Artikel 100-bijdrage aan EUFOR Althea

[0:00:00] Goedemiddag, ik open de vergadering van de wascommissie voor Buitenlandse Zaken.

[0:00:05] Aan de orde is een technische briefing over de Nederlandse bijdrage aan de Eufo-Altea-missie.

[0:00:09] We zijn later begonnen omdat de stemmingen vanmiddag uitliepen.

[0:00:14] Het is heel druk met procedurevergaderingen in verband met controversieelverklaringen.

[0:00:18] Dat betekent dat mensen op vijf plekken tegelijk moeten zijn.

[0:00:21] Gelukkig zijn er twee collega's aanwezig.

[0:00:23] Maar die moeten ook allemaal weer op tijd weg, dus we gaan proberen dit zo snel mogelijk toch weer op te pakken.

[0:00:29] Veel groot welkom aan onze gasten en ik wil u graag gelijk de mogelijkheid geven om te beginnen met de presentatie.

[0:00:36] Dank u wel, voorzitter.

[0:00:37] Dank voor de uitnodiging om u vandaag te briefen over de technische aspecten van de Nederlandse bijdrage aan Eufora Altea, naar aanleiding van de artikel 100 brief aan uw Kamer van 25 april.

[0:00:47] Met permissie van de voorzitter zal ik namens ons aan deze kant van de tafel optreden als spelverdeler.

[0:00:54] Ik zal kort aftrappen met een aantal noties over de veiligheidsinzet in de Westelijke Balkan en de gronden voor de Nederlandse deelname aan Eufora Altea.

[0:01:02] De heer Kampman, afdelingshoofd Centraal en Zuidoost Europa, bij de directie Europa informeert u vervolgens over de politieke en veiligheidsontwikkelingen in Bosnië en Herzegovina.

[0:01:12] En schuil bij nacht, Jeannette Morang, directeur operaties van het ministerie van Defensie, licht tot slot de operatiodeel militaire aspecten van de inzet toe.

[0:01:21] Als eerste het nationale kader van de Nederlandse bijdrage Wat gaan we doen?

[0:01:26] Om bij te dragen aan de stabiliteit in de Westelijke Balkan is de Nederlandse inzet sinds 2023 geïntensiveerd met een bijdrage aan EuforAltea.

[0:01:35] Vanaf oktober dat jaar nam een infanteriecompagnie van het Korps Mariniers deel aan de operatie.

[0:01:42] De infanteriecompagnie-inzet is conform planning in oktober 2024 beëindigd.

[0:01:48] Op dit moment bestaat de bijdrage nog uit maximaal zeven staffunctionarissen en een human intelligence team en een nationaal support element.

[0:01:57] Deze nationale kaders lopen af op 31 juli van dit jaar.

[0:02:01] De Nederlandse bijdrage aan Euforo Altea wordt zowel kwalitatief als kwantitatief zeer gewaardeerd door de Bosnische autoriteiten en de missieleiding.

[0:02:10] We hebben verschillende lessen getrokken uit deze inzet die we verwerken in de nieuwe bijdrage.

[0:02:15] Zo had Nederland beperkte invloed op Euforo interne besluitvormingsprocessen om bottom-up operationele verbeteringen door te voeren.

[0:02:23] Om dit te mitigeren levert Nederland vanaf dit jaar de Deputy Chief of Staff.

[0:02:28] Ook op het gebied van strategische communicatie en interactie van patrouilles met de bevolking zijn lessen getrokken en aanpassingen aangebracht aan de Nederlandse bijdrage.

[0:02:38] Het kabinet heeft onderzocht of en hoe Nederland wederom met een wezenlijke militaire presentie in Bosnië en Herzegowina kan bijdragen aan stabiliteit in de Westelijke Balkan.

[0:02:48] Naar aanleiding van het onderzoek naar wenselijkheid en haalbaarheid is besloten tot een Nederlandse militaire bijdrage aan EuforAltea van drie componenten bestaande uit als eerste een infanteriecompagnie van de Koninklijke Landmacht, maximaal 175 militairen voor de periode 2025

[0:03:06] tot oktober 2026.

[0:03:08] Ten tweede een verlenging van de lopende inzend van het UMINT-team, maximaal tien personen, voor de periode augustus 2025 tot en met december 2027.

[0:03:21] En maximaal tien staffunctionarissen werkzaam op het hoofdkwartier van Eufor Altea in Sarajevo van augustus 2025 tot en met december 2027.

[0:03:32] Deze bijdrage betreft feitelijk dus een verlenging van en een kleine uitbreiding op de huidige zeven staffunctionarissen.

[0:03:41] Kort iets over de gronden voor de Nederlandse deelname aan EuforAltea.

[0:03:45] Waarom doen we wat we doen?

[0:03:47] Het kabinet heeft zich ten doel gesteld om invulling te blijven geven aan internationale missies buiten het NAVO en EU-grondgebied.

