet aan te passen, maar zorg wel dat een categorie die nu buiten de boot valt, wel binnen de boot komt.

[0:48:59] Heb ik jullie zo goed begrepen?

[0:49:03] Ik geef het woord eerst aan mevrouw Eysink, denk ik.

[0:49:07] Hij heeft het aan u beide, maar ik geef de dame als eerste het woord.

[0:49:10] Mevrouw Eysink.

[0:49:12] Dank voor deze vraag.

[0:49:12] Ik heb de wet uiteraard ook hier voor mij de toelichting.

[0:49:15] Ik denk dat het heel goed is nog eens een keer, als u me toestaat te zeggen hier, dat over die veteranenstaat, de definitie kwam ook in 2007, 2006, toen we eraan begonnen, niet uit de lucht vallen.

[0:49:27] Die ergens was al uiteraard een definitie en die hebben we aangepast aan de tijd van toen, maar die aanpassing was niet zo groot.

[0:49:34] Vergeet u niet, of dat valt toch aanvullend nog even, dat aan deze definitie ook heel veel voorzieningen vastzitten.

[0:49:40] Dus stel dat u zegt, we gaan nog eens eventjes het hele landschap door.

[0:49:43] Op het moment dat we de

[0:49:44] Met al die veteranen spraken, wat ik juist heb gezegd, al die kopjes koffie en al die blauwe happen, hebben we daar ontzettend over gesproken.

[0:49:53] En wat we nu wel eens meemaken is, en voor is dat bedoel ik niet vervelend of zo, maar ik heb de indruk dat veel mensen zich een definitie bedenken zelf, zonder dat ze, en ik houd toch maar even omhoog, de hele wet en het besluit gelezen wordt.

[0:50:07] Als uw kamer of anderen dat willen, dan is dat uiteraard aan u. Maar bedenk even wat u dan allemaal heel goed moet lezen waar het aan verbonden is.

[0:50:15] Het is een soort van spaghetti die we geprobeerd hebben heel smakelijk te maken.

[0:50:19] Als het gaat om de artikelen, dan is het precies wat u aangeeft, meneer Ilian.

[0:50:25] Ik verwees al even naar de eerste nota van 2.14, 2.15 die ik hier voor me heb liggen.

[0:50:30] Als u dat allemaal gewoon uitwerkt of laat uitwerken, wat is zorg voor, tijdens en na?

[0:50:34] Simpeler kan het niet.

[0:50:36] en iedere keer weer kijkt wat hebben we goed gedaan, per missie.

[0:50:39] Als u zelf nu de veteranennota leest die voor ligt, dan kunt u daar, voor zover ik heb kunnen zien, niet uit opmaken hoe het nu met de veteranen gaat.

[0:50:51] En dat kan gewoon opgesplitst worden.

[0:50:53] Er staat letterlijk op pagina 45 nu dat alle aanbevelingen uit onderzoeken uitgevoerd zijn.

[0:50:59] Dan is even de vraag op welk onderzoek, het XAF-onderzoek van 2019 bijvoorbeeld,

[0:51:04] Ik leg hem even langs de meetlat, zorg voor tijdens na.

[0:51:07] Anno 2025, uiteraard is die maatstap heel anders uitgewerkt dan bij meneer Wentink, dat was er gewoon niet.

[0:51:13] Maar het zou, als ik zo vrij mag zijn, toch wel heel vreemd zijn, wanneer we 308 miljoen investeren, dat we niet kunnen laten zien met KPIs in deze tijd, via het Veteraneninstituut, want ik denk dat meneer Hoefsloot, dat is niet aan mij voorzitter, maar dat heel goed kan met alle informatie en wat men daar heeft.

[0:51:29] Dus afrondend op de vraag van de Eliant,

[0:51:31] Ja, u heeft het heel goed gelezen en heel goed begrepen.

[0:51:34] Het is precies wat de heer Van Zutphen zegt.

[0:51:36] Hoe kunnen we nou die uitvoering goed controleren?

[0:51:39] Want dat is het idee van de wet.

[0:51:42] Je hebt een verantwoording, uitvoering daarvan, feitelijkheden, appreciatie en effecten.

[0:51:48] En op basis van effecten kan uw Kamer controleren.

[0:51:52] En naar de volgende stap mocht dat gebeuren bij een artikel 100 brief en een toetsingskade waar letterlijk teksten over veteranenzorg en ook financiën staan, letterlijk.

[0:52:02] Dan kunt u uw taak, lijkt mij voorzitter, als volksvertegenwoordiger goed uitvoerende verantwoordelijkheid naar onze militairen actief en postactief.

[0:52:11] Dank u wel.

[0:52:12] Dank.

[0:52:12] Dan ga ik naar de heer Van Zutphen.

[0:52:16] Nu past mij alleen maar bescheidenheid natuurlijk.

[0:52:19] En ik zal het proberen te zeggen wat ik het allerbelangrijkste vind.

[0:52:22] Ik denk dat het de vraag wel veteraan, geen veteraan vooral iets is in de organisatie zelf.

[0:52:28] En het creëert volgens mij ook soms tegenstellingen.

[0:52:31] terwijl de inzet en het beroep dat wij op mensen doen dezelfde is.

[0:52:35] En ik vind het eigenlijk onwenselijk om dat te laten voorbestaan.

[0:52:39] Dus alles wat we bedenken om ervoor te zorgen dat iedereen die aandacht krijgt, die zorg en erkenning en waardering, waar die aanspraak op heeft gezien, de inzet en waar die dan ook is geweest, dat vind ik het allerbelangrijkst.

[0:52:50] Dat je niet buiten de boot valt terwijl je eigenlijk kijkt naar wat iemand heeft gedaan, dat de gevallen vergelijkbaar zijn.

[0:52:56] En als het daarvoor nodig is,

[0:52:58] Om iedereen veteraan te maken zou ik zeggen, volgens mij kan dat volgens de wet.

[0:53:02] En een wetgever, die kan heel veel.

[0:53:05] We hebben natuurlijk veel overgelaten aan de minister.

