Veteranen

[0:00:01] Ik open de vergadering van de vaste commissie voor Defensie.

[0:00:04] Heet u alle van harte welkom.

[0:00:06] Speciaal welkom aan de minister en zijn ondersteuning.

[0:00:09] Ook welkom aan de dames en heren op de publieke tribune.

[0:00:14] Natuurlijk ook aan de commissieleden.

[0:00:16] Dit is een notaoverleg over onze veteranen.

[0:00:21] U heeft verschillende spreektijden, afhankelijk van de grootte van uw partij.

[0:00:25] De PVV heeft tien minuten spreektijd.

[0:00:28] Dat is wel de eerste en de tweede termijn.

[0:00:29] Houdt u daar als lief rekening mee?

[0:00:31] GroenLinks Partij van Arbeid negen minuten.

[0:00:35] CDA heeft vijf minuten en de VVD en NEC hebben acht minuten.

[0:00:41] Ik geef u ook mee dat ik de woordvoerder ben namens Nieuw Sociaal Contract op dit onderwerp.

[0:00:45] Ik zal dus ook mijn bijdrage leveren als laatste.

[0:00:49] En dan wil ik graag beginnen met de heer Elian namens

[0:00:54] de VVD.

[0:00:59] Ik geef vier interrupties in de eerste ronde.

[0:01:06] Voor mij is het de eerste keer dat ik bij dit notenoverleg namens de VVD het woord mag doen.

[0:01:14] Dat vind ik bijzonder in de eerste plaats, omdat

[0:01:18] Ikzelf als mens heb veel waardering voor onze veteranen, dat heeft de VVD ook.

[0:01:23] Ik heb er velen mogen spreken de afgelopen weken.

[0:01:28] Mijn schoonvader is zelf veteraan.

[0:01:32] Ik denk dat vele dat na mij ook zometeen zullen zeggen, maar we zijn hun eeuwige dank verschuldigd voor hun inzet voor onze vrede, veiligheid en vrijheid.

[0:01:41] Niet altijd in makkelijke omstandigheden.

[0:01:44] Met collega's Karaman en Noordkamp was ik in Bosnië.

[0:01:49] Het heeft diepe indruk op mij gemaakt wat we daar hebben gezien.

[0:01:59] het leed van de nabestaanden, wat verschrikkelijk is, de genocide, maar vooral ook wat zo'n missie heeft gedaan met onze militairen, maar vooral ook hoe ze daarna behandeld zijn.

[0:02:11] Ik was nog vrij jong toen dit allemaal plaatsvond, maar als ik er één ding aan heb overgehouden, is dat we heel voorzichtig moeten omgaan met militairen die terugkeren uit

[0:02:24] uit zware omstandigheden.

[0:02:28] Het was een onmogelijke missie.

[0:02:35] Dat gezegd, moeten we aan de slag met de inhoud van de nota.

[0:02:43] Wat mij opviel aan de nota is dat het er mooi uitziet.

[0:02:47] Veel infographics.

[0:02:50] En wat ik nu ga zeggen is volgens mij niet nieuw.

[0:02:55] Het is wel lastig om de beleidsinhoudelijke punten eruit te halen.

[0:02:59] Maar met name ook dan om die beleidsinhoudelijke doelstellingen en speerpunten ook te koppelen aan de veteranenwet.

[0:03:06] Maar ook is het lastig om de nota te vergelijken met de vorige jaren, zodat je kan zien welke kant gaat het op.

[0:03:12] Gaat het beter of minder goed?

[0:03:14] Waar zitten zorgen en pijnpunten?

[0:03:16] Dus ik ben benieuwd hoe de minister hier tegenaan kijkt.

[0:03:19] Dat zou mij wel helpen als we het op een iets andere manier zouden kunnen vormgeven.

[0:03:30] Dan als ik wat dieper op de inhoud inga.

[0:03:34] De veteranendefinitie.

[0:03:36] Het is vreemd dat militairen die nu uitgezonden worden naar gebieden waar nog geen sprake is van oorlogsomstandigheden... niet de veteranenstatus krijgen.

[0:03:44] We hadden een mooie rond de tafel daarover volgende week.

[0:03:48] En ondanks dat er geen sprake is juridisch en feitelijk van een oorlogssituatie... kan het nog steeds wel mega ingrijpend zijn.

[0:03:56] Er zijn diverse voorbeelden van, variërend van air policing, frontex... tot bijvoorbeeld onze militairen die nu in Litouwen zitten.

[0:04:03] Is de minister bereid om binnen de mogelijkheden die hij heeft...

[0:04:18] ter handhaving of bevordering van de internationale rechtsorde voor zover deze missie bij regeling van onze minister is aangewezen.

[0:04:23] Dus de minister zou dat kunnen doen.

[0:04:25] Dus mijn vraag is, is hij daartoe bereid?

[0:04:29] En daarmee bedoel ik dus missies die niet in oorlogsgebied zijn, maar die wel ingrijpend zijn.

[0:04:35] En dat zijn er best wat.

[0:04:36] Is hij bereid om die aan te wijzen in de zin van de wet?

[0:04:40] Want dan betekent het dat artikel 4 en 5 ook van toepassing zijn op veteranen, zorgplicht naar inzet en de bijzondere zorgplicht.

[0:04:47] Dan mijn tweede punt.

[0:04:51] Ik ben geboren in Kabul, Afghanistan.

[0:04:58] Mijn hart gaat uit naar de Afghanistan-veteranen.

[0:05:04] Daar zou jaarlijks aandacht aan worden besteed in de nota, maar ik vond er maar weinig over terug.

[0:05:08] Het is een omvangrijke groep, 30.000, het aantal aanmeldingen neemt toe.

[0:05:12] Het is ook niet gek, want pas na tien of vijftien jaar, dat weten we ook uit onderzoek, manifesteren helaas vele klachten zich.

[0:05:19] Het gaat om een grote groep en ik zou graag zien dat daar apart aandacht aan wordt besteed in de nota.

[0:05:25] Maar ook gelet op de ontwikkelingen in Afghanistan.

[0:05:27] Het doet mij pijn en dan ben ik er niet eens geweest.

[0:05:29] Laat staan dat je daar gediend hebt.

[0:05:31] Ik maak me zorgen om deze groep.

[0:05:35] Ik wil de minister vragen of hij hier aandacht aan wil besteden.

[0:05:41] Er loopt al jaren een ingewikkelde discussie over het voorzienings- en uitkeringsstelsel.

[0:05:48] Veel regelingen zijn pas beschikbaar na een lang traject.

[0:05:55] Dat draagt niet bij aan herstel.

[0:05:57] Herzieningen van deze regelingen lopen al jaren.

[0:06:02] Het heet HAVIS.

[0:06:04] Er is veel behoefte aan deze herzieningen.

[0:06:10] van iemand met klachten ten goede.

[0:06:12] Is hij bereid om hier een klap op te geven en te zeggen, beste mensen, we gaan nu vooruit, want volgens mij komt dit ten goede van degenen die dat nodig hebben.

[0:06:20] Voorzitter, dan mijn volgende punt.

[0:06:24] Is het niet een beetje gek dat er geen beleidsuitgangspunt is

[0:06:30] dat voorkomen beter is dan genezen.

[0:06:31] Dat is een algemeen adagium in het leven en dat werkt vaak heel goed.

[0:06:35] Maar heel veel van het veteranenbeleid wordt besteed aan ziekte en begeleiding.

[0:06:39] Maar het voorkomen daarvan, bijvoorbeeld PTSS voorkomen, is natuurlijk superbelangrijk en we weten heel veel.

[0:06:44] Dus kan de minister aangeven waarom dit uitgangspunt niet

[0:06:47] Het staat er helemaal niet.

[0:06:51] Hoe voorkom je dat iemand PTSS kan krijgen?

[0:06:59] Waarom wordt niet echt nagebeld?

[0:07:01] Juist diegenen die die lijst maar half of niet invullen, dat zijn degenen waar je misschien al in de eerste instantie aandacht aan zou moeten besteden.

[0:07:09] Voorzitter, tot slot wil ik aandacht vragen voor de vergoeding van belangenbehartigers.

[0:07:14] Een belangenbehartiger kan nu 15.000 euro vergoeding krijgen in het schadetraject.

[0:07:18] En in mijn volgende rol bij JNV heb ik hier ook aandacht voor gevraagd bij andere type trajecten.

[0:07:24] Maar er zit natuurlijk een gekke prikkel in dat een belangenbehartiger misschien eerst die 15.000 euro op wil hebben, terwijl het helemaal niet in het belang hoeft te zijn van degene met wie hij bij staat of de klachten.

[0:07:34] Dus daar gaat een zekere perverse prikkel van uit.

[0:07:37] Zou je daar toch niet iets moeten doen met een dubbele redelijkheidstoets?

[0:07:41] Of iets meer moeten toetsen, zoals in het civiele recht, dat de gemaakte kosten ook echt nodig zijn?

[0:07:46] Want uiteindelijk gaat het erom dat degene wie is belangen je behartigt zo goed mogelijk wordt geholpen en dat daar een mooie regeling wordt getroffen.

[0:07:52] En als het snel kan, nou mooi.

[0:07:54] En dan vindt die belanghartige wat minder.

[0:07:56] Het belang van degene die hulp nodig heeft staat centraal.

[0:08:00] Dat was hem, voorzitter.

[0:08:02] Dank voor uw bijdrage.

[0:08:04] Ik zie dat de heer Nortkamp een vraag heeft.

[0:08:06] Ik hoorde een aantal zaken benoemen die ik herken.

[0:08:14] Ik miste alleen wel de bijzondere invaliditeitsverhoging.

[0:08:24] aangekaart door het Veteranenplatform, de bond voor militaire oorlog en dienstslachtoffers.

[0:08:30] En hoe staat de heer Ellion in de discussie van, oké, dit is smattengeld, maar het is weliswaar niet een eenmalige uitkering, maar een maandelijkse?

[0:08:38] Moeten we het daarom, ondanks dat het wel smattengeld is, vindt hij dan dat we het wel moeten belasten en zien als inkomen?

[0:08:44] of zegt hij smattengeld is smattengeld of dat normaal wordt uitgekeerd of jaarlijks.

[0:08:48] Het is geen inkomen, maar het is een vergoeding voor opgelopen leed en beperking van levensvreugde.

[0:08:55] Het is misschien niet onze verantwoordelijkheid of het is misschien niet de verantwoordelijkheid van de minister van Financiën of van de minister van Defensie.

[0:09:00] Het is de verantwoordelijkheid van de minister van Financiën, maar het is misschien wel aan ons om ons hierover uit te spreken ook gezien onze verantwoordelijkheid richting militairen.

[0:09:09] Hoe kijkt de heer Elian daar tegenaan?

[0:09:11] voordat ik de heer Elian het woord wil geven.

[0:09:14] Ik ben vergeten, maar ik ga het u deze... kom ik u tegemoet.

[0:09:18] Die beschouw ik als één, maar in het vervolg wil ik wel binnen de 45 seconden de vraag hebben.

[0:09:23] En anders stel ik hem voor twee.

[0:09:26] De heer Elian.

[0:09:27] Uiteraard ben ik bekend met dit vraagstuk.

[0:09:30] Dat was gisteren ook op 1Vandaag.

[0:09:32] Ik heb het inderdaad niet in mijn spreektekst opgenomen.

[0:09:37] niet omdat ik het niet belangrijk vind of omdat de VVD het niet belangrijk zou vinden.

[0:09:40] Volgens mij staat in ons verkiezingsprogramma zelfs dat wij vinden dat smarte geld voor veteranen onbelast zou moeten zijn.

[0:09:47] Ik heb even gekeken hoe vaak dit ter sprake is gekomen de afgelopen jaren in de Kamer.

[0:09:53] Op diverse plekken, ook bij de commissie Financiën, komt het best geregeld aan de orde.

[0:09:57] Ik ben een beetje abuis waar het nu precies stokt, want kennelijk heeft de Kamer al eerder uitgesproken richting het kabinet, regel dit alsjeblieft.

[0:10:10] Maar mij is niet helemaal duidelijk waar nu dan de hiccup zit.

[0:10:14] Ik kan me best voorstellen dat er wat fiscale consequenties aan zitten.

[0:10:21] Ik neem aan dat de heer Noordkamp in zijn bijdrage er ook naar zal vragen.

[0:10:24] Dus ik ben heel nieuwsgierig vanuit de rol van de minister van Defensie, verantwoordelijk voor veteranenbeleid, hoe hij ernaar kijkt.

[0:10:29] Want voor veteranen doet dit het toe.

[0:10:32] Ik kan de fiscaliteit niet beoordelen, maar je zou zeggen dat, want er ligt volgens mij ook gewoon een aangenomen eerdere motie,

[0:10:37] Collega Bos kwam ik tegen toen ik het opzocht.

[0:10:45] Ik dacht dat dit al een richting was die we op zouden gaan.

[0:10:48] Alleen stokt het ergens.

[0:10:50] Ik ben wel benieuwd waar het dan stokt.

[0:10:52] Volgens mij is er ook nog een commissiedebat over fiscaliteit de komende weken.

[0:10:57] Ik kan me voorstellen dat het daar ook nog aandacht krijgt.

[0:11:00] Ik weet hier niet precies waarom die regeling wel of niet...

[0:11:03] Ik ben advocaat geweest.

[0:11:09] In andere delen is het civiel smarte geld.

[0:11:14] Het is onbelast.

[0:11:16] Het is niet duidelijk waar het onderscheid zit.

[0:11:20] Dank de heer Noordkamp voor de vraag.

[0:11:23] Het is niet per se.

[0:11:23] Het is meer hoe ik dan een clusie hoop te kunnen trekken.

[0:11:27] Het wordt vaak beantwoord in de Commissie van Financiën.

[0:11:29] Alleen wij spreken de vertegenwoordigers van veteranen.

[0:11:33] Dus bij ons komen die zorgen terecht.

[0:11:35] Ik ben blij dat de VVD zegt, oké, dit is ook ons standpunt.

[0:11:38] Zo start ik ons verkiezingsprogramma.

[0:11:40] Ik heb wat vragen aan de minister.

[0:11:41] Laten we die afwachten.

[0:11:42] En het zou mooi zijn als dat voor ons nog aanleiding is om een signaal af te geven, bijvoorbeeld richting de Commissie van Financiën, dat we dat samen zouden kunnen doen.

[0:11:50] De heer Elion.

[0:11:52] Volgens mij geen misverstand over de inzet.

[0:11:56] Ik zie dat de formale staatssecretaris van de Maat gaat regelen dat veteranen geen belasting hoeven te betalen over smarte geld.

[0:12:04] 23 juni 2023.

[0:12:08] Is er een probleem?

[0:12:09] Kunnen we helpen?

[0:12:10] Volgens mij is de Kamer er vrij duidelijk over.

[0:12:18] Ook goed, maar dan... Ja.

[0:12:22] Dank.

[0:12:22] De heer Pol.

[0:12:25] Dank u wel, voorzitter.

[0:12:26] En ook een vraag aan de gewaardeerde collega Elian.

[0:12:30] Het gaat over de regeling voor de schadevergoedingen voor de veteranen.

[0:12:33] Want eerder kwam de Algemene Rekenkamer natuurlijk met de conclusie dat in 60% van de gevallen die deadline van twee jaar die voor het doorlopen van dit hele systeem eigenlijk staat, dat dat niet wordt gehaald.

[0:12:46] Dat vinden we als PV erg treurig, omdat het gewoon slecht nieuws is voor die veteranen.

[0:12:52] Kan hij reflecteren op waarom dat dan maar niet beter wordt onder de VVD?

[0:12:59] De heer Elian.

[0:13:03] Zoals ik vorige week zei tegen collega Paul, als het onweert is het de schuld van de VVD.

[0:13:10] Ik zou willen dat ik ook invloed had op het weer, maar dat heb ik niet.

[0:13:18] Volgens mij doet het niet toe welke bewindspersoon hiervoor verantwoordelijk is.

[0:13:24] Wat je wilt is dat die termijn van twee jaar

[0:13:30] Dat is geen zinloze termijn.

[0:13:32] Daar zit een gedachte achter.

[0:13:35] Het is al belastend genoeg voor iemand.

[0:13:37] Je hebt die duidelijkheid nodig om enig zicht te hebben op hoe je verder moet met je leven.

[0:13:42] Er is al genoeg gebeurd in het leven van zo'n persoon.

[0:13:47] Volgens mij moet dat centraal staan.

[0:13:50] Dat is toch aardig als je uit een andere commissie overstap maakt naar Defensie.

[0:13:55] Bij verzekeraars zie je dit natuurlijk ook.

[0:13:57] Door de bank genomen gaat het daar oké.

[0:14:00] Ik heb ook daar verhalen gehoord over jaren dat mensen wachten.

[0:14:05] Dat betekent zoveel.

[0:14:07] Dus volgens mij zijn collega Paul en ik het eens.

[0:14:09] Dit moet op orde.

[0:14:11] En het zou fijn zijn als we ook enig zicht krijgen op wat is het dan.

[0:14:16] Heeft het te maken met processen, met beslissingen?

[0:14:19] Zijn die aanvragen dan niet duidelijk?

[0:14:22] Als je met elkaar afspreekt twee jaar, dan moet je echt ernaar streven dat dat ook het uitgangspunt is.

[0:14:28] Dus in het belang van die veteraan.

[0:14:32] Dus ook dit lijken mij mooie vragen voor deze VVD-minister.

[0:14:37] De heer Pol voor de vervolgvraag.

[0:14:39] Ja, hartstikke mooi.

[0:14:40] Hartelijk dank voor het antwoord.

[0:14:42] Fijn dat we dan de VVD aan onze zijde vinden in deze kritiek.

[0:14:46] We zullen zo dadelijk die vraag ook aan de minister stellen en dan krijgen we hopelijk een goed antwoord op.

[0:14:53] Dank.

[0:14:53] Volgens mij staat er geen vraag en de heer Allian doet ook geen stap om op te antwoorden.

[0:14:57] Of wilt u op antwoorden, heer Allian?

[0:15:01] Nee, het is fijn.

[0:15:02] Een terechte vraag.

[0:15:04] Ik ben ook benieuwd naar de antwoord.

[0:15:06] Dan gaan we af.

[0:15:07] Dank.

[0:15:08] Ik zie geen vragen meer.

[0:15:09] Dan ga ik het woord geven aan de heer Boswijk namens het CDA.

[0:15:14] Ja, dank u wel, voorzitter.

[0:15:15] En ook medes namens de SGP.

[0:15:17] En ik sluit me volledig aan bij mijn voorganger, meneer Elian, als het gaat over de woorden van waardering voor onze veteranen.

[0:15:24] En ik vind het ook wel mooi in deze commissie dat we misschien over heel veel dingen kunnen verschillen, maar de steun en waardering voor veteranen eigenlijk altijd breed van links tot rechts in deze Kamer gedeeld wordt.

[0:15:34] Veteranen hebben zich niet alleen langer of korter geleden ingezet voor onze vrede en veiligheid, maar ook vandaag de dag doen ze nog steeds bijzondere dingen.

[0:15:43] En in het bijzonder wil ik aandacht vragen voor Robin, Tjit, Damien en Randy, die op 1 juni zijn begonnen met een speedmarch naar Oekraïne.

[0:15:50] 100.000 euro hebben opgehaald, bijna 100.000 aan medische middelen en ze hopen als het goed is morgen weer terug te komen in Nederland.

[0:15:58] Wat een ongelooflijk inspirerende actie en daarmee ook gelijk geld ophalen voor Oekraïnse militairen die fysieke maar ook mentale hulp nodig hebben.

[0:16:08] Vannacht startte Stefan Mutsdas met zijn vijfdaagse tocht voor herstel om aandacht te vragen voor een burgerinitiatief om excuses aan te bieden aan Molukse kneelmilitairen die, zoals algemeen bekend is, schandalig zijn behandeld toen ze in de jaren 50 terugkwamen in Nederland.

[0:16:23] Daarom mijn eerste vraag, hoe kijkt de minister naar dit burgerinitiatief?

[0:16:26] Voorzitter, onze veteranen verdienen de beste mogelijke zorg.

[0:16:29] Want laten we niet vergeten, een missie stopt niet als je terug bent.

[0:16:32] Voor veel veteranen begint dat dan pas de strijd.

[0:16:34] Met herinneringen, met trouwens, met bureaucratie.

[0:16:37] En daarin mogen ze niet laten zwemmen.

[0:16:39] Onlangs diende ik samen met collega Mütleur en Van der Werf een initiatiefnota in om ervoor te pleiten dat er een landelijk PTSS-meldpunt komt voor alle geuniformeerde beroepen.

[0:16:47] En de basis ligt, wat ons betreft, al heel goed bij het Veteranenlocatie en het Veteraneninstituut.

[0:16:53] Wij kregen steun van de veteranenombudsman.

[0:16:56] Hoe kijkt de minister naar deze initiatiefnota?

[0:17:01] En wat is de reactie van de minister op de oproep van de veteranenombudsman die aangeeft dat de zorg, erkenning en waardering niet langer mogen afhangen van de smalle definitie van veteranen?

[0:17:08] En collega Elian refereerde daar al even naar.

[0:17:11] Moet dat niet worden verbreed?

[0:17:13] Want we hebben het hier ook al vaker over gehad.

[0:17:15] De manieren van inzet zijn echt veranderd.

[0:17:18] De tijd dat de Veteranenwet tot stand is gekomen, dus moet er geen actualisatie daarop plaatsvinden.

[0:17:24] En in het verlengde daarvan moet er ook geen actualisatie van die Veteranenwet plaatsvinden.

[0:17:27] En zo ja,

[0:17:28] Wie neemt dan het initiatief?

[0:17:29] Moet de Kamer dat doen of doet deze minister dat?

[0:17:34] In het licht daarvan hebben we ook al vaker discussies en gesprekken gehad over het decoratiestelsel.

[0:17:39] Over hoe we militairen waarderen die zich inzetten, bijvoorbeeld Interflex, het opleiden van Oekraïners.

[0:17:45] Maar ook hoe ga je om met een dronepiloot die misschien fysiek wel hier in Nederland is, maar operaties aan de andere kant van de wereld uitvoert.

