Slavernijverleden

[0:00:06] Goedenavond, bon dia, bon iti, allen in de zaal, online, overzees, zowel op de eilanden als vanuit Suriname.

[0:00:17] Welkom bij het commissiedebat van de Binnenlandse Zaken.

[0:00:21] We behandelen vandaag het dossier slavernijverleden.

[0:00:25] Eerst welkom aan onze minister, mevrouw Uitermarkt.

[0:00:29] Welkom met haar begeleiding.

[0:00:31] Aan de zijde van de Kamer zijn aanwezig vandaag

[0:00:35] De heer Babenga van D66, de heer Seder van ChristenUnie, mevrouw Bruining van NSC, de heer Van Balen van DENK, de heer Van Nispen van SP, de heer Eerdmans van Jaar 21, de heer Van Hazen van de PVV en de heer Van den Burg van de VVD en ik zit hier namens GroenLinks PVDA, ik ben de heer White.

[0:01:01] Ik stel voor dat we per lid vijf minuten spreektijd.

[0:01:06] We starten met drie interrupties per fractie.

[0:01:10] We kijken ook gewoon hoe de avond zich verloopt.

[0:01:13] Als de aanleiding toe is, dan zullen we dit mogelijk kunnen bijstellen.

[0:01:21] Dat gezegd hebben, dan starten we, denk ik, met de inbreng van de heer Mamenga van D66.

[0:01:26] Gaat u, gaan.

[0:01:28] Dank u wel, voorzitter.

[0:01:30] Vandaag spreken we over het koloniale en slavernijverleden.

[0:01:34] Onderwerpen die mij persoonlijk raken, niet alleen vanwege verhalen van nazaten, van tot slaafgemaakte, van deskundigen, activisten en gemeenschappen, maar ook vanwege mijn eigen verhaal.

[0:01:44] Want laten we eerlijk zijn, onze aanwezigheid in het westen is onlosmakelijk verbonden met een gedeeld verleden van kolonisatie, slavernij, uitbuiting en onderdrukking.

[0:01:54] Dat verleden heeft de westerse wereld rijkdom, welvaart, ontwikkeling en macht gebracht, terwijl de rest van de wereld geconfronteerd is met uitbuiting, vernedering, plundering en geweld.

[0:02:04] Inheemse volkeren werden verdreven of uitgemoord.

[0:02:08] Miljoenen Afrikaanse mensen werden als koopwaven scheept en tot slaaf gemaakt.

[0:02:12] Aziatische gemeenschappen werden uitgebuit en onder het cultuurstelsel en gerondseld voor dwangarbeid.

[0:02:19] Het is niet alleen een hoofdstuk in de geschiedenisboeken, het is een schaduw die over onze samenleving hangt.

[0:02:25] Voorzitter, met excuses van de regering en daarna de koning is een belangrijk stap gezet.

[0:02:30] Maar zoals minister-president Mark Rutte in navolging van de kunstenares Serrana Angelista uit Curaçao zei, achter het slavernijverleden staat geen punt, maar een komma.

[0:02:41] Want kolonialisme leeft voort, niet als herinnering, maar als alledaags onrecht.

[0:02:46] Het koloniale systeem leeft voort in onze taal, in onze instituties, in onze zorg, ons onderwijs en in onze wetten.

[0:02:53] Erkenning van het verleden zonder verandering in het heden is leeg.

[0:02:58] Daarom is het tijd voor een fundamentele koerswijziging.

[0:03:01] Voorzitter, ik pleit voor een nationale dekolonisatiestrategie.

[0:03:05] Een strategie die niet alleen erkent, maar ook herstelt.

[0:03:09] Een strategie die recht doet aan het onrecht dat is aangedaan.

[0:03:13] Een strategie die racisme en discriminatie bij de wortels aanpakt, in beleid en praktijk.

[0:03:19] Die onderwijs hervormt, zodat kinderen het echte verhaal leren.

[0:03:23] Niet alleen over slavernij in de Atlantische wereld, maar ook over onderdrukking in Afrika, Azië, over verzet en over erfgoed.

[0:03:32] die zorg cultuursensitief maakt, zodat iedereen, ongeacht afkomst, de hulp krijgt die nodig is, die de overheid divers en representatief maakt, zodat beleid wordt gevormd door mensen die de samenleving kennen en discriminaties effectief weten aan te pakken.

[0:03:48] En die plekken van herinneringen en heling creëert, zodat alle gemeenschappen, inheemse volken van eilanden en de Guyanas, Afro-Caribisch, Afro-Surinaams, Hindustaans, Moluks, West-Papoeaans,

[0:04:02] zich gezien en gehoord voelen.

[0:04:04] Is de minister bereid om zich in te zetten voor een nationale decolonisatiestrategie?

[0:04:09] Voordat de minister de antwoord opgegeven heeft, zie ik nog een interruptie van de heer Eermans.

[0:04:13] Gaat uw gang.

[0:04:13] Ja, voorzitter.

[0:04:14] Ik hoor de heer Bemeng een aantal zaken noemen.

[0:04:16] Er moet ook discriminatie vrij zijn.

[0:04:19] Er moeten mensen zorg geven.

[0:04:20] Er moeten daar niet onderscheid in maken.

[0:04:22] Hij noemt dat inclusiviteit.

[0:04:23] Maar waarom wordt dat nou onder de noemer decolonisatieagenda gezet?

[0:04:28] Wat heeft dat ermee te maken?

[0:04:29] En waarom wordt die term gebruikt?

[0:04:31] Op het moment dat we het over koloniaal systeem en slavernijverleden hebben, dan is dat een systeem dat tot de dag van vandaag doorwerkt.

[0:04:41] Een systeem dat uiteindelijk gecreëerd heeft ongelijkheid tussen burgers, ongelijkheid in de zorg, ongelijkheid in het onderwijs, op allerlei gebieden.

[0:04:51] En dat ongelijkheid moet dus aangepakt worden.

[0:04:54] En dat is dus het discriminatie wat daadwerkelijk aangepakt moet worden.

[0:04:58] Ik vind het echt echt echt abject om te denken dat als je ongelijkheid wil bestrijden dat we dat moeten gaan doen door ons te dekolonialiseren.

[0:05:07] Ik vind dat een term die je daar helemaal niet voor mag gebruiken.

[0:05:10] Ik vind het ongepast.

[0:05:12] Ik vind het ook voeding geven aan de, dat heb ik ook in de ronde tafel gehoord, dat er wordt gezegd ja we moeten gebouwen gaan overdragen van de overheid enzovoort.

[0:05:20] op een manier dat ik denk alsof we hier nog een slavernijder op nahouden in Nederland.

[0:05:25] Dat vind ik gewoon grof taalgebruik.

[0:05:27] Ik zou daar echt op uw woorden gaan letten om op die manier te spreken.

[0:05:31] Want we denken dat we heel veel delen met elkaar op dit terrein.

[0:05:36] Als verschillende partijen zeg ik erbij.

[0:05:38] Maar op deze manier een discussie aanvangen door te spreken over decolonisatie, dat dat nodig is in Nederland.

[0:05:43] Ja, ik heb daar echt moeite mee.

[0:05:44] Dus misschien dat daar dan

[0:05:46] Dat u daar toch nog, meneer Warwenga, even over kan reageren.

[0:05:52] Als ik moet reageren op de woorden die de heer Eerdmans gebruikt, dan zal ik heel veel interrupties daarvoor moeten inzetten, maar dat doe ik niet.

[0:06:04] In dit geval gebruik ik decolonisatie en ik vind het volledig passend, juist bij het onderwerp.

[0:06:10] Het onderwerp wat te maken heeft met colonisatie, te maken heeft met de doorwerking van colonisatie en ik vind dat er juist nu een koerswijziging nodig is en die koerswijziging

[0:06:21] Dat heet een decoloniseren.

[0:06:25] Goed.

[0:06:26] Vraag vanuit de heer Van Aassen.

[0:06:28] Gaat u maar.

[0:06:29] Ja bedankt voorzitter.

[0:06:30] De heer Bamenga die heeft grote woorden zoals de heer Eerdmans ook al zei.

[0:06:34] Maar wat mij opviel is dat hij het had dat onze kinderen onderwezen moeten worden in het ware verhaal.

[0:06:42] Wil hij zich als politieke partij gaan bemoeien met de inhoud van welke les er wordt gegeven op scholen?

[0:06:47] Of wil hij dat overlaten aan de leraren zelf?

[0:06:52] Volgens mij hebben wij een systeem waar de leraren vrijheid hebben.

[0:06:58] Ik heb het hier niet over dat wij een systeem die wij al hebben, dat we dat gaan aanpassen.

[0:07:02] Maar ik vind het wel degelijk dat er veel meer aandacht moet zijn voor het koloniaal systeem.

[0:07:07] En dat kan gewoon prima binnen het systeem wat wij hier in Nederland hebben.

[0:07:13] Goed, dan gaan we door... Sorry?

[0:07:20] Gaat u met u verder?

[0:07:23] Graag wil ik bijzondere aandacht voor vier gemeenschappen die over het hoofd worden gezien.

[0:07:29] Allereerst inheemse gemeenschappen die eigen initiatieven aan het nemen zijn, zoals het Online Red Archive, waar een platform wordt geboden om inheemse verhalen te delen en gezamenlijk geschiedenis te schrijven.

[0:07:40] Ziet de minister mogelijkheden om dit soort initiatieven te steunen, zichtbaarheid te geven en te betrekken in de decolonisatie-strategie?

[0:07:47] Ten tweede, een deel van de nazaten van de dwangcontractarbeiders die onder valse voorwenselen zijn gehaald uit India, Java en China, wensen erkenning en excuses.

[0:07:57] Is de minister bereid om excuses aan te bieden namens de regering voor het systeem van dwangcontractarbeid?

[0:08:02] Is de minister bereid om nazaten van dwangcontractarbeid te betrekken bij de decolonisatiestrategie?

[0:08:07] Ten derde, de Moluxusgemeenschappen, ook hen is onrecht aangedaan.

[0:08:11] Ze hebben trouwgezworen aan de koningin en hebben voor Nederland gevochten en zijn aan hen beloftes gedaan die niet nagekomen zijn.

[0:08:19] Is de minister bereid om hierover een gesprek te starten met de Molukse gemeenschappen en met de koning in gesprek te gaan over excuses aan de Molukse gemeenschap?

[0:08:28] Als laatste de bevolking van West-Papua, voormalige Nederlands New Guinea, heeft al meer dan 60 jaar te maken met mensenrechtsschendingen.

[0:08:35] Nederland heeft hen zelfbeschikking en onafhankelijkheid beloofd.

[0:08:38] In 2021 heeft de Tweede Kamer gevraagd naar deze situatie, middels de motie van Kamerlid Seder.

[0:08:45] Is de minister bereid om zich in te zetten voor een VN fact-finding mission in West-Papua?

[0:08:50] Is de minister bereid om zich in te spannen voor de toegang van de VN-mensrechtencommissaris, journalisten en mensrechtenorganisaties in West-Papua?

[0:08:57] Voorzitter, tot slot nog een aantal vragen.

[0:08:59] Is de minister bereid om 1 juli, Ketikoti, wettelijk aan te wijzen als nationale feestdag de herdenking van slavernijverleden en als viering van vrijheid?

[0:09:07] Hoe borgt de minister het slavernijverleden in het onderwijs, cultuur en wetenschap blijvend de aandacht krijgt die het verdient?

[0:09:13] Ondanks de miljardenbezuiniging van dit kabinet... zou de minister zich in willen zetten voor een menswaardige verblijfsregeling... en duurzaam perspectief voor Surinaamse oud-Nederlanders... die ongedocumenteerd in Nederland wonen.