[0:53:07] vindt een zekere terughoudendheid bij het geven van een open en ruitelijk antwoord.

[0:53:12] Dus laat hij dan gewoon zeggen in het debat met u, het kan wel of het kan niet.

[0:53:16] Sommigen vinden dat het kan.

[0:53:17] Als hij vindt dat het niet kan, moet hij het uitleggen.

[0:53:21] En ik ben vooral erop uit om ervoor te zorgen dat die tegenstellingen in de organisatie zelf niet ontstaan, omdat die tot gevolg hebben dat mensen aanspraak missen op voorzieningen en ondersteuning waar zij naar mijn idee aanspraak op hebben.

[0:53:38] Dank.

[0:53:38] Dan ga ik naar mevrouw Bikker namens de ChristenUnie.

[0:53:41] Ja, voorzitter, helder verhaal.

[0:53:43] Dank daarvoor.

[0:53:44] En dank aan alle insprekers, maar in bijzonder de heer Wentink ook dat u uw verhaal wilt delen en de mensen die u eert aan het begin van uw bijdrage.

[0:53:52] En dat is, ik denk dat iedereen dat gehoord heeft en wij eren hen met u.

[0:53:58] Ik denk dat mijn collega net een belangrijke technische vraag stelde over die wet.

[0:54:04] Ik ben ook jurist, dus vergeef me dat ik dan toch weer naar zo'n wettekst grijp.

[0:54:09] Zo werkt dat bij juristen, maar we zien de mensen erachter.

[0:54:13] En waar ik specifiek op in zou willen zoomen toch nog even is de relatie, namelijk de mensen om een veteraan heen.

[0:54:20] Want ik denk een sterk leger bestaat met sterke gezinnen thuis, maar een sterk leger bestaat ook op het moment dat we goed ook voor de gezinnen van onze veteranen zorgen.

[0:54:30] En ik zou willen vragen om iets nader in te zoomen ook wat u zojuist schetste.

[0:54:37] Een vraag aan de heer Van Zutphen in het anders kijken naar die definitie.

[0:54:41] Of u ook heeft gezien wat dit betekent voor gezinnen op dit moment en welke extra zorgvraag dat ook zal betekenen.

[0:54:47] Want ik vind als we zo'n stap zetten en ik kan het me heel goed voorstellen, dan moeten we ook onder ogen zien wat dat ook verder betekent voor een veel grotere groep aan mensen dan alleen de veteranen zelf.

[0:54:59] De heer Van Zutphen.

[0:55:00] Dank u wel voor deze belangrijke vraag.

[0:55:02] Ik denk dat, als u die vraag zo stelt, schiet mij meteen te binnen dat mevrouw Essing en ik samen met anderen met enige regelmaat over de rijkwijd hebben moeten discussiëren.

[0:55:11] Dat moesten wij dan altijd doen met HDP of andere hooggeplaatste autoriteiten.

[0:55:16] Dat was niet altijd een discussie die Mark verliep, maar wij kregen gelukkig altijd wel gelijk.

[0:55:22] Dat betekent namelijk, hij is zo breed als hij is bedoeld.

[0:55:25] Daar ben ik het erg met mevrouw Esch niet eens.

[0:55:27] Ga gewoon die wet langs, kijk naar de memorie van toelichting, de gesprekken die erover zijn gegaan.

[0:55:32] Maar weten we precies dat we die rijkwijdte, die is, ik wil niet zeggen onbegrenst, maar schier onbegrenst zou ik bijna zeggen, als het gaat over diegenen die, toen ik in de wedstrijd noemde, eerste, tweede graad, ook de ouders.

[0:55:43] Ik ben wel tegengekomen dat ouders van een veteraan,

[0:55:46] het PTSS geen mantelzorgvergoeding kreeg, want ze waren ouders en geen kinderen.

[0:55:51] Begrijpt u die dingen?

[0:55:52] Nou ja, daar precies dat gebaar maakte ik ook.

[0:55:55] Dan denk je echt, hoe kan dit?

[0:55:56] Dus die rijkwijde die speelt.

[0:55:58] Het is natuurlijk wel van belang om na te gaan wat de consequenties daarvan zijn.

[0:56:02] Dat was wat mevrouw IJzer net ook zei.

[0:56:04] Dan gaat de deur open naar heel veel zorg en ondersteuning en herkenning en waardering en aanspraken.

[0:56:10] Wat ik wel van belang vind is dat als we nu kijken naar in de afgelopen perioden, jaren, hebben we heel veel uitzendingen gehad, Afghanistan, Irak, daar werd iedereen veteraan bij terugkeren, in ieder geval.

[0:56:25] Wat er nu gebeurd zijn andere manieren van aanspraak maken op de inzet en de welwillendheid en de professionaliteit van militairen, zonder dat dat typisch missies zijn waar je vroeger veteraan zou kunnen worden.

[0:56:38] Dus we vragen hetzelfde van mensen.

[0:56:40] maar sturen ze op pad in een richting waarin dat veteraan er nu niet automatisch aan gekoppeld is, dus ook de consequenties voor de relaties er niet is.

[0:56:50] Dus dat is echt van groot belang.

[0:56:53] Als het zo doorgaat, zou je bijna kunnen zeggen het aantal veteranen zal enorm af gaan nemen, want we maken geen nieuwe veteranen in Litouwen.

[0:57:01] Nou, dat vind ik onwenselijk, want wat mensen in Litouwen doen, om het maar eenvouds een soort van pars pro toto te gebruiken, wat daar gebeurt, is minstens zo belangrijk als wat we de afgelopen jaren elders in de wereld hebben gedaan.

[0:57:14] Mevrouw Isink wil nog wat toevoegen.

[0:57:16] Ik denk aan mij dat het ook toestaat.

[0:57:18] Voorzitter, ik heb de definitie uiteraard, die vorm of relatie, die hebben we toen al heel breed neergelegd.

[0:57:22] Dat is juist ook de bedoeling.

[0:57:24] Wat ik van belang is, wat ik al eerder aangaf, de suggestie dat het Veteraneninstituut in feite de wet bewaakt.

