Ontwerp Programma van Eisen concessies Friese Waddenveren vanaf 2029

[0:00:00] Goedemiddag allemaal, welkom bij het rondetafelgesprek ontwerpprogramma van ijzeren concessies Friese warmveren vanaf 2029 voor de vaste commissie van Infrastructuur en Waterstaat.

[0:00:11] Dit rondetafelgesprek bestaat uit drie blokken.

[0:00:14] Het eerste blok veerdiensten, het tweede blok decentrale overheden en tot slot het blok bewoners en organisaties.

[0:00:20] Dank voor alle aanwezigen, de gasten maar ook de geïnteresseerden op de tribune.

[0:00:24] Ik stel voor dat de genodigden ieders drie minuten hebben om zichzelf voor te stellen en hun hoofdboodschap, hun kernboodschap met de Kamerleden te delen.

[0:00:32] Vervolgens is er ruimte voor interactie.

[0:00:36] Ik zal even de Kamerleden voorstellen.

[0:00:38] Er is de heer Pierek van de BBB, meneer Soeboer van het NSC, de heer De Hoop van GroenLinks Partij van Arbeid en de heer Rep van de PVV.

[0:00:48] Dan stel ik voor dat we beginnen met het eerste blok, maar wil ik nog even opmerken dat één van de genoogden voor dit blokje helaas vanwege overmacht verhinderd is.

[0:00:56] Veldman Marineservice is namelijk afwezig vanwege een noodzakelijke nautische operatie bij een vastgelopen kotter op de Waddenzee.

[0:01:02] Die moeten we helaas missen voor nu.

[0:01:06] Maar dan wil ik toch graag het woord geven aan Eén Felix, ervoor dat we van links naar rechts werken.

[0:01:10] Dan geef ik graag het woord aan de heer Van der Graaf.

[0:01:14] Goedemiddag, ik ben Kees van der Graaf, directeur en eigenaar van baggerbedrijf De Boer.

[0:01:19] We zijn een prachtig familiebedrijf uit Sliedrecht en wij onderhouden de vaargeulen in de Waddenzee in opdracht van Rijkswaterstaat.

[0:01:28] Dat doen wij samen met de firma Van der Kamp, een ander familiebedrijf uit Zwolle.

[0:01:33] Het huidige contract wat we hebben loopt pas een aantal jaar, maar we hebben in onze rijke geschiedenis een stuk of 50, 60 jaar ervaring met baggeren op het wad.

[0:01:44] Dat is in het kort.

[0:01:47] Mevrouw Hollander.

[0:01:49] Ik neem aan dat ik direct mijn hele drie minuten ook voor mijn inhoudelijke betoog mag gebruiken.

[0:01:54] Jieske Hollander, ik zit hier namens Wagenborg Passagiersdiensten.

[0:01:57] Ik ben directeur daar.

[0:01:58] Het is het familiebedrijf dat al ruim 125 jaar de veerdienst naar Ameland en Schiemonnenkoog verzorgt.

[0:02:03] En die veerdienst gaat ons aan het hart en zit ons inmiddels ook in het bloed en in het DNA, zal ik maar zeggen.

[0:02:10] Ik heb in mijn handout al drie punten geschreven die belangrijk zijn, denk ik, om vanmiddag bij stil te staan.

[0:02:14] Allereerst de onmogelijkheid om in een aanbesteding aan te bieden om ergens te varen als je niet weet waar je moet varen.

[0:02:23] Vervolgens de betaalbaarheid van de veerdiensten en tot slot het elektrisch varen.

[0:02:27] om met het eerste punt te beginnen.

[0:02:29] De eerste vraag die je jezelf stelt als rederij als je moet aanbieden in een aanbesteding voor een veerdienst, dan zeg je, oké, wat is mijn vaarwater?

[0:02:36] Er moet water zijn en liever geen zand of slip om door te baggeren of door te moeten ploegen.

[0:02:43] Op dit moment zegt eigenlijk het ministerie, ja, wij weten niet waar u in de toekomst moet varen.

[0:02:48] Er loopt een mirtverkenning.

[0:02:49] Er is niet duidelijk waar de vaargeul uiteindelijk zal lopen.

[0:02:51] en ondertussen moet ik wel in september gaan besluiten over een vloot.

[0:02:56] Dat is een oneigenlijke en in mijn ogen ook onmogelijke gok voor een rederij om te nemen, zeker als er staat, ja maar in de toekomst kan dat veranderen, wij weten ook niet precies hoe en dan gaan wij weer met u praten.

[0:03:07] Ja, hoezo praten?

[0:03:08] Ik heb een vloot aan te leggen en te bouwen en te ontwerpen en die moet uitgelegd zijn op die vaargeul.

[0:03:17] De PvdE wil daarin voorzien door de zogenaamde majeure ontwikkelingsklausule.

[0:03:21] Die is wat mij betreft volstrekt, onvoldoende en te dun.

[0:03:26] Er is gelukkig een motie aangenomen door uw Kamer, een motie grinwis en heel breed ondersteund voor een korte tussenconcessie.

[0:03:34] Wat mij betreft is mijn oproep persisteren in die motie.

[0:03:37] Zo'n tussenconcessie is de enige verstandige route voor de toekomst op dit moment.

[0:03:42] Dan betaalbaarheid.

[0:03:45] Er wordt gevraagd budgetneutraliteit, dus geen subsidie voor de rederij.

[0:03:49] Prima, zijn we aangewend.

[0:03:50] Vervolgens wordt er gezegd, het kaartje moet beperkingen kennen in de prijs.

[0:03:54] Snappen we ook, van groot maatschappelijke belang.

[0:03:57] Maar dan moet je vervolgens wel gaan kijken naar wat eis je en wat vraag je en wat brengt dat mee in de kosten.

[0:04:03] Nou, er worden allerlei extra's aan rapportageverplichtingen gevraagd.

[0:04:06] Dat gaat mensen kosten die zich niet bezighouden met de primaire dienst.

[0:04:10] Dat is belangrijk om je te realiseren.

[0:04:12] En we moeten een heel deel aan infra-onderhoud gaan doen, waar goede kanten aan zitten, maar de slordige doorberekening aan onze zijde levert al op dat dat ongeveer een miljoen per jaar aan extra kosten zal betekenen.

[0:04:27] die we vervolgens nergens terug kunnen zien omdat we geen knoppen hebben om aan te draaien als het gaat om opbrengsten.

[0:04:34] Dat is een grote zorg.

[0:04:35] Laatste punt, elektrisch varen.

[0:04:38] Zouden we graag doen, zien we ook echt als de toekomst.

[0:04:40] Dat willen we graag.

[0:04:42] Maar op dit moment is onduidelijk wanneer er stroom zal zijn.

[0:04:46] En dan staat wel in het PvdA, ja maar als er stroom is, moet u daar min of meer direct op klaar zijn om dan, te zijn de tijd, we weten niet wanneer, schepen klaar te hebben die elektrisch kunnen varen.

[0:04:58] Dat is onplembaar.

[0:05:01] onhaalbaar en daarmee ook onuitvoerbaar, wat mij betreft in deze vorm.

[0:05:05] En bovendien is het gek dat er eerst wordt gevraagd CO2 stapsgewijs te reduceren met de huidige vloot om vervolgens alsnog te moeten investeren in de nieuwe vloot, maar we weten niet precies wanneer.

[0:05:15] Ook dat is kostenopdrijvend en niet realistisch op dit moment.

[0:05:19] Dat zijn mijn grootste zorgen.

[0:05:22] Dank u wel.

[0:05:31] Goedemiddag.

[0:05:33] Mijn naam is Dirk Spoor, ik ben directeur van Rederij Doekse.

[0:05:36] Rederij Doekse is onderdeel van Koninklijke Doekse en al sinds de oprichting in 1908 een 100% familiebedrijf, waarin familiewaarde en rentmeesterschap altijd leidend zijn.

[0:05:47] Die veerdienst, na Vlieland en Ter Schelling in dit geval, betekent alles voor ons en daarom dank ik u om te beginnen hartelijk dat wij vanmiddag een bijdrage mogen leveren, want dat is erg waardevol.

[0:05:59] De Friese waddenveres zijn geen gewone OV-lijnen, het is al vaak gezegd, het zijn vitale levensaders en dat aspect vraagt om redens die gegarandeerde continuïteit kunnen bieden en klaar zijn voor de toekomst.

[0:06:09] Nou, wat is daarvoor nodig?

[0:06:11] In onze ogen allereerst diepe worteling in de regio.

[0:06:15] Vervoerders die een levensaderverbinding mogen verzorgen, die moeten de eilanden en de eilanders ten diepste begrijpen.

[0:06:21] Tweede punt, bewezen betrouwbaarheid en solide ondernemerschap.

[0:06:25] Zo'n levensharde veerdienst moet structureel bestand zijn, niet incidenteel, maar structureel bestand zijn tegen piekdrukte, tegenvallen, zwaar weer, noem maar op.

[0:06:34] En het derde factor die van belang is, ervaring in een kwetsbaar natuurgebied.

[0:06:38] De Waddenzee is UNESCO-werelderfgoed en hier varen vraagt oog voor de balans tussen economie en ecologie en daarmee oog voor een sterker focus op technische innovatie.

[0:06:51] Deze elementen die ik net noem, die zijn geen bonus, maar die zijn de basis.

[0:06:54] En ze vragen een intensieve lokale samenwerking met een deel van de mensen hier op de tribune vandaag.

[0:07:01] Als vastzalsprekendheid en niet als verplichting in het programma van IJssel.

[0:07:06] Wij verbinden Vlieland en Terschelling al meer dan 100 jaar met de vaste wal.

[0:07:10] En vanuit onze diep doorvoelde betrokkenheid met die veerdienst hebben we het ontwerpprogramma van IJssel zorgvuldig bestudeerd.

[0:07:17] Heel veel elementen, moet ook gezegd, zijn heel verstandig die daarin zitten.

[0:07:20] En we willen u graag wel drie aandachtspunten meegeven.

[0:07:24] die naders zijn uitgewerkt in de paper die u heeft ontvangen van ons.

[0:07:27] De eerste punt, de eisen zijn verzwaard, terwijl ook wij ernaar streven onze dienstverlening betaalbaar te houden voor de reizigers.

[0:07:34] En dat vraagt aandacht nu het Rijk voornemens is meer huur te vragen voor de Rijksinfrastructuur die we gebruiken en tegelijkertijd een deel van de onderhoudsverplichtingen aan die infrastructuur naar de vervoerders wil verschuiven.

[0:07:47] Onze oproep is...

[0:07:49] Dat ligt een beetje in de lijn van mijn buurvrouw.

[0:07:51] Zorg voor balans tussen betaalbaarheid en kwaliteit voor de reizigers en ook maakbaarheid van het eisenpakket voor de vervoerders.

[0:07:59] Dat is echt belangrijk.

[0:08:00] En dat kan ten opzichte van dit conceptprogramma van eisen door een aantal onnodige verplichtingen te schrappen en ook waar nodig eventueel gerichte compensaties te bieden.

[0:08:10] Tweede punt.

[0:08:12] Electrificatie van de Friese waddenveren steunen we van harte, vinden wij echt de meest verstandige route naar zero-emissie, maar het streven vereist nog wel veel meer zekerheden voor de rederijen.

[0:08:24] Zo is het bijvoorbeeld belangrijk om vast te leggen wanneer de benodigde extra netcapaciteit precies beschikbaar komt, want dat verkleint het risico op hele grote desinvesteringen en alle nadelen die daarbij horen voor de reizigers en in de fase tot dat moment.

[0:08:39] Derde punt, neem een aantal essentiële randvoorwaarden alsnog op in het programma van IJsse die er nu niet in staan.

[0:08:47] Denk aan duidelijke garanties met betrekking tot de dimensies van de vaagheulen en aan IJsse over de capaciteit van de vloot en de duur van de overtocht.

[0:08:55] Dat geeft allereerst richting aan de deelnemers aan de aanbesteding, maar vooral ook zekerheid aan de eilanders.

[0:09:01] Ik rondaf.

[0:09:02] Wij staan als Redere Doekse klaar om de verantwoordelijkheid voor onze veerdienst te blijven dragen, ook na 2029, samen met onze 325 gecommitteerde medewerkers en met de vijfde generatie van onze familie.

[0:09:13] Dank u wel.

[0:09:15] Dank, dan gaan we door naar de vragen van de kant van de Kamer.

[0:09:18] Ik stel voor dat we de vragen per twee doen.

[0:09:19] Neem gerust de tijd om uw vraag goed in te leiden.

[0:09:22] Mocht er in het antwoord een onduidelijkheid zitten, mag u daarna vragen.

[0:09:25] Mag geliefst geen aanvullende vraag of een nieuwe vraag.

[0:09:27] Zo zou ik het graag willen doen.

[0:09:29] En voor onze gasten, mocht een vraag niet aan u gesteld zijn, maar u echt het gevoel hebben van voor de beeldvorming van de Kamer is het toch goed dat ik hier hem nog een invalshoek benadruk, dan heeft u die ruimte ook.

[0:09:39] Geef ik eerst het woord aan de heer Pierek.

[0:09:42] Ja, dank voorzitter en ook dank voor de toelichting op de position papers.

[0:09:47] Ja, ik hoor best wel een aantal dingen die eigenlijk nog geconcretiseerd zouden moeten worden in het programma van IJssel en dan zijn er vooral zorgen over de vaargeul en dan zijn er ook zorgen over de verduurzaming van wanneer kan ik nou elektrificeren, wanneer is dat nou geregeld.

[0:10:04] Ik zou eigenlijk aan zowel de heer Spoor als mevrouw Hollander willen vragen van

[0:10:10] Ja, om vooral dat laatste punt, die verduurzaming, elektrificatie, om dat nog iets te concretiseren.

[0:10:15] Dus welk jaartal ofzo zou in het programma van IJssel moeten staan om uiteindelijk die elektrificatie te kunnen doorvoeren?

[0:10:24] Is er te werken met een soort bandbreedte, dat je zegt, nou goed, maar als we in de periode van tussen 2030 en 2035 maar weten dat we echt over kunnen gaan ofzo,

[0:10:33] Graag iets meer specificatie van hoe snel dat zou kunnen en wat jullie zou kunnen helpen als dat toegevoegd wordt in het programma van IJssel.

[0:10:41] Dank, mevrouw Hollander.

[0:10:45] Nou, eigenlijk in aansluiting op wat Dirk hier naast mij ook al zei, hoe concreter je dat jaartal weet, hoe beter je natuurlijk kunt plannen.

[0:10:53] Als je een schip moet laten bouwen, dan moet je met een leverancier in gesprek, dan moet je het hebben over prijzen en die prijzen fluctueren ook in de tijd.

[0:11:00] Dus als wij in 2030 een schip moeten opleveren, wat al krap wordt, dus ik bedoel in wezen is het niet erg als het wat na 2030 zou zijn, maar dan is de prijs van een schip mogelijk heel anders dan uit 2040 en niemand kan mij op dit moment vertellen.

[0:11:12] wat een schip in 2040 zou moeten kosten.

[0:11:15] Dus hoe concreter het jaartal, hoe beter.

[0:11:18] Bandbreeders wordt al lastig en vanuit gewoon business case perspectief, als je een bieding maakt, wil je natuurlijk ook weten hoeveel tijd heb ik om de investering terug te verdienen.

[0:11:29] Nou het maakt uit als dat in de laatste vier jaar of zo van je concessie moet of dat je daar vijftien jaar over kunt doen.

[0:11:36] Dus in wezen heb je het liefst zo vroeg mogelijk stroom als je elektrisch moet gaan varen.

[0:11:40] We weten natuurlijk allemaal dat dat er niet overmorgen zal zijn, maar dan moet je eigenlijk toch je vastleggen op een bepaald moment in de tijd.

[0:11:46] En we weten dat dat praktisch gezien gewoon niet haalbaar is op dit moment.

[0:11:54] Ik zou ook waarde hechten aan een jaartal en dat misschien met een bandbreedte van een jaar eerder of later, daar zouden we ook nog wel mee kunnen werken, maar veel breder moet het niet worden.

[0:12:04] Ik wil daar nog aan toevoegen dat dat een reden heeft dat in de laatste vijf jaar van de concessie geen nieuwe schepen meer toegevoegd mogen worden aan de vloot of ingewisseld of omgeruild mogen worden.

[0:12:18] Dus de investeringen die wil je eigenlijk doen aan het begin van de concessieperiode.

[0:12:23] Als je bijvoorbeeld een schip zou nu zou willen vervangen, bij wijze van spreken in 2029, dan zou het een schip moeten zijn

[0:12:32] die daarna omgebouwd moet kunnen worden naar elektrisch, volgens het programma van Eyssen.

[0:12:38] Maar dan wil je wel een jaar of tien met zo'n schip kunnen varen voordat dat moet, want anders heb je te maken met een enorme desinvestering in de voortstuwing.

[0:12:45] En dat moeten we zien te voorkomen.

[0:12:47] Dus een exact jaartal, 2035, zou prima werkbaar zijn.

[0:12:51] Een jaartje eerder of later is ook geen probleem, maar dat moet het ongeveer zijn.

[0:12:57] Ja.

[0:12:58] Ja, dank u wel.

[0:12:59] Dan gaan we even verder op dit onderwerp wat mij betreft.

[0:13:03] De vraag is in eerste instantie aan de heer Spoor, maar mogelijk ook aan mevrouw Hollander.

[0:13:06] daar een antwoord op kan geven.

[0:13:08] U zegt, er zijn zwaardere eisen.

[0:13:10] Ja, dat doet ook iets met de betaalbaarheid.

[0:13:12] Dus schrap nou onnodige verplichtingen.

[0:13:14] Aan de andere kant zegt hij ook als derde punt, er moeten juist een aantal dingen beter in.

[0:13:18] Als u nu één ding moet noemen, en ik weet dat dat lastig is, waarvan u zegt, haal dat er alsjeblieft uit.

[0:13:22] En één van die dingen die u heeft genoemd, van zet die er alsjeblieft in.

[0:13:25] Wat moet eruit?

[0:13:26] Wat moet erin?

[0:13:27] En dezelfde vraag eigenlijk aan mevrouw Hollander.

[0:13:32] Wat er uit zou moeten in mijn ogen is de hogere huur die wij zouden moeten betalen voor de Rijksinfrastructuur.

[0:13:41] En het onderhoud van die Rijksinfrastructuur dat zou een stuk beperkter moeten of daar zou compensatie voor moeten komen.

[0:13:46] Dus dat zou er wat mij betreft uit moeten en wat er in zou moeten dat is in ieder geval de duur van de overtocht.

[0:13:54] Die staat nu niet gedefinieerd en die is voor de eilanden en de eilanders zeer wezenlijk.

[0:14:03] Voor wat betreft de punten over de pacht, zal ik maar zeggen, en de onderhoudskosten, dan sluit ik me geheel aan bij mijn collega hier links van mij.

[0:14:12] Wat er in ons geval in moet, en dat staat er nu nog niet voldoende in, en daar hebben we wel eerder over gesproken, zijn de afmetingen van de vaargeul.

[0:14:19] Voor ons is heel belangrijk dat wij op het moment, en die tijden hebben we gekend, dat die vaargulde slecht erbij lag, dat je met je concessieverlener in gesprek kunt over van wiens verantwoordelijkheid is dat.

[0:14:32] Doordat ze niet opgenomen stonden in het concessiecontract was dat gesprek iedere keer eigenlijk tussen ons als concessiehouder en concessieverlener niet

[0:14:39] rechtstreeks mogelijk en daar zat dan een derde partij Rijkswaterstaat bij die dan met de bagraars daarover sprak.

[0:14:45] Dat was een gekke constructie die de afrekenbaarheid en de sturing op de verantwoordelijkheid dat ingewikkeld maakte.

[0:14:51] Dus wij zien graag dat de vaagheel afmetingen worden opgenomen en in basis gegarandeerd zijn in het concessiecontract.

[0:15:02] Eruit dus dat punt van wat Dirk ook zei, dus die onderhoudskosten.

[0:15:08] Ja, we willen best iets aan onderhoud overnemen, maar dan moet de compensatie in en de enorme kosten verhogende elementen eruit.

[0:15:15] Dank Berop.

[0:15:17] Voorzitter, allereerst dank natuurlijk aan Berop voor de inleidende woorden.

[0:15:22] Wat mijn fractie ingewikkeld vindt is dat je bezig bent om aan te besteden, een nieuwe concessie te sluiten, terwijl de voorwaarden eigenlijk volstrekt onduidelijk zijn.

[0:15:31] Of het nu gaat over de vaargeul, of het nu gaat over de elektrificatie, minder auto's, misschien toch op de boot Holward of Fairward.

[0:15:39] En mijn vraag is eigenlijk heel simpel.

[0:15:41] Bent u het met mij eens dat het eigenlijk onmogelijk is

[0:15:44] om een concessie te sluiten en aan te besteden voordat deze voorwaarden duidelijk zijn?

[0:15:49] En als dat dan zo is, wat is er dan voor nodig om verder te komen de komende periode dan die tussenconcessie?

[0:15:55] Want dat kan natuurlijk ook niet oneindig zijn.

[0:15:57] Wat kunnen wij doen om die druk te verhogen?

[0:16:00] Waar zitten die knoppen om wel daar te komen zodat we daar een voldaardige, duurzame concessie hebben over een aantal jaar?

[0:16:09] Ik ben het volstrekt met die analyse eens.

[0:16:12] Ik heb hiervoor een kleine tien jaar in het OV-bedrijf gewerkt.

[0:16:15] Daar zijn aanbestedingen mislukt op dit soort onduidelijke vraagstukken.

[0:16:20] Daar zijn ook hele hoge maatschappelijke kosten soms uit voortgevloeid uit onduidelijke voorwaarden aan de voorkant.

[0:16:26] Dan gaat het niet over een paar miljoen.

[0:16:28] Soms loopt dat uiteindelijk op naar honderd miljoen kosten die toch ergens uiteindelijk moeten vallen omdat een aanbesteding anders uitpakte dan men had gedacht.

[0:16:35] Nou, in die zin roep ik vooral op bezint eer gebegint.

[0:16:38] En neem nu even de tijd om helder na te denken.

[0:16:42] Ik snap ook dat een tussenconcessie van vijf jaar niet ideaal is, voor niemand niet.

[0:16:47] Ik bedoel, het brengt aan beide kanten de druk van aanbesteden en dan nog eens aanbesteden.

[0:16:52] Het bedenkt natuurlijk, het brengt ook een soort pauze nu in het toevoegen van kwaliteit.

[0:16:57] Tegelijkertijd denk ik wel, ook in een tussenconcessie kan je natuurlijk prima afspraken afdwingen over

[0:17:03] verduurzaming, in ieder geval de eerste stappen daartoe.

[0:17:07] En vervolgens levert dat in ieder geval de tijd op, want u vraagt mij van wat moet er gebeuren.

[0:17:13] Nou ja, een versnelling aan de MIRT-studie zijde, daar hebben we natuurlijk lang op moeten wachten dat daar een besluit over genomen werd.

[0:17:21] Sterker nog, er is tussen november en nu is ook weer ruim een half jaar voorbij gegaan,

[0:17:25] voordat er überhaupt een team geformeerd werd om de studie te starten en de aanbesteding te starten.

[0:17:29] Ja, als er nou ergens op gedrukt moet worden om die langjarige concessie binnenhand bereikt te krijgen, dan is het denk ik op de MIT-studie, wat mij betreft.

[0:17:38] Want daar begint het.

[0:17:39] Je moet weten waar je moet varen.

[0:17:43] In ons geval is het iets anders.

[0:17:48] Wat de westelijke waddenveren betreft is er eigenlijk geen dringende reden om niet nu aan te besteden.

[0:17:52] Er zouden wel een aantal dingen wat duidelijker moeten worden nog voor ons.

[0:17:55] Ik heb er net een aantal genoemd, maar dat is te vatten in het programma van IJssel uiteindelijk.

[0:18:01] Dus de situatie op het westelijke wat is iets anders dan op het oostelijke wat.

[0:18:09] Dank u wel, voorzitter.

[0:18:10] Alweer bedankt voor jullie toelichting en aanwezigheid.

[0:18:12] De vragen van de kant van de PVV en vraag aan baggerbereid De Boer.

[0:18:16] Het baggeren in de vaaghul is extreem intensief.

[0:18:20] Schijnbaar luisteren de marches ook heel nauw.

[0:18:22] Ziet u vanuit uw expertise misschien nog andere creatieve oplossingen die nu nog niet toegepast worden en die de intensiteit minder maken en of een wat structurele oplossing bieden?

[0:18:32] Denk aan bijvoorbeeld het verder wegstotten van de bagger of het verruimen van de marges.

[0:18:37] Wat zou moeten gebeuren om die creatieve oplossingen uit te voeren?

[0:18:40] Dan zal ik de volgende vraag aankoppelen.

[0:18:43] Vraag voor de heer Spoor.

[0:18:45] Wacht maar.

[0:18:46] Nee, oké.

[0:18:47] De heer De Graaf.

[0:18:51] Die vinden wij best ingewikkeld, eerlijk gezegd.

[0:18:58] Het is zo'n dynamisch gebied.

[0:18:59] Wij hebben er ook wel over nagedacht op het moment dat wij verder gaan varen.

[0:19:03] Daar zit een duurzaamheidsvraagstuk achter.

[0:19:04] Je bent minder efficiënt en je bent ook meer CO2 aan het verstoken op dat moment.

[0:19:11] Ik denk de creativiteit die we in dat gebied met z'n allen nodig hebben, die is wel redelijk uitgeput als het gaat over baggerinzet, denk ik.

[0:19:20] Een ander punt heb ik in het begin nog niet genoemd.

[0:19:22] Misschien wel goed om even te benadrukken.

[0:19:25] Het gaat om de concessie van de veer.

[0:19:26] En uiteindelijk heeft dat ook voor onze impact.

[0:19:29] Wij willen graag de vaaghul onderhouden straks.

[0:19:32] Dat willen wij ook op een duurzame manier gaan doen met een duurzaam schip.

[0:19:35] Maar dan moeten we ook wel weten wat voor schip wij willen gaan ontwikkelen voor welke vaaghul.

[0:19:39] Dus dat speelt niet direct bij de vraag die vanmiddag op tafel ligt.

[0:19:43] Maar dat is wel weer een afgeleide die voor ons in de toekomst een rol gaat spelen.