[0:09:25] Want het is onrechtvaardig hoe wij met hen omgaan.

[0:09:31] Dank u wel.

[0:09:31] De heer Van den Burg.

[0:09:34] Eén van z'n vragen, zodat ik me daar ook op kan voorbereiden.

[0:09:38] D66 pleit voor een nationale feestdag te maken van Katy Coty.

[0:09:43] Moet ik dat zien als een nationale vrije dag, zoals we die ook hebben op Koningsdag?

[0:09:50] Of wat stelt u zich daarbij voor?

[0:09:53] Dit is gewoon even het kader van de voorbereiding voor mijn eigen cluppie.

[0:09:59] Het zou heel mooi zijn als wij als Nederland kunnen stilstaan bij Ketikoti.

[0:10:04] En dat mensen inderdaad bij wijs van spreken niet vrij hoeven te nemen, maar dat we met z'n allen daarbij stil kunnen staan.

[0:10:15] Goed, gaan we door met de inbreng van de heersteden.

[0:10:18] Gaat uw gang.

[0:10:22] Ja, voorzitter, dank u wel.

[0:10:23] Richting Kittikoti sta ik altijd ook stil bij mijn eigen verleden.

[0:10:29] En elk jaar weet ik iets meer van mijn geschiedenis.

[0:10:34] Het document dat het meest teruggaat in de tijd is een handgeschreven stamboom.

[0:10:39] En helemaal bovenaan die stamboom staat Johannes Kwasi van Engel.

[0:10:45] Geboren in Afrika, overleden te Paramaribo op 31 maart 1851.

[0:10:51] Het geboortejaar van Kwasi en andere familieleden staan er niet bij.

[0:10:55] En meer weet ik ook niet.

[0:10:57] Wat ik wel weet is dat mijn voorvader de afschaffing van de slavernij niet meer zou meemaken.

[0:11:03] Waarom begin ik hiermee?

[0:11:04] Het is omdat ik hier sta als parlementariër, maar ook als nazaad.

[0:11:07] Zo zijn er vele nazaten voor wie het een dag van herinnering is, maar ook vooruitkijken.

[0:11:17] Zo hebben we allemaal ons eigen verleden.

[0:11:18] Maar we geven wel samen vorm aan deze gezamenlijke toekomst.

[0:11:21] Ook binnen het Koninkrijk.

[0:11:26] wordt soms ook op verschillende dagen, maar wel stilgestaan bij de koloniale geschiedenis van het Nederlands Koninkrijk.

[0:11:33] En voor die gezamenlijke toekomst is het wel belangrijk dat we het verleden begrijpen, maar ook blijven erkennen wat er is gebeurd.

[0:11:39] En voorzitter, hoe nu verder?

[0:11:41] Excuses zijn gedaan.

[0:11:43] Vergiffenis is gevraagd.

[0:11:45] En we hebben geconstateerd uit meerdere rapporten dat de doorwerking blijft.

[0:11:49] Het herdenkingsjaar is voorbij.

[0:11:51] En mijn vraag is dan, hoe kijkt de minister hierop terug, op dat herdenkingsjaar?

[0:11:56] Is de impact hetgeen wat de minister verwacht op en is het daar positief over?

[0:12:01] En hoe kijkt de minister vooruit?

[0:12:03] Hoe gaan we vorm geven aan onze gezamenlijke toekomst, wat ook recht doet aan de verschillende gemeenschappen?

[0:12:09] Voorzitter, de publicatie van het boek Staat en slavernijverleden was een uitvoering van de motie die ik in 2021 indiende om in zicht te maken wat er ten tijde van de slavernij heeft plaatsgevonden namens wie en hoe.

[0:12:21] Ik ben blij met het boek dat volgens mij heel duidelijk middels onderzoekers aangeeft hoe diep de staat betrokken was en de doorwerking van de slavernij ook in de andere gebieden van het Koninkrijk.

[0:12:33] Maar de vraag is nu wel wat doen we met die uitkomsten?

[0:12:35] Wat doen we met de wetenschap dat er ook een doorwerking is?

[0:12:38] Hij kan er ook een vervolg komen op staat en slavernij, waarbij juist ook naar een aanpak wordt gekeken, juist op grond van die doorwerking.

[0:12:45] Welke stappen worden er nu ook gezet?

[0:12:47] Niet alleen sociaal-economisch, maar ook bijvoorbeeld op het gebied van educatie.

[0:12:52] Ik wil ook benadrukken dat het heel vaak gaat om wat gemeenschappen in Nederland nodig hebben, maar ook vanuit mijn rol als woordvoerder Koninkrijksregelaties ben ik me zeer bewust

[0:13:01] dat die stemmen daar in Suriname, Sint Maarten, Aruba, Curaçao en de Besseilanden daar ook betrokken bij moeten zijn, omdat het juist ook om hun geschiedenis daar gaat, naast van de gemeenschappen van het nazater hier.

[0:13:15] Voorzitter, over het hier en nu.

[0:13:17] De huidige aanpak van het kabinet is te reactief en schiet tekort in het tegengaan van discriminatie.

[0:13:22] Dat stelt de staatscommissie discriminatie.

[0:13:26] De invoering van de wettelijke gelijkheidsplicht publieke sector, de GPS,

[0:13:29] bijvoorbeeld van Verenigd Koninkrijk en Ierland, zou bestaande proactieve verplichtingen voor de overheid concreet kunnen maken om discriminatie tegen te gaan en gelijke behandelingen en kansen te bevorderen.

[0:13:41] Hoe weegt de minister dit en is het ook iets om verder uit te werken zodat we ook in Nederland discriminatie dan tegen kunnen gaan?

[0:13:47] mijn collega gaf het al aan, maar er zijn ook andere gemeenschappen waarvan ik denk dat het tijd is om die ook meer aandacht te geven.

[0:13:53] De inheemse gemeenschappen zijn een deel daarvan hier vertegenwoordigd, maar hoe gaan we die specifiek in hun eigen geschiedenis en ook de doorwerking

[0:14:04] hoe gaan we dat extra specifiek aandacht geven?

[0:14:08] Ik heb een mooie documentaire gezien over het ontstaan van de Hindoestaanse gemeenschap in Suriname.

[0:14:14] Ook dat heeft een eigen specifieke geschiedenis, maar ook de eigen doorwerking.

[0:14:21] Hoe kijkt de minister er tegenaan om wat ruimte te geven?

[0:14:24] En ten aanzien van West-Papua, het klopt.

[0:14:26] Wij hebben daar nog een erfenis.

[0:14:28] Er is onverschrikkelijk veel leed en de overheid doet te weinig om het onrecht daar tegen te gaan.

[0:14:34] Er is ooit een rapport opgeleverd van de heer Drooglever uit mijn hoofd, 2005 of 2015.

[0:14:39] En zover ik weet is er nooit een formele reactie gekomen op de conclusie dat er een schijnreferendum is gehouden en daarmee de belofte van onafhankelijkheid ontnomen is

[0:14:50] zonder dat daar nu een oplossing voor is en Nederland dus nog wel degelijk een rol heeft.

[0:14:54] Hoe kijkt Nederland daarna en is ze nog bereid om een formele reactie op dat rapport te geven?

[0:14:58] Voorzitter, ten aanzien van de subsidieregelingen en dan heb ik nog één punt en dan rond ik af.

[0:15:03] Worden gemeenschappen tijdig geïnformeerd over die subsidieregelingen?

[0:15:07] Worden dus uw psycheregelingen volledig uitgenuwd?

[0:15:10] En stel je vooralsnog bedrag overblijft, hoe zorgen we ervoor dat de juiste mensen bereikt worden?

[0:15:15] Het is belangrijk dat deze middelen ook bij de juiste mensen terechtkomen en ook op de juiste manier ingezet worden.

[0:15:21] Kan de minister een stand van zaak geven te aanzien van de slavernijmuseum?

[0:15:26] Iets waar al een aantal jaar over gesproken wordt.

[0:15:29] En tot slot, voorzitter, we spreken in het verleden alsof slavernij en mensenhandel alleen iets is van het verleden.

[0:15:35] Maar dat is niet zo.

[0:15:36] Vandaag de dag leven nog steeds 50 miljoen mensen in slavernij en uitbuiting.

[0:15:40] En of we het nou weten of niet, we hebben daar ook allemaal voordeel van.

[0:15:43] Denk bijvoorbeeld aan onze mobieltjes en de grondstoffen die daarin zitten.

[0:15:48] Hoe probeert de minister ook die koppeling met dat hele in educatie, maar ook in kabinets aanpak ook vorm te geven?

[0:15:54] Dank u wel, voorzitter.

[0:15:55] Tot zover.

[0:15:57] Dat was de inbreng van de heer Seder.

[0:15:58] Gaan we door met de inbreng van mevrouw Bruijn.

[0:16:01] Gaat uw gang.

[0:16:02] Dank u wel, voorzitter.

[0:16:04] We spreken vandaag over het slavernijverleden, een onderwerp dat bij velen rauw op het hart ligt en terecht.

[0:16:10] Want dit is geen afgesloten hoofdstuk uit de geschiedenis.

[0:16:13] Het is een verhaal met echo's in het heden.

[0:16:16] Het slavernijverleden is niet alleen gedeeld verleden, maar ook een gespleten heden met een gedeelde toekomst als opdracht.

[0:16:23] Die opdracht begint bij erkenning.

[0:16:25] Niet als abstracte notie, maar als werkelijke erkenning van het feit dat het systeem van slavernij geen geïsoleerd historisch incident was, maar een fundamentele pijler van economische groei, instituties en zelfs onze wetgeving.

[0:16:41] Het was een systeem waarin menselijkheid werd ontkend.

[0:16:44] Dat moet benoemd worden, beleden worden en begrepen worden.

[0:16:49] Maar erkenning alleen is niet genoeg.

[0:16:52] De pijn zit niet alleen in het verleden, maar ook in de manier waarop dat verleden vandaag wordt verswegen, verdraaid of verzacht.

[0:17:00] Wat gaan we doen met de doorwerking van dit systeem?

[0:17:02] Want in de samenleving van nu zien we nog steeds ongelijkheid in het onderwijs, op de arbeidsmarkt, in politiecontacten en in institutionele representatie.

[0:17:13] Voorzitter, dat vraagt om emotioneel herstel.

[0:17:16] Niet alleen een financiële rekensom, maar ook een nationaal proces van genezing.

[0:17:20] Slachtoffers van het toeslagenschandaal, waaronder ikzelf, leerde ons dat herstel niet alleen over geld gaat, maar over waardigheid.

[0:17:29] Waarom zouden we dat principe niet toepassen op nazaten van de tot slaafgemaakte?

[0:17:34] Daarom vraag ik de minister.

[0:17:35] Bent u bereid om het gesprek over emotioneel herstel open te voeren met nazaten en maatschappelijke organisaties?

[0:17:42] En kan de minister aangeven welke stappen zijn gezet sinds het kabinet excuses aanbood?

[0:17:46] Niet alleen symbolisch, maar ook inhoudelijk.

[0:17:49] Voorzitter, we hebben ook collectieve bewustwording nodig, want zolang kinderen op school leren over de Gouden Eeuw, maar nauwelijks over plantagesystemen, zullen we bijverspreken langs elkaar heen.

[0:18:00] Daarom vraag ik de minister.

[0:18:02] Inmiddels wordt het geschiedenisonderwijs as we speak aangepast, maar kan de minister de garantie afgeven dat het slavernijverleden en de gevolgen daarvan echt een vast en volwaardig onderdeel worden van het curriculum?

[0:18:14] Is de minister bereid te werken aan een nationaal instituut voor koloniaal bewustzijn, waarin educatie, onderzoek en dialoog structureel samenkomen?

