Cultuur

[0:00:02] Ik open de vergadering.

[0:00:04] Welkom bij het commissiedebat cultuur.

[0:00:09] Ik heet u allen welkom.

[0:00:11] Iedereen die hier aanwezig is.

[0:00:12] Iedereen die het op afstand volgt.

[0:00:14] De minister, ondersteuning, alle Kamerleden en mochten sommige vertegenwoordigers vanuit de cultuursector denken wat doet de voorzitter hier die ook woordvoerder is.

[0:00:22] Ik ben vervangend voorzitter.

[0:00:24] Er is de voorzitter die kon niet aanwezig zijn.

[0:00:27] Ik zal straks als laatste het woord voeren namens

[0:00:30] Ik doe gewoon mee met het debat.

[0:00:33] Mevrouw Rodekerk gaat de voorzittershamer overnemen.

[0:00:43] We doen allemaal voorwaardig mee aan het debat.

[0:00:45] We hebben een onafhankelijk voorzitter die ook van kleur is vandaag.

[0:00:51] Voordat we beginnen, aanwezig kamerleden zijn mevrouw Beckerman van de SP, mevrouw Rodekerks van D66, de heer Krul van het CDA, de heer Koops van NSC, mevrouw Van der Velden van de PVV en de heer Stoffer van de SGP.

[0:01:09] Ik geef als eerst het woord aan mevrouw Beckerman namens de SP.

[0:01:13] Ik zie dat de dochter van de heer Stoffer er is, dus ik hoop dat ik een enthousiast verhaal kan vertellen.

[0:01:20] Prehistorische boomstammen, boten, altaren gewijd aan de godin Nehalenia, Romeinse vrachtschepen, resten van Neandertalers, het grootste scheepskerkhof ter wereld, handelsschepen vol luxe goederen.

[0:01:35] Nederland heeft zulk uniek maritiem erfgoed.

[0:01:38] maar onbekend maakt onbemind.

[0:01:40] En een overheid die te weinig doet, maakt dat uniek erfgoed verloren gaat.

[0:01:44] En de problemen staan pijnlijk opgezomd in de extreem goede nota van de RCE.

[0:01:49] Een onvoldoende verankering bij gemeenten en provincies, te weinig onderzoek, natuurlijke erosie, illegale opgavingen, gebrek aan handhaving, gebrek aan capaciteit en budget en vooral gebrek aan samenwerking.

[0:02:00] Maar het kan ook anders.

[0:02:02] En de RCE heeft drie scenario's beschreven.

[0:02:05] Eén is niks veranderen.

[0:02:06] Twee, inzetten op quick wins.

[0:02:09] Drie, investeren in duurzame oplossingen.

[0:02:12] En de minister komt naar aanleiding van onze motie... met een aanpak die ergens tussen één en twee in zit.

[0:02:19] En vooropgesteld, voorzitter, we zijn heel erg blij... dat de minister de moties uitvoert... en dat er extra geld en vooral ook aandacht komt.

[0:02:28] Voorzitter, dus dank daarvoor.

[0:02:30] Maar het is toch wel wat schaal.

[0:02:32] Deelt de minister onze mening dat structurele aandacht en financiering noodzakelijk is?

[0:02:38] En waarom neemt de minister extra toezicht en handhaving niet mee in zijn aanpak?

[0:02:42] Is het wel reëel gemeenten grote taken en verantwoordelijkheden te laten dragen met betrekking tot onderwatererfgoed?

[0:02:49] En welke oplossing wil hij bieden voor arboproblemen waardoor samenwerken niet gaat en studenten niet in Nederland kunnen leren om dit onderzoek te doen?

[0:02:58] en wil de minister alsnog het UNESCO-verdrag ratificeren.

[0:03:01] Al in 2016 zei het kabinet dit te willen doen, maar het is nog steeds niet gebeurd.

[0:03:06] Wij overwegen hierop nieuwe moties.

[0:03:09] Maar voorzitter, dan mijn droom.

[0:03:10] Want hoe mooi kan het zijn?

[0:03:12] Ik heb het over het palmhoutvrak en vergelijkbare vrakken op de reden van Texel.

[0:03:17] En de meesten kennen het verhaal.

[0:03:18] Het schip dat in de 17e eeuw bij terugkomst van een reis naar de Middellandse Zee verging bij Texel.

[0:03:25] En in het ruim zaten luxe goederen.

[0:03:27] De beroemde satijne jurk, tapijten, boeken, medische instrumenten en palmhout.

[0:03:31] En ik vertelde het vorige keer bij het debat.

[0:03:33] Ik was mee op het onderzoeksschip en je kunt de anijs die in het ruim zit gewoon nu nog ruiken.

[0:03:39] En als we niks doen, dan vergaat het schip nog een keer.

[0:03:42] Maar wat een mooi scenario schetst de RCE in haar rapport.

[0:03:45] Opgraven.

[0:03:47] De wetenschappelijke winst, de kennis die we kunnen opdoen.

[0:03:50] De winst voor de samenleving.

[0:03:51] Hoe mooi is het om dit te kunnen gaan zien?

[0:03:53] Dit kunnen meemaken, misschien wel deels mee te doen.

[0:03:56] De kennis die het gaat opleveren, hoe je goed maritiem onderzoek kunt doen.

[0:03:59] Wat de Betuwe-lijn was voor onderzoek op land, kan dit zijn voor maritiem onderzoek.

[0:04:03] De kansen voor studenten, de internationale allure.

[0:04:07] Minister, dit kunt u op uw naam zetten.

[0:04:10] U kunt hiermee de geschiedenis herschrijven.

[0:04:12] Moeten we niet nu snel gaan starten met nadenken en vormgeven van zo'n fantastisch project?

[0:04:17] Wij overwegen uiteraard een motie op dit punt.

[0:04:20] Voorzitter, voor mijn laatste minuut een paar kortere punten, maar niet minder belangrijk.

[0:04:25] Eerlijke beloning.

[0:04:25] 300.000 mensen werken in de culturele en creatieve sector.

[0:04:29] ZZP'ers in deze sector verdienen gemiddeld 35% minder dan in andere sectoren.

[0:04:35] Maar naleving, controle en toezicht zijn echt nodig, vraag ik aan de minister.

[0:04:39] Wat wil de minister hieraan doen?

[0:04:40] Er worden nu mooie afspraken gemaakt, bijvoorbeeld aan de ketentafels over beloningsrichtlijnen.

[0:04:45] Hoe zorgen we dat deze ook bindend worden?

[0:04:48] Een sectoraal akkoord is mislukt door de werkgevers.

[0:04:51] En nu?

[0:04:52] Verplicht VRP en bescherm werkgelegenheid en inkomens.

[0:04:56] En ik kan aan het einde, voorzitter.

[0:04:58] Een interruptie, mevrouw Beckman.

[0:04:59] En dat is een interruptie van de heer Koops van de NEC-fractie.

[0:05:02] Dank u, meneer de voorzitter.

[0:05:03] Voordat ik u het woord geef, wat we nog niet hadden afgesproken is vier interrupties aan de zijde van de Kamer in de eerste termijn.

[0:05:10] Yes, heer Koos.

[0:05:11] Even tellen, dus nee.

[0:05:14] Naar aanleiding van uw enthousiaste betoog van zojuist en als het gaat over de beloning in de culturele sector,

[0:05:21] Heeft lid Beckerman dan ook het oog op het voorkomen van ongelijkheid tussen mannen en vrouwen en andere vormen van diversiteit?

[0:05:30] Want er zit ook een nota in de stukken die daar specifiek op ziet.

[0:05:34] Kunt u daar nog een toelichting op geven in uw vraag aan de minister?

[0:05:38] Dat zijn altijd de fantastische vragen.

[0:05:42] Zo kom je aan extra spreektijd.

[0:05:44] De schoonheid van de culturele en creatieve sector, juist ook de diversiteit, is het.

[0:05:54] Het is natuurlijk een heel veelkleurig spectrum.

[0:05:57] En juist die ongelijkheid is denk ik sowieso een probleem in de hele samenleving.

[0:06:02] Maar in deze sector is dat nog duidelijker.

[0:06:06] Dus ik zou die vraag inderdaad graag ook willen stellen aan het kabinet.

[0:06:09] Ik denk dat dat een belangrijk punt is.

[0:06:18] Mevrouw Beckerman, gaat u voort?

[0:06:19] Ja, 28.

[0:06:19] Rond rustig.

[0:06:20] Voorzitter, nog een halve minuut.

[0:06:24] Subsidie gaat nu vaak naar instellingen en niet naar makers.

[0:06:27] Ik was toch benieuwd of de minister ook denkt dat het verstandig zou zijn om meer makers te ondersteunen.

[0:06:33] Voorzitter, vandaag zullen vast veel vragen worden gesteld over de niet-woonhuismonumenten.

[0:06:37] Veel zorgen in de brieven van vandaag over grote niet-woonhuismonumenten.

[0:06:41] Het gebrek aan financiële middelen en de beperkte capaciteit van bestaande regelingen veroorzaken gewoon een gevaarlijk domino-effect.

[0:06:47] We willen toch een reactie vragen van het kabinet hierop.

[0:06:52] Een incidentele bijdrage is leuk, maar slechts een doekje voor het bloeden dat het hele grote gat niet gaat dichten.

[0:06:59] Een stevige verankering van mobiel erfgoed is in de erfgoedwet nodig.

[0:07:05] Het is mooi dat de minister de vrijwilligers bedankt en schouderklopjes geeft.

[0:07:10] Maar als je tegelijkertijd subsidieregelingen stopt en dit niet goed verankert, dan behoud je daarmee geen erfgoed.

[0:07:16] Dank u wel.

[0:07:18] Dank u wel.

[0:07:18] Dan zijn we gekomen bij de volgende spreker.

[0:07:20] Dat is mevrouw Rodekerk namens D66.

[0:07:24] Dank voorzitter en goedemorgen allen aanwezig.

[0:07:28] Vandaag voeren we dit debat in een politiek vacuüm.

[0:07:31] Het kabinet is gevallen, de hele OCW-begroting is in onzeker vaarwater en verdere stilstand dreigt.

[0:07:39] Maar terwijl Den Haag naar binnen keert, gaat het culturele leven door.

[0:07:43] Theaters openen hun deuren, makers repeteren, bibliotheken organiseren voorleezuurtjes.

[0:07:50] We gaan deze zomer weer een geweldig festivalseizoen tegemoet.

[0:07:53] Op het podium, in de klas, in de wijk, daar gebeurt het.

[0:07:57] Het is het kloppend hart van de samenleving.

[0:08:00] Toch zien we het fundament kraakt.

[0:08:03] Gemeenten balanceren op de rand van het ravijnjaar.

[0:08:06] De btw-verhoging had de sector nog dieper in problemen geduwd.

[0:08:09] Inmiddels is deze gelukkig dankzij constructieve oppositiepartijen, waaronder D66, maar ook andere hier aan tafel, van tafel.

[0:08:19] Ook is het D60 eerder gelukt met de minister extra geld te vinden voor jong talent in de jeugdorkesten en choren en voor de internationale subsidie van ITA.

[0:08:28] Nee, het is ook voor uw eigen belang.

[0:08:29] Ik weet dat degene die het op afstand volgt... Nee, u mag uw zin opnieuw uitspreken straks.

[0:08:34] Maar ik schoor ze altijd bij de lange bel, want degene die het op afstand volgt, vindt het gewoon moeilijk te volgen.

[0:08:39] Dus vandaar.

[0:08:39] We gaan zo door.

[0:08:40] Excuus.

[0:08:54] Het is geen schoolbel voor degenen die hier voor het eerst zijn.

[0:08:58] Dit betekent dat het debat in de grote zaal gaat starten over enkele minuten.

[0:09:04] Vandaar een bel die ongeveer een minuut duurt.

[0:09:12] Het is zeker erfgoed.

[0:09:15] Deze bel voelt al acht jaar vertrouwd.

[0:09:22] Ik ga gewoon even verder.

[0:09:28] Ook zonder de eerder genoemde maatregelen is de situatie nijpend.

[0:09:32] Toch kwam de minister vandaag met lege handen.

[0:09:34] Geen brief, geen visie, geen zicht op structurele verbeteringen voor de cultuursector.

[0:09:40] Neem de bibliotheken.

[0:09:41] Er ligt een wet, er ligt een zorgplicht, er ligt budget, maar uitvoering vraagt ook om investeringen van gemeenten.

[0:09:47] En die ontbreekt op veel plekken, door lagere inkomsten, geen geoormerkt geld en meer taken.

[0:09:52] Een concrete vraag, wat gaat de minister doen om ervoor te zorgen dat iedereen, ongeacht waar je woont, toegang heeft tot een bibliotheek?

[0:10:00] Voorzitter, en dan het Nationaal Onderwijsmuseum in Dordrecht.

[0:10:04] Een collectie van 350.000 objecten van anderhalve eeuw onderwijsgeschiedenis.

[0:10:10] Van de mammoetwet tot de leesplank.

[0:10:12] Met een kenniscentrum voor leraren en schoolklassen.

[0:10:15] Ik was er en ik was onder de indruk.

[0:10:18] Dat museum dreigt nu te verdwijnen.

[0:10:21] Omdat zowel het kabinet als de gemeente Dordrecht bezuinigt.

[0:10:25] Wat zegt dat over ons als samenleving?

[0:10:27] We investeren terecht in een Nationaal Slavernijmuseum en een Holocaustmuseum om belangrijke verhalen te bewaren.

[0:10:34] Maar hoe kunnen we het museum dat ons laat zien, hoe we die verhalen ooit leerden, in de klas, met beelden en woorden, zomaar laten verdwijnen?

[0:10:42] Dat raakt niet alleen onze geschiedenis, maar ook onze toekomst.

[0:10:46] Daarom mijn vragen.

[0:10:48] Is de minister bereid om samen met OCW en de gemeente te zoeken naar een noodfonds- of overbruggingsregeling om het Onderwijsmuseum van Nederland te behouden?

[0:10:56] En is hij bereid om mee te denken met het museum, wanneer dat eerste niet kan, zodat het kan blijven bestaan en de collectie behouden kan blijven, bijvoorbeeld door dat ergens anders onder te brengen?

[0:11:05] Het NRO, ik doe maar een suggestie.

[0:11:07] Kan de minister daar op meedenken?

[0:11:11] D66 blijft zich inzetten voor een sterke, stabiele, culturele infrastructuur.

[0:11:17] Een kaderwet cultuur, langjarige subsidieperiode van zes of acht jaar, meerjarige zekerheid, minder subsidieloterij, minder aanvragencircus en minder bureaucratie.

[0:11:30] En daarbij veel aandacht voor het versterken van de positie van makers en cultuureducatie.

[0:11:37] Het advies van de Raad voor Cultuur ligt er.

[0:11:39] Mijn aangename motie voor een zorgplicht, ofwel een wettelijk recht op cultuur ook.

[0:11:44] Door Kunsten92 en andere culturele partijen is al uitgewerkt hoe die eruit kan komen te zien.

[0:11:50] Graag een reactie van de minister.

[0:11:52] Hoe staat het met de uitvoering van mijn motie?

[0:11:56] Is hij bereid om samen met de Raad voor Cultuur en het culturele veld de zorgplicht verder uit te werken, ook in de missionaire staat, en deze verkenning neutraal en voor verkiezingsreces op te leveren?

[0:12:06] Wat gaat hij doen ten aanzien van de structurele verbeteringen voor de cultuursector?

[0:12:11] Tot slot.

[0:12:12] De culturele sector verdient geen stilstand, maar duidelijkheid.

[0:12:16] Geen wisselende politiek, maar structurele waardering.

[0:12:19] Juist in de aanloop naar verkiezingen zouden alle partijen kleur moeten bekennen.

[0:12:23] Investeren we in cultuur of niet?

[0:12:26] Voor D66 is het antwoord glashelder.

[0:12:29] Een land dat haar cultuur verwaarloost, is een arm land.

[0:12:33] In onze cultuur moeten we dus investeren.

[0:12:35] Voor onze creativiteit, onze samenleving en onze democratie.

[0:12:40] Dank u wel.

[0:12:49] Als kind voer ik met mijn ouders vaak met de boot langs de jachthavens van het IJsselmeer.

[0:12:56] En in Inkhuizen ga je dan natuurlijk naar het Zuiderzeemuseum.

[0:13:00] En in Horen gingen wij vaak naar het Westfriesmuseum.

[0:13:04] Als kind van cultuurliefhebbende ouders was dat vaste prik.

[0:13:08] En voor mij was het Westfries museum niet zomaar een museum, maar een avontuur.

[0:13:13] Het is een venster op de rijke geschiedenis van die prachtige stad Horen en van die prachtige regio Westfriesland.

[0:13:19] En vandaag, voorzitter, pleit ik voor dat museum waar ik als kind zo vaak en zo graag kwam.

[0:13:24] Dat is voor mij bijzonder.

[0:13:26] Het is meer dan een verzameling schilderijen en gebruiksvoorwerpen.

[0:13:29] Het is een plek van herinnering, van verwondering en van verbinding.

[0:13:33] En het is een voorbeeld van hoe regionaal erfgoed levendig, toegankelijk en relevant gehouden wordt.

[0:13:39] En de gemeenten daar horen, de provincie Noord-Holland, particulieren, fondsen, vrijwilligers, zijn al heel lang bezig met het benodigde geld voor een broodnodige restauratie en onderhoud.

[0:13:49] En dat is knap, want ze zitten al op bijna 80 procent.

[0:13:52] Het enige wat ontbreekt, voorzitter, is dat laatste stukje rijksfinanciering.

[0:13:57] En totdat dat gevonden is, voorzitter, is de heropening van dit museum onzeker.

[0:14:02] En voorzitter, deze minister en ik hebben elkaar vaker tips gegeven als het om cultuur gaat.

[0:14:07] En ik zou hem ook hier van harte uitnodigen.

[0:14:09] in 2027 misschien niet meer als minister, maar wie weet, om dit museum eens te bezoeken.

[0:14:16] En hoewel deze anekdote persoonlijk is, voorzitter, is het verhaal van het West-Fries museum niet uniek.

[0:14:22] Tal van prachtige culturele instellingen, van monumentaal erfgoedbeheerders daarvan,

[0:14:27] worstelen met het financieren van benodigd restauratiewerk, van de Riviera Hal tot het Prinsenhof in Delft.

[0:14:34] En daarom mijn eerste concrete vraag aan de minister.

[0:14:36] Is de reeds aangekondigde regeling voor restauratie van rijksmonumenten juist ook voor dit soort instellingen, instellingen als het Westfries Museum, de redding?

[0:14:44] En als dat niet zo is, is de minister dan bereid maatwerk te leveren, bijvoorbeeld vanuit de herbestemmingsregeling voor rijksmonumenten?

[0:14:51] Voorzitter, vanuit deze ene plek in Hoorn verbreed ik naar het bredere erfgoedbeleid.

[0:14:56] En we blijven even aan boord, want we gaan iets naar het noorden.

[0:15:00] En voorzitter, ik kan het niet zo goed als mevrouw Berkeman, daar ben ik meteen heel eerlijk in.

[0:15:04] Want wat een geweldig betoog voor ons maritiem erfgoed.

[0:15:08] Maar het klopt.

[0:15:09] Die reden van Texel, het schiphol van de zeventiende eeuw.

[0:15:13] Dit was de plek waar honderden schepen lagen te wachten op gunstige weer om een oversteek te maken.

[0:15:19] En een unieke plek, omdat juist hier al die archeologische schatten, al die culturele schatten tot op heden goed geconserveerd zijn gebleven.

[0:15:27] Maar het dreigt nu toch echt te verdwijnen.

[0:15:30] Hoe gaan we dit behouden?

[0:15:31] En is de minister bereid, zoals de SP ook al terecht vroeg, om te gaan voor opgraven?

[0:15:37] Goed, we spraken vaak over cultuur in termen van geld en gebouwen.

[0:15:44] Maar het cement tussen al die stenen zijn de mensen.

[0:15:46] Vrijwilligers houden duizenden culturele initiatieven overeind.

[0:15:50] En die vrijwilligers raken steeds vaker verstrikt in formulieren, in regels en ondergrondelijke aanvraagprocedures.

[0:15:57] De motie heeft het kabinet opgeroepen om juist daarmee aan de slag te gaan.

[0:16:02] En in de vorige voortgangsbrief werd een zogenaamde klantreis aangekondigd.

[0:16:07] Dat is niet genoeg, voorzitter.

[0:16:08] Wat gaat het kabinet nou structureel doen om procedures voor kleine, vaak vrijwillige organisaties drastisch te vereenvoudigen?

[0:16:16] Ook toegankelijkheid wil ik niet onvermeld laten.

[0:16:20] We zijn blij met de stappen die gezet worden met het kennispunt toegankelijke cultuur.

[0:16:24] Tegelijkertijd vragen wij aandacht voor de implementatie van het adviescollege Nederlandse Gebarentaal.

[0:16:32] Maar nu komt er een plan voor de uitvoering van de acht aanbevelingen van dit college.

[0:16:36] En hoe wordt de doelgroep daar zelf bij betrokken?

[0:16:39] Goed, voorzitter.

[0:16:40] Cultuur is geen sluitpost.

[0:16:43] Het is geen luxe.

[0:16:45] Het is wat ons bindt.

[0:16:46] Van de grote concertzalen tot het kleine streekmuseum.

[0:16:50] Van de musicalcarree tot het dorpskoor in Bovenkarspel.

[0:16:53] En ja, van het Rijksmuseum tot het Westfriesmuseum.

[0:16:57] Het CDA zal zich blijven inzetten voor sterke, toegankelijke en diverse culturele infrastructuur in Nederland.

[0:17:03] En ik had hier graag een mooie opmerking gemaakt, voorzitter, of een paar vragen gesteld over ook dat hele belangrijke onderdeeltje cultuur, namelijk het religieus erfgoed.

[0:17:11] Ik ga een cliffhanger plaatsen.

[0:17:13] Ik heb mijn hoop gevestigd op de heer Stoffer vandaag, voorzitter, want daar heb ik geen tijd meer voor.

[0:17:17] Ik ga afsluiten zoals ik begon.

[0:17:20] Ik keek als kind ademloos naar het verleden van West-Friesland in dat prachtige museum aan de Rode Steen.

[0:17:26] En als we niet voorzichtig zijn, voorzitter, als we nu niet iets doen, dan kan dat verleden bijna niet doorgegeven worden aan de nieuwe generatie.

[0:17:34] Laat het Rijk dan het laatste stukje financiering voor al deze mooie instellingen over de drempel helpen, zodat al die instellingen ook later plekken blijven waar kinderen verwondering ervaren, geschiedenis tot leven komt en cultuur blijft verbinden.

[0:17:48] Dank u wel.

[0:17:50] Veel dank.

[0:17:51] En dan komen we bij de volgende spreker.

[0:17:52] Dat is de heer Koops namens de NRC-fractie.

[0:17:56] Dank u, meneer de voorzitter.

[0:18:00] Ter voorbereiding op dit debat is een groot aantal stukken aan ons verstrekt, echt een groot aantal.

[0:18:06] En we kunnen ook zien hoeveel initiatieven er al zijn ontplooid door de minister.

[0:18:12] Maar ik zet dat wel ook af tegen de inhoud van het hoofdlijnenakkoord, zoals dat door de inmiddels gevallen coalitie is gesloten afgelopen zomer.

[0:18:21] En daar komt het woord cultuur maar vier keer in voor.

[0:18:24] En in alle vier keren gaat het over cultuur, landschap en eigenlijk helemaal niet over waar we het hier met z'n allen over hebben.

[0:18:30] Dus ik stel vast dat bij de gevallenregering het als het ware een ondergeschoven kindje lijkt.

[0:18:36] En dat moet een moeilijkheid hebben opgeleverd voor de minister.

[0:18:41] En dat verklaart ook waarom tot nu toe alle sprekers eigenlijk gewoon bedelen om geld.

[0:18:47] En ook ik ga dat doen namens nieuw sociaal contract in de vorm van een vraag.

[0:18:51] Als u het geld heeft, wilt u dat dan alstublieft gaan uitgeven?

[0:18:55] En als u het niet heeft, wat gaat u daaraan doen?

[0:18:58] En dat laatste is een hele serieuze vraag.

[0:19:01] Daarmee kom ik aan de inhoud van die stukken.

[0:19:04] Ik beperk mij tot de meest verontrustende.

[0:19:07] Over cultuur kun je prachtige woorden uitspreken, zoals door de voorgaande sprekers ook is gebeurd.

[0:19:14] Moet je het eerst even overdragen?

[0:19:17] Ik draag het voorstelschap even over.

[0:19:19] Ik ben onder van het debat, dus ik wilde de heer Koops interrumperen.

[0:19:23] Geef ik graag het woord aan de heer Mohandas voor een interruptie.

[0:19:30] De vraag die de heer Koops terecht aan de minister stelt... hoe voelt de minister zich nu het kabinet is gevallen... en hoe zit het met de potjes die wellicht nu wat minder dicht hoeven te zijn?

[0:19:45] Wat de NSC wil, wat kon u niet de afgelopen elf maanden... waarvan u hoopt dat het de komende elf maanden wel kan?

[0:19:55] Ik ga niet vooruitlopen op enige lijn wijze op de vergaderingen van komende week, want in die vergaderingen van komende week, dames en heren, die zijn ontzettend belangrijk, ook als het gaat om cultuur.

[0:20:04] Daar wordt eerst besloten wat zijn de onderwerpen die controversieel worden verklaard, dus waarbij politiek niet mogelijk is om nieuw beleid te gaan ontwikkelen en over welke onderwerpen kunnen gewoon door.

[0:20:13] En als wij die lijst goed op het netvies hebben, over waar de komende tijd serieus aan verbeterd en gebouwd kan worden en waaraan niet, dan kan ik terugkomen op de vraag van het lid Mohandes.

[0:20:25] En dan zal ik dat ook met liefde doen.

[0:20:27] Of dat nou is in de gang of achter een microfoon, daarover gaan we dan in conclaaf.

[0:20:30] Maar nu dus even niet.

[0:20:32] Ik zal proberen om netjes te blijven.

[0:20:36] Ik ken de heer Koops wel als een redelijke collega.

[0:20:39] U was ook niet bij de vorige cultuurdebat.

[0:20:44] Er zijn best wat prangende onderwerpen die spelen.

[0:20:49] De positie van de bibliotheek.

[0:20:50] We hebben een hele brief gehad over de achterstand als het gaat om restauratieerfgoed.

[0:20:55] Dat kan wel doorgaan.

[0:20:57] Ik kan me niet voorstellen dat de NEC-fractie niet één prioriteit heeft voor de komende maanden om daar nu wel extra gas op te geven, gezien alle noden in de cultuursector.

[0:21:06] Wat vaststaat, is dat er de afgelopen elf maanden heel weinig is gebeurd.

[0:21:10] We hebben heel veel spreektijd allemaal, denk ik, verspeeld, of in ieder geval terecht gehad voor die vermalendijde btw-verhoging die inmiddels van tafel is.

[0:21:24] met het demissionaire kabinet schoof gehad, elf maanden.

[0:21:31] Het is heel veel gegaan over een maatregel die er nooit is gekomen.

[0:21:34] Ik denk dat de minister er stiekem heel blij mee is, omdat hij het zelf ook vreselijk vond.

[0:21:39] De vraag is nu, wat gaat de NSC wel willen?

[0:21:43] En wat is nou prio?

[0:21:45] Waar moeten we nu extra geld aan zetten?

[0:21:47] Zoals de heer Stoffer vorige keer veel aandacht heeft gehad voor religieus erfgoed.

[0:21:50] Zo heeft iedereen zijn prioriteiten.

[0:21:53] Maar ik verwacht ook iets van de NSC-fractie.

[0:21:57] Het is zo'n schitterende uitnodiging, mevrouw de voorzitter, om allerlei dingen te zeggen die ik graag zou willen en die de fractie van Nieuw Sociaal Contract wil.

[0:22:08] Ons partijprogramma, zoals we het in elkaar hebben gezet voorafgaand aan de vorige verkiezingen, laat geen enkel misverstand bestaan over wat wij belangrijk vinden in en aan het cultuurbeleid.

[0:22:17] Maar zodra de vraag op deze manier op tafel wordt gelegd, moet ik denken aan al die andere vlakken waarop er simpelweg geld tekort is.

[0:22:23] Allemaal.

[0:22:24] Of je het nou hebt over het gevangeniswezen waar dingen echt helemaal mislopen, of je het hebt over sociale advocatuur waar dingen echt helemaal mislopen.

[0:22:30] Er zijn allerlei basisvoorzieningen waar echt de meest vreselijke beslissingen moeten worden genomen.

[0:22:34] En ook in de cultuursector is het met name het afwenden van rampen wat de afgelopen tijd is gebeurd.

[0:22:42] Dat verklaart ook de inhoud van dit debat en ook de vraag van, ik denk iedereen hier,

[0:22:47] Wat gaat de minister doen met het geld dat hij heeft?

[0:22:50] Waar ziet hij ruimte om extra in te gaan investeren?

[0:22:52] En hoe ziet hij dat voor zich?

[0:22:54] Die vraag moet ik op die manier ook gewoon neerleggen bij de bewindslieden die op dit moment aan de orde zijn.

[0:22:59] En voor het overige loop ik niet vooruit op datgene wat mijn fractie nu op dit moment voor ogen staat aan veranderingen, aan concrete verbeteringen.

[0:23:06] Dat ga ik gewoon niet doen.

[0:23:07] Ik heb dus wel mijn lijstje over de dingen die ik op dit moment belangrijk vind, een nieuw sociaal contract ermee, gewoon vandaag al, omdat ik vind dat er vandaag al aandacht voor moet gaan zijn.

[0:23:15] Dus laten we wat dat betreft die volgorde niet door de wagen halen.

[0:23:18] Met het grootste respect overigens voor de serieuze vragen die door de lid Mohandes naar voren worden gebracht.

[0:23:26] Kan ik daarmee... Ik neem het stokje over van mevrouw Rodekerk.

[0:23:29] Ik ben weer voorzitter en de interruptie van de heer Mohandes zijn u geweest.

[0:23:34] Nu gaan we luisteren naar een interruptie van mevrouw Beckerman richting NEC.

[0:23:39] Ik ga het wat positiever proberen.

[0:23:42] De heer Koops zegt dat andere woordvoerders niet bedelen om geld.

[0:23:46] Wij bedelen niet om geld, de Kamer heeft het budgetrecht.

[0:23:51] Cruciaal punt.

[0:23:53] De Kamer heeft het budgetrecht.

[0:23:55] En wij kunnen, zij zijn demissionair, wij niet.

[0:24:00] Het is belangrijk.

[0:24:02] Wij hebben heel veel mogelijkheden de komende tijd.

[0:24:04] En natuurlijk heeft de heer Koops volledig gelijk.