[0:19:49] Dank u wel.

[0:19:50] De heer Bamenga van D66.

[0:19:56] Dank u wel, voorzitter, en dank u wel voor alle reacties en antwoorden.

[0:20:01] Ik heb een vraag aan mevrouw Hollander.

[0:20:03] Wat is uw blik op de grootste risico's voor doorgaan met het huidige programma van IJzer?

[0:20:10] Mevrouw Hollander.

[0:20:15] Op een gegeven moment kon je op een punt komen.

[0:20:17] Ik wil eigenlijk eventjes de gelegenheid te baat nemen, want ik vond dat Dirk een heel mooi eindstatement had.

[0:20:22] Wij zullen er alles aan doen en alles doen wat binnen onze mogelijkheid ligt om te kijken hoe wij toch het werk kunnen voortzetten.

[0:20:29] Dat willen we heel graag.

[0:20:31] Maar er komt op een gegeven moment ook een punt waarop je echt reëel moet kijken tussen wat er voor ligt in zo'n PvE en de risico's die je daar loopt als bedrijf.

[0:20:40] Je kunt op een punt komen dat je zegt, er zitten gewoon twee hele grote financiële risico's in.

[0:20:52] Dus aan de ene kant een vaagheul waarvoor je mogelijk een verkeerde vloot aanlegt en die vaagheul moet verplaatst worden en je weet niet wie uiteindelijk voor de kosten opdraait als daar nog iets moet veranderen.

[0:21:03] Nou, de majeure ontwikkelingsklausule waar ik al iets over zei, die zegt dan, nou dat regelen we wel, we gaan met elkaar in gesprek.

[0:21:09] Maar, beste Rederij, u moet dan maar bewijzen dat het een majeure ontwikkeling is, dat ten eerste, en b, als er additionele financiële gevolgen zijn, zijn wij niet verplicht om dat te betalen.

[0:21:21] Ja, dat dwingt een Rederij wel tot het tellen van zijn of haar knopen en te denken, wil ik deze gok wagen?

[0:21:26] Nou, dat wordt een moeilijke gok, om te wagen voor een Rederij.

[0:21:32] Dus het kan best zijn dat daardoor een aanbesteding mislukt.

[0:21:35] Nou, en in essentie geldt eigenlijk hetzelfde voor het element van het elektrisch varen.

[0:21:39] Als daar de gok ook te groot is, dat zou een tweede element zijn waarvan je zegt, ja, dat is gewoon een onneembaar risico.

[0:21:47] En aan het eind van de dag, ik bedoel, dat zouden wij ontzettend jammer vinden als Rederij Wagenborg.

[0:21:51] Als je dan tot de conclusie komt, je kunt niet inschrijven.

[0:21:54] Maar het ergste is als een aanbesteding mislukt en er zijn wel eilandengemeenschappen afhankelijk voor de continuïteit.

[0:22:01] van goede aanbieders.

[0:22:03] Nou ja, en dat is denk ik iets wat we heel serieus moeten nemen en wat nu nog serieus genomen kan worden voordat we een definitief programma hebben.

[0:22:12] De heer Verkuilen van de VVD.

[0:22:15] Ja, dank u wel, voorzitter.

[0:22:16] Excuus dat ik iets later was.

[0:22:18] Aan de insprekers ook dank.

[0:22:20] En ook namelijk voor de papers die u heeft ingezet, zeer informatief.

[0:22:25] Dank daarvoor.

[0:22:27] Ik wou even ingrijpen op iets wat de heer Spoor net zei, want u zei

[0:22:31] Het is voor ons een vanzelfsprekendheid dat wij met de eilandbewoners in gesprek gaan over onze dienstverlening.

[0:22:40] De eilanders willen dat zelfs nog veel strakker, die willen echt een insprek.

[0:22:44] Maar zou u nou eens een paar voorbeelden kunnen noemen, net over de reistijd, die heel belangrijk was voor de eilanders, die in uw optiek als rederij

[0:22:53] echt uit de dialoog met de bewoners is gekomen.

[0:22:56] En die vraag heb ik eigenlijk ook aan mevrouw Hollander als het mag, voorzitter.

[0:23:00] We gaan kijken naar wat eruit komt.

[0:23:03] Dat is een hele scala aan zaken die onder andere na te lezen zijn in de vervoerplannen die wij jaarlijks maken.

[0:23:11] Om iets te noemen.

[0:23:13] We hebben bijvoorbeeld speciale tariefsoorten voor familieleden van eilanders, voor scholieren, alle subgroepen eigenlijk die wij bedienen.

[0:23:23] Daar hebben we allerlei verschillende tarieven voor.

[0:23:26] We hebben een service voor eilanders waarbij we de voertuigen van eilanders op- en afrijden zodat ze zelf met de sneldienst kunnen reizen, noem maar op.

[0:23:37] Ja, er zijn er wel honderd van dat soort dingen op te noemen.

[0:23:41] Een heleboel dingen die niet te vatten zijn in een programma van ijzer, maar die meer horen tot de magie dan tot het harde ijzerpakket.

[0:23:55] Wilt u hier nog iets op aanvullen, mevrouw Hollandrof?

[0:23:58] Ik wilde wel iets op aanvullen voor Rederij Wagenborg heeft de afgelopen jaren sinds 2014 gegold dat we eigenlijk altijd het gesprek via het consumentenplatform hebben gevoerd.

[0:24:08] Dat was een formeel gremium dat bestond in het licht van de concessie.

[0:24:11] Nou en dan gaat het dan gaat het sowieso over de dienstregeling.

[0:24:14] Het gaat sowieso ieder jaar over tarieven.

[0:24:16] Het gaat sowieso over toegankelijkheid.

[0:24:18] We hebben wel onlangs ook geconstateerd, en ik moet zeggen, na goed voorbeeld van Doekse, die dat wat eerder had geconstateerd, dat je dat gesprek met de eilandengemeenschap best kunt intensiveren.

[0:24:28] Dus we zijn net gestart, onlangs in april, met de zogenaamd klantpanel.

[0:24:32] We hebben alle sectoren op de eilanden vertegenwoordigd zijn.

[0:24:35] Of het nu gaat om zorg, om onderwijs, om ondernemers, noem maar op.

[0:24:39] En je ziet dat daar ook allerlei nieuwe onderwerpen toch weer aan de orde komen.

[0:24:44] We hebben net een eerste ronde gehad.

[0:24:45] Ja, dan gaat het gewoon ook over zulke praktische dingen.

[0:24:48] Alles kan de laatste boot een half uur later gaan, want dan kunnen mensen een half uur langer op het terras zitten.

[0:24:52] Nou, of alles maakbaar is, ongetwijfeld niet.

[0:24:55] Maar dan, en dan vond ik dat woord magie van collega Spoor ook leuk.

[0:24:59] Ik bedoel, het gaat er natuurlijk om dat je mekaar probeert te vinden.

[0:25:02] En we zijn niet voor niks op eigen gelegenheid, dus zonder concessie verplichting hiermee gestart.

[0:25:06] Wij zien de waarde daarvan.

[0:25:07] En dat is zeker ook iets wat je door wilt zetten, denk ik.

[0:25:10] Dank u wel.

[0:25:10] De heer Pierek van de BBW.

[0:25:13] Ja, dank voorzitter.

[0:25:14] Een vraag van een wat ander orde aan mevrouw Hollander.

[0:25:20] Als we kijken naar die veerboot en als we kijken naar de watertractie, zien we dan dat die twee dingen complementair zijn?

[0:25:27] Zijn er gesprekken en hoe verloopt die samenwerking?

[0:25:29] Ik ben eigenlijk wel benieuwd naar een reflectie over die twee verschillende vervoersmogelijkheden.

[0:25:34] Dank mevrouw Hollander.

[0:25:36] Ja, het is natuurlijk een jammer en een gemis dat de watertaxi-ondernemers hier niet kunnen zijn, maar dat is zo net uitgelegd waarom dat is.

[0:25:45] In ons bedrijf, die veerdiensten zijn uitgelegd op het passagiersvervoer en de bulk, zal ik maar zeggen.

[0:25:52] En wij bedienen de bulk in de vorm van een dienstregeling die start voor de ochtendspits en die afloopt na de avondspits, zo rond acht, negen uur.

[0:26:03] Ik zie daarnaast, en dat merk ik ook in de praktijk, een markt, een complementaire markt voor de watertaxi ondernemers.

[0:26:11] Namelijk, zij spelen in op de vraag die buiten die uren plaatsvindt of op de vraag die niet binnen de dienstregeling te vatten is, want soms kan er iets acuut zijn waardoor je hier op een bepaald moment van het eiland af moet.

[0:26:22] Ik vind het ontzettend waardevol dat ze er zijn.

[0:26:24] Wij hebben goede contacten met de watertaxi ondernemers van onze eilanden.

[0:26:28] En sterker nog, ze helpen ons ook weleens uit de brand.

[0:26:32] Op het moment dat er een keer bij ons iets is, ben ik blij dat ik iemand kan bellen die toch ons kan ontlasten op een bepaalde manier.

[0:26:39] Dus in die zin kan ik niet anders zeggen dan dat ik het belang van hun bestaan zeer wil onderschrijven en dat ik me in die zin ook wel zorgen maak over de discussies die daarover lopen, omdat ik ook weet, het zijn kleine re-MKB ondernemers zal ik maar zeggen, dus die tellen aan het einde van de dag ook een knopen.

[0:26:57] Nou ja, en dan hoop je maar dat de discussie de goede kant opvalt.

[0:27:02] Dank u wel, de heer Soeboer.

[0:27:05] Dank.

[0:27:05] Mijn vraag is aan de heer van de Graaf.

[0:27:09] U zit hier nu aan tafel.

[0:27:10] In het laatste blokje hebben we, geloof ik, dat laatste blokje is de Wallenvereniging aan tafel.

[0:27:14] Maar er zijn natuurlijk meer verenigingen die ook juist voor het belang van de natuur opkomen.

[0:27:19] Dat is ook hartstikke goed.

[0:27:20] We zitten in Unesco, Werelderfgoed, het Vielnetleven.

[0:27:23] Tegelijkertijd hebben wij ook altijd gezegd, het mag nooit de reden zijn om de mensen die er wonen de dupe te laten zijn.

[0:27:28] Want laten we nou die mensen ook een keer voor opzetten.

[0:27:30] Het is de levensader.

[0:27:32] Dus mijn vraag aan u over het baggeren.

[0:27:34] U zegt net, ja, de creativiteit is wel een beetje aan zijn einde.

[0:27:39] Ja, toch wordt er ook gevraagd om de juiste afmetingen van de vaatgeul.

[0:27:42] Dus hoe ziet u dat nou in relatie dat baggeren tot bijvoorbeeld ecologie en het gebied waarin u aan de gang bent?

[0:27:48] Want nu moet u 24-7 eigenlijk baggeren.

[0:27:51] Ja, zou je dat iets dieper doen of wel iets verder wegbrengen?

[0:27:54] Ja, dan moet je misschien iets meer CO2 uitstoten enzovoort, maar dan slipt het wel minder snel dicht.

[0:27:59] Dus kunt u daar iets over zeggen hoe u daar tegenover staat?

[0:28:04] En ik zal dezelfde vraag trouwens straks ook weer gaan stellen, maar ik stel hem nu aan u. Weer van de Graaf.

[0:28:10] Wij baggeren geen 24-7, maar 12-7.

[0:28:13] Dus er is ruimte voor opschaling.

[0:28:16] Ja, we mogen ook slapen, gelukkig.

[0:28:19] Nee, wat ik net zei, het is een uiterst dynamisch gebied.

[0:28:23] Op dit moment hebben wij de vaargeulen goed onder controle.

[0:28:25] Dus op dit moment, de laatste anderhalf, twee jaar gaat het echt meer dan prima.

[0:28:32] Wat ik zei, wij zien...

[0:28:34] Op het moment dat de vaaghulen zoals ze op dit moment liggen, de garantie, die kunnen wij daaraan geven.

[0:28:40] Dus de situatie als die nu is, die kunnen wij handhaven.

[0:28:43] Die garantie kunnen we afgeven, ook richting Rijkswaterstaat, ook richting degene die met de veren moeten varen.

[0:28:49] Op het moment dat daar bijvoorbeeld gekozen wordt voor een andere vaaghul, dan kan niemand ook in deze zaal ook maar een enige inschatting hebben wat er gaat gebeuren op het wat.

[0:28:57] Dus het probleem is een beetje op het moment dat je ergens aan

[0:29:03] knopjes gaat tweaken, weet je niet welke ontwikkeling en wat er gaat gebeuren.

[0:29:08] Op het moment dat je zegt we gaan de vagelis iets ondieper maken, wij hebben een bepaalde diepgang ook met ons schip, daar gaan wij ook inefficiënter van baggeren.

[0:29:16] Dus daar wordt het ook wat lastiger door.

[0:29:19] Op het moment dat het te ondiep wordt, komen wij er ook niet meer bij.

[0:29:23] Dus het is zo'n ontzettend wankel evenwicht.

[0:29:27] Wij proberen het ook met verschillende bagger methodes.

[0:29:29] We hebben het simpele wat wij noemen sleephopper zuigen, dus het gewoon opzuigen van slip en zand en het verspreiden ergens anders.

[0:29:36] We hebben een zogenaamde airset methode waarin wij met

[0:29:39] hoge druk water en lucht in het sediment blazen, waardoor het getij het weer meeneemt.

[0:29:44] We zeggen moeder natuur brengt het in, vader aanheem brengt het weer naar buiten en nu doet moeder natuur het zelf.

[0:29:50] Dat is op zich voor de bagger een prachtige oplossing, maar ik kan me voorstellen dat er vanuit de waddenvereniging, we hebben de methode destijds samen ontwikkeld notabene in Delfzijl, maar nu zien we dat dat dat geeft meer vertroebeling, waardoor daar ecologisch ook alweer de nodige vragen over te stellen zijn.

[0:30:05] Dus dat blijft een eeuwige discussie.

[0:30:08] En ook nog terug op het punt van net.

[0:30:10] Wij zouden ook graag het schip wat wij nu hebben gaan verduurzamen.

[0:30:13] Dus we zijn met Rijkswaterstaat in gesprek.

[0:30:16] Hoe moet dat schip eruitzien?

[0:30:17] Kunnen we ook elektrisch doen?

[0:30:18] Nou ja, voor ons is elektrisch wat lastiger.

[0:30:21] Met alle respect, zij hebben varende badkuipen.

[0:30:23] Bij ons zit er echt nog een hele fabriek op.

[0:30:24] Die moet zuigen en baggeren en dingen doen.

[0:30:27] Dus we hebben iets meer stroom nodig.

[0:30:28] Dus helemaal elektrisch gaat het niet worden.

[0:30:30] Maar wij willen ook wel langzaam een kant op gaan schuiven.

[0:30:34] Maar als wij weten het is voor drie jaar of voor vier jaar, dan is dat ook geen plaatje wat we recht kunnen gaan rekenen.

[0:30:42] Kort of verduidelijk in de vraag?

[0:30:43] Was het onduidelijk?

[0:30:44] Nee, op zich was het duidelijk, alleen het schamte een beetje de vraag.

[0:30:50] Kijk, ik ben geen baggeraar, dus laten we dat voorop stellen.

[0:30:53] Maar als ik met mijn boeren verstand moet bedeneren, dan klinkt het heel mooi wat u zegt.

[0:30:57] We houden overal rekening mee en misschien wat ondieper baggeren.

[0:31:00] Maar gaat de redenatie niet gewoon op dat als je zegt, we gaan dieper baggeren, bijvoorbeeld met een soort trechter of iets dergelijks, wat een diepere gat, dat je dan wat minder snel dat sediment terugkrijgt.

[0:31:11] En volgens mij zijn er ook al mooie initiatieven dat juist ook die bagger ergens anders gebruikt kan worden, zodat het minder snel weer die vaaggeul ingaat, zodat je dus minder frequent, en in ieder geval niet twaalf, zeven, want nogmaals u moet natuurlijk ook slapen, hoeft te baggeren.

[0:31:23] Dus je baggert dan minder, je baggert dieper, maar je baggert minder.

[0:31:28] Wat ik bedoel, gaat die redenatie niet op?

[0:31:32] Niet altijd.

[0:31:33] Daar heb ik een mooi voorbeeld van.

[0:31:35] We hebben een baggerwerk in Fransche Jaren, dat ligt naast Suriname.

[0:31:38] Daar heeft de klant besloten een paar jaar geleden om de vaag 140 centimeter, dat is dit, te verdiepen.

[0:31:44] En daarmee verdrievoudigde de aanslibbing.

[0:31:47] Dus het is ook niet één op één te zeggen dat op het moment dat je gaat verdiepen, dat het dan dieper blijft of dat er minder aanslibbing is.

[0:31:54] Duidelijk, duidelijk.

[0:31:55] De heer de Hoop.

[0:31:56] Mag ik?

[0:31:56] Sorry, mag ik?

[0:31:58] Ja, korte aanvulling uitgeraakt, mevrouw Hollande.

[0:31:59] Ja, en ik ben ook geen baggeraar, dus ik zal niet veel... met kennis veel kunnen toevoegen, maar uit de ervaring dan misschien toch.

[0:32:09] We zien wel dat de huidige vaargeulafmetingen in principe dus inderdaad, het is goed op orde, in ieder geval het afgelopen jaar, want dat heb ik meegemaakt.

[0:32:17] En die afmetingen volstaan wat ons betreft ook.

[0:32:22] Dank u wel.

[0:32:23] De heer de Hoop.

[0:32:25] Toch ook even door op dit punt wat de heer Soekboer ook al aanstipte.

[0:32:30] Het evenwicht, bereikbaarheid en duurzaamheid in de natuurlijke omgeving die daar ook heel erg belangrijk is.

[0:32:37] Ik vind ook dat buiten Kuifstraat dat iedereen die op de eilanden wel het recht heeft op bereikbaarheid en dat we dat ook moeten organiseren.

[0:32:43] Maar de vraag die er natuurlijk wel onder hangt is de manier waarop we het nu doen.

[0:32:48] Hoe lang is dat houdbaar?

[0:32:50] En we kunnen daar op heel veel innovatieve manieren qua baggeren een aantal dingen doen.

[0:32:54] Maar je zou toch ook de druk op bepaalde manieren kunnen verminderen.

[0:32:59] En ik denk dat het baggerbedrijf er vast ook een idee over heeft.

[0:33:03] Maar dat er ook een rol misschien ligt bij de reederijen.

[0:33:05] Toch minder auto's op de boot en op het wat.

[0:33:09] Zijn er een aantal dingen waarvan u zegt, als ik tien, vijftien jaar vooruit kijk, misschien is dit niet meer houdbaar en moeten we hier met elkaar naartoe werken, hoe gevoelig die onderwerpen ook zijn?

[0:33:24] Als eerste aan de baggerexpert in deze zaal en daarna misschien ook een reflectie van de Rederij.

[0:33:31] Ja, als ik daar met mijn enigszins boerenverstand naar probeer te kijken,

[0:33:38] Is de verwachting op het moment dat je met iets ondiepere schepen zou gaan varen, dus noem eens wat, je gaat geen auto's meenemen, maar ja, ik ben geen expert wat dat betreft.

[0:33:47] Stel dat je iets ondieper zou gaan varen, dan zouden we het vaargeul iets ondieper moeten onderhouden.

[0:33:51] Dat kan, dat is een mogelijkheid.

[0:33:53] Nogmaals, wij weten niet wat dat doet met het wat, wij weten niet wat dat doet met de vaargeul.

[0:33:59] Plattgezegd garanties tot de keukendeur.

[0:34:02] Maar dat is één van de weinigen die ik me voor kan stellen.

[0:34:06] Een van de dingen die speelt bij Verwerth is dan zou de geul enigszins dieper zijn, maar vooralsnog blijft daar ontzettende onzekerheid in wat dat met de rest van het WAT gaat doen, met de dynamiek.

[0:34:15] Op het moment dat je daar de geulen gaat afsluiten of je gaat de andere vagel niet meer openhouden, wat gaat het betekenen met de dynamiek?

[0:34:24] Daar ben ik dan weer geen expert in.

[0:34:29] Ja, en misschien in de algemene zin dan maar eventjes over de heilige huisjes die je tegenkomt en de gevoelige punten waar u terecht over spreekt.

[0:34:37] Kijk, allereerst, je kunt het natuurlijk hebben over de dienstregelingen.

[0:34:40] Ik bedoel, theoretisch kun je minder vaak gaan varen.

[0:34:43] Nou, dat is voor een rederij niet per se aantrekkelijk, dat zult u begrijpen.

[0:34:46] Het is ook, dat heb ik al lang gemerkt, voor de eilandengemeenschappen een heel gevoelig punt, omdat mensen natuurlijk rekenen op de ontsluiting die zij zijn gaan kennen en waar zij gewend aan zijn geraakt.

[0:34:57] Ik denk dat we daar, we hebben nu een heel mooie basisvoorzieningen niveau denk ik waar we mee uit de voeten kunnen.

[0:35:05] Dat is twee jaar geleden nog maar, is dan natuurlijk heftig in opspraak gekomen doordat er gestreept werd in de dienstregeling.

[0:35:10] Nou ik denk dat we allemaal dat soort situaties willen voorkomen, maar ik ben er ook van overtuigd dat je in overleg met elkaar altijd kunt kijken naar wat is nu precies het optimum.

[0:35:19] Het punt van auto's overzetten en vracht.

[0:35:22] Ik ben heel blij dat er nu in het concept PVE toch iets over vracht opgenomen staat.

[0:35:26] Dat is ontzettend belangrijk ook voor de eilander.

[0:35:29] bevolking in algemene zin, maar in het bijzonder ook vaak voor eilandenondernemers.

[0:35:32] Dus hoe dan ook, er moet verkeer naar die eilanden toe.

[0:35:35] Ik bedoel, zo simpel moeten we ook wezen.

[0:35:37] Nou, de vaagheelname land is zo smal, dus er is een beperking op het aantal vaatbewegingen wat je daar kunt hebben.

[0:35:43] Ik denk dat het heel verstandig is dat in een bieding wordt gevraagd of de ruimte wordt geboden om in ieder geval auto's en vrachtvervoer te kunnen blijven aanbieden.

[0:35:51] Dat heeft gevolgen voor het diepgang en de schepen waarmee je gaat varen.

[0:35:57] We vinden het vervelend, natuurlijk.

[0:35:59] Ik bedoel, het is een goed idee, denk ik.

[0:36:01] Ik snap het ook, dat een eilandengemeente spreekt over mogelijk wat minder autobewegingen op zo'n eiland.

[0:36:07] Nou, dan kom ik weer bij het rederijbelang.

[0:36:09] Ja, het is niet per se in ons belang dat we minder auto's overzetten, want daar verdienen we gewoon ook aan.

[0:36:14] Tegelijkertijd snap ik het best en wil ik ook in alle... Ik bedoel, ik heb mooie voorbeelden gezien, ook in het OV-domein, waar je gewoon breder met de hele keten gaat nadenken.

[0:36:24] Hoe vervoeren wij mensen?

[0:36:25] Waar moeten zij parkeren?

[0:36:27] Kunnen wij, weet ik veel, bagage op een andere manier vervoeren?

[0:36:32] Ook daar zouden we in dat soort gesprekken best een rol willen hebben.

[0:36:35] Maar dan wil je eigenlijk wel samen optrekken en niet in één keer met een soort nieuwe werkelijkheid worden geconfronteerd.

[0:36:41] wanneer je ook niet precies weet wanneer die ingaat.

[0:36:44] Dus dan is vooral mijn oproep, doe dat dan.

[0:36:46] Weet je, dit soort dingen, gevoelige thema's, vraag dat je samen aan tafel zit en vanuit elke perspectief dat eens goed bekijkt en dan samen gaat ontwikkelen en samen voor de kosten of lasten gaat staan die dat met zich meebrengt.

[0:37:03] De heer Repp.

[0:37:05] Ja, dank u voorzitter.

[0:37:07] Vraag aan de heer Spoor van Rederij Doeksel.

[0:37:10] Vindt u dat de eilanders nu op de eerste plaats staan bij de PvdE en kunt u in dat licht ook eens reageren op de punten die andere partijen neerleggen, bijvoorbeeld de tien punten van de eilandgemeenten?

[0:37:21] Zo schrijft de heer Goossenbos namens de Raad van Terschelling in zijn paper.

[0:37:25] De huidige concessieperiode heeft laten zien dat commerciële belangen soms botsen met publieke waarden, zoals bereikbaarheid, betaalbaarheid en betrouwbaarheid.

[0:37:34] En de Wadden-eilanders schrijven betrokkenheid,

[0:37:37] moet tijdig, minimaal acht weken vooraf en structureel plaatsvinden, ook bij overleg tussen concessiegever en nemer.

[0:37:44] De huidige praktijk, zoals wij ervaren hebben bij Ameland 2023, mag zich niet herhalen.

[0:37:50] Alle kosten die samenhangen met de veerdienst worden betaald door eilanders en hun gasten.

[0:37:55] En er hoort natuurlijk ook zeggenschap bij.

[0:37:57] Aangenomen dat u de concessies na aanbesteding weet te verlengen, wat gaat u dan beter doen om die botsende belangen die er zijn tegen te gaan,

[0:38:05] en die inspraak voor eilanders echt stevig te verankeren.

[0:38:08] Welke garanties geeft u ons en de eilanders hier en vandaag?

[0:38:13] Dat was het.

[0:38:14] Dank u wel.

[0:38:14] De heer Spoor.

[0:38:17] In algemene zin denk ik dat het heel belangrijk is dat de eilanden en de eilanders invloed kunnen uitoefenen op de veerdienst.

[0:38:28] Het is zo geregeld dat het ministerie van INW de beoogde concessieverlener is, ook in de volgende concessieperiode.

[0:38:36] En je kunt als Rederij niet drie of vier heren dienen, of dames, hoe u het maar wilt.

[0:38:42] Dus het is, denk ik, wel goed om zo'n soort rolsuiverheid en rolvastheid te bewaken.

[0:38:49] Maar daarbinnen is er alle ruimte, zoals we dat nu eigenlijk ook doen, om via een comply or explain principe te interacteren als Rederij.

[0:38:58] met zowel consumentenorganisaties, die er nu ook al zijn, en decentrale overheden, dus de drie gemeentes waar wij dan mee te maken hebben, en de provincie.