[0:18:23] Hoe zit het met de uitvoering van de ministeriële regeling houdende subsidie voor maatschappelijke initiatieven transatlantisch slavernijverleden?

[0:18:32] Is de minister het met mij eens dat de regeling bij het ministerie van Binnenlandse Zaken thuis hoort vanwege de taakstelling op koninkrijkrelaties?

[0:18:40] Voorzitter, veel van onze instellingen zijn gevormd in een tijd waarin bepaalde denkbeelden als vanzelfsprekend golden.

[0:18:47] Het is van belang dat we ons bewust worden van die erfenis en bereid zijn onze blik te verruimen.

[0:18:53] Wat objectief lijkt, is niet per se vrij van historische invloeden of aannames.

[0:18:58] Daarom de vraag aan de minister.

[0:19:01] Hoe wordt binnen overheidsorganisaties gereflecteerd op de vastgeroeste denkbeelden, historische invloeden en aannames die ook tot op de dag van vandaag beleid, toezicht en interpretatie kunnen beïnvloeden?

[0:19:13] En dan dit.

[0:19:14] Het wetenschappelijk bewijs over de impact van slavernij, genetisch, sociaal, structureel, is overtuigend.

[0:19:21] Er zijn studies naar epigenetica, naar institutionele bias en naar overerving van trauma.

[0:19:27] Waarom worden die inzichten nog zo weinig betrokken bij beleid?

[0:19:31] Is de minister bereid de nieuwste wetenschappelijke inzichten, waaronder genetisch en sociaal wetenschappelijk onderzoek, expliciet te betrekken bij de uitwerking van herstelbeleid?

[0:19:40] Tot slot, voorzitter.

[0:19:42] We spreken over wederkerigheid.

[0:19:44] Slavernij was een eenzijdige onderdrukking.

[0:19:47] Herstel moet tweezijdig zijn.

[0:19:49] Niet alleen top-down, maar van mens tot mens.

[0:19:52] Alleen dan komen van een gedeeld verleden en gespletenheden tot een werkelijk gedeelde toekomst.

[0:19:59] Dank u wel.

[0:20:02] Dat vraagt om een introductie van de heer Van Nispen.

[0:20:05] Gaat uw gang.

[0:20:06] Ja, dat is eigenlijk een uitnodigende vraag, want ik vond het een heel mooie betoog van mevrouw Bruining.

[0:20:11] En zij zei op enig moment, herstel, dat gaat niet per se over geld, dat gaat over herstel van waardigheid.

[0:20:16] En ik vind ook dat mevrouw Bruining dat als geen andere eigenlijk, zou ik bijna willen zeggen, mag zeggen.

[0:20:21] Omdat ze dat zelf ook hier noemde als slachtoffer in het toeslagensandaal.

[0:20:25] Hoe zou herstel van waardigheid eruit kunnen zien?

[0:20:28] Wat zou helpen?

[0:20:29] Hoe ziet dat eruit?

[0:20:32] Mevrouw Bruining.

[0:20:33] Dank u wel voorzitter en collega Van Nispen voor deze mooie vraag.

[0:20:37] Ik denk niet dat het aan mij is om deze vraag te beantwoorden.

[0:20:39] Waar ik ook toe oproep in mijn betoog is dat de minister het gesprek aangaat met alle mensen die hieronder geleden hebben.

[0:20:49] Dus de nazaten van de tot slaafgemaakte, alle gemeenschappen daar actief bij betrekt.

[0:20:53] En dan komt daar een gezamenlijk antwoord uit.

[0:20:55] Dus ik zou daar geen antwoord op kunnen geven, want dan doe ik de andere mensen tekort.

[0:21:02] Goed.

[0:21:02] Dan gaan we door met de inbreng van de heer Van Balen.

[0:21:06] Dank, voorzitter.

[0:21:07] Eeuwenlang plunderde Europa de rijkdommen van andere volkeren.

[0:21:11] Miljoenen mensen werden op ongekend sadistische wijze tot slaaf gemaakt.

[0:21:16] Europa verrijkte zich door te parasiteren op andere mensen en hen op genadeloze wijze hun menselijkheid af te nemen.

[0:21:24] Ook Nederland.

[0:21:26] Honderdduizenden mensen, mannen, vrouwen, kinderen werden in ketens geslagen en

[0:21:31] op een verschrikkelijke manier verhandeld en behandeld door ons land.

[0:21:36] Hun menselijke waardigheid werd onder het gezag van de Nederlandse staat op een verschrikkelijke manier met voeten getreden.

[0:21:44] Het was erbarmelijk laat

[0:21:46] Maar de staat heeft excuses gemaakt en erkent dat dit een misdrijf tegen de menselijkheid was.

[0:21:52] En wij hebben ontzettend veel waardering voor al die moedige mensen in de samenleving die zo ontzettend lang voor die excuses hebben gestreden.

[0:22:03] Voorzitter, is de regering bereid om die erkenning van het feit dat de slavernij een misdaad tegen de menselijkheid was ook wettelijk te erkennen, zoals Frankrijk heeft gedaan in de wet van Taubira?

[0:22:16] Graag een reactie van de minister.

[0:22:19] Voorzitter, het gevaar is dat we met elkaar blijven hangen in het uitspreken van die excuses, maar onvoldoende doen om recht te doen aan de verschrikkingen van het slavernijverleden.

[0:22:33] Dat betekent dat we moeten erkennen dat het slavernijverleden vandaag de dag een doorwerking heeft.

[0:22:38] We moeten inzetten op bestrijding van institutioneel racisme, het bestrijden van de achterstelling die het koloniaal verleden en het slavernijverleden heeft veroorzaakt.

[0:22:48] en alle koloniale stereotypen uit de samenleving wegbannen.

[0:22:54] Ik zie in de brief van de minister veel te weinig die ook die doorwerking herkent.

[0:23:00] Kan de minister inderdaad ingaan op de noodzaak tot het decolonisatiebeleid in alle sferen van de samenleving?

[0:23:09] Maar ook de noodzaak voor herstelbetalingen.

[0:23:12] Want daar horen we eigenlijk helemaal niks over.

[0:23:14] Erkenning van schuld, excuses maken, dat is één ding.

[0:23:18] Maar wat DENK betreft moeten er dan ook spraken zijn van reparatie, van herstel.

[0:23:23] Want in het verleden was het zo dat slavenhouders door de Nederlandse staat

[0:23:28] Mensen die verantwoordelijk waren voor de misdaden.

[0:23:32] Mensen die tot slaafgemaakte op de plantages lieten maken.

[0:23:35] Die werden gecompenseerd door de Nederlandse staat.

[0:23:38] En de staat dwong tot slaafgemaakte zelfs om nog tien jaar lang door te werken op de plantages.

[0:23:46] Maar als het gaat om nu spreken over daadwerkelijk herstelbetalingen... over iedereen die geraakt is door het systeem van kolonialisme en slavernij... dan zou dat een taboe woord moeten zijn.

[0:23:56] Waarom, vraag ik aan de minister, waarom zegt de regering dat alleen het doen van een ethisch gebaar zonder financiële compensatie, dat dat nu voldoende is?

[0:24:07] Erkent de minister dat misdaden tegen de menselijkheid niet kunnen verjaren en dat we dus met elkaar gewoon over moeten gaan als er sprake is van een misdaad tegen de menselijkheid?

[0:24:17] En dat is ook zo tot herstel, met herstelbetalingen.

[0:24:24] Voorzitter, waar denkt de heer Van Baarle aan als het gaat om herstelbetalingen?

[0:24:28] Ik heb de meest wilde bedragen gehoord in de ronde tafel, varieerde van enkele miljoenen tot trildoenen.

[0:24:34] Dus waar zit de fractie van Denk aan te denken wat de herstelbetalingen betreft?

[0:24:39] Waar de fractie van Denk in ieder geval in eerste instantie aan denkt, is in plaats van het wegmoffelen van het verleden en het weglopen voor de verantwoordelijkheid die we als staat der Nederlander dragen voor deze misdaad tegen de menselijkheid, zoals ik bij partijen zie, zoals bij de heer Heertmans, dat we erkennen dat de staat der Nederlander een misdaad tegen de menselijkheid heeft gepleegd op structurele wijze en dat de staat der Nederlander daardoor schade heeft aangericht.

[0:25:07] niet alleen in het verleden, ook in het nu, in de achterstelling bij heel veel mensen in de samenleving die op de dag van vandaag plaatsvindt, maar ook de gevolgen die het heeft in al die landen die door het koloniale systeem en het slavernijsysteem zijn geraakt.

[0:25:21] En ik ga niet hier in dit debat een bedrag noemen.

[0:25:25] Wat mij zeer verstandig lijkt, is dat de Nederlandse regering

[0:25:28] een proces opstart waarin op basis van onderzoek en gesprek met de gemeenschappen die het slavernijverleden als nazaad met zich dragen, gekomen wordt tot een bedrag en tot een regeling.

[0:25:43] En ik vind het niet naar mij om op dit moment daar een bedrag aan te plakken, maar ik vind dat dat een zorgvuldig proces moet zijn waarin iedereen gehoord kan worden en dat de Staten en Nederlander dan met een bedrag moet komen om tot herstelbetaling over te gaan.

[0:25:56] Ik zie dat de heer Van Azen ook nog een reden ziet voor een corruptie.

[0:26:00] Gaat uw gang.

[0:26:02] Bedankt, voorzitter.

[0:26:03] Ik heb een vraag aan de heer Van Baarle.

[0:26:05] Van de toenmalige slaven is niemand meer in leven.

[0:26:11] In hoeveel generaties door zouden die herstelbetalingen volgens hem dan plaats moeten vinden?

[0:26:16] De geachte collega kan doen alsof het systeem van slavernij iets zou zijn dat in het verleden alleen zou spelen.

[0:26:28] De nazaten van de mensen die tot slaaf gemaakt zijn, die dragen de effecten van dat verleden tot op de dag van vandaag met zich.

[0:26:38] door verschrikkelijke racistische stereotyperingen in de samenleving die hun oorsprong vinden in de slavernij, die een partij als de PVV nogal regelmatig uit in het publieke debat bijvoorbeeld, door de achterstelling als gevolg van het systeem van slavernij en koloniale onderdrukking die we in onze samenleving zien, maar ook het gevoel dat men

[0:27:01] De waardigheid is afgenomen, de vraagtekens, omdat letterlijk gewoon een gedeelte van de familiegeschiedenis is uitgewist, omdat mensen uit hun gemeenschappen door de koloniale onderdrukken zijn weggerukt om ergens anders slavenarbeid te moeten verrichten.

[0:27:17] Dat is niet iets in het verleden.

[0:27:18] Dat is iets wat doorwerkt.

[0:27:20] En wat ons betreft gaan we daar recht aan doen.

[0:27:23] Niet alleen door excuses aan te bieden, maar ook daadwerkelijk te zorgen voor herstel.

[0:27:27] Herstelbetalingen en projecten ontwikkelen om die achterstanden weg te nemen.

[0:27:31] Ik wil de voorzitter vragen om de heer Van Balen erop te wijzen dat ik nog geen antwoord heb gekregen op mijn vraag.

[0:27:44] De heer Van Balen gaat over zijn eigen antwoord, maar ik geef hem de gelegenheid.

[0:27:48] Dit was het antwoord op mijn vraag.

[0:27:50] Ik constateer dat hier gedaan wordt alsof het... Hier wordt vraag gesteld.

[0:27:57] En die vraag komt er eigenlijk op neer dat men doet alsof het verleden het verleden is en dat het verleden geen doorwerking meer heeft.

[0:28:04] En ik bestrijd dat, voorzitter.

[0:28:05] Dat heb ik zojuist gedaan.

[0:28:08] Dank mevrouw Bouwer.

[0:28:08] U was klaar met uw betoog?