[0:24:06] Dat ligt op heel veel beleidstrijden.

[0:24:08] Er liggen hele grote uitdagingen.

[0:24:09] Maar mijn vraag gaat natuurlijk even over maritiem erfgoed.

[0:24:13] Ik ben heel erg blij met de steun die ik van de Kamer heb gekregen voor een motie voor een reddingsplan voor maritieme archeologie.

[0:24:19] Daar ligt nu van de Rijksdienst voor het cultureel erfgoed twee hele mooie plannen.

[0:24:23] Ik ben benieuwd of de heer Koops ook verder wil gaan dan de minister nu doet.

[0:24:27] Ik ben blij met de inzet van de minister, verder wil gaan en echt wil komen tot een reddingsplan voor het palmuitwrak en de wrakken bij de reden van Texel.

[0:24:41] Laat ik vooropstellen dat ik niet alleen uw betoog prachtig vond, maar de inhoud ervan ook.

[0:24:45] Dat is gewoon één ding, dat is gewoon het uitgangspunt.

[0:24:49] En al bent u van de SP, daar ga ik geen woord van terugnemen, zou ik maar zeggen.

[0:24:54] En verder dank ik u ook voor het hele korte lesje parlementair staatsrecht, maar het is mij heel erg wel bekend waar het budget er echt ligt, natuurlijk.

[0:25:01] Als ik het heb over bedelen, dan heb ik het specifiek ook over vandaag en dus met de begroting waar we vandaag mee te behandelen hebben.

[0:25:08] En als we het hebben over de slotwetten en over de verantwoording die moet worden afgelegd over de begroting en de besteding daarvan in 2024, dan is vandaag en dit debat daar niet het juiste moment voor.

[0:25:17] En als je het gaat hebben over de bespreking van de voorjaarsnota, nou, meneer de voorzitter, ik denk dat daar beslist dingen over gezegd kunnen gaan worden, maar dat doe ik hier niet.

[0:25:28] Ik vind dit debat is echt bedoeld om te kijken wat de minister kan doen met de vragen die vandaag op tafel liggen en wat hij daar vandaag op kan gaan antwoorden.

[0:25:36] Ook in afwachting natuurlijk van ontwikkelingen die eraan komen, zoals de begrotingsbesprekingen van het najaar.

[0:25:41] Beckerman.

[0:25:42] Voorzitter, het is natuurlijk goed om te horen dat de heer Koops, ondanks dat ik van de SV ben, mijn betoog onderschrijft, voorzitter.

[0:25:50] En laten we hem even gaan hebben over die inhoud, want het gaat niet alleen over wat de minister straks antwoordt, want de minister zit misschien wel in een lastige positie dan wij zitten als Kamer.

[0:26:00] Dus even puur op inhoudelijke gronden.

[0:26:03] Wat vindt de heer Koops van dat rapport van de RCE... waar ze dat prachtige scenario schetsen voor het palmuitvrak... of een van de andere vrakken op die rede van Texel... waarbij opgave niet alleen zorgt voor kenniswinst wetenschappelijk... maar ook voor winst voor de samenleving.

[0:26:19] Ervoor zorgt dat we internationaal natuurlijk ons mooi kunnen positioneren... maar ook heel veel kennis opdoen voor toekomstig maritiem onderzoek.

[0:26:27] Want dat zal in een veranderend Nederlands wel, in het binnenland als op zee...

[0:26:31] zal die kennis ook nodig zijn.

[0:26:35] Hoe heeft de heer Koops dat rapport gelezen en hoe ziet hij dat scenario voor zich en zou hij gezamenlijk daar stappen in willen gaan zetten, ook als Kamerleden?

[0:26:45] Ik heb dat rapport net zo gelezen als mevrouw Beckerman.

[0:26:48] Dat kan haast niet anders, want het is een uitstekend rapport.

[0:26:50] Daar ben ik het volledig mee eens.

[0:26:52] En het is ook doorvrocht en het is op een goede manier afgestemd.

[0:26:55] Ook op een bestuurlijke manier afgestemd.

[0:26:56] Dat is allemaal helemaal waar.

[0:26:57] En ik moet hier ook echt denken aan de discussie die we hebben gehad over de archiefwet.

[0:27:00] Zeer zeker, want daar sluit dit als het ware bijna op aan.

[0:27:07] De echte vraag hier gaat over het budgetrecht.

[0:27:10] Daar heeft mevrouw Beckerman het over.

[0:27:12] Het gaat niet over de kwaliteit van het plan.

[0:27:14] Daar kan geen misverstand over bestaan aan deze tafel.

[0:27:20] Ik zou van mijn stoel vallen als iemand gaat zeggen het is een slecht rapport of het is een slecht plan.

[0:27:23] Dus uiteindelijk komt het dan toch weer terecht op het geld en die vraag kaats ik vandaag keihard door naar de minister.

[0:27:28] Helder, dat blijft een leuk punt.

[0:27:35] ook vooral een uitnodiging richting de Eurocoop die nog een hele inbreng gaat houden met waarschijnlijk allerlei verborgen culturele schatten en wensen waar wij heel erg dan wel enthousiast dan misschien minder van worden.

[0:27:48] Maar toch even, ik vind de argumentatie gewoon moeilijk te volgen.

[0:27:52] Enerzijds wordt er tegen het minister gezegd, als hij het geld heeft, wil hij het dan uitgeven.

[0:27:57] Nou, we weten dat hij het geld niet heeft.

[0:27:58] En als hij het niet heeft, wil hij het dan zoeken.

[0:28:01] terwijl de Kamer uiteindelijk het budgetrecht heeft.

[0:28:04] En ik begrijp dat de heer Koops niet het debat gaat doen wat volgende week in de plenaire zaal gehouden wordt als het gaat om de verantwoording en de voorjaarsnota.

[0:28:13] Excuus, de voorjaarsnota.

[0:28:15] Maar toch, volgens mij is er niks mis met gewoon aangeven wat de inzet is van NEC, wat zij belangrijk vinden en waar zij geld voor willen regelen.

[0:28:22] Dus die terughoudendheid, die begrijp ik niet zo goed.

[0:28:27] Dat niet alles zal lukken, dat begrijp ik wel.

[0:28:30] Maar ik ben heel benieuwd wat is dan de inzet van NEC als het op cultuur gaat om ook een beetje extra geld te vinden.

[0:28:36] Dat ben ik ook bereid om aan te geven.

[0:28:38] Ik weet ook niet of het gaat lukken.

[0:28:40] Maar volgens mij die schroom mag er best even vanaf.

[0:28:45] Het is als het ware een uitnodiging om een inbreng te doen.

[0:28:50] En daar was ik eigenlijk net aan begonnen.

[0:28:53] Dus laten we daarmee beginnen.

[0:28:56] Wat ik het nuttige vind van een debat zoals dit is dat voor elk van de partijen wordt naar voren gebracht wat op dit moment het meest prangend lijkt voor die partij.

[0:29:04] En dan moeten daar vervolgens keuzes in worden gemaakt omdat het nou eenmaal zo is dat we hier leven in schaarste en dat we dus niet alles kunnen gaan regelen.

[0:29:11] En pas op het moment dat al die verschillende stukjes van al die verschillende partijen naar voren zijn gebracht kan je een goede afweging maken van wat moet acuut gebeuren, waar moet acuut het geld wat nu beschikbaar is aan worden uitgegeven in de lange reeks aan onderwerpen die op zichzelf allemaal een investering verdienen.

[0:29:25] En dat is de achtergrond waartegen ik dus mijn punten heb verzameld en u graag ook naar voren brengt.

[0:29:31] Ik vraag de heer Koops om zijn betoog te vervolgen.

[0:29:36] Ja.

[0:29:36] Dan moet mijn laptopje inmiddels weer opstarten.

[0:29:47] Ik ben hierdoor enigszins van mijn... Ja, hier was ik.

[0:29:53] Het eerste onderwerp dat ik graag aan de orde stel, dat betreft de monumentenzorg.

[0:29:59] En de monumentenzorg, dat is een onderwerp dat binnen de erfgoedwet... Nou, die erfgoedwet, die is geëvolueerd.

[0:30:04] Er zijn plannen ter verbetering zijn ervoor gemaakt.

[0:30:07] En er is geconstateerd dat er sprake is van gebrekkige interbestuurlijke afstemming tussen provincies en gemeentes.

[0:30:14] En dat is een onderwerp dat is zo ontzettend belangrijk, omdat dat ravijnjaar eraan zit te komen en omdat alle gemeentes...

[0:30:22] Omdat alle gemeentes krap zitten.

[0:30:30] En dan is dus de grote vraag hoe het Rijk bij kan springen op die punten die daar het meest wezenlijk in zijn.

[0:30:38] En daar bedenk ik bijvoorbeeld aan bibliotheken.

[0:30:40] Gewoon letterlijk de toegang tot bibliotheken en daarmee dus tot de geschiedenis van Nederland en de identiteit van Nederland.

[0:30:46] die misschien wel niet moet worden overgelaten aan de gemeente zelf.

[0:30:51] En daarmee terugkomend op de monumentenzorg.

[0:30:54] We hebben hier in Nederland een nijpend woningtekort en dat is met name ook de monumentenzorg en de wet op de ruimtelijke ordening, waarbij gewoon een aantal barrières zijn opgeworpen enerzijds, want een afweging moet worden gemaakt tussen bouwen enerzijds en respect voor wat er al is aan monumenten anderzijds.

[0:31:12] En de vraag is of daar in dit tijdsgewicht voldoende aandacht voor bestaat.

[0:31:16] Dus de vraag aan de minister is hier in hoeverre wordt met de rekening gehouden bij de inrichting van monumentenzorg met de telkens toenemende behoefte aan nieuw te bouwen woningen in feite in al die gemeentes.

[0:31:32] U heeft een paar interrupties in koops.

[0:31:35] Begin bij mevrouw Rodekerk, die was als eerst.

[0:31:38] En daarna mevrouw van der Velden.

[0:31:40] De heer Koops stipt terecht het ravijnjaar aan, waar veel gemeentes mee te maken krijgen.

[0:31:47] Wat je dan dus ziet, is dat wethouders die daarmee bezig zijn en met elkaar erover in onderhandelen gaan.

[0:31:54] Hoe gaan we dit nou oplossen?

[0:31:55] We komen heel veel geld tekort, wat in eerste instantie al iets is waar wij tegen zijn.

[0:32:01] Wat zijn de wettelijke taken die we hebben?

[0:32:04] We moeten zorgen voor jeugdzorg, we moeten zorgen voor woningen.

[0:32:08] Zo zijn er meer wettelijke taken.

[0:32:10] En wat dan vaak daarbuiten valt, is cultuur.

[0:32:13] Omdat dat niet wettelijk geborgd is.

[0:32:15] Dat is de reden dat in een eerder debat ik een voorstel heb gedaan voor een wettelijk recht, ook op cultuur.

[0:32:21] Een zorgplicht voor cultuur.

[0:32:22] Net zoals we die nu hebben voor bibliotheken.

[0:32:24] om te zorgen dat dat niet het kind van de rekening wordt.

[0:32:27] En om te zorgen dat dat ook behouden kan blijven.

[0:32:31] Ik ben benieuwd of de heer Koops ook zegt... het is bij meerderheid aangenomen, maar het moet ook worden uitgevoerd.

[0:32:38] En daarvoor kijk ik natuurlijk ook naar de minister.

[0:32:39] En ik hoop eigenlijk hem ook met zijn achtergrond als jurist... ook aan mijn zijde te vinden om te zeggen... laten we er dan voor zorgen dat als we nu niet... het geld nu allemaal op de plank hebben liggen... dat we in ieder geval zorgen dat we het wettelijk goed regelen... om te zorgen dat in de toekomst...

[0:32:53] we niet weer in deze situatie kunnen belanden met zo'n nijpuntprobleem voor de cultuursector.

[0:33:02] Ja, meneer de voorzitter, kijk, dat is nou echt een heel erg goede vraag en goede interruptie ook.

[0:33:07] En ik ga hem echt vertalen naar een vraag aan de minister.

[0:33:10] Namelijk, hoe wordt de zorgplicht voor cultuur concreet vormgegeven op een manier die zo robuust is dat, laat ik zeggen, economische ontwikkelingen er niet toe leiden dat de cultuur het kind van de rekening wordt?

[0:33:26] Dus dat op het moment dat er wordt bezuinigd, dat dan als eerste wordt bezuinigd op cultuur.

[0:33:30] Juist met name gelet op die zorgplicht.

[0:33:32] Dus wat wordt daar nou de concrete invulling van?

[0:33:34] Want dat is echt iets waarbij dat budgetrecht, wat mevrouw Beckerman al noemde, vervolgens dan een rol gaat spelen.

[0:33:40] Dus kortom, kan dat zo concreet mogelijk worden ingevuld?

[0:33:43] Wat zijn daar de plannen van de minister bij?

[0:33:47] En ten overvloede, ik hoop dat ik nou voldoende gezegd heb, ook dat ik me dus ga aan de zijde van D66 als het gaat om de invulling van die zorgplicht, want dat ding is terecht aangenomen.

[0:34:02] Ik ben heel blij dat hij dat zegt en beaamt.

[0:34:07] En ik heb dus ook brede steun hier in de Kamer hiervoor gemerkt.

[0:34:11] Dus waar we dan op wachten is inderdaad denk ik het antwoord van de minister daarop.

[0:34:15] Ik had daar eigenlijk ook al stappen op willen zien, gaf ik ook aan aan mijn bijdrage.

[0:34:19] Ik weet dat namelijk in het culturele veld er heel veel mensen zijn die ook met heel veel plezier en urgentie aan willen werken.

[0:34:28] Ik hoop ook echt dat dat is wat we dan nog voor elkaar kunnen krijgen deze periode.

[0:34:35] Niet alleen het tegenhouden van allerlei bezuinigingen, maar ook zorgen voor daadwerkelijke wettelijke verankering van cultuur in de toekomst.

[0:34:44] De vrouw van de Velden.

[0:34:46] Dank u wel, voorzitter.

[0:34:47] Allereerst een verhelderende vraag, want ik snapte eigenlijk niet helemaal waarom de heer Koops die bibliotheek op deze manier bij betrok.

[0:34:56] Wat probeerde u daar nou mee te zeggen?

[0:34:58] Zou je dat misschien kunnen samenvatten in een korte, bollige zin?

[0:35:01] Dat ik in ieder geval waarschijnlijk mijn volgende interruptie daar goed op aan kan passen?

[0:35:09] Wat is het standpunt over de bibliotheken?

[0:35:11] Is dat de vraag?

[0:35:13] De vraag is, wat had dat te maken met de rest van het verhaal?

[0:35:16] Want ik snapte niet helemaal goed waarom dit erbij betrokken is.

[0:35:19] De heer Koops.

[0:35:22] Ik zal mevrouw Van der Velden nageven dat ik waarschijnlijk mijn ene zin in twee zinnen had moeten zeggen.

[0:35:27] Namelijk dat ik vind dat bij monumentenzorg van alles moet gebeuren in feite.

[0:35:35] Een ding daarvan is bij de verbetering van de erfgoedwet dat daar goed op wordt gelet.

[0:35:39] Maar met name ook als je het hebt over hoe zorg je nou echt voor dat die monumenten gehandhaafd blijven?

[0:35:43] Hoe worden subsidies aangevraagd?

[0:35:47] En dan mijn tweede zin, daarnaast ben ik ook van mening dat bibliotheken specifieke aandacht verdienen als je ook let op dat ravijnjaar wat eraan komt en het algehele schreeuw om geld bij gemeentes, dus bij lagere overheden.

[0:36:02] Dus de twee punten die ik maakte en die ik als het ware verhaspelde, dat zijn wel twee separate punten die op zichzelf dus niks met elkaar te maken hebben.

[0:36:12] Oké, wilt u daar dan nog op doorgaan of laat u het even?

[0:36:15] Nou ja, dan is de vraag die ik had, sluit eigenlijk hier niet op aan, maar laat ik dan eerst zeggen dat de bibliotheekbed nog ter behandeling zou moeten komen.

[0:36:24] Als het goed is, gaan we nog kijken of dit doorgang gaat vinden.

[0:36:28] Dus daar kan de heer Koops waarschijnlijk dan zijn hij ook zeker wel over kwijt, zeg ik ook als mederapporteur samen met de heer Mohandes.

[0:36:35] Zeker.

[0:36:36] En mijn vraag was,

[0:36:39] Is dan eigenlijk aan de heer Koops, oké goed, u zegt nu woningbouw is belangrijk, laat die monumenten, laat dat, heel goed, daar niet per se op voorgaan.

[0:36:48] Hoe ziet de heer Koops het voor zich?

[0:36:50] Wat voor kaders zou de heer Koops graag zien?

[0:36:53] Welke kaders zou de fractie van NRC graag zien om te zorgen dat die woningbouw dan doorgang gaat vinden?

[0:36:58] Want ik hoor de heer Koops nu heel veel bij de minister neerleggen, maar de fractie van NRC die heeft natuurlijk ook wensen.

[0:37:05] Ik hoor graag wat NRC wil van de heer Koops, via de voorzitter.

[0:37:10] Ik moet altijd zorgen dat er geen woorden in je mond worden gelegd.

[0:37:15] En specifiek bij lange interrupties.

[0:37:18] En de woorden die hier in mijn mond worden gelegd is dat ik woningbouw belangrijker vind dan cultureel erfgoed.

[0:37:26] Die woorden heb ik niet uitgesproken.

[0:37:27] Ik meen ze ook niet.

[0:37:28] Het is ook niet zo.

[0:37:29] Ik zie daar alleen een vorm van

[0:37:33] ringen van twee waarden die allebei zeer wezenlijk zijn en waarbij je niet eentje mag laten voorlopen op het andere.

[0:37:41] Bij cultureel erfengoed gaat het er om iets dat je iets wilt beschermen tot in de verre toekomst.

[0:37:45] Een ongewisse, maar verre toekomst.

[0:37:47] Iets wat gewoon behouden moet blijven, waar je dus met je vingers af moet blijven.

[0:37:50] En als je het hebt over woningbouw, dan hebben we daar het grootste probleem van heel Nederland nu op dit moment.

[0:37:55] Waar zo hard mogelijk aan moet wordt gewerkt, zei het dan niet door deze minister.

[0:37:58] Maar bij de inrichting van monumentenzorg moeten we gewoon rekening houden met het simpele feit dat van alle kanten de schreeuw om extra bouwen,

[0:38:05] luider en luider zal worden, dat regels ervoor maximaal zullen worden opgerekt om dat bouwen te krijgen, al dan niet gestimuleerd door gemeentes, door projectontwikkelaars en noem maar op, en dat in het licht daarvan monumentenzorg extra aandacht verdient.

[0:38:20] En de vraag aan de minister is dus hoe hij die extra aandacht en dus ook extra bescherming vorm zal geven in de toekomst in zijn beleid.

[0:38:30] En ik hoop dat ik daarmee dan... Oké.

[0:38:33] Gaat u... Sorry?

[0:38:34] Dat was geen antwoord op mijn vraag, want nu wordt de bal wederom bij de minister neergelegd, maar ik hoor graag welke kaders NSC zelf daaraan zou geven.

[0:38:45] Dus niet van joh, wat wil de minister daar nou mee doen om te zorgen dat dat lukt?

[0:38:49] Nee, wat ziet de NSC graag gebeuren dat dat volgens de NSC gaat lukken?

[0:38:53] Ik hoor graag hoe de heer Koops daarover denkt, voorzitter.

[0:38:57] Ik hoop het tot slot.

[0:39:01] De nieuwe sociaal contract heeft altijd gestaan voor een verbetering van de omgang tussen burger en overheid.

[0:39:09] Hier heb je het over regeldichtheid als het gaat over monumenten, over het krijgen van subsidies voor monumenten, over het onderhouden van, over de verantwoordelijkheid daarvoor die zo ingewikkeld is.

[0:39:19] dat daar iets aan moet worden gedaan.

[0:39:21] Dus de visie van het nieuwe sociaal contract is dat de regeldichtheid, als het gaat om het behoud van monumentenzorg en de regels waar je dan aan moet gaan houden, dat die regeldichtheid afneemt met behoud van hetzelfde eindresultaat, namelijk de monumentenzorg.

[0:39:33] Dat is in ieder geval één aspect ervan.

[0:39:36] Het tweede aspect is vanzelfsprekend dat wij ook zien, willen zien, dat niet-archaïsche regels in de weg worden gelegd aan nieuwe woningbouw, omdat die woningbouw nou eenmaal even belangrijk is, al is dat niet het onderwerp van dit debat.

[0:39:49] Ik zie het gewoon als een gevaar dat opdoemt uit de verte, terwijl de bescherming van monumenten knap, veel te ingewikkeld is gemaakt door de regeldichtheid.

[0:39:58] En die regeldichtheid, die moest gewoon zo worden aangepakt.

[0:40:00] Tot zover de visie van het nieuwe sociaal contract op dit moment.

[0:40:03] De vraag bij de minister blijft staan.

[0:40:05] Mijn vraag.

[0:40:05] Oké, ik vraag u om uw betoog nu gewoon verder af te ronden.

[0:40:10] U heeft nog één minuut, ruim een minuut.

[0:40:13] Als ik één minuut heb...

[0:40:16] dan besteed ik er van vijftien seconden aan het Onderwijsmuseum met een collectie die beslist bewaard moet blijven.

[0:40:23] En kennelijk een businessmodel wat, ongeacht de kwaliteit die wordt toegedicht aan het museum, onvoldoende is om zichzelf te bedruipen.

[0:40:31] Dus de vraag is hoe om te gaan met zowel de collectie van het museum dan wel die op een andere manier aan te bieden.

[0:40:36] Dat is wat ik zie in het licht van het naderend faillissement.

[0:40:38] Laatste opmerking betreft het...

[0:40:40] iets heel anders, maar dat betreft het raamarrest over de rechten die je moet betalen, het geld wat je moet betalen over het moment dat je muziek uit van buiten de EU hier in Nederland wilt gaan afdraaien.

[0:40:52] Amerikaanse muziek bijvoorbeeld, met Trump aan de macht.

[0:40:56] En dan zie ik dat de Europese regelgeving tekort is geschoten, dus zichzelf een bevoegdheid heeft toegedicht om regels te maken over reciprociteit, bijvoorbeeld dat je zegt dat

[0:41:05] als je ook Nederlands muziek, DJ Tiësto in Amerika hebt, dat je dan ook vanuit Amerika hier die muziek kan gaan draaien?

[0:41:14] Nou, daar zijn vragen over gesteld aan de Europese Commissie, maar die vragen zijn nog niet beantwoord.

[0:41:19] En mijn vraag is, hoe staat het er nu voor en is er enig verschil in de aanpak van de minister, in het licht van het feit dat meneer Trump nu aan de macht is, die alleen maar meer en meer vormen van geld zal vragen van de EU, terwijl wij als Nederland daar machteloos tegenover staan?

[0:41:33] Dat kan niet en de vraag is dus of daar wel voldoende urgentie voor wordt gevoeld en wat er nu concreet mee wordt gedaan.

[0:41:40] En dan laat ik het voor nu bij deze opmerking.

[0:41:42] Dank u wel.

[0:41:44] De volgende spreker, zijde van de Kamer, is mevrouw Van der Velden namens de PVV.

[0:41:49] Ja, dank u wel, voorzitter.

[0:41:52] Ja, laat ik gewoon weer beginnen bij cultuursubsidies.

[0:41:54] Zoals iedereen in deze zaal wellicht wel weet, is de PVV tegen cultuursubsidies.

[0:41:59] Wij zien ze het liefst te verdwijnen.

[0:42:01] Maar zolang ze er zijn, moet het wel eerlijk gebeuren.

[0:42:05] En daarom heb ik bij een vorig debat samen met collega Van Zanten een motie ingediend voor een betere spreiding van de cultuurgelden over de regio.

[0:42:13] En die is toen ook breed aangenomen.

[0:42:15] Nu stelt de Raad voor Cultuur voor om subsidies niet vier, maar acht jaar toe te kennen.

[0:42:19] Daarmee sluit je de deur voor nieuwe instellingen en blokkeer je dus elke kans op een betere spreiding.

[0:42:25] De gevolgen zijn dus nu al zichtbaar.

[0:42:26] Hier heb ik het ook al uitvoerig over gehad.

[0:42:29] Opera Zuid gaat deze bisperiode waarschijnlijk niet eens doorkomen.

[0:42:33] Laat staan hoe dat zou zijn geweest als die bisperiode acht jaar was geweest.

[0:42:40] Nee nee, dat bepaal ik.

[0:42:45] De wens leeft voorzitter, sorry.

[0:42:47] Als er een vinger wordt opgestoken dan kijk ik ook altijd even wanneer het zinnetje wordt afgemaakt.

[0:42:51] Mijn zinnetje was af.

[0:42:55] Ja, voorzitter.

[0:42:57] De PVV begon het betoog met we willen eigenlijk van alle cultuursubsidies af.

[0:43:00] We maken ons nu er en inzoweer zorgen om het voorbestaan van Opera Zuid.

[0:43:05] Dus ik ben een beetje benieuwd.

[0:43:07] Willen we nou van alle cultuursubsidies af en dus ook van Opera Zuid en van Prinsenhof of niet?

[0:43:17] Ik ben hartstikke blij met die vraag, voorzitter, want ik heb geloof ik bij elk cultuurdebat tot op heden gezegd dat wij het liefst alle cultuursubsidies zien verdwijnen, maar ze zijn er op dit moment en ze zijn niet eerlijk verdeeld op dit moment.

[0:43:30] En op dit moment, door de cultuursubsidies die er nu op dit moment liggen, gaat Opera Zuid op den duur gewoon verdwijnen, binnen deze vier jaar.

[0:43:43] Mag ik mijn antwoord ook even afmaken voordat iedereen daarover heen gaat vallen?

[0:43:55] Wij zien het in de toekomst het liefst volledig verdwijnen, maar ik snap ook dat wij hier met een

[0:44:01] met meerdere partijen zitten en dat niet iedereen er zo in staat als wij.

[0:44:05] Dus hoewel de PVV het liever ziet verdwijnen, kan ik ook goed inzien dat dit waarschijnlijk niet gaat gebeuren.

[0:44:10] Ja, wat gaat er dan gebeuren?

[0:44:12] Die subsidies blijven.

[0:44:13] Dan moeten ze op een eerlijke manier verdeeld worden.

[0:44:15] Die regionale spreiding, waar wij dus eerder ook een breed aangenomen motie over hebben ingediend, die moet gewoon goed zijn.

[0:44:22] Dat is hij nu niet.

[0:44:24] En om dan terug te komen op het punt van de heer Krul, ja, wij zien Opera Zuid liever doorbestaan, daar heeft de PVV ook al eerder voor gepleit door een motie van de heer Bosma in 2016, die toen ook breed gedrag is aangenomen, wat Opera Zuid toen wel heeft gered.

[0:44:39] Ja, ik zie dat het liefst weer gebeuren, want wat er nu is, moet gewoon kunnen blijven bestaan.

[0:44:46] Oké, de heer Krul, maar dat is toch een cultuursubsidie dan?

[0:44:51] Nee, want we hebben ook gepleit voor de herverdeling van deze subsidies.

[0:44:56] En we hebben deze minister ook gevraagd om Opera Zuid daar een groter stuk te geven van deze subsidie, bij deze ronde.

[0:45:05] En u weet ook met z'n allen dat de PVV toen natuurlijk ook nog gebonden was aan het coalitieakkoord.

[0:45:10] Ja, die tijd is voorbij.

[0:45:15] De heer Van den Burg.

[0:45:19] Hoe stelt de PVV zich dat voor?

[0:45:20] Want u wil dat alle culturele instellingen behouden blijven, maar dan zonder subsidie.

[0:45:27] Moeten dan Henk en Ingrid opeens kostdekkende tarieven gaan betalen?

[0:45:32] Hoe stelt u zich dat voor?

[0:45:37] Wij zijn wel een voorstander van marktwerking op dat stuk en je moet je eigen broek omhoog kunnen houden.

[0:45:44] Er zijn nu instellingen die wel subsidie krijgen.

[0:45:48] Opera Zuid is een voorbeeld van iets wat wij graag wel zien overleven.

[0:45:53] En ik moet tegen de heer van den Burg ook zeggen dat Henk en Ingrid ook wel van de opera kunnen houden.

[0:46:01] En op dit moment zijn de tarieven bij Opera Zuid niet heel hoog.

[0:46:05] Henk en Ingrid kunnen daar nu ook naartoe.

[0:46:08] Ik zie niet in hoe dat een probleem zou zijn als dat het tientje duurder wordt.

[0:46:14] De heer van den Burg nog, tweede instantie.

[0:46:16] Ja, het is bijzonder dat de PVV denkt dat als je alle subsidies in Nederland afschaft voor de kunst- en cultuursector, dat theater dan een tientje duurder wordt.

[0:46:25] Maar die laat ik even voor wat die is.

[0:46:29] Gelukkig levert de PVV voorlopig geen minister op welke portefeuille dan ook.

[0:46:34] Dat gezegd hebbende, voorzitter, geeft u aan dat het theater, sorry, dat opera Zuid moet blijven.

[0:46:42] Hoe stelt u zich dat concreet voor?

[0:46:43] Dat is één.

[0:46:44] En twee, u zei

[0:46:45] Althans, de PVV zei voorzitter, deze willen we wel behouden.

[0:46:50] Zou het je ook kunnen aangeven, ook voor de mensen die hier zitten, wat wat u betreft, morgenochtend mag ophouden te bestaan?

[0:46:58] Oh, dat is zo'n lange lijst, de heer van den Burg, dat ik hem niet eens uit mijn hoofd weet, om heel eerlijk te zijn.

[0:47:04] Doe er gewoon eens vijf of zes of zeven.

[0:47:06] Ik zal dit even voor u op moeten zoeken, want ik weet ze niet eens allemaal uit mijn hoofd en daar wil ik straks prima op terugkomen.

[0:47:13] Dat vind ik geen probleem.

[0:47:15] Maar ik wil ook even erbij zeggen, voorzitter, dat ik de heer van den Burg ook vrij denigrerend overvind komen om de PVV-ministers erbij te betrekken.

[0:47:24] Dit zijn ondertussen oud-ministers, ze zijn weg.

[0:47:28] Dus ik kan natuurlijk ook tegen de heer van den Burg zeggen, vierde voorzitter, dat het fijn zou zijn als er straks geen VVD-ministers meer komen.

[0:47:35] Want als we naar de peilingen kijken, doet de VVD het ook niet zo heel erg lekker.

[0:47:38] Dus laten we alsjeblieft niet die kant op gaan vandaag.

[0:47:43] Wat u net bijdeed heeft gezegd vind ik prima passen in het debat.