[0:57:30] Zij zijn uitvoering van de wet dus ook uitvoeren hiervan.

[0:57:34] In dit geval moeten we af en toe oppassen dat we niet gaan jurifiseren.

[0:57:37] Dus dat je dat breed trekt en dan hebben we het over maatwerk.

[0:57:41] En de wet gaat uit van letter en geest.

[0:57:43] Dus iedere keer toepassen op de tijd.

[0:57:46] Dat laatste is niet altijd makkelijk.

[0:57:48] Dat betekent dat we van mensen verwachten die met de wet moeten werken en de uitwerking daarvan,

[0:57:52] Dat je bedenkt, doe ik het goede, weet ik wat ik doe en mag ik dat doen?

[0:57:57] En dan niet vastleggen, zeggen ja maar, en dan kom ik op jurisprudentie.

[0:58:02] Daar weten de veteranenombudsallers van.

[0:58:04] Daar moeten we geen ruimte voor geven.

[0:58:07] Dus ik zou ook willen zeggen, er wordt heel veel goed werk gedaan aan alle kanten, maar dit hoort wat mij betreft ook vanuit de wet bij het Veteraneninstituut te liggen.

[0:58:17] En daar moeten we voor oppassen en het Veteraneninstituut hoort zich te verantwoorden over de wet.

[0:58:22] En dan kan uw kamer daar ook veel beter naar kijken en dan kunt u ook, daar is uw kamer voor, bijsturen op de controletaak die u heeft.

[0:58:32] Dat is ook het gesprek wat we hebben gevoerd.

[0:58:34] We hebben het rapport geschreven over de relaties.

[0:58:37] Dat is de basis geweest voor het gesprek wat nu gevoerd wordt om die relaties weer helder in beeld te krijgen op de manier zoals het bedoeld was.

[0:58:44] En daarover is er geen verschil van inzicht op dit moment.

[0:58:50] Wilde meneer Hoefsloot ook nog iets toevoegen?

[0:58:55] Prima.

[0:58:56] Dan hebben we de vraag van mevrouw Bikker goed beantwoord.

[0:59:00] Dan kijk ik mijn collega's weer aan de heer Noordkamp.

[0:59:02] Ja, ik heb een vraag voor de heer Hoefsloot.

[0:59:06] We hebben serieus het verhaal gehoord van de heer Wentingen over de afhandeling van zorg, et cetera.

[0:59:11] En ik vraag u absoluut niet om specifiek hierop in te gaan, maar wij horen, ik denk ook als Kamerleden, best wel vaak wanneer we met veteranen spreken,

[0:59:18] horen we daar het een en ander over.

[0:59:19] Ik vind dat zelf ook als Kamer een ongelooflijk lastige materie om dat ook goed te doorgronden, maar de zorgen die wij daarover ontvangen, die nemen we uiteraard wel uiteraard zeer serieus.

[0:59:31] In uw position papers, en ook serieus, spreekt u over Havens.

[0:59:34] Dat zou een oplossing zijn, dat helpt de veteraan zelf en de omgeving.

[0:59:40] Stel dat Havens nu op tijd erdoor komt,

[0:59:43] Hebben we dan een garantie dat in het algemeen zaken zoals van de heer Wentink, maar ook andere kazen die we horen, dat die daarin ook gedekt zijn en dat er echt zaken die niet volledig mis zijn gegaan echt worden voorkomen?

[0:59:56] Of is er dan nog steeds veel ruimte waar we naar moeten kijken?

[1:00:02] Dat is een complexe vraag, meneer Noordkamp.

[1:00:08] Dank u wel.

[1:00:10] Gelukkig zitten er twee zorgspecialisten in de zaal.

[1:00:12] Ik heb de directeur zorg meegenomen en ook de voorzitter van de landelijke zorgstem van veteranen.

[1:00:16] Dus misschien dat die daar straks separaat nog even iets over willen zeggen.

[1:00:20] Kijk, wat we natuurlijk vooral willen doen met Havens, met de aanpassing van het voorziening- en uitkeringssensor, is dat we aan de voorkant de zorgen wegnemen die veteranen hebben of hun relaties hebben.

[1:00:32] ik noem maar wat, schulden, gokschulden, verslavingsproblematiek, geen huis, vesting enzovoorts, dat we die wegnemen zo snel mogelijk, zodat ze kunnen beginnen aan een hersteltraject.

[1:00:47] Het idee is natuurlijk dat we proberen om veteranen weer inzetbaar te maken voor het deelnemen aan het normale maatschappelijk verkeer, dat ze weer misschien kunnen gaan werken enzovoort.

[1:01:00] En met een andere systematiek, en dat is wat Havers beschrijft, probeer je dat positief te beïnvloeden.

[1:01:08] En kunnen we dan garanderen dat alles goed gaat?

[1:01:10] Nee, natuurlijk niet.

[1:01:11] Want bij de een is het complexer dan bij de ander.

[1:01:14] Want we hebben echt ook wel te maken met heel veel complexe trauma.

[1:01:18] En dat gaan we ook niet allemaal wegnemen.

[1:01:20] Maar wij zijn er wel van overtuigd dat als we dat voorziening- en uitkeringsstijl zo aanpassen, dat we ze aan de voorkant anders kunnen bedienen, waardoor herstel makkelijker mogelijk wordt.

[1:01:33] Dat staat eigenlijk ook een beetje in het bijvoegsel wat ik heb opgestuurd.

[1:01:38] En als je daar echt detailvragen over hebt, dan moet ik die echt doorgeven aan de directeur zorg.

[1:01:43] Is dat voldoende of niet?

[1:01:45] Ja?

[1:01:46] Dank.

[1:01:47] Dan ga ik naar de heer Pol.

[1:01:50] Dank u wel, voorzitter.

[1:01:51] Ik werd gegrepen door wat de heer Wendrik vertelde over het meisje van tien dat u droeg en u hoopt haar te kunnen treffen tijdens uw terugkeerreis.

[1:02:00] Vindt u het goed als wij maandag vragen aan de minister of we daarbij kunnen helpen, wellicht via de ambassade, dat er een oproep gedaan kan worden in een lokaal blaadje, dat we kijken wat de mogelijkheden zijn?