[0:17:53] Daar ligt een aangenomen motie aan die deze minister de opdracht geeft om dit, zowel het veteranenstaats als het decoratiestelsel, te actualiseren.

[0:18:03] De staatssecretaris heeft er vorig jaar in oktober iets over laten weten, van joh, we zijn er mee bezig.

[0:18:09] Maar het duurt wel erg lang, want het is inmiddels mijn vierde debat over het veteranennota en dit is ook de vierde keer dat we het hier over gaan hebben.

[0:18:17] Dan sluit ik me even aan bij de vragen die de heer Pol net in interruptie stelde over de 60% van de aanvragen als het over claims gaat die langer dan twee jaar duren.

[0:18:30] Ik heb ook gehoord dat de minister zes maatregelen heeft genomen.

[0:18:32] Hoe staat het daarmee?

[0:18:33] Is dat afdoende?

[0:18:35] Het zijn allemaal stuk voor stuk schrijnende gevallen.

[0:18:40] Ik ben heel benieuwd hoe het staat met het smarte geld onbelast, aangezien bij politie brandweer al wel zo is georganiseerd en bij Defensie nog niet.

[0:18:52] Dat is een beetje gek.

[0:18:55] Dat was hem, voorzitter.

[0:18:57] Dank aan de heer Boswijk.

[0:18:58] Ik zie geen interrupties.

[0:18:59] Dan ga ik de woord geven aan de heer Pol namens de PVV.

[0:19:03] Voorzitter, dank u wel en een mooi stuk.

[0:19:06] ook over de knilsoldaten en daar sluit ik me namens de PVV ook graag aan bij de vraag die de heer Boswijk daarover stelde.

[0:19:14] En voorzitter, Nederland kent ruim 100.000 veteranen.

[0:19:18] Mannen en vrouwen die namens ons koninkrijk uitgezonden zijn geweest en ons land op de gevaarlijkste plekken op aarde hebben gediend.

[0:19:26] De politiek, verantwoordelijk voor hun inzet, heeft dan ook de wettelijke en de morele plicht ervoor te zorgen dat zij de zorg

[0:19:35] en de waardering krijgen die hen toekomt.

[0:19:39] Ik kan dit debat dan ook niet anders beginnen dan met de afschuw van de PVV uit te spreken over de ontwikkelingen van afgelopen weekend.

[0:19:48] Marco Kroon, veteraan en drager van de militaire Willemsorde, moet zich deze week melden bij de Koninklijke Marchaussee.

[0:19:57] Hij zal als verdachte worden gehoord

[0:19:59] vanwege zijn daadkrachtig optreden op bevrijdingsdag, toen links-pro-Hamastuig de plechtigheid in Wageningen kwam verstoren.

[0:20:09] In plaats van dat hij wordt geroemd om zijn paraatheid, wordt hij behandeld als de eerste de beste crimineel.

[0:20:17] Het is woestmakend hoe deze militair, die zulke enorme offers voor zijn land heeft gebracht, door het VVD-regime behandeld wordt.

[0:20:26] Eén van de dappeste soldaten die onze krijgsmacht kent vraagt zich nu openlijk af wat het uniform en onze driekleur nog voor waarde voor hem hebben.

[0:20:36] Zo ver is het dus gekomen, voorzitter.

[0:20:38] En hoe halen de VVD-ministers van Defensie en de VVD-ministers van Justitie en Veiligheid het in hun hoofd?

[0:20:45] om deze abjecte gang van zaken toe te staan.

[0:20:48] De PVV eist dat dit schandalige onderzoek direct gestaakt wordt.

[0:20:54] Artikel 127 van de wet op de rechtelijke organisatie geeft dit kabinet daar alle ruimte toe.

[0:21:01] In aanvulling daarop eist de PVV dat beide VVD-ministers een formelexcus maken aan Mario Kroon voor dit absolute dieptepunt.

[0:21:11] Hoe met deze oorlogsheld wordt omgegaan,

[0:21:14] De heer Pol, voordat u verder gaat, u heeft wat losgemaakt.

[0:21:19] Ik zie tweetal interrupties bij collega's.

[0:21:22] De heer Boswijk was als eerste.

[0:21:24] Ik vind het wel een beetje jammer dat ik net in mijn opening zei dat we dit nooit politiek maken en prompt wordt de VVD voor de bus gegooid.

[0:21:31] Toen dit plaatsvond heb ik zowel de IGK, Boudewijn Boots, als Major Kroon allebei publiekelijk en privé bedankt voor hun inzet.

[0:21:41] Ik vind het fantastisch wat zij toen hebben gedaan.

[0:21:44] En tegelijkertijd, we leven in een democratische rechtsstaat.

[0:21:47] Militairen worden uitgezonden om ook die rechtsstaat te beschermen.

[0:21:52] Dus het is ook wel het recht wat nu zijn beloop moet gaan.

[0:21:57] En het is niet dat de VVD nu zegt we moeten Marco Kroon gaan vervolgen.

[0:22:02] Ja, doet iemand aangifte, dan gaan procedures beginnen.

[0:22:05] Ik heb ook mijn mening over die aangifte en over die mensen die zeggen dat ze zich gekneus voelen enzovoort.

[0:22:10] Ja, daar heb ik ook niet zoveel op.

[0:22:11] Maar ja, het recht en de procedures zeggen nu eenmaal dit moet gebeuren.

[0:22:15] Dan heb ik er veel meer vertrouwen in dat uiteindelijk de heer Kroon gewoon vrij uitgaat dan in dat wij hier een politiek proces van maken.

[0:22:22] Dat heeft de heer Kroon niks aan en onze rechtsstaat ook niet.

[0:22:26] Dus ik zou toch willen dat we dit niet doen.

[0:22:29] Ik zeg wel dat er twee interrupties waren naar de heer Boswijk.

[0:22:32] De heer Pol.

[0:22:34] Dank u wel, voorzitter.

[0:22:35] Nou ja, de PVV doet wel deze hele duidelijke oproep aan het kabinet om te stoppen met dit absoluut schandalige onderzoek.

[0:22:44] En volgens ons moet dat ook gewoon kunnen.

[0:22:47] Artikel 127 geeft de minister ook gewoon de mogelijkheid om het OM daarop aan te spreken.

[0:22:53] Dat moet wat ons betreft dan ook gebeuren.

[0:22:56] We vinden het onbestaanbaar dat er zoveel zaken in dit land die echt belangrijk zijn

[0:23:01] ...dat die niet worden opgepakt voor onderzoek of vervolging... ...en dat onze oorlogsheld, die dus heeft ingegrepen toen het nodig was... ...dan wordt gehoord door het OM en de Koninklijke Marchaussee.

[0:23:14] De beide VVD-bewitspersonen kunnen zich daartegen uitspreken... ...en ze kunnen actie ondernemen, en dat is wat we vandaag vragen.

[0:23:23] Volgens mij zijn we het op zich eens, voorzitter, dat Marco Kroon en inspecteur-generaal de Krijgsmacht heel cordaat en effectief hebben gehandeld en dat de demonstranten vijf kilo boter op hun hoofd hebben.

[0:23:41] Daar zijn we het volgens mij over eens.

[0:23:44] is het VVD-regime.

[0:23:49] Ik weet niet of PVV'ers in Nederland ooit een regime hebben meegemaakt, maar ik weet wat een regime is.

[0:23:54] Wie mij volgt de afgelopen dagen weet ongeveer wat ik bedoel, onder andere in Iran.

[0:23:59] Dus ik snap dat de campagne is begonnen en dat de PVV graag de VVD wil aanvallen.

[0:24:04] Maar ik wil toch de heer Pol vragen, die ik ken als iemand die vaak mooie zinnen formuleert,

[0:24:10] Regime past niet.

[0:24:13] Dit zijn ministers namens de VVD die hun werk proberen te doen.

[0:24:21] Ik kan soms lachen om de kritiek die u heeft.

[0:24:25] Dat is allemaal prima.

[0:24:26] Maar ik wil u toch vragen om de woorden regime te heroverwegen.

[0:24:30] Dat zijn twee interrupties.

[0:24:32] Dat neem ik voor lief.

[0:24:34] Ook omdat de heer Pol vraagt om ingrijpen van de ministers.

[0:24:38] Dat betekent niet dat ze in hun regime iets hebben gedaan.

[0:24:40] Ik vind dat ze nu iets moeten doen.

[0:24:43] Kort en goed zou de heer Pol de woorden regime willen overwegen.

[0:24:48] Dank u wel voor die oproep.

[0:24:50] De reden dat ik het woord regime heb gekozen is om onze woede te uiten over het feit dat een oorlogsheld, iemand die namens ons is uitgezonden, die grote persoonlijke offers heeft gebracht in zijn dienst voor Nederland,

[0:25:06] nu gewoon als een verdachte gehoord gaat worden door de koninklijke Mauritius C. En dat hij gewoon zegt, nou ja, als dit het Nederland is onder de VVD, want dat is het.

[0:25:17] We hebben een VVD-minister van Defensie.

[0:25:20] We hebben een VVD-minister van Justitie en Veiligheid.

[0:25:22] En als die niet ingrijpen, zijn ze de knippeldeus niet waard.

[0:25:26] En als zo'n veteraan dan zegt, nou ja, als dit echt gebeurt in het land dat ik zo lang heb gediend, dan vraag ik me eigenlijk af wat het uniform en onze driekleur nog wel voor waarde hebben voor mij.

[0:25:37] Dan vinden we dat zo slecht, zo'n dieptepunt, dat het woord regime echt wel op zijn plaats is.

[0:25:43] Dank u wel.

[0:25:45] Ik zie geen vragen meer.

[0:25:46] U kunt uw betoog vervolgen.

[0:25:53] Voorzitter, dan kwam de Algemene Rekenkamer eerder dit jaar met schrikbarende onthullingen over hoe slecht het ervoor staat met het afhandelen van de vergoeding voor veteranen die schade hebben opgelopen als gevolg van hun uitzending.

[0:26:08] En uit het rapport Focus op schadevergoedingen voor veteranen blijkt dat in zestig procent van de gevallen het streven van deze VVD-minister van Defensie om zaken van de regeling volledige schadevergoeding binnen twee jaar af te handelen niet wordt gehaald.

[0:26:24] Soms is er zelfs sprake van een doorlooptijd van maar liefst acht jaar.

[0:26:29] Een onaanvaardbaar lange periode waarin de betreffende veteraan in de onzekerheid en de persoonlijke ellende zit.

[0:26:37] De PVV roept deze VVD-minister dan ook ter verantwoording over deze conclusies van de Rekenkamer.

[0:26:44] Wat is zijn reactie hierop?

[0:26:45] En wat heeft hij tegen de veteranen te zeggen die hierdoor gepeinigd worden?

[0:26:51] Een van de veteranen die ik dit jaar heb mogen leren kennen is Daniel.

[0:26:56] Hij werd uitgezonden naar Bosnië en keerde terug met PTSS.

[0:27:01] De armoede en de hulpeloosheid van de bevolking tekenden hem voor het leven.

[0:27:06] En het constante gevaar voor mijnen tijdens patrouilles zorgde ervoor dat hij jarenlang niet meer over het gras durfde te lopen.

[0:27:16] Enkele jaren geleden trok hij het niet meer en deed hij met een overdose slaappille een zelfmoordpoging.

[0:27:24] Voorzitter, goddank heeft hij dat overleefd en werkt hij nu hard aan een positieve onbezwaai van zijn leven.

[0:27:32] En met zijn organisatie Echo 22 draagt hij bij aan het voorkomen van zelfdoding onder veteranen.

[0:27:40] Vandaag is hij hier de gast.

[0:27:43] Maar ondanks dat is hij nog steeds verwikkeld in een bitter proces met Defensie om compensatie.

[0:27:50] De afgelopen jaren heeft hij allerlei keuringen en gesprekken doorlopen en uiteindelijk werd vastgesteld dat hij voor 23 procent arbeidsongeschikt is.

[0:28:01] Vervolgens kreeg hij een advocaat van Defensie op bezoek die stelde dat alles duidelijk was en dat er een berekening zou worden gemaakt voor het bedrag aan compensatie.

[0:28:11] Echter stelt Defensie nu dat er weer een extern onderzoek naar Daniel moet komen om vast te stellen voor hoeveel procent hij nou eigenlijk echt arbeidsongeschikt is.

[0:28:24] En voorzitter, ik hoef u er niet aan te herinneren wat een klap het is voor een veteraan met PTSS om weer door zo'n heel zwaar proces heen te moeten gaan.

[0:28:35] Weer alles opnieuw beleven.

[0:28:37] weer continue getriggerd worden.

[0:28:41] Hij trekt dat niet en daarom ligt de hele zaak nu stil.

[0:28:44] Terwijl hij, net als zoveel andere veteranen die zich in zo'n situatie bevinden, maar één ding wil.

[0:28:51] Afsluiting en verder kunnen gaan met zijn leven.

[0:28:55] En daarom hoor ik graag van deze minister wat hij gaat doen voor deze Bosniëveteraan.

[0:29:01] Want hij moet het toch met ons eens zijn dat dit zo niet kan.

[0:29:05] Recent vond de première van Terug met Dutchbat plaats en onze Kamercommissie was uitgenodigd.

[0:29:13] Een zeer indringende documentaire van de EO over Dutchbat-veteranen die terugkeren naar Srebrenica.

[0:29:21] Binnenkort, 11 juli, wordt het eerste deel uitgezonden en ik raad iedereen aan om dit te gaan kijken.

[0:29:27] Het was indrukwekkend om de veteranen uit deze documentaire die avond aan het woord te horen.

[0:29:33] En het is mooi dat deze terugkeerreizen bestaan.

[0:29:37] En voorzitter, afgelopen week sprak onze Kamercommissie ook met de DutchBed 3-veteraan Ronald Wentink.

[0:29:43] Hij zal in december zo'n terugkeerreis gaan maken naar Srebrenica.

[0:29:48] En ik werd gegrepen door zijn verhaal daarover.

[0:29:51] Hij hoopt de route van acht kilometer, die hij in 1995 hulpverlenend voorwaarts liep ter ondersteuning van de vluchtende bevolking, opnieuw te kunnen lopen.

[0:30:02] En in die tijd droeg hij ook een gewond meisje van tien jaar in zijn armen mee.

[0:30:08] Vorig jaar hoorde hij dat zij waarschijnlijk nog leeft en hij zou niet liever willen dan haar weer kunnen ontmoeten.

[0:30:14] En wellicht op deze reis, wellicht op een andere manier.

[0:30:19] En ik zou graag aan de minister willen vragen of hij zou kunnen kijken of we daarbij kunnen helpen.

[0:30:25] De Nederlandse ambassade is al betrokken geweest hierbij, maar wellicht ziet deze minister nog andere mogelijkheden.

[0:30:32] Ik hoor het graag, voorzitter.

[0:30:35] Ook hoorde ik van een andere Dutch P3-veteraan dat ondanks dat onze soldaten in heftige gevechten met de Serviërs zijn geweest, er geen gevechtsinsignes zijn toegekend.

[0:30:47] Nu kan het insigne voor optreden onder gevechtsomstandigheden met terugwerkende kracht tot zes maanden na het incident worden toegekend door de minister, maar

[0:30:55] Wellicht kan hij op deze kwestie ingaan.

[0:30:58] Klopt dit?

[0:30:58] En nog belangrijker, ziet hij dan een mogelijkheid om hier iets voor de betreffende soldaten aan te doen?

[0:31:04] Dat zou weer een stukje extra terechte erkenning zijn, voorzitter.

[0:31:09] En voorzitter, ik wil graag nog iets langer stilstaan bij de zorg voor onze veteranen.

[0:31:13] In een van onze eerdere debatten vroeg ik namens de PVV of de minister het initiatief De Sparrenheuvel, waar het leger deshels ook zo bij betrokken is, onder de aandacht wilde brengen bij de lokale gemeenten om ervoor te zorgen dat veteranen hun weg hier kunnen vinden.

[0:31:29] Dat werd toegezegd.

[0:31:30] Graag verneem ik vandaag van de minister hoe dat is verlopen in de afgelopen maanden en of dit initiatief nu meer bekendheid heeft gekregen bij de lokale overheid

[0:31:40] vaak het eerste aanspreekpunt voor onze dak- en thuisloze veteranen.

[0:31:46] En hoe kijkt deze minister naar de manier waarop de zorg nu in de bredere zin wordt vormgegeven voor onze veteranen?

[0:31:52] Want een andere veteran die ik sprak zei namelijk dat ze voornamelijk zijn aangewezen op de civiele zorg.

[0:31:59] terwijl ze als actief dienend militair te maken hadden met militaire zorg.

[0:32:03] Die wellicht ook beter als veteraan bij hen zou kunnen passen.

[0:32:07] Graag vraag ik de minister om een reflectie hierop.

[0:32:10] Voorzitter, tot slot.

[0:32:12] Wil ik namens de PVV onze Nederlandse veteranen bedanken voor hun inzet voor ons land.

[0:32:17] Jullie zijn helden.

[0:32:18] Ook dank ik graag de vele organisaties, en ik zie bijvoorbeeld de BNMO hier zitten, voor de steun die ze onze veteranen dag en nacht geven.

[0:32:28] Jullie doen zeer nobel werk.

[0:32:31] Voorzitter, ik dank u wel en ik kijk uit naar een hele mooie Veteranendag.

[0:32:36] Dank aan de heer Pol voor zijn inbreng.

[0:32:39] Dan ga ik over naar de heer Nordkamp namens GroenLinks Partij van Arbeid.

[0:32:42] Dank voorzitter.

[0:32:43] Ook ik wil allereerst van de gelegenheid gebruikmaken om namens mijn fractie onze dank uit te spreken aan alle veteranen en dienstenslachtoffers.

[0:32:50] Zij verdienen erkenning, waardering en goede zorg en daar zijn wij als politiek verantwoordelijk voor.

[0:32:55] De huidige veteranenwet biedt daarvoor een stevige basis.

[0:32:58] Sterker nog, in internationaal opzicht is deze wet uniek.

[0:33:01] Veel gaat goed en dat stemt ons tevreden.

[0:33:03] Natuurlijk is nog niet alles goed geregeld en is er nog ruimte voor verbetering.

[0:33:07] Hierover een aantal zaken.

[0:33:09] Militairen die lessen oplopen tijdens hun dienst, bijvoorbeeld op uitzending, en daarvoor een beroep doen op de regeling volledige schadevergoeding, moeten vaak jarenlang procederen.

[0:33:17] We hebben het hier over mensen die zich hebben ingezet voor onze vrede en veiligheid en die vervolgens, als ze schade oplopen, in een lange juridische strijd terechtkomen.

[0:33:25] Dat is niet alleen frustrerend, het zorgt ook voor extra stress bij een toch al kwetsbare groep.

[0:33:30] De minister heeft reeds aangegeven dat hij de regeling vredige schadeofgoeding wil verbeteren.

[0:33:34] Dat klinkt hoopvol, maar de vraag blijft natuurlijk, hoe gaat hij dit concreet vormgeven?

[0:33:39] En vooral, wanneer gaan de betrokken veteranen hier in de praktijk ook echt iets van merken?

[0:33:43] Het onderwerp herziening van het voorzieningen- en uitkeringstelsel Kortweg Havens staat al meerdere jaren genoemd in de Veteranennota, maar wij wachten nog steeds op formele besluitvorming van Defensie en de vakcentrales.

[0:33:54] Daarom de vraag aan de minister of hij zicht heeft op een concrete datum voor overleg tussen Defensie en de sociale partners over Havens en of hij zich wil inzetten voor een daadwerkelijke afronding.

[0:34:03] Dan de bijzondere invaliditeitsverhoging, de BIF.

[0:34:06] Smattengeld voor militairen die in en door hun dienst een blijvende fysieke of psychische beschadiging hebben opgelopen.

[0:34:11] De minister van Financiën wil deze vergoeding blijven belasten met als argument dat deze vergoeding maandelijks wordt uitgekeerd en niet in één keer.

[0:34:18] Dit is onuitlegbaar en oneerlijk.

[0:34:19] Smattengeld is bedoeld als vergoeding voor pijn, leed en verlies van levensvreugde en is geen inkomen en zou dan ook niet al zodanig belast moeten worden.

[0:34:27] Voorzitter, ik weet dat dit de verantwoordelijkheid is van de minister van Financiën.

[0:34:30] Toch vind ik dat zowel de minister van Defensie als de Kamercommissie Defensie vanuit haar verantwoordelijkheid voor onze militairen moet oproepen tot een passende en rechtvaardige oplossing.

[0:34:39] Ik overweeg daarover eventuele motie.

[0:34:43] De Veteranenwet bestaat inmiddels ruim tien jaar en er is een brede roep om evaluatie.

[0:34:48] De Veteranenwet zelf biedt ruimte voor actuele beleidsvorming.

[0:34:51] Dus wat ons betreft is het niet de wet die geëvalueerd moet worden, maar de interpretatie en de uitvoering daarvan.

[0:34:57] Maar daarvoor is de kwaliteit van de rapportage wel van belang.

[0:35:00] Terecht is er daarom ook kritiek op de Veteranennota.

[0:35:04] Het leest meer als een brochure dan dat het voldoet als controlemiddel om te kunnen beoordelen in welke mate het veteranenbeleid het in de Veteranenwet beoogde effect heeft.

[0:35:13] De Veteranennota mag geen formaliteit zijn of worden, want daarmee wordt het een jaarlijkse rituele dans zonder dat dit verbetering als resultaat heeft.

[0:35:22] Vindt de minister dat wij als Kamer op deze manier, met deze veteranennota, zijn veteranenbeleid goed kunnen controleren?

[0:35:29] Kunnen wij op basis van deze nota vaststellen dat het veteranenbeleid toekomstbestendig is?

[0:35:33] Dat er voldoende rekening wordt gehouden met de groei, maar ook de variatie in de veteranenpopulatie?

[0:35:38] In relatie tot de kwaliteit van de veteranennota wijs ik de minister ook op de motie van het lid Wijngaren, waarvan we kunnen vaststellen dat deze niet is uitgevoerd.

[0:35:45] Graag een reactie daarop.

[0:35:47] De Veteranenwet bevat een juridische definitie van veteraan, waarbij de minister per missie bepaalt wie daaronder valt.