[0:47:47] Ik ben ook scherp op persoonlijke feiten, maar volgens mij ging dat binnen de lijntjes.

[0:47:54] Ik draag het voorstelschap even over.

[0:47:55] Het is af en toe verwarrend voor de kijkers.

[0:48:00] Ik begrijp het tweede stuk van de betooging van mevrouw Van der Velde.

[0:48:07] Dan is er een hele wensenlijst.

[0:48:13] Maar u gaat iets te makkelijk voorbij in het eerste deel.

[0:48:18] Dat is ook vaak een soort valse veronderstelling, dat cultuursubsidies naar niches zouden gaan waar de PVV misschien politiek niks mee heeft.

[0:48:29] En dat laatste mag nog, want we hebben allemaal onze smaken en dingen.

[0:48:32] Maar heel veel cultuursubsidies gaan ook naar het restaureren van panden en gebouwen.

[0:48:37] Nederlandse trots, zou ik willen zeggen.

[0:48:39] pleit de PVV ervoor, qua standpunt, want u neemt dat standpunt in, voor het gewoon helemaal niet hebben van subsidies, ook niet voor ons cultureel erfgoed?

[0:48:49] Ik wil daar een heel concreet antwoord op.

[0:48:51] Mevrouw van der Velden.

[0:48:52] Dank u wel, voorzitter.

[0:48:54] Ja, dat vind ik eigenlijk wel een goede vraag van de heer Mohandes.

[0:48:57] Wij zijn wel voor het behoud van cultureel erfgoed.

[0:49:00] En daar maken wij inderdaad een onderscheid.

[0:49:15] Ik neem het voorzitterschap weer over.

[0:49:17] Ik zag de heer Koops nog interrumperen.

[0:49:19] Wel of niet, BVV?

[0:49:20] Ik zag uw vinger net.

[0:49:21] Nee, volgens mij is het punt nou wel gemaakt.

[0:49:23] Dus nee.

[0:49:27] Dan gaan we door met het betogen van mevrouw Van der Velden.

[0:49:30] Ja, voorzitter.

[0:49:31] Even kijken.

[0:49:35] Dan kom ik even terug, voorzitter, op die motie die ik samen met mevrouw Van Zanten heb ingediend.

[0:49:49] Sorry, ik ben hem even kwijt.

[0:49:52] Dan doen we nog een interruptie van D66.

[0:49:55] Ik zat nog even na te denken over het statement dat PVV wel voor cultureel erfgoed is.

[0:50:01] Dat is dan wel een winst, denk ik, uit dit debat.

[0:50:04] Ik heb natuurlijk een groot paleudooie gehouden voor het Onderwijsmuseum.

[0:50:07] Heel veel cultureel erfgoed over de geschiedenis van ons onderwijs, wat zich daarin bevindt.

[0:50:14] En ik vroeg me af of mevrouw Van der Velden zich dan ook in wil zetten voor de behoud daarvan.

[0:50:21] Ja, dat is een goede vraag.

[0:50:24] Van wat ik begrepen heb, zijn het vooral schoolklassen die naar dit museum gaan.

[0:50:29] En als het museum nu niet lekker draait, wat ik ook begrepen heb, dan is het wellicht zaak om te kijken of dat museum op een andere manier toch bij de mensen kan komen.

[0:50:39] Dus wellicht niet als regulier museum, maar wellicht als wat meer een rijdend stukje erfgoed.

[0:50:47] Al dan niet op de manier waar de heer Stoffer het zometeen waarschijnlijk over gaat hebben.

[0:50:51] Daar zijn wellicht kansen, maar dan moeten we breder kijken dan alleen gaan we een gebouw behouden en kijken of dat zin heeft, want dat is gewoon een stuk geschiedenis.

[0:51:03] Het zou fijn zijn als daar wel over onderwezen kan worden.

[0:51:11] Ja, voorzitter.

[0:51:12] Ik hoor eigenlijk na aanleiding van heel veel interrupties best een aantal mooie dingen naar boven komen.

[0:51:16] Mijn vraag is eigenlijk van, gaat het de PVV niet zozeer om de hoogte van het bedrag wat uitgekeerd wordt vanuit de Rijksoverheid naar cultuur, maar meer om de aanwending daarvan?

[0:51:27] Van waar komt het nu uiteindelijk terecht en welke cultuur subsidiëren we wel en welke niet, zeg maar?

[0:51:36] Dat vind ik ook een goede vraag.

[0:51:37] Dan kom ik toch weer een beetje terug bij wat ik tegen de heer Mohannes heb gezegd.

[0:51:42] Wij maken wel onderscheid tussen dat culturele erggoed en dan de subsidies die bijvoorbeeld gaan naar pak een beter... Sorry?

[0:51:50] Bijvoorbeeld.

[0:51:55] Hebben we ook eerder dingen overgeroepen?

[0:51:57] Ja, zeker.

[0:51:57] Kan ik alleen maar toegeven.

[0:52:00] Dus ja, daar maken wij wel degelijke onderscheid in.

[0:52:03] En hoe dat aangewend wordt, vinden wij ook belangrijk.

[0:52:05] Dus dat klopt.

[0:52:13] Ja, begrijp ik het nu goed dat als het gaat om erfgoed dan zegt de PVV oké, daar kan in ieder geval geld voor worden uitgetrokken door de overheid.

[0:52:24] Als het gaat om vertellen over de geschiedenis van Nederland, zoals bijvoorbeeld bij het Onderwijsmuseum, dan kan dat ook.

[0:52:31] Geldt het dan ook voor andere musea die gaan over geschiedenis?

[0:52:36] Ik denk bijvoorbeeld aan Willem van Oranje, Prinsenhof.

[0:52:40] Zou dat dan wel kunnen?

[0:52:41] En zit de Wij willen geen kunst- en cultuursubsidies meer inderdaad op uitvoeringen dan op de museale functie?

[0:52:54] Niet helemaal.

[0:52:56] Wij zien ook gewoon dat er musea zijn die in een basis hun eigen broek op zouden kunnen houden.

[0:53:02] Maar dat ze dat gewoon niet doen en dat er heel veel geld uitgegeven wordt aan zaken die gewoon in onze optiek minder belangrijk zijn.

[0:53:08] En dan gaat het niet per se over het vertellen van de geschiedenis.

[0:53:13] Maar er zijn ook heel veel tentoonstellingen met bijvoorbeeld, ja, het moet met netjes smaak zijn, bijvoorbeeld moderne kunst.

[0:53:19] Ja, sorry, maar dat vinden wij toch minder belangrijk dan echt dat culturele erfgoed.

[0:53:25] Als er heel veel geld gestoken wordt, bijvoorbeeld dus in die moderne kunst.

[0:53:29] En een museum komt daardoor in de problemen, omdat ze dan met die budgettering in de knal komen.

[0:53:33] Ja, dan vinden wij dat een kwestie van prioriteren binnen dat museum, om zelf te zorgen dat ze door kunnen gaan.

[0:53:41] Dan dat dat dan weer ligt aan geld geven aan dat stukje geschiedenis en erfgoed.

[0:53:49] Het zou uw laatste zijn, meneer Van den Burg.

[0:53:52] Oké, dan gaan we door.

[0:53:55] Meneer Koops wel, nu?

[0:53:56] Oké, gaat uw gang.

[0:54:00] Eerst haak ik aan op het woord moderne kunst.

[0:54:02] Alle kunst die ooit is gemaakt, was modern ten tijde van het maken ervan.

[0:54:07] Laten we dat vooropstellen.

[0:54:09] En we mogen heel blij zijn dat ondanks de benoeming moderne kunst dat spul bewaard is gebleven tot aan nu en dat we daarom nu een collectie hebben die tot eeuwen terugreikt.

[0:54:17] Dat is één.

[0:54:18] Maar mijn interruptie die ziet meer op de collectie van het Onderwijsmuseum.

[0:54:23] Wat mij echt dwars zit, en nou even zonder enige gedoe met vliegen afvangen, die collectie die loopt gevaar.

[0:54:30] En dat dat museum sluit, dat het zichzelf niet kan bedrijven zonder subsidies, dat is een gegeven misschien wel.

[0:54:37] Dat weet ik allemaal niet.

[0:54:38] Wat ik zeker weet, is dat die collecties niet verloren moeten gaan.

[0:54:41] En dat als hier sprake is van een faillissement-situatie, dat de mogelijkheid bestaat dat een curator daar op een andere manier mee omgaat dan dat wij als Tweede Kamer, als parlement, zouden willen.

[0:54:51] Want wij willen namelijk dat die collecties bewaard blijven.

[0:54:54] En de grote vraag is dus, bij wijze van interruptie, of de PVV het daarmee eens is dat die collecties moeten bewaard blijven, ook als dat gewoon geld kost.

[0:55:04] Oké, mevrouw Van der Velden.

[0:55:06] Nee, want er zijn ook manieren waarop dat opgelost kan worden, waarschijnlijk zonder dat dat geld uit het rijkspotje moet zijn.

[0:55:16] Gaat u door met uw betoog.

[0:55:24] Ja, voorzitter.

[0:55:26] Dan kom ik als laatste nog op dit punt bij die vraag die ik aan de minister wilde stellen.

[0:55:32] Die motie die is breed aangenomen, die wij in hebben gediend, die staat echt haaks op dat advies van die acht jaar.

[0:55:41] Wij zouden graag een toezegging van de minister willen om af te zien, om in te gaan op het advies om die acht jaar aan te houden.

[0:55:48] Voorzitter, dan kom ik bij iets anders.

[0:55:51] Beleid dat niet draait om gelijke behandeling, maar om groepsidentiteit.

[0:55:57] Waar herkomst en geslag belangrijker zijn dan competenties en kwalificaties.

[0:56:02] En dat is precies wat er dus nu ook gebeurt in de culturele sector.

[0:56:06] Het staat zwart op wit in het rapport Diversiteit in de culturele en creatieve sector.

[0:56:10] Hoe staat het in 2024?

[0:56:12] Wie daar wil werken wordt niet meer beoordeeld op wat hij kan, maar op wie hij is.

[0:56:16] Niet dat je talent telt, maar je herkomst of je geslacht.

[0:56:19] En dat wordt niet alleen toegestaan, het wordt ook nog eens gestimuleerd met belastingsgeld.

[0:56:24] En wat doet onze minister?

[0:56:26] Die neemt dit rapport klakkeloos over, terwijl er geen bewijs is dat het werkt.

[0:56:29] Geen serieuze onderbouwing, geen effectenmeting, geen onderzoek naar die gevolgen.

[0:56:34] De PVV vindt dat mensen gekozen moeten worden op kwaliteit, niet op afkomst of geslacht.

[0:56:40] En waarom kiest de minister voor groepsvoorkeur in plaats van kwalificaties?

[0:56:44] En wanneer komt er eindelijk beleid op basis van feiten in plaats van ideologie?

[0:56:49] En dan mijn derde punt, voorzitter.

[0:56:52] Verbetering van de erfgoedwet en erfgoedzorg.

[0:56:55] Maar wie dit in de praktijk bekijkt, ziet geen versterking, maar juist een uithalling.

[0:57:00] Eerder uitte de PVV al de zorgen over het ontwerpbesluit wijziging van het besluit kwaliteit leefomgeving artikelen 7.3 en 7.4.

[0:57:11] En dat besluit wekt de indruk dat erfgoed beter beschermd wordt.

[0:57:16] Maar het laat juist heel veel ruimte voor uitzonderingen.

[0:57:19] Met vaag verpakte zinnen als in overeenstemming met het belang van behoud.

[0:57:23] Ja, in de praktijk betekent dat dat erfgoed wel mag blijven.

[0:57:26] Zolang je dan maar aangeeft dat je eigenlijk wil dat het blijft.

[0:57:33] Dat is natuurlijk heel gek.

[0:57:34] En dat gebeurt nu dus ook.

[0:57:35] Neem bijvoorbeeld het Geingebied, wat in de provincie Utrecht ligt, maar tegen Amsterdam aan.

[0:57:41] Dit ligt binnen het buffengebied van het UNESCO Werelderfgoed van de Hollandse Waterlinies.

[0:57:46] Wat blijkt nou, gemeente Amsterdam, wil juist precies daar tegenover in Weesbekarspel vier grote windturbines plaatsen.

[0:57:53] Met als gevolg dat dit NIMBY-blijd is dus direct de aantasting van die zichtlijn van dat erfgoed.

[0:58:00] Wat gigantische gevolgen gaat hebben.

[0:58:02] Dat schaadt de kernwaarde van de werelderfgoed en toch blijft het geheim gewoon op de kaart staan als zoekgebied.

[0:58:07] Waarom, voorzitter?

[0:58:09] Is het omdat voor die energietransitie dan weer alles mag, zelfs als dat culturele erfgoed dan wordt aangetast voor die latere generaties?

[0:58:17] Voorzitter, want als dit dan die koers is, vrijblijvende brieven, juridische achterdeurtjes en erfgoed dat dus steeds de wedstrijd verliest, ja, dan is de PVV er ook duidelijk over.

[0:58:26] Dat is dus geen bescherming, dat is afbraak.

[0:58:28] Dus wanneer gaat de minister daarop ingrijpen?

[0:58:30] Hoe gaat de minister ervoor zorgen dat beleid, dat erfgoedbeleid ook werkelijk dat erfgoed beschermt en ook als dat betekent dat er geen windturbines of transformatorstations gaan komen?

[0:58:42] Dank u wel, voorzitter.

[0:58:44] Dan heb ik nog een interruptie van mevrouw Beckerman.

[0:58:48] Ik heb me even afgewacht.

[0:58:51] Ik ga toch een positieve interruptie doen.

[0:58:56] Laat ik dan aansluiten bij het laatste.

[0:59:00] U zegt cultureel erfgoed, werelderfgoed, Unesco-werelderfgoed niet aantasten.

[0:59:07] Dat is hoopvol.

[0:59:08] Zeker niet door energieprojecten.

[0:59:10] Helaas natuurlijk.

[0:59:12] Het dreigt ook op de Waddenzee.

[0:59:19] Precies.

[0:59:21] Daar dreigt nog steeds gaswinning.

[0:59:24] Bij Warfem, direct vanuit Ternaard.

[0:59:29] Voorzitter, is het PVV ook consequent in haar keuzes?

[0:59:34] Wil ze ook die Waddenzee, die Unesco werelderfgoedstatus heeft, op diezelfde manier beschermen?

[0:59:40] Of is het alleen tegen die windmolens?

[0:59:43] Het is wat ons betreft tegen die groene klimaatgekte.

[0:59:51] Er komen veel moties in stemming de komende week over die gaswinning onder de Waddenzee vanaf Ternaard, maar ook bij Warfum.

[1:00:01] Ik had gehoopt op de steun van de PVV, maar dit is toch wel echt hypocrisie ten top.

[1:00:06] Dat je alleen maar tegen bent als het over windmolens gaat, maar niet als het om het beschermen gaat van de Waddenzee.

[1:00:16] Hoe kan je nou zo hypocriet zijn?

[1:00:20] Hoe kan dat?

[1:00:23] Ik vind dit prachtig gespeelde verontwaardiging, want dit gaat twee kanten op, zeg ik via de voorzitter.

[1:00:30] Op dit moment is het zo dat juist alle groene partijen in het UNESCO Werelderfgoedgebied bij die Hollandse Waterlinie, jawel, dat door proberen te drammen.

[1:00:38] Dat is vooral in de provincie Utrecht, onder andere GroenLinks, gedeputeerde van ESSE.

[1:00:43] Vanuit de gemeente Amsterdam zijn dat ook de groene partijen die dat graag willen.

[1:00:49] Ja, sorry, maar daar kan het dan opeens wel.

[1:00:52] Daar mogen dan wel die windturbines komen, want dat is goed voor die klimaat, die energietransitie.

[1:00:59] Nee, maar dan kom ik nu op de wadden.

[1:01:04] Maar daar wordt het tegengehouden, juist omdat alle groene partijen zeggen van hoho, dit is een werelderfgoedgebied.

[1:01:09] Ja, dat gaat twee kanten op natuurlijk.

[1:01:11] Dus wij zien daar ook een dubbele maatstaf en wij zijn het daar ook niet mee eens.

[1:01:16] Maar ja, als jullie zeggen als groene partij, vierde voorzitter, als groene partijen, ik heb het niet specifiek over mevrouw Beckerman, voorzitter, laat ik daar duidelijk in zijn, want ik zie de verontwaardiging op mevrouw Beckermans gezicht heel duidelijk.

[1:01:32] Dan

[1:01:35] Sorry, ik ben even mijn traan kwijt.

[1:01:39] Laat ik hem even herpakken, voorzitter.

[1:01:44] Het Unesco werelderfgoed beschermen is een groot goed.

[1:01:47] Dat zien wij ook, laat ik dat vooropstellen.

[1:01:51] Maar die gaswinning is natuurlijk in Groningen al gestopt.

[1:01:55] Daar heeft mijn collega op KGG al heel veel over gezegd, dus ik ga dat hier niet herhalen.

[1:02:00] Nee, maar dat bedoel ik dus ook.

[1:02:01] Dit is niet die commissie, dus daar ga ik hem geen woorden in de mond leggen.

[1:02:06] Mijn collega heeft er al genoeg gezegd.

[1:02:08] Over de wadden heeft hij ook al genoeg gezegd.

[1:02:10] Ja, kijk, ik zit hier natuurlijk voor de portefeuille cultuur.

[1:02:13] Ik zou graag zien dat alles beschermd raakt, maar helaas is dat ook niet altijd aan de orde.

[1:02:19] Maar wij zien wel die dubbele maatstaf, dat op bepaalde plekken door linkse of groene partijen, als daar

[1:02:26] juist windturbines geplaatst kunnen worden, omdat die energietransitie... Als die energietransitie juist helpt, maar dan op de wadden zeggen van ja, daar mag je niet boren, want dan is het UNESCO-ergvoed, dat werkt natuurlijk ook niet.

[1:02:46] Dus ja, heel eerlijk, voorzitter, het is een spagaat.

[1:02:50] Laten we daar gewoon eerlijk over zijn.

[1:02:51] Het is een spagaat.

[1:02:52] Daarmee zijn we ook aan het einde gekomen van uw betoog.

[1:02:56] Dan gaan we naar de volgende toch, mevrouw Van der Velde?

[1:02:58] U was ook klaar, volgens mij, ja.

[1:03:00] De heer Stoffer namens de SGP-fractie.

[1:03:04] Dank, voorzitter.

[1:03:06] Ik zou vanochtend graag de minister van Cultuur op het schild heffen vanwege een bijzonder wapenfeit.

[1:03:12] Dit voorjaar belette hij de uitvoer van een meer dan duizend jaar oude ring uit Friesland.

[1:03:17] Op die ring staat Christus als het lam gods, omringd door de vier evangelisten.

[1:03:22] En die kleine ring biedt een bijzonder doorkijkje op onze nationale geschiedenis.

[1:03:26] Mijn vraag is hoe is het proces van de ring eigenlijk afgelopen?

[1:03:30] En is het Rijk de koper geworden?

[1:03:32] En waar kunnen burgers in de ban van deze ring komen?

[1:03:34] Ik hoor het graag.

[1:03:36] Voorzitter, de SGP vindt het bijzonder dat de minister te midden van de bezuinigingen ruimte heeft gevonden om te investeren in monumenten.

[1:03:43] Dat was ook duidelijk de inzet van de SGP bij de begroting voor 2025.

[1:03:48] En gegeven de schaarste aan middelen, vind ik de aanpassingen ten behoeve van grotere monumenten ook positief.

[1:03:53] De SGP heeft vragen over de relatie tussen rijk en provincies.

[1:03:57] Het is belangrijk dat het rijk en provincie samen een duidelijk beeld hebben welke grotere monumenten in de komende jaren met voorrang aandacht verdienen.

[1:04:06] Hoe gebeurt dat planmatig en hoe wordt de nieuwe financiering daarop toegesneden?

[1:04:10] En hoe verhoudt zich bijvoorbeeld de afbakening van grote monumenten in de structurele subsidie tot die in de tijdelijke subsidie?

[1:04:17] En kan de minister ook snel duidelijkheid bieden welke monumenten extra hulp krijgen?

[1:04:22] De minister constateert terecht dat sommige monumenteneigenaren geen recht op subsidie hebben.

[1:04:27] Ik denk dan aan de zogenaamde niet-commerciële stadsherstelorganisaties.

[1:04:32] Maar ze doen even goed werk als andere eigenaren voor instandhouding, restauratie en herbestemming, maar krijgen minder of geen steun.

[1:04:38] En mijn vraag is of de minister zou willen verkennen of zij vanuit mijn optiek eerlijker behandeld kunnen worden.

[1:04:45] Dat komt onze monumenten namelijk ten goede.

[1:04:48] Voorzitter, de minister wil op beperkte schaal ook zeer jonge rijksmonumenten toelaten.

[1:04:52] Het gevolg is dat een eeuwenoud monument bijvoorbeeld extra concurrentie krijgt van een bouwwerk uit 1988.

[1:04:59] Nu staat op zich niets mis mee, maar het concurreert wel in dezelfde pot geld.

[1:05:04] Dus mijn vraag is of de minister kan bevestigen dat hij wel zeer restrictief met deze nieuwe jonge monumenten omgaat.

[1:05:12] Voorzitter, dan ga ik de heer Krul zeker niet teleurstellen, want ik ga het hebben over kerktorens.

[1:05:16] De procureur-generaal van de Hoge Raad vergleed kerktorens in het verleden met hete aardappels.

[1:05:22] Een recent onderzoek laat zien dat dit klopt.

[1:05:24] Bij het her- en weerschuiven tussen kerk en staat blijken ze op verschillende bordjes terecht te komen.

[1:05:29] Een derde bij de burgelijke gemeente, de helft bij kerkelijke gemeenten, dus bij kerken zelf, en dan is er nog een restcategorie.

[1:05:35] En het is mooi dat er meer zicht is op de torens en bijborende opgaven, maar praktische oplossingen die lees ik helaas nog niet.

[1:05:43] En mijn vraag is wat is bijvoorbeeld de status van de kerktoren in de tijdelijke rijkssubsidie voor grote monumenten?

[1:05:48] En kan de toren als kerk meedoen in een structureel hoger budget voor kerken?

[1:05:53] Voorzitter, het is ook goed dat de minister het programma Toekomst religieus erfgoed wil voortzetten.

[1:05:57] De aandacht wordt sterker gericht op eigenaren en de uitvoeringen.

[1:06:01] Tegelijk heeft een behoorlijk deel van de gemeente geen kerkenvisie.

[1:06:04] Mijn vraag is, blijft het voor gemeenten mogelijk om aan te sluiten bij het programma en is dan ook ondersteuning beschikbaar?

[1:06:09] En blijft de minister de gemeente de komende jaren wijzen op deze mogelijkheid?

[1:06:13] En voorzitter, dan zoals aangekondigd door mijn buurvrouw, het mobiel erfgoed.

[1:06:17] Want de minister geeft helaas aan dat hij geen middelen meer heeft voor het ondersteunen van mobiel erfgoed.

[1:06:22] En ik ben er liefhebber van, moet ik zeggen.

[1:06:24] Maar kan de minister wel toezeggen dat hij in overleg blijft met de branche en zijn collega, bijvoorbeeld als het gaat om inzet voor duurzame brandstoffen?

[1:06:33] Voorzitter, de SGP vraagt ook aandacht voor de positie van auteurs.

[1:06:36] Iets heel anders, maar bij het uitlenen van fysieke boeken is per uitlening voor auteurs een leenrechtvergoeding geregeld, maar bij luisterboeken van streamingsdiensten geldt dat niet.

[1:06:45] En dat werkt nadelig voor auteurs en is inhoudelijk eigenlijk moeilijk uit te leggen.

[1:06:49] Mijn vraag is, wil de minister onderzoeken of een gelijkwaardige vergoeding voor luisterboeken mogelijk is?

[1:06:54] En tot slot, voorzitter.

[1:06:56] Als D66 en de SGP en volgens mij zelfs ook de PVV het samen eens zijn, dan moet er wel iets gebeuren.

[1:07:02] Dus dat onderwijsmuseum in Dordrecht, dat wil ik ook graag onder de aandacht brengen.

[1:07:06] En het pleidooi van mevrouw Rodekerk, dat ondersteun ik voor honderd procent.

[1:07:10] We horen graag hoe we dat onderwijsmuseum in de lucht houden.

[1:07:17] Dank u wel.

[1:07:20] Dank, voorzitter.

[1:07:22] Bij de BBB vinden we dat cultuur bereikbaar moet zijn voor iedereen in Nederland.

[1:07:26] Het zal geen verrassing zijn.

[1:07:28] Niet alleen in de grote steden, maar ook in Emmen, Almere, Middelburg en andere regio's.

[1:07:32] Cultuur hoort in elke provincie thuis.

[1:07:35] En toch zien we al jaren dat provincies als Flevoland, Drenthe en Zeeland structureel achtergesteld worden.

[1:07:40] Instellingen zoals Suburbia in Almere, Theaterproductiehuis Zeeland en Peergroup in Noord-Nederland leveren bewezen kwaliteit op.

[1:07:47] Maar vallen vaak buiten of vallen buiten het landelijke cultuurbestelde bis.

[1:07:51] Ze krijgen nauwelijks rijksteun en worden systematisch overgeslagen.

[1:07:55] En dat terwijl ze van grote waarde zijn.

[1:07:57] Ze maken voorstellingen, begeleiden jong talent en zorgen voor cultuur op plekken waar anders weinig aanbod is.

[1:08:04] Maar kijk je naar de cijfers, dan zie je dat in Zeeland nog geen vijf euro per inwoner ontvangt aan cultuurgeld.

[1:08:10] In Noord-Holland is dat ruim 86 euro.

[1:08:13] Dat verschil is niet meer uit te leggen.

[1:08:15] Daarmee heeft BWB de afgelopen periode ook meerdere moties ingediend.

[1:08:19] In de motie van Van Zanten riepen we op tot een eerlijke verdeling van cultuurgelden over het hele land.

[1:08:24] En in de motie van de Velden en Van Zanten vroegen we er ook om het aantrekkelijker te maken voor cultuurinstellingen die buiten de rondstad zijn gevestigd.

[1:08:32] En samen met de NEC hebben we de motie van Hersberger en Van Zanten ingediend waarin we vragen om in elke provincie minstens één theater

[1:08:39] gezelschap of productiehuis mogelijk te maken.

[1:08:42] En we vroegen met een andere motie om te onderzoeken waarom de spreiding van cultuurfastidies nog steeds achterblijft.

[1:08:48] Veel van die moties zijn aangenomen.

[1:08:50] En dat is terecht.

[1:08:52] Maar daarna moet er ook iets gebeuren.

[1:08:54] We begrijpen dat de uitvoering tijd kost.

[1:08:57] Maar het is inmiddels al maanden geleden dat deze moties zijn aangenomen.

[1:09:00] En hoewel we waarderen dat het ministerie zegt er mee bezig te zijn, is het voor veel instellingen in de regio nog steeds niet zichtbaar wat er nu concreet gebeurt.

[1:09:08] Er is geen duidelijk tijdspad, geen overzicht van maatregelen.

[1:09:12] En op sommige punten, zoals de motie over een productieijs in elke provincie, blijft het stil.

[1:09:17] Voor instellingen die nu al op omvallen staan, is dat gewoon niet goed genoeg.

[1:09:22] Ze hebben niet de luxe om te wachten tot er iets op papier staat.

[1:09:25] Ze hebben nu duidelijkheid nodig.

[1:09:26] En daarom onze vraag ook aan de minister.

[1:09:29] Wat is er inmiddels gedaan met de aangenomen moties?

[1:09:31] En welke acties zijn er in gang gezet?

[1:09:34] En wanneer wordt duidelijk hoe bijvoorbeeld het Fonds Podiumkunsten hiermee omgaat?

[1:09:38] En hoe wordt ook de regio hierbij betrokken?

[1:09:42] Voorzitter, dit hoeft niet meteen... Nee, check.

[1:09:46] Wat we vragen is een eerlijke verdeling van wat er al is.

[1:09:48] Geef het Fonds de opdracht om bij subsidies ook te kijken naar waar een instelling gevestigd is en wat die lokaal ook voor betekenis heeft.

[1:09:55] Hef de uitsluiting van bepaalde provincies op en laat per provincie een gesprek plaatsvinden met het ministerie, het Fonds en de lokale overheden.

[1:10:03] Zodat het ook helder wordt wat er per regio nodig is.

[1:10:06] Als we pas in 2029 iets aanpassen bij het nieuwe bestel, dan zijn we voor heel veel instellingen te laat.

[1:10:12] Dit is het moment om te zorgen dat cultuur niet alleen behouden blijft in de grote steden, maar in heel Nederland.

[1:10:18] Elke regio telt en het is tijd dat we dat niet alleen zeggen, maar ook gaan waarmaken.

[1:10:27] Ja, op zich ben ik heel erg blij als BBB zegt je moet zaken spreiden over het hele land.

[1:10:33] Ik heb wel eens andere discussies met BBB gehad dat ze daar genuanceerd over dachten.

[1:10:38] Dus dat is winst.

[1:10:40] Maar ik was net wat kritisch richting de PVV.

[1:10:43] Dus dan ook dezelfde vraag richting BBB.

[1:10:46] Als u zegt sluit bepaalde instellingen, herverdeel geld.

[1:10:51] terwijl u overigens net als de VVD, zeg ik meteen richting de vrienden van de SP bij, niet nu pleit voor extra geld in de cultuursector, dan betekent dus dat er ook zaken concreet af moeten, gesloten moeten worden.

[1:11:05] Nou, PVV komt straks met een lijst wat er allemaal gesloten kan worden.

[1:11:09] Waar denkt de BBB aan?

[1:11:11] Wat kan er gesloten worden in de Randstad, in uw voorbeeld, ten faveur van de drie voorbeelden die u zelf noemde in uw bijdrage?

[1:11:19] Wat wij vragen is niet per se het schrappen, maar we zeggen eigenlijk meer van een soort van herwaardering, ook als het gaat om wat er in de regio leeft.

[1:11:30] We zien gewoon dat in bepaalde regio's een aantal instellingen echt oververtegenwoordigd zijn in de subsidiestromen, terwijl er op andere plekken in de regio er praktisch geen geld naartoe gaat om daar ook die hele cultuureducatie goed neer te zetten.

[1:11:43] Het is vanuit ons verleden scheef gegroeid, dat je echt die scheefe groei hebt ook in het land.

[1:11:48] En dat we ook daarin eigenlijk vragen van laten we zorgen dat we dat weer ergens in balans kunnen brengen.

[1:11:56] Gaat u verder met uw... Oh, sorry, de heer Stoffer.

[1:11:59] Ik had u over het hoofd gezien.

[1:11:59] De heer Stoffer, een interruptie.

[1:12:01] Ja, voorzitter, dank je.