[0:28:10] Nee.

[0:28:10] Gaat uw gang.

[0:28:11] Dank, voorzitter.

[0:28:12] Ik vervolg mijn betoog.

[0:28:15] Voorzitter, die 200 miljoen euro uit het fonds is ingericht na de excuses.

[0:28:23] Ik zou de minister willen vragen hoe dat geld tot op het moment van vandaag besteed is, hoe dat is

[0:28:31] uitgegeven, want ook nadrukkelijk hoor van de gemeenschappen in ons land, is dat mensen het gevoel hebben dat de besteding van het fonds dat is ingericht, dat dat onvoldoende in samenspraak is met ook de organisaties en de gemeenschappen in ons land.

[0:28:45] Kan de minister daar nadrukkelijk op ingaan en kan de minister ook ingaan op de noodzaak

[0:28:50] als je iets wilt doen in het wegwerken van achterstellingen, dat het niet een dusdanig eenmalig bedrag kan zijn, maar dat je zoiets structureel zou moeten inbedden.

[0:29:00] Ook andere regelingen, zoals bijvoorbeeld de kosteloze naamswijziging, waar mijn fractie zich in het verleden

[0:29:06] We zien dat 30 procent van de verzoeken daardoor negatief zijn beoordeeld.

[0:29:12] Dat vind ik best hoog.

[0:29:13] Waar ligt dat aan?

[0:29:15] Kan de minister ook al aangeven of deze regeling voor kosteloze naamwijziging gecontinueerd structureel zal worden en ook ingebed wordt?

[0:29:24] Ik weet ook dat er door verschillende organisaties de vraag is geuit

[0:29:28] of de overheid ook kan helpen bij het doen van onderzoek naar de familiaire herkomst en ook op het gebied van DNA-onderzoek.

[0:29:36] Kan de minister daarop ingaan?

[0:29:38] Kan de minister ook een update geven over hoe het staat met de totzandkoming van het slavernijverleden?

[0:29:44] En is de minister bereid om ervoor te zorgen dat dat laagdrempelig toegankelijk wordt, bijvoorbeeld ook door de toegang daarvoor op zijn minst gratis te maken voor onze jongeren, die met name moeten leren over het

[0:29:55] over het slavernijverleden en het koloniale systeem.

[0:29:59] Hoe gaat de minister het borgen dat er op een meer structurele manier onderwijs wordt gegeven over het koloniale verleden en het slavernijverleden?

[0:30:08] Deelt de minister dat het van belang is dat...

[0:30:12] er een opvolging komt van de constatering dat het Koningshuis ook miljoenen, honderden miljoenen heeft verdiend aan het systeem van slavernij, en kan de minister erkennen en aangeven dat Kittikoti een nationale feestdag wordt?

[0:30:24] Graag, waar iedereen vrij is, kan de minister daarop reageren?

[0:30:28] Dank, voorzitter.

[0:30:30] Goed.

[0:30:32] Dan gaan we door met de heer Van Nispen.

[0:30:35] Ik zie een heer en weer.

[0:30:37] Dank u wel, voorzitter.

[0:30:44] We hebben een heel indrukwekkend ronde-tafelgesprek gehad en ik wil allereerst mijn waardering uitspreken voor iedereen die daar heeft gesproken en zijn of haar verhaal heeft gedaan.

[0:30:52] Het is namelijk heel belangrijk dat we hierover praten, ook als het lastig is en ook als het schuurt.

[0:30:58] Het is heel indrukwekkend geweest en goed om daarvan te leren.

[0:31:02] Want slavernij was en is een misdaad tegen de menselijkheid.

[0:31:06] Eeuwenlang heeft een klasse van vermogenden zich verrijkt door mensen uit te buiten, op te sluiten, te mishandelen.

[0:31:13] En het waren plantageeigenaren, bankiers en handelaren.

[0:31:15] En de Nederlandse overheid stond dit niet alleen toe, ze maakte het mogelijk.

[0:31:19] Zodat ook zij van slavenhandel kon profiteren.

[0:31:21] We hadden koloniën.

[0:31:22] Mensen zijn tot slaaf gemaakt en zijn van hun vrijheid en van hun waardigheid beroofd.

[0:31:28] En het is een droevige geschiedenis waar we ons rekenschap van moeten geven.

[0:31:31] Maar het is ook een geschiedenis die vandaag de dag nog steeds gevoeld wordt.

[0:31:34] Het is al door meerdere sprekers gezegd.

[0:31:36] De gevolgen van die periode zijn niet verdwenen met de afschaffing van de slavernij.

[0:31:40] Zoals het leed van nazaten en het racisme wat mensen ervaren wat hen overkomt, wat hen aangedaan wordt.

[0:31:47] Want helaas, mensen worden nog steeds gediscrimineerd op basis van hun huidskleur.

[0:31:50] Nog steeds lopen ze achterstanden op die niet de rechtvaardige zijn.

[0:31:55] Alleen door bewustzijn en erkenning kunnen wij stappen zetten in de richting van een gelijkwaardige en rechtvaardige toekomst.

[0:32:01] De excuses van de regering en de koning voor het Nederlandse slavernijverleden waren hierin de eerste stappen.

[0:32:06] De SP vond die excuses laat, erg laat, maar ze waren wel belangrijk.

[0:32:11] Maar excuses voor het verleden zijn natuurlijk op zichzelf niet genoeg, want geschiedenis is weinig als je er weinig mee doet.

[0:32:19] We moeten bouwen aan die gemeenschappelijke geschiedenis en daar moeten we aan blijven bouwen.

[0:32:24] Het is dan ook goed om te zien dat de regering voorstellen heeft gedaan en hiervan werk heeft gemaakt.

[0:32:28] Bijvoorbeeld bij de oprichting van het herdenkingscomité slavernijverleden en de tot standkoming van het slavernijmuseum.

[0:32:34] Maar ook de invoering van de gelijke behandelingswetgeving op de Besseilanden, waardoor mensen daar beter beschermd zijn tegen discriminatie, is er eindelijk.

[0:32:41] En voordat mensen denken waarom loopt iedereen om de heer Van Nispen nou weg, dat is omdat ze een debat hebben in een andere zaal natuurlijk op dit moment.

[0:32:47] Ik hoop dat het niks met mijn inbreng te maken heeft.

[0:32:52] Maar aan de minister zou ik wel willen zeggen, het kan en moet natuurlijk wel nog beter.

[0:32:57] Zo vind ook ik, en ik ben niet de eerste die het hier zegt, de rol van het onderwijs nog wel echt te beperkt.

[0:33:02] En dat is een gemiste kans.

[0:33:04] Mevrouw Bruining zei het eigenlijk heel mooi.

[0:33:05] Waarom leren we wel over de Gouden Eeuw, maar leren we niet over de plantages?

[0:33:09] En dat toft mij, want ik ging nadenken en het is voor mij ook al erg lang geleden, maar ik kan me inderdaad ook niet herinneren dat ik al te veel heb geleerd op school over het slavernijverleden, terwijl dat nou juist erg belangrijk zou zijn.

[0:33:21] Jongeren zijn de brug tussen het verleden en de toekomst, is ook opgemerkt door een van de sprekers in het Rondeltafelgesprek.

[0:33:26] Als we willen bouwen aan een samenleving zonder racisme, dan moeten we juist hen meenemen.

[0:33:31] We moeten jongeren inspireren om meer over het slavernijverleden te weten te komen.

[0:33:37] Het slavernijverleden moet dus een integraal onderdeel worden van ons onderwijs, over wat er gebeurd is en de doorwerking hiervan in het heden.

[0:33:43] En ik ben benieuwd of de minister vindt dat de slavernijverleden in het onderwijs voldoende aandacht krijgt.

[0:33:47] En of dit wel iedere leerling bereikt.

[0:33:50] Graag een reactie hierop van de minister.

[0:33:53] Voorzitter, er is dus nog werk aan de winkel.

[0:33:55] Nog heel veel werk.

[0:33:57] En ik vraag de minister daarom, hoe ziet zij het proces van bewustwording en herstel?

[0:34:01] En hoe wil de minister het voor elkaar krijgen dat dit proces reikt tot in de haarvaten van de samenleving?

[0:34:06] En dat dit niet iets is van een bepaalde regio wat meer dan de ander, maar dat dit overal in Nederland zijn weg vindt.

[0:34:13] Dus dat iedereen zich hiervan bewust wordt, van dit donkere verleden, van het schandelijke verleden en de doorwerking hiervan.

[0:34:20] Ook vraag ik mij of de minister vindt dat ze zelf genoeg spreekt met de gemeenschappen waar het om gaat.

[0:34:24] Dat is nogal een uitdaging.

[0:34:25] De gemeenschappen zijn natuurlijk divers, maar ik heb bijvoorbeeld gelezen over het initiatief van de gesprekstarter Wie zijn wij?

[0:34:32] En dat is goed, maar spreekt de minister ook zelf met mensen en met hun vertegenwoordigers, maar ook met de mensen zelf, bijvoorbeeld met de mensen die dagelijks te maken hebben met de gevolgen van dit verleden?

[0:34:42] En dan tot slot, we kunnen het verleden niet veranderen.

[0:34:45] Je kunt de zaken niet terugdraaien.

[0:34:46] Maar we kunnen wel kiezen hoe we ermee omgaan.

[0:34:50] En het gaat dan niet alleen over geld.

[0:34:51] Het gaat in de eerste plaats over erkenning en bewustwording.

[0:34:54] En dit is pure noodzaak.

[0:34:56] Door erkenning en bewustwording over dit verschrikkelijke verleden... en door te luisteren naar de mensen die de gevolgen nog elke dag voelen... maken we, hoop ik, een begin met het herstel.

[0:35:05] En ik dank u wel.

[0:35:08] Dank, meneer Van Nispen.

[0:35:09] Gaan we door met de heer Van Aert.

[0:35:11] Gaat uw gang.

[0:35:13] Ik begin met een passage uit het verkiezingsprogramma van de PVV uit 2023.

[0:35:21] Ik citeer.

[0:35:22] De PVV houdt van Nederland.

[0:35:23] Wij zijn trots op onze cultuur, identiteit en tradities.

[0:35:27] Die moeten we dan ook behouden, niet uitwissen.

[0:35:31] Linkse haat, waarin helden uit onze geschiedenis worden beschermd,

[0:35:34] wordt beëindigd.

[0:35:35] De excuses voor het slavernijverleden en pollutionele acties, zoals gedaan door de koning, worden ingetrokken.

[0:35:42] Zwarte Piet blijft.

[0:35:43] Deze woorden hebben weerklank gevonden bij miljoenen Nederlanders.

[0:35:47] Zij weerspiegelen het gezonde gevoel dat leeft in het land.

[0:35:51] Trots zijn op wie we zijn en ophouden met een eindeloos sorry zeggen over het verleden waar niemand vandaag de dag verantwoordelijkheid voor draagt.

[0:35:59] Deze boodschap heeft bijgedragen aan het feit dat wij nu de grootste partij zijn in Nederland.

[0:36:07] En dus zeg ik, als er één partij is die oprecht mag spreken over historisch bewustzijn en over het hier en nu, dan is het de PVV.

[0:36:16] Want we laten ons niet geisselen door schuldgevoel en subsidiehonger.

[0:36:20] Wij kiezen voor waarheid, voor nuchterheid, voor Nederland.

[0:36:24] Voorzitter, sinds het excuus van voormalig premier Rutte bij zetten een comma en geen punt, is er een verdienmodel opgetuigd waar de honden geen brood van lusten.

[0:36:34] Organisaties die zich richten op het slavernijverleden ontvangen enorme bedragen, vaak tientallen miljoenen euro's.