[0:35:53] De aard van militaire inzet verandert echter.

[0:35:55] Denk aan cyberoperaties, trainingsmissies of inzet aan de oostgrens van Europa.

[0:36:00] Deze vormen van inzet zijn zwaar, maar leiden vaak niet tot de toekenning van de veteranenstatus, wat tot vragen leidt.

[0:36:05] Graag een reflectie van de minister hierop en specifiek de vraag of hij vindt dat de huidige benadering nog passend is gezien de veranderende aard van militaire missies.

[0:36:14] De overgang van militairen naar de burgermaatschappij blijft een aandachtspunt.

[0:36:18] Tegelijkertijd ben ik overtuigd van de waarde van veteranen voor een weerbare samenleving.

[0:36:22] Daarnaast draagt positieve zichtbaarheid van veteranen bij aan het vergroten van de draagvlak voor defensie en de wisselwerking met de samenleving.

[0:36:31] Initiatieven voor en door veteranen spelen hierin een grote rol en deze moeten we zoveel mogelijk faciliteren.

[0:36:38] Onlangs bezocht ik zo'n initiatief.

[0:36:40] Begin februari ontvingen wij als vaste Kamercommissie Defensie een brief van Frank van der Stokker, veteraan en bestuurder van de stichting Veteranen TV en Radio.

[0:36:49] Een platform dat militairen, veteranen en hun thuisbasis verbindt.

[0:36:53] Zijn brief sprak mij erg aan en daarom besloot ik naar Brabant af te reizen om hierover in gesprek te gaan.

[0:36:58] Ik was onder de indruk van zijn professionaliteit.

[0:37:00] Naast reguliere uitzendingen zijn ze jaarlijks aanwezig op de Veteranendag, maar ook op de Nijmeegse Vierdaagse.

[0:37:06] Ze maken speciale uitzendingen, waaronder een uitzending in samenwerking met de Koninklijke Luchtmacht voor uitgestonden militairen en hun thuisbasis.

[0:37:13] Ze beschikken over een mobiele studiobus en hebben zelfs een eigen mascotte, namelijk Bravo de Leeuw.

[0:37:18] We hebben lang een tijd met elkaar gesproken.

[0:37:20] Frank vertelde hoe een zoontje steun vond door via Veteranenradio zijn vader toe te spreken tijdens diens uitzending.

[0:37:26] Ook sprak hij over een moeder die door het luisteren naar dezelfde muziek via Veteranenradio zich verbonden voelde met haar zoon op uitzendingen in het buitenland.

[0:37:34] Ik ben ervan overtuigd dat Veteranentev en radio bijdraagt aan waardering, erkenning en onderlinge verbondenheid van veteranen door op authentieke wijze verbinding te creëren en stem te geven aan de gemeenschap.

[0:37:45] Dergelijke initiatieven die de positieve zichtbaarheid van veteranen vergroten en daarmee ook het maatschappelijk draagvlak voor defensie versterken, moeten wij wel mogelijk faciliteren.

[0:37:53] Daarover zal ik ook een motie indienen.

[0:37:55] Voorzitter, dan de terugkeerreizen.

[0:37:58] Vorig jaar heb ik samen met collega Boswijk een motie ingediend om te onderzoeken... U heeft een interruptie van de heer Boswijk.

[0:38:05] Ik ga van harte aansluiten bij de opmerking van collega Noordkamp over Frank van der Stokken.

[0:38:11] Ik ben er toevallig ook geweest.

[0:38:13] Ik vond het ook een fantastisch initiatief.

[0:38:15] Alleen, zoals heel veel initiatieven, lopen ze toch... Iedereen vindt ze fantastisch, maar uiteindelijk lopen ze toch een beetje stug.

[0:38:20] Dus ik sluit me helemaal aan bij dat pleidooi en het licht van dat pleidooi.

[0:38:24] Wil ik eigenlijk ook vragen aan... Dat gaat natuurlijk lastig, want ik kan het niet meer aan de minister vragen.

[0:38:29] Is de heer Noordkamp het met mij eens?

[0:38:32] Dat de minister even aan de gang moet met het ondersteunen van het veteranenseutsteam, waar deze commissie twee keer al een unaniem aangenomen motie heeft ingediend voor structurele financiering.

[0:38:44] Dat gaat niet heel erg vlot, maar misschien dat deze minister iets kan melden.

[0:38:50] Ik zie het ook als een soort van, dat valt voor mij in dezelfde categorie, initiatieven voor en door veteranen, wat op meerdere fronten ons winst oplevert, de veteran zelf, maar ook, nou ja, wat ik zei, het draagvlak in de samenleving voor defensie.

[0:39:04] En ik zal ook zo dadelijk een voorstel indienen wat niet specifiek gaat over Veteranen TV en Radio.

[0:39:10] Het is wel gebaseerd op Veteranen TV en Radio, maar ook een voorbeeld zoals u zojuist stelt, valt daaronder.

[0:39:17] Dus daar hoort ook een Veteranen Search Team bij.

[0:39:18] En ik zeg ook niet dat wij als

[0:39:20] Kamerleden moeten bepalen waar moet wel of niet op welke wijze geld of andere vorm van ondersteuning naartoe.

[0:39:25] Ik vraag er aandacht voor.

[0:39:26] Ik vind dat het meer aandacht verdient, ook in de Veteranennota.

[0:39:29] Of dat dan gaat om het Veteranen TV en Radio of uw voorbeeld.

[0:39:33] Dus we liggen daarin op één lijn.

[0:39:36] De heer Boswijk, voor uw laatste interruptie.

[0:39:39] In het licht daarvan is wat wel interessant, wij investeren nu massaal in de defensie-industrie.

[0:39:45] Het is in andere landen, onder andere de VS, vrij gebruikelijk dat er een promiel van die investeringen in hun eigen defensie-industrie, dat daar een afdracht aan wordt gedaan aan allerlei veteranen-initiatieven.

[0:39:56] Zou dat ook een idee zijn om dat in Nederland te doen, om toch te kijken dat je samen met het bedrijfsleven een soort structurele stroom gaat krijgen om die kleine initiatieven die

[0:40:06] een grote maatschappelijke impact hebben, maar vaak niet kunnen worden doorontwikkeld omdat ze gewoon onvoldoende financiën hebben.

[0:40:13] In de basis vind ik wel dat het aanjagen van dergelijke initiatieven de verantwoordelijkheid is van onze politiek, van onze overheid, van de minister.

[0:40:21] En mochten bedrijven zoiets willen doen, prima, maar ik vind dat wij het in de basis niet moeten overlaten aan filantropie.

[0:40:28] Ik ga het ook niet tegenhouden als het gebeurt, maar in de basis ligt die verantwoordelijkheid bij de overheid en bij ons, bij de politiek, bij de minister.

[0:40:38] Ik zie geen vraag meer.

[0:40:39] U kunt uw betogen vervolgen.

[0:40:48] Vorig jaar heb ik samen met collega Boswijk een motie ingediend om te onderzoeken of de terugkeerreizen naar Srebrenica voor dusbij drie veteranen ook kunnen worden uitgebreid naar andere missies.

[0:40:57] Ik ben erg benieuwd naar de stand van zaken.

[0:40:59] Samen met een aantal dusbij drie veteranen en een delegatie vanuit deze Kamercommissie heb ik het voorrecht gehad een terugkeerreis naar Bosnië mee te mogen maken.

[0:41:07] Het was een erg indrukwekkende reis waarbij we stilstonden bij de twee Nederlandse militairen die tijdens deze missie omkwamen.

[0:41:13] Ook bezochten we het Memorial Center en de begraafplaats en spraken we met nabestaanden en overlevenden.

[0:41:18] Dit jaar is het 30 jaar geleden dat de grootste genocide in Europa sinds de Tweede Wereldoorlog plaatsvond.

[0:41:22] De genocide in Srebrenica in juli 95.

[0:41:24] Deze tragische gebeurtenis maakt ook deel uit van de Nederlandse geschiedenis.

[0:41:29] In het bijzonder voor de dusbet veteranen.

[0:41:31] Onlangs kwam ik in contact met de Stichting Nationaal Monument Srebrenica Genocide 95.

[0:41:36] Zij heeft als missie het realiseren, behouden en beheren van het monument op een prominente locatie in Den Haag ter nagedachtenis aan de slachtoffers van de Srebrenica Genocide gepleegd in 1995.

[0:41:46] Deze stichting kan rekenen op een breed draagvlak.

[0:41:49] Ook wordt hun missie gesteund door de Dutch Bedrief Vereniging.

[0:41:52] Ik heb met de voorzitter hierover gesproken en hij onderstreept het belang van een nationale herdenkingsplek.

[0:41:57] Niet alleen voor het nabestaan van de genocide, maar ook voor de Dutch Bedrief Veteranen.

[0:42:01] Het lijkt me goed dat wij vanuit de Kamer de regering verzoeken zich hier actief voor in te zetten.

[0:42:05] Hier moeten we niet teveel politiek op bedrijven, maar gewoon doen.

[0:42:09] Dan tot slot, voorzitter.

[0:42:10] Woorden doen naartoe en dat weten wij als geen handen.

[0:42:13] Onlangs stelde iemand de terechte vraagtekens bij het gebruik van het woord thuisfront voor de thuisomgeving van veteranen.

[0:42:20] De term suggereert een strijdgebied, terwijl de thuisinitiatie juist een veilige en ondersteunende basis is.

[0:42:26] Is het niet veel passender om te spreken over thuisbasis in plaats van thuisfront?

[0:42:31] Graag een reactie van de minister.

[0:42:32] En dit voor zover in eerste termijn.

[0:42:34] Dank voor de heer Notkamp voor zijn inbreng.

[0:42:36] En de heer Elian heeft nog een vraag.

[0:42:41] Ik hoorde dat de heer Noordkamp heeft gevraagd naar de mogelijkheden om terugkeerreizen uit te breiden.

[0:42:53] En we hebben samen zo'n terugkeerreis mogen doormaken in Bosnië, wat heel indrukwekkend was, voorzitter.

[0:43:02] Mijn vraag, als je kijkt bijvoorbeeld naar Afghanistan, 30.000 veteranen, maar terugkeren naar Afghanistan, dat zit er niet in.

[0:43:08] Dus hoe kijkt hij naar terugkeerreizen waar sprake is van gebieden waar we voorlopig niet meer naartoe kunnen?

[0:43:14] Wat betekent dat dan voor die veteranen volgens meneer Noordkamp?

[0:43:17] Dat lijkt me zeer vanzelfsprekend dat het natuurlijk niet onze bedoeling is om mensen een gebied in te sturen wat onveilig is.

[0:43:26] Dat zijn gewoon randvoorwaarden.

[0:43:27] Volgens mij heb ik dat ook in de rapportage teruggelezen.

[0:43:32] De randvoorwaarden moeten goed zijn en gebieden die onveilig zijn is het evident.

[0:43:36] Dan zijn die randvoorwaarden gewoon niet aanwezig om dit helaas te kunnen organiseren.

[0:43:42] Dank aan de heer Notkamp.

[0:43:45] Heeft u nog een volgvraag?

[0:43:46] Nee?

[0:43:46] Dan geef ik het voorzitterschap over aan de heer Elian.

[0:43:51] En dan geef ik de heer Karaman namens NSC het woord voor zijn eerste termijn.

[0:43:57] Dank u wel, voorzitter.

[0:43:58] Voorzitter, namens de Nieuw Sociaal Contractenfractie wil ik stilstaan bij wat ons allemaal aangaat.

[0:44:03] De inzet van onze veteranen en MOD'ers, vaak met gevaar voor eigen leven en soms met fysieke en mentale gevolgen van dien, voor vrede en veiligheid van onze samenleving.

[0:44:16] Dit vraagt van ons de verantwoordelijkheid die wij als samenleving dragen om hen de erkenning en de kansen te geven die zij verdienen.

[0:44:24] Ik wil in het bijzonder een aantal moedige veteranen noemen.

[0:44:28] Robin Imptorn en zijn collega's, maar de heer Boswijk heeft die al benoemd, dus ik sluit me graag aan bij de warme woorden van de heer Boswijk richting Robin en zijn collega's.

[0:44:39] En bij Ronald Wentink, die is ook door een collega al benoemd, maar ik wil daar toch ook vanuit mijn perspectief bij staan.

[0:44:47] Ronald Wentink was vorige week hier bij de ronde tafelgesprek

[0:44:50] met betrekking tot veteranen en heeft zijn verhaal gedaan.

[0:44:54] Hij kwam 30 jaar geleden getraumatiseerd terug als Dutchbat 3-veteraan van de missie in Srebrenica.

[0:45:01] Alle ellende die hij had meegemaakt, zijn leven ging beheersen, kwam hij in de ziektewet.

[0:45:06] En opnieuw toonde de overheid zich onbetrouwbaar.

[0:45:09] Het UWV zet het leven van hem en zijn gezin totaal op de kop.

[0:45:15] Het is belangrijk dat wij als volks tegenwoordig zijn aandacht blijven vragen voor niet alleen de positieve verhalen, want die zijn er ook echt in overvloeden, maar juist ook daar waar het fout gaat.

[0:45:26] Ik wil Ronald bedanken voor zijn openheid en wens hem ook echt heel veel succes bij zijn terugkeerreis naar Srebrenica.

[0:45:34] Ik hoop dat hij hele mooie ervaring heeft en daar ook verrijkt terug mag komen van die terugkeerreis.

[0:45:41] Als ik het over terugkeerreis heb, wil ik ook aangeven dat wij als commissie een hele warevolle terugkeerreis hebben meemogen maken naar Bosnië, samen met een aantal Dutch Pet 3 veteranen en hun familieleden.

[0:45:53] Ik heb daar met eigen ogen gezien hoe belangrijk het is dat onze veteranen deze reizen kunnen maken.

[0:46:01] Je ziet en voelt ook de emoties bij de veteranen en hoe confronterend het is, maar ook hoe helend dat werkt.

[0:46:10] Ze bieden ruimte om terug te kijken, om te verwerken en om met elkaar en met de samenleving het gesprek aan te gaan over wat daar is gebeurd en wat betekent om te dienen onder extreme omstandigheden.

[0:46:22] Voorzitter, momenteel kunnen alleen DutchBed 3 veteranen gebruik maken van een gefaciliteerde reis naar Srebrenica.

[0:46:29] Veteranen van voorgaande DutchBed-omdelen hebben wel de aanloop naar de genocide meegemaakt, maar zijn van een dergelijke reis uitgesloten.

[0:46:38] Volgens mij vroeg een collega van mij dat ook al.

[0:46:40] Ik zou graag van de minister weten, er is een motie volgens mij ook aangenomen, werd er net gezegd,

[0:46:45] hoe het zit met betrekking tot het uitbreiden van de terugkeerreizen voor dusbedveteranen.

[0:46:51] En wie weet, misschien dat er ook andere missies in aanmerking komen voor zo'n terugkeerreis, voorzitter.

[0:46:59] Voorzitter, dan wil ik even stilstaan bij de aandacht voor veteranen en hun families.

[0:47:03] Belangrijk is dat niet alleen aandacht blijft voor veteranen en MOD'ers, maar ook voor hun families.

[0:47:10] De veteranenombudsman geeft in het onderzoek Erken mijn Zorg aan dat hij regelmatig signalen

[0:47:15] ontvangt dat partners, ouders en kinderen van postactieve veteranen zich niet gehoord en gezien voelen door de overheid.

[0:47:25] Volgens de Veteranenombudsman vloeit uit de Veteranenwet voort dat het ministerie van Defensie een plicht heeft om voor relaties van veteranen te zorgen en dat relaties zelfstandig een beroep kunnen doen op die bijzondere zorgplicht.

[0:47:40] Hoewel het ministerie van Defensie en het Nederlandse Veteraaninstituut zich daarvan bewust lijken te zijn, laten zij in hun handelen onvoldoende zien dat zij erkenning en waardering hebben voor de relaties van post-actieve veteranen.

[0:47:54] Voorzitter, wat gaat de minister doen met de conclusie en aanbeveling ten aanzien van deze speciale zelfverplicht?

[0:48:01] En laten we vooral de MOD'ers niet vergeten in deze, een categorie die vaak vergeten wordt wanneer we het hebben over de nazorg van veteranen.

[0:48:11] Voorzitter, ik zou graag van de minister horen wat hij gaat doen om de positie en het welzijn van militaire oorlogs- en dienstslachtoffers structureel te verbeteren.

[0:48:21] Hoe zorgt hij ervoor dat zij niet tussen wal en schip vallen?

[0:48:25] dan het proces rondom HAVUS en PTTS-protocol.

[0:48:30] Hoewel de vakbonden akkoord zijn, kan er niet gestart worden met de invoering, omdat er nog een gesprek moet worden gevoerd tussen Defensie, daarin directie personeel, en de vakbonden.

[0:48:41] Voorzitter, kan de minister aangeven wanneer dit gesprek gaat plaatsvinden en de Kamer toezeggen dat hij dit proces zal bespoedigen door het plannen van een concrete datum?

[0:48:51] Voorzitter, dan had ik hier iets over de herziening van de veteranenstatus.

[0:48:54] Volgens mij hebben een flink aantal collega's dat ook aangekaart.

[0:48:57] Ik zou ook graag van de minister weten hoe hij dit wil aanpakken en waar hij staat met de herziening van de veteranenstatus.

[0:49:05] En dan ter afsluiting, voorzitter, wil ik als NEC een beroep doen op onze samenleving, niet alleen op de Nederlandse bevolking, maar ook op het Nederlandse bedrijfsleven.

[0:49:15] De mannen en vrouwen die voor Nederland hebben gediend en nog steeds dienen, hebben hun taak met toewijding vervuld.

[0:49:22] Nu is het aan ons om terug te geven.

[0:49:25] Gratis reizen met het OV, korting bij winkels en restaurants en een speciale behandeling bij luchtvaartmaatschappijen zijn mooie voorbeelden die in Nederland nog niet actief uitgevoerd worden, maar in partnerlanden wel.

[0:49:38] Het is toch eigenlijk een vreemde zaak dat de kosten van die paar kaartjes per jaar voor gratis reizen naar veteranenactiviteiten afgetrokken moeten worden van het budget voor het Veteraneninstituut, in plaats van een geste van NS als erkenning en waardering richting onze veteranen.

[0:49:57] Voorzitter, kan de minister toezeggen om hier een actief

[0:50:01] zich actief voor in te zetten en in gesprek te gaan met nationale bedrijven om zo een positie van de veteranen, de erkenning en waardering die daarmee gepaard gaat in het bedrijfsleven, te verbeteren.

[0:50:12] Ik wil namens het nieuwe sociaal contract nogmaals onze waardering voor onze veteranen, militaire oorlogs- en dienstslachtoffers en alle andere MOD'ers uitspreken.

[0:50:23] Dank voor jullie inzet, voor Nederland dank nogmaals.

[0:50:28] Dank aan de heer Elian voor het voorzitten.

[0:50:36] Ik kijk de minister aan hoe lang hij nodig heeft voor de beantwoording.

[1:23:13] Ik heropen de vergadering.

[1:23:15] We zijn aan de eerste termijn van de minister voor de beantwoording van de vragen.

[1:23:19] Ik geef even aan de Kamerleden door dat ik drie interrupties toelaat richting de minister en geef het woord aan de minister.

[1:23:29] Dank voorzitter.

[1:23:30] Laat ik even beginnen met de categorieën te noemen voordat ik aan mijn inleiding begin.

[1:23:34] Ik begin met een

[1:23:36] Categorie algemeen.

[1:23:38] En daar zit met name de vraag rondom de definitie van het veteranen en de veteranennota.

[1:23:44] De opzet daarvan zit erin.

[1:23:45] Dan de categorie erkenning en waardering.

[1:23:49] Dan voorzieningen en havens.

[1:23:53] Dan alles rond zorg.

[1:23:56] En de onvermijdelijke categorie overig.

[1:24:02] Overig.

[1:24:05] Dus...

[1:24:07] Een goede vraag over thuisbasis versus thuisgrond zit erin.

[1:24:14] Uiteraard wil ik me ook aansluiten bij de warme woorden die eerder zijn gesproken door de leden van de commissie.

[1:24:21] En wil ik ook als minister van Defensie mijn dankbaarheid uiten voor al onze veteranen.

[1:24:27] Zij hebben zich onder vaak moeilijke omstandigheden, en soms zelfs hele gevaarlijke omstandigheden, hebben zij zich voor het allerhoogste doel ingezet en ook bereid om daar het allerhoogste offer voor te brengen.

[1:24:38] En ik vind als iemand daar persoonlijk voor kiest, je kunt heel veel keuzes maken in het leven en je kunt van alles gaan doen, prachtige dingen hier in het veilige Nederland, maar als jij zegt ik ben bereid om voor de vrijheid en veiligheid van ons land, ben ik bereid om daarvoor mijn leven te riskeren, dan vind ik dat dat het allerhoogste respect verdient.

[1:24:54] En vandaar ook dat alles wat wij doen rondom het veteranenbeleid, erkenning en waardering, maar ook de zorg en dat dat bij Defensie de hoogste aandacht heeft en dat dat ook altijd de hoogste aandacht verdient.

[1:25:05] Wat ik aan het begin ook belangrijk vind om op te merken is dat, en daar zullen de leden van de commissie met mij eens zijn, dat de veteraan bestaat niet.

[1:25:13] De afgelopen jaren als minister heb ik talloze veteranen mogen spreken.

[1:25:19] Het beeld dat we vaak van de veteraan hebben... is een oude man die we zien bij een herdenking van de Tweede Wereldoorlog.

[1:25:27] Dat is vaak het beeld van de veteraan.

[1:25:31] En dat zijn ook de veteranen waar we het meeste respect en waardering voor hebben gegeven... wat zij hebben meegemaakt in tijden van de Tweede Wereldoorlog, of in Indië bijvoorbeeld.

[1:25:39] Maar als je kijkt naar de totale 100.000 veteranen, dan is dat een ontzettend divers groep.

[1:25:45] Alleen al het feit dat meer dan de helft een leeftijd heeft van onder de 50.

[1:25:51] Je zou kunnen zeggen dat het traditionele beeld veel diverser is dan dat.