[1:12:03] De heer Van den Burg heeft niet meer interrupties, dus ik dacht, laat ik er dan maar even op doorgaan.

[1:12:06] Ik heb er volgens mij nog drie.

[1:12:08] Maar volgens mij bij een terecht punt, en ik hoor het BBB er toch iets bij wegbewegen, terwijl ik op zich de inhoud die BBB aangeeft best deelde, beter verdelen over het land.

[1:12:16] Maar het kan toch niet zo zijn als je de pot gelijk houdt en zegt, we willen het anders verdelen, dat dan ook een aantal instellingen

[1:12:26] nu gesubsidieerden, moeten sluiten of moeten minderen.

[1:12:31] Zou BBB daar wel iets meer over kunnen zeggen?

[1:12:32] Want het wat wegblijft of wacht tot de PVV-middellijst komt, ja, BBB zit wel aan de knoppen, is onderdeel nog belangrijker geworden dan ze al waren nu in het kabinet.

[1:12:41] En ik hoor de moties van NRC en BBB samen komen.

[1:12:44] Nou, ik heb van de week bij een

[1:12:45] Wordt de failleverdeling gezien, wat er dan gebeurt, dan krijgen BBB en NRC gelijk.

[1:12:50] Of het er daar allemaal beter van wordt, dat is vraag nummer twee.

[1:12:53] Maar ik zou het wel graag zien van, wat gaat er dan nu heel concreet gebeuren?

[1:12:58] Wat gaat stoppen en wat gaat wat door?

[1:13:00] Want dat Flevoland en Zeeland en Drenthe beter bedeeld moeten worden, dat ben ik helemaal mee eens.

[1:13:04] Maar dan is wel de vraag, wat gaat er in Amsterdam bijvoorbeeld stoppen?

[1:13:09] Wat ik ook hierin heb aangegeven is dat we juist zien dat als we niks doen en we laten het zoals het is dat er juist op heel veel plekken in de regio dingen gaan stoppen.

[1:13:17] Dus daarin merken we ook van we willen daarin ook juist die verdeling hebben.

[1:13:21] En als het gaat om een lijst wat er gesloten moet worden, daar ga ik niet over.

[1:13:26] Dat is ook iets wat ik niet ga aandragen waarvan ik zeg van dat is wat er zou moeten gebeuren.

[1:13:30] Ik denk dat vooral als het gaat om het verdelen van de subsidies dat wij enorm pleiten om ervoor te zorgen

[1:13:35] dat die regio's weer de aandacht krijgen die ze verdienen.

[1:13:37] Ook als het gaat om bijvoorbeeld de rijksbijdrage voor cultuur.

[1:13:40] Dat er niet zo'n gigantische scheefgroei zit.

[1:13:43] En dat ook bewijs van iemand die woont in Emmen bewijzen van dezelfde toegang kan krijgen en verhedigd naar inwoners dan iemand in Amsterdam.

[1:13:53] Voorzitter, helemaal mee eens wat de heer Oosterbrink zegt.

[1:13:58] Maar zijn we dan ook met elkaar eens dat het wel betekent dat in een aantal andere instellingen, met name in de Randstad schat ik in, want daar zitten de grote bedragen, dat daar wel geminderd gaat worden, CQ, gesloten gaat worden.

[1:14:08] Daar komt wel pijn terecht.

[1:14:09] Dat constateren we met elkaar wel helder.

[1:14:11] Dat gaat nu dadelijk wel gebeuren, toch?

[1:14:14] Nou wat ik vooral zeg daarin is dat als het gaat om een herverdeling en een soort van herwaardering dat we daarin zeggen van oké weet je het moet wat meer verdeeld worden over het land.

[1:14:24] Dus als het gaat om wat gaat er wel en niet gesloten worden, als we niks doen gaat er wat gesloten worden in de regio, als we zeggen van we moeten het ergens anders vandaan halen dan zullen er ongetwijfeld andere keuzes gemaakt moeten worden als het gaat om de cultuurstromen in de landzaat.

[1:14:38] Dan had ik nog een interruptie van de heer Krul en daarna van mevrouw Roodekerk.

[1:14:43] U bent een grote lijn eens met wat het BBB u schetst, maar ik zou hem toch iets in overweging willen geven bij het uitwerken van zijn plannen en dat is een oproep.

[1:14:52] Kijk niet te nauw naar het begrip regio.

[1:14:55] inwoners van de kop van Noord-Holland, de grootste bollenstreek van Nederland zou ik willen zeggen, die nu te horen krijgen dat Noord-Holland 86 euro per persoon is.

[1:15:07] Wees voorzichtig met het plakken van stempeltjes op provincies, want ook provincies zijn niet heterogeen.

[1:15:15] Ik hoor wat hij zegt.

[1:15:16] Het CDA is het ook eens met het feit dat het eerder verdeeld moet worden over het land.

[1:15:21] Maar sta je niet blindzek op het stempeltje provincie, maar kijk echt wat er per regio nodig is.

[1:15:26] En dan zou het zomaar kunnen zijn dat de Randstad een provincie-overstijgende regio is.

[1:15:32] Maar inderdaad, zoals de heer Stoffer zegt, dat daar het zwaartepunt wel degelijk ligt.

[1:15:37] Dus dat zou ik hem nog willen meegeven bij het uitwerken van zijn plannen.

[1:15:39] Het is geen vraag, maar meer een oproep.

[1:15:42] Oké.

[1:15:42] Nou, de heer Oosterbrink.

[1:15:44] Dank en eens.

[1:15:46] We hebben het over de regio.

[1:15:48] We moeten ook lokaal kijken wat daarin betekenisvol is.

[1:15:51] En dat we dat meenemen.

[1:15:54] Mevrouw Rodekerk, tot slot.

[1:15:58] Ik ben het helemaal eens dat iedereen in het land toegang moet hebben op cultuur.

[1:16:02] Daarom doe ik ook dat voorstel voor die wettelijke borging.

[1:16:04] Het moet niet afhankelijk zijn van je postcode.

[1:16:06] Ik hoop dat ik daar ook de steun van de heer Oostermink vind.

[1:16:11] Maar ook wel een kanttekening bij dat plaatje, wat toch ook wel vertekenend is.

[1:16:17] Om een voorbeeld te geven, oorkater is gevestigd in de Randstad en moet zich zorgen maken om de financiering.

[1:16:22] Maar speelt nu een prachtige voorstelling in Nijbeets, in mijn beste Fries.

[1:16:26] Er zijn heel veel instellingen die met elkaar in een plek zitten waar ze ook veel kunnen maken, maar ook door het hele land spelen.

[1:16:35] We moeten ook niet vergeten dat er ontzettend veel theaters zijn en podia die heel veel commerciële voorstellingen overal in het land krijgen.

[1:16:42] Dus laten we niet onze ogen ook daarvoor sluiten.

[1:16:45] Ook dat is echt van heel groot belang voor de cultuur overal in de regio en overal in het land.

[1:16:51] Dank u wel.

[1:16:53] Volgens mij ook geen vraag, maar eens als het gaat om inderdaad alles wat er door het land trekt om daarin ook de cultuur te verspreiden, daar staan we alleen maar achter.

[1:17:03] Ik denk wat vooral ook het punt is dat we zeggen van qua rijksbijdrage dat we daar wat meer rekening moeten houden met de mensen buiten de handstad.

[1:17:09] Gaat u door meneer Oosterbrink.

[1:17:12] Ik was ook aan het einde gekomen van uw betoog.

[1:17:14] Oh oké, nou dat is hartstikke goed.

[1:17:16] Dan komen we bij de volgende spreker en dat is de heer Van den Burg namens de VVD.

[1:17:21] Ja, voorzitter, en aangezien ik sinds twee maanden de woordvoerder ben op dit dossier, kan ik mij niet meten met mijn collega's.

[1:17:29] En dan is mijn eerste optreden ook nog op het moment dat het kabinet, want daar heeft mevrouw Beckerman natuurlijk gelijk in demissionair is, al heeft dat ook meteen gevolgen voor de debatten.

[1:17:38] Zo zal het kabinet in ieder geval met beleidsarm beleid komen en is het ook al gezegd door de heer Koops, gaan we het volgende week nog hebben over wat wordt wel of niet controversieel.

[1:17:47] Maar laat ik er duidelijk over zijn.

[1:17:49] Ik had gehoopt dat wij vandaag al wat meer informatie hadden gehad vanuit het kabinet middels een brief waarvan ik begrepen heb dat die ook een paar weken geleden in de ministerraad is aangehouden en niet is gepresenteerd.

[1:18:00] Bijvoorbeeld als het gaat om de uitwerking van de motie van de Wal.

[1:18:03] Daar waar het ging over zes jaar.

[1:18:05] En dat is een punt waar ik duidelijk over kan zijn, voorzitter.

[1:18:07] Wat mij betreft kiezen we voor de lijn acht jaar en maken we dat ook zo snel mogelijk duidelijk als parlement in samenspraak met het kabinet.

[1:18:18] En ik zie niet wat wij volgende week controversieel zouden moeten verklaren.

[1:18:22] Tegelijkertijd ook maar even om te voorkomen dat mijn collega's onnodige interrupties aan mij besteden als het gaat om geld.

[1:18:32] Het is u een zwaar lot wat u dan treft als u mij niet meer kunt interrumperen.

[1:18:35] Maar is het ook wel zo dat u van mij ook niet kunt verwachten dat ik nu zal zeggen van op deze plekken moet het daar geld bij uit deze pot.

[1:18:44] Het is wel iets wat we moeten gaan bespreken bij de begrotingsbesprekingen na de zomer, omdat een aantal zaken niet kunnen blijven liggen.

[1:18:50] Maar in ieder geval als het gaat om die zes en acht jaar.

[1:18:54] dan ben ik daar redelijk helder over.

[1:18:56] Dat moet naar acht en kan dan ook zo snel mogelijk ingaan.

[1:18:59] En ik hoop ook dat de minister in de brief na de zomer, die wat mij betreft eerder in september moet komen dan in oktober, stil zal staan bij een aantal zaken.

[1:19:09] Bijvoorbeeld, zoals net genoemd door de collega van BBB, als het gaat om de verankering in de regio en met name de drie provincies die in het bisten nu buiten vallen.

[1:19:17] Hoe kijkt de minister daarnaar?

[1:19:21] Er is ook veel

[1:19:22] vraag vanuit de verschillende disciplines als het gaat om verankering in een wetgeving.

[1:19:28] Ik zeg maar eventjes à la die bibliotheekwetgeving, los van het feit dat de bibliotheekwetgeving hier nog terugkomt in een apart gesprek.

[1:19:38] Maar in ieder geval, daar is wel veel vraag naar.

[1:19:40] Dus ik verwacht ook van de minister daar in ieder geval duidelijkheid over in zijn brief, opdat wij niet twee jaar verliezen.

[1:19:49] Want dat dreigt natuurlijk nu te gebeuren, nu demissionair verkiezingen.

[1:19:53] En 2029 lijkt nog ver weg, maar is dat volgens mij helemaal niet, voorzitter.

[1:19:59] Er zijn een aantal zaken al door mijn collega's aan de orde gesteld.

[1:20:03] West Fries Museum, Prinshof.

[1:20:05] Nogmaals, ik zie het probleem als het gaat om het geld dat de minister ook niet heeft.

[1:20:10] Tegelijkertijd zeker ook bij een zaak als

[1:20:13] Het Prinsenhof gaat natuurlijk om relatief kleine bedragen voor iets wat drukkelijk valt onder erfgoed.

[1:20:19] Ik definieer erfgoed ook breder dan alleen kijkend naar de strikte opvatting.

[1:20:25] Daar vallen dus ook een hele hoop zaken onder die gewoon onder de museale functie vallen.

[1:20:30] Maak aandacht voor vragen bij de minister.

[1:20:33] is alles wat te maken heeft met de holocaust.

[1:20:36] Niet alleen, dat heeft me ook mijn voorganger van de wal gedaan, niet alleen in relatie tot het onderwijs, maar ook in relatie tot bijvoorbeeld inburgering.

[1:20:44] En nu weet ik op dit moment niet eens meer welke staatssecretaris of minister daarover gaat.

[1:20:48] Volgens mij weet de minister dat op dit moment nog niet.

[1:20:51] Ik zie allemaal berichten binnenkomen over herverdeling, maar ik spreek in ieder geval deze minister aan, als zij er daar wel voor ook verantwoordelijk.

[1:20:59] Een specifieke vraag, vooruitlopend op de wetgeving met betrekking tot de bibliotheken, gaat om de georenmerkte gelden.

[1:21:06] Hoe kijkt de minister daarnaar?

[1:21:08] We zien daarover discussie ook met gemeentes en VNG als het gaat om hoe georenmerkte gelden zijn.

[1:21:13] Kunnen die ook anders worden ingezet?

[1:21:15] Daar zou ik graag reflectie op willen hebben van de minister.

[1:21:19] En het zal u niet verbazen, aangezien Christiane van der Wal daar ook een punt van heeft gemaakt in haar laatste bijdrage richting de minister, de oorlogsmusea.

[1:21:28] Als je kijkt naar de belangrijkste acht oorlogsmusea, die krijgen nu waarschijnlijk in juli wel incidenteel geld op basis van de subsidieregeling die dan naar buiten komt.

[1:21:37] Maar hoe kijkt u daar op structurele manier naar?

[1:21:40] En ook dat koppel ik even voor de helderheid aan nadrukkelijk ook erfgoed.

[1:21:45] Niet alleen letterlijk om wat erin staat, maar ook om het verhaal wat daar verteld wordt.

[1:21:51] Dus ook daarover vragen aan de minister.

[1:21:54] En tot slot.

[1:21:56] als het gaat om de ontsluiting van kunst en cultuur wat nu in depots zit.

[1:22:02] En ik besef mij donders goed dat op het moment dat je kunst en cultuur in depots wilt ontsluiten, dat het niet gratis is.

[1:22:11] Ook dat is iets wat wat wat over het algemeen geld kost.

[1:22:15] Toch vraag ik daar wel ook bij de minister niet alleen aandacht voor, maar ook hoe hij daar naar kijkt.

[1:22:21] En voor de rest, voorzitter, zijn er heel veel vragen gesteld door mijn collega's waarvan ik de beantwoording afwacht.

[1:22:26] zodat ik daar in tweede termijn op terug kan komen.

[1:22:29] En dan geef ik mijn goede vriend en collega de heer Stoffer, die me net hield de gelegenheid om mij wel te interrumperen.

[1:22:35] Hij heeft er nog twee.

[1:22:36] Ik zal die gelegenheid zeker geven, omdat de heer Stoffer nog één interruptie heeft.

[1:22:41] En daarom mag u interrumperen.

[1:22:43] Ja, die had ik speciaal voor de heer Van den Burg bewaard.

[1:22:45] Ik kwam hem vanochtend al tegen, vrolijk in Den Haag, dus ik dacht, die ga ik vandaag nog een vraag stellen.

[1:22:51] Maar ik zal hem eerst iets meegeven.

[1:22:52] Ik dacht, hij weet altijd alles, maar er is een nieuwsbericht gekomen van de minister-president dat de staatssecretaris Participatie en Integratie de inburgering voor zijn rekening neemt.

[1:23:03] Weet hij dat ook weer?

[1:23:05] Mijn vraag is een andere.

[1:23:06] Ja, dat wist u nog niet, begreep ik net, toch?

[1:23:09] Maar mijn vraag is een volgende.

[1:23:12] De VVD was, is, hoop ik nog steeds, altijd wel de partij van rijden, rijden, rijden.

[1:23:17] Dat was altijd een oud-collega van de heer Van der Burg.

[1:23:21] Het mobiel erfgoed, voorzitter.

[1:23:25] Gaat dat de heer Van der Burg ook aan het hart, of op z'n minst de VVD?

[1:23:31] Het antwoord daarop is ja, voorzitter.

[1:23:33] Dat gaat ons aan het hart.

[1:23:37] Voordat de voorzitter zich omtuurde tot het Kamerlid dat het woord voert voor GroenLinks-PvdA over cultuur, had ik nog een allerlaatste interruptie, mijn laatste, aan de heer Van den Burgh.

[1:23:50] En daarna zal ik gewoon mijn betoog voortdragen.

[1:23:52] Dan draag ik het voorzitterschap over aan mevrouw Rodekerk.

[1:23:54] Even terug naar het begin van uw betoog, meneer Van den Burgh.

[1:23:58] U had het over...

[1:24:00] de breed aangenomen motie van vier naar zes en u zegt we staan nu voor acht.

[1:24:06] Ik proefde daar destijds al breed draagvlak voor en ik proef ook, en dan ga ik ook in op mijn betoog voor die acht jaar, bijvoorbeeld gemeente en IPO.

[1:24:15] Is dat nou zo'n mooi punt waarvan de Kamer zegt wij zijn missionair, laten we hier gewoon wel al het werk dat al is gedaan door de minister, door alle

[1:24:24] Organisaties die er ook brief over hebben geschreven voor dit debat, om hen daarin te steunen de komende tijd.

[1:24:29] Waarom zouden we komend halfjaar verloren laten gaan als daar een Kameruitspraak bij moet?

[1:24:34] Dan zullen we die ook samen kunnen maken.

[1:24:37] Want dat is nou zo'n mooi punt van ik denk breed draagvlak.

[1:24:40] Laten we dat bestel wat steviger maken.

[1:24:42] Die onzekerheid van om de vier jaar.

[1:24:45] De hele subsidiecircus met verantwoording en stress.

[1:24:48] Er zit gewoon heel veel verspilling in.

[1:24:50] Ik ga die brief van de Raad van Continuut herhalen.

[1:24:52] Meneer Van den Burg, waar kunnen we op rekenen met deze kerstverse voortvoerder van de VVD-fractie?

[1:24:58] Mijn primaire reactie zou ja zijn, maar er is ook een secundaire reactie en die secundaire reactie is dat ik een voorstander ben om van vier naar acht jaar te gaan, maar er zitten ook haken aan.

[1:25:13] Bijvoorbeeld als het gaat om tussentijdse evaluatie om te voorkomen dat instellingen die voor acht jaar een zekerheid hebben toch onvoldoende presteren en we daar geen grip op kunnen krijgen.

[1:25:23] Maar ook als het gaat om

[1:25:24] Je zult maar net aan het begin van die acht jaar iets willen gaan doen en dan te horen krijgen dat je nog 7,5 jaar moet wachten.

[1:25:31] Hoe is de relatie met de cyclie van de gemeentes?

[1:25:36] Hoe kijk je aan tegen provinciale bijdrage?

[1:25:39] Allemaal zaken die je volgens mij moet bespreken.

[1:25:42] Dus het is altijd heel verleidelijk om middels moties aankomende dinsdag hier een besluit over te nemen.

[1:25:47] En dan is mijn primaire reactie ja, maar wat ik liever heb, is dat de minister tegen ons zegt ik kom in september met een reactie hierop.

[1:25:56] En als ik in september met de reactie opkomt, dan kunt u vervolgens, als ik niet doe wat de Kamer wil, met moties en amendementen komen.

[1:26:04] Maar geef mij nog even de gelegenheid om vanuit de deskundigheid alles op een rijtje te zetten.

[1:26:08] Dus het hangt in die zin ook af van wat de minister zo in

[1:26:11] zijn beantwoording gaat zeggen.

[1:26:15] Dan graag het woord aan de heer Mohannes voor zijn eigen bijdrage.

[1:26:20] Zeker voorzitter, dank u wel.

[1:26:22] Last but not least, maar ik zal me ook hier en daar aansluiten bij collega's, want er is al best het nodige gezegd over verschillende onderwerpen die hier geagendeerd zijn.

[1:26:32] En laat ik dan beginnen met wat ik hetzelfde het vierjaarlijkse subsidiecircus noem.

[1:26:38] We hebben als Kamer gevraagd om een wat robuuster voorstel voor de toekomst, waarin iedereen ook meerjarig kan functioneren en talentontwikkeling tot uiting komt.

[1:26:54] Want we hebben best wel wat uitgewisseld de afgelopen drie debatten.

[1:26:58] Maar het is best veel gegaan over die vreselijke onderdachte sloopkogel die ik de btw-verhoging op cultuur en media noem.

[1:27:05] Die is uiteindelijk niet gekomen.

[1:27:10] En daarom is het zo belangrijk om nu dat gewoon achter ons te hebben.

[1:27:14] Wat kunnen we de komende maanden wel doen om die stilstand, die ik toch wel heb ervaren op cultuur, er is veel gesproken, maar er is niet veel in beweging gekomen, vraag ik aan de minister, hoe we dat nu de komende tijd wel kunnen?

[1:27:28] Is er nu gewoon meer kans om in beweging te krijgen?

[1:27:30] En hoe kijkt de minister zelf aan nu hij nu de grootste partij die niks heeft met cultuur het kabinet heeft verlaten?

[1:27:41] Als we het nog even hebben over die cultuursubsidies... het is natuurlijk ook wel heel gek dat we een sector hebben... waarin wetgeving niet veel regelt, waarin de wettelijke baas niet op orde is... waarin die zorgplicht nauwelijks geldt.

[1:27:56] We hebben ze toch elke vier jaar voor totale onzekerheid onderwerpen.

[1:28:00] We vragen natuurlijk ook niet aan scholen of ze elke vier jaar wel of niet nuttig zijn.

[1:28:06] Of ze sluiten.

[1:28:07] Of scholen onder de zaaglijn vallen.

[1:28:09] De sector verdient gewoon iets meer zekerheid, iets meer continuïteit.

[1:28:16] En als ik dan zie hoeveel organisaties zich aansluiten om te zeggen, kom nou tot een robuuste voorstel, meer wettelijke verankering, meerjarige subsidies, dan moet je denken aan niet alleen Kunst290, Museumvereniging, IPO, VNG, maar ook heel veel andere organisaties van, geef ons nou wat meer zekerheid.

[1:28:31] dan kan de minister toch met breed draagvlak voelen dat er steun is.

[1:28:35] En dan zou september, ik kijk naar heren van den Burg, fantastisch zijn.

[1:28:38] Ik zou zeggen, pak die handschoen op.

[1:28:40] Het gaat mij niet om die extra motie, het gaat mij om of we het gevoel hebben dat we gaan zitten wachten tot er een nieuw kabinet zit, of datgene blijven doen waar breed draagvlak voor is.

[1:28:48] Ik kies voor dat laatste.

[1:28:49] Er is ook heel veel onzekerheid bij gemeenten, bij provincies.

[1:28:52] Wij hebben een korte rondgang gedaan, daar kan ik helaas niet veel over zeggen, maar dan zie je toch dat

[1:28:57] Het blijft in de toekomst onzeker.

[1:29:05] Wij blijven helaas met pijn in het hat tot wel 30% van de cultuursubsidies worden misschien omwegbezuinigd.

[1:29:13] We hebben de voorbeelden gehoord.

[1:29:15] Onderwijsmuseum, de muziekscholen, alle voorbeelden kennen we.

[1:29:20] De bibliotheek, daar is al het nogo over gevraagd.

[1:29:23] Dus wat dat betreft kan ik daar kort over zijn.

[1:29:25] Wij zouden heel graag die wet snel willen behandelen.

[1:29:27] En ik denk dat daar ook best breed draagvlak voor is.

[1:29:30] En dan kunnen we het ook hebben over de middelen.

[1:29:33] Hoe we die toch geoormerkt dan wel niet meer zekerstellen.

[1:29:37] De Kamer heeft al in meerdere moties gevraagd om die zorgplicht voor de bibliotheek.

[1:29:41] Dus kom op met die wet.

[1:29:42] Dat is nou precies eentje van wat ik denk.

[1:29:43] Laten we het regelen.

[1:29:44] En ook dank dat de BIP op school, naar aanleiding van onze motie uit 2022, wettelijk, in ieder geval structureel, wordt verankerd.

[1:29:51] We hadden gezegd duurzaam verankerd.

[1:29:53] Wat mij betreft is dat een mooie stap.

[1:29:55] Ja.

[1:29:56] Was u ook aan het eind van de bijdrage of dan nog niet?

[1:29:59] Nee.

[1:30:00] Oké.

[1:30:00] Ik zag een blaadje omschrijven.

[1:30:02] Dan alsnog een interruptie van de heer Koops.

[1:30:05] Om even enig misverstand te voorkomen, mevrouw de voorzitter.

[1:30:09] De wet op de bibliotheken, zeg maar, het behandelingstraject van die wet, dat gaat pas leiden tot invoering over een bijzonder lange periode.

[1:30:17] Gewoon omdat het door de Kamers heen moet.

[1:30:19] Dus wat ik even zeker wil stellen is hier dat een bescherming van bibliotheken daar niet afhankelijk van wordt gesteld.

[1:30:26] Of is dat nou juist wat meneer Mohandes wel wil?

[1:30:29] Ja, laat ik zeggen het maken van beleid tot het moment dat een nieuwe wet van kracht wordt.

[1:30:37] Mohandes?

[1:30:37] Dank voor die vraag.

[1:30:40] Kijk, het verzoek vanuit de Kamer om te komen tot een wettelijke verankering, dat is eigenlijk het politieke doel, ervoor zorgen dat gemeenten verplicht worden in de wet om minimaal één bibliotheekvoorziening te hebben.

[1:30:50] Dat even gewoon in menstaal.

[1:30:52] Daar kwam het idee van de wettelijke zorgplicht om de hoek kijken.

[1:30:54] De Kamer heeft dat in 2022 breed aangenomen en gezegd, die stap moeten we zetten.

[1:30:58] Natuurlijk heeft de wetgeving tijd nodig, maar in aanloop daarnaartoe zijn er ook middelen vrijgemaakt en wij zeggen nu eigenlijk,

[1:31:04] wetende dat die zorgplicht, gezien het breed draagvlak, want ik ben ook rapporteur van die wet, dus ik kijk er ook vanuit een andere hoek naar, dat daar breed draagvlak voor is, moeten we samen, als die wet kan worden behandeld voor de verkiezingen, misschien na de verkiezingen, in ieder geval laten we vaart houden zodat ook gemeenten weten dat dit iets is

[1:31:24] Wat een staand feit is.

[1:31:25] Ik krijg namelijk terug ook van gemeenten die zeggen, nou wij moeten misschien gaan bezuinigen op cultuur, maar die bibliotheek en die zorgpleeg hangt toch als een zwaard van Damocles.

[1:31:33] Die komt eraan, dus wij houden daar ook rekening mee.

[1:31:35] Dan zie je bijvoorbeeld dat de bieb vaak wordt gezien als een essentiële voorziening waar niet op bezuinigd mag worden.

[1:31:40] Dus wat ons blijft, maken we er vaart in.

[1:31:42] Stralen we uit dat die er gewoon komt.

[1:31:44] En volgens mij is daar breed draagvlak voor.

[1:31:46] En dat is mijn pleidooi om daar in te versnellen.

[1:31:50] En daarom is het ook goed dat de BIP op school, dat is een zijpaadje, structureel wordt gefinancierd.

[1:31:55] Ook iets wat een brede meerderheid heeft gevraagd.

[1:31:58] Dus ja, als het mij ligt gaat die wet gewoon in 2026 in.

[1:32:01] Maar goed, aan ons zal het niet liggen om dat heel snel te effectueren, zodat iedereen weet waar die aan toe is.

[1:32:10] Nog een interruptie van de herkoops?

[1:32:15] Wachtend op de bel heb ik geleerd van de voorzitter.

[1:32:20] Ja, maar mij gaat het gewoon om, je hebt een begrotingsbehandeling gewoon komend najaar, in september.

[1:32:24] En je hebt een situatie met een demissionair kabinet.

[1:32:27] Dus de grote vraag is zeg maar, ik begrijp wel het betoog dat er zoveel mogelijk haastachten moeten zitten achter het aannemen van die nieuwe wet.

[1:32:34] Maar mijn vraag was, de interruptie was er echt op gericht, hoe de heer Mohandas aankijkt tegen het beschikbaar houden van budgetten of creëren van budgetten dat die bibliotheek niet intussen tijd verdwijnt.

[1:32:46] Door in ieder geval herrie te maken als er dreigt een bibliotheek te sluiten terwijl er een politieke meerderheid is voor een zorgplicht.

[1:32:57] Het geld daarvoor is ook vrijgemaakt en het is aan ons, een missionaire kamer, wij zijn aan zet, u ook.

[1:33:04] En niet onbelangrijk, u heeft twintig zetels.

[1:33:07] Dus ik kom om eind om te zeggen dat gaan we dus niet doen.

[1:33:10] Dat stralen we ook iets uit.

[1:33:11] En als u op dit punt met mij, maar ik weet ook zeker dat ik voor mevrouw Rodekerk spreek en andere partijen, de heer Krul heeft in het verleden ook in ieder geval met mevrouw Werner onze motie mede ingediend, dan gaan we hier gewoon een vuist van maken.

[1:33:23] En dan is er de facto een Kamermeerderheid die een bepaald signaal afgeeft.

[1:33:27] Dus ik voel u interruptie als steun in de rug.

[1:33:31] We gaan dit gewoon fixen, meneer Koops.

[1:33:35] Dan ga ik er nu iets sneller doorheen met een paar punten.

[1:33:42] We hebben het destijds gehad over de witte vlekkenregeling.

[1:33:46] Ik ga dat niet helemaal uitleggen, maar hoe staat het er nou mee?

[1:33:49] Wordt dat structureel?

[1:33:50] Ook gelet op de instellingen die in onzekerheid verkeren in bijvoorbeeld de provincies als Zeeland en Drenthe.

[1:33:57] Dan de restauratieopgave, daar is al het nodige over gezegd.

[1:33:59] Incidentele middelen, daar heeft mevrouw Beckerman terecht naar gewezen.

[1:34:03] Ik weet nog steeds niet waar bijvoorbeeld een prinsenhof in Delft of een diergaardenblijdorp in Rotterdam aan toe is.

[1:34:10] Wat betekent dit nou?

[1:34:11] In welk tempo?

[1:34:12] In welke snelheid?

[1:34:13] Graag een toelichting.

[1:34:15] Tot slot, voorzitter.

[1:34:16] VRP, ofwel de eerlijke beloning van makers in de cultuursector en iedereen die daar actief en werkzaam is.

[1:34:23] We weten dat, als ik het even in mijn eigen woorden zeg, de werkgevers

[1:34:28] Die sectorale afspraken zijn vooral een richtlijn, maar geen hard iets.

[1:34:34] Is de minister bereid om dit weer aan de gang te krijgen?

[1:34:40] En is hij ook bereid om hiervoor prikkels in te zetten?

[1:34:43] Denk bijvoorbeeld aan subsidieafspraken.

[1:34:47] waar daar echt aan wordt voldaan om die bijvoorbeeld extra te belonen.