[0:36:40] Het slavernijfonds is geen begin van herstel, maar het doorzetten van een subsidieindustrie die vooral zichzelf in stand houdt.

[0:36:48] een verdienmodel voor tussenpersonen en wel- en zelfbenoemde vertegenwoordigers die vooral hun eigen rekening spekken.

[0:36:57] Neem alleen het slavernijmuseum.

[0:36:58] Er is al een directeur benoemd voor een termijn van vier jaar met een mogelijke verlenging voor nog eens vier jaar, terwijl de eerste paal nog geslagen moet worden en de deuren pas in 2030 opengaan.

[0:37:09] Tegen die tijd is zijn termijn verlopen en na de verlenging is hij al lang de pensioengerechtigde leeftijd gepasseerd.

[0:37:18] Maar indertussen wordt er al bakken aan publiek geld uitgegeven aan salarissen, voorbereidingen en managementlagen.

[0:37:26] Dit museum is geen herinnering aan het verleden.

[0:37:29] Dit is zakkenvullerij voor de toekomst en dat is geen uitzondering.

[0:37:34] Suriname, ooit onze kolonie.

[0:37:37] heeft sinds de onafhankelijkheid miljarden van Nederland ontvangen en werd bovendien schulden kwijtgescholden.

[0:37:43] Elk jaar gaan er nog steeds honderden miljoenen richting Caribisch Nederland of Caribisch deel van het Koninkrijk.

[0:37:49] Maar in plaats van echte emancipatie en zelfredzaamheid blijft men hier liever afhankelijk en de hand ophouden.

[0:37:56] Dit is geen erastijl, maar dit is een in stand houden van slaafs gedrag.

[0:38:00] Wat opvalt in de huidige discussie is een selectieve verhaal dat wordt verteld.

[0:38:05] Er is veel aandacht voor de Nederlandse rol in het transatlantische slavenhandel, maar vrijwel niemand spreekt over het feit dat Nederlanders slaven kochten van zwarte Afrikaanse koningen, krijgsheren en stammen die hun eigen mensen gevangen hielden en verkochten.

[0:38:21] Die kant van het verhaal wordt structureel genegeerd.

[0:38:25] dan nog iets, voorzitter.

[0:38:26] De islamitische wereld kende eeuwenlang een grootschalige slavenhandel die miljoenen Afrikanen via handelsroutes over de Sahara, de Rode Zee en de Indische Oceaan.

[0:38:37] Geschat wordt dat tussen de 10 en de 17 miljoen Afrikanen werden verhandeld.

[0:38:43] Mannen werden vaak gecastreerd waardoor ze geen nazaten konden voorbrengen.

[0:38:47] Vrouwen werden ingezet als seksslavin of slachtoffer van structureel misbruik.

[0:38:52] Tegelijkertijd maakten Barbreinse zeerovers meer dan een miljoen Europeanen tot slaaf.

[0:39:00] Daarover horen we vrijwel niets.

[0:39:01] Geen excuses, geen herdenking, geen museum.

[0:39:04] Omdat deze ongemakkelijke waarheid liever wordt verzwegen.

[0:39:10] Wat we vandaag bespreken is niet herdenken, geen historische reflectie, maar het in stand houden van een subsidie gedreven slachtofferindustrie.

[0:39:17] Een kring van instellingen, belangenorganisaties en activisten die draaien op overheidsgeld en zichzelf aan de praat houden met herdenkingen, adviescommissies, workshops, bewustwordingssubsidies.

[0:39:31] De PVV zegt dan ook, laten geschiedenis geen verdienmodel zijn, geen zakkenvullerij over de mond van bewustwording, geen subsidies voor lege monumenten of bureaucratische cellenverheerlingen, maar wel nuchter beleid, historische waarheid en respect voor onze nationale trots.

[0:39:48] Dank u voorzitter.

[0:39:49] Zie ik een interruptie, de heer Van den Burg?

[0:39:51] Ja, voorzitter, ik ga toch maar een interruptie hier aan opofferen, want dit wordt wel vastgelegd voor het nageslacht.

[0:39:58] En dan moet toch ook wel blijken dat je het niet altijd mee eens bent.

[0:40:01] En ik ben in ieder geval blij dat mijn fractievoorzitter duidelijk heeft gemaakt dat we niet meer met de PVV in zee gaan, als ik deze woorden heb gehoord.

[0:40:09] Maar dat is niet een interruptie voor nu.

[0:40:10] Nu de vraag aan de PVV.

[0:40:12] De brief is gedateerd 11 februari 2025 van de minister.

[0:40:17] Is het de PVV bekend dat de PVV-toppers Agema, Faber, Madlener, Clever en Beljaerts dus eens zijn met de brief van deze minister en dat de PVV-toppers Agema, Faber, Madlener, Clever en Beljaerts dus achter de boodschap staan die hier door de PVV zo hard wordt aangevallen?

[0:40:43] Nou, daar is waarschijnlijk wat mis te gaan.

[0:40:46] Want als zij gewoon ons verkiezingsprogramma hadden gelezen, dan hadden ze daar waarschijnlijk niet achter gestaan.

[0:40:52] En er is nu een andere waarheid en een nieuwe waarheid.

[0:40:55] En dat is dat we niet meer in het kabinet zijn, omdat er door de ministers die daar nu nog wel zitten, een zootje van is gemaakt.

[0:41:03] Dank u.

[0:41:04] Dan mijn laatste interruptie, voorzitter, want ik wilde even gemarkeerd hebben dat de PVV hier heeft gezegd dat de PVV-toppers die zij naar het kabinet hebben gestuurd, hun verkiezingsprogramma blijkbaar niet hadden gelezen.

[0:41:17] Dat zegt dus iets over hoe de PVV kijkt naar zijn eigen ministers.

[0:41:21] Het is hier gezegd door de PVV dat zijn eigen ministers het verkiezingsprogramma van de PVV niet hadden gelezen.

[0:41:26] Verbaast me niet, het is ook heel druk op de dinsdagmiddag dat men werkt.

[0:41:30] Vraagt u nog een reflectie, meneer Van den Burgh, aan de heer Van Azen?

[0:41:33] Nou, hij vraagt mij wat ik neem aan dat ik antwoord mag geven.

[0:41:35] U bent nog niet op het woord neergegaan.

[0:41:43] Goed.

[0:41:45] Ik heb toch het recht om hierop te reageren, voorzitter, of niet?

[0:41:48] Ik hoorde geen vraag.

[0:41:50] Maar ik word toch aangesproken, dan mag ik toch... Gaat u dan.

[0:41:53] Kijk, ik bedoel, er is gewoon nu een andere waarheid, zo simpel is het gewoon.

[0:41:59] Een andere waarheid?

[0:42:00] Ja, een andere waarheid, ja.

[0:42:03] Wij zijn nu toch oppositiepartij.

[0:42:07] En ik bedoel, u weet toch zelf wat er gebeurt als je een regering vormt.

[0:42:10] Dan moet je gewoon compromissen sluiten.

[0:42:13] Graag verheerde voorzitter.

[0:42:15] En dan moet je zaken in de ijskast zetten, zoals onze partijleider dat heeft verwoord.

[0:42:21] En ja, die ijskast is nu volweer open.

[0:42:28] Goed, ik zie nog twee reflectie, drie zelfs.

[0:42:30] We beginnen met de heer Zeder en dan mevrouw Bruijn.

[0:42:34] Gaat uw gang, de heer Zeger.

[0:42:37] Pvv maakt toch een grap van onze democratie.

[0:42:41] Deze brief is ondertekend, of niet ondertekend, is door de ministerraad heen gegaan.

[0:42:46] Pvv was er onderdeel van en u heeft ook een akkoord ondertekend.

[0:42:51] U zegt dat er een aantal voorstellen in de ijskast waren.

[0:42:54] En nu u in de oppositie weer zit, u weer vrij kunt spreken.

[0:42:59] Wat gebeurt er als PVV?

[0:43:00] Stel je voor worden de grootste en gaat er weer een coalitie vormen.

[0:43:03] Gaat de ijskast dan weer open?

[0:43:05] Heeft het dan weer een nieuwe werkelijkheid?

[0:43:06] Begrijp ik niet dat u zichzelf totaal ongeloofwaardig maakt?

[0:43:10] Mijn vraag is, in de inleiding van die brief staat... met de excuses voor het Nederlandse slavernijverleden... is een belangrijke stap gezet in de erkenning van deze misdaad tegen de menselijkheid.

[0:43:19] De opvolging van deze excuses is voor mij van groot belang... om meer bewustzijn te creëren over deze pijnlijke geschiedenis.

[0:43:26] Deze is met steun van Fleur Agema.

[0:43:29] Uw vicepremier, er hebben heel veel mensen op haar gestemd als PVV'er.

[0:43:33] Heel veel.

[0:43:34] Ook andere PVV'ers.

[0:43:36] U zegt dat ze uw verkiezingsprogramma niet gelezen hebben.

[0:43:39] Ik wil u vragen, neemt u afstand van deze tekst toen u in de coalitie was, en zo ja, hoe maakt u zelf ooit nog geloofwaardig als coalitiepartner in de toekomst?

[0:43:52] Volgens mij staat er in het hoofdlijnakkoord wat is gesloten tussen de regering helemaal niets over de excuses met de slavernijverleden.

[0:43:59] En daar hebben wij ons aan gecomprimeerd.

[0:44:02] En die brief is door de minister uitgegaan, dus waarschijnlijk met steun van onze ministers.

[0:44:11] Maar dat wil natuurlijk niet zeggen dat dat in strijd is met wat er in ons verkiezingsprogramma staat.

[0:44:19] dat hebben gedaan is aan hun en niet aan mij, om dat mij te verwijten hier.

[0:44:27] Ik verwijt mijn collega niet, ik vraag hem gewoon om duidelijkheid, zodat kiezers weten waar ze in de toekomst aan toe zijn.

[0:44:34] U zegt er is een nieuwe waarheid ontstaan.

[0:44:37] Een nieuwe waarheid.

[0:44:39] Dus er was eerst een andere waarheid.

[0:44:41] Sinds vorige week is er een nieuwe waarheid ontstaan.

[0:44:44] Mijn vraag is, er staan hier teksten op papier... die door de minister uit zijn gegaan, door vier partijen... die besloten hebben in het Nederlands parlement samen te gaan werken... om een regering te vormen en een kabinet dat met één mond spreekt... om daar afspraken met elkaar over te maken.

[0:45:02] De PVV-fractie heeft zich daaraan gecommitteerd.

[0:45:04] Mijn vraag is heel simpel.

[0:45:06] Staat u achter deze woorden die in deze brief staan of zegt u nee, totaal niet?

[0:45:12] En wat betekent dat voor de volgende keer als de PVV weer in een coalitie wil stappen?

[0:45:17] Mensen die kijken hebben hier recht op om te weten wat de PVV doet, want u bent aan het flipfloppen.

[0:45:22] U bent twijfelachtig.

[0:45:24] U weet niet wat u wel of niet wil.

[0:45:26] U wil graag duidelijkheid daarover.

[0:45:28] Ik wil uw vraag graag via de voorzitter spreken.

[0:45:31] Zeg ik weer, voorzitter.

[0:45:32] Dank u wel, meneer Seder.

[0:45:33] Ja, voorzitter, ik wil hier best antwoord op geven.

[0:45:36] Wat ik dus net probeerde uit te leggen, is dat als je een regering gaat vormen met meerdere partijen, dat je compromissen moet sluiten.

[0:45:44] En daardoor zijn een aantal de zaken die in ons verkiezingsprogramma staan, niet opgenomen in het regeerakkoord, omdat het gewoon de normaalste zaak van de wereld is dat je bepaalde dingen in de ijskast zet, zoals ik

[0:46:00] zoals ik dat eerder noemde.