[1:25:57] Dat geldt ook voor de ervaringen die ze hebben meegemaakt.

[1:26:00] We hebben soms het beeld van de veteraan alsof dat altijd iemand is die met zwaar letsel kampt.

[1:26:06] Of juist de oorlogsheld.

[1:26:08] Die twee uitersten.

[1:26:10] Maar bij het overgrote deel van de veteraan die ik spreek zitten daar ergens tussenin.

[1:26:13] Mensen die met enorm positief terugkijken op de missies die ze hebben gedaan, die zeggen dit was echt een verrijking van mijn leven of misschien wel een van de meest bijzondere tijden uit mijn leven.

[1:26:24] Maar aan de andere kant ook zeggen van ja ik heb daar tegelijkertijd ook dingen meegemaakt die een hele grote impact op mij hebben gehad.

[1:26:30] Ik sprak laatst iemand die zei dat vrijwel iedere veteraan... iets ergens van een krasje heeft opgelopen.

[1:26:35] Het kan groot zijn, het kan klein zijn.

[1:26:37] Het kan iets zijn dat direct na de missie naar buiten komt.

[1:26:41] Het kan ook in een keer daarna naar boven komen... op basis van iets wat iemand meemaakt, of zomaar uit het niks.

[1:26:47] En al die diversiteit aan ervaringen die veteranen hebben... en ook hoe ze dat vervolgens hebben verwerkt en hoe ze dat met zich meedragen...

[1:26:55] Dat proberen we een plek te geven in het veteranenbeleid dat we hebben.

[1:27:02] Laatst zei iemand ook heel mooi van een missie is niet iets wat je achter je laat of iets wat je afsluit, maar het vormt je en je draagt uiteindelijk altijd met je mee.

[1:27:09] En dat zijn zowel de positieve als de negatieve kanten die daar mee te maken hebben.

[1:27:15] Ik vind het zelf daarom ook belangrijk dat met alles wat wij doen rondom veteranen... en zeker ook in deze tijd waarin de aandacht voor onze defensie... de aandacht voor onze veiligheid en ook de waardering voor onze veteranen... dat ook al die aspecten dat die daar goed in naar voren komen.

[1:27:29] Want ik vind het van belang dat ook de manier waarop wij over veteranen spreken... dat zij de zorg krijgen die ze nodig hebben.

[1:27:35] Maar ook dat we daar een positieve zin over spreken... omdat een tijd bij defensie werken en daarmee het zijn van veteraan...

[1:27:43] Dat moet ook een hele goede basis bieden voor het verdere verloop van wat je ook verder in het leven wil doen en wat voor werk je verder ook wil doen.

[1:27:50] En er blijkt ook uit heel veel initiatieven en onderzoeken dat veteranen vaak mensen zijn die stressbestendig zijn, die leiderschapservaringen hebben opgedaan, die onder hoge druk in staat zijn om de juiste keuzes te maken.

[1:28:02] Allemaal ervaringen en kwaliteiten die overal in de maatschappij ontzettend van belang zijn.

[1:28:07] Tot slot, ik spreek over veteranen, maar ik wil mijn inleiding ook even stilstaan bij de relaties, of je zou kunnen zeggen de thuisbasis.

[1:28:15] Want ook die mensen brengen vaak hoge offers, hebben in spanning gezeten wanneer familieleden weg zijn.

[1:28:23] hebben hun familieleden moeten missen.

[1:28:26] We zijn inderdaad ook, je zou kunnen zeggen, het stabiele basis, het stabiele fundament dat ervoor zorgt dat mensen in staat zijn om die risico's te lopen en om die offers te brengen.

[1:28:36] Dus ik vind het belangrijk om daarbij stil te staan.

[1:28:39] En dat geldt ook voor mensen die misschien niet als veteraan worden aangemerkt, maar wel op missie zijn geweest, op uitzending zijn geweest, vergelijkbare ervaringen hebben meegemaakt.

[1:28:46] Zeker als zij ook dusdanig iets hebben meegemaakt dat het gaat om oorlogs- en dienstslachtoffers, afgekorte MOD's.

[1:28:54] Dat zijn net zo goed, en daar zal ik zo meteen ook nader op terugkomen, wanneer ik spreek over veteranen, dan heb ik het over die hele groep, ook aan mensen die onze erkenning, onze waardering en ook onze zorg verdienen.

[1:29:06] Voorzitter, dan begin ik met de eerste categorie, de categorie algemeen.

[1:29:11] En er waren een aantal leden die hebben gevraagd van nou, die definitie van veteraan, is die nou nog wel zo

[1:29:19] is die nou nog wel zo, je zou kunnen zeggen, op de actuele situatie past die nog wel.

[1:29:24] En ik denk dat het daarbij belangrijk is om te benadrukken dat inderdaad de definitie zoals die staat in de wet, en zoals die ook vanuit de initiatief vanuit de Kamer destijds is vastgesteld, dat dat een definitie is die voldoende breedte biedt om ook op een meer actuele manier te interpreteren, omdat we natuurlijk zien dat er minder missies buiten navergrondgebied

[1:29:47] in oorlogsomstandigheden ter verdediging van de internationale rechtsorde plaatsvinden dat het meer gaat om onze collectieve verdediging op NAVO-grondgebied.

[1:29:56] Nou, daar kun je ook met de definitie zoals die nu is, kun je daar een andere interpretatie aan geven die ertoe leidt dat die groep, dat die groter wordt.

[1:30:02] Ik zeg daarbij wel meteen, en dat maakt het zo ingewikkeld, dat de afbakening heel lastig is.

[1:30:07] En dat is ook de reden dat we hier al lang over spreken, maar dat er nog niet een definitieve knoop is doorgehakt.

[1:30:12] Want ik denk dat wij allemaal, we zijn allemaal in Litouwen geweest, we hebben daar gezien dat daar 300 Nederlandse militairen op rotatiebasis dicht aan de frontlinie zitten.

[1:30:22] Nou, daar zullen we allemaal van zeggen, in de huidige tijd zou je dat best wel misschien kunnen scharen onder de definitie van veteran.

[1:30:28] Maar wat nou als mensen een vergelijkbare missie hebben gedaan... iets verder van de grens met Rusland?

[1:30:34] Of als die rotatie niet vier maanden heeft geduurd, maar korter is geweest?

[1:30:39] Net al in Estland werden de F-35-piloten genoemd.

[1:30:43] Als je die zou meerekenen... F-35's staan hier ook klaar om ingezet te worden aan de Oostgrens.

[1:30:47] Dus is dan in feite iedere F-35-piloot meteen een veteraan.

[1:30:50] Net al terecht, ik geloof dat de heer Boswijk was, die zei, ja wat doe je met een droompiloot?

[1:30:55] We hebben de MQ9 Reapers, daar zitten mensen, ben ik zelf ook geweest, in Roemenië, die onderhouden die onbewande toestellen.

[1:31:02] Een deel van het werk gebeurt hier in Leeuwarden.

[1:31:04] Zijn dat dan mensen die ook de veteranenstatus moeten krijgen?

[1:31:07] Deze discussie, het is lastig om daar dan de juiste afbakening in te krijgen.

[1:31:14] Iedere keer als je daar weer wat in opschuift, leidt dat weer tot een vervolgvraag.

[1:31:18] Ik heb daar met verschillende mensen natuurlijk ook binnen Defensie over gesproken.

[1:31:21] En als je daar tien mensen over spreekt, dan hoor je elf meningen.

[1:31:24] En dat maakt het ingewikkeld, want je wil ook weer niet de definitie dusdanig breed oprekken dat mensen die nu heel trots zijn op hun veteranenstatus zeggen van ja, eigenlijk is die status niks meer waard, want zelfs als je hier in Nederland het een en ander doet, dan ben je ineens een veteraan.

[1:31:40] Dus daar zoeken we naar.

[1:31:41] Mijn stellige intentie is om nog voor het einde van dit jaar... om met in ieder geval een duidelijker toetsingskader te komen... of een duidelijker afwegingskader... waardoor ik ook kan aangeven hoe we nu binnen die definitie die er is... hoe we die afweging maken.

[1:31:59] En dan kunnen we daar ook in gesprek met de Kamer kijken... of dat ook de juiste afweging is... of dat we ook de juiste balans vinden in die dilemma's.

[1:32:07] Dank.

[1:32:08] Ik zie dat de heer Boswijk een interruptie heeft.

[1:32:12] Dank voor dit antwoord.

[1:32:13] Ik ben ook heel benieuwd naar wat er uiteindelijk uit gaat komen.

[1:32:15] Ik begrijp dat je het niet zo breed wilt oprekken dat het hele begrip veteraan devalueert.

[1:32:22] Dus dat snap ik.

[1:32:23] Hoe kijkt de minister daarnaar?

[1:32:24] Of is het misschien een idee om dat mee te nemen, zoals we dat in andere landen ook doen?

[1:32:28] Je hebt het over veteranen, veterans en war veterans.

[1:32:33] een veteranen staat, maar dat je ook nogal een verschil daarin hebt, namelijk degene die echt bij gevechtsbehandelingen of ondersteuning direct daaraan betrokken zijn en degene die wat verder weg zitten, bijvoorbeeld in Nederland of waar dan ook.

[1:32:47] De minister.

[1:32:50] Oké, ik ben op voorhand bereid om ieder idee mee te nemen.

[1:32:53] Dus dit is daar één van.

[1:32:56] Kijk, wat natuurlijk weer het nadeel daarvan is, want ieder op zichzelf positief idee is een nadeel, is dat je dan in de perceptie een onderscheid kunt krijgen tussen A- en B-status veteranen.

[1:33:05] Dat wil je natuurlijk ook niet.

[1:33:07] De vraag die je ook dan krijgt is, doe je dat met terugwerkende kracht of niet?

[1:33:10] Ga je dan met terugwerkende kracht bepalen of dat mensen die nu niet als veteraan zijn aangemerkt, dat dan toch zijn?

[1:33:16] En noem je dan die veteranen ook weer?

[1:33:17] Anders moet je een hele herbeoordening gaan doen.

[1:33:20] Ik denk dat je ook sommige problemen daar niet helemaal in oplost.

[1:33:27] Want wat is dan de definitie van war?

[1:33:29] Dat is in sommige gevallen heel duidelijk, in andere gevallen ook niet.

[1:33:32] Dus laat ik tegen de heer Boswijk zeggen, we nemen het idee mee.

[1:33:35] Ik vind het sowieso verstandig om ook te kijken naar andere landen hoe ze dat doen.

[1:33:39] Maar er komen ook wel weer meteen allerlei nadelen in op waar we dan ook naar moeten kijken.

[1:33:42] Maar laat ik zeggen dat we het idee meenemen.

[1:33:47] Dan heeft u nog een interruptie van de heer Elian.

[1:33:50] Ik begrijp uiteraard de complexiteit van afbakenen.

[1:33:56] Dat is het lot van een minister en ook het lot van de wetgever.

[1:34:01] Als de minister een bepaalde bevoegdheid heeft.

[1:34:03] Die hij heeft in dit geval, want die staat in de wet.

[1:34:08] Wat ik nog graag even precies zou willen hebben, voorzitter.

[1:34:12] Ik proef wat terughoudendheid bij de minister.

[1:34:18] Het begrip veteraan en de mogelijke inflatie van dat begrip, want mij gaat het erom, of de status moet ik zeggen, waar het mij met name om gaat, is namelijk dat artikel 4 en 5, zorgplicht na inzet en de bijzondere zorgplicht voor veteranen, dat die dan van toepassing worden.

[1:34:39] En wat dat dan betekent met de een heeft wel gevochten en de ander niet, dat vind ik wat minder relevant.

[1:34:44] Het gaat om die zorgplicht.

[1:34:47] Dit zijn twee interrupties.

[1:34:48] De minister.

[1:34:53] Wat belangrijk is om aan te geven, is dat iedere militair, ook die in Litouwen bijvoorbeeld nu is ingezet is geweest, die heeft ook recht op de zorg die hij of zij nodig heeft.

[1:35:08] Dus soms wordt wel eens gedacht dat als je veteraan bent en je hebt een veteranenstatus, dat je dan allerlei zorg en ondersteuning zou krijgen die je als niet-veteraan niet hebt.

[1:35:18] Dat is maar in zeer beperkte mate is dat zo.

[1:35:20] Eigenlijk zou ik kunnen zeggen,

[1:35:22] De meest belangrijke zorg, of het nou psychische begeleiding is of andere type zorg... ook overigens bij het Veteraneninstituut... staat voor het overgrote deel ook open voor mensen die niet die veteranenstatus hebben.

[1:35:38] Dus daar zit eigenlijk niet zozeer mijn allergrootste overweging.

[1:35:44] Het zit meer dat...

[1:35:46] Mensen hechten aan de veteranenstatus.

[1:35:54] Als je die definitie oprekt, komen er steeds meer groepen onder te vallen.

[1:36:01] De mensen die nu veteraan zijn...

[1:36:04] daadwerkelijk in oorlogsomstandigheden de meest vreselijke dingen hebben meegemaakt, zullen zeggen van ja, die status waar ik zo hard letterlijk voor gevochten heb, die waarde daarvan wordt nu minder.

[1:36:14] En dan is de vraag van hoe baak je dat af en zorg je ervoor dat, nou niet wat ik net zei, dat je zegt nou Litouw valt er wel onder en dat feit het hele NAVO-gebied er dan onder valt en dat iedere piloot er onder valt en zelfs een, of bijvoorbeeld ook een dronepiloot in.

[1:36:29] Daar valt ook wat voor te zeggen, maar goed, die afbakening die moeten volgens mij scherp krijgen.

[1:36:34] En dan zeg ik tegen Elian, het lastige daarbij is dus... wanneer je, wat ik net zei, tien mensen hebt met elf meningen... ja, dat blijft ook zo.

[1:36:43] Dus je kunt op een gegeven moment eindeloos die discussie voeren... maar dan heb je voor- en tegens.

[1:36:47] En dan moet je op een gegeven moment gewoon een knoop doorhakken... en zeggen van, nou, op deze manier gaan we het doen.

[1:36:52] Dus omdat deze discussie ook al heel lang speelt... in ieder geval mijn intentie is om daarin... voor het einde van het jaar, om daar meer duidelijkheid in te verschaffen.

[1:37:01] En dan moeten we daar gewoon in debat over met elkaar.

[1:37:04] Maar het zit minder op zorg.

[1:37:05] Want op zorg is ook voor de niet-veteran vrijwel hetzelfde geregeld als voor wel-veteranen.

[1:37:15] Ik zie geen vragen meer.

[1:37:16] U kunt uw betoog vervolgen.

[1:37:20] Dank, voorzitter.

[1:37:20] Dan ga ik naar de Veteranennota.

[1:37:24] Want er waren een aantal vragen over hoe ik nu op dit moment naar de Veteranennota kijk.

[1:37:29] Het is, wat ik ook begrijp van mensen die al langer de veteranennota lezen, maken, bestuderen, is dat hij is in zijn opzet en structuur is hij in de loop der jaren wat veranderd.

[1:37:43] En wat je ziet is dat hij in het verleden meer artikelgewijs was opgesteld.

[1:37:46] En dan was de kritiek van ja, hij is eigenlijk moeilijk leesbaar.

[1:37:49] Er zitten veel dubbelingen in.

[1:37:51] Het is niet aantrekkelijk om te lezen, terwijl er zoveel mooie projecten plaatsvinden.

[1:37:55] Ik denk dat als je naar het document nu kijkt, dat het een heel leesbaar document is geweest die ook de rijkheid laat zien van alle initiatieven die worden ondernomen.

[1:38:04] Er zit ook veel data in waarvan je op basis daarvan ook kunt zeggen van in hoeverre het budget dat er beschikbaar is voor het veteranenbeleid ook daadwerkelijk nuttig wordt besteed.

[1:38:15] Dus ik denk dat de combinatie van de Veteranennota, die een heel breed overgezicht geeft van alles wat we doen, in combinatie met de brief waarin we ingaan op wat de Kamer specifiek vraagt en dit debat dat we hebben, heb ik wel het idee dat we de boel behoorlijk afdekken.

[1:38:31] Ik denk als je het artikelsgewijs weer gaat doen, dan zal de kritiek uit het verleden weer terugkomen.

[1:38:36] Saai, veel dubbeling, ook weer onduidelijkheid, beperkt leesbaar.

[1:38:42] Dus het zou niet mijn voorkeur hebben om daar naar terug te gaan.

[1:38:46] Als er specifieke dingen missen, en voor Kamerleden zeggen, er staat bepaalde informatie in, daar heb ik vrij weinig aan, of er is bepaalde informatie, daar zou ik juist meer over willen zien, dan hoeft dat natuurlijk niet per se via de Veteranennota.

[1:38:59] We sturen ook allerlei brieven en allerlei andere rapportages.

[1:39:03] Maar ik zou zeggen als leden echt zeggen van nou, dit wil ik er echt specifiek in hebben of dit juist niet.

[1:39:08] Laten we dan op die manier het gesprek voeren, want dan kunnen we ook kijken wat nuttig is.

[1:39:12] Want ik zeg ook in alle transparantie, het kost ook veel tijd, werk en capaciteit om ieder jaar de veteranennota op te stellen op deze manier.

[1:39:20] En we willen natuurlijk ook die tijd en capaciteit willen op een zinvolle manier inzetten.

[1:39:23] Dus als daar hele specifieke wensen zijn, dan hoor ik ze natuurlijk heel graag.

[1:39:28] Maar in algemene zin denk ik dat dit wel een aardige balans vindt en ook inzicht geeft in wat we doen.

[1:39:37] Daarmee heb ik de algemene vragen beantwoord, voorzitter.

[1:39:42] Dan ga ik naar het onderwerp erkenning en waardering.

[1:39:45] En dat begint met de stand van zaken van de modernisering van het decoratiestelsel, een vraag van de heer Boswijk.

[1:39:52] Eind 2020 is er een werkgroep geweest, de werkgroep Herziening Decoratietas, die daar aanbevelingen over heeft gedaan.

[1:40:01] Zoals de heer Boswijk weet zijn die aanbevelingen overgenomen.

[1:40:05] De meest fundamentele aanbeveling was het instellen van de Commissie Decoratie Defensie, waar wij natuurlijk een afkorting voor hebben, de CDD.

[1:40:13] Deze werkt op dit moment de aanbevelingen uit.

[1:40:18] Het aanpassen en uitbreiden van een decoratiestelsel is daarbij een prioriteit, waaronder het aanpassen en uitbreiden van de medailles voor inzet.

[1:40:26] Daarbij ligt de nadruk op de drie type medailles, medaille inzet op afstand, de herinneringsmedaille internationale missies en de aanpassing van het kruis voor recht en vrijheid.

[1:40:37] Er liggen nu conceptbesluiten voor om deze aanpassingen en herzieningen door te voeren.

[1:40:42] En die worden volgende maand voorgelegd aan de commissie die hierover gaat.

[1:40:45] En dan zal uiteraard ook de Kamer daarover worden geïnformeerd over die aanpassingen die daarin plaatsvinden.

[1:40:54] Dan was er een vraag van de heer Noordkamp over het monument in Den Haag als het gaat om de genocide in Srebrenica.

[1:41:05] Die vraag speelt al een hele tijd.

[1:41:14] Het is nu zo dat er een tijdelijk monument komt in Den Haag.

[1:41:18] Dat de Defensie daar ook bij betrokken is.

[1:41:21] Dat wij daar ook financieel in ondersteunen.

[1:41:23] zodat dat tijdelijke monument er komt.

[1:41:27] En vervolgens zal er natuurlijk later ook gesproken worden over een definitief herdenkingsmonument, maar in ieder geval voor nu zit er gelukkig schot in de zaak en ik ben ook blij dat wij daar als Defensie samen met het ministerie van Buitenlandse Zaken een bijdrage aan leveren.

[1:41:41] Dan was er ook een vraag over

[1:41:45] een vijfdaagse tocht, een burgerinitiatief, ook gericht van Stefan Mutsdas, als het gaat om de Molukse knilmilitairen.

[1:41:55] Ik draag dat initiatief, dat burgerinitiatief, een warm hart toe.

[1:42:01] Knilmilitairen zoals Boswijk en De Pol die daarna vroeger weten, die vallen ook onder de definitie van veteranen in de veteranenwet.

[1:42:09] En dat betekent dat ze ook alle erkenning, waardering en zorgen die onder het veteranenbeleid vallen,

[1:42:14] dat zij die ook krijgen.

[1:42:17] Ik herinner u er nogmaals aan, maar dat weet u ook, dat ook aan deze specifieke groep, dat daar ook excuses aan zijn aangeboden, ook naar aanleiding van het onderzoek dat is gedaan naar alles in Indië tussen 1945 en 1950.

[1:42:32] Dus volgens mij dit initiatief draagt ook bij in de brede inzet als het gaat om het veteranenbeleid, als het gaat om de excuses die zijn gemaakt en draag ik daar ook een warme hart toe.

[1:42:46] Ik denk dat er zometeen toch nog iets meer over erkenning en waardering komt, maar ik ga toch naar de categorie voorzieningen en havens.

[1:42:58] Want als het gaat om die herziening, waar diverse leden die daar vragen over hebben gesteld en over de optimalisering van dit stelsel, op dit moment is het al zo dat op bepaalde elementen daarvan vinden er al verbeteringen plaats.

[1:43:13] Het is niet zo dat het helemaal stilstaat en dat de herziening, die in de volle breedte wordt bekeken, dat dat betekent dat alles daar verder op wacht.

[1:43:23] Een voorbeeld is dat er een zorgcoördinator nu is... die samen met maatschappelijk werkers op huisbezoek gaat bij de veteraan.

[1:43:31] Een ander voorbeeld is dat we bezig zijn met een nieuw PTSS-protocol... die vanaf 1 januari 2026 van kracht zal zijn.

[1:43:38] Dus er zijn al verschillende elementen die worden uitgevoerd.

[1:43:41] Dus wat dat betreft staat het niet stil.

[1:43:44] Het is wel zo dat als je gaat naar de brede havens... dat het inhoudelijk overleg daarover met sociale partners is eind volgend jaar gestart.