[1:34:51] De culturele sector verdient een stevige wettelijke basis, meer financiële zekerheid en ook een kabinet met meer visie en liefde voor een sector die niet alleen onze economie versterkt, maar ook vooral de samenleving bij elkaar houdt in een tijd van dat we toch vaak in onze eigen bubbels en achter onze schermpjes leven.

[1:35:07] Dank u wel.

[1:35:10] Dank.

[1:35:11] Dan zijn we aan het einde van het termijn van de Kamer.

[1:35:15] Wilt u het voorzitterschap terug om even aan te geven hoe lang wij nog aan het scorsen?

[1:35:20] Ja, en ik dank mevrouw Rodekerk om de keren dat ik ook graag mee wilde doen het voorzitterschap op zich te nemen.

[1:35:26] En wij zijn aan het einde gekomen van het eerste termijn van de Kamer inderdaad.

[1:35:29] En dan hebben we, ik dacht net drie kwartier, maar gelet op wat uitloop stel ik voor om kwart over twaalf.

[1:35:37] Kijken we even naar de minister.

[1:35:39] Ik schors de vergadering tot dan.

[1:35:47] Dank u wel.

[2:14:50] Ik heropen de vergadering.

[2:14:56] We zijn gekomen bij de eerste termijn van de zijde van het kabinet, voordat ik minister Bruins het woord ga geven om te zeggen dat we echt tot twee uur hebben.

[2:15:05] En dat heeft ook te maken met dat een ander handdoekje is gelegd door een andere commissie om twee uur voor deze zaal.

[2:15:11] Dus dat handdoekje, dat ziet u niet, maar dat zit hier ergens.

[2:15:16] Niet alle gekkigheid, maar dat betekent echt dat ik ga proberen om echt voor twee uur, in ieder geval twee minuten voor twee, klaar te zijn.

[2:15:23] Maximaal vier interrupties hier.

[2:15:26] En het liefst heb ik ook even dat we het per blokje doen.

[2:15:29] Kijk, ik wil nu echt iets zeggen, dan kan het altijd, maar het zou helpen als de minister ons zo meeneemt door de blokken en dat we gewoon per blok onze interrupties voorbereiden.

[2:15:41] En dan kan de voorzitter, die ook Kamerlid is voor GroenLinks BVNA, ook meedoen aan die blokjes.

[2:15:47] En dan kan dat op een overzichtelijke manier blijven.

[2:15:50] En dan vraag ik mevrouw Rodekerk en als ze niet komt mevrouw Beckerman om dat af en toe waar te nemen.

[2:15:56] Ik geef de minister het woord.

[2:15:59] Dank u wel, voorzitter.

[2:16:01] Voordat ik uw vragen beantwoord over cultuur... wil ik als minister van Onderwijs alle leerlingen sterkte wensen... de komende uren, tussen twaalf en vijf zo'n beetje... die gebeld worden of niet gebeld worden... vanwege de examenuitslagen op de middelbare school... behalve vmbo, basisberoeps- en kaderberoepsgericht... en de staatsexamens natuurlijk.

[2:16:29] Maar voor de rest, ja, alle middelbare scholen, heel veel schoolleerlingen, allemaal sterkte met wachten.

[2:16:36] Spannende dag.

[2:16:37] En ja, het is de jaarlijkse spannende dag.

[2:16:40] Je zou haast zeggen, maak er immaterieel cultureel erfgoed van.

[2:16:43] Maar daar ga ik niet over.

[2:16:45] Uw commissievoorzitters hebben mij gevraagd om geen inleiding te doen om wat tijd te besparen.

[2:16:56] Dat is heel erg jammer, juist bij de cultuursector.

[2:17:00] Want we weten allemaal hoe belangrijk en mooi deze sector is.

[2:17:05] Je kan er niet genoeg warme woorden over spreken.

[2:17:07] Maar laat ik voordat ik mijn blokjes noem dan toch een antwoord geven op een vraag van de heer Koops.

[2:17:14] En laat dat dan mijn niet bestaande inleiding zijn.

[2:17:17] Want de heer Koops zei toch zo jammer dat er maar vier keer cultuur wordt genoemd in het hoofdlijnakkoord en dan eigenlijk in de context van cultuurlandschap.

[2:17:25] Nou, ik zou zeggen in deze tijd, hoe minder je genoemd wordt, hoe meer er misschien wel gebeurt.

[2:17:29] Tellen u zegeningen.

[2:17:31] Als ik even terugkijk op de afgelopen elf maanden,

[2:17:34] zie ik toch dat mijn termijn begon met het mogen uitgeven van 2 miljard euro binnen de BIS, geen cent op bezuinigd, meer dan ooit voor de BIS 2025 tot 2028, met meer regionale spreiding dan ooit en meer vernieuwing en toegankelijkheid dan ooit.

[2:17:53] Dat was een mooie dag op Prinsjesdag dat ik die 2 miljard mocht bekendmaken.

[2:17:58] Maar ook in de afgelopen maanden praat ik als minister van erfgoed volop mee over de ruimtelijke ontwikkeling van Nederland.

[2:18:08] Ik ben bezig geweest met de restitutie van Joodse erfgoed, maar ook erfgoed naar Nigeria, naar Indonesië.

[2:18:14] De bibliotheken, de bibliotheekstelsel versterken, daar komt ook meer geld.

[2:18:19] Ik heb juist de brief over de grote monumenten mogen sturen en ik ben ontzettend blij dat, net als het vorige kabinet, ik ook incidenteel weer geld heb gevonden

[2:18:27] om toch iets voor grote monumenten te kunnen betekenen.

[2:18:30] En dat stoppen we niet alleen in subsidie, maar ook in het vergroten van een leningfaciliteit, zodat daar ook een meer structurele component aan zit en we ook voor de langere termijn meer kunnen betekenen voor grote monumenten.

[2:18:42] echt een zeer betekenisvolle stap die ik daar kan nemen.

[2:18:46] Er gaat meer geld naar religieus erfgoed, dankzij een amendement van de oppositie.

[2:18:52] Maritieme archeologie, ik kijk naar mevrouw Beckerman, 6,5 miljoen heb ik kunnen vinden om daar echt een betekenisvolle stap naar voren te kunnen zetten.

[2:19:00] En dan hebben we het niet alleen over wrakken in de Waddenzee, maar ook over verdronken dorpen of Romeinse bruggen die onder water liggen.

[2:19:10] talentontwikkeling klassieke muziek ik heb zes orkesten kunnen behouden die dreigde te verdwijnen dat was ook in in het najaar de duurzame verankering van de bibliotheek op school net aangekondigd structurele financiering haast verdubbeling van het subsidie 50 miljoen per jaar voor de bibliotheek op school

[2:19:27] En, zoals de heer Mohandes al zei, de btw-verhoging gaat niet door.

[2:19:32] Daar vind ik natuurlijk formeel helemaal niets van.

[2:19:37] Maar ik constateer wel het feit... De heer Stoffer noemde aldering, die voor Nederland behouden wordt.

[2:19:42] En daar zal ik zo meteen op terugkomen.

[2:19:47] Maar dan wil ik ook de helm genoemd hebben.

[2:19:50] De inleiding alsnog?

[2:19:51] Nee, de inleiding sla ik over, voorzitter.

[2:19:56] Maar laten we ook de helm noemen waar nog steeds een groot researchteam naar op zoek is.

[2:20:00] En nog steeds willen we die teruggeven aan het Roemeense volk, want dat is vreselijk belangrijk.

[2:20:04] Nou, voorzitter, ik stop hier.

[2:20:05] Dit was een kleine expose van de eerste elf maanden en we beginnen nu aan de tweede helft.

[2:20:10] Ik zie er buitengewoon uit om in demissionaire staat met uw Kamer nog iets meer aan het roer.

[2:20:18] de komende helft, de tweede helft, in te gaan.

[2:20:23] Dat gezegd hebbende, zonder inleiding, noem ik u mijn blokjes.

[2:20:27] En mijn blokjes zijn erfgoed, archeologie, musea, het cultuurbestel inclusief VRP, bibliotheek en boeken, ja, bibliotheek en boeken, boeken, ja,

[2:20:46] Ja.

[2:20:47] En het blokje Varia.

[2:20:52] Oké.

[2:20:52] Nog even voor de zekerheid.

[2:20:54] Ik herhaal.

[2:20:55] Erfgoed, 1.

[2:20:56] Archeologie, 2.

[2:20:58] Musea, 3.

[2:20:59] Cultuurbestel plus VP, 4.

[2:21:03] Bibliotheekbestel, 5.

[2:21:08] Bibliotheekbestel plus boeken, 5.

[2:21:10] En Varia, 6.

[2:21:12] Ik zou zeggen, laten we starten met erfgoed.

[2:21:15] Een minuut woord.

[2:21:21] Voorzitter, erfgoed.

[2:21:26] De heer Koops vraagt hoe er in de monumentenzorg rekening wordt gehouden met nieuw te bouwen woningen.

[2:21:31] En ik begrijp het dilemma.

[2:21:33] Een nieuw bouw van woningen.

[2:21:34] Woning tekort is een grote opgave in Nederland.

[2:21:37] En we hebben erfgoed.

[2:21:39] En ik ben in goed gesprek met minister Keizer van Vro.

[2:21:45] om dit goed gebalanceerd tegen elkaar aan te houden.

[2:21:49] Ik stimuleer erfgoed inclusief ontwikkelen.

[2:21:51] Wanneer je vroegtijdig rekening houdt met erfgoed, dan kan erfgoed juist de woningbouwopgaaf versterken.

[2:22:00] Het kan ervoor zorgen dat het soepeler gaat.

[2:22:03] En juist vanuit erfgoed helpen we om die verschillende transities soepel te realiseren.

[2:22:07] Dat geldt dus ook voor de woningbouwopgave, maar ook voor de energietransitie.

[2:22:10] Daarvoor heb ik onder meer het programma erfgoed en leefomgeving gestart.

[2:22:14] En daarmee zorg ik voor duidelijkheid en voorspelbaarheid in de bestaande regelgeving.

[2:22:20] En je kunt ook...

[2:22:22] ervoor zorgen dat bijvoorbeeld archeologische opgravingen ingepast worden in de wijk.

[2:22:28] Dat geeft een stuk geschiedenis van de grond waar je op woont.

[2:22:32] Geeft ook identiteit, sense of belonging, thuisgevoel.

[2:22:37] Ik stimuleer ook het gebruik van ontwikkelgerichte gebiedsbiografieën, ontwerpateliers.

[2:22:42] zodat ook die ontstaansgeschiedenis en de cultuurhistorische waarden een rol spelen bij nieuwe ontwikkeling.

[2:22:47] En zo denk ik dat juist erfgoed de woningbouwopgave kan versterken.

[2:22:52] En zo zijn we samen met een groot aantal ministers in het kabinet bezig met de ruimtelijke opgaven in ons land.

[2:23:01] Als het gaat om de financiering van monumenten, daar werd ik op gewezen dat het incidentele middelen zijn.

[2:23:12] Ik ben heel blij dat een deel van die middelen ook wordt

[2:23:19] gebruikt om een leningsfaciliteit te vergroten.

[2:23:22] En dat is revolving.

[2:23:24] En dat betekent dus dat je daar voor langere tijd gebruik van kunt maken.

[2:23:28] Ook vorige kabinetten kwamen eigenlijk niet verder dan een incidentele impuls voor grote monumenten.

[2:23:35] Mijn droom is dat we grote monumenten net zo goed behandelen als andere monumenten.

[2:23:41] Maar door juist een deel van het geld dat ik heb kunnen herverdelen te

[2:23:45] in leningsfaciliteiten zetten, denk ik dat we het toch een stukje stabieler en structureler hebben gemaakt dan dat in voorgaande kabinetten mogelijk was.

[2:23:55] Dus het is een betekenisvolle stap die ik doe.

[2:23:58] Voor grote restauraties komt er eenmalig 100 miljoen beschikbaar.

[2:24:02] Daarvan is dan 45 miljoen bestemd voor subsidie en 55 miljoen voor een leningsfaciliteit via het NRF.

[2:24:12] Ik wil de subsidieregeling voor grote restauraties zo inrichten dat er in de toekomst zonder al te veel moeite nieuwe middelen aan kunnen worden toegevoegd, dus ook komende kabinetten.

[2:24:23] Ik leg eigenlijk de bal op de stip.

[2:24:25] Nu één stap, maar de volgende stap kan door een volgend kabinet zomaar genomen worden.

[2:24:30] En als ik de warmte voor cultuur, monumenten en aardvoer in deze commissie proef, dan denk ik dat dat helemaal niet een gekke gedachte is.

[2:24:43] De heer Krul vroeg ook of we de procedures ook kunnen vereenvoudigen.

[2:24:52] Als invulling van de motie Werner heeft de RCE gekeken naar mogelijkheden om de zogenoemde klantreis, werd al genoemd voor subsidieaanvragers, om die te verbeteren.

[2:25:01] Dat is vooral gericht op het aanvraagproces en de communicatie hierover.

[2:25:05] De komende tijd wil ik doorwerken aan de verdere verbetering en vereenvoudiging van het financieringstelsel.

[2:25:10] Daar zullen ook vrijwilligers

[2:25:11] ook van profiteren, zeg ik tegen de heer Krul, maar ook tegen de heer Stoffer.

[2:25:17] Het belangrijkste rijkscultuurfonds voor vrijwilligers is het fonds voor cultuurparticipatie.

[2:25:22] En dat is, dat fonds is op dit moment bezig met een pilot rond participatief subsidiëren.

[2:25:28] En dat is specifiek gericht op vrijwilligersorganisaties.

[2:25:34] De heer Stoffer vroeg al over het beeld dat we nu hebben van grotere monumenten in de komende jaren, en welke dan ook aandacht verdienen.

[2:25:48] En of daar snel duidelijkheid kan komen voor grote monumenten.

[2:25:53] Ook heel duidelijk.

[2:25:54] Maar wat ik wil voorkomen is dat ik een minister word die gaat aanwijzen welke gebouwen wel en welke gebouwen niet worden gerestaureerd.

[2:26:01] Dus dat betekent dat ik een faire subsidieregeling wil inrichten waarbij ook experts betrokken zijn zodat er expert advies wordt gegeven en het niet een politieke keuze wordt van ik vind dit een mooi gebouw en dit niet.

[2:26:14] Dus ik ga die subsidieregeling uitwerken.

[2:26:17] Ik heb u de brief gestuurd met de financiële middelen die ik daarvoor heb gevonden.

[2:26:22] En de uitwerking van die subsidieregeling zal de komende maanden gebeuren.

[2:26:26] En dat doe ik natuurlijk in samenwerking met provincies, met de RCE en met het Nationaal Restauratiefonds.

[2:26:33] En daarbij vroeg de heer Stoffer over financiering van monumenten of de niet-commerciële stadsherstelorganisaties een eerlijkere positie kunnen krijgen.

[2:26:42] Want zij doen even goed werk als andere eigenaren.

[2:26:44] Nou, dat zou ik inderdaad niet durven betwisten.

[2:26:47] Er is nu een beperkte categorie monumenteneigenaren die geen aanspraak kan maken op instandhoudingssubsidie, terwijl andere eigenaren dat juist wel kunnen.

[2:26:56] En daar zit iets van een kloofje.

[2:27:00] En dat komt onder meer doordat de SIM en de woonhuisregeling net niet helemaal goed op elkaar aansluiten.

[2:27:05] En ik denk dat de heer Stoffer het daarover heeft.

[2:27:07] Dus ik wil dit oppakken en ik wil de komende tijd verder werken aan het vereenvoudigen, maar dan ook het harmoniseren van de regelingen om te kijken of we dat kloofje kunnen wegnemen en dat weefvoutje eruit kunnen halen.

[2:27:20] Dus daar ga ik mee aan de slag.

[2:27:23] De heer Stoffer die vroeg mij ook om zeer restrictief om te gaan met aanwijzing van zeer recente monumenten.

[2:27:30] Het is inderdaad best wel een diepe vraag.

[2:27:34] We krijgen steeds meer geschiedenis achter ons.

[2:27:36] Krijgen we dan niet ook steeds meer monumenten die we willen behouden?

[2:27:39] Hoeveel moeten dat er zijn en hoe gaan we dat als land bekostigen?

[2:27:44] Het aanwijzingsbeleid dat we hebben is op dit moment inderdaad restrictief.

[2:27:48] Het is inderdaad zo dat we aan de slag gaan met post 1965.

[2:27:52] kijken of daar gebouwen tussen zitten die het waard zijn als rijksmonumenten worden aangewezen.

[2:28:04] Maar het zal beperkte schaal zijn.

[2:28:07] De maatregelen die ik aankondig bieden ruimte, maar het blijft een restrictief beleid.

[2:28:13] Uitstel van verdere aanwijzingen kan natuurlijk wel leiden tot onherstelbaar verlies.

[2:28:18] Dus het behouden van monumenten is altijd een belangenafweging.

[2:28:23] Je kunt niet alles behouden, maar je wilt wel dat behouden wat uniek is, wat karakteristiek is.

[2:28:29] En natuurlijk alle formele eisen die daaraan voorafgaan bij het aanwijzen van rijksmonumenten en gemeentelijke monumenten.

[2:28:38] En ook in tijden van financiële druk

[2:28:40] blijft het beschermen van nationaal erfgoed en verantwoordelijkheid van de Rijksoverheid.

[2:28:45] En ik ben daar dan ook volop mee bezig.

[2:28:48] En de heer Stoffer vroeg specifiek ook over het programma religieus erfgoed.

[2:28:53] En ik kan hem geruststellen dat alle gemeenten kunnen meedoen met het programma toekomst religieus erfgoed.

[2:28:58] Ook die gemeenten die eerder geen subsidie hebben aangevraagd voor het ontwikkelen van een kerkenvisie.

[2:29:03] Dus het programma blijft gemeenten faciliteren bij het maken en uitvoeren van een kerkenvisie.

[2:29:08] We hebben daar de procescoaches die we daar inzetten.

[2:29:11] We hebben informatie, we hebben handrekeningen via het platform, via bijeenkomsten door het hele land.

[2:29:16] Dus daar gaan we mee door, is belangrijk.

[2:29:18] En er is in het verlengde programma, zoals eerder wel het geval was, geen budget via het gemeentefonds voor het opstellen van nieuwe kerkenvisies.

[2:29:25] Maar het programma religieus erfgoed gaat wel door en staat ook open voor gemeenten die tot nu toe nog niet aangehaakt waren.

[2:29:35] Een belangrijke vraag van de heer Stoffer was ook de status van kerktorens in de structurele regeling voor grote kerken en ook voor de subsidie grote monumenten die nu gaat komen.

[2:29:48] De vijf miljoen uit het amendement Bontebal, waar ook de heer Stoffer onder stond, zal worden

[2:29:54] toegevoegd aan de SIM-regeling en specifiek worden ingezet voor grote kerkgebouwen.

[2:29:59] En eigenaren van kerktorens die deel uitmaken van die grote kerkgebouwen, ja, die kunnen daar ook aanspraak op maken.

[2:30:07] Ik kan verder dus nog niet op de inhoud van die regeling ingaan, maar deze wil ik alvast toezeggen aan de heer Stoffer.

[2:30:15] En dan werk ik dit in samenspraak met de organisaties die ik noemde verder uit.

[2:30:20] Maar kerktorens horen daar volop bij.

[2:30:24] En de heer Krul noemde het West-Fries Museum en vertelde zijn jeugdherinneringen.

[2:30:32] Maar we hebben ook Blijdorp gehoord, een prinsenhof.

[2:30:34] En het is juist met deze restauratieopgaven in het Achterhoofd dat ik nu middelen heb vrijgemaakt.

[2:30:41] Dus ik ga ervoor zorgen dat die regeling nu ontworpen wordt.

[2:30:45] Maar dit type gebouwen, wanneer het rijksmonumenten zijn, die vallen precies onder de regeling, zowel subsidie als lening, die ik nu aan het ontwerpen ben.

[2:30:59] En daarbij inderdaad, wanneer ik dan hoor van de financiering is bijna rond, maar we hebben nog net even de overheid nodig.

[2:31:05] Ja, dan word ik daar alleen maar warm van, want ik hoop inderdaad dat die regeling een vliegwiel zal zijn dan natuurlijk eerst Westfries Museum of Prinsenhof zeggen van ja, we gaan natuurlijk op alle mogelijke manieren proberen om daar geld voor bij elkaar te krijgen.

[2:31:19] Maar dan zijn we er nog net niet en dan komen we bij de Rijksoverheid aan kloppen.

[2:31:24] Dat lijkt me de ideale weg om te bewandelen met deze regeling.

[2:31:30] Maar zoals gezegd, de precieze

[2:31:32] ontwerp van die regeling.

[2:31:34] Die zal ik op later moment met u delen.

[2:31:39] Er is ook, en die heb ik ook in dit blokje gestopt, gepraat over werelderfgoed en met name sprak mevrouw Van der Velden over artikel 7.3 en 7.4.

[2:31:51] Ik werk samen met de minister van Klimaat en Groene Groei aan de zorgvuldige ruimtelijke inpassing van nieuw aan te leggen voorzieningen in werelderfgoederen.

[2:32:06] Waar we mee bezig zijn is nu juist dat mogelijke negatieve effecten van nieuwe aan te leggen energievoorzieningen worden vermeden.

[2:32:14] Negatieve effecten op werelderfgoed.

[2:32:16] Dus ik denk dat ik daarmee doe wat mevrouw Van der Velde mij ook vraagt.

[2:32:22] De effecten van dergelijke voorzieningen die worden gemeten middels zogenaamde heritage impact assessments van de UNESCO.

[2:32:30] Een nette methodiek om daar dan ook met elkaar naar te kijken.

[2:32:36] Er is wel een mogelijkheid voor de provincies, zeg ik daarbij, om in hun omgevingsverordening een ontheffing toe te voegen.

[2:32:42] Maar alleen als hun beleid strenger is dan wat het Rijk van hen vraagt.

[2:32:45] Dus wel in die volgorde.

[2:32:47] En dat is hoe ik samen met de minister van KGG wil omgaan met die belangenafweging tussen energievoorziening en erfgoed, werelderfgoed.

[2:33:01] Sommigen van u hadden het ook nog over mobiel erfgoed.

[2:33:07] Dan denk ik aan mevrouw Beckerman en de heer Stoffer.

[2:33:11] Mevrouw Beckerman vraagt aandacht voor een goede verankering van mobiel erfgoed in de erfgoedwet.

[2:33:16] Ik heb een onderzoek laten uitvoeren door de universiteit Leiden... naar de mogelijkheden van bescherming.

[2:33:22] En de uitkomst daar is dat mobiel erfgoed op basis van de erfgoedwet... kunnen worden beschermd door ze aan te wijzen als beschermde cultuurgoederen.

[2:33:32] Dus op die manier kan mobiel erfgoed goed verankerd worden in de erfgoedwet.

[2:33:37] En verder wijs ik mevrouw Beckerman... maar vooral ook de bezitters van mobiel erfgoed graag nog...

[2:33:44] Het Mondriaanfonds is nog open, dus gebruik dat geld.

[2:33:55] De heer Stoffer vroeg of ik ook in overleg wil blijven met de branche.

[2:34:02] over de ontwikkeling van duurzame brandstoffen voor mobiel erfgoed.

[2:34:06] Dan heeft hij het specifiek over mobiel erfgoed met fossiele brandstofmotor daarin, vermoed ik zomaar.

[2:34:13] En ja, ik blijf daarin in overleg met de branche en ook met het ministerie van

[2:34:18] En in het concept klimaatplan 2025-2030 is ook aangegeven dat wordt ingezet op biobrandstoffen en synthetische brandstoffen.

[2:34:28] Synthetische brandstoffen zijn natuurlijk ook een prima manier om CO2 uit de lucht te halen.

[2:34:32] Al is opschaling van die techniek nog best wel een ingenieursopgave van je welste.

[2:34:37] Maar dat hoef ik de heer Stoffer als ingenieur niet te zeggen.

[2:34:42] En kan ik daarmee concluderen dat we aan het einde zijn gekomen van dit blok.

[2:34:47] Ik heb wat vingers genoteerd en wellicht volgen er nog.

[2:34:51] Ik begin bij heer Krul.

[2:34:53] We hebben maximaal dus vier interrupties.

[2:34:55] Dat zeg ik nog even voor de herhaling.

[2:34:57] Heer Krul.

[2:34:58] Dat is erg weinig, voorzitter.

[2:34:59] Ik heb er eigenlijk al twee.

[2:35:03] Kijk hoe ik die slim kan verpakken in één.

[2:35:07] Goed om de minister te horen over dat juist ook die monumenten, monumentaal erfgoed, die worstelen met het rondkrijgen van financiering, vaak juist dat kleine laatste beetje om noodzakelijk restauratiewerk te doen.

[2:35:22] Dat juist dat geld daarvoor bedoeld is.

[2:35:26] Het liefst zouden we dat natuurlijk structureel zien, maar goed, het zij zo.

[2:35:30] Kan de minister aangeven

[2:35:32] Als onderdeel daarvan is ook die 6,8 miljoen voor kerken.

[2:35:47] en die wordt toegevoegd aan de SIM-regeling, dan ben ik wel benieuwd hoe baken we die dan af?

[2:35:52] Want de SIM-regeling staat open voor alle beheerders van monumentaal erfgoed.

[2:35:56] Dus dan krijg ik de indruk, wordt het dan op de hoop gegooid?

[2:36:00] En kan het ook zomaar op zijn voordat de kerken aan de beurt zijn?

[2:36:08] Het wordt toegevoegd aan de SIM-regeling, dus de kerkgebouwen, de gebedshuizen lopen daarin mee, maar er staat wel een hekje omheen.

[2:36:20] En door dat hekje garanderen we dat in ieder geval die vijf miljoen, tenminste die vijf miljoen, wordt besteed aan gebedshuizen.

[2:36:28] De timing, dat ga ik niet redden voor de verkiezingen, vermoed ik.

[2:36:37] Voor uw verkiezingsreces wil ik een brief aan u sturen met de uitgangspunten van de regeling, zodat we daar ook met elkaar over kunnen praten.

[2:36:49] Het publiceren van de regeling en het volledig subsidieproof uitwerken daarvan, dat red ik niet voor de verkiezingen.

[2:36:58] Dus dat komt dan daarna.

[2:37:04] Oké, dan komen we bij de, ik had genoteerd, mevrouw van de Velden.

[2:37:13] Ja, dank u wel, voorzitter.

[2:37:15] Ik hoor de minister net iets zeggen over het feit dat provincies en gemeenten dan daar wel ontheffing aan kunnen verlenen, of tenminste gemeenten via de provincie, daar ontheffing aan kunnen verlenen om dit te doen, mits zij strenger zijn.

[2:37:32] Ik heb hier het programma Windenergie Amsterdam van 2030, waarin ze aangeven dat van de beperkte hoogte van de turbines is vermoedelijk geen aanvullend onderzoek nodig naar de impact op UNESCO-werelderfgoedstelling van Amsterdam.

[2:37:49] slash Nieuwe Hollandse Waterlinie.

[2:37:51] Maar als het gaat om turbines van 145 meter, dan zijn die wel degelijk zichtbaar.

[2:37:56] En dat is ook dus de aangezichtslijn waar ze dus nog zichtbaar zijn.

[2:38:01] Dus hoe kan een gemeente dan zeggen in hun eigen plannen van joh, je gaat dit niet zien en dat gaat waarschijnlijk het erg goed niet aantasten?

[2:38:08] Terwijl er in de HIA veel strenger gesproken wordt over wat wel voor die aantasting zorgt.

[2:38:14] Dus hoe gaat de minister ervoor zorgen

[2:38:16] dat dit soort plannen dan geen doorgang vinden als dat wel degelijk dat echt goed aantast.

[2:38:23] Ik denk dat we hier ook wel te maken hebben met de definitie van wat is aantasten.

[2:38:28] Want windmolens van 145 meter, die zie je ook 40 kilometer verderop nog.

[2:38:34] Dat betekent dat je in zekere zin in Utrecht geen windmolens kunt plaatsen als je erfgoed in Amsterdam hebt.

[2:38:47] Dus wat hier sprake is van aantasten, dat is inderdaad wel de grote vraag.

[2:38:51] Dat is ook een belangenafweging.

[2:38:52] Dat heeft ook te maken met de ruimtelijke inpassing waarop provincies rekening mee moeten houden en waar ik inderdaad niet per casus als minister een uitspraak over kan doen.

[2:39:05] Een vervolgvraag hierop kort.

[2:39:06] Ik ga ook nu een beetje letten op hoe lang de interrupties zijn.

[2:39:11] Dus als ik het goed begrijp, zegt de minister, ik ga niet kijken of dit wel of geen schade toebrengt aan die waterlinies.

[2:39:18] Nou zegt u het ook precies verkeerd om, overigens.

[2:39:21] Gemeente Amsterdam zet dit aan de grens van het geingebied, waardoor Utrecht de gevolgen ondervindt en niet Amsterdam zelf.

[2:39:29] Dus zij hebben wel de lusten en niet de lasten van die vreselijke windturbines.

[2:39:35] En dat NIMBY-beleid, ja, hoe is dat in vredesnaam mogelijk?

[2:39:41] Maar ik hoor het al, wij gaan van de minister geen toezegging krijgen op dit onderwerp.

[2:39:46] Toezegging of niet?

[2:39:48] Nou, voorzitter, ik ga toch mevrouw van der Velden een beetje helpen, want zodra er dan sprake is van aantasting, en daar kan de overheid op gewezen worden, dan komen wij dus als OCW in beeld met de Heritage Impact Assessments van UNESCO, met de methodiek van UNESCO.

[2:40:05] En dan gaan we dus kijken, is hier inderdaad sprake van aantasting?

[2:40:09] En afhankelijk van wat daaruit komt gaan we dan verder vervolgens in gesprek.

[2:40:14] Dus die route die ligt altijd open.

[2:40:16] Dat geldt voor alle situaties en dus ook voor deze specifiek waar mevrouw van der Velden over spreekt.

[2:40:25] Korte vraag.

[2:40:27] De minister gaf zojuist een positieve antwoord op mijn vraag.

[2:40:31] Dat monumenteigenaar die een bepaalde omvang van Portefeuille heeft, niet al te veel, maar wel een aantal voormalige woonhuizen, dat hij naar die regeling gaat, hij noemde het zelf, harmoniseren en het weefvouwtje eruit halen.

[2:40:43] Hij komt erop terug.

[2:40:44] Heel concreet mijn vraag, wanneer komt hij erop terug?

[2:40:54] Dat doe ik in ieder geval voordat de volgende regeling, de volgende ronde open gaat.

[2:40:58] Zorg ik dat ik daar die weeffout hersteld heb.

[2:41:03] En daar zal ik uw Kamer over informeren.

[2:41:05] En dat zal dan...

[2:41:08] Dan kom ik op terug of ik die weeffout kan herstellen en zo ja, hoe ik dat dan zou doen.