[0:46:02] En ik bedoel natuurlijk niet een nieuwe waarheid, maar het is gewoon een nieuwe realiteit die er op dat moment was.

[0:46:07] En nu is er een andere realiteit, dat we niet meer in dit kabinet zitten.

[0:46:11] Dus wij zijn niet gebonden aan wat er toen is afgesproken.

[0:46:18] De heer Seder, gaat u gaan.

[0:46:20] Ik concludeer dat de woorden van een PVV-politicus gewoon weinig waard zijn.

[0:46:26] Mannen, mannen, woord, te woord.

[0:46:28] Handtekening eronder gezet.

[0:46:30] Voorzitter, wij hebben ook in Rutte vieren gezeten, maar ook zaken waar ik het niet mee eens ben.

[0:46:34] Maar je maakt afspraken met elkaar in het blank van het land en dan ga je ook achterstaan.

[0:46:38] Dan zeg je gewoon, joh, dit is wat we afgesproken hebben, het is geen vernemen, maar hier sta ik achter.

[0:46:43] U zegt, er is een andere werkelijkheid ontstaan.

[0:46:45] En wat ik pijnlijk vind, is dat u hiermee onrecht doet aan stappen die gezet worden, bijvoorbeeld richting de Hinnoestaanse gemeenschap, richting de Molukse gemeenschap, de nazaat van mensen uit West-Papua.

[0:46:57] volledig in de steek gelaten mensen die misschien ook wel een stem, sommige daarvan, een stem aan de PVV hebben gegeven.

[0:47:02] Dat u zou zeggen, dit is een nieuwe werkelijkheid, joh, bekijk het maar.

[0:47:06] Mijn vraag is niet beantwoord, daarom heb ik mijn introductie opnieuw gepregeld.

[0:47:09] Staat de PVV nog achter deze woorden?

[0:47:15] Wij zijn gewoon duidelijk dat wij tegen het excuus zijn voor het slavernijverleden.

[0:47:21] En dat waren we en dat zijn we nog steeds.

[0:47:23] En dat wij in een coalitie dat hebben moeten laten varen, was toen de waarheid.

[0:47:31] Maar wij zijn nu vrij om onze eigen mening daarop na te houden.

[0:47:39] Als de PVV weer de grootste was, want die vraag stelde nu, als die PVV weer de grootste wordt, of misschien nog wel groter, ja, en wij komen in onderhandeling terecht, dan zullen er nieuwe feiten en nieuwe prioriteiten op tafel liggen met andere partijen.

[0:47:56] Gelukkig niet met de partij van de heer Van den Burg.

[0:48:01] De heer Babenga.

[0:48:03] Voorzitter, als ik de PVV zo hoor, dan hoor ik inderdaad grote woorden.

[0:48:09] Maar die grote woorden zijn vooral loze woorden wat mij betreft.

[0:48:12] En de PVV heeft zichzelf totaal ongeloofwaardig gemaakt als ik het zo hoor.

[0:48:18] En als ik de PVV ook zo hoor, dan besef ik eigenlijk juist het grote belang van die bewustwordingsfondsen.

[0:48:26] Waarom die er eigenlijk zouden moeten komen.

[0:48:28] En ik stel voor dat de PVV

[0:48:31] gebruik maakt van de projecten die uitgevoerd worden om zelf ook bewust te zijn van het koloniaal en het slavernijverleden daarin.

[0:48:40] Wellicht dat ik wel een vraag zou willen stellen, want een van de erfenissen is natuurlijk ook de enorme vooringenomenheid die

[0:48:46] er is, jegens zwarte mensen.

[0:48:50] Maar die vooringenomenheid vanuit de overheid... Ik neem aan dat zelfs de PVV dat wil bestrijden.

[0:48:57] Want die vooringenomenheid heeft bijvoorbeeld ook te maken... hoe kijken we naar mensen in de regio?

[0:49:03] Hoe kijken we naar de verhouding man en vrouw?

[0:49:05] Hoe kijken we naar verschillende mensen vanuit verschillende klassen?

[0:49:08] Hoe kijkt de PVV daartegen aan?

[0:49:13] Ja, voorzitter.

[0:49:14] De heer Baminga had gewoon twee zaken door de war.

[0:49:18] Het gaat hier om het slavernijverleden.

[0:49:19] Het gaat niet over discriminatie.

[0:49:22] Voor ons is iedereen van iedere kleur gelijk.

[0:49:26] Ja.

[0:49:29] En dat heeft dus niets met het slavernijverleden te maken.

[0:49:33] Volgens mij disqualificeert de heer Van Hazen en de PVV zichzelf.

[0:49:39] U hoort zelf nu gelachen vanuit het publiek.

[0:49:42] Omdat dit volstrekt ongeloofwaardig is wat hier de heer Van Hazen zegt.

[0:49:48] Mag ik wel even mijn zin afmaken?

[0:49:51] Ik vind in de eerste plaats, geluiden van de tribune worden nooit toegestaan.

[0:49:58] Het maakt mij niet uit wie het zijn, maar dat wordt altijd door de voorzitter gehandhaafd.

[0:50:02] Er worden geen instemmende of afkeurende geluiden van de tribune of van het publiek geaccepteerd.

[0:50:06] Als er dan volgens ons ook nog een collega daarin, een ander collega, wil aanvallen door dat geluid mee te nemen, vind ik het echt intimiderend, eerlijk gezegd.

[0:50:13] Voor de tekster die wil uitspreken, ja, dat meen ik.

[0:50:16] En dat vind ik dat we dat niet moeten doen.

[0:50:18] Waarvan achter?

[0:50:20] Gaat gang, de heer Bamenga.

[0:50:21] Volgens mij disqualificeert de PVV zichzelf door dit soort teksten aan te geven.

[0:50:27] Door bijvoorbeeld aangeven dat discriminatie niks te maken heeft met het koloniaal verleden.

[0:50:32] Volgens mij is het zo dat juist het koloniaal verleden ervoor heeft gezorgd dat mensen ontmenselijk zijn.

[0:50:38] dat er klassen zijn gekomen op basis van hoe mensen er uitzien in plaats van de daden die zij hebben.

[0:50:47] Dus het is één op één met elkaar gekoppeld dat mensen hedendaags gediscrimineerd worden, dat er voor ingenomenheid is.

[0:50:57] ...dat er gespraken is van institutioneel racisme... ...en het feit dat de PVV dat niet erkent... ...laat zien waarom het zo belangrijk is... ...dat we doorgaan met deze bewustwordingsprojecten.

[0:51:10] Dus ik zal zeggen, ook aan de minister... ...dat er vooral veel meer aandacht hiervoor zou moeten zijn... ...zodat ook mensen zoals de heer Van Hazen... ...je kennis van kunnen nemen.

[0:51:20] GESPREKSLEIDER.

[0:51:22] De heer Van Aten gaat erover.

[0:51:24] De heer Bamenga blijft het discriminatie en racisme aan het slavernijverleden koppelen.

[0:51:32] Ik denk dat dat een hele andere dimensie heeft.

[0:51:36] Tuurlijk was tijdens de slavernij racisme en discriminatie een groot onderdeel daarvan.

[0:51:44] Ik bedoel, donkere mensen werden naar de andere kant van de wereld verscheept.

[0:51:49] En dat had natuurlijk te maken met

[0:51:51] toen de tijd met racisme en discriminatie.

[0:51:53] Maar ik denk niet dat de racisme en discriminatie die de heer Baminga nu benoemt op scholen en in andere instituties, dat dat te maken heeft met de slavernijverleden.

[0:52:06] Dat geloof ik gewoon niet.

[0:52:10] Goed, hou door met... Voorzitter, punt van orde.

[0:52:13] Ik wilde deze interruptie even niet onderbreken.

[0:52:17] Het mogen duidelijk zijn dat ik anders in de wedstrijd zit dan de PVV.

[0:52:21] Maar de heer Eerdmans heeft net een punt gemaakt wat u afdeed met waarvan acten.

[0:52:26] En dat klopt niet.

[0:52:28] Want de heer Eerdmans heeft wel gelijk dat wij als commissieleden, los van hoe ik over commissieleden denk en hun bijdrage denk, dat wij nooit de publieke tribune mogen aanhalen en dat de publieke tribune zich niet mee mag bemoeien.

[0:52:41] Dus daarin heeft de heer Eerdmans gelijk.

[0:52:43] Dus dan vind ik u van waarvan akte vind ik niet kloppen.

[0:52:47] Als wij de publieke tribune erbij betrekken,

[0:52:51] Zoals de heer Eerdmans zegt, dan dient u daar wel in te grijpen, in alle gevallen.

[0:52:55] Laat omverletten hoe ik over de inhoud denk, maar als de heer Eerdmans gelijk heeft, heeft hij gelijk.

[0:53:01] De uitspraak van mevrouw Van Ak was natuurlijk helemaal niet om op waarde orde te geven aan de uitspraak van de heer Eerdmans.

[0:53:05] Natuurlijk is het zo dat wij hier in de Kamer recht moeten doen aan de vrijheid en de rust en de orde.

[0:53:11] Dus ik roep ook hier de publiekturbine op om daar rekening mee te houden.

[0:53:17] Volgens mij kunnen we dat zodanig gaan doen.

[0:53:18] Of heeft u meneer Eerdmans daar nog wat over te zeggen?

[0:53:21] Dank u wel.

[0:53:22] Gaan we door met mevrouw Van Raan.

[0:53:24] Dank u wel, voorzitter.

[0:53:25] Ik wil eigenlijk graag een reflectievraag stellen aan de heer Van Hazen.

[0:53:29] Hij maakte net een hele bijzondere opmerking.

[0:53:30] Hij zei dat de andere ministers en staatssecretarissen in het kabinet er een sojtje van hadden gemaakt.

[0:53:36] Toch zie ik dat die ministers en staatssecretarissen hun werk nog voortzetten en dat de PVV-ministers en staatssecretarissen zijn weggelopen.

[0:53:43] waarvan drie van de bewindslieden van de PVV graag wilden blijven zitten.

[0:53:49] Dus is het dat het zittende kabinet of de nog resterende ministers en staatssecretaris er een sojetje van hebben gemaakt, of is het uw partijleider die er een sojetje van heeft gemaakt en Nederland gewoon in de steek laat?

[0:54:04] Ik had eigenlijk liever gehad dat...

[0:54:08] dat mevrouw Bruining vragen had gesteld over de half miljard die verdwijnt in zakken van subsidieslurpende organisaties, dat we hier gaan evalueren wat de kabinetsval ten gevolge heeft gehad.

[0:54:23] Maar het hele kabinet heeft er natuurlijk een zootje van gemaakt.

[0:54:27] Zo simpel is het gewoon.

[0:54:33] Dat het kabinet er een zooitje van heeft gemaakt, daar ben ik het mee eens.

[0:54:35] Maar daar ging dit debat niet over.

[0:54:38] Ik sloot mijn bijdrage af met... we kunnen het verleden niet veranderen, maar we kunnen wel kiezen hoe we ermee omgaan.

[0:54:43] En de PVV maakt een heel andere keuze hoe we hiermee omgaan... dan bijvoorbeeld mijn fractie of dan vele andere fracties.

[0:54:49] Maar ik hoop dat er ook nog wel iets is in dit debat... wat naar mijn mening zo waardig mogelijk zou moeten verlopen.

[0:54:55] Wel iets wat ons bindt.

[0:54:57] Want de heer Van Haassen sprak zelf over de historische waarheid.

[0:55:01] En mijn vraag is, en dan heb ik het niet over alles wat daaruit volgt, dus hoe je ermee omgaat, over subsidies of over stambeelden of over straatnamen, al dat soort zaken.

[0:55:13] Dat is een keuze, hoe je daarmee omgaat.