[1:43:51] We zitten op dit moment nog in de fase dat we met elkaar en met sociale partners identificeren... nou, wat zijn nou alle knelpunten?

[1:43:58] En wat zijn dan vervolgens ook de oplossingsrichtingen die daarbij horen?

[1:44:02] En daar is een beetje de afweging van... als je het in z'n volle breedte bekijkt, dan wordt het ook weer dusdanig complex... dat het niet heel erg opschiet of dat de voortgang onvoldoende...

[1:44:12] ...snel is, dus we moeten dat ook weer in hapbare brokken, wat mij betreft moeten we dat opdelen... ...en kijken van hoe kunnen we ernaar voor zorgen dat we die hervorming moeten doorvoeren... ...die we met z'n allen willen, ook in overleg met sociale partners.

[1:44:24] Ik wil de Kamer toezeggen, want er werd ook gevraagd om een concrete datum, in ieder geval nog dit jaar... ...voor het einde van dit jaar, concreet aan te geven wat de stand van zaken is... ...en hoe het staat met de voortgang op dit terrein.

[1:44:37] Volgens mij heb ik daarmee de vragen van de heer Noordenkamp en de heer Elian geadresseerd.

[1:44:44] Dan waren natuurlijk diverse vragen over de RVS... en over het feit dat het streven om dat binnen twee jaar te doen... dat dat in 60 procent van de gevallen niet wordt gehaald.

[1:44:55] Uiteraard, ik denk dat wij het er allemaal over eens zijn... dat we die doorlooptijden zo veel mogelijk willen verkorten.

[1:45:02] en dat we er met z'n allen voor willen zorgen dat het zo min mogelijk gebeurt dat die termijn van twee jaar overscheden wordt.

[1:45:08] Want als mensen lang in onzekerheid zitten en het niet duidelijk is wat daar de uitkomst van is, omdat het ook voor mensen in hun privéleven zo'n grote consequentie heeft, dat is uiteraard voor niemand wenselijk en leidt tot stress.

[1:45:23] Vandaar dat we ook de zes verbetermaatregelen, zoals we dat

[1:45:28] Zoals we eerder hebben aangekondigd, zijn we daar druk mee bezig.

[1:45:35] Het klinkt vrij ambtelijk, maar het is heel concreet.

[1:45:39] We willen werken aan het begin met een behandelplan.

[1:45:44] en dat is aanbeveling 1 of verbetering maar ook 5 en 6.

[1:45:49] Het tussendoor verbeteren van de communicatie en het zorgen dat er een digitaal volkssysteem komt, is namelijk om ervoor te zorgen dat mensen weten waar ze in het proces zitten en ook hoe lang dat het gaat duren.

[1:46:00] Dus ook toen ik

[1:46:00] bij het verschijnen van dit rapport daar met diverse mensen over sprak.

[1:46:04] Kijk, die zeggen, we snappen best wel dat het enige tijd kost.

[1:46:06] En dat een beoordeling als het gaat om medisch advies, dat dat ook langere tijd kan duren.

[1:46:12] Maar wat frustrerend is, is dat ze het gevoel hebben, ja, iedere keer als ik denk dat ik licht aan het einde van de tunnel zie, dan wordt die bal weer een stuk vooruit geschopt.

[1:46:19] Dus dan helpt het om van tevoren een duidelijk plan te hebben... om daar doorlopend open over te communiceren... en in de toekomst ook een volkssysteem hebben... zodat mensen weten waar ze in het proces zitten.

[1:46:31] Verder van belang dat we de capaciteit uitbreiden bij de afdeling.

[1:46:33] Net zoals schadeclaims, daar worden negen fte daarvoor geworven.

[1:46:37] Dus dat is natuurlijk een significante uitbreiding van de capaciteit.

[1:46:42] We zijn ook bezig met de interne auditsystematiek te verbeteren... zodat we beter in de gaten kunnen houden hoe het met de kwaliteit zit.

[1:46:49] En tot slot, en dat is ook een heel belangrijke vraag bij al dit soort zaken.

[1:46:57] Aan de ene kant wil je maatwerk toepassen, maar aan de andere kant leidt maatwerk ook weer tot langere procedures.

[1:47:04] En bijvoorbeeld het aanvragen van een medisch advies om zo'n inschatting te kunnen maken.

[1:47:08] Er is een beperking aan capaciteit daar.

[1:47:11] Dus dan ben je zo in één keer binnen een jaar, twee jaar ben je verder om dan precies voor een persoon dat te bepalen.

[1:47:18] Dat gesprek wil je aan het begin met mensen hebben.

[1:47:21] Een heel persoonlijk maatwerk.

[1:47:25] Hoe zit het precies in uw situatie en waar heeft u recht op?

[1:47:29] Het eerlijke verhaal is dat het zomaar een jaar of twee jaar kan duren voordat het proces is afgerond.

[1:47:35] Als je ook een meer gestandardiseerde aanpak kunt voorleggen... die misschien wat minder nauwkeurig is, maar wel veel sneller gaat... dan kun je dat proces, wat vaak over de tweeën gaat, substantieel verkorten.

[1:47:44] Volgens mij wil je op een open en transparante manier die keuze aan het begin voorleggen.

[1:47:48] En dan zullen sommige mensen ervoor kiezen om te zeggen...

[1:47:51] Ik wil precies dat ik de vergoeding krijg waar ik recht op heb.

[1:47:55] Maar dan zijn ze er ook van bewust van, oké, dat kan eens wat langer duren.

[1:47:58] Terwijl mensen zeggen, ik wil niet al dat gedoe, ik wil gewoon snel duidelijkheid.

[1:48:01] Die kunnen we dan dat traject ook bieden.

[1:48:03] Ik denk dat dat ook een hele belangrijke verbetering zou zijn als we dat kunnen doorvoeren.

[1:48:11] Dat was het deel over de RVS, voorzitter.

[1:48:16] Dan had de heer Elian een specifieke vraag over de vergoedingen voor belangenbehartigers, de 15.000 euro, dat daar geen perverse prikkel in moet zitten.

[1:48:28] Dat bedrag dat hebben we met de bonden is dat zo afgesproken.

[1:48:33] De hulp van advocaten is nodig.

[1:48:35] Het gaat vaak om complexe procedures.

[1:48:37] In het verleden was het budget de helft, 7.500 euro.

[1:48:41] Dat is opgehoogd naar 15.000 omdat advocaten aangaven het lukt ons vaak niet om binnen dat bedrag van 7.500 om veteranen daarin voldoende bij te staan.

[1:48:49] We toetsen tot die 15.000 euro niet op redelijkheid, zoals de heer Elian dat noemde, omdat het idee is dat daardoor de schaderegeling wat sneller verloopt.

[1:48:59] En op het moment dat je dat wel gaat doen, en je gaat er ook over in discussie met de advocaat of dat het wel of niet redelijk is, die 15.000, dan kan het ook weer tot vertraging en tot discussie en daarmee ook weer extra kosten leiden.

[1:49:14] Als het over die 15.000 gaat, dan toetsen we wel op redelijkheid... zodat niet zomaar een advocaat meer dan 15.000 euro in rekening kan brengen.

[1:49:23] Dus ergens moet je die grens leggen.

[1:49:26] En hier is die afweging gemaakt tussen administratieve last... en aan de andere kant dat er geen onredelijke uitgaven plaatsvinden.

[1:49:34] Vandaar dat die grens op 15.000 euro is gelegd... waarbij we natuurlijk steeds blijven kijken of er geen perverse prikkel van uitgaat.

[1:49:45] Dan was er nog de vraag over het smartengeld en het jaarlijks uitkeren en het wel of niet belasten daarvan.

[1:49:51] Meerdere leden hebben daar vragen over gesteld.

[1:49:55] Het werd ook al opgemerkt.

[1:49:56] Het is inderdaad ook een thema wat bij de staatssecretaris van Financiën ligt als het gaat om de fiscale behandeling.

[1:50:03] Er werd inderdaad ook genoemd, er werd een motie al door de Kamer over aangenomen.

[1:50:08] Op basis daarvan hebben wij ook onderzoek laten doen door twee onafhankelijke professoren en aan hen gevraagd van nou is dat nou terecht of niet terecht of onredelijk dat die belastingheffing plaatsvindt.

[1:50:22] De conclusie van de twee professoren was dat de belastingheffing juist wordt toegepast en dat vind ik zelf het belangrijkste dat

[1:50:29] wat mensen netto krijgen, uiteindelijk na die belasting, dat dat niet te laag is.

[1:50:36] Dus dat mensen daar in die zin, als je dat ook vergelijkt met andere type smarte gelden, er werden ook een aantal andere terreinen wetgenoemd, dat omverweegt die belastingheffing dat dat niet lager is dan op andere gebieden.

[1:50:48] Dat is de conclusie die twee onafhankelijke professoren hebben getrokken.

[1:50:53] Ook in gesprek over gegaan zijn zij met de vakbonden daarover.

[1:50:58] Dus de conclusie daaruit is dat op dit moment, het is misschien niet consequent of consistent met wat er bij anderen gebeurt, maar onder de streep, dat als het gaat om...

[1:51:09] militairen dat dat niet anders is dan dat dat bij andere groepen zo is.

[1:51:15] Kijk, mocht het zo zijn dat we zeggen we halen die belasting eraf, dan is vervolgens natuurlijk de vraag van oké, hoe gaat die dat dekken?

[1:51:23] En als dat bedrag wat militairen dan onder de streep overhouden hoger is dan voor anderen, ja ga je dan het bruto bedrag wat dan gelijk staat netto, ga je dat omlaag brengen?

[1:51:32] Nou ja, dat is dan de vervolgvraag waar je dan voor gesteld wordt.

[1:51:35] Er kan ook weer een verkeerd signaal van uitgaan, dat je zo'n bedrag omlaag gaat brengen.

[1:51:39] Maar ik denk de belangrijkste conclusie is dat het onder de streep, dat het niet te laag is en dat het consistent is met wat anderen krijgen.

[1:51:48] Tot slot, er liggen ook nog een paar zaken voor de rechter.

[1:51:52] En mijn collega Staatssecretaris van Financiën is hiermee bezig.

[1:51:58] Het is natuurlijk ook goed om, als de Kamer hier eventueel verder nog iets mee wil, dat we ook die uitspraken daarover, dat we die afwachten en hierin meenemen.

[1:52:08] Ik zie een interruptie van de heer Boswijk.

[1:52:12] Ja, dank u wel.

[1:52:12] Voorzitter, ik vind het toch wel gek dat we zijn één overheid en dat het ministerie van JNV richting de politie het anders doet dan het ministerie van Defensie richting militairen.

[1:52:24] Lijkt mij dat je daar één lijn in moet trekken.

[1:52:26] Kijk, dat het onder aan de streep hetzelfde uiteindelijk is, dat is fijn, mooi, maar ik vind de manier natuurlijk gek dat dat niet uniform is.

[1:52:34] Zou de minister dat advies dat hij heeft van die twee

[1:52:37] Hoogleraren, zou dat met de Kamer gedeeld kunnen worden, al dan niet vertrouwelijk?

[1:52:41] Omdat wij hebben het al vaak hierover gehad.

[1:52:43] En dit komt eigenlijk een beetje voor ons als verrassing ook, omdat namelijk onder andere de ombudsman hier ook over begint.

[1:52:50] Dus dan zou je toch denken dat wij niet de enigen zijn die niet op de hoogte zijn.

[1:52:56] De minister.

[1:52:57] De Kamer is hier eind april over geïnformeerd.

[1:53:00] Maar ik kijk even of dat ook het rapport integraal is geweest.

[1:53:04] Of dat dit alleen samengevat is.

[1:53:07] Maar in ieder geval, ik sta er voor open om de Kamer daarover te informeren.

[1:53:10] En als het vertrouwelijk moet, dan doen we dat rapport vertrouwelijk.

[1:53:13] Maar dan kom ik nog even in tweede termijn daarop terug.

[1:53:17] De uitleg is op zich logisch, maar toch krijg ik er een beetje een raar gevoel bij.

[1:53:25] Volgens mij blijft er onder een streep genoeg over.

[1:53:29] Maar vinden wij dat er verschil moet zijn tussen smattengeld...

[1:53:32] dat geld als belastbaar inkomen.

[1:53:34] Vinden we dat er verschil moet zijn tussen wat je eenmalig krijgt en wat je maakt.

[1:53:37] Volgens mij moet het daarom gaan en niet dat het een andere is om te bepalen of er onder een strip netto genoeg overblijft.

[1:53:42] Want dan is mijn vraag ook, is daar dan bij de brutovergoeding ook rekening mee gehouden?

[1:53:46] Volgens mij is dat niet aan de orde.

[1:53:48] Dus dat is dan maar de vraag.

[1:53:52] De minister.

[1:53:55] Mij wordt net toegevluisterd dat het rapport is gedeeld met de Kamer.

[1:53:58] Dus dat is iets te raadplegen.

[1:54:02] Nee, dus... Kijk, ik ben niet per se een pleitverzorger van belastingen.

[1:54:11] Als dat zo zou zijn, dan moet ik naar de dokter, waarschijnlijk, als het liberaal.

[1:54:18] Maar de reden waarom ik het aangaf, is uiteindelijk voor de militairen die het betreft, geldt uiteindelijk als allerbelangrijkste, wat krijg ik onderaan de streep?

[1:54:28] Wat krijg ik en wat ontvang ik en wat kan ik vervolgens ook besteden?

[1:54:32] Daar hebben we onderzoek naar laten doen en daar blijkt dat er niet een verschil is wat mensen uiteindelijk onderaan de streep krijgen.

[1:54:39] tussen wat mensen bij JNV krijgen, politieagenten, versus militairen.

[1:54:45] En volgens mij is dat wel relevant.

[1:54:47] Kijk, als de Kamer toch zou zeggen ook... wij vinden dat die belasting eraf moet... en dat dat in de fiscale regelingen moet worden aangepast... weet je, ik ben daar niet principeel, ben ik daar al tegen... maar dan zeg ik daar alleen bij... als je dat dan dus gelijk wil houden... wat mensen onderaan de streep krijgen met politieagenten... want het is ook weer heel raar als een militair veel meer krijgt dan een politieagent... dan ga je waarschijnlijk de bruto bedragen omlaag brengen.

[1:55:09] Dat kan.

[1:55:13] Als nu de conclusie van de professoren van wat je onderaan de streep krijgt is vergelijkbaar, maar bij militairen zit er een belasting op, dan ga je uiteindelijk als die belasting eraf valt, dan ga je waarschijnlijk het bruto bedrag wat dan dus gelijk wordt aan netto, ga je dan omlaag brengen, zou ik zeggen.

[1:55:31] Of je zegt van nee, ik wil dat militairen uiteindelijk veel meer overhouden onderaan de streep in vergelijking met politieagenten.

[1:55:37] Maar goed, dan heb je een dekkingsvraagstuk.

[1:55:39] En het kan zijn dat dan natuurlijk politieagenten zeggen, hoe kan het dat voor militairen in één keer 30-40% het omhoog gaat ten opzichte van ons.

[1:55:46] Dus dat zou vreemd zijn.

[1:55:50] Een vervolgvraag.

[1:55:52] Tot slot op dit onderwerp.

[1:55:53] Is er dan bij de vaststelling van de bruto hoogte van dat smartengeld en bij de vaststelling van het bruto bedrag rekening gehouden met wat er dan onderaan de streep overblijft naar de belastingheffing?

[1:56:05] Is daar dan rekening mee gehouden bij het vaststellen van het bruto bedrag?

[1:56:09] Want anders is in mijn ogen de redenering een beetje bijzonder.

[1:56:15] De minister.

[1:56:16] Kijk, wat ik kan zeggen en dat is het onderzoek dat is gedaan.

[1:56:19] Er zijn verschillende vormen van smartengeld.

[1:56:21] De een wordt in één keer uitgekeerd, de ander wordt over de tijd uitgespreid.

[1:56:23] Dus daar zit natuurlijk al een verschil in.

[1:56:26] Maar daarom hebben we daar ook niet simpel gezegd van nou we doen in Excel even die bedragen tellen op.

[1:56:31] We laten daar twee onafhankelijke professoren naar kijken.

[1:56:34] Zij zijn tot de conclusie gekomen dat wat mensen uiteindelijk netto overhouden, wat ze netto ontvangen, dat dat op hetzelfde niveau is.

[1:56:42] Of dat dan bij het vaststellen rekening wordt gehouden met, dat kan ik niet zo feitelijk vaststellen, maar de conclusie is dat onderaan de streep wat mensen krijgen, dat dat op een vergelijkbaar niveau is.

[1:56:51] En dat dat niet, omdat belastingheffing voor militairen plaatsvindt, is niet dat zij onderaan de streep minder overhouden dan politieagenten.

[1:57:02] Ik zie geen vragen meer over dit plakje.

[1:57:05] U kunt door naar, volgens mij, Zorg.

[1:57:09] Dat klopt.

[1:57:10] En dan begin ik bij de terugkeerreizen.

[1:57:15] Heel mooi trouwens dat uw Kamer daar mee is geweest op zo'n terugkeerreis.

[1:57:20] Ik kan me voorstellen dat dat een hele bijzondere ervaring was.

[1:57:22] Ik ben zelf als Kamerlid ook in Srebrenica geweest en op dezelfde plek de begraafplaats, het museum in Portociari heeft mij ook veel indruk gemaakt.

[1:57:31] Maar goed, dat u dat heeft gedaan samen met Dutch Bad 3-veteranen, dat moet heel bijzonder zijn geweest.

[1:57:38] Het is heel mooi dat u daar de tijd voor heeft genomen.

[1:57:43] Die terugkeerreizen zijn specifiek, omdat natuurlijk voor Dutch Bad 3, wat zij daar destijds hebben meegemaakt, dat dat dusdanig schijnend en dusdanig uniek is dat die terugkeerreizen daarop zijn ingericht.

[1:57:55] Er vinden wel eens vaker terugkeerreizen plaats, maar dat is op individuele basis.

[1:57:59] Dus als iemand een bepaalde zorgbehoefte heeft, dan wel psychologisch, dan kan er gekeken worden om zo'n terugkeerreis te organiseren.

[1:58:10] Maar we zien op dit moment niet dat er een aanleiding of een directe behoefte is om dat voor grote groepen, of structureel, om dat uit te breiden.

[1:58:19] Daarbij het praktische element dat de heer Elian noemde is natuurlijk ook zo.

[1:58:22] De grootste groepen veteranen van de afgelopen jaren zijn Afghanistan en Irak.

[1:58:27] Niet twee landen waar je nu makkelijk naartoe terugkeert, of het kan zelfs helemaal niet.

[1:58:31] Dus we zien eigenlijk dat voor de overige groepen, veteranen waarbij dat wel zou kunnen, dat het nu op individuele basis organiseren, dat dat volstaat.

[1:58:41] Dus we zijn niet voornemens om dat nu uit te breiden, ook voor andere groepen of voor andere missies.

[1:58:49] Dan was er ook een vraag over de gevechtsinsignes.

[1:58:54] Het is zo dat de... Dat je bij drie veteranen...

[1:59:01] Dat zij een ereteken van verdiensten in brons hebben ontvangen eerder.

[1:59:04] Dat is een mooie uitreiking geweest.

[1:59:09] Het is zo dat dit met terugwerkende kracht kan worden uitgereikt tot zes maanden.

[1:59:14] Dat werd ook al eerder genoemd.

[1:59:20] Ja, en tot 2001.

[1:59:23] Dus dat geldt sowieso ook voor dat Dutch Back 3, of valt daar natuurlijk voor.

[1:59:28] Maar als er een nieuwe inzet plaatsvindt, kan dat tot zes maanden daarvoor.

[1:59:33] Het is ook omdat je dan ook de verklaringen van niet alleen van de betrokkenen zelf, maar ook van anderen die daarbij betrokken zijn geweest, daar ook op een geloofwaardige manier in kan meenemen.

[1:59:43] Dus op dit moment is het niet mogelijk om dat nog met terugwerkende krachten te doen.

[1:59:50] Vanwege 2001 en vanwege die zes maanden.

[1:59:53] Maar de Dutch Band 3-veteranen hebben dus al het erenteken van verdiensten in brons eerder ontvaard.

[1:59:59] Dan was er een vraag van de heer Karreman over militaire oorlogs- en dienstslachtoffers.

[2:00:06] Wat doen wij om te voorkomen dat zij niet zowel naar het schip vallen?

[2:00:10] Dat is eigenlijk wat ik eerder zei over de definitie van veteraan.

[2:00:13] Dus elke actieve militair en elke oorlogs- en dienstslachtoffer... of het nou wel of geen veteraan is, hebben recht op dezelfde zorg... en op de bijzondere zorgplicht, zoals die ook wordt genoemd...

[2:00:27] Zoals die ook zo wordt genoemd in de Veteranenwet.

[2:00:30] Die is ook van toepassing op militaire oorlogs- en dienstslachtoffers.

[2:00:34] Dus als mensen in Griekenland zijn ingezet bij Frontex... of bij Enhanced Work Presidents in Litouwen... dan hebben zij recht op dezelfde zorg.

[2:00:42] Ze vallen niet tussen wal en schip.

[2:00:46] Dan was er een vraag van de heer Boswijk over de initiatiefnota.

[2:00:49] Die gaat over het loket PTSS.

[2:00:53] Uiteraard.

[2:00:54] Ik sprak onlangs nog iemand met Petrus die daar een prachtig boek over heeft geschreven.

[2:01:02] Zeer van belang dat we daar veel aandacht voor hebben.

[2:01:06] En ook dat mensen zich daar laagdrempelig kunnen melden... en dat daar vervolgens ook begeleiding en steun voor plaatsvindt.

[2:01:17] Als het gaat om Defensie en de heer Boswijk noemde dat al... hebben we natuurlijk het Veteraneninstituut met de Veteranenloket.

[2:01:24] 24 uur per dag, zeven dagen in de week.

[2:01:27] Ik ben daar zelf vorige week ook geweest.

[2:01:29] Het was echt indrukwekkend om te zien... met hoeveel aandacht en betrokkenheid en zorg mensen dat doen.

[2:01:34] En dat ze ook echt piketdiensten met, ook al is het midden in de nacht, en ja, wijsverspreken heb je een nachtmerrie of je ziet niet zitten altijd iemand die je telefonisch kunt bereiken.