[2:41:17] Daar moet ik even heel voorzichtig in zijn, want we moeten hem eerst even bestuderen.

[2:41:21] Maar ik zal ervoor zorgen dat uw Kamer, voordat de volgende ronde er is, daarover geïnformeerd wordt.

[2:41:27] Dat is na het verkiezingsreces.

[2:41:30] Ik probeer hem even scherp te... Anders blijft het hangen.

[2:41:33] Voor het verkiezingsreces eind september of na de verkiezingen?

[2:41:35] Dit wordt na de verkiezingen.

[2:41:37] Heer Stoffer.

[2:41:38] Dat is prima voor u. Alleen nu hoor ik de minister net wel in antwoord op mijn vraag iets anders zeggen dan... Hij zei eerst, ik herstel de weeffout en nu kijken of het kan.

[2:41:48] Ik ga er nou uit dat het eerste antwoord toch wel geldend is, voorzitter.

[2:41:50] Minister.

[2:41:51] Nou, kijk, ik werd wat overvallen door de vraag van de heer Stoffer.

[2:41:54] Daarom wil ik naast... Ik met alle liefde zou ik hem herstellen, maar ik wil wel even eerst kijken wat de consequenties zijn als je hem zou herstellen.

[2:42:03] Bijvoorbeeld om te kijken, zou dat geld kosten?

[2:42:06] En of dat geld er dan is, dat ligt dan natuurlijk ook aan een volgend kabinet of aan uw Kamer.

[2:42:11] Nu dat u sowieso als medewetgever natuurlijk flink aan het roer staat.

[2:42:19] Dus ik zal daarna kijken wat er nodig is om die weeffouten herstellen.

[2:42:23] En als het mogelijk is binnen budget, dan doe ik dat.

[2:42:25] Als het niet mogelijk is binnen budget, dan laat ik u ook weten of het extra geld kost en hoeveel dan.

[2:42:30] Dank.

[2:42:30] We hebben het genoteerd.

[2:42:32] En als er geen andere collega's zijn bij dit blokje, dan had ik zelf nog één interruptie als Kamerlid.

[2:42:40] Ik breng hem gelijk in.

[2:42:42] Het is een aanvullende interruptie op collega Krul.

[2:42:46] Dat gaat over, ik noem het even, de incidentele rijkssubsidieregeling, zeg maar de 45 miljoen en de leenfaciliteit 45 miljoen.

[2:42:54] De heer Krul zei terecht, wanneer dan en hoe?

[2:42:56] En toen heeft hij iets gezegd over

[2:42:57] Voor de verkiezingen zijn er zes uitgangspunten.

[2:43:00] En na de verkiezingen de regeling.

[2:43:03] Maar er zijn nu instellingen die in een nijpende situatie zitten.

[2:43:09] Worden die nog betrokken bij de uitwerking van de regeling?

[2:43:12] Wie het eerst komt, wie het eerst maalt.

[2:43:15] We hebben dat bij andere regelingen gezien.

[2:43:21] De regeling was open, het geld was weg en degenen die zich op tijd hadden gemeld hebben achter het net gevist.

[2:43:29] Kun je daar iets over zeggen of is het nog allemaal in ontwerp?

[2:43:32] Ik hoop op het eerste dat er iets over gezegd kan worden.

[2:43:37] Eigenlijk schetst de heer Mohandes precies de reden waarom deze regeling heel erg goed moet worden doordacht.

[2:43:44] En waarom die uitgangspunten ook

[2:43:46] goed moeten worden vastgeklonken en ook met uw Kamer moeten worden besproken.

[2:43:55] Omdat je wil dat die goed gaat werken.

[2:43:57] Dit is eenmalig geld, net zoals ook andere kabinetten eenmalig geld hadden voor grote monumenten.

[2:44:04] Dus je moet hem ook raak schieten.

[2:44:06] Dus we willen zorgen dat dat niet zomaar even is wie het eerst komt die het eerst maalt, maar dat daar een goede procedure achter zit, zodat daar ook verstandige keuzes worden gemaakt binnen dat proces.

[2:44:15] Ik heb dit geld gevonden in het proces van de voorjaarsnota omdat ik mij zeer bewust was van de nijpende situaties van een aantal vokale monumenteigenaren.

[2:44:31] En mijn hart gaat ook uit naar die prachtige plekken waarvan ik hoop dat we die kunnen redden met dit geld.

[2:44:39] Dus het moet ook snel komen.

[2:44:41] Vandaar dus ook voor het verkiezingsreces inderdaad vertel ik u wat naar mijn idee de uitgangspunten voor deze regeling moeten zijn om ervoor te zorgen dat we raak schieten met dit geld.

[2:44:53] In het gesprek met de Kamer blijkt dat ook de Kamer die mening is toegedaan.

[2:44:57] Dan gaan we het ook als zodanig uitwerken.

[2:44:59] Dan komen we zo snel mogelijk na het verkiezingsreces met die regeling.

[2:45:04] Zodat de monumenteigenaren ook snel zekerheid krijgen over of hen geld zal toevallen of niet.

[2:45:18] U vroeg mij ook nog wie worden er dan betrokken.

[2:45:23] We betrekken in ieder geval de brancheorganisaties, we betrekken de provincies en via die gesprekken hebben de monumenteigenaren natuurlijk ook allerlei mogelijkheden om daar invloed op uit te oefenen.

[2:45:35] Dat was de interruptie van het lid Mohandis en dan gaan we door naar het tweede blok en het tweede blok archeologie.

[2:45:45] In het bijzonder ging het vandaag over maritieme archeologie en ook het erfgoed onder onze voeten en dus ook onder de waterspiegel, vertelt het verhaal van ons verleden.

[2:46:04] Maritieme erfgoed is bijzonder kwetsbaar, zeker ook in de Waddenzee, waar de situatie per definitie voortdurend in beweging is.

[2:46:12] Ik heb recent uw Kamer geïnformeerd over mijn aanpak maritieme archeologie.

[2:46:17] Ik vind het belangrijk dat we daar zorgvuldig mee omgaan.

[2:46:19] Ik heb daarom uw Kamer gemeld dat ik voor de periode 2026 tot en met 2028 6,8 miljoen euro vrijmaak voor een aantal impulsmaatregelen.

[2:46:31] Waarbij we iedereen goed in positie willen brengen die

[2:46:35] betrokken is bij de zorg voor dit erfgoed, maar ook speciaal voor de vrijwilligers die zo enorm belangrijk zijn in het behouden van dit culturele erfgoed.

[2:46:47] Mevrouw Beckerman vroeg mij of ik de mening deel dat structurele aandacht en financiering voor maritiem erfgoed nodig is.

[2:46:56] Ik laat als eerste zeggen dat ik enorm waardeer dat mevrouw Beckerman mij telkens bij dit onderwerp bepaalt.

[2:47:06] Ik wil ook mijn waardering uitspreken voor de RCE, de Rijksdienst, die werkelijk geweldig werk doet.

[2:47:13] Het is echt supermooi.

[2:47:16] In de brief die ik uw Kamer stuurde over mijn aanpak benadruk ik ook het belang van dit veld.

[2:47:25] Als ik eerlijk ben naar mevrouw Beckerman, dan zeg ik dat er structurele aandacht en financiering voor nodig is.

[2:47:30] Eigenlijk ben ik dat vreselijk eens met mevrouw Beckerman.

[2:47:34] Wat ik doe met die 6,8 miljoen is een stevige basis leggen voor de komende drie jaar.

[2:47:40] En via die incidentele investering zorg ik dat de diverse partijen echt kunnen samenwerken, meer kunnen doen.

[2:47:48] Op dit moment ontbreekt het mij aan de middelen om...

[2:47:51] langer vooruit te kijken.

[2:47:52] Ik vind het eigenlijk aan een volgend kabinet.

[2:47:55] Maar binnen de middelen die ik heb, doe ik wat ik kan.

[2:48:00] En als u nou allemaal in uw verkiezingsprogramma's opschrijft dat dit structureel gefinancierd moet worden, dan zou dat zomaar kunnen gaan gebeuren.

[2:48:10] En nogmaals, ik proef zo'n warm hart voor de maritieme archeologie in deze commissie dat ook dat geen imaginaire toestand is.

[2:48:20] Mevrouw Beckerman vroeg mij ook extra toezicht en handhaving die nodig is.

[2:48:27] En die lijkt niet in de aanpak te zitten.

[2:48:29] Dat komt omdat ik de afgelopen jaren al extra heb geïnvesteerd in toezicht en handhaving.

[2:48:34] De capaciteit van de inspectie, overheidsinformatie en erfgoed is met een FTE uitgebreid, een jaar of drie terug.

[2:48:41] Dit jaar is OCW toegetreden tot het samenwerkingsverband van de Kustwacht.

[2:48:47] Ook een hele mooie samenwerking.

[2:48:49] Op deze manier werk ik aan het verbeteren van toezicht en handhaving.

[2:48:54] Ook gemeenten en provincies moeten een rol spelen in die keten.

[2:48:57] En ik maak drie miljoen vrij die in het bijzonder zal worden ingezet om in diezelfde periode, 2026 tot 2028, de uitvoering bij gemeenten en provincies te versterken.

[2:49:08] En daarbij is ook aandacht voor de handhavingsketen.

[2:49:11] Ik heb niet alles opgeschreven, maar zoals uit mijn inleiding, die geen inleiding was, bleek, er is een hoop gebeurd en ook dit is gebeurd.

[2:49:22] Mevrouw Beckerman vroeg ook is het wel reëel om gemeenten grote taken en verantwoordelijkheden te laten dragen met betrekking tot onderwater erfgoed.

[2:49:31] Laat ik wel zeggen ik hecht aan het wettelijk stelsel waarbij gemeenten en provincies ook een belangrijke rol hebben in de omgang met archeologisch erfgoed.

[2:49:38] Zij weten toch het beste wat er op land of onder water zich bevindt.

[2:49:44] De Waddenzee is natuurlijk wel een hele grote oppervlakte en ik begrijp dat als dat specifiek op het netvlies heeft.

[2:49:49] is dat ook wel een uitdaging.

[2:49:53] Dus zeker voor gemeenten en provincies die een groot gebied beheren is het best ingewikkeld.

[2:49:59] Daarom is samenwerking ook essentieel van de drie overheidslagen.

[2:50:04] Maar niet alleen tussen de drie lagen, rijk en andere overheden, maar ook tussen gemeenten onderling als het over een groter gebied gaat.

[2:50:13] Daarom ondersteun ik provincies en gemeenten met die 3 miljoen euro die ik al eerder noemde.

[2:50:20] Ik ben ervan overtuigd dat dit samen gaat lukken.

[2:50:24] Binnenkort ga ik op werkbezoek naar Texel.

[2:50:28] Daar ga ik op socials en waar dan ook heel veel aandacht vragen voor de geweldige

[2:50:35] de geweldige vondsten die daar zijn en alle Kamerleden van harte uitgenodigd.

[2:50:41] Het is in de week van de Navotop.

[2:50:43] Als u een uitnodiging wil, van harte welkom om mee te gaan.

[2:50:47] Dan gaan we met z'n allen laten zien hoe mooi maritiem erfgoed, maritieme archeologie is.

[2:50:55] Mevrouw Beckerman sprak ook over de Arbo-problemen waar de samenwerking tussen professionele archeologen en studenten ingewikkeld gaat.

[2:51:04] Terwijl niet juist studenten zo ontzettend belangrijk zijn voor het veld en zo kunnen een veldervaring opdoen.

[2:51:10] De huidige regelgeving rondom duikwerkzaamheden beperkt niet alleen de mogelijkheden voor studenten om samen te werken met professionals, maar ook voor vrijwilligers.

[2:51:19] Dat is een bekend probleem.

[2:51:21] Het is al wat verruimd.

[2:51:25] Het is nodig om ervoor te zorgen dat we zo weinig mogelijke blokkages opwerpen.

[2:51:33] Dit heeft mijn aandacht en ik ben in gesprek met mijn collega van sociale zakenwerkgelegenheid.

[2:51:39] Binnenkort brengt de stichting werken onder overdruk een advies uit aan SZW en dat advies moet leiden tot concrete oplossingen die voor alle partijen werkbaar zijn.

[2:51:48] en dan gaan we daar ook mee aan de slag.

[2:51:50] Dus daar zie ik naar uit om daar uw Kamer op een later moment ook over bij te praten.

[2:51:59] Mevrouw Beckerman vroeg mij ook over de ratificatie van het UNESCO-verdrag.

[2:52:03] Heel belangrijk.

[2:52:05] Komt al uit 2001.

[2:52:08] Maar het is wel complexe materie en die vraagt veel juridische capaciteit.

[2:52:14] En nu is het zo dat ik 22% moet bezuinigen op mijn ambtenarenapparaat.

[2:52:18] en dit kunnen mijn mensen er gewoon niet bij hebben.

[2:52:20] Dus ik zou het graag doen, maar dit is wel een consequentie van de bezuiniging op ambtenaren.

[2:52:27] Dit ga ik niet redden.

[2:52:29] Dus dat is dan ook aan misschien een volgend kabinet om ervoor te zorgen dat ik wat meer juristen in dienst kan nemen die hier dan mee aan de slag gaan.

[2:52:38] Dit is echt een complex stuk wetgeving.

[2:52:42] Dus ja, ik heb de capaciteit niet.

[2:52:48] De laatste vraag in dit blokje ging specifiek van mevrouw Beckerman over het palmhoutwrak.

[2:52:53] Moeten we nu niet snel gaan starten met nadenken over het vormgeven van een onderzoeksproject naar het palmhoutwrak of naar andere wrakken?

[2:53:03] Het volledig opgraven van het palmhoutwrak is een prachtig scenario dat de RCE schetst.

[2:53:08] Daar kunnen mevrouw Beckerman en ik heel warm van worden.

[2:53:11] Maar dat vraagt ook wel veel geld.

[2:53:14] Ik heb nu anderhalf miljoen

[2:53:16] euro gevonden extra voor opgraving onder water.

[2:53:19] Maar zelfs dat is niet voldoende alleen al voor het palmhoutvrak alleen.

[2:53:24] Dus dit is duur werk.

[2:53:28] Het blijkt uit onderzoek dat momenteel het palmhoutvrak veilig onder een dik zandpakket ligt.

[2:53:35] Dus op dit moment is het nog veilig, maar we moeten dat wel heel erg goed blijven monitoren, want we weten allemaal dat de Iwadezee voortdurend in beweging is.

[2:53:45] Dus ik heb op dit moment de RCE gevraagd om het wrak te monitoren.

[2:53:49] Dat komt dus eigenlijk neer op scenario 1.

[2:53:51] Ja, spijtig, maar dat is op dit moment wat ik binnen de financiële middelen kan doen.

[2:53:56] Volgende week start de RCE met een duikcampagne waarbij de afdekking wordt geïnspecteerd en de nodige reparaties ook worden uitgevoerd.

[2:54:02] Dus we zitten wel echt heel serieus

[2:54:04] Het wrak wordt steeds kwetsbaarder door de bewegingen in de Waddenzee.

[2:54:10] Ik heb aan de RCE gevraagd om samen met provincie Noord-Holland, gemeente Texel en andere partijen de komende jaren te onderzoeken welke stappen we verder kunnen zetten.

[2:54:20] Dat is aan mijn ambtsopvolger om daar een heel verstandig, mooi en prachtig besluit over te nemen.

[2:54:26] En wellicht is dit ook een mooie tip voor uw verdiezingsprogramma.

[2:54:30] U gaat al uit van ons opvolger.

[2:54:33] We weten niet hoe het gaat lopen natuurlijk.

[2:54:35] We zijn het einde gekomen van het tweede blok en ik kan mij voorstellen dat mevrouw Beckerman wil interrupteren.

[2:54:44] Ik kan me voorstellen dat iedereen hier wil reageren.

[2:54:48] Voorzitter, dank aan de minister voor deze eerlijke antwoorden.

[2:54:52] Er zit best wel wat eerlijkheid in, dat die bezuinigingen ervoor zorgen dat erfgoed minder goed beschermd is.

[2:55:01] Dat we minder te zeggen hebben over Nederlands erfgoed buiten Nederland.

[2:55:05] Omdat we het UNESCO-verdrag niet kunnen tekenen.

[2:55:08] Ik wil toch even door op die opgraving.

[2:55:10] Volgens mij kan die ene opgraving heel veel impact hebben op al die andere facetten.

[2:55:19] Als veel meer mensen hiervan weten, kunnen we ook beter omgaan met de rest van het erfgoed.

[2:55:31] op deze locatie, dan weten we ook hoe we dat op andere plekken moeten doen.

[2:55:37] Ziet de minister ook die hele grote winst?

[2:55:40] Ik hoor elke keer in het antwoord dat dat heel erg duur is, maar niks doen is ook heel erg duur.

[2:55:51] Eigenlijk wetenschappelijke benadering.

[2:55:52] Als je er eentje heel erg goed doet, weet je beter wat je moet doen met de rest.

[2:55:57] En dat is inderdaad wel heel relevant.

[2:55:59] Dus het is belangrijk.

[2:56:04] Het is ook zeker denkbaar natuurlijk dat andere scenario's rondom het palmhoutvrak werkelijkheid worden.

[2:56:11] Maar er is wel meer geld voor nodig dan dat ik heb op dit moment.

[2:56:15] Maar ik roep allen op om uw manier van denken over te nemen zodat we

[2:56:21] er eentje heel erg goed kunnen doen en precies weten wat nou de juiste aanpak is bij dat erfgoed dat onder water is.

[2:56:28] Dus daar ben ik het mee.

[2:56:29] U krijgt zo het woord, maar even iets korter, ook minister, want anders gaan we twee uur niet redden.

[2:56:35] Mevrouw Beckerman.

[2:56:38] Voorzitter, kort en op dit onderwerp is het voor mij echt heel moeilijk, want ik ben erg enthousiast over het.

[2:56:42] Voorzitter, ik wil met een tweede interruptie even aandacht vragen, ook voor het onderwijs en in combinatie met die ARBO.

[2:56:49] Kijk, het punt is dat Nederland altijd hier heel erg goed in was, in dit soort onderzoek.

[2:56:53] En dan lees ik in dat stuk van de RCE, excuus voorzitter,

[2:56:57] In het onderwijs vormen Arbo-regels een belemmering.

[2:57:00] Zo wordt aan de Universiteit Leiden sinds een aantal jaar archeologie onder water en maritiem erfgoed weer onderwezen, maar voor veldwerk is men genoodzaak naar Duitsland uit te wijken.

[2:57:10] En dan snap ik dat de minister zegt, nou, we zijn dat aan het onderzoeken en die brief komt van SZW.

[2:57:14] Maar ik zou ook juist op dit punt heel goed nadenken als minister van Onderwijs, niet alleen over het Arbo-aspect, maar ook over de toekomstige aspect.

[2:57:23] Want dat hoort erbij.

[2:57:24] Zonder goed onderwijs gaan we dit hele erfgoed, dus niet alleen dit specifieke voorbeeld, niet goed genoeg kunnen beschermen.

[2:57:33] Specifiek voor maritieme archeologie is dat arbo-aspect zo belangrijk.

[2:57:42] Ik heb samen met studenten op de Veluwe grafheuvels staan boren.

[2:57:46] Daar zijn de arbo-aspecten een stuk minder.

[2:57:50] Alleen moet je wel zorgen dat je op je rug let wanneer je de boorden weer uittrekt.

[2:57:53] Ook heel erg mooi werk, trouwens.

[2:57:56] Nee, maar ik begrijp dit aspect.

[2:57:58] Als het gaat om de inrichting van opleidingen, moet ik zeggen dat ik als minister van Onderwijs, zeker ook bij hoger onderwijs, bij HBO, bij WEO, geen invloed heb op de curricula.

[2:58:07] Daar is echte onderwijsvrijheid.

[2:58:10] Maar ik besef heel goed het belang.

[2:58:14] En we gunnen iedere student archeologie mooi veldwerk, waar dan ook.

[2:58:19] Maar de curricula moet ik echt bij de onderwijsinstellingen laten.

[2:58:23] Dat is helemaal waar, maar zodra grote bezuinigingen een grote impact hebben en je daardoor niet meer aan je wettelijke verplichtingen kunt voldoen, die zijn opgenomen in monumentenwet, erfgoedwet en omgevingswet, dan gaat het wringen.

[2:58:42] Voorzitter, ik denk dat wij weten met welke moties we gaan komen.

[2:58:46] We kennen ook het enthousiasme van deze minister.

[2:58:50] En ik snap al zijn antwoorden over geld, maar ik zou toch willen vragen... wat wil hij nou de komende weken of maanden... of misschien wel een jaar op dit ministerie doen... om hier nog verder aan voor te bereiden... anders dan in die brief al genoemd?

[2:59:05] Want ik denk dat hier wel een hele unieke kans ook ligt, voorzitter.

[2:59:09] Volgens mij is de vraag helder, minister.

[2:59:11] Het eerste punt, die Arbo, daar ben ik in gesprek met mijn collega van sociale zaken.

[2:59:17] Daar wacht ik op dat advies specifiek over maritieme archeologie, het werken onder overdruk, het duiken.

[2:59:25] Dat moet tot concrete oplossingen komen die voor alle partijen werkbaar zijn.

[2:59:31] Dat wil ik in ieder geval nog ter hand nemen.

[2:59:34] Ik heb de 6,8 miljoen genoemd die voor de komende drie jaar klaar liggen voor extra zaken.

[2:59:42] Dat zijn een paar dingen die nu gaan lopen.

[2:59:49] Dit wil ik nu echt op de rit zetten om ervoor te zorgen dat het op een goede manier echt tot stond.

[2:59:54] Laten we het daarbij dan voor nu zo houden.

[2:59:57] Dan komen we bij het volgende blok en dat is Musea.

[3:00:01] En dan vraagt de minister om iets, als het even kan, een versnelling hoger mag.

[3:00:05] Dat is wat.

[3:00:06] Ik ben aan het haasten.

[3:00:07] Dat ben ik al.

[3:00:08] Ik ben aan het haasten, maar ik ga een nog hoger tempo, voorzitter.

[3:00:12] De sub-inleiding laat ik weer weg.

[3:00:14] Onderwijsmuseum.

[3:00:15] Velen van u hebben er naar gevraagd.

[3:00:19] en met name ook de omgang met de collectie.

[3:00:24] Laat ik eerst de concrete vraag beantwoorden.

[3:00:27] Ben ik bereid om samen met OCW en de gemeente te zoeken naar een noodfonds over overbruggingsregeling?

[3:00:33] Het antwoord is nee.

[3:00:34] Dat ben ik niet van plan.

[3:00:38] Het betreft niet een Rijksmuseum.

[3:00:40] Ik ben ook niet verantwoordelijk voor de collectie.

[3:00:45] Het onderwijsmuseum valt onder de staatssecretaris van Onderwijs.

[3:00:51] in mijn portefeuille cultuur.

[3:00:54] En in de onderwijsportefeuille hebben we wel te maken met forse bezuinigingen.

[3:01:01] Er zijn dus scherpe keuzes gemaakt, wat wel en niet meer kan.

[3:01:05] OCW bekostigt ongeveer een derde van het geld, tussen een derde en iets minder dan de helft van het geld van het onderwijsmuseum.

[3:01:18] De gemeente heeft ook besloten om dit niet meer te willen financieren.

[3:01:24] Waar we voor hebben gezorgd is dat er voldoende tijd is voor een afbouwpad en voor het vinden van alternatieve financiering.

[3:01:31] En daarom wordt de instellingssubsidie nog verstrekt tot januari 2027.

[3:01:35] Zoals u bekend is, verkeert het Onderwijsmuseum al langere tijd in financieel zwaar weer.

[3:01:42] En de huidige situatie was dan ook niet houdbaar.

[3:01:45] Dat is het museum zelf.

[3:01:46] Maar daarnaast hebben we natuurlijk de collectie.

[3:01:48] Want dat is wel heel erg belangrijk.

[3:01:50] Het museum heeft hele mooie objecten.

[3:01:53] die deels ook uniek zijn en heel betekenisvol zijn voor het vertellen van het verhaal van de geschiedenis van ons onderwijs.

[3:02:01] Dus daar moet goed naar gekeken worden.

[3:02:03] Maar zoals ik al zei, het is niet een rijkscollectie.

[3:02:06] Het museum is verantwoordelijk voor het behoud van die collectie.

[3:02:11] en heeft zich daarbij ook te houden aan de leidraad afstoting museale objecten.

[3:02:17] En mijn Rijksdienst voor het cultureel erfgoed kan hierbij adviseren.

[3:02:20] Die heeft veel kennis en ervaring beschikbaar over de omgang met collecties.

[3:02:24] Maar ik ga niet over welk object gaat naar welk museum.

[3:02:27] Ik kan niet een museum verplichten.

[3:02:29] Jij zal objecten van het onderwijsmuseum overnemen.

[3:02:34] Jij moet dat doen.

[3:02:36] Daar gaat Musea zelf over en dat is niet mijn mandaat.

[3:02:42] Dan de middeleeuwse ringen.

[3:02:46] Ik dank de heer Stoffer voor de complimenten.

[3:02:49] Wat is nu de stand van zaken?

[3:02:52] Na publicatie van mijn bedenkingen gold een termijn van zes weken waarin de ring binnen Nederland verkocht mocht worden.

[3:02:59] Dus niet naar het buitenland, maar wel binnen Nederland.

[3:03:02] Conclusie, dat is niet gebeurd.

[3:03:05] Dus als ik dan de erfgoedwet volg, dan ga ik in onderhandeling met de eigenaar om de ring aan te kopen voor de Rijkscollectie.

[3:03:14] En daarna ook publiek toegankelijk te maken.

[3:03:17] En dat proces van onderhandelen is nu gaande.

[3:03:20] En ik zie er enorm naar uit om u op de hoogte te houden van het resultaat van die onderhandeling.

[3:03:27] Dan nog twee vragen van de heer Van den Burgh.

[3:03:32] De ene ging over oorlogsmusea, de andere over collecties in depots.

[3:03:36] De oorlogsmusea vallen onder mijn collega Karremans van VWS.

[3:03:41] Net als hij onderschrijf ik het belang van aandacht voor de Tweede Wereldoorlog en specifiek de Holocaust.

[3:03:47] Dat is iets wat nooit mag worden vergeten en die musea en herinneringscentra zijn buitengewoon belangrijk daarvoor.

[3:03:55] Staatssecretaris Kakkemans heeft inderdaad middelen ter beschikking gesteld voor versterking van instellingen die gericht zijn op de geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog.

[3:04:03] Dat is structureel geld en dat loopt de komende jaren op tot 6,5 miljoen in 2029.

[3:04:11] Vanuit mijn rol voeg ik aan toe dat musea en herinneringscentra in rijksmonumenten aanspraak kunnen maken op de instandhoudingssubsidie.

[3:04:19] Musea kunnen voor tentoonstellingen ook nog terecht bij de fondsen, zoals het Mondriaan Fonds.

[3:04:25] Die heeft daar regelingen voor.

[3:04:27] Dus ik denk dat de oorlogsmusea

[3:04:30] op dit moment, dankzij collega Karremans, een toekomst hebben.

[3:04:38] En de vraag over collecties in depots, ja, dat was ook de vorige keer een buitengewoon relevante vraag van mevrouw van der Wal, dus ik ben heel blij dat de heer van den Burg die vragen ook voortzet.

[3:04:49] Ik heb in een brief daarover veel cijfers gegeven over depots en de waardevolle collecties die daar

[3:04:58] We vinden allemaal dat collecties, naast dat ze beschikbaar kunnen zijn voor wetenschappelijk onderzoek, ook maximaal publiek toegankelijk zijn.

[3:05:09] Een museaal object in een la bestaat eigenlijk niet totdat je het waarneemt.

[3:05:14] Dus we willen het publiek toegankelijk hebben via tentoonstellingen en bruikleden.

[3:05:19] Maar er zijn ook digitale mogelijkheden.

[3:05:21] om iets publiek toegankelijk te maken.

[3:05:23] En daarnaast ondersteunt de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed ook Musea met kennis bij behoud en beheer van collecties.

[3:05:31] En ook bij collectiemobiliteit tussen musea, waarbij soms ook best wel sprake is van kwetsbare stukken.

[3:05:38] Zo worden werken uit depots publiek zichtbaar in de museumzalen.

[3:05:42] Er is veel roulatie.

[3:05:43] Er is ook crosstalk met het buitenland.

[3:05:48] Ook al zien we niet alles op één moment in Musea.

[3:05:50] We hebben meer erfgoed dan dat we in Musea kunnen laten zien.

[3:05:55] Maar er rouleert wel veel.

[3:05:56] En uiteindelijk is het natuurlijk de bedoeling dat alles uiteindelijk een keer

[3:06:01] Kan de minister aangeven wanneer de Kamer dan iets hoort over het vervolg van de Middeleeuwse Gouden Ring?

[3:06:11] Hoe lang duurt die onderhandeling?

[3:06:12] Dat is de vraag.

[3:06:13] Ik denk dat het daar een termijn voor staat.

[3:06:16] Onderhandelen kan eeuwig duren.

[3:06:18] Dit kan lang duren.

[3:06:22] Het zou mijn onderhandelingspositie schade als ik nu in datum zat.

[3:06:31] Dat begrijp ik.

[3:06:33] Ik ken nu onderhandelingskwaliteiten niet, maar ik wacht het af.

[3:06:38] We zijn aan het einde gekomen van het blok Musea.

[3:06:43] Dan had ik mevrouw Rodekerk.

[3:06:47] We doen interrupties per blok, vandaar dat ik eerst het blokje afwacht.

[3:06:52] Dat was toch wel een zeer teleurstellend antwoord van de minister.

[3:06:59] Hij zegt ten aanzien van het onderwijsmuseum dat hij er niet helemaal over gaat.

[3:07:12] Dit museum geeft aan, we begrijpen, die financiering valt weg, dat is voor hen een grote klap.

[3:07:17] Maar zij zullen meteen gaan zoeken naar andere oplossingen om die belangrijke, dat erfgoed, de geschiedenis van het onderwijs, te laten bewaren.

[3:07:26] En dan kan de minister natuurlijk zeggen, nou, ik zit hier nog een paar maanden, dus kijk maar even hoe ze het zelf oplossen, waar ze dat dan achterlaten.

[3:07:35] Maar ik zou zo hopen dat hij nu zou zeggen, ik zit hier nog een paar maanden, laat ik mijn best doen.

[3:07:40] om deze mensen te helpen.

[3:07:41] Want het kan zeker helpen als de minister van Onderwijs en de ambtenaren met het museum in gesprek gaan en zeggen, goh, waar zien wij mogelijkheden?