[0:39:10] En als dat via een voorgeschreven comply-or-explain-principe geregeld wordt, dan denk ik dat daarmee de eilandenbelangen ook goed geborgd zijn.

[0:39:21] En dat is nu ook al zo, alleen ik denk dat het altijd goed is om dat heel goed vast te leggen in de volgende concessieperiode.

[0:39:30] Een korte, verduidelijke vraag, meneer Rapp.

[0:39:32] Ja, een verduidelijke vraag, want bent u het bij mij eens dat de grootste, en het moet ook het gezamenlijke belang zijn, voorzitter, eilandbewoners, ondernemers moeten ten alle tijde gebruik kunnen maken van een goede, snelle... U kunt een verduidelijke vraag stellen op het antwoord van meneer Spoor.

[0:39:45] Geen nieuwe vraag.

[0:39:49] Geen nieuwe, dan laat ik u erbij.

[0:39:49] Dank u. De heer Bamenga.

[0:39:51] Dank u wel, voorzitter.

[0:39:52] Ik had een vraag voor mevrouw Hollander.

[0:39:55] Hoe kijkt u naar de majeure ontwikkelingsclausule in het concept PVE,

[0:39:59] als oplossing voor de grote onzekerheden en als mogelijk alternatief voor een tussenconcessie.

[0:40:06] We hebben daar echt nauwkeurig naar gekeken, omdat ik herken dit in die zin wel uit eerdere aanbestedingen die ik heb gezien.

[0:40:13] Het is wat in algemene termen kan worden omschreven als een herzieningsklausule, dus een klausule die het mogelijk maakt om bij onverwachte omstandigheden iets te herzien.

[0:40:22] Nou, ik ben geen aanbestedingsjurist, maar ik heb wel een aantal aanbestedingen meegemaakt.

[0:40:25] Een herzieningsklausule kan best werken,

[0:40:28] mits het heel duidelijk is op wat voor herziening eigenlijk die, of in ieder geval een soort van duidelijk wordt, als een bepaalde herziening zich voordoet, wat wordt dan precies het proces en wie staat dan waarvoor aan de lat?

[0:40:43] In dat licht vind ik dat deze majeure ontwikkelingsclausule zoals die nu staat omgeving dat niet helder genoeg maakt.

[0:40:49] Ik zei al iets over mijn zorg, dat de bewijslast voor de majeure ontwikkeling helemaal bij de rederij komt te liggen.

[0:40:57] Nou, dat is wat mij betreft de bal al op de stip leggen voor grote discussies.

[0:41:03] En grote discussies in aanbestedingsland kunnen alleen maar leiden tot grote gedoe over rekeningen over en weer naar elkaar toeschuiven en vervolgens betwisten wie ze gaat betalen.

[0:41:15] Ik denk dat niemand daarbij geholpen is.

[0:41:17] En dan kom ik ook op dat punt van de financiën.

[0:41:19] Want, als ik zeg het nogmaals, de majeure ontwikkelingsklausule zegt op dit moment, ja, er kan mogelijk dan extra financiële middelen vrij worden gespeeld, maar we zijn het niet verplicht en we weten het ook niet.

[0:41:33] Daar kan ik echt niks mee en daar kan ook geen enkele ondernemer iets mee.

[0:41:37] Als het gaat om mogelijke risico's en als het om infrastructuur gaat en om een vloot, dan nogmaals, dat kan over tientallen, zo niet honderd miljoen, de grote honderd miljoen euro gaan, dan gaat niemand tekenen voor een investering waarbij hij uiteindelijk zegt ja we weten niet precies hoe het afloopt en tenzijne tijd hebben we het er nog wel eens over en dan moeten we zien wie de rekening betaalt.

[0:41:57] Dus dat moet helder zijn en in die zin, zolang dat het niet is, is een tussenconcessie de beste oplossing.

[0:42:04] De heer Verkuilen.

[0:42:07] Ja, dank, voorzitter.

[0:42:09] Ik wilde heel even een vraag stellen aan mevrouw Hollander en met name over de MIRT, als het gaat over het varen naar Ameland, de startnotitie die daarover is.

[0:42:19] Daar wordt gesproken over een scheepsprofiel.

[0:42:21] We hebben het al even gehad, collega's hebben er al vragen over gesteld, over de duurzaamheid, over op CO2 varen.

[0:42:26] Maar er is eigenlijk een derde punt wat mij even

[0:42:29] opviel en dat was dat er ook gezegd wordt, en dat past ook een beetje in de lijn van Bacheren, dat die ontwikkeling van de Waddenzee natuurlijk een hele autonome ontwikkeling vaak is.

[0:42:41] En eigenlijk wordt er dan ook gesteld dat er ook wel een ander type vaartuig zou moeten komen.

[0:42:47] En ik ben wel benieuwd hoe u naar dat soort innovaties kijkt en ook met name vanuit u

[0:42:53] organisatiemodel, zeg maar.

[0:42:54] Hoe kijkt u naar dat soort ontwikkelingen?

[0:42:57] Ik zeg niet dat je onafhankelijk kunt worden van baggeraars, dat is bijna onmogelijk natuurlijk, maar wat voor mogelijkheden ziet u daar?

[0:43:04] Dank, mevrouw Hollander.

[0:43:06] Ja, ik zal het zo kort mogelijk proberen te houden.

[0:43:08] Dit is natuurlijk een hevig onderwerp van gesprek, ook bij ons.

[0:43:13] Wagenborg Passagiersdienst is onderdeel van Koninklijke Wagenborg.

[0:43:17] Koninklijke Wagenborg heeft ook een eigen werf.

[0:43:19] We hebben in totaal 160 zeevarende schepen, internationaal.

[0:43:24] Dus scheepsontwikkeling zit in het bloed van Wagenborg.

[0:43:27] Dus op alle fronten hou je innovatie in de gaten.

[0:43:31] De huidige vloot waarmee wij varen is een vloot met een zeer beperkte diepgang.

[0:43:36] Als je ziet wat daar opgeladen wordt aan auto's en vrachtwagens en dat het dan maar een diepgang heeft van minimaal 1,40 en maximaal 1,70 dat is ontzettend

[0:43:48] beperkt qua diepgang.

[0:43:49] Dus in die zijn zij ze al zeer uitgelegd en is het eigenlijk de meest tailor-made vloot die op dit moment bestaat voor dat gebied.

[0:43:57] Ja, theoretisch als jij ineens geen auto's meer hoeft te vervoeren of geen vracht, ja dan kun je ook een hele andere scheepstypes.

[0:44:05] Maar helaas, of beter gezegd, wij vinden dat prima eigenlijk, er moeten nog steeds auto's en vracht naar het eiland.

[0:44:11] Dus dat geeft in zichzelf een beperking.

[0:44:14] En het belangrijkste wat ik daarover wil zeggen, en dat doet bij ons ook wel eens de wenkbrauwen reizen.

[0:44:21] We hebben ook een fase gekend in de voorfase van dit concept PVE.

[0:44:24] Toen werd er gesproken over dat er een flexible float concept moest worden ontworpen.

[0:44:31] Ja, als we eenmaal over de lengte en de breedte van het schip en de diepgang besloten hebben,

[0:44:39] dan wordt dat even niet meer flexibeler binnen de context van dat specifieke schip.

[0:44:43] Dus zo reëel moet je ook zijn met elkaar.

[0:44:45] Ik bedoel, dan heb je op een gegeven moment de maat gewoon vastgelegd en we kunnen niet met inklapschepen of zo gaan werken in een concessie.

[0:44:53] Dus dat besef dat wij gewoon straks op het punt staan, dat wij een vloot moeten ontwerpen en moeten beslissen waar varen we de komende jaren mee, maakt dat wij ook moeten weten van welke afmetingen wij op aan kunnen.

[0:45:06] Dank u wel.

[0:45:07] Ik stel voor dat we proberen nog even een kort rondje te doen.

[0:45:09] Als jullie nog cruciale vragen hebben die jullie echt gesteld willen hebben voor jullie beeldvorming, ook met het oog op de komstige debatten, stel die.

[0:45:15] Het hoeft niet en we doen het ook even kort dan.

[0:45:21] Ja, dank voorzitter.

[0:45:22] Ja, toch nog één korte vraag dan over die tussenconcessie.

[0:45:25] Ik ben niet zo voor een tussenconcessie aan de hand van dezelfde condities.

[0:45:34] Die condities zouden dan ook wat moeten veranderen.

[0:45:38] Ik heb onlangs nog een motie ingediend over zwaarwegend adviesrecht geven voor het eilandbewoners en ondernemersorganisaties.

[0:45:46] Zou dat ook eens een tussenconcessie betrokken moeten worden, is mijn vraag aan mevrouw De Hollander.

[0:45:53] Zeker, zou dat kunnen.

[0:45:55] Ik bedoel, dit is één van de opties die je daarin zou kunnen uitvragen.

[0:46:00] En in de OV-wereld zijn tussenconcessies ook best gebruikelijk.

[0:46:05] En ook daar heb je dan een heel goed aangrijpingspunt om toch wat verzwarende eisen te verstellen.

[0:46:10] En die kunnen ook al zitten op, nou toch wat aanzetten tot verduurzaming en CO2-reductie, bijvoorbeeld.

[0:46:16] Dus ik zie daar alle logica in.

[0:46:19] Ik bedoel, ik snap best dat u het niet iedereen onmiddellijk gemakkelijker wil maken dat je zegt we vragen niks meer en hier nog eens vijf jaar erbij.

[0:46:28] Ik bedoel, dat snap ik.

[0:46:29] Dat je als rederij ook je opnieuw zult moeten bewijzen zelf als het om een tussenconcessie gaat.

[0:46:34] Maar daar ben je zelf bij de kaders die je stelt.

[0:46:39] Het is een gebied waar heel veel afweging moet worden gemaakt, waar het evenwicht heel precair is.

[0:46:48] Voordat je het weet heb je met elkaar zoveel dingen in de PvdA gezet dat uiteindelijk de mensen op de eilanden de klost zijn.

[0:46:54] Dat zou de fractie van het nieuwe sociaal contract heel graag willen voorkomen.

[0:46:57] Dus als je het nu al hebt over andere schepen, minder auto's, dat soort dingen.

[0:47:00] Het kan het beste zo zijn dat dat dan voor de eilander, die toch afhankelijk is van de diensten, het slechtst uitpakt.

[0:47:07] Mijn vraag is eigenlijk als u, en dat is dan voor de heer Van der Graaf en mevrouw Hollander, omdat het over dat stukje gaat, als we het over die meerdverkenning hebben, dat onderzoek gaat allemaal plaatsvinden, dat gaat allemaal komen, maar als u nou dat belang van die eilandbewoners voorop zou zetten, wat is dan uw inschatting, wat het beste is wat we kunnen doen?

[0:47:24] of moeten we dan in Holford blijven als het bijvoorbeeld gaat over de vaargeul, alles overwegende, en als het dan over uw dienstverlening gaat?

[0:47:30] En dan dus geredeneerd vanuit een eilandenperspectief.

[0:47:33] Ik ben geen eilander, misschien helpt dat.

[0:47:42] Maar als ik als buitenstaander, niet eilander, daar naar kijk, denk ik je hebt nu iets wat werkt.

[0:47:51] Daar zou ik, zonder dat je zekerheid hebt over de andere optie, niet teveel aan doen.

[0:47:56] Op het moment dat de andere optie helder is en die blijkt beter of wat er ook te zijn, dan zou ik omgaan.

[0:48:03] Maar ik zou nooit het badwater weggooien zolang het kind er nog in zit.

[0:48:08] Dank u, mevrouw Hollander.

[0:48:12] In basis hebben wij steeds gezegd en wij zijn uiteindelijk een uitvoerende dienst.

[0:48:15] Dus waar wij te varen hebben, zullen wij varen.

[0:48:18] En in die zin zitten bij ons ook, ik bedoel, wij zijn echt volgend in deze lijn.

[0:48:21] Ik denk wel dat hier rechts van mij een zeer reële opmerking wordt gemaakt.

[0:48:27] En ik denk ook, in ieder geval voor de komende 10, 15 jaar,

[0:48:32] Nou, dan is het gewoon heel reëel dat je niet te veel van verder moet verwachten nog in de uitvoering natuurlijk.

[0:48:37] Maar goed, dat moet eerst wel duidelijk worden.

[0:48:39] En sterker nog, ik vind met name, dat wil ik toch nog even van de gelegenheid gebruikmaken, in de MIR-studie wordt nu nog gezegd, mogelijk gaan we ook terug naar optij varen, want dat kunnen we niet uitsluiten.

[0:48:51] Nou ja, goed, er worden meer moties ingediend en laat ze ook uitgevoerd worden, zal mijn oproep zijn.

[0:48:58] Maar dat zijn ook nog wel grote risico's.

[0:49:00] Als het dan over de eilandengemeenschap gaat, daar zie ik een groot risico.

[0:49:07] Voorzitter, nog een onderbelicht onderwerp wat wel aangesneden is, maar in de discussie iets minder naar voren is gekomen, de betaalbaarheid.

[0:49:13] Waar we zien dat het OV nog wel eens wat prijsdempingen heeft, is dat bij de wadden echt niet het geval en het vervoer.

[0:49:21] Ik ben benieuwd hoe u ernaar kijkt of we dat toch wat meer ook als openbaar vervoer zouden behandelen en dat ook de staatssecretaris bijvoorbeeld dan toch de mogelijkheden heeft om mee te financieren als de prijzen te hoog stijgen.

[0:49:33] Zijn er dingen die we in de WP2000 wet personenvervoer misschien zouden moeten doen zodat we het vervoer naar de wadden ook wat meer als OV zien, want dat is het eigenlijk voor de eilanders natuurlijk wel.

[0:49:42] Dus wat is de oproep van u aan ons op dat vlak?

[0:49:49] Wij denken niet dat een OV-status nodig is dat dat direct een probleem oplost.

[0:49:58] Tarieven verlagen met subsidie kan ook zonder OV-status.

[0:50:02] Dus in die zin is een OV-status wat ons betreft niet van grote toegevoegde waarde.

[0:50:10] Bent u het hiermee eens, Grote Lijn, of heeft u hier een ander inzicht in?

[0:50:14] Nou, ik heb nog wel een aanvullend inzicht, als dat dan mag.

[0:50:18] Ik ben heel benieuwd.

[0:50:20] Twee dingen, denk ik.

[0:50:22] Ik kom uit de OV-wereld.

[0:50:24] Ik vind het gegeven het belang van deze veerdiensten heel opmerkelijk om te zien dat we hier nog geen subsidie voor geregeld hebben.

[0:50:32] En ik zie ook wat een remmende kracht dat vormt op innovatie.

[0:50:36] En we staan nu op een moment in de tijd dat je met die veerdiensten denk ik allerlei maatschappelijke opgaven aan het raken bent.

[0:50:41] Ik zou het heel logisch vinden dat daar subsidie voor is, gelijk het OV.

[0:50:47] In aansluiting bij Dirk, volgens mij hoef je dan niet per se van alles te veranderen, kun je dat ook gewoon op de gronden zoals het nu geregeld is wel doen.

[0:50:54] Een extra punt wat ik wel wil benadrukken, in het concept PVE wordt nu gezegd, zoals je het OV afrekent, met je OV-chipkaart of de OVP-pas, moet je door het systeem kunnen.

[0:51:11] Theoretisch een leuk idee.

[0:51:12] Vervolgens is het wel zo dat ons vervoer is ingeregeld op basis van reservering, waarbij het OV toegankelijk is, vrij toegankelijk en uitgaat van het feit dat je op elk moment met jouw pas daar gewoon doorloopt.

[0:51:23] Daar zie ik praktisch gezien echt nog wel een punt waar we ons moeten afvragen of we hier ons reizigerrecht mee helpen.

[0:51:28] Dank u. De heer Repp.

[0:51:30] Ja, dank u voorzitter.

[0:51:31] Even terugkomen op mijn vorige vraag voor beide.

[0:51:35] voor mevrouw Hollanders, meneer Spoor, het 10-stappenplan, het 10-puntenplan van de eilandgemeente.

[0:51:45] Zou u daar serieus naar willen kijken en wellicht meenemen in de besluitvorming?

[0:51:49] Volgens mij kan de antwoord vrij kort, de heer Spoor.

[0:51:54] En welke 10-puntenplan bedoelt u?

[0:51:59] Nou, ik denk dat dat een oproep is aan de concessieverlener om die punten mee te nemen in de concessie.

[0:52:06] En zodra dat het geval is, dan gaan we daar mee om.

[0:52:10] U staat er niet onwelwillend tegenover, zeg maar?

[0:52:13] Nee.

[0:52:16] Nou, ik heb één ding wel geleerd.

[0:52:17] In aanbestedingstijd sta je in basis nergens onwelwillend tegenover en lees je alle oproepen heel goed om te kijken wat je ook maar in je bieding kunt verankeren.

[0:52:26] Dank u voor de duidelijkheid.

[0:52:28] Ja, vraag aan mevrouw Hollander, want ze eindigde met mijn vorige vraag, met dat de tussenconcessie het beste oplossing is.

[0:52:39] Dan toch de vraag of ze mevrouw Hollander iets meer kan vertellen over eventuele nadelen die ze daarvoor ziet.

[0:52:46] Mevrouw Hollander.

[0:52:47] Nou, wat als nadeel vaak genoemd wordt, weet ik bijvoorbeeld dat de eilandgemeente Schiemonnenkoog die zegt van ja, dat kan een rem vormen op innovatie.

[0:52:57] Nou, daar kan ik me wel iets bij voorstellen dat je zegt als je heel snel aan de slag wilt met elektrische schepen, je moet weer vijf jaar nadenken over hoe dat precies gaat zijn.

[0:53:03] Dan kan dat een rem vormen.

[0:53:04] Tegelijkertijd wil ik daar wel tegenover stellen.

[0:53:07] Als je feitelijk weet dat het praktisch niet uitvoerbaar is en er voorlopig niet gaat komen, dan kun je beter nog heel even die tijd benutten om tot een helder concept te voorkomen waarvan je weet dat het uitvoerbaar is, omdat je anders, hoe dan ook, op een andere manier tegen die vertraging of de nadelen gaat aanlopen.

[0:53:24] En het tweede punt is wat vaak genoemd wordt.

[0:53:27] De aanbestedingsmolen moet dan twee keer draaien.

[0:53:31] Dat is ook voor onszelf vervelend en lastig, want je kijkt het liefst zelf ook 15 jaar vooruit.

[0:53:35] En tegelijkertijd denk ik dan ook weer dat dat is toch wel een banaal argument om met open ogen tegen de muur op te willen rijden.

[0:53:46] Dus ook hier moet het verstand wel prevaleren.

[0:53:48] Dank u wel.

[0:53:49] En tot slot de heer Verkeulen.

[0:53:51] Tegen de muur oprijden, die hou ik even vast in mijn vraag.

[0:53:55] U zei in het begin, als nou één ding uit die concessie zou mogen, dan is het wel het pachten en het onderhoud van de walleninstallaties.

[0:54:05] Dat snap ik vanuit een financieel oogpunt en misschien ook de staat waarin die walinstallatie zich bevindt op dit moment.

[0:54:12] Maar ziet u daar geen... Stel dat het budgetneutraal... Dat het echt voor u budgetneutraal zou zijn.

[0:54:17] Zou u daar dan voorbeelden van hebben dat u zegt, nou, dat zou ik eigenlijk best wel goed vinden om erover te gaan?

[0:54:23] Of zegt u op voorhand... Want ik kan me voorstellen, als u een nieuw schip heeft, is het ook wel heel prettig als je precies dat helemaal kunt enden op dat nieuwe schip.

[0:54:33] Misschien allebei even kort, ja.

[0:54:36] Goeie vraag.

[0:54:39] Kijk, in basis zien wij best wel wat in een deel van dat onderhoud daar zelf voor aan de lat staan.

[0:54:43] Al was het alleen maar omdat je dan minder afhankelijk wordt, theoretisch, van het allemaal rondjes moeten bellen voordat er een onderhoudsmonteur komt.

[0:54:50] Ik bedoel, we hebben geregeld storing aan de autobrug momenteel.

[0:54:53] Ja, het is prettig als je gewoon zelf wat handelingen kunt verrichten.

[0:54:56] of zelf acuut iemand kunt inroepen.

[0:54:58] Waar het bezwaar nu is, is dat wij afhankelijk blijven van geaccrediteerde partijen die via RWS eigenlijk nog moeten worden goedgekeurd in het model zoals het nu wordt beschreven en vervolgens dat wel moeten gaan betalen.

[0:55:11] Dus we hebben wel de kosten, maar vermoedelijk niet de winst van zelfregie.

[0:55:16] Nou, dat is een onevenwichtigheid die je niet wil.

[0:55:20] En inderdaad, zolang de meerkosten naar beneden kunnen worden gebracht en je gewoon wel echt wat regie kunt hebben over het onderhoud, dan kan het ook een voordeel zijn.

[0:55:33] We zien ook echt wel voordelen in het overnemen van een deel van het eerste lijns onderhoud van Rijkswaterstaat.

[0:55:39] En dat gaat dan over onderhoud in de categorie kleine moeite, groot plezier.

[0:55:44] En wij vinden dat het zich ook daartoe moet beperken en dat je dus de kosten die je daarvoor maakt in rekening moet kunnen brengen bij Rijkswaterstaat, want ten slotte huren wij die rijksinvraag van het Rijk en maken ook anderen in ons geval daar gebruik van.

[0:55:59] Dus dan is het ook fair om te zeggen nou, de partij die het onderhoud doet, een stukje daarvan, dat die dat doet eigenlijk voor Rijkswaterstaat, dat die dan ook de kosten kwijt kan.

[0:56:08] Oké, dank.

[0:56:09] Ik dank onze gasten voor hun bijdrage aan het eerste blok en dan zal ik voordat we een korte pauze houden van vijf minuten en dan gaan we verder met het volgende blok.

[0:56:18] Dank u wel.

[1:02:25] Ik heropen dit rond de tafel gesprek met als onderwerp het onderwerpprogramma van IJsselconcessies Friese Warenveren vanaf 2029.

[1:02:33] Dit is het tweede blok, de centrale overheden.

[1:02:37] Ik zag al wat Friese onderhondjes, dat belooft veel goeds.

[1:02:42] Ik stel voor dat onze gasten zich introduceren.

[1:02:47] Als we dat binnen drie minuten doen zou mooi zijn wie u bent, waarom u hier zit, uw kernboodschap.

[1:02:51] En dan hebben we daarna wat interactie met de Kamerleden.

[1:02:54] Ik zal het nog even kort voorstellen om de heer Pierek van de BVB, de heer Soubou van NNC, de heer De Hoofd van GroenLinks Partij van Arbeid, de heer Rep van de PVV en de heer Verkuilen van de VVD.

[1:03:02] En dan stel ik voor dat ik meneer De Vries als eerste het woord geef.

[1:03:08] Ja, voorzitter, dank.

[1:03:10] En bijna vastzit het die getang, want met de heren Hab de Moederhoop en de heer Soubou aan de andere kant.

[1:03:15] is de Vleiding Rutte om het in het Fries te dwammen, dat doen we net.

[1:03:18] Dus voorzitter, hartelijk dank voor deze uitnodiging en de mogelijkheid om onze eventuele wensen en bedenkingen vanuit de regio mee te geven voor het programma van IJssen.

[1:03:30] Als gedeputeerde van de Wadden-eilanden en het Waddengebied vind ik het heel mooi om iets breder uit te zoomen dan alleen het programma van IJssel en de reden waarom we dat zo belangrijk vinden.

[1:03:41] De Wadden-eilanden zijn uniek, is werelderfgoed en daar mogen we trots op zijn.

[1:03:47] Sinds 2009 is de Waddenzee door UNESCO aangewezen als werelderfgoed en het is het enige natuurgebied in Nederland

[1:03:55] dat deze bijzondere status heeft.

[1:03:56] Het waddengebied wordt gezien als onvervangbaar en uniek voor onze wereld.

[1:04:01] Hiermee staan de wadden in hetzelfde rijtje als grote natuurgebieden in de wereld, zoals de Great Barrier Reef in Australië of de Kilimanjaro in Tanzania.

[1:04:11] En het blijkt ook dat de Nederlanders goed bekend zijn met het waddengebied.

[1:04:14] 93 procent van onze Nederlanders kent het waddengebied.

[1:04:18] En uit onderzoek van IPOS

[1:04:20] Ipsos bleek deze week dat driekwart van de Nederlanders ook vindt dat de werelderfgoedstatus van de Waddenzee belangrijk is.

[1:04:27] En met dat in het achterhoofd willen wij een aantal zaken aangeven.

[1:04:33] Want het Waddengebied is een prachtige regio, maar ook een gebied dat voor flinke uitdagingen staat.

[1:04:38] Vergrijzing, voorzieningen in een prachtige regio, maar ook een gebied wat toekomstbestendig moet zijn.

[1:04:44] En daarom investeren wij als provincies samen met het Waddenfonds en onze lokale partners in de leefbaarheid van het gebied.

[1:04:52] Via verschillende mogelijkheden, via het Waddenfonds.

[1:04:54] Een prachtige regeling voor kleine initiatieven is bijvoorbeeld het budget lokale innovaties.

[1:05:01] dorpscoöperaties verder te helpen, voor circulaire landbouwen, maar ook voor jongeren die iets willen opzetten in hun eigen dorp.

[1:05:08] Al met al is dat heel belangrijk.

[1:05:10] En het uitgangspunt voor het ontwerpprogramma van IJssel is dat de veerverbindingen van en naar de Waddeneilanden een levensaderfunctie vervullen voor de eilandbewoners en de bezoekers.

[1:05:20] En de veerverbindingen, zoals de provincie Friesland dat altijd uitstraalt en ook wil meegeven, is dat zij niet alleen van groot belang zijn voor de leefbaarheid van de Waddeneilanden,

[1:05:30] Maar het is essentieel voor de Waddene eilanden.

[1:05:33] En dan drie punten die we graag willen meegeven voor de programma van eisen.

[1:05:38] De rol en de betrokkenheid van de decentrale overheden en de consumentenorganisaties.

[1:05:43] Dat is naar onze mening onvoldoende of niet opgenomen bij de eisen die betrekking houden op de tussentijdse dienstregelingswijziging en de herziening van de concessie.

[1:05:52] En de tweede punt is de betaalbaarheid van de vervoersbewijzen.