[2:01:44] Dus volgens mij hebben we dat voor militairen goed ingericht.

[2:01:48] Het is wel een kwestie van ervoor zorgen dat het ook vindbaar is.

[2:01:51] Ik sprak onlangs iemand die daar een prachtig boek over heeft geschreven.

[2:01:56] Over haar strijd tegen PCS-6.

[2:01:59] Zij zegt ook dat ze geen veteraan voelt.

[2:02:02] Ik ben een actieve militair.

[2:02:06] Dus ik ga niet automatisch kijken als ik hulp nodig heb.

[2:02:11] terwijl het er wel is, terwijl die 24-7-begeleiding er wel is.

[2:02:15] En ook voor mensen die niet alleen iemand aan de telefoon willen spreken, maar ook een langdurige traject nodig hebben, die begeleiding is er ook.

[2:02:21] Dus vooral door ervoor zorgen dat we met elkaar er ook voor zorgen dat het breed onder de aandacht wordt gebracht en voor iedereen vindbaar is.

[2:02:28] Als het gaat om de initiatiefnota, dan is het uiteraard zo dat de minister van JNV degene is die hier de reactie opgeeft en het ook, even los van militair en veteranen, breder daarnaar kijkt en met reactie zal komen.

[2:02:41] Dan ga ik naar de heer Pool, die had een vraag gesteld over Sparrenheuvel.

[2:02:46] Is dit onder de aandacht gebracht bij gemeenten en de eerdere toezeggingen die ik daarover heb gedaan?

[2:02:51] Wij zijn hier de afgelopen tijd ook samen met het Nederlands Veteraneninstituut in opgetrokken.

[2:02:56] Zij hebben daarover rechtstreeks contact met gemeenten, lokale gemeenten daar en ook de VNG.

[2:03:01] Ze hebben een handreiking opgesteld voor gemeenten die morgen op 17 juni op het jaarcongres van de VNG wordt aangeboden.

[2:03:08] Ik was zelf ook vernemens om daar naartoe te gaan.

[2:03:12] Maar ik zit de hele dag in eerst de Eerste Kamer, dan de Tweede Kamer.

[2:03:14] Dus dat gaat helaas niet.

[2:03:17] Puur vanwege agendatechnische redenen.

[2:03:19] Maar in ieder geval wordt het onder de aandacht gewacht.

[2:03:23] Het is ook een invulling van de aanbeveling van de rapport van de veteranenombudsman.

[2:03:28] Gemeente Kenuwe-Veteraan heeft daar een goed rapport over geschreven.

[2:03:31] In die handschrijking wordt ook Sparrenheuvel daarin genoemd.

[2:03:37] Samen met NLVI blijven we in contact met de lokale overheden om dit onder de aandacht te brengen.

[2:03:46] Dan had de heer Pol ook een vraag over een individuele persoon die wederom voor de tweede keer zijn verhaal moet doen en waar voor de tweede keer onderzoek naar plaatsvindt en hoe zwaar dat is.

[2:04:04] Ik kan mij dat heel goed voorstellen.

[2:04:06] We hebben het eerder over de RVS gehad.

[2:04:10] ...dat je niet wil dat wanneer mensen zo'n heftige ervaring hebben... ...dat ze daar meerdere keren over moeten vertellen... ...en zo'n lange tijd in onzekerheid zitten.

[2:04:19] Dus uiteraard, zeker als het om deze schijnende situaties gaat... ...dan heeft dat onze aandacht en we proberen dat zo goed mogelijk te doen.

[2:04:30] Ik wil verder niet hier in het openbare debat op een individuele persoon ingaan... ...want volgens mij is dit niet de plek om dat te doen.

[2:04:39] Dat mag niet eens vanwege privacyregels.

[2:04:43] Maar laat ik in ieder geval zeggen dat ik de boodschap die de heer Paul hierover... ook samen met deze persoon aan mij geeft... dat we moeten letten dat mensen die zoveel hebben meegemaakt... niet iedere keer opnieuw hun verhaal moeten doen... en steeds in lange procedures zitten.

[2:04:57] Die boodschap nemen we in algemene zin mee... en natuurlijk ook als het om deze persoon gaat.

[2:05:03] U heeft een interruptie van de heer Pol.

[2:05:06] Ja, dank u wel, voorzitter.

[2:05:08] Ja, nou goed, wij zijn iets minder krampachtig wat dat betreft.

[2:05:11] De persoon heet Daniel.

[2:05:13] Hij is vandaag te gast.

[2:05:14] Wellicht kan de minister hem zo dadelijk even de hand schudden.

[2:05:17] Kan hij het persoonlijke verhaal ook horen.

[2:05:19] Wellicht wil hij daarop ingaan.

[2:05:21] En het is heel fijn als deze zaak ook gewoon voortvarend wordt opgepakt.

[2:05:25] Want het is gewoon één van de vele voorbeelden van waar we nog echt te strak zitten, waar het systeem vast loopt.

[2:05:31] En dat moeten we echt oplossen, voorzitter.

[2:05:33] Als Daniel daarover met mij in gesprek wil, dan doe ik dat graag na het debat.

[2:05:44] Dan had de heer Pol nog een vraag over hoe ik ernaar kijk dat de zorg nu geregeld is.

[2:05:54] Om daarop te reflecteren.

[2:05:57] Uiteraard blijven de verbeteringen nodig en blijven er altijd tekortkomingen.

[2:06:02] En zullen we extra inspanningen blijven verrichten om dat te verbeteren?

[2:06:06] Ik denk als je mij om de reflectie gaat in brede zin van hoe hebben wij dat nu met elkaar ingericht voor veteranen.

[2:06:12] dan denk ik dat we dat algemeen, ook als je dat internationaal bekijkt, best aardig hebben ingericht.

[2:06:17] We doen net al het loket waar mensen zich kunnen melden, maar ook dan de, zoals dat heet, de nul-de-lijns-ondersteuning die plaatsvindt, maar ook het meer gespecialiseerde werk via GGZ-centra, het NLVI.

[2:06:29] We hebben echt een breed scala aan voorzieningen en ook ondersteuning die er is, en ook met de capaciteit die daarvoor nodig is.

[2:06:36] militair en geestelijke gezondheidszorg.

[2:06:39] Je kan een hele lijst aan afkortingen noemen van al datgene wat we doen.

[2:06:44] En daarmee zit ook meteen de belangrijkste opmerking erbij.

[2:06:47] We moeten er ook voor zorgen dat mensen wegwijs weten.

[2:06:52] En dat ze in al die instanties, of het zijn verschillende personen, dat mensen een plek weten te vinden en weten waar ze terecht kunnen.

[2:07:03] Het veteranenloket helpt daarbij, want die kan mensen daar ook wegwijs in maken.

[2:07:07] Maar dan moeten mensen ook weten dat ze daar terecht kunnen en dat ze die hulp daar ook kunnen krijgen.

[2:07:11] Dus ik denk over het algemeen hebben we het aardig en goed ingericht.

[2:07:16] Maar het blijft natuurlijk altijd een heleboel aandachtspunten waar we ook met volle energie aan moeten blijven werken.

[2:07:24] Dan had de heer Elian een goede vraag over het uitgangspunt.

[2:07:27] Is voorkomen niet beter dan genezen?

[2:07:29] Zeker als het gaat om PTSS.

[2:07:31] Ja, absoluut.

[2:07:34] Ik stelde ook die vraag aan een aantal mensen die met PTSS hadden.

[2:07:37] Gaat dat nu anders dan in het verleden?

[2:07:40] Sowieso de erkenning dat PTSS een probleem is en dat het iets is waar je over moet kunnen spreken en niet wat je moet wegstoppen.

[2:07:47] Ik denk dat daar de afgelopen jaren veel in veranderd is.

[2:07:55] Of het nou problemen zijn of ingewikkeldheden waar je tegenaan loopt, is nu veel meer een gesprek.

[2:07:59] Zowel voorafgaand aan een uitzending, tijdens een uitzending, maar ook bij terugkeer.

[2:08:04] Ik was zelf toen ik in Irak was bijvoorbeeld daar ook gesproken met een geestelijk gezondheidsmedewerker en die zei ook van ja ik ben eigenlijk gewoon dag en nacht ben ik beschikbaar als iemand iets heeft om bij me binnen te lopen en het kan van klein zijn tot iets groots en iedereen die iets heeft of iets tegen me aan wil houden daar sta ik voor klaar en dat is natuurlijk juist om ervoor te zorgen dat als mensen heftige dingen meemaken dat ze niet

[2:08:29] dat ze daar niet mee blijven lopen en wegstoppen, maar dat ze dat heel snel bespreekbaar kunnen maken.

[2:08:35] Ik sprak onlangs ook met onze vliegercommunity, onze voormalige F-16 vliegers en huidige F-35 vliegers.

[2:08:44] Die maken natuurlijk ook heftige dingen mee, in de zin dat wanneer je militaire inzet pleegt en je weet dat je mogelijk slachtoffers maakt, hoe ga je met dat soort dingen om?

[2:08:51] Ook psychologen die daarin gespecialiseerd zijn om die vliegers daarin te begeleiden en om hen daar mentaal in te helpen.

[2:08:59] Als je een incident hebt gepleegd, hoe ga je dan weer naar huis en zit je weer gewoon aan de keukentafel met je gezinnetje te praten hoe jouw dag is geweest.

[2:09:08] Of hoe jouw uitzending is geweest.

[2:09:10] Dus ik denk dat we daar veel meer aandacht voor hebben.

[2:09:12] Dat het ook daarmee dat het veel eerder dit soort dingen bespreekbaar zijn.

[2:09:18] Er wordt steeds meer onderzoek naar gedaan.

[2:09:22] Zowel binnen Defensie als door het NLVI, door het LZV, door allerlei instanties en wetenschappers... wordt er ook meer onderzoek naar gedaan, wat we ook moeten blijven doen.

[2:09:32] Maar er blijft natuurlijk een hardnekkige cultuur binnen Defensie... dat je vooral niet te veel over je problemen moet praten en gewoon moet doorgaan.

[2:09:38] En er ook niet altijd...

[2:09:44] Dus dat blijft ook van belang dat we dat van bovenaf en ook vanuit de commandanten... dat we daar de ruimte voor moeten geven en dat ook aansporen om hierover te spreken.

[2:09:58] Dan was er nog een algemene vraag van de heer Karman over onze zorgplicht.

[2:10:03] Ik denk dat ik die inmiddels wel beantwoord heb met alle punten die ik heb genoemd over wat wij doen om aan die zorgplicht invulling te geven.

[2:10:11] Tenzij de heer Karman nog een specifieke vraag heeft, maar ik denk dat ik die hiermee wel beantwoord heb.

[2:10:20] Blokje zorg, voorzitter.

[2:10:23] Ik zie geen interrupties.

[2:10:24] Het onvermijdelijke overig.

[2:10:28] De laatste categorie overig.

[2:10:31] Dan begin ik met een vraag van de heer Karreman.

[2:10:43] Ik vind het heel mooi als bedrijven zich specifiek inzetten voor veteranen.

[2:10:47] Dat kan zijn door een specifiek initiatief, zoals een gala voor de Invictus Games.

[2:10:53] Dat is heel mooi.

[2:10:55] Wat ik ook een heel mooi initiatief vind, is de initiatief Ongekende Krachten.

[2:10:59] Dat gaat over wat veteranen, wat ik in mijn introductie ook zei, de kracht van veteranen en welke kwaliteiten en unieke ervaringen ze hebben die ook relevant zijn voor het bedrijfsleven.

[2:11:09] En volgens mij hoe meer dat ook vanuit het bedrijfsleven dat initiatief komt, des te beter dat het is.

[2:11:17] Ik ben het wel eens met wat, geloof ik, de heer Noordkamp ook zei.

[2:11:20] Kijk, uiteindelijk ligt de verantwoordelijkheid bij Defensie en ligt bij ons om daar invulling aan te geven.

[2:11:24] Ik zou zeggen datgene wat bedrijven doen moet een extra daarop zijn.

[2:11:29] En daar sporen we ze ook toe aan.

[2:11:32] Maar we moeten het volgens mij niet zo doen dat er een mechanisme ontstaat... dat wij een hogere prijs betalen voor de dingen die we bij bedrijfsleven inkopen... zodat zij een deel van de veteranenzorg kunnen financieren.

[2:11:41] Volgens mij moeten we dat mechanisme niet in gaan bouwen.

[2:11:45] Dan de heer Noordkamp.

[2:11:56] De officiële term die wij gebruiken zijn relaties.

[2:12:01] Of thuisrelaties.

[2:12:04] Het gaat vaak om... Veel mensen hebben natuurlijk gewoon een gezin thuis zitten, maar het gaat ook breder dan dat.

[2:12:11] Maar in mijn eigen formulering vind ik het een hele mooie suggestie.

[2:12:14] Dus zal ik proberen dat mee te nemen en te spreken over thuisbasis.

[2:12:17] Vind ik een mooie suggestie.

[2:12:21] Dan had de heer Pool een... Nou ja, wat we zeggen, een nogal scherpe...

[2:12:28] inbreng over het proces rond Marco Kroon.

[2:12:31] Kijk, ik stond daar zelf toen die demonstratie plaatsvindt.

[2:12:36] En uiteraard schrok ik daarvan, want ik wist niet wat er gebeurde.

[2:12:40] Het gebeurde schuin achter me.

[2:12:42] En ik merkte om mij heen, en ik wist niet overigens dat het Marco Kroon en de IGK Boudewijn Boots waren die dat deden, maar ik merkte wel dat er direct ingegrepen werd.

[2:12:50] En ik heb er vertrouwen in dat als ik met zowel de beveiliging als politie als militair om me heen sta, dat wanneer er ingegrepen wordt, dat het goed zit.

[2:12:59] Dus vandaar dat ik ook ter plekke door ben gegaan en gewoon die speech verder in toespraak kon geven op een heel belangrijk moment voor, was op bevrijdingsdag.

[2:13:09] Ik heb de heer Kroon daarna ook persoonlijk direct bedankt, omdat, kijk, achteraf hebben we allemaal kunnen constateren dat het meeviel en dat de persoon waar het om ging had geen wapens bij zich.

[2:13:19] Het was dus niet een groot gevaar.

[2:13:21] Op het moment dat Marco Kroon en Boudewijn Boots naar voren stapten, wisten zij dat niet.

[2:13:25] Dus ongeacht hoe groot die dreiging was, zij waren degenen die het meest talent waren, meteen naar voren stapten en ook meteen

[2:13:32] ingrepen.

[2:13:34] En ook, denk ik, wat ik daarvan heb gezien, dat op een gepaste wijze deden.

[2:13:38] In de zin dat ze meteen ook weer overdroegen aan degene, de beveiliging die op dat moment de taak had om voor de veiligheid te zorgen.

[2:13:45] Dus ik heb Marco Kroon daar persoonlijk voor bedankt.

[2:13:47] Ik zag dat daarna ook publiekelijk dat er discussie op gang kwam.

[2:13:50] Heb ik ook publiekelijk zijn we achter Marco Kroon gaan staan.

[2:13:53] Ik persoonlijk ook, maar ook de CDS en anderen.

[2:13:55] Omdat we vinden dat hij adequaat heeft ingegrepen.

[2:13:59] Tegelijkertijd, en het was volgens mij de heer Elian die dat zei, we leven in een rechtsstaat.

[2:14:04] En als ik met heel veel militaires spreek en aan hen vraag van waar vecht je voor?

[2:14:09] Dat was de heer Boswijk, sorry.

[2:14:10] Ik denk bij de heer rechtsstaat op een of andere manier aan de heer Elian.

[2:14:14] Ik weet niet hoe dat komt, maar de heer Boswijk was dat inderdaad.

[2:14:20] En wat sommige militairen ook tegen mij zeggen, die zeggen, ja, waar doe je het uiteindelijk voor?

[2:14:24] Doe je het nou voor de minister of voor je commandant of voor je team?

[2:14:26] Of nou, in ieder geval meestal niet voor de minister, wel voor het team.

[2:14:29] Maar ze noemen heel vaak ook de rechtsstaat.

[2:14:31] En weet je waar wij als Nederland voor staan?

[2:14:33] En dat wij een democratie zijn, dat wij in vrijheid leven.

[2:14:35] Dat als je mensen het recht wil halen, dat ze ook de mogelijkheid hebben om dat te doen.

[2:14:41] Dus er zijn een heleboel militairen die zijn op de meest gevaarlijke plekken in de wereld zijn ze actief juist omdat ze staan voor onze rechtsstaat.

[2:14:48] En daar hoort ook bij dat wanneer iemand een proces begint, ook al ben je het misschien daar niet mee eens, dat je wel het respect hebt dat dat proces gevoerd kan worden.

[2:14:55] En dat ook de KMAR, waar ik overigens ook verantwoordelijk voor ben als beheerder, dat zij ook gewoon hun werk doen.

[2:15:04] Dus ik heb een individuele opvatting over deze zaak.

[2:15:06] Ik stond er zelf bij.

[2:15:08] Maar ik sta er ook voor dat het in de rechtsstaat zo werkt dat als iemand vindt dat dat een proces gevoerd moet worden, dat dat ook zijn weg moet vinden en dat daar ook aan meegewerkt moet worden.

[2:15:17] En dat is ook waar onze militairen zich dagelijks voor inzetten en ook waar die honderdduizend veteranen zich ook voor hebben ingezet.

[2:15:27] De heer Pol.

[2:15:28] Ja, dank u wel.

[2:15:29] Want wat wij als PVV vragen, heeft gewoon alles te maken met die rechtsstaat.

[2:15:34] We beroepen ons op artikel 127 van de wet op de rechterlijke organisatie.

[2:15:39] Die stelt dat onze minister, de minister voor Justitie en Veiligheid, de VVD-collega voor deze minister, gewoon een algemene en bijzondere aanwijzing kan geven betreffende de uitoefening van de taken en bevoegdheden van het Openbaar Ministerie.

[2:15:50] Dus wat wij vragen is rechtsstatelijk.

[2:15:53] Dat is gewoon onderdeel van hoe het werkt.

[2:15:55] Deze minister met zijn collega kunnen voor onze militair gaan staan en zeggen nee, we maken een einde aan dit onderzoek of in elk geval roepen we het openbaar ministerie daartoe op.

[2:16:05] Dat vragen we en ik vraag aan de minister waarom hij dat niet wil doen.

[2:16:09] De minister.

[2:16:12] Dan kijk ik met een schuin oog naar de iridische kennis van de heer Eliam.

[2:16:17] Volgens mij is het zo dat het gebruik maken door de minister van Justitie en Veiligheid van die bevoegdheid om te treden in een proces door het OM, dat gebeurt nooit.

[2:16:27] Misschien is het nooit gebeurd of is het 30 jaar geleden of in ieder geval één keer is het gebeurd.

[2:16:32] En ik vind dat je daar dus zeer terughoudend in moet zijn, omdat anders de neiging om voor de politiek en voor een minister om in een zaak te treden.

[2:16:44] Misschien dat in het ideaalbeeld van de heer Pool dat je dat heel vaak zou moeten doen.

[2:16:48] Ik vind dat je daar zeer terughoudend in moet zijn.

[2:16:50] En ik heb er alle vertrouwen in dat wanneer deze zaak loopt, dat het recht gewoon op een goede manier zijn gevolg zal krijgen.

[2:16:59] En ik denk niet dat het op dit moment de aanleiding is om te zeggen van die hele uitzonderlijke behoefte, die in hele uitzonderlijke omstandigheden, dus in alle zaken die er zijn gebeurd, van groot tot klein, van links tot rechts, wat ooit één keer is gebeurd, vind ik niet op zijn plaats om dat te doen.

[2:17:15] En dus ook de drempel om dat überhaupt als politiek te doen, dat je daar die glijdende schaal afgaat.

[2:17:21] Volgens mij moet je daar zeer terughoudend in zijn.

[2:17:24] De heer Pol voor die derde en laatste interruptie.

[2:17:27] Ja, voorzitter, want dit is dus heel duidelijk gewoon politieke onwil.

[2:17:31] De minister en zijn VVD-collega van Justitie en Veiligheid willen het dus niet.

[2:17:35] Het kan dus gewoon.

[2:17:37] En dat je dus een militair, een veteraan, een drager van de militaire Willemsoorde, die nota bene deze eigen minister van Defensie heeft beschermd, op zo'n moment en ingrepen toen het nodig was, dat je die gewoon laat bungelen en dat dat onderzoek dus gewoon doorgaat, is een absolute schande, voorzitter.

[2:17:56] De minister.

[2:17:59] Ik denk dat deze grote woorden en deze verdachtmakingen... die sieren de heer Pol en de PVV niet.

[2:18:07] Het is niet zo dat wij dit op deze manier doen.

[2:18:12] Ik heb net mijn waardering voor de heer Kroon al uitgesproken.

[2:18:15] Dat heb ik persoonlijk gedaan.

[2:18:17] Hij weet hoe ik hiernaar kijk.

[2:18:19] Hij weet dat hij de volle steun van mij en van iedereen bij Defensie heeft.

[2:18:24] Maar het is ook zo dat wij als defensie staan voor de rechtsstaat.

[2:18:27] Dat wij staan voor de trias politica en dat wij niet zomaar als ministers dat wij ingrijpen of het nou een rechtszaak is of in een procedure van het OM.

[2:18:37] Wij staan ook voor die rechtsstaat en zeker in een tijd waarin instituties zo onder druk staan, onze rechtsstaat zo onder druk staat, vind ik dat een heel groot goed waar onze militairen overigens ook dagelijks voor zich inzetten en onze veteranen zich voor hebben ingezet.

[2:18:52] Dus ik zou zeggen, meneer Pol, even een tandje omlaag met deze toon.

[2:18:57] Het heeft ook niks te maken met politieke kleur.

[2:18:59] Het heeft gewoon te maken met dat dit is hoe onze rechtsstaat werkt.

[2:19:02] En mijn waardering, dat doet niks af aan mijn waardering voor de heer Kroon.

[2:19:05] Wat hij in het verleden heeft gedaan als oorlogsheld.