[1:02:12] Vindt u het goed als we dat voorleggen aan de minister?

[1:02:15] Meneer Wentink.

[1:02:17] Een grote dank daarvoor.

[1:02:20] Ik heb zelf ook niet stilgezeten het laatste jaar of het laatste paar jaar.

[1:02:24] Ik ben zelf ook al op zoek geweest en heb daarbij een aantal hulplijnen ingeschakeld, waaronder ook zelfs de ambassade in Bosnië is zelf gaan zoeken, samen met een bekend Bosnisch vluchteling destijds.

[1:02:41] Die is hier in Nederland terechtgekomen.

[1:02:44] Die werkte daar voor het lokale NOS, alleen dan daar in Bosnië.

[1:02:49] Dat is Ismir.

[1:02:51] En Ismere Hero, die is in Nederland terechtgekomen.

[1:02:54] Heeft samen met Gijs Wanders van het NOS Journaal samengewerkt.

[1:03:00] Is getrouwd met een Nederlandse man, Nick Teunissen.

[1:03:03] En Ismere, zijn verhaal is ook met enkeltje Hollandia.

[1:03:08] Is daar een prachtige, indrukwekkende documentaire van gemaakt.

[1:03:13] Nou ja, een beter netwerk dan hun kun je eigenlijk niet hebben.

[1:03:17] Ismir heeft de ambassade al gevraagd.

[1:03:23] Er is een ander lijntje die loopt via een lokale club mensen die ook op zoek is.

[1:03:31] Maar ja, natuurlijk welkom om mee te helpen zoeken.

[1:03:36] Zij kan gevlucht zijn naar Nederland.

[1:03:38] Zij kan nog daar wonen.

[1:03:39] Zij heeft het zeer waarschijnlijk overleefd.

[1:03:42] Ze zal nu ongeveer een vrouw zijn van rond de 40 jaar.

[1:03:45] En ik heb degene aan wie ik haar heb overgedragen destijds gesproken en hij herinnerde het meisje heel goed.

[1:03:55] Sterker nog, hij heeft aangegeven ik heb haar twee dagen later van Potocari, van de geronde post, is zij goed, de zaak is hersteld in ieder geval, dat ze naar het ziekenhuis kon worden overgedragen.

[1:04:09] Maar met dat transport is zij ook daar goed aangekomen.

[1:04:14] Dus zijn inschatting was dat zij zeer waarschijnlijk overleefd heeft.

[1:04:17] Dat was voor mij al een enorme opluchting natuurlijk.

[1:04:24] Iedereen mag meehelpen zoeken, zeker.

[1:04:28] Bedankt.

[1:04:29] Dank.

[1:04:30] Dan ga ik naar de heer Elian.

[1:04:33] Dank, voorzitter.

[1:04:34] Hoe bijzonder is het dan dat ik die voorstelling gezien heb, enkeltje Hollandia, in Almere.

[1:04:39] De partner van Wiesmeer Hero komt eruit.

[1:04:42] En ik was uitgenodigd.

[1:04:44] Ik voel me helemaal niet bijzonder voorzitter, maar vanwege het verhaal van mijn ouders.

[1:04:49] Jij zou toch dat een bijzondere voorstelling moeten vinden.

[1:04:52] Dus dat vond ik ook.

[1:04:53] En was heel indrukwekkend.

[1:04:54] En zeker nu ik in Sarajevo en in Srebrenica geweest ben, ga je er nog weer anders naar kijken.

[1:05:00] Sniper Alley.

[1:05:02] Ja, precies.

[1:05:04] De tunnel heb ik helaas niet, dus dat moet ik nog een keer doen.

[1:05:07] Maar de bullet holes op lichaamshoogte, dat in alle gebouwen, dat maakt enorm indruk.

[1:05:14] En dat brengt mij meteen, voorzitter, bij mijn vraag.

[1:05:18] Ik neem het gericht aan meneer Wentink en Brigadegeneraal Hoefsloot.

[1:05:23] In hoeverre doet beeldvorming

[1:05:29] In de buitenwereld, in hoeverre heeft dat invloed op het welzijn van een veteraan?

[1:05:38] Dus de beeldvorming over de inzet van Nederlandse militairen in het gebied.

[1:05:44] Hoeveel doet dat met een veteran?

[1:05:47] In positieve of negatieve zin?

[1:05:49] Ik zal toelichten waarom ik dat vraag.

[1:05:52] Mijn moeder komt uit Afghanistan.

[1:05:55] Iedereen denkt altijd dat ik uit Iran kom, maar ik ben geboren in Kaboel.

[1:06:03] Ik merk dat het mij al veel doet.

[1:06:07] De beeldvorming is, wat hebben we daar nu eigenlijk gedaan?

[1:06:13] En ik probeer me dan even te verplaatsen in, ik geloof, 30.000 Afghanistan-veteranen.

[1:06:18] Dus ik ben benieuwd hoe... Doet dat iets met... Misschien richting meneer Brigade-generaal Hoversloot, ziet u dat bij veteranen die bij het instituut langskomen, en misschien meneer Wentink, u weet dat als geen ander, maar doet dat bijvoorbeeld hoe wij praten over een missie, hoe media erover berichten, hoe de samenleving erover denkt?

[1:06:40] Wat voor gevolgen heeft dat?

[1:06:43] De heer Hoefsloot.

[1:06:45] Volgens mij is dat ooit ook een aanbeveling geweest.

[1:06:48] Ik dacht zelfs van Borslap om als organisatie achter VH aan te blijven staan.

[1:06:53] Maar als ik het persoonlijk maak, ik ben zelf in 1999 in Kosovo geweest met de gele rijders.

[1:07:00] Ik kan me herinneren dat op een gegeven moment op de voorpagina van de krant heel groot stond... ...Gele Rijders zetten Nederland weer op de wereldkaart.

[1:07:11] En als je dan daar zit, dan doet dat wel wat met je.

[1:07:14] Dat kan ik uit ervaring vertellen.