[0:55:14] Maar als het gaat over historische waarheid, wat is er gebeurd in de geschiedenis?

[0:55:17] Erkent of ontkent de PVV-fractie nou de verschrikkelijke gebeurtenissen in het verleden, de misdaden tegen de menselijkheid, wat betreft het koloniale verleden?

[0:55:27] Het tot slaaf maken van mensen en alles wat daarbij komt kijken.

[0:55:33] Ik hoop dat er nog wel iets is wat ons bindt in dit debat.

[0:55:35] In ieder geval dat dat allemaal gebeurd is en dat dat verschrikkelijk is.

[0:55:39] En dat dat misdaden tegen de menselijkheid zijn.

[0:55:44] Nou, zoals ik in mijn bijdrage ook aangaf, is dat de slaven die werden verhandeld door stammen die gevangenen uit onderlinge strijd verkochten aan schepen die voorbij kwamen.

[0:56:04] Eerst verkochten ze zich onderling en later

[0:56:08] Toen de zeevarenden de kusten van Afrika aandeden, werden die verkocht aan deze handelaren.

[0:56:19] En dit is nooit een vooropgezet plan geweest.

[0:56:23] Dit is ons overkomen.

[0:56:25] En wij hebben daar echt gigantisch gebruik en misbruik van gemaakt.

[0:56:30] Dat geef ik toe.

[0:56:31] Maar wij zijn natuurlijk niet de enigen die dat hebben gedaan.

[0:56:34] Het is echt een...

[0:56:37] Het is natuurlijk een zwarte bladzijde in onze geschiedenis, maar het is wel een groter, ontvattend verhaal dan dat we hier over laten komen.

[0:56:48] Wij noemen het niet voor niks transatlantische slavenhandel.

[0:56:51] Waarom?

[0:56:52] Omdat we een selectief groepje hebben die hiervan wil profiteren met subsidies.

[0:57:01] Ik bedoel, ik noemde net een half miljard wat opgaat aan musea, hersenbewustwording en weet ik veel wat, Katy Coty, Niemcee, Black Archives.

[0:57:13] Ik bedoel, Black Archives.

[0:57:15] Die man die zat hier in de ronde tafel, zat die mijn partij en onze Kamervoorzitter te beledigen.

[0:57:23] En die krijgt daar 283.000 euro subsidie voor.

[0:57:27] Ik bedoel, waar hebben we het over?

[0:57:30] Heeft die man wat bereikt voor die groep?

[0:57:32] Ik geloof er helemaal niets van.

[0:57:36] Goed, gaan we door met de inbreng van de heer Van den Burg.

[0:57:39] Gaat u graag.

[0:57:41] Microfoontje uit, meneer Van Hazen.

[0:57:43] Gaat u graag, meneer Van den Burg.

[0:57:46] Als je bij een pubquiz de vraag stelt, slavernij is ons overkomen, wie heeft dat gezegd?

[0:57:54] Een PVV'er of een tot slaafgemaakte?

[0:57:57] Dan zou je heel snel de wedstrijd kunnen winnen.

[0:57:59] Want het is toch echt bizar dat je als

[0:58:02] Witte Nederlander zegt slavernij is ons overkomen.

[0:58:06] Maar het kan blijkbaar.

[0:58:08] Dat gezegdhebbende voorzitter ga ik naar de brief van de minister.

[0:58:12] En ik ben positief over de stappen die de minister... Nee, ik ben gewoon met termijn bezig.

[0:58:19] Dat kan namelijk ook.

[0:58:21] Als u de reglementen van orde leest, zoals uw collega uit Stukke leest, dan zou dat u opgevallen zijn.

[0:58:26] Dat gezegd hebben de voorzitter positief over de stappen... Momentje, de heer Van den Burg.

[0:58:29] Ik zie een interruptie van de heer Van Houten.

[0:58:31] Gaat u gaan.

[0:58:31] Als u het reglement van orde weet, dan weet u dat ik u kan interperen.

[0:58:36] want het is natuurlijk volkomen flauwekul wat u eruit spreekt.

[0:58:39] Ik bedoel, in Europa was er geen slavernij.

[0:58:41] De enigste slavernij die in Europa is binnengedrongen is dat de moren uit Noord-Afrika via het Iberisch Schereiland Europa hebben bereikt.

[0:58:50] Er was in Europa geen slavernij.

[0:58:53] De islamitische moren die hier Spanje en Portugal en het zuiden van Spanje hebben veroverd, hebben hier de slavernij geïntroduceerd.

[0:59:03] Dat wil ik even gezegd hebben.

[0:59:06] Duidelijk te maken dat het ons is overkomen en niet dat wij het hebben opgezocht.

[0:59:23] Nee, we gingen namelijk met schepen naar de kust van Afrika.

[0:59:26] Toen sprongen de mensen zelf aan boord en riepen, breng me alsjeblieft naar de andere kant van de transatlantische oceaan.

[0:59:32] Wilt u dat alsjeblieft doen?

[0:59:33] Het is nog erger dan erg.

[0:59:35] Maar goed, ik laat het er maar bij, voorzitter.

[0:59:37] Ik lig mij op de brief van de minister en ik ben positief over deze minister en de stappen die zij heeft gezet tot herstel en herkenning.

[0:59:46] Stappen die ook gezet zijn met de woorden van de minister-president, de vorige minister-president in dit geval,

[0:59:51] aangehaald, ook al door mijn collega's.

[0:59:56] Ik denk ook dat het slavernijmuseum een belangrijke stap is die na die coma volgt.

[1:00:03] En ik heb daar wel ook meteen een vraag over aan de minister.

[1:00:07] Als ik naar uw brief kijk, dan lijkt de brief van de minister vooral te gaan over mensen die vanuit Afrika naar het Caribisch gebied en Suriname zijn gebracht als het gaat over slavernijverleden.

[1:00:25] Nu hebben wij verschillende collega's, het meest uitgesproken D66 daarover gehoord, die zegt je moet veel breder kijken als het gaat over het slavernijverleden dan alleen de transatlantische slavernij.

[1:00:38] Hoe kijkt de minister daarnaar?

[1:00:40] En dat vertaalt zich natuurlijk ook naar de rol en de positie van het museum.

[1:00:44] Ziet u dat als een transatlantisch museum?

[1:00:46] transatlantische slavernijmuseum, moet ik formeel zeggen, of ziet u dat breder?

[1:00:51] Ik zeg erbij, ik zie vooralsnog, is mijn voorkeur eerder een transatlantisch slavernijmuseum, omdat ik anders ook denk dat het kan verwateren.

[1:01:01] Ik moet er eerlijkheidshalve wel bij zeggen dat het wat mij betreft wel inclusief de arbeidscontractant is, want dat is onderdeel van waar wij ons ook heel nadrukkelijk als Nederland mee hebben bezig gehouden.

[1:01:14] Dan de rol.

[1:01:15] Hij is ook al benoemd door anderen als het gaat om de nadekoma in het onderwijs.

[1:01:20] En ik vraag er ook speciaal aandacht niet alleen voor het onderwijs, maar ook de relatie met de Nederlandse kanon.

[1:01:25] Ziet de minister daar een rol in?

[1:01:29] Dan het comité.

[1:01:30] Het comité is nog niet voltallig.

[1:01:32] Daar zegt de minister wel het een het ander over, maar ook in dat kader twee vragen.

[1:01:38] Hoe ziet u die voltalligheid komen in relatie tot Aruba en Suriname?

[1:01:42] Maar ook hier weer.

[1:01:44] Als de minister kiest voor de bredere variant van, zoals beschreven door D66, betekent dat ook iets voor de samenstelling van het comité en het hele programma wat daaraan aan vasthangt.

[1:01:55] Ik heb mijn voorkeur al uitgesproken, maar ik hoor graag de rol die de minister daarin ziet.

[1:02:02] En tot slot, voorzitter, voor nu, omdat ook al veel door mijn collega's is gezegd, de samenwerking.

[1:02:09] En bij de samenwerking denk ik aan twee vormen van samenwerking.

[1:02:12] De samenwerking tussen

[1:02:14] Nederland, en dat is dan eventjes in dit geval Europees Nederland, inclusief de BES, in relatie tot de drie landen binnen het Koninkrijk en de samenwerking tussen het Koninkrijk als totaal en het land Suriname, die natuurlijk een bijzondere relatie speelt als het gaat om ons slavernijverleden.

[1:02:37] Goed, dan gaan we nog even terug naar de heer Eerman voor zijn inbreng.

[1:02:44] Dank, voorzitter.

[1:02:45] Ja, dat was mijn inbreng.

[1:02:48] Voorzitter, een collega zei het volgens mij al, de schattingen van de moderne slavernij, zoals we die helaas tegenwoordig kennen, is ongeveer 10 miljoen mensen en een kwart daarvan zijn kinderen.

[1:02:58] India, Pakistan, Nepal, Bangladesh, Afghanistan, China, Rusland, Noord-Korea.

[1:03:03] Libië noemt maar op China mensenhandel, uitbuiting en dwangarbeid.

[1:03:07] Pure moderne slavernij.

[1:03:08] Dat is wat wij nu nog zien.

[1:03:10] En Nederland heeft in 1863 gelukkig de slavernij afgeschaft.

[1:03:14] En daarmee erkent dat die praktijk verwerperlijk achterlijk en onmenselijk is.

[1:03:17] En daar mogen we trots op zijn.

[1:03:18] Dat moeten we zeker koesteren en beschermen.

[1:03:20] Dat is iets anders denk ik dan oneindige zelfkasteiling.

[1:03:23] Zeker als je ziet dat op de rest van de wereld deze praktijken van de slavernij vandaag de dag voortleven.

[1:03:28] De afschaffing van de slavernij blijft ons echter achtervolgen.

[1:03:31] Voorzitter, we herdenken en gedenken en er zijn meermaal op hoog niveau excuses gemaakt, maar het lijkt niet genoeg.

[1:03:38] De discussie over herstelbetalingen nu weer blijven doorgaan.

[1:03:41] En met de motie van mijzelf die op 16 oktober vorig jaar werd aangenomen, heeft de Kamer daar politiek gelukkig een dikke punt achter gezet.

[1:03:47] Geen herstelbetalingen.

[1:03:50] Voorzitter, in de ronde tafel van vorige maand ging men evengoed gewoon op de oude voet verder.

[1:03:54] Het onrecht moet namelijk hersteld worden, maar het onrecht van 160 jaar geleden moet worden weggezet.

[1:04:00] Ja, maar voorzitter, waarom?

[1:04:02] Wij gaan toch niet alle nazaten van slachtoffers van de Arabische slaafhandel ook allemaal compenseren?

[1:04:07] Ik snap dat niet.

[1:04:08] In de ronde tafel, die overigens werd onderbroken door een rituele minuut stilte, werd gezegd wat we willen van Nederland is geld.

[1:04:14] En dan moeten we maar denken aan

[1:04:16] 200 miljoen in voorschot.

[1:04:18] Maar iemand sprak al tijdens de rondetafel over 2000 miljard.

[1:04:21] Een Emevrouw zei in feite hebben het over triljoenen.

[1:04:25] Voorzitter, een triljoen, dat is een miljoen keer een miljard.

[1:04:30] Dit werd gewoon serieus gezegd.

[1:04:32] Maar we zijn toch niet helemaal van de pot gerukt, voorzitter?

[1:04:34] Excuus voor mijn woorden, maar het gesprek ging verder over de huidige koloniale mindset.

[1:04:39] Nederland is gebouwd op racistische gronden en natuurlijk dat onze huidige Kamer, voorzitter, niet welkom is bij herdenkingen over ons slavernijverleden.

[1:04:47] Er komt nu een slavernijfonds van 200 miljoen dat herdenkingen financiert vanaf 2026.