[1:05:55] In het programma van IJzer worden de belangrijkste tarieven voor de eilandbewoners en bezoekers gesteld op de maximaal, de huidige tarieven, prijspeil 2,25, plus de jaarlijks maximale toegestaande indexatie.

[1:06:08] Maar daarmee is naar onze mening onvoldoende gewaarborgd dat toekomstige elektrificatie of majeure ontwikkelingen niet zullen leiden tot tariefsverhogingen.

[1:06:18] En evenmin wordt geëist of gestimuleerd dat de betaalbaarheid verbetert binnen de nieuwe concessie

[1:06:23] En dat vinden wij een aandachtspunt.

[1:06:25] En als laatste, nieuw in de concessie is de interinsulaire verbinding tussen Vlieland en Terschelling.

[1:06:32] Dat is een mooi punt dat die opgenomen is in het programma van IJzer.

[1:06:36] Alleen, het wordt niet voorgeschreven dat die ook in de schoolvakanties van toepassing moet zijn.

[1:06:41] En dat is nou echt een punt waarvan we denken dat is heel praktisch om dat alsnog op te nemen.

[1:06:46] Want ook tijdens de schoolvakanties is er verkeer en verbinding nodig tussen deze twee eilanden, Vlieland en Terschelling.

[1:06:53] Al is het maar over de zorg op de eilanden en de verbinding die daarvoor nodig is.

[1:06:59] Het zijn drie zaken die we graag nog mee willen geven.

[1:07:02] Tot slot, voorzitter.

[1:07:03] Laten we niet vergeten dat er heel veel zaken goed gaan, want uit de OV-klantenbarometer komt ook naar voren dat het rapportcijfer een 8,3 en een 8,7 is.

[1:07:13] Dank u wel.

[1:07:14] Dank u wel, beheer Stoel.

[1:07:20] Voorzitter, dank voor de uitnodiging van het Samenwerksverband Wadden Eilanden om hier een inbreng te leveren.

[1:07:26] Het Samenwerksverband heeft mij gevraagd om als burgemeester van Ameland hen hierbij te vertegenwoordigen en de inbreng aan te geven.

[1:07:32] Ik zal in mijn inbreng ingaan op het belang van de veerdienst, de betaalbaarheid van de veerboten, de betrouwbaarheid van de verbinding en het zeggenschap van de eilanden.

[1:07:41] De veerverbinding is voor de eilanden van levensbelang, net als voor u hier in Den Haag de A4 of de A44 van levensbelang zijn.

[1:07:49] Per jaar komen er ongeveer anderhalf miljoen toeristen per veerboot naar de eilanden.

[1:07:54] Zonder veerverbinding geen leven op de eilanden.

[1:07:57] Ieder schroefje, iedere spijker, ieder pak melk, elke sinaasappel op het eiland komt met de boot.

[1:08:04] De navondkap van de komende week zal u hier in Den Haag meer een eilandgevoel geven.

[1:08:10] De A44 wordt afgesloten.

[1:08:12] Den Haag is via die verbinding niet bereikbaar.

[1:08:15] Het lijkt wel een beetje op Ameland na acht uur in het donker.

[1:08:18] Geen verbindingen meer.

[1:08:20] U heeft nog wel een alternatief.

[1:08:23] U kunt ook gaan via de A4 of u kunt nog de trein nemen.

[1:08:26] Dat kunnen wij niet.

[1:08:28] Er is geen verbinding meer in het donker.

[1:08:33] En dan moet u er nog even bij denken, als u helemaal dat eilandgevoel wil hebben, dat elke keer als u heen en weer gaat over de A44, u per persoon 20 euro minimaal betaalt.

[1:08:43] Ik praat dan over tarief Ameland, die tariefsterschelling, dat ligt hoger.

[1:08:46] En voor de auto moet u ook nog 160 euro betalen.

[1:08:51] Voor de schelling 200 euro.

[1:08:53] Voor elke keer dat u heen en weer rijdt.

[1:08:56] Dat is waar wij als eilanders mee te maken hebben.

[1:09:03] De verbinding moet wat ons betreft betaalbaar en betrouwbaar zijn.

[1:09:07] Al het openbaar vervoer in Nederland wordt gesubsidieerd.

[1:09:11] De veerverbinding niet.

[1:09:12] En dat is gek.

[1:09:14] Bij het openbaar vervoer heeft u nog een alternatief.

[1:09:16] U kunt de auto pakken.

[1:09:17] U kunt de fiets pakken.

[1:09:19] Kunnen wij niet.

[1:09:20] Wij hebben geen alternatief buiten de veerboot.

[1:09:24] Maar u, het Rijk, stelt zich op het standpunt dat de volgende concessie budgetneutraal moet zijn.

[1:09:30] Wij zien grote risico's in de komende jaren, mede door nog te maken keuzes door de overheid in de komende concessieperiode.

[1:09:38] De elektrificatie van de veerboten kwam al aan de orde, het MIR-traject, maar ook de kader.

[1:09:43] in Terschelling, op Terschelling, bij de haven van Terschelling, het voersbeleid van gemeenten, maar ook de beleidsontwikkelingen ten aanzien van natuur, waar nog veel uitspraken de komende periode gedaan zullen worden over natuurbescherming.

[1:09:55] Hoe vertalen deze risico's zich in de tarieven?

[1:09:58] Hoe verhoudt het zich tot de budgetneutraliteit van het Rijk en de betaalbaarheid van de passagier?

[1:10:03] Wat betekent dit voor de betrouwbaarheid van de verbinding?

[1:10:07] In 2023 hebben we gezien wat onbetrouwbaarheid van de vaagheul en de veerboot doet.

[1:10:12] Dat was dramatisch, kan ik u zeggen.

[1:10:16] En wat het nog erger maakte, niet alleen de effecten waren dramatisch, maar de gemeente stond aan de kant.

[1:10:22] Had niets in te brengen, had niets te zeggen.

[1:10:24] Pas in tweede instantie werd ons gevraagd wat we ervan vonden.

[1:10:27] Had geen effect.

[1:10:28] De staatssecretaris besloot op voorstel van de concessienemer.

[1:10:33] Dat mag niet zo weer gebeuren in de toekomst.

[1:10:38] U zult zeggen ja, maar wie betaalt, bepaalt.

[1:10:41] Als econoom begrijp ik dat principe heel goed.

[1:10:44] Het Rijk bepaalt als concessiegever.

[1:10:46] Maar is het niet zo dat de eilanders en de gasten uiteindelijk het bootkaartje betalen en daarmee de verbinding betalen?

[1:10:54] Zouden zij dan ook niet moeten bepalen?

[1:10:56] Vraagteken.

[1:10:59] Wij vragen als eilandengemeentes, als vertegenwoordigers van de lokale bevolking, om zeggenschap, onder andere bij majeure ontwikkelingen, maar eigenlijk bij iedere wijziging in het vervoerplan.

[1:11:09] Onze inwoners en onze gasten zijn degenen die uiteindelijk betalen.

[1:11:13] Wij verwachten een betaalbare verbinding waar passagiers betrouwbaar mee naar de eilanden kunnen, waarover de eilandgemeenten zeggenschap hebben.

[1:11:20] Graag verwijs ik u voor meer specifieke en concrete informatie naar onze position paper, wat u toegestuurd is, wat ook de basis is voor ons advies wat we zullen gaan geven aan het ministerie, naar aanleiding van de vraag over het concept programma van uitgangspunten, programma van eisen.

[1:11:35] Dank u voorzitter.

[1:11:35] Dank u wel.

[1:11:36] Dan geef ik het woord aan de heer van Keizerswaard.

[1:11:39] Ja, dank u wel voorzitter.

[1:11:41] Mijn naam is Stefan Keijerswaard.

[1:11:42] Ik ben wethouder in de gemeente Het Hoge Land, maar ik mag hier de vereniging van Waddenzee gemeente vertegenwoordigen.

[1:11:49] Het gaat hier om drie gemeentes, de gemeente Harlingen, gemeente Noord, eerst Friesland en natuurlijk mijn eigen gemeente, het Hoge Land.

[1:11:56] Want dat is tenslotte toch nog een Groningse gemeente die ook onderdeel is van deze mooie Friese Waddenveren.

[1:12:04] Het ministerie van INW heeft ons als regionale overheden en zekerholders via de routekaart Transitie Bereikbaarheid Waddenland, of Waddeneilanden,

[1:12:14] Deze routekaart is onderdeel van het uitvoeringsprogramma, behorende bij natuurlijk de agenda voor het Waddengebied.

[1:12:23] Dus de afspraken die we met elkaar als regio en Rijk hebben gemaakt.

[1:12:28] Graag wil ik mijn waardering dan ook wel uitspreken voor de manier waarop INW dit heeft gedaan.

[1:12:32] En daarbij wil ik ook aantekenen dat deze samenwerking ook gedurende de uitvoering moet blijven bestaan.

[1:12:40] Maar daar kom ik straks ook nog wel op terug als ik inga op de manier waarop onze inbreng is verwerkt en welke aanbevelingen ik nog zou willen doen.

[1:12:49] Bij de waddenveren wordt...

[1:12:52] vaak automatisch gedacht aan het belang van de eilanders.

[1:12:55] En dat is natuurlijk ook geheel terecht.

[1:12:57] Het is een levens... Het werd net ook al twee keer eerder gezegd, maar ik herhaal het als kustgemeente ook nog maar een keer.

[1:13:04] Een levensadig voor deze eilanden.

[1:13:07] Maar de veerverbindingen hebben zeker ook een impact op de bewoners van de kustgemeente.

[1:13:13] Denk bijvoorbeeld aan het parkeren, wat daar moet plaatsvinden.

[1:13:17] Denk bijvoorbeeld aan de verkeersafwikkeling, waar wij ook rekening mee dienen te houden.

[1:13:21] De havenlogistiek, maar bijvoorbeeld ook de elektrische aansluiten van een eventuele elektrificatie, heeft ook impact op de ruimte en ook op de ontwikkelingen in de haven.

[1:13:32] Er zijn een viertal punten.

[1:13:34] We hebben ze in onze paper ook verwoord.

[1:13:40] U heeft hem ontvangen.

[1:13:41] Mocht u daar zometeen vragen over hebben, dan beantwoord ik die met alle liefde.

[1:13:45] Hartelijk dank.

[1:13:46] Dan stel ik ook voor dat we er nu naar overgaan.

[1:13:48] Ik geef graag de heer Pierek het woord.

[1:13:51] Dank voorzitter en ook dank voor de uitgebreide toelichtingen.

[1:13:58] Ik hoorde de heer De Vries en de heer Stoel beide vrij uitgebreid aangeven dat zeggenschap en betrokkenheid van de bedrijven en inwoners op de eilanden heel cruciaal is, ook bij het verder invullen van het programma van IJssel.

[1:14:13] Mijn vraag is van hoe is die betrokkenheid, hoe is dat op dit moment geborgd, dus hoe participeren

[1:14:20] ondernemersgroepen, inwonersgroepen zeg maar in de overleg om te komen tot een uitgetrild programma van eisen.

[1:14:31] Als we kijken in de huidige concessie hoe het daar georganiseerd is dan zijn er met de lagere overheden twee momenten van overleg.

[1:14:39] Er is voor het vervoersplan, het concept vervoersplan uitkomt in het voorjaar in overleg en in het najaar.

[1:14:45] Daarnaast is er een, dat is met lagere overheden,

[1:14:49] Daarnaast is er een consumentenplatform bij het Waddengebied Oost en wat de heer Spoor eerder al aangaf, een klantenpanel waar Wagenburg nu ook mee begint aan de oostzijde, maar aan de westzijde is er een uitgebreide klantenpanel.

[1:15:04] En verder is er informeel overleg waar we met elkaar aan het telefoon hangen als dat nodig is.

[1:15:12] Maar toen het spannend werd in 2023 ging het voorstel tot wijziging van de dienstregeling rechtstreeks naar het ministerie zonder vooroverleg.

[1:15:21] Ja, ik heb heel veel vragen.

[1:15:27] Laat ik hier eens mee beginnen.

[1:15:30] De heer Stoel die zegt namens alle Wanne-gemeenten eigenlijk, Wanne-eilanden, een aantal punten die belangrijk zouden zijn voor het programma van IJssen.

[1:15:40] Er moet natuurlijk nog wel iets van de concessie overblijven, dus je kunt er ook niet alles erin zetten.

[1:15:46] Dus wat zou nou voor u eigenlijk het allerbelangrijkste zijn?

[1:15:49] Dat is een soort prioriteringsvraag als u kijkt naar al die punten die u beschrijft en noemt.

[1:15:55] Wat zou in ieder geval moeten gebeuren?

[1:15:57] Wat zou voor u de allerbelangrijkste zijn?

[1:16:00] Nou, we hebben drie punten aangegeven en daar wou ik het ook nog gewoon bij houden.

[1:16:04] Dat zijn de belangrijkste drie punten wat ons betreft.

[1:16:07] Betrouwbaarheid, betaalbaarheid en zeggenschap.

[1:16:10] Die drie punten moeten goed verwoord zijn in het programma van IJssen om dat op een goede plek terecht te laten komen.

[1:16:19] De heer De Hop.

[1:16:21] Ja, voorzitter.

[1:16:21] Allereerst natuurlijk ook dank aan iedereen voor de inleidende woorden.

[1:16:24] Ik had ook een vraag aan de heer Stoel.

[1:16:27] Ik kan me herinneren eind vorig jaar dat u ook

[1:16:29] vanuit uw rol als burgemeester in Ameland echt oproep deed aan het ministerie.

[1:16:33] Geef nou duidelijkheid over de vaaghul richting Ameland.

[1:16:37] Daar is nu de meerverkenning gestart.

[1:16:38] Volgens mij loopt u zelfs tot morgen dat mensen daar ook nog op kunnen reageren.

[1:16:43] Hoe ervaart u dat proces op dit moment nu?

[1:16:46] U heeft die oproep gedaan.

[1:16:48] Heeft u het gevoel dat daar nu schot in zit, dat de eilanders daar ook actief bij betrokken zijn en dat het de goede kant op gaat voor Ameland?

[1:16:55] Ik was er oprecht nieuwsgierig naar omdat u zelf ook zo actief die oproep gedaan heeft in het najaar.

[1:17:01] Ja, wat we zien is dat de auto eigenlijk bijna tot stilstand was gekomen nadat het langere tijd geduurd heeft voordat de beslissing genomen werd.

[1:17:09] We zien de auto nu weer op gang komen.

[1:17:11] Gisteren toevallig kennisgemaakt met de mensen die ook met de projectleiding nu doende zijn en er zijn nu afspraken voor de eerste bijeenkomsten.

[1:17:19] In september is de auto hopelijk weer op snelheid en dan zien we dus dat we een dik jaar vertraging opgelopen hebben en dat is doodzonde.

[1:17:27] En we zien ook dat het steeds meer gaat schuren met de concessie.

[1:17:31] De zekerheid die de concessie nodig heeft kan mogelijk niet meer vanuit dit traject geleverd worden omdat de resultaten van de onderzoeken pas later bekend worden en mogelijk zelfs na de aanbesteding van de concessie.

[1:17:44] En dat is te betreuren.

[1:17:49] Al is het een woord van dank voor de toelichting van alle drie.

[1:17:53] Een vraag aan de heer Stoel.

[1:17:54] U hebt een stevig peper ingediend met een flink aantal punten die verbeterd moeten worden in het programma van eisen.

[1:17:59] De tijd is volgens het ministerie nog kort en men wil voor de zomer starten met de aanbesteding.

[1:18:04] Denkt u dat alles geregeld is, het programma van eisen met betrekking tot inwoners en ondernemers, voor de start van de aanbesteding?

[1:18:12] En heeft het ministerie al contact met u gezocht?

[1:18:15] En zo ja, hoe loopt dat overleg nu?

[1:18:17] En op de man gevraagd, hebt u op basis van uw ervaring voldoende vertrouwen in het ministerie dat hij aan de wensen tegemoet zou komen en zo niet?

[1:18:26] Wat zou de Kamer moeten doen om dat wel te regelen?

[1:18:30] Dank u.

[1:18:32] Voorzitter, wij zijn in goed overleg met het ministerie.

[1:18:35] Laten we dat ook zeggen.

[1:18:37] Het ministerie is zeker bereid om met onze spreken en onze inbreng serieus te nemen.

[1:18:42] Maar desalniettemin zijn er best een aantal punten die nog in het programma van ijs aangescherpt moeten worden.

[1:18:47] Wij proberen dat ook in een advies wat nog moet komen.

[1:18:51] Dat kunnen we tot 20 juli aanleveren, waar we ook de gemeenteraden bij willen betrekken voordat we dat soort adviezen

[1:18:56] naar het ministerie sturen.

[1:18:59] We proberen dat zo concreet mogelijk aan te geven wat de wensen zijn, dus dat kan verwerkt worden.

[1:19:04] En het moet ook verwerkt zijn, je moet je programma van eisen vastgesteld hebben voordat je een aanbesteding kan starten.

[1:19:13] Dus dat is gewoon een gegeven.

[1:19:18] Dat betekent dat er nog wel wat stappen gezet moeten worden door het ministerie.

[1:19:22] En ja, soms zijn we het niet met elkaar eens en dan hebben we soms u nodig.

[1:19:26] En dan zijn we blij met de moties die in de Kamer aangenomen worden.

[1:19:30] En dan moeten die ook opvolging krijgen wat ons betreft.

[1:19:34] Om nog punten mee te geven aan het ministerie in de keuzes die daar gemaakt worden.

[1:19:39] En wat een heel belangrijk punt nu nog is, is het afwegingskader.

[1:19:43] Naast het programma van IJssel waar we nu mee in gesprek zijn, maar een van de punten die we aan zullen geven is ook het afwegingskader.

[1:19:50] Hoe ga je nou straks wegen?

[1:19:52] Hoe ga je straks nou die criteria beoordelen?

[1:19:55] En mogen we dan alsjeblieft even over de schouder meekijken over hoe u dat afwegingskader maakt.

[1:20:00] Want dat is wel belangrijk om straks tot de keuze te komen van de nieuwe concessienemer.

[1:20:08] Ik wil nog even gezegd hebben dat mocht u gedeputeerd of de wethouder van jullie expertise of jullie belang nog iets willen, inzichten willen aanvullen op een vraag, dan is daar alle ruimte voor.

[1:20:17] De heer Verkuilen.

[1:20:22] Ja, dank voorzitter.

[1:20:24] Dank ook voor de mooie beldende manier waarop je alle drie de problemen schetst, maar ook hoe mooi dat gebied ook is.

[1:20:32] En we hebben hier in de ronde tafel al eerder gehad over het belang van het elektrificeren van de vloot.

[1:20:41] En ik ben eigenlijk wel benieuwd, want we hebben mevrouw Den Hollander hier iets horen zeggen over wat voor tijd het kost om je daarop te kunnen voorbereiden, ook als rederij.

[1:20:52] Hoe ziet u dat voor zich, die elektrificatie?

[1:20:55] U zei daar iets over, de heer Kijserswaard zei daar iets over vanaf de walzijde, maar hoe ziet u dat ook vanuit de eilandzijde?

[1:21:02] Want ik kan mij voorstellen dat dat sowieso in de hele infrastructuur een behoorlijk ingrijpende verandering vraagt.

[1:21:10] Ja, en daar moeten we reëel zijn dat dat ook per eiland verschilt.

[1:21:17] U heeft bijvoorbeeld een brief gekregen vanaf Schiermonnikoog, waar gewezen wordt op de mogelijk als snellere mogelijkheden van elektrificatie en dat die kans niet voorbij gegaan moet worden met deze concessie.

[1:21:29] Voor Ameland geldt dat de boot s'nachts op Ameland ligt.

[1:21:34] Dus de stroom moet niet in Holward zijn, de stroom moet op Ameland zijn.

[1:21:38] Maar daar liggen ook al kabels die misschien hergebruikt kunnen worden, maar dan pas per 2035.

[1:21:44] Want tot die tijd is er een ander die daar gebruik van maakt.

[1:21:48] Dus het verschilt per eiland en ook op Terschelling en Vrieland zullen andere situaties zijn, mogelijk nog langer durend voordat de oplaads faciliteiten voldoende groot zijn om in Hallingen dan wel Terschelling of Vrieland te laden.

[1:22:01] Dus dat moet per verbinding echt uitgezocht worden.

[1:22:05] Electrificatie is heel belangrijk, maar vraagt echt ook grote aanpassingen.

[1:22:11] Nou, ik moedig de Kamerleden elkaar om ook wellicht ook aan onze andere gasten een vraag te kunnen stellen.

[1:22:16] Dat voel je niet verplicht, maar het is een brede aanmoediging.

[1:22:19] Oh, kijk, het gaat al heel mooi.

[1:22:21] De heer Van Keizer-Zwaart.

[1:22:22] Ja, dank.

[1:22:23] Misschien ook goed.

[1:22:24] Voor de havens aan de kustzijde geldt natuurlijk dezelfde ontwikkeling.

[1:22:28] Sommige havens zullen misschien eerder in staat zijn om die ontwikkeling wel op het net kwijt te kunnen, om het maar zo te zeggen.

[1:22:35] En dan zou het ook heel wenselijk zijn om daar wel tempo te kunnen blijf maken, ook in het licht van andere ontwikkelingen die in hun haven spelen.

[1:22:41] Dus heldigheid en duidelijkheid voor de verschillende lijnen en op welke termijn het zou kunnen, dat zou heel erg wenselijk zijn.

[1:22:50] Daarnaast, maar ik denk dat gedeputeerde De Vries daar nog iets beter van kan zeggen, in het Friese, hoe de netcongressie in zijn algemeenheid in Friesland een rol speelt hierin.

[1:23:02] Meneer De Vries.

[1:23:04] Ja, dank je.

[1:23:06] De netcongestie is natuurlijk een problematiek aan zich ook nog.

[1:23:10] Want we kunnen wel zeggen dat we willen elektrificeren, maar dan moet er ook nog capaciteit zijn.

[1:23:15] En daarvoor hebben we prioritering nodig.

[1:23:16] Daar zijn we als provincie ook mee bezig om die prioritering steeds hoger te krijgen.

[1:23:20] Maar dat is nog geen uitgemaakte zaak, omdat er meerdere belangstellenden en belanghebbenden zijn.

[1:23:26] Dus dat is ook een punt.

[1:23:27] Als we kijken bijvoorbeeld naar de laadinfra die je voor de westelijke kant dan van de Waddenveer zou moeten realiseren, dan zou je zowel op de Schelling als op Vlieland laadinfra moeten realiseren, maar ook aan de vaste wal op Harlingen.

[1:23:41] En dan moeten we ook nog kijken hoe we dat combineren met andere vormen van openbaar vervoer, want we willen ook nog een treinverbinding van de Harlingenhaven richting Leeuwarden elektrificeren.

[1:23:50] Dus dan heb je daar direct een koppelkans om dat met elkaar te doen.

[1:23:53] Maar dat blijft daarbij dat het een uitdaging is

[1:23:55] om ook de beschikbaarheid van de elektriciteit te creëren.

[1:24:00] Dank u wel, de heer Pierik.

[1:24:02] Ja, dank.

[1:24:07] Ja hoor, kort.

[1:24:10] Nee, het beeld wat u schetst is heel herkenbaar, maar als we het dan hebben binnen deze concessie over elektrificeren, wat acht u dan een redelijke tijdshorizon?

[1:24:21] De heer De Vries.

[1:24:23] Ja, dank.

[1:24:24] Wat wij hebben aangegeven is dat het aan de start van een concessie niet mogelijk is.

[1:24:29] Dat is de stellingname die we daarin gedaan hebben en dat we nu ook zien dat er dus ruimte is om in de concessie wel die vertaling te maken naar elektrificatie.

[1:24:39] Dat vraagt natuurlijk wel van alle partijen en alle onderdelen dat daar capaciteit en mogelijkheden op zijn.

[1:24:45] Maar wat we heel nadrukkelijk hebben aangegeven is start daar wel mee en maakt die ruimte wel in deze concessie daar.

[1:24:51] dat het kan.

[1:24:53] En wat collega Stoel al aangaf, is op Schiermonnikoog of richting Schiermonnikoog zou dat makkelijker kunnen zijn.

[1:24:59] Daar zou je bijvoorbeeld mee kunnen starten, terwijl je op de andere eilanden daar nog een langer proces op moet lopen.

[1:25:04] Dus wat dat betreft zijn ook alle vier eilanden in dit proces uniek.

[1:25:10] Ja, dank voorzitter.

[1:25:12] Is je nog even te kijken naar de datums die genoemd zijn.

[1:25:15] 20 juli komt het advies van de

[1:25:18] Samenwerkingsverband Wadden naar INW en dat is ook wel de periode dat de Kamer op recessie is.

[1:25:25] Dus als er nog moties nodig zijn om zeg maar in die aanbesteding toch wat te trekken en te duwen, dan is dat best wel ingewikkeld, want de Kamer komt pas begin september weer terug.

[1:25:37] Dat advies, dat staat helemaal vast.

[1:25:41] Is de heer Stoel zich bewust van het feit dat het dan niet meer gestuurd kan worden met moties vanuit de Kamer?

[1:25:47] Dat is een van de problemen die we hebben met dit proces, want u heeft hier nu de ronde tafel bijeenkomst om geïnformeerd te worden, terwijl we eigenlijk nog wachten op de zienswijzen die ingeleverd worden, die wij ook zullen inleveren en vervolgens de reacties daarop en vervolgens het uiteindelijke programma van Eyssen.

[1:26:05] Dat zal pas eigenlijk het moment zijn om u te benaderen.

[1:26:10] Want misschien worden heel veel dingen wel ambtelijk overgenomen en is er helemaal geen probleem.

[1:26:15] Wij weten het op dit moment nog niet.

[1:26:18] Dus we zijn aan het voorstortheoreren op iets waar het eindresultaat nog niet van bekend is.

[1:26:26] Ja, dank u wel.

[1:26:27] Voorzitter, er is een motie in grote meerderheid aangenomen over een zwaarwegend adviesrecht.

[1:26:34] Hoe herkent u dat zwaarwegende adviesrecht tot dusver?

[1:26:38] Het is voorafgaand aan het PvdA, maar ook straks in de hele looptijd van de concessie.

[1:26:44] Dus hoe herkent u dat zwaarwegende adviesrecht tot dusver?