[3:07:49] Zij hebben zelf aangegeven bijvoorbeeld wat te zien in het onderbrengen daarvan bij het Nationaal Regio Orgaan Onderwijsonderzoek, een soort naturalismodel dat je zowel onderzoek als een collectie bij elkaar kan brengen.

[3:07:59] Dat zou natuurlijk prachtig zijn als dat kan.

[3:08:01] En daar zitten wellicht echt wel koppelkansen die te pakken zijn.

[3:08:04] Dus mijn oproep aan de minister is gewoon, wil hij zich hier

[3:08:08] Ik heb hier namelijk echt een Kamermeerderheid ook voor gehoord.

[3:08:14] Voorzitter, ik dank mevrouw Rodeke voor deze aanvulling.

[3:08:20] Zoals ik heb gezegd, ik weet dat er belangrijke museale objecten zijn in het Onderwijsmuseum die je niet verloren wilt laten gaan.

[3:08:29] En daarom is het ook nodig dat het museum de tijd heeft om zorgvuldig te kijken welke objecten betreft het en kunnen we daar een goede plek voor vinden.

[3:08:39] Ze hebben daar ook een jaar extra voor gekregen.

[3:08:43] Dus het wordt 1 januari 2027, niet 26.

[3:08:47] En wat ik daarbij kan aanbieden aan hulp is dat onze Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed heel veel kennis en ervaring beschikbaar heeft over de omgang van collecties.

[3:08:55] En ook hoe je op een zorgvuldige wijze, zoals het heet, kunt ontzamelen.

[3:09:01] Dat is een vak apart.

[3:09:03] De Rijksdienst kan het Onderwijsmuseum daarbij helpen.

[3:09:07] En dat is wat ik als inzet kan bieden, om daar inderdaad blijvend advies bij te bieden, zodat we ervoor kunnen zorgen dat dat wat echt waardevol is en niet verloren mag gaan, dat dat ook voor het publiek beschikbaar en zichtbaar blijft.

[3:09:23] Nou, dank daarvoor.

[3:09:25] Dat is vast van waarde.

[3:09:26] Maar waar ik ook een beetje naar zoek is... meedenken met de organisatie achter dit museum... om dan ook echt een nieuwe vindplaats daarvoor te vinden.

[3:09:37] Dus niet alleen een advies van... oh, je moet het collectie op deze manier bewaren of ontzamelen... maar hoe zorgen we nou dat we deze belangrijke geschiedenis van het onderwijs... toegankelijk houden voor leerlingen, toegankelijk houden voor leraren?

[3:09:48] Ik spreek ook het onderwijshart van de minister hierbij aan.

[3:09:51] Laten we daarvoor zorgen.

[3:09:53] Laten we gewoon de hulp die we kunnen bieden dan bieden als het geld er dus nu niet is.

[3:09:58] Omdat de minister dat niet heeft kunnen regelen.

[3:10:00] Laten we dat dan doen.

[3:10:01] Minister.

[3:10:03] Ja, voorzitter.

[3:10:04] Dan moet ik mijzelf toch even splitsen in de O en de C. Dan antwoord ik toch even als cultuurminister.

[3:10:11] En dan moet ik er toch op wijzen.

[3:10:12] Er zijn heel erg veel musea in Nederland waar ik niet over ga.

[3:10:16] Sterker nog, de overgrote meerderheid van musea ga ik niet over.

[3:10:21] Er zijn musea in Nederland, dat regelt de samenleving.

[3:10:25] Die zorgen met allerlei sponsoracties en toegangsprijzen ervoor dat ze rond kunnen komen.

[3:10:36] Ik ben verantwoordelijk voor de Rijksmusea.

[3:10:39] Een deel Rijkscollectie.

[3:10:44] Maar ik kan niet alle musea in Nederland redden.

[3:10:46] Dit is er een die specifiek ligt bij de staatssecretaris van onderwijs.

[3:10:51] Die in deze tijd van bezuinigd op onderwijs scherpe keuzes heeft moeten maken.

[3:10:57] Dit is een keuze die gemaakt is.

[3:11:02] Die is wat ons betreft onontkoombaar en een onderdeel van de bezuiniging van de taakstelling die wij moeten verwerken in onze begroting.

[3:11:10] Oké, punt is gemaakt.

[3:11:11] De heer Koops.

[3:11:14] Dank u meneer de voorzitter.

[3:11:15] Nog steeds over ditzelfde punt.

[3:11:18] Die leidraadafstoting museale objecten, dat is een indrukwekkend document, waarin allerlei verschillende situaties worden beschreven waarin dus een museum afstand doet van dat ontzamelen wat de minister zojuist noemt.

[3:11:31] Ik zie alleen nergens die leidraad ingaan op de situatie van een daadwerkelijk faillissement.

[3:11:38] Ik wil helemaal geen faillissement, maar gestel dat niks lukt, dan is dat een van de manieren waarop zo'n museum kan eindigen.

[3:11:46] En ik zie niet hoe die leidraad dan nog van toepassing is, want dan is het niet langer een museum, al dan niet, want je hebt er gewoon te maken met een curator.

[3:11:54] En wat ik niet wil, en wat volgens mij niemand wil, is dat er dan opeens een handige opkoper is die de waardevolle objecten uit die collectie

[3:12:02] pikt, pardon, betaalt aan de curator die dan zijn eigen loon heeft.

[3:12:07] En uw vraag?

[3:12:08] De vraag is dus, wil de minister toezeggen dat die situatie wordt voorkomen en dat de afstoting dus volgens inderdaad op deze ordentelijke wijze gaat, ongeacht de situatie of er sprake is van een faillissement?

[3:12:21] Kunt u die situatie voorkomen?

[3:12:22] Dit is precies de reden waarom de RC op dit moment al betrokken is en waarom we ook een extra jaar tijd hebben gegeven om dit op een ordentelijke wijze uit te voeren.

[3:12:32] Juist om ervoor te zorgen dat de betekenisvolle museale objecten, dat het museum wordt geholpen om daar een goede plek voor te vinden.

[3:12:42] Meneer de voorzitter, een hele korte vraag.

[3:12:44] Ik hoop ze nog tot slot.

[3:12:45] Echt kort.

[3:12:46] Maar dat is nog niet de situatie van dat viaissement, want een viaissement kan ook op een onverwacht moment ontstaan.

[3:12:52] Dus de vraag is of u dan, als het ware, of de begeleiding tot over het graf, tot over het viaissementsmoment, doorloopt en of dat toegezegd kan worden.

[3:13:00] Kunt u dat toezeggen?

[3:13:01] Anders heeft u nog een gevolg.

[3:13:03] Voorzitter, kijkend naar de financiële jaarverslagen verwacht ik niet een faillissement voor 1 januari 2027.

[3:13:12] Dus er is de tijd de komende anderhalf jaar om hier goed mee om te gaan.

[3:13:16] De RCE begeleidt dat en is ook bezig met ervoor te zorgen dat de objecten een goede plek vinden.

[3:13:22] Ik vind dat ook heel erg belangrijk.

[3:13:24] En ik heb erg veel vertrouwen in de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed dat ze daar ook voor gaan zorgen.

[3:13:29] Helder, dan komen we bij het volgende blok en dat is cultuurbestel en VRP.

[3:13:39] En ik dank alvast de minister voor het versnellen in het vorige blok, dus bij deze.

[3:13:44] Dank u wel.

[3:13:46] Het cultuurbestel, met name het cultuurbestel vanaf 2029, dus de nieuwe BIS-periode, is door uw Kamerleden genoemd.

[3:13:56] Uw Kamer heeft een motie aangenomen van mevrouw Van der Wal om de subsidieperiode aan te passen naar zes jaar, maar ik hoorde al brede instemming dat de gedachte dat dat acht jaar zou zijn, dat dat ook kan.

[3:14:11] Niet iedereen overigens, wel breed, maar niet iedereen.

[3:14:13] Daarbij moet ik wel zeggen dat zo'n verlenging van acht jaar gaat natuurlijk voor een beperkte groep van instellingen.

[3:14:19] Het is bedoeld om ervoor te zorgen dat er minder administratieve last is, minder romslomp, minder circus.

[3:14:24] En er is gewoon een beperkt aantal instellingen waarvan je eigenlijk al kunt aantonen dat ze iedere vier jaar weer naar binnen vallen.

[3:14:30] Nou, daar kan je dus iets voor betekenen.

[3:14:32] En dan is het bieden van een achtjaarsubsidie een goede mogelijkheid.

[3:14:37] Maar er moet natuurlijk ook mogelijkheid blijven voor kortelopende subsidies.

[3:14:41] Als je meer stabiliteit levert, moet je ook nadenken waar in het systeem ga ik dan flexibiliteit en vernieuwing en innovatie invoeren.

[3:14:48] Nou, daar zal ik in mijn brief aandacht aan besteden.

[3:14:52] Ik heb gemerkt dat als ik alleen maar praat over het verlengen van 4 naar 8, dat het een te eenzijdig beeld van het nieuwe stelsel geeft.

[3:15:00] En daar is nu het punt.

[3:15:02] Als ik van 4 naar 8 wil gaan, heb ik een wetswijziging voor nodig.

[3:15:04] Daar moet ik nu heel snel mee aan de slag.

[3:15:06] Anders red ik hem niet eens voor 2029.

[3:15:09] Want in 2027 moet ik uit kunnen leggen hoe in 2028 de nieuwe ronde gaat lopen.

[3:15:15] Dus die wetswijziging moet nu snel starten.

[3:15:17] Daarnaast heb je het ontwerpen van de nieuwe subsidieregeling.

[3:15:21] Daar heb ik meer tijd voor nodig, want daar is niet een wetswijziging voor nodig.

[3:15:23] Maar daar zitten al die nuances in, van meer flexibiliteit.

[3:15:26] Wat wordt dan de rol van de fondsen in de grotere bis?

[3:15:29] Kortom, dat schetsen heeft wat meer tijd nodig.

[3:15:33] Wat ik de heer Van den Burgh wil toezeggen is dat ik inderdaad uiterlijk september u ga melden hoe ik om wil gaan met die langere subsidieperiode.

[3:15:44] Dat moet inderdaad via de MR in deze situatie, via de ministerraad.

[3:15:49] En dan krijgt u nog voordat u met reces gaat van mij, als dat allemaal lukt binnen de ministerraad, van mij zicht op hoe ik die periode wil verlengen.

[3:15:59] Daarbij hebben we gehoord dat die verlenging positieve effecten heeft, maar ook negatieve effecten kan hebben, zoals mevrouw Van der Velden al zei.

[3:16:15] Want een subsidieregeling van acht jaar

[3:16:18] is in de rijksbegroting ongebruikelijk en zet de zaak natuurlijk ook wel heel erg lang vast.

[3:16:23] En daarom moet je dus goed kijken.

[3:16:24] Daar zit dan nog bijvoorbeeld een tussentijdse evaluatie in.

[3:16:27] Ik denk zelfs dat dat wettelijk verplicht is bij subsidies langer dan vijf jaar.

[3:16:32] Maar je moet dus ook kijken waar ga je dan die flexibiliteit vinden om ervoor te zorgen dat niet allerlei organisaties acht jaar lang buiten de boot vallen die ons ook zo waardevol zijn.

[3:16:41] Dus het is een systeem als geheel.

[3:16:43] Daar moeten we heel goed over nadenken.

[3:16:44] In 2026 zal ik komen met een breder plaatje van hoe dat stelsel eruit gaat zien.

[3:16:52] Even los van de wetswijziging die nodig is voor een langere periode die ik in september met u wil delen.

[3:17:01] Er is ook gesproken over spreiding, onder andere door BBB, door de heer Mohandas van GroenLinks, PvdA, ook door de VVD-verankering in de regio.

[3:17:11] De motie van de leden van de Velden en van Zand vraagt om een betere verdeling van cultuurmiddelen.

[3:17:16] Ik wil wel gezegd hebben dat juist de bisperiode 2025 tot 2028 al meer regionale spreiding laat zien dan ooit tevoren.

[3:17:23] Dat is supermooi.

[3:17:25] En ingrijpen in die huidige bisperiode, dat kan ik niet.

[3:17:28] Het fijne van een subsidieregeling is, dat is juridisch verplicht, daar kan ik niets meer aan doen, in tegenstelling tot bestuurlijke afspraken, zeg ik met een knipoog naar sommige van uw leden die ook onderwijs met mij in het pakket hebben.

[3:17:42] Maar subsidies liggen vast en die zijn ook met een zorgvuldig proces tot stand gekomen.

[3:17:48] En toen over de motie werd gestemd, heb ik al aangegeven dat ik de vraag over een betere verdeling zal betrekken bij de inrichting van de nieuwe periode.

[3:17:56] ga ik met uw Kamer over praten op basis van de brief die in 2026 gaat komen.

[3:18:02] Dat geeft mij ook voldoende tijd om hierover af te stemmen met mede-overheden.

[3:18:11] enige leden hebben ook gepraat over wat ga ik dan doen ten aanzien van structurele verbeteringen voor de cultuursector en dat neem ik dus eigenlijk ook mee in diezelfde brief.

[3:18:21] Dat gaat dan dus echt over 2029 tot voorbij een horizon die u en ik ons nog kunnen voorstellen.

[3:18:30] Er is ook gepraat over lokale bezuinigingen, gemeenten die bezuinigen op cultuur.

[3:18:39] De heer Mohandas sprak erover, maar ook de heer Koops.

[3:18:43] Ja, het is belangrijk dat provincies, gemeenten en rijken afstemmen.

[3:18:49] Want cultuur is één geheel.

[3:18:51] Het is één systeem.

[3:18:52] En dan moet je met drie overheidslagen dat goed doen.

[3:18:56] Maar gemeenten voeren hun eigen beleid.

[3:18:58] Ik heb veel overleg met ze.

[3:19:00] We hebben confinanten waarin we afspreken hoe we met cultuur en cultuurbeoefening willen omgaan.

[3:19:06] En ik vind het wel belangrijk om vertrouwen te hebben in de keuzes die gemeenten maken.

[3:19:10] Want zij hebben het meeste zicht op wat er lokaal leeft.

[3:19:13] En ik blijf dus goed in gesprek met de bestuurlijke partners in onze reguliere overleggen.

[3:19:18] Ik spreek ze meermaals per jaar.

[3:19:21] En dat doen we dan het liefst ook nog op locatie, zodat we ook nog kunnen genieten van mooie vormen van cultuur met elkaar.

[3:19:27] Dus dat blijven we vooral doen, heel goed afstemmen.

[3:19:29] Dat doen we op basis van convenante.

[3:19:31] En ik denk dat dat ook de juiste manier is tussen de verschillende overheidslagen.

[3:19:35] Mevrouw Rodekerk sprak nog over een zorgplicht voor cultuur en ook de heer Koops die sprak het daarover.

[3:19:44] Het dictum van de aangenomen motie, ik weet dat de originele motie die sprak over een zorgplicht, de aangenomen gewijzigde motie, die vraagt mij om een goed overleg met de mede-overheden te hebben.

[3:19:58] Ik heb in een eerder debat gezegd dat voor een wettelijke zorgplicht op het gebied van cultuur, als we dat gaan invoeren dan wil ik daar ook middelen bij leveren.

[3:20:05] Zoals we ook op andere plekken binnen de culturele sector doen als we een zorgplicht geven.

[3:20:12] of eisen wettelijk vastleggen, dan moet je dat ook financieel compenseren als rijk richting gemeenten.

[3:20:19] Dat geld heb ik op dit moment niet.

[3:20:21] En daarom wil ik op dit moment ook niet een wettelijke zorgplicht invoeren.

[3:20:26] Dat zou ik geen realistisch scenario vinden.

[3:20:28] Dat geven IPO en VNG dat ook aan.

[3:20:31] Maar ik ben wel dus, zoals de motie mij vraagt, in gesprek met de mede-overheden om ervoor te zorgen dat er zoveel mogelijk afstemming is.

[3:20:39] En ik zie ook dat bij mijn medebestuurders in andere overheidslagen zijn ook verschillende ideeën over of een zorgplicht nou een goed idee is of niet.

[3:20:47] Daar wil ik in ieder geval met ze over in gesprek blijven zoals de aangenomen motie mij vraagt.

[3:20:52] Dan is er als laatste punt hebben verschillende leden gevraagd naar VRP, mevrouw Beckerman en de heer Mohandes.

[3:21:02] En daarbij kan ik als eerste zeggen dat er voor VRP in de huidige bisperiode

[3:21:08] 36 miljoen is toegevoegd aan de BIS.

[3:21:17] Je mag altijd meer geld naar de cultuursector, zeg ik als cultuurminister.

[3:21:23] Maar er is wel 36 miljoen bijgekomen, want dat is belangrijk.

[3:21:29] En er werd mij specifiek gevraagd naar de makers versus instellingen.

[3:21:33] Waar moet het geld nou naartoe?

[3:21:34] Makers zijn belangrijk, want zonder makers heb je geen culturele sector.

[3:21:39] En het is ook zo dat via de instellingen gaat er veel geld naar de makers.

[3:21:42] Denk maar aan de orkestleden van welk orkest dan ook.

[3:21:45] of andere makers die in dienst zijn bij instellingen of op een andere manier betrokken zijn bij instellingen.

[3:21:55] Dus binnen het huidige stelsel zijn er vanuit het Rijk veel mogelijkheden voor makers.

[3:22:00] En dan noem ik ook nog de Rijkscultuurfondsen, waar de makers natuurlijk ook heel direct naartoe kunnen stappen.

[3:22:08] En er is ook een belangrijke rol voor gemeenten als het gaat om makers binnen het eigen

[3:22:12] Dus ik denk dat dit een goed evenwicht is.

[3:22:17] Er is ook gepraat over het sectoral convenant en werkgevers.

[3:22:23] Dit vergt een beetje uitleg.

[3:22:25] Een aantal jaren geleden is vastgesteld dat de arbeidsmarkt in de culturele sector behoorlijke problemen kende.

[3:22:31] Toen is de sector zelf tot een code gekomen, de Fair Practice Code.

[3:22:34] En er is in dat kader inderdaad geprobeerd om afspraken te maken tussen werkgevers en werknemers over een aantal zaken.

[3:22:40] Nou, dat is helaas niet gelukt.

[3:22:42] Ik vind dat jammer, maar ik ga ook niet over de gesprekken tussen werkgevers en werknemers.

[3:22:46] Het is de verantwoordelijkheid voor de sector om daar afspraken over te maken.

[3:22:50] En als het gaat over een cao, dan kunnen die afspraken ook algemeen verbindend worden verklaard.

[3:22:55] Er is al gepraat over de ketentafels.

[3:22:59] Kortom, het zit in een proces.

[3:23:01] Ik ga daar niet over.

[3:23:03] Het voorthoud ligt echt bij de sector.

[3:23:06] En als het gaat over monitoring en verantwoording, over een naleving van de VRP, van de eerlijke beloning voor de BIS-gesubsidieerde instellingen, geldt nu dat ze zich moeten verbinden aan collectieve tariefafspraken.

[3:23:22] En daar hebben we die 36 miljoen extra voor toegevoegd aan de BIS.

[3:23:26] In 2026-2027 wordt VRP geëvalueerd.

[3:23:29] Dus dan komt dat ook weer bij uw Kamer terecht.

[3:23:31] Met basis van die uitkomsten kan ik dan, ik of mijn ambtsopvolger, samen met uw Kamer bepalen of eventuele vervolgstappen nodig zijn.

[3:23:40] Voorzitter, dat is mijn blokje.

[3:23:49] Als er een aangenomen Kamermotie ligt, dan verwacht de Kamer dat de minister daar wat mee doet.

[3:24:00] En niet dat hij alleen in gesprek gaat en gewoon lekker een beetje gaat zitten praten.

[3:24:04] Ja, sorry, maar dit is wel een beetje wat er nu gezegd wordt.

[3:24:07] Van ja, nee, goed, ga wel met de mensen praten.

[3:24:09] Maar dat is niet wat die motie vraagt.

[3:24:12] Die vraagt natuurlijk om dan ook daar wat mee te doen, daar terug over te koppelen naar de Kamer, naar het culturele veld.

[3:24:17] En ik word er een beetje boos van, omdat ik gewoon me echt niet serieus genomen voel als Kamerlid.

[3:24:20] En ik vind dat echt vervelend, omdat we weten dat hier een hele grote wens vanuit de cultuursector ligt om dit te gaan regelen.

[3:24:27] En nee, ik vraag de minister niet om het per direct in te voeren.

[3:24:30] Het zou wel van daadkracht getuigen, maar dat vraag ik hem niet.

[3:24:32] Ik vraag hem, wil hij dit verkennen en beleidsneutraal opleveren?

[3:24:38] Een brief maken naar de Kamer waarin hij aangeeft dit is hoe je het zou kunnen doen.

[3:24:43] Dit zijn de opties.

[3:24:45] Zo zou het kunnen.

[3:24:46] Dan hebben wij wel iets waar wij een volgende periode mee verder kunnen.

[3:24:49] Dan helpen wij het veld verder.

[3:24:51] Dan helpt de minister de cultuursector verder.

[3:24:53] Dat zou mijn verzoek zijn.

[3:24:56] Nou, fair voorzitter.

[3:24:58] Ik begreep mevrouw Rodekerk.

[3:25:00] Het dictum van de motie verzoekt de regering in gesprek te gaan met de mede-overheden, maatschappelijke organisaties en belangenbaardigers en te onderzoeken hoe een bloeiende culturele sector in heel Nederland beter geborgen kan worden.

[3:25:10] Belangrijke motie.

[3:25:12] Ik doe dat, ik voer die ook uit.

[3:25:14] De vraag is eigenlijk, maar hoe informeer ik de Kamer daarover?

[3:25:18] In ieder geval zijn daar de bestuurlijke convenanten die ik heb gesloten.

[3:25:23] Daar heb ik de Kamer over geïnformeerd.

[3:25:25] wordt ook beschreven hoe ik ingesprek ben met de mede-overheden en hoe we gezamenlijk zorgen, ook een gezamenlijke verantwoordelijkheid voelen voor die culturele sector.

[3:25:35] En de eerstvolgende stap is, en dat hoor ik mevrouw Rodekerk ook vragen.

[3:25:39] om na te denken over die nieuwe periode.

[3:25:42] En zodra ik ook kom met een voorstel voor hoe dat nieuwe stelsel wordt ingericht vanaf 2029, dat is ook weer het moment dat ik mevrouw Rodekerk en de collega's zal informeren over mijn ideeën, over hoe die gezamenlijke verantwoordelijkheid met die mede-overheden dan ook ligt en hoe we ervoor gaan zorgen dat die bloeiende culturele sector, zoals dat in de motie wordt genoemd, beter geborgen kan worden.

[3:26:09] Wanneer komt die brief voor de verkiezingen?

[3:26:12] Dat wordt volgend jaar.

[3:26:14] Ik zal hem nog even herhalen.

[3:26:19] Eerst moet ik die wetswijziging nog voor het verkiezingsreces doorheen zien te krijgen.

[3:26:24] Dat we de periode voor de BIS kunnen verlengen.

[3:26:28] zodat hij in lijn is met de aangenomen motie van der Wal.

[3:26:32] Daar zit haast achter, omdat een wetswijziging tijd kost.

[3:26:35] Daarna volgt het ontwerpen van de subsidieregeling.

[3:26:37] Dat is geen wetswijziging, dus daar heb ik meer tijd voor.

[3:26:41] En dat wil ik ook samen met de sector doen en samen met de mede-overheden.

[3:26:44] Dus daar ben ik op dit moment over in gesprek.

[3:26:45] En dan kom ik volgend jaar met een voorstel voor de gewijzigde regeling.

[3:26:49] En dan ben ik nog ruim op tijd voordat de regeling open moet in 2028.

[3:26:57] Ja, hij is voor 29, maar hij moet open in de 28.

[3:27:00] Oké, duidelijk.

[3:27:03] Dan waren we aan het einde gekomen van het blok cultuur, bestel en VRP.

[3:27:09] Als niemand anders had ik nog één korte interruptie vanuit mijn fractie en dat is...

[3:27:14] De vorige keer dat we hierover spraken, zei de minister dat hij zich hard zou maken om te komen tot een sectoraal confinant.

[3:27:24] Het moet duidelijk zijn dat VRP meer is dan iets op papier en meer is dan er is extra geld voor uitgetrokken.

[3:27:31] Toen proefde ik bereidheid.

[3:27:32] Nu zegt u dat ik daar geen partij in ben.

[3:27:36] Als er niet wordt geduwd richting werkgevers, dan gaat het gewoon niet.

[3:27:40] echt van de grond komen en dan zijn het allemaal goede voornemens.

[3:27:44] Dus mijn vraag was toch, bent u nog bereid om iets te doen om het weer op gang te brengen?

[3:27:49] Daarmee bent u niet direct partij, maar kunt u wel een aanjagende rol vervullen.

[3:27:53] Graag een reactie.

[3:27:56] Ja, voorzitter, ik wil daar wel blijven duwen.

[3:27:58] Het eerste is inderdaad dat ik die ketentafels organiseer en daar worden, kan ik wel zeggen, wel degelijk goede stappen gezet.

[3:28:06] Dus het proces loopt en dat volg ik ook goed.

[3:28:11] Het voortouw ligt in de sector, want het is iets tussen werkgevers en werknemers.

[3:28:15] Wat ik wel doe, en dat ligt echt bij mij, is dat ik de instellingen in de BIS, die BIS-subsidie ontvangen, dat ik die verplicht om zich te verbinden aan de collectieve afspraken.

[3:28:27] En daarmee geef ik het goede voorbeeld.

[3:28:28] Daarmee geef ik aan hoe het hoort te gaan in de sector.

[3:28:33] En daarmee ben ik voortrekker, voorloper,

[3:28:36] Ik wil ook een gids zijn voor hoe dit hoort te gaan, zodat er ook eerlijke beloning is in de culturele sector.

[3:28:47] Zodat ook mede-overheden en andere financiers dat volgen.

[3:28:51] Dat voortaan nemen en de gids zijn daarin is denk ik wat ik op dit moment het beste kan doen.

[3:28:56] Naast dat ik de werkgevers en werknemers aan die ketentafels blijf brengen.

[3:29:01] Ik dank u wel en ik kan me voorstellen dat mijn fractie daar toch net iets anders naar kijkt en het ervan vol krijgt in een mogelijk twee minuten debat later.

[3:29:10] Dan zijn we aan het einde gekomen van dit blok.

[3:29:12] Ik kijk nog even naar de leden en dan komen we bij het blok vijf.

[3:29:15] Bibliotheekbestel plus boeken.

[3:29:20] Ja, bibliotheek en boeken.

[3:29:29] Hoe zorgt de minister dat het recht op een bibliotheek niet afhangt van je postcode?

[3:29:33] Ja, dat is heel belangrijk.

[3:29:34] En wij wijzigen de bibliotheekwet.

[3:29:37] Er komt, daar hebben we er een, een zorgsplicht voor gemeenten.

[3:29:41] En daar zit extra geld bij.

[3:29:43] Wij zorgen voor die zorgplicht, zodat iedereen straks toegang heeft tot een volwaardige bibliotheek.

[3:29:53] Om zich hierop voor te bereiden, krijgen gemeenten in 2025 en 2026 extra budget, afhankelijk van het aantal inwoners, met een minimum van 100.000 euro voor kleine gemeenten.

[3:30:07] Dat gebeurt via de zogenaamde decentralisatieuitkering in het gemeentefonds.

[3:30:12] Dat is een manier waarop je een zorgplicht op een zorgvuldige manier in het veld kunt zetten.

[3:30:18] Vanuit het uitgangspunt van goed en behoorlijk bestuur is het dan wel van belang dat gemeenten geen extra plichten krijgen zonder dat er een fatsoenlijke voorbereidingstijd is.

[3:30:29] En het is de verantwoordelijkheid van de lokale politiek om het gemeentebestuur aan te spreken op de besteding van die middelen.

[3:30:37] Ik heb op 18 maart jongstleden alle gemeenten een brief gestuurd om hen te wijzen op deze decentralisatie middelen bedoeld voor bibliotheken.

[3:30:46] En het geld is er, de zorgplicht komt er en men heeft de tijd om dit nu goed in te regelen.

[3:30:53] Daarbij vroeg de heer Mohandas of ik de bibliotheekwet zo snel mogelijk zou kunnen behandelen.

[3:30:58] Wel, het wetsvoorstel ligt momenteel in de internetconsultatie.

[3:31:03] Die is eind december afgerond en de afgelopen maanden heb ik de verschillende uitvoerings- en handhaafbaarheidstoetsen ontvangen.

[3:31:13] En op basis van die ontvangen reacties en toetsen wordt momenteel een kaart gebracht

[3:31:21] hoe we dit dan naar uw Kamer krijgen.

[3:31:23] En gelet op het belang van het zorgvuldige afronden van die consultatiefase is er nog wel enige tijd nodig.

[3:31:29] En voordat ik het wetsvoorstel naar uw Kamer kan sturen moet het eerst via de ministerraad en langs de Raad van State.

[3:31:35] Daarna komt het wetsvoorstel zo snel mogelijk naar uw Kamer.

[3:31:40] En ik zie niet de mogelijkheid om dat proces zodanig te versnellen dat het nog voor uw verkiezingsrecessen in uw Kamer zou liggen.

[3:31:52] Ik denk wel dat het, als ik een voorzichtige uitspraak mag doen, dat het wetsvoorstel in september naar de Raad van State kan.

[3:32:03] Als dat dan lukt in de ministerraad.

[3:32:07] De vergoedingen voor luisterboeken, de vraag van de heer Stoffer.

[3:32:13] Luisterboeken worden door commerciële streamdiensten aangeboden en in het publieke domein door de online bibliotheek.

[3:32:19] En in de online bibliotheek wordt voor elk gebruik van een luisterboek een vergoeding betaald die vergelijkbaar is met het lenen van een e-boek.

[3:32:25] Dus daar is het zoals de heer Stoffer wil.

[3:32:28] In het commerciële domein is de uitlening van luisterboeken opgenomen in het modelcontract tussen de organisaties van uitgevers en auteurs.

[3:32:35] En het gebruik van een luisterboek wordt daarin gelijkgesteld aan het gebruik van een e-boek.

[3:32:40] En op die manier is er naar mijn idee een goede regeling voor zowel het publiek als voor het commerciële domein.

[3:32:47] Wellicht heeft de heer Stoffer meer specifieke informatie over de situatie dan hij

[3:32:52] die hij dan bedoelt, maar die hoor ik dan wellicht bij interruptie, want dit is het einde van mijn blokje, voorzitter.

[3:33:03] Collega's op de bieb.

[3:33:06] Dan had ik een hele korte interruptie, want u zegt september.

[3:33:09] U hoopt dat er iets in september naar de Raad van State kan.

[3:33:15] Het gaat hier over de zorgplicht voor de bibliotheek.

[3:33:17] Er is eerder ook een discussie over een bredere zorgplicht voor de cultuursector.