[1:04:53] In september werd daar al vraagtekens door het ministerie van Financiën bijgesteld over dat fonds, namelijk heel fors en gering onderbouwd.

[1:05:00] Hoe kijkt de minister naar die kritiek over die 200 miljoen?

[1:05:03] En voorzitter, we hebben inmiddels een voorproefje gehad van wat ons te wachten staat.

[1:05:06] Een extra 7 miljoen is reeds besteed aan de organisatie van het herdenkingsjaar 2023.

[1:05:11] En die 7 miljoen heeft geresulteerd in allerlei projecten.

[1:05:13] Ik noem u het project van Jos Umuganwa, dat het doel had een dansgroep naar Nederland te laten overvliegen om hier de dans ter ere van koning Wugiri van Rwanda op te voeren.

[1:05:23] Ook was er het Winti Balmaske, een intercultureel festival onder leiding van Winti-priesteres Marian.

[1:05:28] De stichting JAN bereidde het project One Beat at a Time voor, waar met collectief kralenketten

[1:05:32] kettingen rijgen bij werd gedragen aan de genezing van intergenerationele trauma's.

[1:05:38] Voorzitter, de lijst is echt lang, 15 pagina's.

[1:05:40] En mijn vraag is aan de minister.

[1:05:42] Hoe waardeert zij nou de bestedingen van het belastingsgeld aan dit soort projecten?

[1:05:47] Kan zij uitleggen hoe de projecten specifiek bijdragen aan de kennis en bewustwording over het Nederlandse slavernijverleden?

[1:05:52] En hoe is die subsidievertrekking voor die 189 projecten dan gecontroleerd?

[1:05:57] Voorzitter, het slavernijfonds staat niet op de begroting als juridisch verplicht en er kan dus ook nog mee geschoven worden.

[1:06:02] Ziet het kabinet mogelijkheden om de middelen uit het slavernijfonds elders in te zetten?

[1:06:07] In positieve zaken wat mij betreft, voorzitter.

[1:06:10] Voorzitter, ik geloof in de kracht van het individu en ik geloof in de kracht van Nederland.

[1:06:14] En ja, er is racisme en er is discriminatie, ook in Nederland.

[1:06:17] Overigens zeker niet alleen door de witte Nederlander, zeg ik er maar voorzichtig bij.

[1:06:21] Voorzitter, maar wij zijn geen racistisch land.

[1:06:24] We moeten ons verleden in de ogen kijken, maar ook geloven in een samenleving waarin niet alles tot zwart-wit wordt gereduceerd.

[1:06:30] Voorzitter, in zo'n land zou ik niet willen wonen.

[1:06:33] Dankjewel.

[1:06:36] Dank voor de inbring.

[1:06:37] Dan draag ik even het voorzitterschap over aan de heer Bamenga voor de inbring van mijzelf.

[1:06:46] Yes, de heer Waid, u kunt uw bijdrage leveren.

[1:06:51] Dank, voorzitter.

[1:06:52] Voorzitter, het is goed dat we vandaag eindelijk weer eens de Kamer spreken over slavernijverleden.

[1:06:56] En goed dat we dit ook doen voor een belangrijke dag zoals we 1 juni Kitikoti mogen noemen.

[1:07:01] Voorzitter, wat mijn fractie betreft is het van belang om te nadrukken dat de aandacht voor slavernijverleden breed in de samenleving groeit.

[1:07:08] We zien steeds vaker dat dit onderwerp niet alleen leeft onder nazaat van tot de slavenmaakten, maar ook steeds meer aandacht krijgt bij het bredere bevolking, inclusief de autochtone Nederlanders.

[1:07:17] Dat is een positieve ontwikkeling.

[1:07:19] Er ontstaat daardoor een breder historisch besef en een grotere bereidheid om gezamenlijk te kijken naar ons verleden.

[1:07:25] Graag hoor ik van de minister hoe zij ervoor gaat zorgen dat deze brede interesse verder wordt beantwoord.

[1:07:31] Hoe zorgen we ervoor dat het beslavenijverleden niet slechts een thema blijft voor een specifieke groep, maar iets is voor de hele samenleving?

[1:07:39] Want voorzitter, het doorwerken van het slavernijverleden is er nog steeds.

[1:07:42] En nog steeds moeten we stappen zetten om de gevolgen van het slavernijverleden te erkennen en te verwerken.

[1:07:47] Tweeëneenhalf jaar geleden, op 19 december 2022, heeft toenalig premier Rutte namens de regering excuses aangeboden voor het slavernijverleden.

[1:07:54] En op 1 juli 2023 heeft de koning een indrukwekkende toespraak gehouden tijdens de nationale herdenking.

[1:08:00] De boodschap vanuit de regering was op deze twee punten heel duidelijk.

[1:08:05] Dit was een comma en geen punt.

[1:08:07] Het is dus van groot belang dat we doorgaan met het verwerken

[1:08:10] Het herdenken en het herstellen van de gedeelde geschiedenis en de doorwerking van de slavernij.

[1:08:15] Dit is belangrijk omdat we daarmee voor zorgen dat we met z'n allen stil kunnen staan bij het verleden en gezamenlijk kunnen werken aan een mooie toekomst.

[1:08:22] Graag hoor ik van de minister hoe dit kabinet concreet vormgeeft aan de acties na de coma.

[1:08:28] Hoe heeft het kabinet de afgelopen periode zich ingezet om verdere stappen te zetten en wat kunnen we de aankomende periode concreet nog meer verwachten?

[1:08:37] Voorzitter, ik zei het zojuist al, het is bijna 1 juli.

[1:08:40] Een belangrijke dag voor de herdenking van het slavernijverleden.

[1:08:42] Niet alleen hier in Europees Nederland, maar zeker ook in de Caribische delen van ons Koninkrijk en in Suriname.

[1:08:48] Een dag die we wat GroenLinks PvdA betreft aan kracht kunnen winnen als we met elkaar zouden besluiten om deze dag aan te merken als een nationale herdenkings- en feestdag.

[1:08:56] Dit is voor veel mensen die nazaten zijn van de tot slavenmaakte van grote symbolische betekenis.

[1:09:03] maar het draagt ook bij aan ons collectief historisch besef.

[1:09:06] Graag hoor ik van de minister hoe zij hierover denkt en is hij bereid om in het verlengde van het advies van het Adviescollege Dialooggroep Slavernijverleden uit 2021 concrete stappen te zetten om 1 juli een nationale herdenking in Veerdag te maken.

[1:09:20] Ik zou graag hier een toezegging willen hebben van de minister.

[1:09:25] Voorzitter, een ander belangrijk punt is dat we ervoor zorgen dat de slechte periodes uit onze geschiedenis meer over het voet ligt worden gebracht.

[1:09:31] Op die manier kunnen we ervoor zorgen dat we als samenleving ons in brede zin voldoende bewust zijn van onze geschiedenis waar de transatlantische slavernij verleden helaas een onderdeel van is geweest en dat er nog steeds doorverwerking is.

[1:09:44] en dat het dus van groot belang is dat dit een vast onderdeel is van het curriculum in het onderwijs.

[1:09:49] In de brief van het kabinet lezen we nu dat in de conceptkerndoelen het slavernijverleden specifieker is opgenomen.

[1:09:56] Dit is natuurlijk een positieve stap, maar ik zou dus wat mij betreft niet voldoende, ik zou dus graag ook wederom toezegging willen krijgen hoe we dit slavernijverleden in het curriculum kunnen verankeren.

[1:10:08] Voorzitter, een ander punt betreft de doorwerking van de slavernijvereniging op de arbeidsmarkt.

[1:10:13] We zien dat de kansenongelijkheid nog steeds aanwezig is.

[1:10:15] Jongeren met een migratieachtergrond vaak nazaten van de tot slaafgemaakte, boven gemiddeld vaak te maken hebben met werkloosheid, armoede en multiproblematiek.

[1:10:24] Het is wat GroenLinks PVDA betreft daarom belangrijk dat we hier extra aandacht voor hebben en onderzoeken wat de exacte gevolgen zijn.

[1:10:31] Kan de minister dit toezeggen?

[1:10:32] Wilt zij zorgen dat de overheid een social return on investment, zogenaamd het SROI-paragraaf, komt in aanbestedingen, zodat we zorgen dat er bij overheidsaanbestedingen gericht beleid wordt gevoerd?

[1:10:44] Voorzitter, Nederland is sterk verbonden met de voormalige koloniale gebieden.

[1:10:48] Met de Caribische delen van ons Koninkrijk hebben we nog steeds een sterke band.

[1:10:52] Maar ook met Suriname is die band er uiteraard nog steeds.

[1:10:55] Al was het maar omdat vele families, zowel hier in Europees Nederland als aan de andere kant van de oceaan, familieleden hebben.

[1:11:01] Het is daarom belangrijk dat we de banden die er zijn goed onderhouden.

[1:11:05] Dit betekent ook dat het voor mensen mogelijk moet zijn of voor speciale gelegenheden, zoals bijvoorbeeld een uitvaart.

[1:11:10] of een huwelijk vanuit Europees Nederland naar de Caribische delen van het koninkrijk in Suriname, dat ze daarheen moeten reizen.

[1:11:18] Helaas zien we dat, zeker voor mensen met een kleine portemonnee, het soms onbetaalbaar is om die reis te maken.

[1:11:24] Zeker als het bij uitvaart last minute is.

[1:11:26] Ik heb daar huilende

[1:11:28] volwassen mensen tegenover me gaat.

[1:11:31] Omdat het van groot belang is dat families in staat worden gesteld om op zo'n belangrijk moment bij elkaar te zijn, zal mijn fractie het goed vinden als we kijken welke mogelijkheden er zijn om de financiële belemmeringen weg te nemen.

[1:11:41] Dit probleem is een concreet voorbeeld van de doorwerking van het slavernijverleden waar mensen van de dag in de dag nog mee geconfronteerd worden.

[1:11:47] Herkent de minister dit probleem en deze doorwerking en is hij bereid om te kijken hoe we dit probleem kunnen oplossen?

[1:11:53] is hij bijvoorbeeld bereid om te bezien of er een fonds opgericht kan worden om mensen die voor een belangrijke familiegebeurtenis moeten reizen, financieel te ondersteunen.

[1:12:01] Ook hier graag een toezichting op.

[1:12:03] Tot slot, voorzitter.

[1:12:04] Dit alles leidt tot de volgende vraag aan de minister.

[1:12:06] Hoe kunnen we de maatschappelijke en economische participatie vergroten voor mensen die vandaag de dag nog steeds gevolgen van de slavernij ondervinden?

[1:12:14] Ik zie je uit naar de beantwoording.

[1:12:15] Dank u wel.

[1:12:16] Dank u wel en dan zie ik een vraag van de heer, een interruptie van de heer Huizen maar volgens mij is het niet meer mogelijk om daar een interruptie op te plegen, sorry.

[1:12:32] Dan wil ik graag de voorzitterschap doorgeven als er verder geen andere vragen zijn aan de heer White.

[1:12:43] Goed, volgens mij hebben we alle inbring gehad.

[1:12:45] Ik kijk even naar de zijde van de minister hoe lang zij nodig denkt te hebben om antwoord te geven op de vele vragen die er gesteld zijn.

[1:12:53] Inderdaad, veel vragen, voorzitter.

[1:12:55] Ik heb in deze commissie het goede gebruik om normaal één minuut per vraag ongeveer aan te houden.

[1:13:01] Dat zou me erg ver brengen, want er zijn 65 vragen gesteld.

[1:13:05] Maar ik heb wel drie kwartier nodig.

[1:13:09] Goed, dan gaan we schorsen en dan starten we weer om acht uur.

[1:13:14] Dank u wel.