[1:07:16] En in Nederland zagen we dat allerlei mensen die ooit bij de 11e afdaling hadden gezeten... ...dat is die club van de Gele Rijders...

[1:07:22] die allemaal zo'n mooie kwartiermuts dragen als ik, ineens die kwartiermuts weer gingen dragen en ook in de trein met dat ding op gingen zitten.

[1:07:28] Dus ja, natuurlijk doet dat wat.

[1:07:31] Als je positief praat over de inzet van je militairen in het buitenland.

[1:07:37] Ik denk ook dat het feit dat er nu, nu hebben we het over Dutschland 3,

[1:07:42] dat er uiteindelijk toch aandacht is gekomen voor de missie en wat er daadwerkelijk gebeurd is.

[1:07:46] Neem de documentaire van Coen Verbraak, maar ik weet ook zeker dat de documentaire van de EO die nu gemaakt is, dat die daar ook iets aan gaat doen.

[1:07:55] Dus ik denk dat het heel belangrijk is dat we daar op een positieve manier naar blijven kijken en over blijven vertellen.

[1:08:02] Maar vooral dat wij als organisatie, als defensie, achter onze veteranen blijven staan, wat er ook gebeurt.

[1:08:09] Daar wil ik het bij laten.

[1:08:10] Dank.

[1:08:11] Dan de heer Wentink.

[1:08:13] Ja, dank.

[1:08:14] Een hele goede vraag.

[1:08:17] Dank daarvoor.

[1:08:19] Ja, en die vraag aan een dusbeterieveteraan, dat is natuurlijk...

[1:08:22] Logisch dat ik niet anders kan antwoorden dat de beeldvorming heel veel met ons heeft gedaan.

[1:08:29] Sterker nog, een aantal collega's zijn er daardoor niet meer.

[1:08:36] Dus ja, dat heeft heel veel gedaan met ons.

[1:08:38] En als ik dan zie hoe het was bij terugkomst en hoe het nu is, die beeldvorming en hoe dat gekend het is, hoe ook alles veranderd is in positieve zin, hulpverlening is opgezet, de Veteranenwet er is, maar ook de beeldvorming, erkenning en waardering, dat hele spectrum,

[1:08:56] Dan merk je al dat, het heeft mij in ieder geval zeer zeker geholpen, dat we dus excuses hebben gehad voor de inzetten, dat de beeldvorming die heel slecht was over de hele groep, die is nu compleet anders, ook zeker naar de documentaire van Coen Verbraak.

[1:09:13] dat heeft echt haar ogen doen openen, tot aan de politiek aan toe, tot aan de excuses aan toe.

[1:09:21] En dat heeft mij, en heel veel om mij heen die ik ken, heel goed gedaan.

[1:09:26] En dat biedt ook weer perspectief.

[1:09:29] Herstel, perspectief.

[1:09:31] En ik denk als je zo omgaat met de veteranen, ook van de recente missies, en dan gelijk vanaf het begin zo omgaat met de veteranen, dan geeft dat natuurlijk een hele andere boost aan.

[1:09:42] ...de veteraan en zijn thuisfront, dan wat wij hebben moeten doorstaan.

[1:09:47] En ik kan alleen maar beamen van, ja, dat is alleen maar heel positief... ...en daar moet ook mee, denk ik, dat we daar bewust van blijven... ...hoe belangrijk die beeldvorming, hoe daarmee omgegaan wordt.

[1:10:01] En dat gebeurt gelukkig nu tegenwoordig ook al in hele positieve zin.

[1:10:04] Er is al genoeg aandacht, of genoeg kan nooit genoeg, maar in ieder geval...

[1:10:09] Ja, gelukkig helemaal omgedraaid ten opzichte van vroeger.

[1:10:13] Maar ik zou zeggen, blijf er waarzijn op.

[1:10:18] Dank.

[1:10:19] Dan ga ik naar mevrouw Bikker.

[1:10:21] Ja, voorzitter, in het afgelopen halfjaar sprak ik ook met een oud-Afghanistan-veteraan, waar we het ook terug blikten op de terugtrekking van de Amerikanen en wat dat met hem deed.

[1:10:33] En voor hem was één ding heel helder.

[1:10:35] Hij zei, ja, ik kan het er tien keer met mijn vrouw over hebben, maar ik moet het er met mijn maten over hebben, want wij snappen elkaar dan.

[1:10:42] En dat bracht mij wel tot de vraag

[1:10:47] Er zijn natuurlijk telkens opnieuw in de actualiteit gebeurtenissen die ook weer een nieuwe reflectie geven.

[1:10:52] Neem bijvoorbeeld, we hebben hier pas het gehad over het Hawija-rapport.

[1:10:56] En dan gaat het meteen over waar is het fout gegaan.

[1:10:59] Maar het raakt ook allerlei manschappen die op allerlei manieren betrokken zijn.

[1:11:04] Hebben we dan de infrastructuur genoeg op orde gebracht dat de mensen meteen met hun maten kunnen praten, maar ook voor die gezinnen, omdat ik ook me kan voorstellen dat als je al net een beetje aan het struggelen bent om overeind te blijven, het brengt ook meteen de spanning thuis weer tot een andere hoogte.

[1:11:20] Is dat op orde of kunnen we daar dingen nog beter doen?

[1:11:24] En ook als politiek ons realiseren als we het over deze dingen hebben, heeft het gevolgen voor heel veel mensen die hebben gediend.

[1:11:31] Ja, de heer Hoefsloot.

[1:11:33] Wij merken onmiddellijk als er wat gebeurt in het landschap.

[1:11:39] Bijvoorbeeld wat er nu gebeurt in de omgeving van Libanon.

[1:11:42] Dat doet iets met Libanon-veteranen.

[1:11:44] De val van Kabul deed wat met Afghanistan-veteranen.

[1:11:47] En zo kunnen we nog wel doorgaan.

[1:11:48] Het mooie is denk ik dat we indurende faciliteiten hebben om mensen te ontvangen, tot 250 man en toe.

[1:11:56] En we noemen dat ook de huiskamer van de veteranen.