[3:33:21] Dat lijkt me heel ingewikkeld.

[3:33:23] Bent u bereid om alle plussen en minnen die u heeft opgedaan bij dit traject voor de bibliotheekwet

[3:33:29] toch ook breder te bekijken en de Kamer in ieder geval te informeren over de plussen en minnen van een zorgplicht voor de brede cultuursector.

[3:33:36] Dan zegt u nog steeds niet ik wil het of ik wil het niet, maar Kamer, dit zijn de complicaties, de financiële complicaties.

[3:33:44] Dan kunnen we ook leren van een zorgplicht, wellicht in andere cultuurdomeinen, sectoren, et cetera.

[3:33:58] De belangrijkste voor- en nadelen heb ik eigenlijk wel genoemd net in de behandeling over zorgplicht voor de bibliotheken.

[3:34:10] Als je een zorgplicht oplegt waar ik zeer terughoudend in ben, overigens, want ik vind dat de overheidslagen iedereen een verantwoordelijkheid hebben, maar als je een zorgplicht oplegt,

[3:34:20] moet je dat ook doen met een financiële impuls, zodat de gemeenten dat ook kunnen dragen.

[3:34:26] Dus mijn voorkeur gaat uit naar bestuurlijke confinanten, zoals op dit moment, om in gezamenlijk gesprek dit te doen.

[3:34:35] Ik heb ook op dit moment, als ik aan een zorgplichtcultuur zou denken, ik kan me niet...

[3:34:41] Ik zou me niet kunnen voorstellen wat dat zou moeten kosten... en dat wil ik ook echt aan een ambtsopvolger laten.

[3:34:50] Op dit moment, zoals we in de cultuur met elkaar omgaan... juist als drie overheidslagen, als gelijkwaardige partners... waarbij we beseffen dat cultuur vooral lokaal... dat men daar het beste weet wat er nodig is... en dat de Rijksoverheid zich daar dienend aan opstelt aan dat proces... dat vind ik eigenlijk wel een hele mooie manier zoals het nu geregeld is.

[3:35:10] zijn ook niet zomaar voorstander van een zorgplichtcultuur.

[3:35:13] Dat kan ook fantastisch met een zorgplicht, maar ik denk dat dat punt ook gewoon iets is wat in een mogelijk vervolgde debat gaat plaatsvinden.

[3:35:20] De heer Stoffer.

[3:35:22] Ja, voorzitter.

[3:35:22] In reactie op het antwoord dat de minister mij gaf over de vergoeding voor luisterboeken.

[3:35:29] Ik heb een brief gekregen van een auteur en ik zal zorgen dat de minister die brief van mij krijgt.

[3:35:35] Als het gaat over auteurs en auteursrecht, dan is er een wetsvoorstel versterking auteurscontractenrecht.

[3:35:46] Die is door de Tweede Kamer gegaan en ligt nu bij de Eerste Kamer.

[3:35:51] Wetsvoorstel van de minister van rechtsbescherming van het vorige kabinet.

[3:35:58] Als het daarover gaat, dat ligt dus in de Eerste Kamer.

[3:36:01] Ik heb graag nog even contact over waar het over gaat.

[3:36:08] Dank u wel.

[3:36:10] Dan zijn we aan het einde gekomen van het blok bibliotheekbestel en boeken.

[3:36:13] Dan gaan we heel snel door naar Faria.

[3:36:16] Dan kijk ik straks even met de collega's hoe we de tweede termijn doen.

[3:36:19] Zeker een mogelijk twee minuten debat waarvan ik weet dat mevrouw Beckerman dat voornemens is.

[3:36:26] Ja, voorzitter.

[3:36:26] Nog een aantal vragen in Varia.

[3:36:30] De heer Krul sprak over het plan van een gebarentaalorganisatie.

[3:36:35] Een toegankelijke culturele sector is belangrijk.

[3:36:38] We hebben ook het VM-verdrag voor mensen met een handicap.

[3:36:42] Ik heb het advies gelezen van het adviescollege Nederlandse Gebarentaal.

[3:36:47] Ik heb hier schriftelijk op gereageerd en in mijn reactie kunt u lezen dat ik met een aantal zaken ook echt aan de slag ga, zoals dat kennispunt toegankelijkheid.

[3:36:55] waar ook informatie over gebarentaal in terecht zal komen.

[3:36:58] En ook onderzoek ik momenteel of een subsidieregeling kan worden opgesteld die toegankelijkheid en inclusie in de cultuursector en de mediasector kan stimuleren.

[3:37:08] De heer Koops vroeg mij naar het raaparrest.

[3:37:12] In mijn brief van 11 maart, jongensleden, heb ik u geïnformeerd over een brief van een aantal lidstaten van de Europese Unie aan de EU-commissaris.

[3:37:21] En ook Nederland, middels een ondertekening van de staatssecretaris voor rechtsbescherming, heeft deze brief gesteund.

[3:37:27] brief spreken de lidstaten hun zorgen uit over de gevolgen van het Raap-arrest.

[3:37:33] Dit loopt via JNV en dit vindt dus plaats op EU-niveau.

[3:37:40] Zodra de reactie binnen is van commissaris Veerkoenen, dan

[3:37:48] Die hebben we nog niet ontvangen.

[3:37:49] Ik heb er vertrouwen in dat er spoedig een positieve reactie zal komen.

[3:37:54] Maar zodra die er is, zal ik uw Kamer een afschrift doen toekomen.

[3:37:59] Het laatste punt ging nog over het punt van groepsidentiteit van mevrouw Van der Velden.

[3:38:08] Ik begrijp haar punt.

[3:38:10] We willen mensen niet indelen in hokjes.

[3:38:13] We willen mensen niet indelen op een groepskenmerk.

[3:38:18] Dat moeten we niet willen in dit land.

[3:38:21] Het is belangrijk voor diversiteit dat iedereen kan zijn wie hij wil, maar ook dat iedereen wordt gezien als een persoon en niet als onderdeel van een groep.

[3:38:34] De sector is van en voor iedereen.

[3:38:38] Het is wel belangrijk dat we inzicht hebben in wie werkt er en hoe ontwikkelt zich dat als we praten over toegankelijkheid.

[3:38:45] Is er voor iedereen gelijke kans om mee te doen in de culturele sector of te genieten van cultuur?

[3:38:52] Het is belangrijk, denk ik, voor mevrouw van der Velden dat ik voor haar kan bevestigen dat het kabinet niets oplegt aan de sector.

[3:39:00] Dat doen we niet.

[3:39:02] En ik denk dat dat belangrijk is.

[3:39:04] Dat was het laatste uit mijn blokje Faria.

[3:39:17] Dan kunnen we nog een hele snelle, korte tweede termijn doen.

[3:39:20] We moeten kwart over twee de zaal uit.

[3:39:23] Dan moeten we worden uitgebonzoerd, want dan komen onze collega's.

[3:39:27] Als u allemaal meewerkt, dan hoeven we het nu niet helemaal af te ronden.

[3:39:31] Het heeft ook de mogelijkheid om in een mogelijk twee minuten debat nog iets te willen van het demissionaire kabinet.

[3:39:39] Mevrouw Van der Velden, interruptie.

[3:39:44] Ik vind het fijn om te horen dat de minister zegt dat ze niks wil opleggen, maar toch gebeurt dit wel.

[3:39:53] Er wordt ook gedaan aan positieve discriminatie, dat er meer vrouwen moeten komen, dat er toch meer mensen met een migratieachtergrond iets moeten of niet moeten.

[3:40:02] Dat is positieve discriminatie, dat is wel hokjesdenken.

[3:40:08] Spreekt dat niet gewoon tegen wat de minister net gezegd heeft?

[3:40:12] Minister.

[3:40:13] Ja, voorzitter.

[3:40:14] Belangrijk om te zeggen, nogmaals, ik leg de sector niets op.

[3:40:18] Ik vind het wel belangrijk om te weten wie zijn er werkzaam in de culturele sector.

[3:40:21] En een van de uitkomsten bijvoorbeeld uit het onderzoek waar mevrouw Van der Velde ook aan refereerde, is dat er in het meerjarig gesubsidieerde deel van de culturele sector relatief weinig jonge mensen werken.

[3:40:36] Relatief weinig mensen jonger dan 35.

[3:40:39] En dan vind ik het best belangrijk om je de vraag te kunnen stellen, hoe komt dat nou?

[3:40:44] Zou je daar als sector wat aan willen doen?

[3:40:47] In de rest van de sector werken wel jonge mensen, ook in andere sectoren, maar daar dan niet.

[3:40:51] Dus blijkbaar is het meerjarige gesubsidieerde deel minder toegankelijk voor jonge makers en jonge kunstenaars.

[3:40:59] En ik leg niks op, maar als de sector aan de slag wil met die resultaten, dan wil ik dat graag aanmoedigen.

[3:41:07] Ik kijk even bij de tweede termijn.

[3:41:15] Ik ga het niet klokken, maar probeer het even snel.

[3:41:22] We hebben 1 minuut 20.

[3:41:23] Gaat uw gang.

[3:41:25] Dank, voorzitter.

[3:41:31] Ik wil graag een twee-minuten-debat aanvragen.

[3:41:33] We hebben al aangekondigd waar we moties over willen indienen.

[3:41:38] Dat zit hem natuurlijk op een opgaving, het voorbereiden daarvan, stappen te zetten van het palmuitvrak of een van die vrakken bij de Reden van Texel.

[3:41:48] We denken dat dat echt een fantastische kans is om te beschermen.

[3:41:54] om heel veel wetenschappelijke kennis toe te voegen, om heel veel mensen te enthousiasmeren, om heel veel kennis op te doen van hoe je dit soort onderzoek nou precies doet, vanwege de internationale allure.

[3:42:07] Nederland is gewoon echt uniek wat betreft dit type erfgoed.

[3:42:11] En we weten het bijna niet.

[3:42:12] Ik heb dat heel vaak gezegd.

[3:42:14] Mensen vragen vaak, en dan ben ik geen onderwaterarcheoloog,

[3:42:17] Archeoloog, werk je dan in het buitenland, vroegen ze altijd aan mij.

[3:42:21] En dat is eigenlijk zo jammer dat mensen die vragen stellen... want ze zouden eigenlijk in het buitenland moeten vragen... oh, archeoloog, werk je dan in Nederland?

[3:42:29] Werk je dan in de Waddenzee?

[3:42:30] Aan misschien wel Griekse collega's.

[3:42:32] Dat lijkt me fantastisch.

[3:42:33] Dat lijkt me ook emotiewaard, dus daar gaan we op inzetten.

[3:42:40] En ik denk ook, en dat is een wat heftiger punt, ik denk dat de bezuinigingen die deze minister in zijn O van zijn ministerschap heeft zetten, ook een grote impact kunnen gaan hebben op cultuur en op erfgoed en op archeologie.

[3:42:55] En dat is een grote zorg waar we ook op terug zullen komen.

[3:42:58] Dank u wel.

[3:43:00] Dank u wel, mevrouw Beckman.

[3:43:01] We komen bij de volgende 1 minuut 20 van D66.

[3:43:05] Dank, voorzitter.

[3:43:07] We hebben veel besproken met elkaar.

[3:43:10] Wat ik nog wel zoek is, wat kunnen we nog doen de komende maanden?

[3:43:15] En waar kunnen we nog wel voor strijden?

[3:43:18] Nogmaals een aansporing aan de minister, samen met de Kamer en de collega's, om daar ons voor in te blijven zetten.

[3:43:24] Want nog meer stilstand is slecht voor de cultuursector.

[3:43:28] Want de cultuursector verdient structurele steun, waardering en ook een duidelijke toekomst.

[3:43:34] Het recht op cultuur, daar hebben we veel over gewisseld.

[3:43:38] Goed dat de minister nu aangeeft, ik ga de stappen daarnaartoe wel zeker zetten.

[3:43:43] Zodat we er hopelijk in de volgende periode daadwerkelijk voor kunnen gaan zorgen.

[3:43:49] Ten aanzien van de langere termijn voor cultuurinstellingen, om die vier jaar te verlengen naar acht jaar, hoor ik hem zeggen dat hij nog een wet deze periode in gang wil zetten.

[3:43:59] Dat is goed om te horen.

[3:44:00] Ik neem aan dat dat dus naar die acht jaar dan gaat.

[3:44:02] Dat check ik even voor de zekerheid.

[3:44:03] Ik ben benieuwd wanneer de brief die eerder in de ministerdaad lag komt.

[3:44:08] Er zijn nog veel meer zaken waar ik aandacht voor heb gevraagd.

[3:44:12] Aandacht voor makers, fair pay, aandacht voor cultuureducatie.

[3:44:21] Daar zie ik nog wel heel graag naar uit.

[3:44:25] Dank u wel.

[3:44:27] Goed nieuws voor heel veel musea, voor beheerders van monumentaal erfgoed, dat de minister aan de slag gaat met die nieuwe regeling.

[3:44:36] Wat ons betreft gaat dat iets te traag, maar we hebben het er maar mee te doen en zo is het ook wel weer.

[3:44:42] Voor de verkiezingen een contourenbrief, bouwstenen, hoe de minister het ook noemde,

[3:44:46] Ik hoop dat we daar spoedig over geïnformeerd worden en dan na de verkiezingen zo ongeveer die regeling.

[3:44:51] Goed nieuws voor heel veel instellingen.

[3:44:53] En voorzitter, ik heb een uitnodiging gehoord van de minister en die wil ik bij deze ook accepteren.

[3:44:58] En ik ga gelijk ook een uitnodiging teruggeven aan deze minister, want als hij dan toch in de Noordkop is...

[3:45:05] Als hij dan toch in de Noordkop is, voorzitter, bezoek dan ook dat prachtige stukje cultureel erfgoed, dat maritiem, dat nautisch erfgoed in Den Helder, het gebied Willemsoord.

[3:45:15] Een prachtig, prachtig, prachtig stukje.

[3:45:18] Het Reddingsmuseum of het Marinemuseum.

[3:45:20] Daar neem ik hem graag mee naartoe op die dag, voorzitter.

[3:45:23] Dus de uitnodiging is aanvaard en ik geef hem ook graag weer terug.

[3:45:27] Dank u wel.

[3:45:34] Voorzitter, ik heb een vraag, maar die is eigenlijk niet aan de minister, maar alsof ik mee mag naar het Millennium Museum.

[3:45:39] Dat is nou een beschitterend museum en die onderzeeboot daar, de tonijn, daar wil ik in.

[3:45:43] Maar voorzitter, in werkelijkheid, ik zit heel goed te luisteren hier.

[3:45:48] Het is natuurlijk hartstikke prettig en fijn hoe de minister z'n best heeft gedaan om ook dit debat voor te bereiden en ons zoveel mogelijk stukken te geven.

[3:45:55] Dit geldt a fortiori voor de begrotingsomhandelingen, gewoon de begroting van het najaar.

[3:46:01] Dus ik heb de indringende oproep, die ik vast ten overvloede doe, om ons zoveel mogelijk informatie en voortgangsrapportages te verstrekken voor afgaand, zodat we, als het ware, zo goed mogelijk beslissingen kunnen nemen in september.

[3:46:16] Dank u. Mevrouw Van den Velde, tweede termijn.

[3:46:20] Voorzitter, dank u wel.

[3:46:23] Het enige wat ik eigenlijk kwijt wil is dat wij de antwoorden van de minister niet echt afdoende vonden.

[3:46:29] Dus ja, we wachten maar weer een aantal moties.

[3:46:33] Mooi.

[3:46:34] Oosterbrink.

[3:46:37] Dank voorzitter.

[3:46:38] En natuurlijk ook bedankt aan de minister voor de beantwoording.

[3:46:41] Ik hoorde de minister zeggen dat er in de periode van 2025 tot 2029 er meer sprake is van regionale spreiding dan ooit tevoren.

[3:46:49] Dat is natuurlijk op zich goed nieuws en daar zijn wij natuurlijk blij mee.

[3:46:51] Dat sluit ook aan bij de eerdere moties die we hebben genoemd.

[3:46:54] Tegelijkertijd willen we nadrukken dat we ons zorgen blijven maken over hoe die spreiding zich dan precies uitpakt.

[3:47:02] Ook vanaf 1929.

[3:47:04] We snappen dat het niet allemaal nu mogelijk is, maar het laat wel zien dat de noodzaak daarin vanuit ons echt ligt om dat na 1929 echt goed te spreiden over het hele land.

[3:47:16] Het is daarom ook goed om te horen dat de minister al in zijn brief daarop vooruit blikt.

[3:47:19] Wat ons betreft is het echt tijd om eens een einde te maken aan het feit dat bepaalde provincies zijn uitgesloten en ook buiten de bisboot vallen, als het ware.

[3:47:28] En de BAB zal zich dan ook blijven inzetten voor eerlijke kansen in de regio en voor een betere en evenwichtige spreiding van cultuur door het hele land.

[3:47:38] De heer Van den Burg.

[3:47:41] Voorzitter, aangename kennismaking met de minister.

[3:47:44] Een bewindspersoon die niet voorleest, maar wat vindt, vind ik sowieso wel prettig.

[3:47:47] En een verademing.

[3:47:49] Dat gezegd hebbende gaf ik in mijn bijdrage aan voor de 4 naar 8 te zijn, maar ook uit te kijken naar de brief van de minister.

[3:47:57] En op basis van wat de minister heeft gezegd, zeg ik via de voorzitter tegen de woordvoerder van de PvdA,

[3:48:03] betekent dat dus ook dat ik in de twee minuten debat nu nog niet zal kiezen voor de acht jaar omdat ik de brief van de minister in september afwacht.

[3:48:11] En fijn dat die ook in september komt voordat het verkiezingsreces begint.

[3:48:17] Dank u wel.

[3:48:18] Dan geef ik het woord aan GroenLinks, P van de A. Maakt niet uit.

[3:48:24] Maar ik ben van origine P van de A, dus in dat opzicht heeft u het goed ingeschat.

[3:48:28] Dat hebben we bij ons.

[3:48:29] Van origine B dan van een bepaalde... Nou goed, alle gekheid.

[3:48:32] Voorzitter, ik... Voorzitter, ja.

[3:48:35] Ja, voorzitter.

[3:48:36] Dat is wel gek, hè?

[3:48:39] Via mezelf.

[3:48:40] Deze dubbele rol is heel gek.

[3:48:43] Dat moeten we niet te vaak doen.

[3:48:45] Er zijn een paar punten wat uitgebreider aangestipt.

[3:48:56] dat die sectorale afspraken iets bindender worden dan nu.

[3:49:04] Daar blijf ik wel bij.

[3:49:05] We geven ook geld uit, het gaat vaak om publieke instellingen.

[3:49:10] Ik ga daar nog eens op kou hoe we daar toch nog proberen om u te blijven aanmoedigen.

[3:49:16] werkgevers ook hun rol te laten pakken.

[3:49:18] Het gaat hier niet alleen maar om werkgevers die geld uit de markt halen, maar ook zij die publiek worden gefinancierd.

[3:49:25] Dus daar kom ik dan nog op terug.

[3:49:27] En er is al wat nodig gezegd over de bibliotheek over de vier en acht jaar.

[3:49:32] Eens kijken wat de twee minuten debat brengt.

[3:49:34] En ik wens u in ieder geval ook veel succes de komende maanden in deze rol.

[3:49:39] En eens kijken wat we nog in gang kunnen blijven zetten zodat

[3:49:42] De culturele sector meer verdient dan elf maanden een debat voeren over iets wat er nooit is gekomen, zoals de btw-verhoging.

[3:49:49] En dat we het nu gaan hebben over dingen die wel nodig zijn om echt iets te doen aan een robuuster stelsel dan we nu hebben.

[3:49:56] Dank u wel.

[3:49:58] En dan zijn we ook aan het einde gekomen van de tweede termijn van de zijde van de Kamer.

[3:50:01] En dan kijk ik naar de minister of de minister nog wil antwoorden op punten die gemaakt zijn.

[3:50:09] Voorzitter, ik wil de commissie bedanken voor dit prettige debat.

[3:50:13] En mooi om te zien hoe we allemaal toch echt een warm hart voor de cultuursector hebben.

[3:50:18] Dat we beseffen dat het niet alleen maar een belangrijk deel van ons BBP is.

[3:50:22] Maar dat het ook een sector is die bepaalt wie we zijn, met elkaar.

[3:50:27] Een sector die verbindend kan werken.

[3:50:29] En een sector die het waard maakt ons land te verdedigen.

[3:50:35] Er is een aantal moties al aangekondigd op onderwerpen die buitengewoon relevant zijn.

[3:50:44] Dus daar zie ik naar uit bij het twee minuten debat.

[3:50:48] Mevrouw Rodekerk vroeg nog wat kunnen we nog wel doen en meneer Mohandes sprak ook de wens uit om ook in de komende tijd, zeg maar de tweede helft, ook nog echt wel stappen vooruit te zetten.

[3:50:56] Ik hoop van harte dat er een boel zaken niet controversieel zullen worden verklaard in uw Kamer, zodat we ook echt stappen kunnen zetten.

[3:51:05] Zoals bijvoorbeeld de brief over de langere bisperiode, waarvan ik inderdaad brede steun proef, zeg ik tegen mevrouw Rodekerk, dat dat acht jaar is, zeg ik ook tegen de heer Van den Burg.

[3:51:22] Ik ga met mensen op reis, dat is ontzettend leuk.

[3:51:25] En op weg naar Texel kom ik een West-Fries museum tegen en ik kom Den Helder tegen.

[3:51:29] Dat gaat allemaal heel erg mooi worden.

[3:51:31] Hoe dat past in één dag gaan we zien.

[3:51:34] Dus ik ga vragen om mijn agenda daar goed op in te vullen.

[3:51:39] We gaan carpoolen met z'n allen omwille van het klimaat.

[3:51:45] De boottijden moeten we ook nog bekijken.

[3:51:50] De heer Koops vraagt mij om zoveel mogelijk reportages en brieven naar de Kamer te sturen.

[3:51:56] Volle vaart vooruit op weg naar begroting 2026.

[3:52:01] Meneer Oosterbrink noemde nog een keer de spreiding.

[3:52:04] Ik wil graag met hem delen dat ik ben een overzicht aan het maken hoe de spreiding eruit ziet als je alle vormen van cultuur meeneemt.

[3:52:13] Niet alleen de bis, de kleine bis of de grote bis, maar er gebeurt zoveel in Nederland, zoveel moois.

[3:52:18] En hoe ziet dat er nou eigenlijk uit als je dat totaalplaatje bekijkt?

[3:52:22] Dat wil ik graag doen en dat is een mooie basis voor een onderbouwd debat met elkaar over de spreiding van cultuur over het land.

[3:52:30] Ja, zomaar een aantal dingen.

[3:52:32] Ik vond de kennismaking met de heer Van den Beurg ook buitengewoon prettig.

[3:52:35] Dus dank u wel en graag tot de volgende keer.

[3:52:41] Een bijzondere bromance ontstaat hier.

[3:52:44] Wie weet wat dat nog gaat brengen in de toekomst.

[3:52:46] In deze commissie natuurlijk dan, uiteraard.

[3:52:50] We zijn aan het einde gekomen aan de zijde van het kabinet.

[3:52:54] Ik dank de minister en alle ondersteuning voor de beantwoording en alle voorbereiding daarvoor.

[3:52:59] Ik dank ook iedereen die hier is, maar ook op afstand dit met geduld en passie heeft gevolgd.

[3:53:05] Dank.

[3:53:07] Ik dank alle leden, alle Kamerleden, maar ook alle nieuwe leden in deze commissie.

[3:53:11] Ook een extra welkom nog zeg ik dan maar even ook tegen de heer Van den Bulk, maar ook de heer Koops volgens mij zijn eerste cultuurdebat, als ik dat goed zeg.

[3:53:17] Maar archiefwet heeft u al gehad, dus semi, semi eerste keer.

[3:53:22] Dan voor ik de toezeggingen ga voorlezen, het zijn er wat, dus luistert u goed mee straks.

[3:53:28] Ik wil nog even iets uitleggen.

[3:53:30] Er is net een twee-minuten-debat aangevraagd door mevrouw Beckerman.

[3:53:32] Normaal geleiden we door en dan vindt dat plaats.

[3:53:36] Dat is nog steeds het geval.

[3:53:38] Maar het gaat eerst ook op de lijst staan van de komende procedurevergadering.

[3:53:44] Daarin moet de OCW-commissie besluiten of het doorgaat.

[3:53:51] Bij een twee-minuten-debat is dat meestal het geval.

[3:53:54] Maar nu komt hij.

[3:53:56] ook even alle aandacht van alle leden die dit voor het eerst meemaken en ook aanwezigen.

[3:54:02] Onder dit debat vallen allerlei zaken, allerlei brieven.

[3:54:05] Die heeft u op de convocatie kunnen lezen.

[3:54:07] Ik kan mij voorstellen dat mevrouw Beckman, even als voorbeeld, het onderwerp archeologie, dat ze daar iets mee wil.

[3:54:13] Als die brief op die convocatie controversieel wordt verklaard,

[3:54:17] dan is hij controversieel.

[3:54:19] Dan kan mevrouw Beckerman natuurlijk een motie nemen, maar dan krijgen we een hele gekke situatie.

[3:54:23] En dan kan ik me voorstellen dat de minister zegt, ja, ik wil wel, maar uw Kamer wil het niet.

[3:54:27] Dus wat het vraagt van de Kamerleden, ik zeg, ik leg het even uit, dat als u iets van plan met bij de twee minuten debat, het ook belangrijk is dat de zaken die daaronder liggen, de brieven, dat die niet controversieel worden verklaard.

[3:54:38] Ik geef het even mee.

[3:54:39] dat u daar extra alert op bent en niet straks denkt, hé, maar ik had een mooie motie, maar de brief is eigenlijk in de ijskast gezet door diezelfde Tweede Kamer.

[3:54:48] Dus dat vraagt gewoon even ons alle aandacht.

[3:54:50] Ik kijk meer naar de leden, maar ook naar zij die zich afvragen van hoe gaat dat nou met het controversieel?

[3:54:54] Want sommige van u vroegen dat ook aan mij en ik leg het in één keer uit.

[3:54:59] En mevrouw Beck mag daar zeker op reageren, maar uw twee minuten debat wordt bij deze doorgeleid naar Griffie Plenair, maar ook naar de pro-stuurvergadering.

[3:55:07] Voorzitter, dat was ook de reden dat ik even opnoemde waar mijn moties over gingen en ik zou de collega's ook willen oproepen om dat zelf dus zeg maar buiten de vergadering om naar elkaar te doen omdat we dan weten wat bij de procedurevergadering wat de wensen van anderen zijn.

[3:55:21] Ik vind dat een goede oproep, ook in de collegialiteit zullen wij dat ook tijdiger doen bij u, zodat u even weet, hier willen we nog wat mee en bij deze.

[3:55:28] Dat geldt ook voor u. Dan komen we bij de toezeggingen.

[3:55:31] Dit is een stemmingsbel.

[3:55:32] Ja, die duurt een minuut.

[3:55:34] Dus ik wacht even een 45 seconden nog en dan ga ik zo de toezeggingen voorlezen en dan komen we tot het einde van de vergadering.

[3:55:41] Moeten er leden nu gaan stemmen, per se?

[3:55:44] Dan dank ik de heer Koops voor zijn aanwezigheid.

[3:55:46] We hoeven niet, het is niet

[3:55:48] Het is gewoon per fractie en de meesten zullen dan vertegenwoordigd zijn daar.

[3:56:00] Ja, ik wacht even.

[3:56:02] Ik weet dat er ook volgers zijn van dit debat op afstand die mee willen schrijven als we de toezeggingen voorlezen.

[3:56:13] De minister stuurt voor de verkiezingen de uitgangspuntbrief in zake de incidentele middelenrestauratieregeling.

[3:56:20] En dan, na de verkiezingen, volgt de publicatie van de regeling zelf.

[3:56:24] De minister zal de Kamer na de verkiezingen informeren over de weeffout die tussen de sim- en woonhuisregelingen zit.

[3:56:38] In diezelfde brief gaat de minister ook in op de vraag hoe deze weeffout kan worden hersteld.

[3:56:46] Dan komen we bij een andere fractie.

[3:56:49] Dan komen we bij punt drie.

[3:56:50] De minister zegt toe de Kamer zo snel mogelijk te informeren over het vervolg van de Middeleeuwse Gouden Ring.

[3:56:57] En omdat daar een onderhandeling aan te grondslag ligt, hou ik het bij zo snel mogelijk.

[3:57:01] Komen we bij punt vier.

[3:57:03] En dat is de minister zal de Kamer uiterlijk september 2025 de wetswijziging ten behoeve van de lagere subsidie, sorry, langere, excuse, van de langere, lagere.

[3:57:15] Ik ga te snel.

[3:57:17] Ten behoeve van de langere subsidieperiode van de BIS doen toekomen.

[3:57:23] Het gaat om de brief.

[3:57:28] Ik ga hem even opnieuw doen.

[3:57:29] De minister zal de Kamer uiterlijk september 2025 de brief ten behoeve van de langere subsidieperiode van de BIS doen toekomen.

[3:57:36] Check.

[3:57:37] Plus, daarop volgend, volgend jaar zal de Kamer het voorstel voor de gewijzigde regeling ontvangen.

[3:57:45] Hierin wordt ook ingegaan op de gezamenlijke verantwoordelijkheid met mede-overheden, et cetera, et cetera.

[3:57:50] Wilt u daar nog op aanvullen?

[3:57:51] Dat was punt vijf.

[3:57:53] Ja, dat gaat dus niet om de regeling zelf, maar om de uitgangspunten van die regeling.

[3:57:57] Zodat ik niet met uw Kamer kan bespreken.

[3:57:59] Dus uitgangspunten van die regeling.

[3:58:01] Dat is nog niet de regeling?

[3:58:02] Nee, de regeling zelf wordt gepubliceerd in 2028.

[3:58:04] Oké, check.

[3:58:06] Hebben we dat even aangevuld.

[3:58:08] Dank.

[3:58:10] En dan punt 6, en dat is ook het laatste punt die wij hebben genoteerd, dat is de Kamer wordt in 2026 slash 27 geïnformeerd over de evaluatie van de Fair Practice Code.

[3:58:23] Nou, daarmee zijn we aan het einde gekomen van dit debat.

[3:58:25] Ik wil nog even zeggen excuus voor af en toe, dat vond ik zelf hoor, ik zit altijd voor in de commissie-VWS, maar dan doe ik niet mee aan het debat en dat is veel overzichtelijker.

[3:58:34] Het was even improviseren met een woordvoerder en voorzitter tegelijk.

[3:58:38] Ik dank u allemaal.

[3:58:39] Bedankt voor uw geduld.

[3:58:40] Het is exact twee uur.

[3:58:42] Ik sluit de vergadering.