[1:26:48] En herkent u het ook terug in bijvoorbeeld het PvdA op dit moment?

[1:26:54] Op sommige punten herkennen we dat terug, daar zijn we ook blij mee, maar we zullen in ons advies daar nog verder op ingaan en aangeven dat bijvoorbeeld bij majeure ontwikkelingen wij de rol van de gemeente onvoldoende vinden en de lagere overheden in zijn algemeenheid onvoldoende vinden.

[1:27:10] Wij zullen aangeven dat we eigenlijk bij iedere wijziging van aspecten van het vervoersplan wij als gemeente gehoord dienen te worden en betrokken dienen te worden en een adviesrecht zouden moeten hebben wat serieus genomen moet worden.

[1:27:22] en eigenlijk een sfeer van comply or explain heeft.

[1:27:26] Dat zien we nog niet terug.

[1:27:27] Dus wij zijn daar nog in onze advies zullen we daar kritisch op zijn.

[1:27:31] Kort verhelderend.

[1:27:32] Het lastige is hier natuurlijk inderdaad dat er ook in die motie staat waar alleen echt gefundeerd van afgeweken mag worden.

[1:27:39] Dus in principe is het een zwaarwegend adviesrecht wat nagenoeg bindend is.

[1:27:43] Waar alleen als er echt heel zwaarwegende redenen zijn van afgeweken kan worden.

[1:27:48] Dat hebben we dus eigenlijk nog niet kunnen checken want we hebben het eindresultaat nog niet gezien.

[1:27:51] Maar op dit moment hebt u geen reden om aan te nemen dat dat het geval is.

[1:27:57] Bij de majeure ontwikkelingen bijvoorbeeld vinden we het op dit moment onvoldoende terug.

[1:28:01] Wordt uw motie nog niet helemaal uitgevoerd.

[1:28:06] Ja, voorzitter, hier zou ik ook heel veel over willen zeggen en vragen, maar ik ga toch even naar een ander onderwerp.

[1:28:13] Toch ook even het Waddengebied en de Natura 2000.

[1:28:15] Ik denk dat de provincie daar met namelijk ook een beschermende en coördinerende rol in heeft, omdat ook goed in de gaten te houden los van de bereikbaarheid.

[1:28:24] Gasboeringen die in dat gebied ook mogelijk toch zouden kunnen komen.

[1:28:29] Ik ben benieuwd hoe de heer De Vries kijkt naar

[1:28:31] Nou ja, alles wat daar gebeurt rondom de natuur en de druk die daar rondom dat gebied ontstaat en hoe hij vanuit de provinciebril ook kijkt hoe we daar de komende decennia mee om moeten gaan, want de vraag richting de Waddenheiland is wel vast te toenemen nog met meer toerisme, et cetera.

[1:28:49] Nou ja, hoe kijkt u vanuit de provincie daarna en hoe is dat houdbaar op dit moment als je kijkt naar de natuur?

[1:28:58] Ja, daar kunnen we natuurlijk een heel breed antwoord op geven en de verleiding is groot om dan het Waddengebied echt even wat breder te pakken, want de opstelling van de provincie, maar niet alleen de provincie Friesland, maar ook de andere Waddenprovincies Groningen en Noord-Holland en de Waddengemeente en de kustgemeente staan op het standpunt dat we gasboringen onder de Waddenzee niet moeten doen.

[1:29:19] Het is een bijzonder onverstandig idee.

[1:29:22] Daarnaast is onlangs het gesprek geweest

[1:29:25] en nog steeds het gesprek gevoerd over de pawels, de kabel onder Schiermonnikoogdorp.

[1:29:31] Ook dat vinden wij als provincie een bijzonder onverstandig idee.

[1:29:34] Wij hebben met elkaar een uniek gebied, een uniek wallengebied, en daar hebben we met elkaar een taak om dat heel goed te beheren en daar ook goed voor te zorgen.

[1:29:43] Dus dat zijn twee zaken die wat dat betreft naar onze mening niet moeten.

[1:29:48] Als je kijkt naar een andere ontwikkeling, bijvoorbeeld de mitverkenning die er nu gaat plaatsvinden,

[1:29:54] Dan weten wij ook in het voortraject dat we gelopen hebben, ook met maatschappelijke organisaties en natuurorganisaties, dat daar niet direct werd toegejuicht om

[1:30:02] een verkenning te doen naar de mogelijke optie van verward.

[1:30:06] Maar we hebben wel met elkaar afgesproken.

[1:30:08] Het is ook verkeerd als we dat niet gaan onderzoeken met elkaar.

[1:30:12] We moeten met elkaar goed in beeld brengen.

[1:30:14] Wat betekent het nou als je blijft varen op Holward?

[1:30:17] Wat betekent het als je gaat varen op verward?

[1:30:19] Dan weten we ook dat we door een uniek natuurgebied heen gaan, dat je daar ook een compensatie voor moet doen.

[1:30:24] Dus wij vinden

[1:30:25] in totaliteit dat je dit echt heel erg afgewogen moet doen.

[1:30:29] Waarbij, en daar staan wij ook voor, ook vanuit het Waddenfonds, dat je moet kijken naar die balansstuk tussen ecologie en economie.

[1:30:36] Dan moet je kijken naar de leefbaarheid van de Waddene eilanden.

[1:30:39] Dan moet je kijken naar die bereikbaarheid die daar essentieel is.

[1:30:42] En hoe ga je dat nou op een goede manier doen?

[1:30:44] En daarom vinden wij ook dat de Waddene eilanden, de Waddengemeente, maar vooral die Waddene eilanden heel goed betrokken moeten worden bij deze concessie en ook wijzigingen, die majeure ontwikkelingen,

[1:30:55] Meneer Soepel geeft dat aan.

[1:30:57] Ja, als je het hebt over die mitverkenning, dan vinden wij het van essentieel belang dat daar echt heel goed naar gekeken wordt.

[1:31:02] Want de natuur, zoals het nu lijkt, en heeft de Waddenvereniging ook nog een keer aangegeven, kunnen we die UNESCO-status gewoon verliezen als we op deze manier doorgaan.

[1:31:11] Dus we moeten met elkaar daar heel goed voor zorgen.

[1:31:14] En dat kan alleen maar als we dat met elkaar afgewogen doen.

[1:31:17] Dank voor het helder uitgebreide antwoord.

[1:31:18] De heer Stoel.

[1:31:19] Mag ik daar een kleine aanvulling op doen?

[1:31:21] Want er zijn heel veel ontwikkelingen aan de gang op dit moment.

[1:31:24] En het kost ons houden en keren met onze kleine organisaties om dat allemaal te volgen.

[1:31:28] Maar ik noem je even in volgevlucht het beleidskader Natuur Wadden.

[1:31:33] de Natura 2000 evaluatie, de natuurherstelverordening en wetgeving die hier aankomt, de State of Conservation in het UNESCO kader.

[1:31:46] Allemaal majeure beleidsontwikkelingen die allemaal eigenlijk het vertrekpunt hebben

[1:31:51] De natuur, daar staat het slecht mee en de culminatieve effecten van menselijke ingrepen moeten we beperken.

[1:31:57] En tegelijkertijd vechten wij voor de leefbaarheid van de eilanden in deze natuurlijke omgeving, deze prachtige natuurlijke omgeving, dat we dat in balans krijgen.

[1:32:05] Vandaar dat het ook belangrijk is om steeds bij dit soort trajecten, en dat gebeurt bijvoorbeeld nu bij het beleidskader Natuurwadden, ook een sociaal-economische component mee te nemen om de afweging te maken tussen enerzijds de ecologie en anderzijds de leefbaarheid op de eilanden.

[1:32:20] Dank u wel.

[1:32:22] Ja, dank u voorzitter.

[1:32:23] Dit is een vraag van andere orde, weer aan de heer Stoelgericht.

[1:32:26] U bent hier vandaag niet alleen namens het samenwerkingsverband Wadden, u bent natuurlijk dagelijks ook de burgemeester van Ameland.

[1:32:32] Kunt u vanuit dat perspectief eens reageren op wat de ondernemersverenigingen schrijven, namelijk dat de definitie van de begrip eilanden neerkomt op iemand die ingeschreven staat als inwoner van een eiland of iemand tot 21 jaar die kind is van iemand die op het eiland woont.

[1:32:47] Dat betekent dus de kinderen van ouders op het eiland die 22 jaar zijn wel het volle pont moet betalen.

[1:32:52] Vindt u het logisch dat die grens op 21 jaar is gesteld?

[1:32:55] En wat doet u, denkt u, dit met bijvoorbeeld familiebezoek of studenten die op het eiland werken en wordt het voor hen niet minder aantrekkelijk om op het eiland te leven?

[1:33:04] Wat doet dit met de sociale cohesie?

[1:33:07] Dat was de vraag, voorzitter.

[1:33:08] Leerstoel.

[1:33:09] Ja, voorzitter, wij onderschrijven de reactie van de onderneemsverenigingen en zullen dat ook in ons advies aanduiden.

[1:33:17] Het is ook omdat het afwijkt van de huidige praktijk.

[1:33:19] Op dit moment worden studenten wel

[1:33:21] als eilander behandeld en kunnen dus in het weekend terugkomen naar huis en kunnen in het weekend meehelpen in het bedrijf van hun ouders.

[1:33:30] Dat is belangrijk.

[1:33:31] Je kunt niet zomaar een leeftijdsgrens stellen en zeggen van vanaf nu ben je volwassenen en de tarieven die ik u net noemde zijn voor studenten natuurlijk mega hoog.

[1:33:39] De OV-chipkaart geldt niet, de studentenkaart geldt niet op de veerboot.

[1:33:43] Misschien ook een reden om te kijken of we toch niet iets moeten doen met het openbaar vervoer.

[1:33:49] Het is belangrijk dat ook kinderen van eilanders terug kunnen komen naar het eiland als ze ouder zijn dan 21 jaar.

[1:33:57] De heer Verkuilen.

[1:33:59] Dank voorzitter.

[1:34:00] Niets mooier dan over het wat varen zeg ik maar.

[1:34:03] Maar het is ook heel belangrijk dat je in een veilige haven aankomt.

[1:34:07] En dan zag ik in uw paper iets over terschelling en de

[1:34:11] Hoe noemt u dat?

[1:34:12] De zorgelijke staat van de haven.

[1:34:15] Ik wil u even vragen om daarop te reageren en wat u denkt dat daarin nodig is, en zeker ook in het licht van deze concessie.

[1:34:22] En ik heb ook net aan de Rederijen gevraagd hoe zij aankijken tegen de walleninstallaties.

[1:34:27] Daar ben ik ook wel benieuwd.

[1:34:28] Er zit in de concessie dat de walleninstallaties worden gepacht en het onderhoud daarvan.

[1:34:33] Maar ik ben ook even benieuwd hoe u daar als eilandgemeente naar kijkt.

[1:34:38] Dank u.

[1:34:39] Het zijn twee heel verschillende thema's, de haven- en de kade-problematiek van Terschelling.

[1:34:44] Daar kan ik alleen van de zijkant iets over zeggen als ik het goed begrijp, maar er zijn hier mensen die daar veel meer van weten, die straks ook nog aan deze tafel komen, dus ik kan u zeker adviseren aan hen ook te vragen, maar er is een grote problematiek in Terschelling met de kade en de stabiliteit van die kade.

[1:34:58] En die kade, als ik het goed reproduceer, is de enige toegangsmogelijkheid tot de haven,

[1:35:06] om verkeer van de veerboot te geleiden naar de rest van het eiland.

[1:35:12] Dus als die kader niet stabiel is en niet berekend is voor het aan- en afvoeren van het verkeer dat daar langs moet, dan ontstaat er een heel groot probleem op de Schelling.

[1:35:22] En daarover is op dit moment druk overleg, intensief overleg, om dat probleem op te kunnen lossen.

[1:35:28] Maar er is nog geen oplossing voor, dus vandaar de onzekerheid.

[1:35:32] Ten aanzien van de walinstallaties of de verschillende faciliteiten die nodig zijn, dat is ook een van de punten die ons advies geraakt worden, dat wij ons daar zorgen over maken van hoe zit dat met die eigendomsverdeling en wie heeft daar de zeggenschap over straks.

[1:35:45] We hebben recent, excuus als ik het mag zeggen, geredeputeerde, maar we hebben net overgang gehad van Arriva naar Quibus bij de bussen.

[1:35:54] wat heel veel moeite heeft gegeven met de faciliteiten en de overdracht van faciliteiten, waardoor bijvoorbeeld op de Schelling noodmaatregelen getroffen moesten worden om de bus een onderkomen te geven.

[1:36:06] Dat zou bij de veerboot niet anders kunnen zijn.

[1:36:09] Dat zou hetzelfde problemen kunnen leveren met de zeggenschapsverhoudingen op de terminals en de andere gebouwen.

[1:36:14] En ik wijs bijvoorbeeld even op het parkeerterrein bij Holwards.

[1:36:18] We kunnen wel roepen bijvoorbeeld dat er minder auto's komen, maar die auto's moeten wel dan parkeren.

[1:36:23] En dat parkeertrein, dat is van Wagenborg.

[1:36:27] Hoe gaat dat als er een andere concessienemer komt?

[1:36:31] En ja, als we daar niet meer kunnen parkeren, welke alternatieven zijn er?

[1:36:35] De vertegenwoordiger van Nelreis Vriesland is hier niet, maar dat is een gigantisch probleem wat er dan zal ontstaan.

[1:36:41] Dus daar moet heel duidelijk afspraken over zijn dat die faciliteiten bij nieuwe concessieperiode en eventueel een nieuwe concessie nemen.

[1:36:49] Laten we hopen dat dat niet zo is, want wij hebben hele lange ervaring met Wagenburg, meer dan honderd jaar.

[1:36:54] Maar als het een andere concessie nemen wordt, wordt dit echt een issue.

[1:36:57] Dank u wel, de heer Peerik.

[1:37:00] Ja, dank.

[1:37:02] We hebben net gehoord dat in het programma van eisen dat er eigenlijk veel zwaardere eisen gesteld worden, dat er meer gevraagd wordt van de veerdiensten.

[1:37:11] Maar tegelijkertijd is de betaalbaarheid natuurlijk ook heel cruciaal.

[1:37:16] En ik begin eigenlijk steeds benieuwder te worden naar het advies dat 20 juli, zeg maar, naar INW gestuurd wordt, ook als het gaat om die betaalbaarheid.

[1:37:27] Zijn er vanuit de

[1:37:31] bewonersgroepen zijn er vanuit eilanden ook zorgen als het gaat om die betaalbaarheid, gezien het feit dat er natuurlijk wel steeds meer eisen gesteld worden.

[1:37:42] Hoe reflecteert de heer Stoel op deze dingen?

[1:37:47] Die zorgen zijn er.

[1:37:48] Ik heb u net de tarieven gedoemd.

[1:37:50] Dat waren de Amelandentarieven.

[1:37:51] Dat is nog gering bij Terschelling of Vlieland, waar de afstand ook groter is.

[1:37:56] Daar is wel legitimatie voor.

[1:37:58] Maar die onzekerheden die we noemen, kunnen heel makkelijk leiden tot verhoging van kosten.

[1:38:04] En het Rijk neemt het stompunt in dat het budget neutraal moet zijn, deze concessie.

[1:38:11] Ja, dan is een rekensommetje gauw gemaakt.

[1:38:12] Als de kosten niet bij het Rijk komen te liggen en niet bij de concessienemer komen te liggen, en dat zijn zakelijke ondernemingen die uiteindelijk zwarte cijfers moeten gaan schrijven, dan kunnen ze maar op één plek terechtkomen en dat is bij de passagier.

[1:38:26] En die kosten zijn al behoorlijk, want stelt u zich voor dat u op de A44 elke keer als u naar Amsterdam en weer terug gaat,

[1:38:34] 200 euro ter schelling het tarief en 60 euro per persoon, 200 euro voor de auto, betalen moet om heen en weer te gaan.

[1:38:43] Dat is een vorm van rekeningrijden waar u niet over durft spreken, denk ik, in het parlement.

[1:38:50] We kunnen dus over dit onderwerp wel wat verwachten in het advies dat 20 juli naar INW gaat.

[1:38:57] Betaalbaarheid is een van de hoofdaspecten in het advies.

[1:39:01] Ja, dank u wel.

[1:39:03] De vraag is in eerste instantie aan de gedeputeerde De Vries, maar mogelijk dat ook de heer Stoel daar antwoord op wil geven en mogelijk zelf de heer Keizers, maar het zou allemaal zomaar kunnen.

[1:39:11] De vraag is de volgende.

[1:39:13] De provincie zegt eigenlijk wij willen helemaal niet de concessieverlener zijn.

[1:39:17] Laat het Rijk dat mooi doen.

[1:39:19] Tegelijkertijd, en het is een beetje een hypothetische vraag, zou je vanuit een subsidiariteitsgedachte toch kunnen denken van hoe dichterbij, hoe beter is het geregeld?

[1:39:26] Ik bedoel, ik kan me zo voorstellen dat de provincie nooit had gezegd

[1:39:29] Het moet budgetneutraal.

[1:39:31] Wij begrijpen heel goed dat dat best lastig is.

[1:39:35] Wat zou volgens de provincie... Zou er een scenario zijn waarin u zegt, als dat het geval is, als we het zo en zo en zo doen, dan willen wij wel die rol op ons nemen.

[1:39:45] En dan is dus de vraag aan de andere beide heren, hoe ziet u dat?

[1:39:48] Vindt u ook dat het Rijk de aangewezen persoon is of zou dat ook anders kunnen en moeten worden geregeld?

[1:39:54] Laten we beginnen bij de heren Fries.

[1:39:56] Ja, opnieuw een bijzonder interessante vraag, want hier hebben we natuurlijk veel vaker over gesproken en deze vraag komt steeds weer terug.

[1:40:03] Zou de provincie niet de ideale groep zijn om deze concessie over te nemen?

[1:40:11] Als we daar naar kijken, er is ook onderzoek naar gedaan in 2019, toen heeft de provincie ook gezegd dat gaan we niet doen.

[1:40:16] Wat je gaat doen is dat je a, een concessie en alles wat daarbij hoort in de uitvoering, dus tot het baggeren

[1:40:24] maar ook tot de veerhaven en alles eigenlijk uit elkaar gaat halen.

[1:40:29] Dus je gaat twee dingen totaal van elkaar scheiden, waarbij een concessieverlener dan moet vertrouwen op het feit dat dat allemaal goed gaat.

[1:40:36] En dat gebeurt natuurlijk vaak als je kijkt naar de noordelijke lijnen met de trein en waar ProRail onder zit.

[1:40:43] Alleen water is toch net even iets anders

[1:40:45] dan spoorrails in onze opvatting.

[1:40:48] Daarnaast de totale capaciteit die je daarbij moet hebben, de kennis van zaken en de risico's die dat met zich meebrengen, want we hebben dan ook nog over behoorlijke financiële risico's die dat met zich meebrengt richting de provincie.

[1:41:02] dat wij dat geen situatie vinden die logisch is.

[1:41:06] Uiteraard, hoe dicht hij je bij iets organiseert is in de basis, ben ik het daarmee eens.

[1:41:11] En zou je dat vooral moeten doen?

[1:41:12] En kan je dat, denk ik, met de eilandgemeenten, maar dat moet hij zich voor zich spreken, zou je natuurlijk heel goed dat met elkaar kunnen afstemmen, omdat je ook kennis hebt van het gebied, meer dan als je het bij de Rijksoverheid belegt.

[1:41:24] Alleen het uit elkaar halen, dat is echt het enorme risico wat daarin zit,

[1:41:29] waarbij je moet vertrouwen dat dan Rijkswaterstaat bijvoorbeeld het baggeren blijft continueren, dat je eigenlijk daarvan afhankelijk bent om een dienstregeling op te zetten.

[1:41:37] Al zulke soort zaken haal je uit elkaar en dat is naar onze mening bijzonder onverstandig.

[1:41:45] Onderschrijf het punt van de gedeputeerde van het bij elkaar houden van het baggeren en de verantwoordelijkheid voor de concessie.

[1:41:54] Wijs ook nog even op de ervaringen in 2023 toen het baggeren problemen gaf en de gevolgen die dat had voor de concessie en de veerverbinding, dramatisch voor Ameland.

[1:42:04] En ik verwijs u ook nog even naar de coronatijd.

[1:42:06] Het lijkt ver geleden, maar in de coronatijd is er een beroep gedaan op het Rijk om financiële steun door reders om het hoofd boven water te houden.

[1:42:14] Ik moet er niet aan denken dat die steun vanuit de provincie had moeten komen, want dan hadden ze een probleempje gehad.

[1:42:24] Ja voorzitter, ik denk dat bij dit soort processen uiteindelijk de zeggenschap het belangrijkste is en dat eilanders zich echt gehoord voelen en het proces zoals ik dat van een afstandje bekijk is toch qua volgorde niet helemaal goed gegaan als het gaat over de inspraak en af en toe ook zienswijzes die bij gemeenteraden eigenlijk ook nog te laat vast worden gesteld en ik zeg niet dat dat daarmee ook

[1:42:46] fouten vanuit de gemeenteraad zijn, maar dat het qua proces heel erg door elkaar heen loopt.

[1:42:51] En ik ben echt op zoek naar hoe we dat de volgende keer beter met elkaar kunnen voorkomen.

[1:42:56] En ik merk dat ik daar nog steeds niet helemaal ben hoe we dat nou op een goede manier met elkaar kunnen verankeren bij de nieuwe concessies.

[1:43:03] Dus ik wil u toch de mogelijkheid bieden om daar nog een extra voorzet voor te doen en dat te verscherpen, zodat wij dat als Kamer de volgende keer ook in goede banen met elkaar kunnen leiden.

[1:43:15] Schale troost is misschien dat tenzij u kiest voor een tussentijdse concessie, maar anders is de volgende keer pas over vijftien jaar.

[1:43:24] Dat geeft in ieder geval nog even tijd.

[1:43:27] Ik denk dat we nogal hele stappen gezet zijn in de zeggenschap.

[1:43:31] We begonnen met een note van uitgangspunten met ontevredenheid omdat de bijeenkomst in Dokkum en Hanningen georganiseerd werden, s'avonds.

[1:43:39] wat voor de eilanden onbereikbaar was.

[1:43:40] Maar het ministerie heeft daar direct op geacteerd en heeft ook bewonersavonden op de eilanden georganiseerd.

[1:43:47] en ook ruimte gegeven dat de gemeenteraad een zienswijze kon geven op het concept wat vanuit de colleges kwam.

[1:43:55] Dus er is ruimte geboden en het gaat de goede kant op.

[1:43:57] Alleen qua timing blijft het ingewikkeld dat op het moment dat u vakantie heeft we dan komen met de adviezen.

[1:44:11] Alleen dat kan niet anders, ook omdat wij onze eigen doorlooptijden hebben.

[1:44:15] Als het planprogramma van IJssen eind mei wordt gepubliceerd, dan slagen wij er ook niet in om met vier eilanden gezamenlijk het voor half juli van commentaar te voorzien.

[1:44:26] Gehoord de gemeenteraden en wij vinden de gemeenteraden hier belangrijk bij, want dat zijn wat ons betreft de volksvertegenwoordigers.

[1:44:31] Die spreken namens de eilandengemeenschappen, niet de colleges, niet de ondernemers.

[1:44:36] Dat zijn uiteindelijk de gemeenteraden.

[1:44:38] Die moeten we daarbij horen.

[1:44:40] En daar is tijd voor nodig.

[1:44:43] Dank u wel, de heer.

[1:44:45] Dank u, voorzitter.

[1:44:46] Aan alle drie aanwezigen.

[1:44:47] Elektricificering en verduurzaming blijft een van de rode lijnen in dit rondetafelgesprek.

[1:44:53] Aan alle drie aanwezigen.

[1:44:55] Blijven deze ontwikkelingen naar de toekomst toe haalbaar en betaalbaar met betrekking tot de enorme kosten die dit met zich meebrengt?

[1:45:03] Graag jullie mening daarover.

[1:45:07] Ja, voorzitter.

[1:45:10] Haalbaar en betaalbaar.

[1:45:11] Haalbaar zeker.

[1:45:12] Alleen al is het een opgave en een taak van ons om in dat unieke waddengebied juist te zorgen dat we verduurzaming hebben van de concessie.

[1:45:24] Twee, betaalbaar.

[1:45:25] Daar heb ik in het begin al in mijn inleiding kort over gezegd.

[1:45:29] De elektrificatie mag niet ten koste gaan van de reiziger, dat de reiziger daarvoor meer gaat betalen.

[1:45:35] Als het een concessie is waarin geen investering van het Rijk bij ligt om te zorgen dat op het moment dat die elektrificatie duurder uitvalt dan gepland, of wat dan ook, eventueel andere maatregelen of uitzonderingen, dan vinden we wel dat dat niet in de bootkaartjes terecht moet gaan komen.

[1:45:52] Dan moet je dat wel zorgen dat je dan ook zegt, ja, maar daar staan we voor met elkaar en dat willen we met elkaar betalen.

[1:45:57] En daarom hebben we ook gezegd, dat moet je ook borgen in het programma van IJzer, dat die ontwikkeling daar niet toe zal leiden.

[1:46:06] Dat is ook de angst waar wij vanuit redeneren.

[1:46:10] Wij voorzien dat het meer kosten kan hebben.

[1:46:12] Wij kunnen natuurlijk niet in de boeken kijken van de reders wat voor meer kosten het heeft.

[1:46:16] Maar als het meer kosten heeft, dan komt het bij de passagiers terecht.

[1:46:19] Dit is voor ons reden om in ons advies ook aan te geven dat subsidie mogelijk moet zijn.

[1:46:24] Dat daar mogelijk nog een aanpassing moet plaatsvinden om artikel 22 van het besluit personenvervoer op de juiste manier mee te nemen in het programma van eisen.

[1:46:32] en in de nadere regelingen ervan, zodat het Rijk in ieder geval kan subsidiëren als dit soort majeure ontwikkelingen tot verhoging van kosten leidt voor passagiers van de veerdiensten.

[1:46:45] Dank u wel.

[1:46:45] De heer Van Kijsersvaart.

[1:46:47] Ja, voorzitter, dank.

[1:46:49] Kijk, er zijn natuurlijk heel veel, of er zijn ook een aantal landen waar gewoon elektrische veerdiensten varen.

[1:46:55] Dus de mogelijkheden zijn er.