[1:11:58] Dus wat wij proberen te doen is op het moment dat zoiets speelt, dan zetten we de deuren open en dan organiseren we wat heel laagdrempelig, kunnen mensen binnenkomen en dan

[1:12:07] dan praten we over wat er gebeurt.

[1:12:10] Daarnaast is er, denk ik, een hele belangrijke rol weggelegd voor alle korps en regimenten, want dat is de plek waarvan je bent uitgezonden.

[1:12:18] En daar kennen vaak de partners ook mekaar.

[1:12:20] Dus daar heb je ook dat soort van huiskamergevoel.

[1:12:23] Je ziet dus ook dat korps en regimenten dat soort rollen ook oppakken en ook de deuren openzetten voor hun veteranen en voor de relaties.

[1:12:31] Dus er is altijd mogelijkheid om bij elkaar te komen.

[1:12:34] Dus dat kan centraal in Doorn, maar eigenlijk is het nog beter als je het doet bij je eigen korps of regiment, omdat je daar die band mee hebt.

[1:12:41] Is dat voldoende antwoord voor u?

[1:12:43] We hadden het pas over Hawija, dat zal onmiddellijk gevolgen hebben.

[1:12:49] Wordt er dan ook op tijd een seintje gegeven, dit gaat weer aan de orde komen in de Kamer, dat u voorbereid kan zijn daarop?

[1:12:55] Of is het, u leest het in de krant en u moet als de bliksem aan de slag, ik zal het maar netjes uitdrukken, om dit op orde te brengen?

[1:13:03] En natuurlijk, je hebt altijd dingen die overvallen, maar er zijn ook dingen die we heel goed zien aankomen.

[1:13:08] Als we niet geïnformeerd worden, dan moeten we het inderdaad lezen uit de krant.

[1:13:15] Het zou fijn zijn als we geïnformeerd worden, want dan kunnen we ook de vraag uitzetten naar de doelgroep toe van, hebben jullie behoefte aan een bijeenkomst?

[1:13:23] Maar ook voor een Hawitja geldt, ik kan me heel goed voorstellen dat in dit geval bijvoorbeeld piloten heel graag in de omgeving willen zijn van een luchtmachtbasis, omdat ze daar met gelijkgestemden zitten.

[1:13:36] Maar goed, dat kan ook bij ons, maar ik denk dat het beter is om dat daar te doen.

[1:13:40] Maar het is fijn natuurlijk als je iets ziet aankomen of dat je gewaarschuwd wordt, want dan kun je het organiseren.

[1:13:47] De heer Van Zutphen wil nog wat zeggen.

[1:13:49] Een hele korte opmerking.

[1:13:50] Ik vind de Veteranenontmoetingscentra ook daar een hele belangrijke rol spelen.

[1:13:55] In de inloophuizen, daar zijn hele goede voorbeelden van.

[1:13:59] Ik ben ooit bij u geweest in Gorinchem helaas, maar nu weer toch met veel respect hoor ik dat u weer opnieuw begonnen bent.

[1:14:06] Dat zijn ook voor het gesprek, want je begrijpt elkaar onmiddellijk.

[1:14:12] Dat is mijn ervaring als ik daar ben en ik zie mensen en ik denk oh ja weet je, zij weten waar ze het over hebben en ik maar een heel klein beetje.

[1:14:17] En dat is precies wat er moet gebeuren.

[1:14:20] Dus dat in de lucht houden hebben we daar heel veel moeite voor gedaan.

[1:14:22] De Nieuwe Kamer heeft uiteindelijk tegen de minister gezegd, denk erom, die grassroots financiering moet er zijn, want ze moeten bestaanszekerheid hebben, ook die ontmoetingscentra.

[1:14:30] Dat vind ik voor uw vraag ook een heel belangrijk element waar mensen heel veel aan hebben en ook de relaties die daar meedoen in die ontmoetingscentra.

[1:14:41] Mevrouw Eysink.

[1:14:43] Ja, als ik even mag aanvullen, iets meer op abstract niveau.

[1:14:46] Ik heb hier de Kamerbrief voor me liggen die gaat over ons mensen, ons toekomst meer en beter en sneller.

[1:14:52] Ik gaf net al even aan dat hoort bij elkaar, want het is een werkgeversverantwoordelijkheid.

[1:14:56] Dus het is ook voor uw Kamer waarschijnlijk van belang, niet alleen aan die nota één keer per jaar, maar ook juist in de andere brieven, juist in deze ontwikkeling van reservisten, dienjaar, Defensie College, etcetera, om dat mee te nemen en ervoor te zorgen dat

[1:15:09] het vindbaar is, want dat is ook een belangrijke, dus niet alleen maar afzonderen.

[1:15:14] Als de wereld is zoals die nu is, dan gaat het voor uw Kamer ook betekenis hebben in de komende wellicht gesprekken, mogelijk een artikel hondenbrief ergens, dat u weet dat het verder moet, ook in de beleidsnotities en dat zorg daarvan een onderdeel is.

[1:15:29] Dus wellicht goed om dat in de achterhoofd te houden als ik zo vrij mag zijn.

[1:15:33] Ik vind het een mooie toevoeging, inderdaad, zoals de veteranenonderhoudsbehandeling van Zutphen meldt.

[1:15:39] Veteranen gevezen het belang daarvan, naast het regiment.

[1:15:42] Dat is een hele waardevolle toevoeging.

[1:15:47] 22 Geleden, meen ik, dat Gorkum begon met het Veteranencafé.

[1:15:50] Dat is een van de eerste van het land.

[1:15:52] En daarom noemen wij het nog steeds het Veteranencafé en omstreken, omdat je toen nog bijna niks had.

[1:15:59] Je merkt dat dat van jong tot oud-veteranen... Wij hebben gewoon van mensen die de opleiding ingaan tot een 97-jarige oudste veteraan.

[1:16:08] Dat zit bij elkaar aan tafel en dat deelt zijn ervaringen.

[1:16:12] Een Libanon-veteraan, een Afghanistan-veteraan, ik als Bosnië-veteraan.