[2:19:07] Of wat hij onlangs heeft gedaan toen hij op adequate en alerte manieren ingreep.

[2:19:16] De heer Pol steekt zijn vinger op, maar u bent echt door de interrupties heen.

[2:19:20] Een persoonlijk feit mag u altijd maken.

[2:19:23] Als de VVD-minister begint over verdachtmakingen en een tandje omlaag, dan trek ik mezelf dat heel persoonlijk aan.

[2:19:32] Deze minister kan opkomen voor deze militair.

[2:19:35] Ze kunnen binnen alle kaders van de rechtsstaat ingrijpen, maar ze willen niet.

[2:19:39] En dat ligt bij de VVD-minister niet.

[2:19:41] Probeer het echt bij een persoonlijke feit te houden.

[2:19:43] U gaat nu weer politiek bedrijven.

[2:19:45] Daarvoor heb ik u niet het woord gegeven.

[2:19:49] De heer Norskamp.

[2:19:51] Als het kan, een klein punt van orde.

[2:19:52] We lopen redelijk op scheer, maar de opkomst is ook niet bijzonder hoog.

[2:19:55] Zouden we misschien een interruptie, één of twee extra kunnen krijgen?

[2:20:01] De meesten zitten gewoon netjes in hun interrupties.

[2:20:07] We zitten al in het laatste blokje.

[2:20:09] Ik kijk het gewoon aan.

[2:20:10] Ik denk dat we met drie interrupties er doorheen komen.

[2:20:13] Maar mocht u echt in nood komen met een vierde interruptie, dan zal ik het beoordelen.

[2:20:17] Laten we eerst de beantwoording door de minister afwachten.

[2:20:20] En dan kijk ik of er een vierde interruptie nodig is.

[2:20:24] Ik zie de minister.

[2:20:25] U kunt u betogen vervolgen.

[2:20:29] Dank, voorzitter.

[2:20:30] Dan was er tot slot nog een vraag van de heer Paul over de DutchBet-veteranen Ronald Wentink.

[2:20:41] Hij hoopt een route van acht kilometer opnieuw te kunnen lopen.

[2:20:45] Indrukwekkend verhaal dat hij destijds een gewond meisje gedragen heeft en hij hoopt haar weer te ontmoeten.

[2:20:49] En of ik daar als minister bij zou willen kijken of ik daarbij kan helpen.

[2:20:54] Ik wil erbij zeggen dat ik het heel mooi vind dat de heer Wentink deze terugkeerreis gaat ondernemen.

[2:21:01] Wat ik zei, een heel bijzonder en dapper verhaal.

[2:21:04] Als ik of wij als Defensie kunnen helpen bij deze zoektocht, bijvoorbeeld in samenwerking met onze ambassade daar of met het ministerie van Buitenlandse Zaken, dan zijn we uiteraard bereid om daarbij te helpen.

[2:21:16] En ik hoop dat die terugkeerreis van de heer Wentink, van Ronald Wentink, dat ook brengt waar hij op hoopt.

[2:21:24] Dat was hem, voorzitter.

[2:21:27] Ik sta nu open voor de derde interruptie.

[2:21:31] De heer Nortkamp.

[2:21:34] Ik heb twee onderwerpen die ik wil bespreken.

[2:21:37] Ik hoop dat u mij een volgende interruptie gunt.

[2:21:39] Ik hoop dat de minister mij helpt om een onderwerp per interruptie te gebruiken.

[2:21:44] Toch nog even over dat BIF-verhaal.

[2:21:48] Uw uitleg vond ik op zich goed te volgen.

[2:21:51] Ik vroeg me wel af of die informatie ook het meest actueel is.

[2:21:56] Dat neem ik ook niet kwalijk.

[2:21:57] Het is de primaire verantwoordelijkheid van het ministerie van Financiën.

[2:22:02] Dat maakt het ook voor ons als woordvoerders Defensie ingewikkeld, want ook wij zijn niet altijd up-to-date op de hoogte en kennen ook die mogelijke presidentwerkingen, et cetera.

[2:22:11] Tegelijkertijd worden wij wel benaderd door belangenbehatigers van veteranen om over deze kwesties

[2:22:17] Ik heb daar een motie voor in voorbereiding, maar eigenlijk wil ik die niet indienen.

[2:22:22] Zou ik misschien iets van een toezegging kunnen krijgen dat wij op termijn een kamerbrief krijgen met daarin de meest actuele informatie?

[2:22:28] We lichten ook vooruitlopend op het onderzoek waar u naar verwijst, maar die is al met ons gedeeld, maar ook de rechtszaak, wie eraan zit te komen.

[2:22:36] Zou dat iets kunnen zijn om voor nu, om daar met elkaar uit te komen, dat de minister toezegt dat wij daar een kamerbrief over ontvangen?

[2:22:42] De minister.

[2:22:46] De laatste brief is van eind april.

[2:22:51] Dat is twee maanden geleden.

[2:22:56] We hebben nu dit debat met elkaar.

[2:23:01] met de minister, de staatssecretaris van Financiën, dat we hier in contact gingen hierover.

[2:23:06] De vragen die de Kamer heeft hierover, die zijn helder.

[2:23:09] Ik merkte ook aan uw reactie dat niet iedereen, en dat neem ik helemaal niemand kwalijk, op de hoogte was van het onderzoek wat er heeft plaatsgevonden, die twee professoren.

[2:23:16] Dus laten wij met de staatssecretaris van Financiën kijken dat we een update geven

[2:23:21] even afhankelijk van hoe die rechtszaken lopen, want ik weet niet precies wanneer er een uitspraak over is en wat daar de termijnen van zijn, maar dat we dan kijken wat een goed moment is om de Kamer erover te informeren.

[2:23:30] Ik kan misschien net na die rechtszaken, als dat ergens in het loop van het jaar tot duidelijkheid komt, als dat nog veel langer gaat, duurt de verwachting iets eerder, maar dat we in ieder geval ergens dit jaar, dat we, de Staatssecretaris van Financiën en wij, dat we een brief naar de Kamer sturen met nog een keer overzichtelijk wat ik net mondeling heb gezegd.

[2:23:48] Ik geef u echt uw vierde interruptie, maar die geef ik ook aan uw collega's.

[2:23:53] Dat wordt heel erg gewaardeerd.

[2:23:54] Dit is het laatste punt waar ik nog even over van gedachten wil wisselen met de minister.

[2:23:59] Ik begrijp zijn punt over de veteranennota.

[2:24:03] Dat we liggen in het verleden en de kritiek was dat het niet leesbaar was en dat het saai was met dubbelingen.

[2:24:08] Dat begrijp ik best goed.

[2:24:10] Dit wat we nu hebben liggen, dat is gewoon wat meer fancy en dat begrijp ik ook.

[2:24:14] maar in die zin ben ik toch wat meer iemand van de oude stempel en gaat het mij er gewoon om.

[2:24:18] Zijn wij in staat om op basis van de nota te kijken, heeft het veteranenblijd het effect zoals is beoogd in de Veteranenwet?

[2:24:25] En ik denk dat, ondanks dat dit misschien wat meer leesbaar is, dat we ook wel moeten vaststellen dat dat niet helemaal aan de orde is.

[2:24:33] En ook met de verwachting dat de veteranenpopulatie zal toenemen, meer variatie daarin, denk ik wel echt dat dat verstandig is.

[2:24:41] En ik zie

[2:24:42] De motie die vier jaar geleden is ingediend, wie hierom verzoekt, is gesteund in ieder geval door één collega.

[2:24:48] Een andere collega gaat het zelf ook aan in zijn inbreng.

[2:24:51] Dus ik denk wel dat we iets moeten met de veteranen.

[2:24:54] Misschien met een publieksversie en een eigen versie.

[2:24:56] Maar ik denk niet dat dit voor de toekomst voldoende is voor onze controlerende taak.

[2:25:02] Het gaat mij ook te ver om opnieuw de motie van Van Wijngaarden in stemming te brengen, maar ook hier weer de vraag, wat zouden we hiermee kunnen doen?

[2:25:08] Kan de minister eens ons iets aanreiken om ons beter te bedienen met de veteranen voor onze controlerende taak?

[2:25:14] Of misschien dat we met een voorbereidingsgroep uit de Kamercommissie iets kunnen doen?

[2:25:19] Want ik hoor goed wat de minister hierover zegt, maar ik hoop ook dat hij mij hierin begrijpt.

[2:25:23] En dit is mijn laatste punt.

[2:25:25] Dank de minister.

[2:25:29] Ik vind altijd of het nou een nota is of een brief of wat dan ook.

[2:25:33] Het is uiteindelijk de middel, omdat je ergens inzicht in wil hebben.

[2:25:38] Ik denk dat we het niet moeten doen alsof het...

[2:25:41] al te wiskundig is.

[2:25:42] Dus dat je bij wijze van spreken kunt zeggen van nou, we hebben een budget voor het veteranenbeleid, dat je precies kunt meten van op een of andere manier, hoe zit nou de zorg voor veteranen in elkaar?

[2:25:53] Of hoe voelen veteranen zich erkend?

[2:25:55] Of weet je, daar vindt best wel wat onderzoek naar plaats.

[2:25:58] Maar ik vind soms dat bij bepaalde documenten door het artikelsgewijs te doen, je wekt een bepaalde soort van schijn van wetenschap of een schijn van objectiviteit die er eigenlijk niet is.

[2:26:09] Dus ik denk dat uiteindelijk wat we willen laten zien met de federatennota is dat wat we doen inderdaad dat dat heel divers is.

[2:26:19] En dat het gaat om erkenning en waardering, het gaat om zorg, het gaat om al die zaken.

[2:26:24] Dat wil je volgens mij ook illustreren aan de hand van voorbeelden.

[2:26:27] Dus even los van de plaatjes, fancy en welke kleur het heeft en zo.

[2:26:30] Maar je wil laten zien aan de hand van voorbeelden van nou wat doen we dan daadwerkelijk.

[2:26:34] Ook de nodige data zit daarbij.

[2:26:37] Mijn wedervraag zou zijn... dat als de heer Noordkamp bepaalde data mist... of hij wil graag een bepaald kausaal verband weten... van leidt dit dan tot meer waardering of niet... dan kunnen we kijken of daar onderzoek naar kan worden gedaan... of dat we die data wel of niet hebben.

[2:26:57] Volgens mij hebben we dan een specifieke gesprek, namelijk welk inzicht mis tegenoordekomt die je graag zou willen zien.

[2:27:02] En dan kunnen wij kijken, past dat in de nota?

[2:27:04] Moet dat op een andere manier?

[2:27:05] Kan het beter mondeling?

[2:27:07] Maar ja, mijn neiging zou zijn, als we nu de structuur van de veteranen nota gaan omgooien, of we gaan twee dingen naast elkaar, dat we dan misschien ook een soort van schijnobjectiviteit en alleen maar meer werk creëren, terwijl het misschien niet tot meer inzicht leidt.

[2:27:21] Dus bij mij begint het altijd met de vraag, wat wil je weten?

[2:27:24] Dus dat zou mijn wedervraag aan de heer Noordkamp zijn.

[2:27:29] Dank.

[2:27:30] En de heer Noordkamp kan in z'n tweede termijn natuurlijk terugkomen op de wedervraag van de minister.

[2:27:35] Ik zie... Was de minister klaar?

[2:27:37] Ja, de minister is klaar.

[2:27:38] Degene die nog een interruptie wil plegen, is mogelijk.

[2:27:40] De heer Elian?

[2:27:41] Geen interruptie, maar ik had een vraag of de Afghanistangroep en veteranen specifiek een plek in de nota kan krijgen.

[2:27:49] Die heb ik gemist.

[2:27:52] De minister.

[2:27:56] Ja, die heb ik wel ergens, maar even uit mijn hoofd.

[2:28:01] We hebben er een tijd lang specifiek aandacht aan besteed, ook aan de hand van het onderzoek dat daar over plaatsvond.

[2:28:11] Waarom we het terughoudend zijn om in de veteranennota over specifieke groepen te spreken... is als je dat doet voor de Afghanistan-veteranen... dan wordt de vraag gehaald waarom niet over de Irak-veteranen.

[2:28:24] Dat is meer de reden dat we met een aantal voorbeelden... en op een aantal plekken de Afghanistan-veteranen noemen.

[2:28:34] Het ligt ook altijd heel gevoelig in de veteranen.

[2:28:36] Als je één iemand eruit tilt, heb je dan minder aandacht en waardering voor die andere groep.

[2:28:40] Dus ik zou daar zelf terughoudend in willen zijn.

[2:28:43] Er vindt op dit moment, en dat is denk ik ook een belangrijke vraag voor de heer Elian en mijzelf, er vindt op dit moment onderzoek plaats door het NIMH naar onze totale betrokkenheid in Afghanistan.

[2:28:55] En we weten dat als dat onderzoek naar buiten komt, en zeker als daar kritische conclusies in staan, dat dat veel teweeg gaat brengen.

[2:29:02] Dat hebben we ook met het Indië-onderzoek gezien.

[2:29:04] Dat dat onder de veteranengemeenschap gaat dat veel teweeg brengen, per definitie.

[2:29:09] Dus ik denk ook de vraag, als dat onderzoek er ligt, hoe we daarmee omgaan en hoe we ervoor zorgen dat we ook dan het gesprek met Afghanistan-veteranen, dat we dat op een goede manier doen en dat we daar ook goed het debat met elkaar over voeren.

[2:29:22] Nou ja, dat is in ieder geval voor mij, als u mij vraagt van dit hele onderwerp Afghanistan-veteranen, is dat meer wat mij op dit moment bezighoudt.

[2:29:31] Maar als u specifieke vragen heeft, uiteraard bereid ik me die te beantwoorden, maar dit is de reden waarom we het nu niet als een apart hoofdstuk of blok in de veteranennota opnemen.

[2:29:41] De heer Elian voor een interruptie.

[2:29:42] Ik waardeer dit antwoord enorm, voorzitter, want eigenlijk

[2:29:47] Ik wist niet dat dit onderzoek eraan zat te komen.

[2:29:50] Ik beluister bij de minister dat hij een kritische uitkomst anticipeert daarop.

[2:29:59] Mijn vraag heeft daarmee te maken, omdat ik me zorgen maak over de beeldvorming rondom deze missie.

[2:30:07] Mega dankbaar.

[2:30:08] Mijn moeder ging zonder hoofddoek naar school in Kabul.

[2:30:10] Ik heb een foto die ik wil laten zien.

[2:30:12] Dat zij naar school gaat met haar vriendinnen.

[2:30:15] Ik ben die veteranen dankbaar en ik maak me juist te zorgen om die groep.

[2:30:18] Dus heel fijn als we hier eens samen kunnen optrekken.

[2:30:21] Want dat verdient deze groep.

[2:30:23] En vandaar dat ik vroeg misschien dat het een aparte plek in de nota moet krijgen.

[2:30:28] De minister.

[2:30:30] Als het gaat om Afghanistan, naar iedere deelmissie vindt er altijd een evaluatie plaats en ook een debat in de Kamer.

[2:30:38] Alleen daarbovenop vindt door NIMH een onderzoek plaats naar de totale inzet in Afghanistan.

[2:30:45] Ik weet overigens niet precies, want het duurt meerdere jaren.

[2:30:47] Dus het zou best kunnen dat het nog één of twee of drie jaar duurt.

[2:30:49] Misschien weet ik even niet uit mijn hoofd wat de deadline is, maar dat kan wel even duren.

[2:30:54] Het zit er niet nu aan te komen.

[2:30:57] Maar wat ik in ieder geval zelf uit het Indië-onderzoek heb meegenomen, is dat daar meerdere boeken lagen.

[2:31:04] En het debat en de beeldvorming werd heel makkelijk verengd tot één of twee zinnen.

[2:31:08] Terwijl als je dan het boek las en de reporter dacht van ja, het staat hier veel genuanceerder.

[2:31:13] En dat is mijn zorg ook over onze inzet in Afghanistan, waar inderdaad zoveel over te zeggen valt, zoals de heer Elian ook noemt, ook de positieve dingen die daar bereikt zijn, dat het wordt platgeslagen tot iets negatiefs, zoals het heeft allemaal geen zin gehad, of dat soort dingen.

[2:31:27] En daar moeten we natuurlijk heel zorgvuldig in zijn, omdat mensen daar letterlijk hun leven hebben gegeven.

[2:31:32] En dat is ook meer, denk ik, dat wij in eerste instantie onze reactie vanuit de vent zien, maar ook hoe je dat vervolgens in de Kamer doet, dat we dat debat op een genuanceerde manier voeren.

[2:31:44] Ik begreep dat het onderzoek ergens volgend jaar naar buiten komt, dus dat is inderdaad nog even afwachten.

[2:31:55] Maar ik had nog een vraag gesteld over het Veteran Assertsteam.

[2:31:58] De Kamer heeft twee keer toe unaniem gezegd dat het structureel gefinancierd moet worden.

[2:32:04] Ik ben benieuwd wat de status daarvan is.

[2:32:09] Ik doe het even uit mijn hoofd.

[2:32:11] Aan het begin van het jaar is het subsidiebedrag toegekend.

[2:32:16] Op dit moment wordt dat dus uitgegeven.

[2:32:19] En de Kamer heeft ook gevraagd, of in ieder geval in het gesprek dat wij daarover hebben gehad, we gaan dat evalueren.

[2:32:25] En op basis daarvan bepalen we hoe we dat structureren en in welke mate.

[2:32:31] en wie dat dan financieert.

[2:32:34] En die evaluatie is er nu nog niet, maar ook omdat dat geld is pas aan het begin van het jaar is dat uitgekeerd.

[2:32:40] Dus in het derde kwartaal gaan wij dit evalueren en dan is voor de begrotingsbehandeling kunnen we daar meer duidelijkheid over geven.

[2:32:48] Dan kan de heer Boswijk ook kijken of hij daar weer iets mee wil met een abonnement of iets dergelijks.

[2:32:54] Dank.

[2:32:55] De heer Pol voor uw vierde interruptie.

[2:32:59] Hartelijk dank.

[2:33:00] En dat ging over de terugkeerreis van de touchpad-veteran Wentink.

[2:33:05] Geweldig dat de minister daarna wil gaan kijken.

[2:33:08] Kunnen we erop vertrouwen dat dan dat via de commissie Defensie, waar de contactgegevens zo ook bekend zijn, dat dat verder afgehandeld wordt?

[2:33:16] Dat is de vraag, voorzitter.

[2:33:17] Dank, de minister.

[2:33:22] Sorry, ik begrijp de vraag niet helemaal.

[2:33:25] Kunt u uw vraag nog één keer herhalen?

[2:33:27] Ja, met plezier.

[2:33:28] Om ervoor te zorgen dat de minister zijn toezegging gestand kan doen komen en ervoor te zorgen dat dus zeg maar alles in het werk wordt gesteld om te zorgen dat hij dus ook dat meisje wellicht kan gaan ontmoeten, wil de minister dus ingaan op het verzoek om dus met de commissie Defensie, waar de contactgegevens van deze Dutchbat-veteraan aanwezig zijn, daarmee in contact te treden zodat het ook een concrete opvolging kan krijgen.

[2:33:54] De minister.

[2:33:57] Ja, wij zullen als ministerie, ik weet niet of ik dat persoonlijk persoonlijk moet doen, maar de mensen die hem daarbij kunnen helpen, zullen we met de heer Ronald Wenteke in contact treden.

[2:34:11] Dank.

[2:34:11] Ik zie geen vragen meer vanuit de commissie.

[2:34:14] Dan gaan we naar de tweede termijn namens de commissie.

[2:34:18] En dan geef ik het eerst het woord aan de heer Elian.

[2:34:21] Die heeft nog twee minuten spreektijd in zijn tweede termijn.

[2:34:23] De heer Elian.

[2:34:25] Ik dank de minister voor de beantwoording.

[2:34:29] Ik ervaar dit altijd als een prettig gesprek.

[2:34:35] Waar we de beelden wat uiteenlopen is de veteranenstatus.

[2:34:40] Ik ben niet de eerste die daarna vraagt.

[2:34:47] Op zich ben ik blij als de minister zegt dat een militair die gestationeerd is in Litouwen en op enig moment later als hij terugkomt...

[2:34:55] Als ik PTSS zou krijgen en de minister zegt dat hij alles krijgt wat de wet zegt, dan ben ik blij.

[2:35:04] De wet zegt dat onze minister een zorgplicht heeft voor veteranen.

[2:35:12] En de discussie gaat erover of ze dat zijn of niet.

[2:35:25] zien en meemaken en daarna kunnen er toch klachten optreden.

[2:35:29] Ik vind het van belang dat deze militairen dezelfde zorg krijgen als diegenen die daadwerkelijk die veteranenstatus hebben.

[2:35:36] En ik wil benadrukken, mij gaat het niet zozeer om de statuskwestie.

[2:35:40] Want ik snap de gevoeligheden daaromtrend heel goed.

[2:35:44] En daar wil ik me niet te veel in mengen.

[2:35:47] Mij gaat het om de zorg.

[2:35:50] Ik dacht misschien nog goed om dat toch even te benadrukken.

[2:35:54] Ik kijk ook even naar meneer Pol.

[2:35:55] Maar ook de VVD-fractie is Dirk Kroon dankbaar voor zijn optreden.

[2:36:00] Fijn te horen dat de minister er niet bang was op dat moment.

[2:36:02] Want we willen graag als VVD een beetje strijdvaardigheid uitstralen.

[2:36:06] Dus dat is mooi.

[2:36:07] Ik heb het even opgezocht.

[2:36:09] Sinds 1999 bestaat het wetsartikel dat de heer Pol noemt.

[2:36:12] Dat is nog nooit toegepast.

[2:36:14] In een verleden wel, maar goed, dat is een hele andere discussie.

[2:36:17] Dus nog nooit.

[2:36:19] Neemt niet weg dat we wel het beste, dat we hopen dat meneer Kroon hier op een terechte manier uitkomt.

[2:36:27] En ik heb verder geen moties.

[2:36:30] Dank de heer Elian.

[2:36:32] Ik zie dat de heer Pol een interruptie heeft richting Elian.

[2:36:35] Ik sta in deze ronde ook een tweetal interrupties.

[2:36:39] De heer Pol.