[1:47:00] Wat ook al eerder wel benoemd is, de budgetneutraliteit van het Rijk, is hier wel echt een zwaarwegend onderdeel in.

[1:47:09] Dus op het moment dat wij aan... of het Rijk vraagt ook aan andere inwoners om allerlei verduurzamingsmaatregelen te treffen, dan kan het niet zo zijn dat het Rijk zegt, nou, als wij iets gaan verduurzamen, dan blijft dat bij ons wel binnen het budget.

[1:47:25] Dus ik zou toch ook vanuit...

[1:47:27] vanuit onze inwoners, vooral ook de oproep aan u willen doen, maakt dat niet het hete hangijzer om te gaan elektrificeren.

[1:47:36] Dank u wel, de heer Verkuilen.

[1:47:38] Dank voorzitter.

[1:47:39] Ik wil nog heel even aan de heer Stoel vragen.

[1:47:42] We hebben al eerder over de

[1:47:45] hoe complementair de taxidiensten ook zijn.

[1:47:48] Een aantal mensen hier halen misschien vanavond niet eens meer de vaart terug naar het eiland.

[1:47:54] Kunt u nog eens aangeven, want u kunt dat zo mooi verwoorden en ook verbeelden, hoe belangrijk dat aspect dan is?

[1:48:00] Het hoeft niet voor mij in Navotop snelwegen voorbeelden, maar gewoon even om aan te geven, hoe belangrijk is die taxi nou eigenlijk in aanvulling op wat de rederijen ook te bieden hebben?

[1:48:11] Het belang van de taxi, de heer Stoel.

[1:48:13] Ongelooflijk belangrijk.

[1:48:16] Mijn schoonvader, mijn schoonouders kregen in januari een autoongeluk.

[1:48:20] Mijn echtgenote werd vanuit het ziekenhuis gebeld om half zeven s'avonds en kon nog net de laatste boot om zeven uur halen.

[1:48:26] Als ze een uur later hadden gebeld was er geen verbinding geweest waarmee ze naar de vaste wal had kunnen gaan.

[1:48:33] Haar vader overleed de volgende dag.

[1:48:37] U kunt zich voorstellen wat het gedaan had met mijn echtgenote als zij niet de gelegenheid had om die zondagavond naar de vaste wal te gaan.

[1:48:46] De enige manier waarop dat kan is een watertaxi die in donker vaart.

[1:48:50] En die is niet beschikbaar op dit moment.

[1:48:53] En dat is voor mijn echtgenote vervelend, maar het is voor schoolkinderen vervelend.

[1:48:58] Dat is voor een vrouw die bevalt, die met de helikopter gelukkig naar het ziekenhuis kan.

[1:49:06] Maar de echtgenoot mag de volgende ochtend om kwart over zes met de veerboot er achterna reizen.

[1:49:13] Diverse omstandigheden, brandweerleden die opgeleid moeten worden, een verbalisant van de politie die in een vaste wal kan.

[1:49:19] We hebben die watertaxi nodig.

[1:49:20] Het is heel nodig dat hij snel gaat varen, want het wordt gauw weer kort met de dagen.

[1:49:27] Korte vervolgvraag.

[1:49:29] Ik wil u echt danken voor die persoonlijke openbaring.

[1:49:34] En ik denk dat het nog eens aangeeft hoe belangrijk of dat ook is, want we hebben het nu wel over de concessie, maar alles daarna.

[1:49:39] En ik weet dat er vanuit de commissie ook een aantal goede moties zijn ingediend om daar versnelling in aan te brengen.

[1:49:45] Dus ik hoop dat dat ook op korte termijn tot resultaat zou leiden.

[1:49:48] Het was geen vraag.

[1:49:51] Tot slot zou ik jullie nog de gelegenheid willen geven over zaken waarvan jullie zeggen van dat is goed voor de beeldvorming van de Kamer en ook in aanloop naar het Noordhaal-overleg iets wat nu nog niet ter tafel is gekomen.

[1:50:02] Het hoeft niet, maar die ruimte wil ik jullie nog even geven mocht daar behoefte aan zijn.

[1:50:07] Ik denk dat we best veel besproken hebben.

[1:50:10] Dan dank ik jullie hartelijk.

[1:50:12] En hetzelfde geldt voor de Kamerleren.

[1:50:14] En dan stel ik bij deze blok twee af.

[1:50:16] Houden we even tien minuutjes pauze.

[1:50:18] En dan gaan we door met het laatste blok.

[1:50:20] Bewoners en organisaties op de eilanden.

[2:00:15] Dan gaan we door met het derde blokje van dit ronde tafelgesprek, met als onderwerp het ontwerpprogramma van eisen, concessies, Friese waddenveren vanaf 2029.

[2:00:25] Dit is het blok met bewoners en organisaties op de eilanden, de waddenvereniging, het ondernemersplatform Ameland en raadsleden uit Ameland en de Schelling.

[2:00:34] Ik stel voor dat u zich al een kort kunt voorstellen met wellicht uw kernboodschap en dat we daarna wat interactie hebben met de Kamerleden.

[2:00:42] Dan begin ik bij de heer Bos.

[2:00:46] Dank u wel, voorzitter.

[2:00:49] Allereerst dank ik dat ik hier mijn betoog mag houden voor de commissie.

[2:00:53] Goedemiddag allemaal.

[2:00:54] Mijn naam is Gorssenbosch.

[2:00:55] Ik woon op de Schelling en zit hier als vertegenwoordiger van de gemeenteraad van de Schelling.

[2:01:00] Ik spreek hier vandaag over iets wat voor mij en voor alle eilandbewoners van levensbelang is.

[2:01:05] De veerverbinding tussen de wandeleilanden en het vasteland.

[2:01:09] Voor mij is de veerdienst geen luxe, maar een levensader.

[2:01:13] Zonder een betrouwbare, betaalbare en toegankelijke verbinding kunnen wij niet naar school, naar ons werk, naar het ziekenhuis of naar familie en vrienden.

[2:01:22] Er is geen alternatief, geen terrein, geen snelweg, geen vliegtuig dat dit kan vervangen.

[2:01:28] We staan nu op een belangrijk punt, de nieuwe veerconcessie voor de Friese Waddeneilanden vanaf 2029.

[2:01:35] Die concessie gaat bepalen hoe onze verbinding met het vaste land er tot 2044 uitziet.

[2:01:41] Een verbinding die ook van economisch belang is en mede daarom bepalend is voor de leefbaarheid op onze eilanden.

[2:01:47] Ik zie dat de communicele belangen soms botsen met wat wij als eilanders nodig hebben.

[2:01:52] Daarom vraag ik de overheid om bij de nieuwe concessie vier dingen centraal te stellen.

[2:01:58] Eén, bereikbaarheid als basisrecht.

[2:02:01] De boot is onze enige toegang tot onderwijs

[2:02:03] 1.

[2:02:03] Zorg, werk en sociale contacten.

[2:02:06] Die toegang moet gegarandeerd blijven.

[2:02:08] 2.

[2:02:09] Betaalbaarheid en voorspelbaarheid.

[2:02:12] De tarieven moeten eerlijk blijven, vooral voor mensen die vaak reizen, zoals scholieren, zorgbehoefden en forensen.

[2:02:18] Geen onverwachte prijsstijgingen.

[2:02:21] Betrouwbaarheid en continuïteit.

[2:02:23] De dienstregeling moet passen bij ons dagelijks leven.

[2:02:26] Uitval of vertraging heeft voor ons directe gevolgen.

[2:02:29] En punt 4.

[2:02:30] Duurzaamheid, maar met gezond verstand.

[2:02:33] Natuurlijk willen we vergroenen, maar niet ten koste van bereikbaarheid of betaalbaarheid.

[2:02:38] Daarom roep ik de Rijksoverheid op om bij een nieuwe concessie het volgende te doen.

[2:02:43] Zet publieke waarden op de eerste plaats, niet winst.

[2:02:47] Geef eilandgemeenten een formele stem in het proces.

[2:02:50] Wij willen meedenken, meepraten en meebeslissen.

[2:02:53] Zorg voor lange termijn zekerheid, zodat er ruimte is voor duurzame investeringen en handhaaf sociale tarieven voor eilandbewoners, scholieren, zorgbehoefden en sportgroepen.

[2:03:04] Tot slot wil ik dit benadrukken.

[2:03:06] De veerverbinding is geen gewone OV-lijn.

[2:03:09] De regels die gelden voor bussen en treinen zijn hier niet genoeg.

[2:03:13] De veerdienst is ons levenslijn.

[2:03:15] Dat voel je pas als je er woont.

[2:03:17] En niet direct wanneer je als toerist op vakantie gaat naar een eiland.

[2:03:21] De nieuwe concessie moet daarom meer zijn dan een aanbesteding.

[2:03:25] Het moet een maatschappelijke verbindenis zijn, een belofte aan de leefbaarheid van onze eilanden.

[2:03:32] Alleen dan kunnen wij blijven leven, werken en wonen op de plek die wij thuis noemen.

[2:03:37] Dank u wel.

[2:03:38] Dank.

[2:03:39] De heer De Vries.

[2:03:41] Dank u wel, voorzitter.

[2:03:43] Ik ben verstaanbaar.

[2:03:46] Nu ben ik verstaanbaar, denk ik.

[2:03:48] Ja, het klinkt anders.

[2:03:48] Dank u wel.

[2:03:50] Voorzitter, mijn naam is Iwo de Vries, zoals op het bordje zit staan.

[2:03:54] Ik ben raadslid in de gemeente Ameland.

[2:03:56] Allereerst wil ik de commissie bedanken voor de uitnodiging om in dit rondetafelgesprek deel te nemen.

[2:04:02] Een hoogwaarschijnlijk sympathiek gebaar.

[2:04:05] Het heeft bij mij echter ook vragen opgeroepen.

[2:04:07] Waarom heeft u mij persoonlijk uitgenodigd?

[2:04:10] Ziet u mij als vertegenwoordiger van de gemeenteraad van Ameland?

[2:04:14] Ik ben dat namelijk niet.

[2:04:16] Wat denkt u dat ik u kan meegeven in anderhalve minuut spreektijd, zoals in de uitnodiging stond?

[2:04:21] Kan er met mijn aanwezigheid hier in Den Haag een invulling worden gegeven aan participatie van het Amelander eilandbestuur?

[2:04:28] Ik denk het niet.

[2:04:30] Voorzitter, wat vandaag omdraait, is het ontwerp van het programma van IJzer Friese Waterveren, dat 59 pagina's en 13 bijlagen bevat.

[2:04:38] Verwacht de commissie dat ik mij in de toebedeelde anderhalve minuut spreektijd daar scherpzinnige opmerkingen over ga maken.

[2:04:45] U weet, net zo goed als ik, dat er door vele betrokken partijen al zoveel is gezegd en er al zoveel is geschreven en er al zoveel vragen, meningen en zienswijzends zijn geuit en nog worden geuit, zowel op het project Bereikbaarheid Ameland als het project Friese Waddenveren, onder andere via het platform Participatie.

[2:05:07] Vele inwoners, ondernemers en bestuurders voelen zich niet gehoord.

[2:05:12] Vele inwoners, ondernemers en bestuurders maken zich zorgen.

[2:05:16] Zorgen over zeggenschap van de eilanden in de concessie.

[2:05:20] Zorgen over betrouwbaarheid en frequentie van de dienstregeling.

[2:05:24] Zorgen over de betaalbaarheid van de overtochten.

[2:05:27] Zowel voor de toerist als natuurlijk voor de eilanders.

[2:05:31] In verband met de eilandenkorting die we hebben op de tarieven.

[2:05:34] Zorgen ook over de werkgelegenheid.

[2:05:36] Zorgen over hoe je van of naar het eiland komt in spoedeisende situaties.

[2:05:42] Moet u nu als vaste Kamercommissie Infrastructuur en Waterstaat naar mij als raadslid in de gemeente Ameland luisteren?

[2:05:50] Nee, wat mij betreft hoeft u dat niet te doen.

[2:05:53] Voorzitter, wat ik namelijk wel vraag van de aanwezige commissieleden, is dat ze luisteren naar al die inwoners, al die ondernemers, al die bestuurders van de Friese eilanden,

[2:06:03] die enorm veel energie hebben gestoken en steken in het participeren in dit belangrijke traject.

[2:06:09] U weet dat de veerverbinding onze enige serieuze verbinding van en naar de eilanden is.

[2:06:15] U weet dat de aanbelande economieën in alle opzichten afhankelijk zijn van een goede veerverbinding.

[2:06:21] U weet dat schoolgaande kinderen, jongvolwassenen, werknemers met werk op het vaste land, toeleveranciers van bedrijven, hulpdiensten, allemaal afhankelijk zijn van een goede veerverbinding.

[2:06:33] U weet dat we voor medische behandeling op het vaste land afhankelijk zijn van een goede veerverbinding.

[2:06:39] Onze leefbaarheid staat of valt voor honderd procent met een goede veerverbinding.

[2:06:45] Voor die goede veerverbinding heb je veilige schepen nodig, heb je bekwaam personeel nodig en last but not least een goed bevaarbare vaargul.

[2:06:54] Dat betekent dat er blijvend gebaggen moet worden, waar verbeteringen in het baggerproces wenselijk zijn.

[2:07:01] Kijk eens naar de Eemshaven, waar de baggerspecie wel uit het systeem wordt gehaald en voor diverse doeleinden op land wordt gebruikt.

[2:07:09] Voorzitter, ik ga de beperkte spreektijd die ik heb dan toch één concreet punt noemen uit het ontwerpprogramma van IJzer, punt 2.18, onder vervoerplicht, waarin het volgende wordt benoemd.

[2:07:20] De concessiehouder houdt in ieder geval op de eerste afvaart van de reguliere dienst vanaf een waddeneiland en de laatste afvaart van de reguliere dienst naar een waddeneiland tot 48 uur voor de geplande vertrektijd, tenminste vier, en tot 24 uur voor de geplande vertrektijd tenminste twee autoplekken vrij voor eilandbewoners.

[2:07:40] Voorzitter, dit klinkt als een zeer sympathieke eis, maar in de praktijk is over het algemeen op de eerste en de laatste afvaart sowieso wel plaats om met de auto over te varen.

[2:07:50] Op alle andere minimaal zes afvaarten per dag is dat niet het geval.

[2:07:54] En juist daar zal een verbeterstap wenselijk zijn.

[2:07:57] En die is mogelijk.

[2:07:59] Door op elke afvaart, op de gestelde termijnen en gestelde autoplekken vrij te houden voor eilandbewoners.

[2:08:05] En maken de eilandbewoners geen gebruik van dit reserveringsrecht, dan kunnen die vrijgehouden plaatsen eenvoudig vrijvallen.

[2:08:13] Dat in de praktijk betekent dat mogelijke reserveplaatsen opschuiven naar een vastreserveerde plaats.

[2:08:19] Een concessiehouder leidt op deze wijze geen schade en de eilanders krijgen zo meer vervoersmogelijkheden.

[2:08:26] Tot slot, voorzitter.

[2:08:27] De hier aanwezige commissieleden stappen straks in het OV, het openbaar vervoer, of in de auto, of maken gebruik van welk vervoermiddel dan ook en kunnen waarschijnlijk nog thuis het avondmaal nuttigen, de kinderen in stoppen voor het slapen gaan.

[2:08:42] Ik, voorzitter, eilanden, Amelanden, kom vanavond niet meer thuis.

[2:08:47] Als ik straks in de auto stap en tweeënhalf uur later op de veerdamp van Holford aankom, ligt er geen veerboot voor me klaar om mij naar Ameland te brengen.

[2:08:55] Geen normale veerboot, geen sneldienst, geen taxidienst, helemaal niets.

[2:09:00] Een sneldienst later op de avond was een uitkomst geweest, maar nee, de laatste boot is om kwart voor acht vertrokken.

[2:09:08] Ik zal dus ergens een overnachting moeten boeken om pas morgenochtend weer terug te kunnen keren naar het eiland.

[2:09:14] Voorzitter, bij deze beëindig ik mijn betoog.

[2:09:17] En ik sta open om vragen van de commissieleden te beantwoorden.

[2:09:20] Dank voor de tijd.

[2:09:21] Ja, dank voor uw betocht.

[2:09:22] Interessant dat u zich afvraagt van waarom wil de commissie nou mij specifiek spreken.

[2:09:27] Daar kan ik u geen antwoord op geven, wellicht een van de Kamerleden.

[2:09:30] Maar in het algemeen kan ik wel zeggen dat het voor ons altijd interessant is om raadsleden uit te nogen.

[2:09:35] Dat geldt ook voor uw collega, wie dagelijks met inwoners spreekt en wie met deze materie te maken heeft.

[2:09:40] Maar het is interessant dat u dit opbrengt.

[2:09:42] Ik ben heel blij met de uitnodiging en ik ben ook blij dat ik hier mocht komen.

[2:09:46] Maar ik heb wel heel duidelijk gezegd, ik ben niet de vertegenwoordiger van de Raad.

[2:09:50] De Raad komt aan bod, dat heeft ook burgemeester Stoel gezegd, in de zienswijze die nog komt.

[2:09:56] In de zienswijze komt het laat, dus misschien moeten we daar nog wat anders op bedenken.

[2:10:00] Die bescherming die zie je, mevrouw Brunatter.

[2:10:04] Dank u wel, voorzitter.

[2:10:06] Ten eerste natuurlijk ook een dank van ons als ondernemersplatform Ameland.

[2:10:11] Maar ik zit hier niet alleen voor Ameland.

[2:10:12] Ik vertegenwoordig ook de ondernemersverenigingen van alle andere Friese Waddene eilanden, want wij hebben ons gevormeerd, zeg ik maar.

[2:10:19] We hebben de krachten gebundeld en hebben gezegd wij gaan daar samen voor staan.

[2:10:28] Ik mag hier zitten, dat vind ik heel leuk.

[2:10:31] Als het goed is heeft u ons de position paper gelezen, maar toch wil ik een paar dingen nog aanhalen en ik heb natuurlijk ook goed geluisterd die twee uurtjes daarvoor.

[2:10:42] Ik wil eerst heel kort teruggaan op de werkwijze van het programma van IJzeren en hoe dat gegaan is.

[2:10:50] Dankzij onze eigen inspanning hebben we, na veel getouwtrek, een plek kunnen bemachtigen in de eerste adviesrondes.

[2:10:59] Daar waren dan de 25 genodigden, waarvan drie eilanders.

[2:11:05] En het ging over de onderwerpen eilanders.

[2:11:09] Ik zie u en hoor u al denken.

[2:11:12] Hoe dan?

[2:11:13] Ja, precies.

[2:11:15] En wij hebben dus heel veel dingen ingeleverd, maar moesten helaas constateren, met het programma van IJzer,

[2:11:24] dat er zo goed als niets van terug te vinden was.

[2:11:28] Voor ons als ondernemers, en geloof u mij, ik spreek ook altijd als eilander, want ik woon daar, dus ik kan dat heel moeilijk constant gescheiden houden, dus is het een min 100.

[2:11:43] Want de regels die we dus nu in de loop der jaren in onderhandeling, zowel met Wagenborg als met Doeksen, voor elkaar gekregen hebben als

[2:11:53] Lichte voorrangsregelingen als eilanders, die zijn nu weg.

[2:11:58] Die staan niet meer in het programma van IJssel.

[2:12:01] Maar wordt wel altijd gezegd, ja, een concessiehouder hoeft zich alleen te houden wat in de concessie staat.

[2:12:10] En wat er niet in staat...

[2:12:12] Hoeft hij niet te doen.

[2:12:14] En dan kom ik weer terug op de uren of de plaatsen voor de eilanders.

[2:12:19] Het is toch te gek voor woorden dat een eilander ochtends om zes uur mag hier op de boot en s'avonds om kwart voor acht terug.

[2:12:26] En verder heeft hij geen enkele recht om op een boot te komen.

[2:12:31] Dit kan niet.

[2:12:33] Dat is onmenselijk.

[2:12:35] En dan gaat niet alleen eilanders, maar ook ondernemers.

[2:12:37] Want ook een ondernemer die moet naar de wal, die moet dingen ophalen, die moet even snel schakelen.

[2:12:42] Wij weten in februari niet wat wij op 15 augustus doen.

[2:12:48] Een toerist weet dat wel.

[2:12:50] Die boekt zijn boot.

[2:12:51] Die zorgt ervoor dat hij een plek heeft.

[2:12:54] Dus ons eis is natuurlijk ruim voldoende plaatsen, zowel voor auto's, maar ook voor personen, op de boot en ook op de sneldiensten, zodat de eilander en de eilandenondernemer heen en weer kan indien nodig.

[2:13:13] We weten allemaal dat wij in het werelderfgoed zitten.

[2:13:17] UNESCO, fantastisch.

[2:13:19] Maar we hebben het over 0,1% van het hele waddengebied wat de vaarroute is.

[2:13:26] Weegt u dat?

[2:13:29] Wat is economisch-ecologisch ten opzichte van dat hele kleine gedeelte waar onze levensaarde door moet?

[2:13:40] Die beslissing is niet aan mij.

[2:13:42] Die laat ik aan jullie over.

[2:13:45] Wij hebben dus als eilanden, of überhaupt als eilanden, zijn we een hele grote economie voor Friesland.

[2:13:54] Honderden miljoenen zetten wij om.

[2:13:58] Maar dat kan alleen als dat bootje heen en weer gaat.

[2:14:02] Als de toeristen komen, als we hun dat kunnen bieden wat ze graag willen.

[2:14:07] Denkt u nog even terug aan de coronatijd.

[2:14:12] We mochten op vakantie in eigen land.

[2:14:17] Iedereen was blij.

[2:14:19] Wij als eilanders ook natuurlijk.

[2:14:22] We hebben nog nooit zo druk gehad.

[2:14:25] Want al onze inwoners waren blij dat we dus die vier waddeneilanden hadden en natuurlijk Tesla ook nog.

[2:14:31] Dat wil ik niet aan de kant zetten.

[2:14:36] Dat is wel iets waar wij ook trots op moeten en kunnen zijn.

[2:14:41] Maar dat moeten we dus wel ook faciliteren.

[2:14:46] Vandaag, morgen, over tien jaar, over twintig jaar.

[2:14:51] Dan gaan we op de boten.

[2:14:53] Vrachtvervoer.

[2:14:55] Mag, hoeft niet.

[2:14:58] Ik kan jullie zeggen, als de vracht niet meekomt, kunnen we de deur dicht doen.

[2:15:02] Geen supermarkt, geen bouwaannemer die iets over kan brengen.

[2:15:09] Niets kan naar het eiland komen.

[2:15:11] Onze burgemeester heeft heel duidelijk gezegd, elke spijker komt over het wat met die boot.

[2:15:16] Dan kunnen we letterlijk vier eilanden sluiten.

[2:15:23] Zwaarwegend advies voor ondernemers, ik denk ik hoef het niet verder uit te leggen.

[2:15:27] Daarom zit ik hier.

[2:15:29] Wij hopen ook met van granse harten dat die motie ook omgezet wordt.

[2:15:34] Tot nu toe zien we het nog niet in het programma van IJssel, maar we hebben de echte hoop, er is een motie aangenomen.

[2:15:39] Dus kamerbreed, ja, daar zou toch iets mee moeten gebeuren?

[2:15:44] Die moet omgezet worden.

[2:15:46] En dan waren hier vragen van, ja, wat wordt ondertussen gedaan of hoe is de inspraak?

[2:15:53] Nou, minimaal.

[2:15:56] Ja hoor, ik kan nog uren doorgaan.

[2:16:01] Maar ik denk dat ik de belangrijkste dingen wel genoemd heb.

[2:16:06] En dan is er nog één.

[2:16:07] Ik moet mijn collega even corrigeren.

[2:16:10] Ik ga vanavond wel met de autotaxi.

[2:16:13] Want het is nog licht.

[2:16:15] En dat is de reden waarom het kan.

[2:16:17] En dan heb ik nog één vraag aan jullie.

[2:16:19] Waarom kan een boot dat 20 meter is wel varen en een boot onder de 20 meter in het donker niet?

[2:16:27] Terwijl dezelfde mensen met dezelfde kwaliteit erop zitten.

[2:16:32] Dank u wel.

[2:16:32] Oké, dank u wel.

[2:16:33] Ik geef graag het woord aan de heer Bijl van de Warrenvereniging.

[2:16:36] Dank u wel, voorzitter.

[2:16:38] Geachte Kamerleden, namens de Waddenvereniging wil ik u uiteraard bedanken voor deze mogelijkheid om deel te nemen aan dit belangrijke rond de tafelgesprek.

[2:16:46] In de twee eerdere blokken heb ik al gemerkt dat een aantal punten die ik zal noemen ook al lang zijn gekomen en daar ben ik zelf ook heel blij mee.

[2:16:54] Maar laat mij u allereerst in gedachte meenemen naar de Waddenzeedijk, vlak achter mijn huis in Noordwest-Groningen, waar ik al 25 jaar een kleinschalige overnachting aanbied.

[2:17:05] We staan op de dijk aan de rand van het Werelderfgoedgebied en zien een wijde open horizon, watplaten die bij eb glinsteren in de zon en kwelders op de voorgrond met op de achtergrond de Waddeneilanden, Schiermonnikoog en de Rottems.

[2:17:19] We kijken naar een uniek en onvervangbaar natuurgebied waarbij ik zelf een trots gevoel krijg onderdeel te mogen zijn van deze natuur.

[2:17:28] Ik kom hier dan ook regelmatig om tot rust te komen.

[2:17:32] Iets verder weg ligt Ameland waar s'nachts het vuurtorenlicht zelfs Groningen bereikt.

[2:17:38] Om als mens de eilanden te kunnen bereiken zijn we te gast in deze unieke wadden natuur.

[2:17:44] Een gebied dat we met respect moeten behandelen.

[2:17:48] Laat duidelijk zijn dat de Waddenvereniging staat voor een goede, duurzame economie op deze eilanden.

[2:17:55] Dat snappen wij echt heel erg goed.

[2:17:58] Daarbij zijn de bewoners en de ondernemers en de bezoekers afhankelijk van een betrouwbare bereikbaarheid.

[2:18:04] We hebben het hier wel over een bereikbaarheid die gaat door een heel gevoelig natuurgebied, waar ook op grote schaal wordt gebaggerd, gevist, kabels worden ingegraven en delfstoffen worden gewonnen.