[1:16:16] Dat maakt eigenlijk niet uit waar je gezeten hebt.

[1:16:19] Je snapt elkaar met een half woord en dat is gewoon heel belangrijk.

[1:16:23] Wat ik nog kan toevoegen, naast het belang van het veteranencafé in Nederland, is dat, ja, wij hebben natuurlijk een bekende club met Dutch by Three.

[1:16:33] We hebben inmiddels ook al een structuur opgezet met signaleringsfuncties en noem maar op.

[1:16:39] We weten al redelijk om te gaan omdat we al 30 jaar ervaring hebben.

[1:16:43] De Libanon-veteranen hebben dat nog langer.

[1:16:46] En dan merk je ook, als er in Libanon wat speelt, dan wordt er vanuit de Univel-vereniging al een bijeenkomst opgezet.

[1:16:54] Wel of niet in combinatie met het Veteraneninstituut.

[1:16:58] En dat zie je bij ons, dus bij drie veteranen.

[1:17:00] Wij weten ook wel van, oké, dit is heftig, wij gaan dat nu doen.

[1:17:03] Ik kan niet toezeggen of dat ook al gebeurt bij een recente...

[1:17:09] voorval in Afghanistan.

[1:17:12] Ik mag het hopen, maar ik denk wel dat het onder de aandacht is en dat is zeker heel belangrijk om dat inderdaad voor te zijn, want anders kun je wel schade voorkomen.

[1:17:27] Dank.

[1:17:27] Ik kijk naar de klok.

[1:17:28] Ik heb denk ik nog tijd voor twee vragen.

[1:17:31] Ik kijk mijn collega's aan.

[1:17:33] De heer Nordkamp en de heer Pol waren heel enthousiast om een vraag te stellen.

[1:17:38] Ik begin met de heer Noordkamp.

[1:17:39] Ik heb een vraag aan de heer Van Zutphen.

[1:17:42] Weliswaar weer over het veteranensas, maar u besteedt er ook veel aandacht aan in het position paper dat we gekregen hebben.

[1:17:48] Gedachten daarover.

[1:17:49] U zegt dat het heel erg leeft in Defensie, ook omdat er gewoon ook bepaalde maten van zorg etcetera aan die veteranenstatus hangt.

[1:17:57] Zou het dan niet veel logischer zijn dat we gewoon pleiten dat de zorg voor mensen die bij Defensie werken gewoon goed geregeld is, nog los van die veteranenstatus?

[1:18:03] Is dat niet een veel verstandelijker route dan om die veteranenstatus op te renken?

[1:18:08] Want ik ben het er mee eens dat we daar meer naar die status, meer door de huidige bril van dit systeem moeten kijken.

[1:18:16] Ik ben ook benieuwd hoe u kijkt om toch wel een bepaalde mate van exclusiviteit te behouden op die veteranenstatus.

[1:18:23] Dan in het position paper, nou heb ik het over die definitie, wat je wel en wie je niet ondervalt, dat bepaalt de minister van Defensie per inzet.

[1:18:34] Zou het dan niet misschien een idee zijn om in toekomstige rapportages dadelijk om te reflecteren op de keuze van de minister om wel of niet de veteranenstatus toe te kennen, want hij heeft daar de ruimte voor, in plaats van dat we misschien die definitie gaan herbediscussiëren.

[1:18:50] Dus daar ben ik heel erg benieuwd naar, graag daar een reflectie op.

[1:18:53] De heer Van Zutphen.

[1:18:54] Antwoord is altijd ja en nee.

[1:18:57] Dus ja, we moeten veteranen wel veteraan laten kunnen zijn.

[1:19:00] Dat is heel belangrijk, want het laat zien wat je hebt gedaan.

[1:19:03] Dus aan het woord veteraan zit een enorme belangrijke lading.

[1:19:07] die ook als je in de samenleving zegt, ik ben veteraan bij de mensen in Nederland, heel veel oproept en ook die erkenning en waardering, ik zou bijna zeggen, triggert.

[1:19:16] Aan de andere kant vind ik het wel heel belangrijk dat dat niet doorslaggevend is voor wat je uiteindelijk van Defensie als werkgever aan zorg en ondersteuning krijgt.

[1:19:25] Ik spreek ook veel met de BNMO, net al genoemd, 80 jaar bestaan ze, die zorgen ook heel goed voor hun mensen.

[1:19:31] En gelukkig hebben we een link gelegd naar de Veteranenwet.

[1:19:34] Dus je ziet daar al,

[1:19:35] Dat we toen al, mevrouw Eysink en haar collega's, toen al gedacht hebben aan het moet uiteindelijk gaan om waar je aanspraken op maakt op basis van wat je hebt gedaan.

[1:19:46] Nou, en ik denk dat als je graag wil, dan kan je iedere militair uiteindelijk veteraan maken.

[1:19:53] Ik heb gesproken laatst nog met een collega uit Canada.

[1:19:56] Die kijken naar, heb je je initiële opleiding achter de rug en heb je één dag daarna gediend, dan ben je veteraan.

[1:20:01] en die hebben helemaal geen definitie nodig om toch het goede te doen wat heel erg lijkt op wat wij hier in Nederland nu hebben.

[1:20:08] Dus het is uiteindelijk een kwestie van keuzes.

[1:20:10] Maar het gaat mij erom, geef de mannen en de vrouwen de waardering door zijn veteraan te noemen en te laten zijn.

[1:20:18] Maak er geen grote verschillen van in de krijgsmacht zelf en zorg dat die zorg op orde is en dat de erkenning en waardering toekomt aan degenen die de aanspraak opmaken.

[1:20:28] We moeten het niet te moeilijk maken en de wet geeft meer dan voldoende handvat om het goed te doen.

[1:20:38] En als u aan de minister gaat vragen waarom zij wel en zij niet, dan lijkt me dat een hele relevante vraag, want ik denk dat die een beetje gaat hakkelen.

[1:20:49] We gaan kijken volgende week hoe de minister gaat hakkelen.

[1:20:52] De heer Pol.