[2:36:41] Ja, maar hoe mooi zou het dan zijn, voorzitter, als deze minister en zijn collega van Justitie en Veiligheid dan ergens geschiedenis mee kunnen maken om te zorgen dat dit gewoon wordt gedaan?

[2:36:52] Want het is gewoon een serieuze kwestie.

[2:36:54] Het is onaanvaardbaar dat er zoveel zaken blijven liggen bij het OM, maar dat dit dan ineens allemaal prioriteit krijgt.

[2:37:01] We kunnen er met ons hoofd niet bij.

[2:37:03] Dus steunt de heer Elian niet gewoon onze oproep om gewoon voor onze federaten te gaan staan?

[2:37:08] Ik vind dat we allemaal achter Macron moeten staan.

[2:37:16] Op 5 mei, een heel belangrijk moment, ging het over onze bevrijding van tyrannie.

[2:37:26] Overigens, deze minister heeft die bevoegdheid niet, en de minister van Justitie wel, en dat is toevallig een VVD'er, maar nee, ik vind dat niet, omdat wat ik heel eng vind daaraan, meneer Pol, er zijn ook allerlei mensen, dat weet u, die bijvoorbeeld ook op social media vinden dat ik vervolgd moet worden omdat ik een Zionist ben, of een moslimhater, of wat dan ook.

[2:37:48] Misschien gaat iemand anders wel aan de minister vragen, je moet die Elian vervolgen.

[2:37:53] Dat zijn nou kenmerken van

[2:37:56] In een gezonde rechtsstaat gebeurt dat niet.

[2:38:09] Ik ga ervan uit dat de conclusie is dat meneer Kroon bedankt wordt voor zijn moed en inzet.

[2:38:17] betrokken en dat het gesprek na vijf minuten heel snel klaar is.

[2:38:21] En misschien tot slot, voorzitter, ik ga ervan uit dat de heer Kroon zijn kant van het verhaal mag vertellen en dat daarmee de chaos af is.

[2:38:29] Ik denk dat we het ook niet groter moeten maken dan het is, vind ik het lullig voor hem.

[2:38:33] Ja, zou het anders moeten?

[2:38:39] Diep van binnen heb ik daar ook misschien wel ideeën over, maar volgens mij gaat dit allemaal op zijn pootjes terecht komen.

[2:38:44] Uw tweede en laatste interruptie, de heer Pol.

[2:38:48] Wat de heer Elian nou zegt, we moeten het niet groter maken dan dat het is.

[2:38:55] De heer Kroon heeft gewoon gezegd, als een advocaat van mij deze zaak moet gaan winnen, dan ga ik mij beraden op wat het uniform en onze drie kleur nog wel voor waarde hebben voor mij.

[2:39:05] Dus we moeten het niet groter maken dan het is.

[2:39:08] Dit is heel groot.

[2:39:10] Een oorlogsheld die terecht optreedt en die vervolgens als een crimineel gewoon bij het OM moet komen, bij de Koninklijke Maréchaussee, die verhoord gaat worden.

[2:39:19] Dat kan toch gewoon niet?

[2:39:21] En we kunnen daar binnen de kaders van de rechtsstaat gewoon een einde aan maken, maar de VVD wil het gewoon niet.

[2:39:28] Dat is de conclusie van dit debat.

[2:39:30] Dat is zo'n trieste vorm van campagnevoeren.

[2:39:35] Het is wel gewoon campagnevoeren.

[2:39:38] Ik verzoek de leden om niet buiten de microfoon te praten.

[2:39:43] Ik mag niet in de schaduw van Marco Kroon lopen, maar ik heb in mijn leven meer gedaan om vrijheid en democratie te beschermen dan de 36 andere mensen bij de PVV.

[2:39:56] Ik ben hier ook om de rechtsstaat te verdedigen.

[2:39:58] Een rechtsstaat die mijn ouders niet beschermd hebben.

[2:40:00] Ik denk dat het een gesprek is met meneer Kroon.

[2:40:07] Ik ga er vanuit dat daarna de kous af is.

[2:40:13] Zou het tot een strafzaak komen, dan heb ik daar zeker ook een mening over.

[2:40:20] Erg bijzondervindig, let op alles wat er gebeurt in de samenleving.

[2:40:23] Dan nog, om een minister te vragen om in te grijpen, dat is eng, meneer Pol.

[2:40:32] Dat moet je in principe niet willen.

[2:40:34] Want de volgende keer kan het ook over u, over mij of iemand anders gaan.

[2:40:37] Maar dat doet niets af aan wat de VVD vindt van Marco Kroon.

[2:40:41] Hij is een oorlogsheld.

[2:40:44] Die credits en deze behandeling had hij zeker niet verdiend.

[2:40:48] En ik vind dat de schuld daarvoor bij de demonstranten ligt.

[2:40:51] Die daar niet hadden moeten staan en die aangifte niet hadden moeten doen.

[2:40:54] Daar heb ik ook iets over gezegd.

[2:40:56] Meer kan ik er niet van maken.

[2:40:58] Maar vreemd het niet als de VVD staat niet achter hem.

[2:41:03] Dat staan we wel.

[2:41:04] Ik hoop van harte dat dat goed uitpakt voor meneer Kroon.

[2:41:08] Mocht dat niet zo zijn, dan moeten we die regels tegen het licht houden.

[2:41:11] Dat is hoe het democratisch proces werkt.

[2:41:14] Maar je moet niet zo stoer doen.

[2:41:18] Ik zie dat er een aantal Kamerleden ook niet via de voorzitter spreekt.

[2:41:21] Wilt u alsjeblieft via de voorzitter?

[2:41:22] Ik zie ook dat de emoties wat omhoog gaan.

[2:41:26] U bent echt door uw twee interrupties heen, meneer Pol.

[2:41:30] Ik geef u de ruimte voor een persoonlijk feit.

[2:41:34] Hou het alsjeblieft ook bij een persoonlijk feit.

[2:41:36] De heer Pol.

[2:41:38] Zij worden persoonlijk dat ik nu stoer ga lopen doen en campagne ga lopen voeren.

[2:41:43] Dat is gewoon niet zo, voorzitter.

[2:41:44] We hebben een punt.

[2:41:45] Het kan via de kaders binnen de kaders van de rechtsstaat.

[2:41:49] Ze willen het niet.

[2:41:50] Nou ja, own it, maar ga dan niet ons de schuld lopen geven.

[2:41:53] Dat is echt gewoon abject.

[2:41:55] Dank.

[2:41:56] U heeft uw punt gemaakt.

[2:41:59] Iedereen is vrij om een persoonlijk punt te maken.

[2:42:06] Ik zie de emoties ook oplopen.

[2:42:09] Laten we ook via de voorzitter blijven spreken.

[2:42:11] Ik geef het woord aan de heer Boswijk.

[2:42:17] U heeft twee minuten spreektijd.

[2:42:21] Nou, voorzitter, ik begon mijn inbreng met dat dit altijd een debat is waar het een beetje saai is.

[2:42:26] Nou, ik had het niet goed voorspeld.

[2:42:27] Ik zat er volledig naast.

[2:42:29] Maar ja, ergens vind ik het ook jammer dat dit gebeurt, zeg ik er meteen bij.

[2:42:32] Dat is, denk ik, totaal onnodig.

[2:42:34] Ik denk namelijk dat iedereen achter militairen als Marco Kroon staat en iedereen in meer of mindere mate bepaalde gevoelens bij de demonstranten heeft die daar hebben gelopen.

[2:42:44] Maar goed, dat terzijde.

[2:42:45] Voorzitter, dank aan de minister en aan de ondersteuning voor de antwoorden.

[2:42:51] Mooi dat er hopelijk eind dit jaar meer bekend is over de actualisatie van de veteranenstatus en de loop van volgende maand over de actualisatie van het decoratiesysteem.

[2:43:00] Dat is iets waar de Kamer al lang op hamert.

[2:43:04] En ook binnen Defensie veel mensen met haar smart op wachten.

[2:43:10] Ik had één motie.

[2:43:11] De Kamer, gehoord de beraadslaging, overweegt dat onze democratie zowel van buitenaf als binnenuit bedreigd wordt, overweegt dat daarom fors geïnvesteerd moet worden in het versterken van de maatschappelijke weerbaarheid, constateren dat er mooie initiatieven zijn, bijvoorbeeld projecten waarbij veteranen voor de klas staan, maar dat financiële middelen hiervoor vaak ontbreken, overwegen dat een deel van de bedrijven en de defensie-industrie openstaan voor maatschappelijk partnerschap, onder meer op het gebied van veteranenzorg, educatie en bewustzorging over vrede, veiligheid en democratie,

[2:43:34] ...verzoekt de regering over recht te treden met relevante maatschappelijke organisaties... ...zoals het NIDV, het Veteraneninstituut, het Veefonds en andere betrokken partijen... ...om te onderzoeken of en hoe investeringen in de defensieindustrie... ...kunnen bijdragen aan het versterken van veteraneninitiatieven, educatieprogramma's... ...en maatschappelijke weerbereidheid.

[2:43:48] Dat gaat over tot de orde van de dag.

[2:43:50] Boswijk.

[2:43:51] En voorzitter, dit is richting Noordkamp.

[2:43:53] geen vrij brief voor de overheid om dan maar niks te doen, maar ik merkte bij verschillende bijeenkomsten met de defensie-industrie dat ze al individueel een aantal veteranen-initiatieven steunen, wat natuurlijk heel goed is, maar dat er ook een behoefte was om dat meer gezamenlijk te doen, zodat we een beter impact zouden kunnen hebben en dat ze daar ook al een beetje zoekend waren wie daar een rol in zou kunnen spelen.

[2:44:17] Dus het zou mooi zijn als het ministerie daarin in samenwerking met maatschappelijke partners daar iets in kan betekenen.

[2:44:23] Dank aan de heer Boswijk voor zijn inbreng.

[2:44:27] Dan gaan we naar de heer Pol voor zijn tweede termijn.

[2:44:30] En u heeft één minuut spreektijd.

[2:44:31] De heer Pol.

[2:44:32] Ja, hartelijk dank, voorzitter.

[2:44:34] En over het onderzoek naar Marco Kroon is voldoende gezegd.

[2:44:38] We zijn het niet met elkaar eens.

[2:44:39] Goed, dat kan in een debat.

[2:44:41] Ik wil de minister heel erg bedanken voor de persoonlijke interesse die hij in onze veteranen heeft.

[2:44:47] Geweldig dat hij zo duidelijk ook even Daniel wil spreken.

[2:44:51] Dat betekent echt heel veel.

[2:44:53] Dus dat gaan we zo doen.

[2:44:54] Hartstikke fijn dat dat kan.

[2:44:57] Ik wil de organisaties die zich inzetten voor onze veteranen en in een breder verband natuurlijk ook de oorlogsslachtoffers,

[2:45:04] Ernstig bedanken voor hun inzet.

[2:45:07] Het is een van de mooiste facetten van het werk als woordvoerder Defensie om dat allemaal te mogen meemaken, te mogen zien met eigen ogen.

[2:45:16] En natuurlijk hoop ik op een hele mooie en waardige Veteranendag binnenkort, waarin onze veteranen de waardering krijgen die ze verdienen.

[2:45:25] Dank u wel, voorzitter.

[2:45:27] Dank aan de heer De Pol voor zijn inbreng.

[2:45:29] Dan ga ik over naar de heer Noordkamp.

[2:45:32] U heeft twee minuten spreektijd, meneer Noordkamp.

[2:45:34] Dank voorzitter en ook dank aan de minister ook voor deze beschouwing rondom het thema veteranen.

[2:45:39] Ik ben blij om te horen dat de juridische definitie van veteranen in de Veteranenwet voldoende ruimte biedt om daar ook in deze tijd invulling aan te geven.

[2:45:46] De minister heeft daar ook de moeilijkheden bij aangegeven.

[2:45:49] Ik wens hem daar ook veel wijsheid bij toe.

[2:45:52] Zijn zorg moet in de basis voor elke militair goed geregeld zijn.

[2:45:56] Of ze dan wel of geen veteranen zijn.

[2:45:58] Veteranennoord, ik heb een dilemma daarmee gedeeld.

[2:46:00] Ik denk dat het voor de toekomst goed is om wat heldere inzicht te verschaffen in wat zijn de knelpunten en wat zijn de beleidsvoornemens.

[2:46:08] en misschien ook net iets eerder voor het notaoverleg.

[2:46:13] Ik heb ook een aantal zaken meegegeven in mijn eerste inbreng, die ik graag terugzie en ik hoop op medewerking van de minister daarover.

[2:46:20] De reactie van de minister over het monument in Srebrenica zijn we heel blij mee.

[2:46:23] Ik zie ook de motie vanuit de Kamer als delegatie, maar ook breder ingaat die dan ook als ondersteuning.

[2:46:29] Smattegeld, BIF, daar heb ik een toezegging op gekregen, daar ben ik heel blij mee.

[2:46:33] Ik heb twee moties.

[2:46:36] De Kamer, gehoord de beraadslaging, constaterende dat de overgang van militairen naar de burgermaatschappij blijvend aandacht vraagt.

[2:46:53] constaterende dat veteranen een waardevolle bijdrage leveren aan een weerbare samenleving, constaterende dat initiatieven die de zichtbaarheid en waardering van veteranen vergroten, bijdragen aan het maatschappelijk draagvlak voor defensie, constaterende dat Stichting Veteranen TV en Radio een platform biedt waar militairen, veteranen en hun thuisbasis op authentieke wijze met elkaar verbonden worden, overwegende dat dergelijke initiatieven die bijdragen aan erkenning, waardering en verbondenheid binnen de veteranengemeenschap ondersteuning verdienen,

[2:47:20] Verzoek de regering te verkennen op welke wijze initiatieven zoals de Stichting Veteranen TV en Radio gefaciliteerd en ondersteund kunnen worden en hierover jaarlijks te rapporteren in de Veteranennota.

[2:47:30] Mede namens de heer Elian en de heer Boswijk.

[2:47:34] De Kamer, gehoord de beraadslaging, constaterende dat het 11 juli aanstaande 30 jaar geleden is dat de genocide in Srebrenica heeft plaatsgevonden, overwegende dat er nog altijd geen nationale herdenkingsplek in Nederland bestaat ter nagerachteris aan de slachtoffers van deze genocide, overwegende dat een nationale herdenkingsplek kan bijdragen aan educatie, herdenking en bewustwording van genocide en massaal geweld, overwegende dat een nationale herdenkingsplek van onschatbare waarde is voor zowel nabestaanden als veteranen,

[2:47:59] Het spreekt uit dat een nationaal monument ter nagenachten is aan de slachtoffers van de genocide in Srebrenica moet komen.

[2:48:04] Bij voorkeur in Den Haag op het Jeugdjoeplein tegenover het voormalig Jugoslavietribunaal, gezien de historische en symbolische waarden, verzoekt de regering zich actief in te zetten voor een dergelijke nationale herdenkingsplek tegenover het voormalig Jugoslavietribunaal op het Jeugdjoeplein in Den Haag en hierover in overleg te treden met relevante partijen zoals de Stichting Nationaal Monument

[2:48:23] Dat was het, voorzitter.

[2:48:29] Dank aan de heer Noordkamp.

[2:48:33] Dan geef ik het voorzitterschap over aan de heer Elian.

[2:48:41] Hoe lang heeft de woordvoerder van NSC?

[2:48:45] Drie minuten.

[2:48:46] We gaan ervoor zitten.

[2:48:49] Ik zal geen gebruik maken van mijn drie minuten.

[2:48:51] Een aantal collega's waren we in de vorige ronde voor met een aantal punten.

[2:48:57] Dank aan de minister voor de beantwoording van onze vragen.

[2:49:02] Voorzitter.

[2:49:04] waardering en erkenning voor onze veteranen.

[2:49:08] Ik heb de mooiste waardering en erkenning van de heer Elian gehoord, die namens zijn moeder zegt hoe bijzonder het was dat onze militairen haar mogelijk hebben gemaakt dat ze gewoon naar school kon gaan zonder een hoofddoekje.

[2:49:22] Dit was voor mij echt

[2:49:24] Dat deed mij echt heel goed, om te horen dat iemand de impact heeft gezien op zijn leven.

[2:49:30] Dankzij onze militairen.

[2:49:31] Daarvoor doen we het, voorzitter.

[2:49:33] Daarvoor doen onze militairen ook het werk overal in de wereld, met gevaar voor eigen leven.

[2:49:38] Dus dank nogmaals aan onze militairen die dit doen.

[2:49:42] Dank ook aan de minister dat hij zegt, met betrekking tot de terugkeerreizen, dat als er individuele militairen zijn, veteranen die

[2:49:51] een zo'n reis willen maken dat dat gewoon mogelijk is.

[2:49:54] Dank daarvoor.

[2:49:55] En dank ook voor onze militaire oorlogs en die slachtoffers, dat die niet tussen wal en schip gaan vallen.

[2:50:03] Dank aan de minister dat hij daar oog voor heeft en blijft houden.

[2:50:10] Dank ook.

[2:50:10] Dat was mijn inbreng, voorzitter.

[2:50:13] Dan geef ik het voorzitterschap weer terug.

[2:50:16] Overigens, de leeftijd van mijn moeder is wat ouder al, maar ik leg het voorbeeld nog wel een keer.

[2:50:22] Meneer Karaman.

[2:50:24] Dank aan de heer Eerlian voor het voorzitten.

[2:50:29] Ik kijk even de minister aan.

[2:50:30] Hoeveel?

[2:50:30] Vijf minuten?

[2:50:33] Ik schors voor vijf minuten en dan vervolgen we de termijn van de minister.

[2:58:03] Ik geef het woord aan de minister voor de appreciatie van de moties.

[2:58:07] De minister.

[2:58:10] Voordat ik dat doe, voorzitter, nog heel kort een paar opmerkingen die zijn gemaakt.

[2:58:15] Ik vraag de heer Elian onder andere van een verzekerte minister dat met die zorg geregeld is.

[2:58:19] Ja.

[2:58:22] Ik zeg nog even in alle openheid erbij.

[2:58:26] Het enige waar we soms discussie over hebben is het onderscheid tussen een bedrijfsongeval en een dienstongeval.

[2:58:32] Dat kan in de definitie net anders zijn.

[2:58:35] Dus dat is iets waar we ook wel goed naar kijken, maar het zal ook meenemen.

[2:58:40] in het verdere traject.

[2:58:43] De heer Noordkamp noemde nog een paar suggesties en dingen om mee te nemen in de federale nood.

[2:58:48] Dat zullen we proberen om dat een plek te geven.

[2:58:52] Dan de moties.

[2:58:56] De eerste motie van de heer Boswijk die geef ik graag oordeel Kamer.

[2:59:01] Dat sluit ook aan bij de inzet die we al hebben inderdaad.

[2:59:05] De heer Boswijk noemt in de motie ook alle betrokken partijen.

[2:59:08] Daar gaan we uiteraard mee door.

[2:59:12] Motie 2 van de heer Noordkamp over de federale tv en radio, ook oordeel Kamer.

[2:59:19] Kijken hoe we dat kunnen faciliteren inderdaad.

[2:59:22] En motie 3 over het monument.

[2:59:28] Ook oordeelkamer.

[2:59:29] Daarbij zeg ik wel dat dat, en dat weet de heer Noordkamp ook, maar dat dit iets is waar vele partijen bij betrokken zijn, zowel binnen de Rijksoverheid als natuurlijk ook de gemeente Den Haag en ook anderen.

[2:59:40] Maar hij heeft de motie als een inspanningsverplichting actief in te zetten voor.

[2:59:47] Met dat gegeven dat hij dat zo zorgvuldig heeft geformuleerd, geef ik het graag woord, mevrouw.

[2:59:51] Ik zie dat de heer Noordkamp knikt, dus de interpretatie van de minister kan de indiener volgen.

[2:59:59] Dank voor de appreciatie van de moties.

[3:00:02] Ik hoorde van de gravier dat die volgende week dinsdag in stemming komen in het plenaire debat.

[3:00:07] En dan zijn er nog een drietal toezeggingen gedaan.

[3:00:09] Die ga ik nog voorlezen.

[3:00:11] De minister van Defensie zegt toe om voor eind 2025 de Kamer een voorstel in zaken de definitie van het begrip veteraan toe te sturen.

[3:00:19] Dit is een toezegging aan de commissie.

[3:00:21] De definitie van het begrip veteraan staat in de wet.

[3:00:28] Maar het toetsingskader dat wij daarvoor gebruiken... en wat dat betekent voor missies die Lietenhouw en anderen... daar zal ik de Kamer nader over informeren.

[3:00:39] Het woord toetsingskader is wat beter dan definitie.

[3:00:42] We gaan hem aanpassen.

[3:00:44] Conform uw toezegging zullen we dat opnemen.

[3:00:47] Dan de minister van Defensie zegt toe de aanpassing in het decoratiestelsel die binnenkort zullen worden doorgevoerd uiterlijk in het zomerreces van 2025 schriftelijk aan de Kamer kenbaar te maken.

[3:00:59] Dit is een toezegging aan het lid Boswijk.

[3:01:02] Ik zie de minister knikken.

[3:01:04] Dan de derde toezegging.

[3:01:06] De minister van Defensie zegt toe... met de staatssecretaris van Financiën te overleggen over de BIF-brief... en de Kamer hierover uiterlijk begin oktober 2025 te zullen informeren.

[3:01:16] Dit is een toezegging aan het lid Noordkamp.

[3:01:20] De minister.

[3:01:24] We zouden dus kijken, ook met die rechtszaken, naar de juiste timing.

[3:01:31] Eens, wij moesten hem smart maken.

[3:01:34] We hebben begin oktober.

[3:01:35] Mocht iets met betrekking tot de rechtszaken dan niet afgerond zijn, dan begrijpen we dat u dan wat later terugkomt met de brief met betrekking tot deze zaken.

[3:01:46] Dan hebben we de toezeggingen ook genoteerd.

[3:01:49] Dan dank ik de minister voor de beantwoording van alle vragen en de appreciatie van de moties.

[3:01:55] Dan dank ik de Kamerleden voor hun inbreng en dank ik ook de aanwezigen hier en sluit ik hierbij de vergadering.