[2:18:15] De nieuwe concessie waar we het hier over hebben,

[2:18:18] De nieuwe concessie moet volledig passend zijn bij de natuurwaarden, zodat wij de natuur niet blijven aanpassen aan onze wensen, maar wij juist meebewegen met deze natuur.

[2:18:30] Ons inziens, kan een duurzame, betrouwbare manier van bereikbaarheid van de eilanden wel degelijk gerealiseerd worden?

[2:18:37] Want dit kan door personenvervoer en vracht wel degelijk zoveel mogelijk te scheiden, met daarbij de inzet van passende duurzame schepen.

[2:18:47] En vooral dat werken aan een ketenreis.

[2:18:51] Een ketenreis, een integraal vervoersconcept op het vasteland naar de Veerhavens, het stuk over de Waddenzee zelf en op de auto-autoluweren eilanden.

[2:19:01] Dit moet goed op elkaar afgestemd worden en ook wij begrijpen heel goed daar is tijd voor nodig en we hebben dus geen tijd te verliezen.

[2:19:09] En ook 14 jaar geleden wisten we al dat er een nieuwe concessie... 2014 wisten we al dat er een nieuwe concessie in 2029 zou komen.

[2:19:16] Dus we hebben geen tijd te verliezen.

[2:19:18] De concessie die u nu voorbereidt gaat over vervoer door dit ecologisch unieke gebied.

[2:19:23] En precies daar wringt het.

[2:19:24] Het huidige programma van IJssen benoemt namelijk de ecologische waarde van werelderfgoed nauwelijks.

[2:19:31] Het programma van IJssen bevat geen harde duurzaamheidscriteria.

[2:19:35] Er worden termen gebruikt als span zich in of zo gerin mogelijke verstoring.

[2:19:40] Dit moet veel concreter, met heldere normen, onder andere op emissies, geluidsbelasting, ecologische belasting.

[2:19:47] Concreetheid biedt namelijk rederijen ook meer houvast.

[2:19:51] En het PvdA legt het vervoer in principe voor 15 jaar vast.

[2:19:56] Terwijl fundamentele ontwikkelingen, die zijn dus ook al eerder genoemd, de MIRT-verkenning Ameland, maar ook het nieuwe beheerplan Waddenzee, vanaf 2028 moet het in werking gaan, beleidskade natuur, al vanaf 2026, en de hele transitie- en emissievrij vervoer, die zijn nog in volle gang.

[2:20:11] Een concessie dus van 15 jaar nu vastleggen is een beslissing die de toekomst en daarmee mogelijk zelfs de eilanden op slot gaat zetten.

[2:20:19] Daarom pleiten wij voor

[2:20:21] Een kortere of flexibele concessiedeur.

[2:20:23] Nou hebben we natuurlijk de motie-Grinwis al die is aangenomen, dus wij ook hopen dat daar voortgang in zal blijven komen.

[2:20:30] Dus wij pleiten voor een kortere of flexibele concessiedeur voor de Waddenveren Oost.

[2:20:35] Wij pleiten voor een meetbare ecologische criteria en harde duurzaamheidsverplichtingen, echt harde, en een heldere koppeling tussen de concessie en de ecologische draagkracht van de Waddenzee.

[2:20:45] Dus dames en heren, gelooft u mij op mijn woord als bewoner en kleinschalig ondernemer in het Waddengebied

[2:20:51] Ook ik betrap me er wel eens op te mopperen over de ingewikkelde of lange reistijd naar de eilanden, het lastige manier om er te komen.

[2:20:59] Maar staande aan het wat, uitkijkend over die unieke drooggevallen zeebodem, terwijl je zoveel stilte hoort, maakt dat voor mij allemaal wel goed.

[2:21:07] Daarom wonen mensen zoals ik in het waddengebied, of op de eilanden, of aan de vaste wal dus.

[2:21:12] En ja, wij willen een goed en betrouwbaar vervoer over de Waddenzee.

[2:21:16] Dat is dus vervoer die de toekomst aankan, zowel economisch, ecologisch

[2:21:21] en maatschappelijk.

[2:21:22] We hebben het niet alleen maar over vervoer naar A en B. De Waddenzee vraagt om maatwerk, geen routinebeleid.

[2:21:29] Wees wijs met de Waddenzee.

[2:21:31] Dank u wel.

[2:21:33] Dank voor deze inleiding.

[2:21:37] Dan geef ik graag het woord aan de Kamer, te beginnen bij de heer Pierek.

[2:21:40] De heer Pierek.

[2:21:42] Ja, dank voorzitter.

[2:21:43] En dank ook voor de betogen aan de andere kant van de tafel.

[2:21:47] Indrukwekkend op het ogen.

[2:21:49] Ja, je beleeft het ongeveer, de Waddeneilanden op die manier.

[2:21:53] In de vorige ronde kreeg ik een beetje de indruk dat de betrokkenheid en de zeggenschap van de eilandbewoners en de eilandondernemers dat die wel redelijk geborgd waren.

[2:22:03] Ik krijg van de heer De Vries en van mevrouw Brunatte toch een beetje de indruk dat er nog niet zo vreselijk veel

[2:22:08] Ik zou eigenlijk wel een reflectie willen van de heer De Vries op hoe dat zit met die betrokkenheid.

[2:22:13] De Amelanders die voelen zich nog niet allemaal zo betrokken bij het programma van IJssel wat nu voor ligt.

[2:22:20] En mevrouw Brunetta die gaf aan dat met de motie die ik zeg waarop 6 maart dit jaar heb ingediend van dat we een zwaarwegend adviesrecht zouden moeten hebben voor de eilander onderneemsorganisaties dat er nog niet zoveel van terecht gekomen is.

[2:22:33] Graag even een update van de stand van zaken over deze dingen.

[2:22:38] Wel een beetje proberen te houden, maar dat gaat vast lukken.

[2:22:41] Dan geef ik eerst het woord aan de heer De Vries.

[2:22:44] Dank u wel, voorzitter.

[2:22:46] Ja, betrokkenheid, dat is meer dan zeg maar de motie die u ingediend heeft.

[2:22:51] Het is bijvoorbeeld ook dat er een bezoek komt van het ministerie op de eilanden om informatie te delen en waar heel veel vragen worden gesteld en waar eigenlijk nauwelijks antwoorden komen.

[2:23:01] Dus dat is ook een betrokkenheid die er dan wel is.

[2:23:04] Want de eilanden hebben dat massaal bezocht.

[2:23:06] Tenminste, dan spreek ik even aan de landen.

[2:23:08] Massaal die avond bezocht.

[2:23:10] Het is mooi, het lijkt mooi.

[2:23:12] Je mag die vragen stellen.

[2:23:13] Ik heb ook vragen gesteld.

[2:23:14] Ik heb een anders antwoord gehad, eerlijk gezegd.

[2:23:16] En dat heb ik van heel veel kanten gehoord.

[2:23:18] Dus dat is even het spel.

[2:23:22] De andere vraag.

[2:23:25] Volgens mij was het ook meer een update over hoe PACNO die inspraak in de praktijk eruitpakt.

[2:23:30] Nou ja, dat participatieplatform, dat vind ik dus heel belangrijk, want dat is ook door het ministerie aangegeven, vul dat in, ga daarop reageren, en ik denk dat dat massaal gedaan wordt.

[2:23:41] Dus het is ook belangrijk dat die reactienota komt en dat die reactienota op tijd komt om daar ook door jullie bevindingen uit te kunnen halen.

[2:23:50] En wat dat betreft heb ik soms het idee dat dit proces

[2:23:52] of te laat de gang is gezet of te snel zich ontwikkelt.

[2:23:56] Want we zijn in principe collega's op een ander niveau, maar ik mijn raadslid, jullie zijn Tweede Kamerleden.

[2:24:02] Als een stuk niet besluitrijp is, wat zeg je dan?

[2:24:06] Maar vandaagje, dan ga je vragen stellen van dit is niet besluitrijp, dus we willen het naar een andere datum verschuiven.

[2:24:13] Ik wil niet zeggen dat u dat moet doen, maar een stuk hoort besluitrijp te zijn.

[2:24:17] En als er nog zoveel onzekerheden spelen en er nog zoveel vragen zijn, zelfs vlak voordat die concessie gepleend gaat worden, dan vraag ik me af of dit proces wel goed verlopen is.

[2:24:26] Dank u wel, mevrouw Brunodde.

[2:24:29] Ik kan u zeggen dat op Ter Schelling in Vlieland, die hebben dus allang een klantenpanel en nog een soort adviesgroep.

[2:24:37] Dus daar wordt dus vrij goed met de ondernemers en de eilanders gesproken in de Rederij Doeksen.

[2:24:44] Op Ameland is dat niet zo.

[2:24:46] Daar is een consumentenplatform.

[2:24:50] waar we eigenlijk eerder niet weten wie daarin zit en wat ze doen.

[2:24:55] Die hebben dus nauwelijks echt betrokkenheid bij de eilanders.

[2:24:59] En de gemeente wordt dan ook nog wel eens om advies gevraagd, de decentrale organisaties.

[2:25:06] En verder niet.

[2:25:07] Dus de ondernemers en de eilanders voelen zich daar eigenlijk niet gehoord.

[2:25:12] Nu is wel de klantenpanel opgezet op Ameland.

[2:25:16] Dank u wel.

[2:25:17] De heer Soeboer.

[2:25:19] Dank u, voorzitter.

[2:25:20] Mijn vraag is aan de heer Bijl.

[2:25:22] De heer Bijl schetst een mooi ver gezicht, dat hij s'avonds op de Zeedijk staat.

[2:25:26] Dat is iets wat ik zeer herken.

[2:25:28] Ik woon in Nijmegen, ook dat ligt in het Waddengebied en ik sta ook op die Zeedijk en ik kijk ook heel vaak over dat mooie gebied.

[2:25:35] Het verschil is, u zegt, ik voel me dan een soort gast in de Waddennatuur.

[2:25:40] En daarmee leg je al een soort nadruk op dat je een gast bent in die natuur.

[2:25:44] En eigenlijk is dat een

[2:25:45] Het is een vrij modern concept om over zo'n Waddenzee na te denken.

[2:25:50] Het is nog vrij recent dat men is gaan denken in een scheiding tussen natuur en cultuur.

[2:25:57] en gewerkt in dit gebied.

[2:25:58] En nu zeggen we met elkaar nee, het is nu natuur en daar is de mens te gast.

[2:26:02] Terwijl je zou er ook op een andere manier over na kunnen denken.

[2:26:04] Je zou er ook over na kunnen denken als we zijn geen gasten in een natuurgebied, we zijn de bewoners van een natuurgebied.

[2:26:10] En dat vergt denk ik een iets ander, daar zit een verschil van inzicht in.

[2:26:15] En het verschil ook bijvoorbeeld van iemand die dan

[2:26:17] op het vasteland woont, u of ik, die dan op die dijk staat, en iemand die op het eiland woont, is natuurlijk dat we wonen op het vasteland, we kunnen weg wanneer we willen, en iemand op het eiland woont op het eiland.

[2:26:28] Dus ik denk dat dat een groot verschil is.

[2:26:30] En nu mijn concrete vraag, u komt met een aantal punten, bijvoorbeeld meetbare verduurzamingseisen, natuur, inclusieve vervoersconcept,

[2:26:38] Hoe ziet u dat precies in het licht van die mensen die toch ook echt wonen in het gebied en afhankelijkheid, dus niet de mensen die hier te gast zijn en vanaf de Zeedijk toekijken, maar de mensen die op de eiland wonen?

[2:26:48] Dank u wel, de heer Bel.

[2:26:51] Ja, dank u wel, voorzitter.

[2:26:53] Ja, dat is een hele goede vraag.

[2:26:55] Ik... Als ik nadenk over... Ja, we zijn als...

[2:27:05] We moeten even nadenken over de vraag, hoor.

[2:27:12] Is het misschien een idee dat ik eens vraag of de heer Bos hier ook iets van vindt?

[2:27:14] Daar kunt u nadenken over.

[2:27:15] Ja, dat is prima.

[2:27:16] Heeft u misschien ook als eilandbewoner hier een gedachte over bij deze vraag?

[2:27:21] Hoeft niet.

[2:27:22] Kan.

[2:27:24] Is goed, hoor.

[2:27:26] De heer De Vries.

[2:27:28] Nou ja, ik zat al te knikken naar de heer Zoepoer, want dit is precies wat het is.

[2:27:33] Wij leven daar, we wonen daar op het eiland en niet aan de andere kant van de Waddendijk, want dat maakt een heel groot verschil over die bereikbaarheid, want daar gaat het nou juist om.

[2:27:41] Als je op een nierwier woont of beharling of waar dan ook bij de dijk staat, kun je alle kanten op, op elk moment bijna, met je vervoer hebt.

[2:27:49] En wij kunnen dat niet.

[2:27:50] Dat is nou precies wat het is.

[2:27:52] En dat heeft u heel goed blootgelegd, vind ik.

[2:27:54] Dank u wel, de heer Bijl.

[2:27:55] Ja, even terugkomend op de vraag inderdaad.

[2:27:58] Ja, nee, ik snap het, maar het probleem is natuurlijk, we hebben te maken met een verondieping van de Waddenzee en een hele problematiek om met de boot naar de overkant te komen.

[2:28:06] En die verondieping gaat in de toekomst alleen maar erger worden.

[2:28:09] Morfologisch gezien zal het de komende decennia alleen maar moeilijker worden om aan de overkant te komen.

[2:28:13] Dus als je op wijze van spreken dezelfde manier zoals nu,

[2:28:16] met dezelfde schepen en dezelfde wijze van overzetten met auto's, als je dan naar de overkant wil blijven gaan, dan zal er nog veel meer gebaggerd moeten worden.

[2:28:24] Zoals in het eerste blokje al gezegd werd door degene die hier de bagger vertegenwoordigt, 12 uur per dag, vijf dagen per week wordt er al gebaggerd.

[2:28:32] Dus eigenlijk zitten we al vrijwel aan de limiet van wat mogelijk is.

[2:28:36] Dus in de toekomst

[2:28:38] Om het eiland bereikbaar te houden zouden we naar een ander vervoersconcept moeten gaan die zowel voor de natuur de duurzaamheidsbelangen vertegenwoordigt en de bereikbaarheid gaat garanderen.

[2:28:49] En ons inzicht, zoals ook net pleitte en zoals ook in de position paper staat, is dat wij dan kijken naar een driedeling en dat is we moeten kijken naar

[2:28:57] Wat we doen met het vervoer op het vasteland richting de veerboot, gaan we dat faciliteren?

[2:29:02] Gaan wij op bepaalde manier de personen die over moeten helpen, zodat er minder vervoer met auto's en dergelijke nodig is?

[2:29:09] Dat is één, dus op het vasteland.

[2:29:11] Dan hebben we de boot.

[2:29:12] Nou, gaan we daar wel met personen onafhankelijk van getij op, met kleinere schepen varen, zodat personen altijd over kunnen, bijna onafhankelijk van het getij, dus heel veel.

[2:29:23] En met grotere auto's en zware vervoer dan wel op getij.

[2:29:26] En ten derde,

[2:29:28] Kunnen we op het eiland, wat er ook al sprake van is, kunnen we daar verder gaan met die autolure gedachte om minder auto's op het eiland daarheen te moeten brengen, maar wel de mensen die er op de eilanden komen faciliteren met duurzaam vervoer.

[2:29:42] Dan hebben we natuurlijk ook weer te maken met elektrificatie, et cetera.

[2:29:45] Die problemen zijn natuurlijk ook allemaal al benoemd.

[2:29:48] Dat gaat niet van de een op de andere dag.

[2:29:50] Dus hier heb je tijd voor nodig.

[2:29:51] En dat is ook de reden waarom wij zeggen begin daar zo snel mogelijk mee.

[2:29:55] Wacht niet eens tot 2029 en ga dan voor een vijfjarige concessie.

[2:29:58] Begin daar nu mee.

[2:29:59] En ga daar nu de juiste duurzame slag maken naar de toekomst toe.

[2:30:03] Dus zo snel mogelijk daaraan werken.

[2:30:05] Op drie fronten.

[2:30:06] Op het vasteland.

[2:30:07] De boten natuurlijk waar we het hier ook heel erg over hebben.

[2:30:10] Maar ook op het eiland.

[2:30:11] zodat de economie van de eilanden goed kan blijven floreren, dat het een duurzame oplossing wordt en die gaat dan ook passend zijn bij de wadden natuur.

[2:30:22] Ja voorzitter, allereerst dank aan alle vier de sprekers en ik hoorde op een gegeven moment de heer De Vries ook zeggen ja waarom zitten wij hier?

[2:30:29] Ik denk als ik naar de raadsleden hoorde om de stem ook van jullie eigen gemeente goed naar voren te brengen dat is u volgens mij ontzettend goed geluk en dat geldt hetzelfde geld voor de mevrouw Brunotto vanuit ondernemers en de heer Bel die natuurlijk de stem voor de natuur een plek wilde geven.

[2:30:44] Dus ik ben in ieder geval heel blij dat u dat gedaan heeft.

[2:30:47] Zeker voor de debat volgende week.

[2:30:49] En daar wilde ik eigenlijk ook naartoe, want de inspraak van inwoners is ontzettend belangrijk en tegelijkertijd is er volgende week ook al een kamerdebat.

[2:30:57] Ik zou eigenlijk aan de beide raadsleden willen vragen hoe heeft u het gevoel dat het op dit moment op de eilanden wordt ervaard dat wij volgende week al over die PvdE spreken in de Tweede Kamer, terwijl die inspraakprocedure nog niet helemaal afgerond is.

[2:31:12] Ik ben er wel nieuwsgierig naar hoe dat ervaren wordt en wat u ons daarover nog mee zou willen geven voor de volgende week.

[2:31:18] Dank, meneer De Vries.

[2:31:23] Net als het volgens mij ook door burgemeester Stoel benoemd, de procedure zit helemaal goed in elkaar.

[2:31:29] Want u gaat het debat aan terwijl de uitkomsten van de reactienota of de uitkomsten van het platform participatie nog helemaal niet bekend is.

[2:31:36] En dat is al jammer.

[2:31:37] En dat betekent ook door deze volgorde van het proces dat heel veel inwoners die gaan reageren of ondernemers die gaan reageren zich niet gehoord voelen.

[2:31:46] Want ze denken, ja, dat is leuk, het debat is geweest en ik heb het ingediend, wat gebeurt daarmee?

[2:31:53] Dus eigenlijk is jullie debat te vroeg of de participatie is te laat.

[2:31:58] Het is maar net hoe je het gaat bekijken natuurlijk.

[2:32:01] Maar het sluit in ieder geval niet op elkaar aan en dat is gewoon heel jammer en dat geeft dus ook onvrede.

[2:32:07] De heer Bos.

[2:32:07] Dank u wel, voorzitter.

[2:32:09] De participatie is bij ons ook opgestart op de Schelling,

[2:32:13] Er is een hoop gesonden en er zijn een hoop dingen daar verteld door mensen.

[2:32:18] En toen werd er ook gevraagd van ja, wat gaat u hiermee doen?

[2:32:20] Wilt u dit notoleren?

[2:32:22] En toen werd er ook gezegd van ja, wij gaan niks notoleren.

[2:32:25] U moet maar via de website van het Rijk inzoomen en dan moet u het hele traject eraf gaan en dan moet u er uw zienswijze in dienen.

[2:32:34] Nou, ik kan u wel vertellen dat het op de Schelling minimaal gebeurt.

[2:32:38] En ja, zo komen wij nooit op de goede besluitvorming.

[2:32:43] wat er leeft onder de mensen.

[2:32:46] Ik kan u wel vertellen dat er best nog wel heel wat teleurstelling zit bij de bevolking op de eilanden, op de Schelling in ieder geval.

[2:32:55] Dank u wel.

[2:32:56] De heer Rep.

[2:32:58] Ja, dank u wel, voorzitter.

[2:32:59] Allereerst ook jullie bedankt voor jullie aanwezigheid en jullie toelichting.

[2:33:03] Een vraag aan het Ondernemersplatform.

[2:33:06] Ik begrijp uit uw paper dat er bij Donker geen enkele verbinding meer is naar het vasteland, omdat het veerboot dan vertrokken is en de watertaxi niet meer vaart.

[2:33:13] Voorzitter, dit zijn echt middeleeuwse toestanden.

[2:33:15] Wat doet dat met het belang van de eilandenondernemers en de inwoners?

[2:33:22] En wat moet er volgens u gebeuren om ook in die donkere uren weer vervoer te krijgen?

[2:33:26] Want er is toch sprake van een vervoersplicht tot zover?

[2:33:31] We stellen eigenlijk twee dingen voor, of willen wij graag als ondernemers, namelijk dat zowel de

[2:33:36] dienstregeling, de standaard dienstregeling, dat die dus langer is, dus tot een uur of tien s'avonds bijvoorbeeld, wat op de terschelling wel is.

[2:33:47] Dus nergens staat dat je dus om half zeven moet stoppen, maar er staat ook nergens, je mag niet langer uitbreiden.

[2:33:55] Dus dat is een beetje waar wij eigenlijk voor gaan, dat we dus toch een langer traject hebben, net zoals bij openbaar vervoer.

[2:34:01] We gingen ook ochtends om vijf uur tot een uur of elf of twaalf.

[2:34:04] Dat is één ding.

[2:34:06] En het tweede is dat de watertracties, dat daar nou eindelijk de motie dan ook omgezet wordt in daadkracht en dat de watertractie ook bij donker weer kan varen, ook als die kleiner is dan 20 meter.

[2:34:24] Mag ik er even op inhaken?

[2:34:25] Ja, heel dank.

[2:34:27] Want een ronde eerder, of twee rondes eerder, had mevrouw Brunotten gezegd dat zij wel nog naar Ameland terug kan keren.

[2:34:34] En daar heeft ze gelijk in, want ze heeft volgens mij een WAT-taxi gereserveerd.

[2:34:39] Ik ben heel benieuwd wat de kosten daarvan waren.

[2:34:40] Dat zal niet mis zijn, dus dat is wel even goed voor het bezef.

[2:34:44] En waarom mevrouw Brunotte dat wel kan, betekent ook dat zij een tweede auto in de wal heeft staan.

[2:34:49] Die heb ik niet.

[2:34:50] Dus ik ben afhankelijk van mijn auto.

[2:34:52] Ik kan morgen terug, dus dat is de reden dat zij wel kan.

[2:34:55] Bedenk ook even wat voor kosten dat oplevert als je een tweede auto in de wal hebt staan.

[2:34:59] Dus eventuele aanvulling op... Ik wil daar heel kort op reageren.

[2:35:05] Het is een noodzaak ondertussen dat heel veel eilanders en ondernemers een tweede auto aan de wal hebben.

[2:35:12] Want dan kunnen ze even makkelijk op die sneldienst stappen en kunnen wel nog weg.

[2:35:18] Ja.

[2:35:18] De heer Verkuilen.

[2:35:20] Ja, dank voorzitter.

[2:35:22] Mooie toevoeging van u beiden, moet ik zeggen.

[2:35:27] Nog even terug naar de heer De Vries.

[2:35:28] Wat doe ik hier in anderhalve minuut, schreef u in uw paper, dacht ik.

[2:35:32] Maar misschien is het wel goed om even te stellen dat, kijk, we hebben het over de levensaarde, de boten voor politici, maar dat weet u ook allebei inderdaad, hoe belangrijk het is dat we dit soort gesprekken met u voeren.

[2:35:42] En u ziet dat ook, hoop ik, vertaald in wat wij hier in de Kamer doen.

[2:35:46] Een aantal hele goede moties van collega's.

[2:35:48] zijn hier ook al over ingediend.

[2:35:50] Dat gezegd hebben, dan ben ik wel benieuwd, met name het belang van die zienswijze, de tijdigheid, daar heeft de heer De Hoop u over gevraagd.

[2:36:00] Maar als ik nou gewoon een reguliere raad bij u neem, hoe vaak komt dit onderwerp het veer dan aan de orde of is dat alleen maar zo in de concessie?

[2:36:09] Dat is het eerste deel.

[2:36:10] En het tweede deel is eigenlijk, we hebben ook de burgemeester horen zeggen, dat een proces zorgvuldig moet lopen en tijd kost.

[2:36:16] Zit u nog noodzaak om de stormboei te hijsen, om het maar even in nautische termen te houden, om te zeggen, we moeten sneller?

[2:36:25] Of moeten we juist langzamer?

[2:36:29] Meneer De Vries.

[2:36:30] Dank u wel, voorzitter.

[2:36:32] Ja, ik ben zo nautisch onderlegd, dus wat de stormboei betreft... Nou ja, ik ken de betekenis er niet heel goed van, maar...

[2:36:41] Ja, ik denk, wat ik al eerder zei, dat de proces eigenlijk te snel of te langzaam gaat, in ieder geval niet gelijkmatig opgaat.

[2:36:49] Ook hier heeft burgemeester Stoel altijd enig over gezegd.

[2:36:55] Ja, ik weet niet wat ik eraan moet toevoegen.

[2:37:01] Meneer Bos.

[2:37:04] Nou, ja, ik wil wel wat toevoegen.

[2:37:10] Het belangrijke is dat we zeggenschap krijgen in het hele gebeuren.

[2:37:21] En dat mis ik eigenlijk een beetje in het hele verhaal, maar dat zou ik wel aan willen kaderen, dat we via de gemeenteraad, want wij zijn volksvertegenwoordigers, een officiële zeggenschap krijgen in het hele gebeuren, in de hele procesgang.

[2:37:39] Dat is voor ons een heel belangrijk punt, dat wil ik hier expliciet nog aangeven.

[2:37:47] Eén deel van mijn vraag was ook, we hebben het nu over de concessie en alles wat daarheen loopt, maar in een reguliere vergadering, is dan de waddendienst, de verbinding die voor u zo belangrijk is, regulier onderwerp van gesprek?

[2:38:02] Of is dat alleen zo als de concessie komt?

[2:38:04] Ik probeer even een beeld te vormen hoe dat bij u in de raden verloopt.

[2:38:09] Nee.

[2:38:10] Dank u wel, voorzitter.

[2:38:12] Dat komt bij ons heel vaak voor in een vergadering, want we hebben het hier vaker genoemd.

[2:38:18] De veerverbinding is de levensader van ons eiland.

[2:38:23] Als die uitvalt en er zijn problemen of storm of er bekeert wat aan de boot, dan hebben we vaak een discussie of de brug het begeeft van Rijkswaterstaat.