[1:20:54] Dank u wel, voorzitter, want mevrouw Bikker sneedt een heel goed punt aan bij Hawitja.

[1:20:59] Inderdaad, hoe we ook het debat voeren, het doet iets.

[1:21:03] En de vraag die ik zou willen stellen is, tijdens dat debat werd ook de motie aangenomen die uitspreekt dat onze militairen die daar hebben gevochten helden zijn, ook de militairen die betrokken waren bij het bombardement.

[1:21:15] Mijn vraag zou zijn aan de generaal of de ombudsman of dat signaal vanuit de Kamer geland is bij onze militairen die toegediend hebben,

[1:21:23] en of dat positief is geweest, voorzitter.

[1:21:27] De heer Hoefsloot.

[1:21:30] Ik heb dat niet gecheckt, dus als ik daar een positief antwoord op zou geven, dan zou ik jokken.

[1:21:35] Maar ik denk wel, want zo'n debat wordt natuurlijk heel nauwlettend gevolgd, dus ik weet zeker dat het aankomt.

[1:21:42] Maar ik heb het niet gecheckt.

[1:21:44] De heer Van Zutphen.

[1:21:46] Ik ook niet.

[1:21:47] Ik ben altijd wel heel erg terughouden met het woord held.

[1:21:50] En ik begrijp heel goed wat de lading was van de motie, en die zou ik heel graag willen koppelen aan wat mevrouw IJzerdent al zei over de aanbevelingen van Borslap.

[1:21:58] Die zegt, je moet gewoon achter je mensen blijven staan.

[1:22:02] Waar ze ook zijn ingezet, wat ze ook hebben gedaan, weet je, er kan van alles zijn gebeurd en voorgevallen, maar je blijft achter de mensen staan, omdat ze zijn uitgezonden, ze kunnen geen nee zeggen, het is hun opdracht.

[1:22:13] Zij stellen hun leven in de waarschaal en dat verdient gewoon dat we achter ze blijven staan.

[1:22:18] En daarnaast komen nog een heleboel dingen over het waarderen van de inzet en wat er is gebeurd en wat er zich heeft voorgedaan.

[1:22:23] Hetzelfde geldt natuurlijk voor Indië-veteranen.

[1:22:25] Daar kunnen we van alles van vinden en zeggen, maar wij staan achter die mensen, want ze gingen omdat wij het vroegen en omdat ze niet anders konden zeggen dan ja.

[1:22:33] En dat betekent, dat is volgens mij de porté van de opmerking van Borslap.

[1:22:37] En daar hou ik heel strak aan vast.

[1:22:39] En als een Kamer dat uitspreekt in een motie, dat dat inderdaad het geval is.

[1:22:42] Daar ben ik daar zeer voor, ook zonder het gecheckt te hebben.

[1:22:47] Dan de heer Hoefsloot.

[1:22:50] We hebben nog een heel klein beetje tijd.

[1:22:51] Ik wil toch nog iets zeggen richting meneer Noordkamp over zorg.

[1:22:55] Als je niet uitgezonden bent en je hebt zorg nodig, dan is er binnen Defensie ook zorg zat beschikbaar.

[1:22:59] Dat moeten we niet vergeten.

[1:23:00] Waar we het vooral over hebben is

[1:23:02] als je over in hoofdtaak 1, 2 of 3 wordt ingezet, dat je na moet denken over het langere termijn en de gevolgen die dat kan hebben op de persoon die je op missie of opdracht hebt gestuurd.

[1:23:12] Ik denk dat het daar vooral om gaat, maar ik denk dat ook als je niet uitgezonden bent geweest en je hebt later zorg nodig, dan is die er wel degelijk.

[1:23:21] Vrouw Eysink.

[1:23:23] Nou, voorzitter, het is even iets heel anders.

[1:23:26] Er werd zojuist genoemd de Draagploeg Mobiele Brigade, die gisteren de Witte Anjeprijs heeft gekregen.

[1:23:32] ook omdat er Wenteke zit om af te sluiten met iets heel moois.

[1:23:35] Ik mocht dat samen met een jury doen en wellicht goed dat u weet dat we 45 inzendingen hadden, waarvan een aantal dubbele, ook voor de Draagploeg Mobiele Brigade.

[1:23:45] En unaniem als jury de Draagploeg Mobiele Brigade hebben voorgedragen en ook gisteren de prijs hebben ontvangen.

[1:23:51] Waarom is ze mooi, om dat ook hier vandaag nog even te zeggen, is omdat deze draagploeg heel veel werk letterlijk in stilte doet.

[1:23:59] en letterlijk draagt op de schouders, zoals meneer Wendt zich heel drukwekkend vertelde en gisteren ook door collega's werd aangegeven.

[1:24:05] Dus dat is ongelofelijk mooi dat we die Witte Anjeprijs hebben, die gaat over verbondenheid, die gaat over samenwerking, over kameraadschap, over elkaar blijven zien en verbinden.

[1:24:14] Dus nogmaals de complimenten kan ik zeggen namens de jury toch ook weer.

[1:24:18] Ook aan u. De heer Wentink.

[1:24:22] Deze complimenten nemen we heel graag in antwoord.

[1:24:24] Dank u wel.

[1:24:24] En namens de hele ploeg die dit verdient noem ik de naam van onze Patrick Groot en Henk Tukker.

[1:24:35] Maar ook alle leden individueel die hiervoor letterlijk hun schouders ondersteken.

[1:24:41] Vandaag zelfs.

[1:24:43] Dank.

[1:24:45] Dank.

[1:24:46] Ook namens de vaste commissie van harte natuurlijk.

[1:24:49] Ik dank ook al onze gasten.

[1:24:50] De heer Van Zutphen, onze veteranenombudsman.

[1:24:54] Brigadegeneraal Hoefsloot, directeur Veteraneninstituut.

[1:24:56] Mevrouw Eysink, voormalig Kamerlid, initiatiefnemer voor de Veteranenwet.

[1:25:01] En de heer Wentink, veteraan.

[1:25:03] En ik dank ook al mijn collega's voor hun vragen en sluit hierbij de vergadering.