[2:38:35] Dan ontstaat er vaak een discussie inderdaad in de eerstvolgende vergadering.

[2:38:40] Er worden ook vragen gesteld.

[2:38:41] Dus die discussie die wordt dan best wel in iedere vergadering die discussie opgeleid.

[2:38:50] Ik vermoed dat het ook voor Ameland geldt.

[2:38:54] Dank u wel, voorzitter.

[2:38:55] Ja, dat geldt ook voor Ameland.

[2:38:56] Waarbij we natuurlijk wel niet moeten vergeten dat we gewoon met een agenda werken.

[2:39:00] En daar heb je punten staan.

[2:39:02] En ik moet zeggen, daar zit niet altijd het concessieverhaal in.

[2:39:07] Er zit niet altijd de vaargel in.

[2:39:08] Er zijn bepaalde piekmomenten dat het aan bod komt.

[2:39:11] En dan wordt het uiteraard besproken.

[2:39:13] Dat is natuurlijk niets anders dan bij jullie eigenlijk.

[2:39:16] Maar het leeft natuurlijk wel ontzettend.

[2:39:20] Dat is al heel duidelijk.

[2:39:22] En ik had nog een leuke opmerking, volgens mij.

[2:39:25] Ik moet even mijn bril erbij pakken, anders kan ik het niet zien.

[2:39:30] Misschien mag ik nog eventjes een kleine opmerking maken over het wijde, open zicht, de wijde, open horizon, wat de Waddenvereniging heeft benoemd.

[2:39:40] Nou, wij zijn ook erg voor een wijde, open horizon.

[2:39:43] En sterker nog, op aanbod is in ieder geval een motie aangenomen om, een amendement aangenomen moet ik zeggen, om geen windmolens op het eiland te plaatsen.

[2:39:51] Dus daardoor kunt u ook mede genieten van dat mooie uitzicht.

[2:39:55] En we eilanden zijn absoluut heel erg betrokken bij de natuur.

[2:39:58] We leven met de natuur.

[2:39:59] We zijn onderdeel van de natuur.

[2:40:01] En inderdaad, te gast... Nee, we zijn niet te gast.

[2:40:04] We zijn onderdeel van de natuur.

[2:40:06] En dat geldt zeker voor de oud-gedienden die helemaal opgegroeid zijn met alle Amelanden-tradities en Amelanden-gebruiken.

[2:40:12] Ik heb dat zelf een beetje minder.

[2:40:14] Maar dat is wel gewoon een echt... Het is gewoon DNA van de Amelanden-gemeenschap en waarschijnlijk ook van de Ter Sellingen-gemeenschap.

[2:40:21] Dank u wel.

[2:40:22] Hartstikke bedankt.

[2:40:25] Dank.

[2:40:26] Nog even twee korte vragen aan mevrouw Brunotten.

[2:40:29] De eerste gaat over de watertractie.

[2:40:31] We hebben 6 januari, 14 januari een motie ingediend en daar hebben we de minister verzocht om binnen zes weken een concrete oplossing te presenteren.

[2:40:41] We zijn nu vijf maanden verder en mijn vraag is eigenlijk van waar brengt de schoen nu eigenlijk?

[2:40:45] Want het is nog niet echt zicht op een oplossing.

[2:40:48] En als we ook weten waar de schoen brengt, wat kunnen we dan doen om

[2:40:53] daar nog wat meer schot aan te brengen.

[2:40:56] En de tweede gaat over het vrachtvervoer.

[2:40:58] Is er op dit moment voldoende ruimte in de dienstregeling om ook het vrachtverkeer richting Ameland te faciliteren?

[2:41:08] Ik kan niet op alles goed antwoorden want ik denk de eerste vraag met de watertractie daar moet u dus de ambtenaren vragen waarom daar nog niks geregeld is want in ons optiek moet dat heel makkelijk kunnen want je zet gewoon goede papieren neer dus iemand die met een boot vaart die moet dus gecertificeerd zijn en alles moet gecontroleerd zijn en of dat nou 20 meter is of het is

[2:41:32] 19 meter 50, dat zou niet uitmaken en dan mag hij varen.

[2:41:38] Dus waar het aan ligt, dat durf ik niet te zeggen.

[2:41:40] En wat het vrachtvervoer betreft, de vrachtvervoerders krijgen de mogelijkheid om dus in oktober hun planning door te geven voor het hele volgende jaar.

[2:41:54] En ik weet dat per boot maar een beperkte aantal vracht op mag.

[2:41:59] Dat heeft met tonage te maken.

[2:42:02] En daar worden dus zeker de eilanden vrachtvervoerders, want die moeten natuurlijk de supermarkten en alles bedienen.

[2:42:09] Die hebben de voorrang om daar eerst hun boten te boeken, hun auto's.

[2:42:18] Soms is het voldoende en soms is het niet voldoende.

[2:42:20] Dat hangt ook vanaf vraag en aanbod.

[2:42:24] Ik kan u vertellen dat de bestaande reederij Doeksen naar Terschelling en Vlieland momenteel een vrij grote vrachtboot heeft.

[2:42:45] Die doet een aantal afvaarten per dag en dat is gewoon perfect geregeld bij ons op Terschelling en Vlieland.

[2:42:51] Dus ja, dat willen we eigenlijk wel graag behouden zo.

[2:42:55] Mag ik daar even tussenvoegen?

[2:42:57] Ameland heeft dat niet.

[2:42:59] Wij hebben dus geen extra vrachtvervoerder.

[2:43:01] Dus dat is een heel ander verhaal.

[2:43:06] Dank voorzitter.

[2:43:07] Mijn vraag is wederom aan de heer Bijl.

[2:43:12] U pleit voor een korte, flexibele, aanpasbare concessieduur.

[2:43:16] Mijn hele korte vraag hierover is, betreft dat alleen dan de komende concessie als een soort van tussenconcessie of bedoelt u dat voor alle komende concessies dat die korter en flexibel zouden moeten zijn en dan de vraag over de meetbare verduurzamingseisen, wat zou dat precies inhouden volgens u?

[2:43:34] Om de eerste vraag te beantwoorden, dat zou in principe nu zijn voor de komende concessie dat je zegt van eerst kort zodat je een aantal duurzame zaken echt in gang kan zetten

[2:43:43] En dan ga ik er ook vanuit dat we met z'n allen de goede dingen doen, zodat het daarna een duurzame vervolgconcessie wordt die wel langere termijn kan zijn.

[2:43:50] En wat we dan de volgende 15 jaar zien, dat zien we dan wel weer, zeg maar.

[2:43:52] Maar we gaan vanuit dat het de goede kant op gaat.

[2:43:55] En de tweede vraag was?

[2:43:57] U heeft het over meetbare verduurzamingseisen en ik wil u graag vragen van wat zijn dan die meetbare verduurzamingseisen?

[2:44:05] Wat doelt u dan precies op?

[2:44:06] Hoe gaan we dat meten?

[2:44:08] Ja, dat zijn gewoon de eisen die ik nu mis in het programma van eisen.

[2:44:10] En dat zijn eisen die gesteld kunnen worden aan maximale geluidsdecibellen, stikstof, ook bijvoorbeeld, werd eerder al genoemd, schepen die misschien aangepast kunnen worden met een golfslag wat invloed heeft op die directe gulden, randen en watplaten.

[2:44:26] Al dat soort zaken, er wordt niks over genoemd.

[2:44:29] En als dat wel helderder is, want er zijn genoeg rapporten over geschreven, ik kan ze nu niet even noemen, maar ik kan ze zo opzoeken.

[2:44:35] waar dat allemaal in genoemd wordt.

[2:44:36] Er is ook een heel rapport geschreven van Marin wat gaat over allemaal wat veren voor de toekomst.

[2:44:41] Allerlei opties.

[2:44:42] Dat weten de rederijen natuurlijk ook heel goed.

[2:44:45] Als daar duidelijke, heldere eisen in de PvdA worden genoemd, wordt het voor een mogelijke inschrijver ook makkelijker en voor een nieuwe, eventuele concessie, om zich daar aan te kunnen houden.

[2:45:00] Ik had eerst eigenlijk dezelfde vraag als de heer Soeboer, omdat ik zelf ook dacht, ja, als je als rederij investeringen wil doen voor de duurzaamheid, dan wil je ook langjarige zekerheid.

[2:45:09] Maar volgens mij, als ik de heer wel goed begrijp, ging het vooral om die randvoorwaarden op orde voordat je weer een nieuwe concessie aangaat qua duurzaamheid en dat je dan eerst een flexibele reform nodig hebt.

[2:45:20] Ik reageerde vooral zo kort op, maar ik had eigenlijk nog een andere vraag.

[2:45:25] Die vervoersconcepten die duurzamer zouden moeten zijn, kunt u daar wat meer invulling aan geven hoe u dat voor zich ziet?

[2:45:33] Dank u wel.

[2:45:34] Ik neem aan dat u dan bedoelt de vervoersconcepten op het vasteland, op de eilanden, die drie.

[2:45:40] Zoals volgens mij mevrouw Hollander ook al zei, ik wil als eventuele concessiehouder ooit, wil ik wel een rol spelen in hoe wij het transporten op het vasteland naar de boot gaan regelen op een betere manier.

[2:45:52] We weten ook allemaal dat in andere eilanden in Duitsland en dergelijke en ook vroeger hier in Nederland je spullen soms vanuit huis werden getransporteerd bij het huisje op het eiland aankwamen en je gewoon als persoon met de boot mee kon.

[2:46:03] Dus dan werd je gefaciliteerd.

[2:46:04] Dat gedeelte dat mis ik helemaal in dit verhaal en ik denk

[2:46:07] Als we naar echt een duurzame oplossing gaan, en dat is niet omdat wij de bereikbaarheid op een of andere manier zouden willen tegenwerken, we willen juist meewerken met die bereikbaarheid en we zien de problemen die daar komen, morfologisch gezien, die er nu al zijn, wat ik net zei van hoeveelheid gebaggerd, dat het echt alleen maar gaat toenemen als we niet gaan veranderen.

[2:46:24] En dan willen wij als natuur, als waddenvereniging, willen wij graag samen met de economie de

[2:46:30] ondernemers, de eilanders, denken hoe kunnen we dan gezamenlijk een goede oplossing bedenken.

[2:46:35] En dan gaat het dus over die punten die ik net zei op het vasteland.

[2:46:38] Slimmer transport van goederen, maar ook van personen, faciliteren op het vasteland naar de veerboot.

[2:46:44] Je zou kunnen denken, en daar heb je tijd voor nodig, je gaat een parkeerplaats aanleggen in Leeuwardenstad of in Groningen stad en je wordt volledig getransporteerd of geholpen, ja getransporteerd, geholpen richting de veerboot.

[2:46:55] Je wordt overgezet daar staan.

[2:46:57] Op de eiland staan duurzame vervoersmiddelen klaar die je de hele week, de hele weekend, de dag kan gebruiken.

[2:47:03] En je hebt je auto dan in principe niet nodig.

[2:47:05] Want we weten ook allemaal dat er verhalen er ook echt van zijn dat mensen met hun spullen mee de boot op gaan met de auto, de auto bij het huisje wordt neergezet en op dat moment wordt de auto niet meer gebruikt, want je bent op een eiland en je wilt genieten van de natuur.

[2:47:17] En dat is natuurlijk super.

[2:47:19] Waarvoor moet die auto dan over?

[2:47:21] En zeker gezien, en daar gaat het ons om, in het licht van die werelderfgoed Waddenzee, waar het gewoon slecht mee gaat.

[2:47:27] Waddenacademie, staat van de Wadden hebben ze net gepresenteerd.

[2:47:30] Nou, daar word je niet blij van.

[2:47:31] Quality status report, laatste, hoe dat ermee staat, word je niet blij van.

[2:47:35] Al die dingen.

[2:47:36] Daarnaast hebben we een streefbeeldenverhaal.

[2:47:38] Wat willen we uiteindelijk als natuur?

[2:47:40] Waar willen we heen?

[2:47:41] Waar moeten we heen?

[2:47:42] We hebben alle regels en wetgeving die er is en die er aankomt.

[2:47:45] Natuurherstel werd al genoemd, komt er allemaal aan.

[2:47:47] moeten we allemaal gaan voldoen.

[2:47:49] Als we dat niet gaan doen, dan ben ik dus bang, wat ik ook net voortleidte, dat je mogelijk de eilanden op slot zet, omdat je juridische procedures kan gaan krijgen, waardoor dingen gewoon niet meer kunnen.

[2:47:58] Dus het is niet alleen dat we het willen, het moet en het is niet voor niks.

[2:48:02] En laten we dan samenwerken om de oplossing te bedenken.

[2:48:05] En dan kom je ook al tot een tijdelijke concessie waarin je goede stappen kan zetten.

[2:48:09] En wellicht tijdens die eerste vijf, heel kort, tussen die eerste vijf jaar,

[2:48:14] misschien nog wel gewoon best wel redelijk veel blijven baggeren.

[2:48:17] Dat kan dan even niet anders, omdat je weet dat je daarna absoluut de goede, duurzame kant op gaat.

[2:48:23] De heer Rep.

[2:48:24] Ja, dank u voorzitter.

[2:48:26] Even nog even ter verduidelijking in het verlengde van mijn voorgangers aan de heer Bijl.

[2:48:30] Hoe verhoudt zich enerzijds in uw ogen het vergezicht vanaf de Zeedijk in uw achtertuin?

[2:48:35] En anderzijds de situatie van inwoners die daar moeten wonen en ondernemers die er een verdienmodel moeten halen.

[2:48:41] met name door toeristen die gebruik maken van de overvaart naar de eilanden en die wellicht in de toekomst worden geconfronteerd met enorme hoge kosten door met name verduurzaming.

[2:48:49] Dat was mijn vraag.

[2:48:52] Ja, verduurzaming dat is natuurlijk een ding dat niet alleen voor de eilanden geldt, geldt voor iedereen.

[2:48:56] Maar in dit verhaal, ja, specifiek voor de eilanden.

[2:49:00] Ja, ik zie het probleem ook.

[2:49:01] En dat is nou net wat ik ook probeerde aan te geven.

[2:49:03] Wij zien het probleem wat er is van de eilanden.

[2:49:05] We nemen de eilandeneconomie ook heel serieus dat daar echt een oplossing voor moet komen dat dat

[2:49:10] zo blijft of beter wordt, gewoon goed blijft.

[2:49:12] Dat snappen wij als natuur, als watervereniging heel goed.

[2:49:15] Dus daarom willen wij het gesprek aangaan om dat samen op te lossen.

[2:49:18] En dat is dus één voor de natuur en twee voor de economie van de eilanden.

[2:49:23] En hoe dat precies vorm moet geven, daar heb je tijd voor nodig.

[2:49:26] En die tijd is, als je nu het gaat vastleggen in een PVE, waarin dat niet goed wordt afgesproken, ben je vijftien jaar verder en gebeurt er in principe niks.

[2:49:34] Want inderdaad, de concessiehouder kan zeggen ja, ik heb de concessie en daar staat dit in, ik hoef het niet.

[2:49:39] En ik ben bang dat je dan ook tegen juridische procedures gaat aanlopen.

[2:49:42] Dus ik zie dat gewoon echt niet als een optie.

[2:49:44] Dus je moet samen ernaar kijken.

[2:49:46] Het is niet de een of andere, het is en en.

[2:49:49] Misschien wil mevrouw Brunard hier nog iets over zeggen of niet?

[2:49:51] Misschien.

[2:49:55] Wij willen zeker over nadenken hoe we dus de hele transport range, hoe we die kunnen verbeteren.

[2:50:05] Zodat het ook voor de toerist, voor de bezoeker,

[2:50:08] natuurlijk veel makkelijker wordt van huis naar huis en hij heeft geen romslomp met de bagage en alles.

[2:50:14] Dus dat zijn zeker dingen waar wij over nadenken en datzelfde geldt voor Terschellingen en Vlieland natuurlijk ook in Schiermonnikoog.

[2:50:24] Alleen daar zou je toch heel veel meer aan moeten meewerken dan alleen ondernemers op de eilanden zelf.

[2:50:32] Dus dat is wel iets wat dus in veel bredere context gedaan moet worden.

[2:50:38] Dus mag ik daaruit concluderen, meneer Bijl, dat u niet direct de deur dichtgooit met betrekking tot de duurzaaming en de gevolgen daarvan voor met name de eilandbewoners?

[2:50:51] Absoluut niet.

[2:50:52] Nee, klopt.

[2:50:54] De heer Verkuilen.

[2:50:57] Voorzitter, dank.

[2:50:57] Ik heb een vraag aan mevrouw Binotten.

[2:51:00] We hebben al even gezien hoe divers het is op de eilanden als het gaat over ondernemers, vrachtboten op de Schelling en die hebben jullie weer niet.

[2:51:07] Maar in uw papers geeft u iets over minder afvaarten en de dienstregeling 223-225.

[2:51:14] En dan ben ik wel benieuwd, heeft u nou, want dat kunt u ook kapitaliseren, uw burgemeester is econoom.

[2:51:20] Hebben jullie nou uitgerekend wat of de economische schade voor jullie zal zijn als je op die manier naar de concessie kijkt?

[2:51:28] En dat is natuurlijk een lastige, want aan de ene kant wilt u veel flexibiliteit, u heeft dat al aangegeven, weinig risico.

[2:51:35] Bij ondernemers hoort dat ook voor een deel.

[2:51:37] Maar toch, heeft u geprobeerd om dat dus te kapitaliseren en wat kost dat dan als we op deze manier de concessie ingaan?

[2:51:45] Nee, we hebben het nog niet gecapitaliseerd, maar ik kan u vanuit Ameland zeggen, door dus de inzet van de andere dienstregeling, dus de vijf kwartier, wat 23 gebeurd is, hebben wij dus standaard twee boten minder in het hoogseizoen.

[2:52:01] Twee boten minder betekent dus ongeveer 150 auto's minder.

[2:52:06] Dat betekent 150 per dag, dus dat zijn minder gasten die dus komen.

[2:52:14] die ook minder huizen huren, die minder eten gaan, die minder fietsen huren, die minder naar het natuurmuseum gaan en die ook minder in de detailhandel dingen kopen.

[2:52:26] Wij maken het bijna dagelijks mee dat toeristen die boeken weer annuleren omdat ze dus niet met hun auto mee kunnen.

[2:52:36] Hetzelfde is op Terschelling.

[2:52:38] Er zijn nu ook minder boten ingezet in de PVE in plaats van ons gewenste jaar 2023.

[2:52:46] Dus ook daar speelt precies hetzelfde.

[2:52:49] Wij roepen hier allemaal, wij willen minder auto's, maar je hebt ook met de toerist te dealen.

[2:52:57] Die heeft ook een wens.

[2:52:59] En als die graag zijn auto mee wil nemen, en dan bedoel ik vooral op de Duitse toerist, die dus zijn auto heel graag niet achterlaat, maar alles meeneemt, die zoekt een andere plek.

[2:53:11] Dus het is wel op de ene kant heel handig om te zeggen, wij moeten met duurzaamheid meegaan en dingen proberen, maar we moeten ook dealen met de gast die komt en die ook wensen hebben.

[2:53:24] Dus het heeft wel consequenties.

[2:53:25] De heer Bos had hier nog een aanvraag.

[2:53:27] Ik kan me behamen dat het op de Schellingen klapt, wat mevrouw Bonnet aangeeft, dat er op de Schellingen ook wel soms

[2:53:34] Mensen gaan hun reis cancelen omdat ze hun auto niet mee kunnen nemen.

[2:53:41] Maar laten we wel zeggen, wij leven van het toerisme.

[2:53:45] 95% van de bevolking leeft van het toerisme.

[2:53:48] Als het toerisme minder wordt of wegvalt, dan kunnen wij wel een hutje op de heide gaan zitten in Drenthe, want dan zijn we met elkaar failliet.

[2:53:55] Dus wij leven allemaal van het toerisme en het moet gewoon betaalbaar blijven.

[2:53:59] En ja, dat is mijn oproep eigenlijk, dat we dit met elkaar goed gaan opzetten.

[2:54:06] Dank u wel.

[2:54:06] Nog een korte vervolgvraag van de FK.

[2:54:09] Mijn vraag aan mevrouw Brunot was eigenlijk niet alleen over de toeristen met auto's, maar met name ook over de bevoorrading van de eilanden, zeg maar potjes jam en een nageltje en alles wat er moet komen.

[2:54:22] Dus echte bevoorrading met vrachtvervoer.

[2:54:25] Mijn vraag was eigenlijk, heeft u dat wel eens gecapitaliseerd en wat betekent dat, want zo heb ik hem gelezen, en als ik dat fout heb gehoord, hoor ik het graag van u, maar dat door die dienstregeling dat het minder vrachtverkeer ook mogelijk zou maken.

[2:54:42] naar de eilanden toe.

[2:54:44] Dat klopt.

[2:54:44] In die twee boten zitten dus bij die 150 eenheden auto's daar zitten ook vrachtvervoer in.

[2:54:52] Dus ook die hebben een probleem.

[2:54:54] Die moeten dus of uitwijken naar andere dagen of zelfs in het weekend als daar mogelijk op een zondag nog wat vrij is.

[2:55:01] Dus we hebben het nog niet uitgerekend.

[2:55:03] Nee, dat niet.

[2:55:05] Dank, dan kijk ik nog even naar onze, naar al onze gasten of zij nog iets hebben waarvan ze zeggen dat dat voegt iets toe in de beeldvorming van de Kamerleden ook richting, ja u komt allemaal aan de beurt, rustig, richting het noordooroverleg van volgende week.

[2:55:18] Dan willen jullie daar allen nu nog de ruimte voor bieden.

[2:55:21] Hoeft niet, ja misschien meneer Bos.

[2:55:24] Dank u wel, voorzitter.

[2:55:27] Ik heb het nogmaals gezegd en ik wil het hier nog een keer zeggen.

[2:55:29] Wij hechten er een groot recht aan om zeggenschap via het officiële kanaal of via de gemeenteraad zeggenschap te krijgen in het hele gebeuren.

[2:55:39] Ook als de concessie verschreven is, komt er dan tijdens de concessie veranderingen dat dit in een streng overleg of een strak overleg gaat komen door middel van raadsbesluiten.

[2:55:50] van de gemeente Ter Schelling.

[2:55:51] En dat is een groot item wat wij eraan aan vastlegden.

[2:55:56] Dank u wel.

[2:55:56] Meneer de Vries.

[2:55:58] Ik heb twee opmerkingen.

[2:55:59] Eén is een beetje out of the box, denk ik.

[2:56:01] Ik ben zes jaar lang voorzitter geweest van de Mede-Zegger-Sectoraat van een basisschool op Ameland.

[2:56:06] En in MR heb je een aantal instrumenten zoals jullie misschien wel of niet weten.

[2:56:09] Adviesrecht en instemmingsrecht.

[2:56:12] Het is allemaal erg laat, maar het zou mooi zijn als hier een soort reglement geweest was waarbij de overheden, de decentrale overheden, moeten instemmen.

[2:56:20] Dus dan is het niet puur advies, maar dan hebben ze meer zeggenschap of een adviesrecht kunnen geven, dan heb je twee sporen.

[2:56:26] En wat betreft vervoersmogelijkheden naar het eiland of alternatieve duurzame vervoersmiddelen, er zijn initiatieven van bedrijven zelf, bijvoorbeeld een camping op Ameland,

[2:56:38] Die laat zijn goederen afleveren van de gasten in Holward.

[2:56:43] In een box kunnen ze die goederen neerzetten.

[2:56:47] De camping zorgt ervoor dat die goederen op aanbod aankomen bij hun accommodatie.

[2:56:51] Waarom doen ze dat?

[2:56:53] Omdat de auto's niet mee kunnen.

[2:56:55] Want de merendeel wil gewoon zijn auto mee hebben.

[2:56:57] met alles erin en eraan en dan zet je hem neer en dan gebruik je hem inderdaad niet zoveel, want dan ga je je fiets pakken en dan ga je lekker genieten van het eiland.

[2:57:04] Maar goed, dit is in ieder geval een manier om het te doen en dit is ook een beetje uit nood, denk ik, want anders dan komen die mensen niet mee, komen ze niet op de camping.

[2:57:11] Dus heel terecht heeft de campingeigenaar gedacht, hier moet ik wat op verzinnen.

[2:57:15] En het is een beetje in de lijn van de Waddenvereniging.

[2:57:18] Het is een persoonlijk initiatief of een bedrijfsinitiatief.

[2:57:21] Misschien komen er meer en dat is gewoon doordat er gebrek aan vervoersmiddelen zijn.

[2:57:24] Dank u wel, mevrouw Brunato.

[2:57:26] Ja, ik heb daar ook twee dingen.

[2:57:27] Dus ik wil ook zeggen, ja, neem de tijd voor dit proces.

[2:57:32] Spreek vooral met de eilanders en de eilandenondernemers en de raadsleden en iedereen die op de eilanden zit.

[2:57:40] En het tweede wat ik nog woude aangeven is het hele gunningstraject wat achteraf komt.

[2:57:49] Ook daar is geen enkele inspraak van eilanders

[2:57:52] tot nu toe weggelegd.

[2:57:54] Er staat ook niets beschreven in de PVA.

[2:57:56] Dus wij weten niet hoe ze gaan gunnen, wat de extraatjes er zullen brengen voor een concessiehouder en wie wat controleert, wat ze als extra aangeven.

[2:58:09] Dus dat is eigenlijk een beetje zoiets van hou daar duidelijk een vinger in de pap en kijk dat dat wel goed geregeld wordt.

[2:58:19] Dank u wel.

[2:58:19] Meneer Bijl.

[2:58:21] Ja, de oproep die ik nog wel wil maken is, ga niet alleen vanuit van in dit hele traject vanuit de mens denken, van wij willen naar de overkant, wij willen dat goed geregeld hebben.

[2:58:32] Ga ook niet uit van alleen van de natuur, ga van beide uit en neem het samen en ga samen naar een oplossing werken.

[2:58:40] Dank voor jullie komst en voor het delen van de verschillende perspectieven.

[2:58:46] Ik vind het ongetwijfeld zeer zinvol voor onze Kamerleren in hun voorbereiding op het Noord-Haal-afleg.

[2:58:51] Dus hartelijk dank en bij deze sluit ik dit rond de tafelgesprek.