[0:03:54] We willen als EU-lidstaat en als NAVO-bondgenoot onze verantwoordelijkheid nemen en onze fair share bijdragen.

[0:04:02] Maar het kabinet maakt hierin een duidelijke keuze, dicht bij huis en met concrete meerwaarde voor de Nederlandse veiligheidsbelangen.

[0:04:09] Hierover bent u onder andere geïnformeerd via de Kamerbrief over internationale inzet van Nederlandse militairen, civiele experts en politiefunctionarissen 2025-2028 van 4 april jongsleden, de zogenaamde Samenhangbrief.

[0:04:26] Voor de inzet specifiek in Euforo-Altea weegt het volgende mee.

[0:04:30] De stabiliteit in Bosnië en Herzegovina staat onder druk.

[0:04:33] En het is absoluut in het belang van Nederland en de EU om verdere instabiliteit aan de buitengrenzen van de EU te voorkomen.

[0:04:40] Ten tijde van de oorlog in Oekraïne kan Europa zich simpelweg geen conflict in Bosnië en daarmee een tweede conflict in Europa veroorloven.

[0:04:50] De bijdrage aan EuforAltea is ook van belang voor de bredere regionale stabiliteit in de Balkan.

[0:04:57] De spanningen in Bosnië hebben immers een regionale dimensie vanwege het etnische karakter van het conflict.

[0:05:03] En Rusland probeert hier ook op in te spelen.

[0:05:06] Daarnaast is stabiliteit in Bosnië een randvoorwaarde om andere prioritaire Nederlandse belangen in de Balkan na te streven, zoals de aanpak van irreguliere migratie en georganiseerde misdaad.

[0:05:18] Deze fenomenen hebben baat bij chaos en instabiliteit.

[0:05:22] De Nederlandse bijdrage aan EuforAltea draagt niet direct bij aan het adresseren van deze problematieken, maar wel aan het tegengaan van de instabiliteit waarin deze fenomenen gedijen.

[0:05:34] We moeten de bescheiden omvang en opdracht van de operatie en van de Nederlandse bijdrage daaraan niet uit het oog verliezen en realistisch blijven over de doelstellingen.

[0:05:43] Eufor ziet toe op het behoud van een safe en secure environment en het afschrikken van actoren die vrede in gevaar kunnen brengen.

[0:05:50] Hierin treedt de operatie gezamenlijk op met de internationale gemeenschap.

[0:05:54] Uiteindelijk is het aan Bosnië zelf om politieke hervormingen en verzoening na te streven.

[0:05:59] Eufor is op zichzelf niet de oplossing voor het sluimerende politieke conflict en dient enkel als vangrail.

[0:06:06] De politieke en veiligheidssituatie in Bosnië valt moeilijk te voorspellen.

[0:06:10] Dat vraagt om continue waakzaamheid.

[0:06:13] Graag geef ik nu het woord aan de heer Kampman voor een overzicht van de meest recente geopolitieke en veiligheidsontwikkelingen.

[0:06:20] Dank u wel, meneer Kampman.

[0:06:23] Dank u wel, voorzitter.

[0:06:25] Bosnië verkeert in een politieke en constitutionele crisis.

[0:06:29] Dertig jaar na het einde van de oorlog.

[0:06:31] Het uit deten vredesakkoord voor het vloeiende politieke systeem in Bosnië is complex.

[0:06:37] Het land bestaat uit twee entiteiten, de Federatie, de Republiek en Serbska.

[0:06:41] En de scheidslijnen tussen Bosniaken, Bosnische Serviërs en Bosnische Kroaten werken door in de instituties.

[0:06:48] Deze drie mensen genieten exclusief van politieke rechten.

[0:06:57] De Bosniërs die daar geen deel van uitmaken, die zich niet rekenen tot die drie groepen, hebben geen actief en passief stemrecht.

[0:07:09] Het Europees Hof van de Rechten van de Mens heeft zich daar sinds 2009 regelmatig over uitgesproken.

[0:07:16] En de Bosnische autoriteiten zullen, op basis van de uitspraken van het Hof, de grondwet en de kieswet moeten wijzigen.

[0:07:26] Een belangrijke figuur in Bosnië-Herzegovina is de hoogvertegenwoordiger sinds 2021, meneer Schmid.

[0:07:31] Hij heeft de zogenaamde bondpowers.

[0:07:35] Zijn taak is toezien op de civiele aspecten van het detenakkoord.

[0:07:40] Hij heeft ook de zogenaamde bondpowers waarmee hij kan ingrijpen in de politieke wetgeving in Bosnië.

[0:07:48] Nederland steunt meneer Schmid, steunt het ambt van hoogvertegenwoordiger.

[0:07:53] en steunt dus in algemeen ook zijn interventies.

[0:07:56] Maar tegelijkertijd pleiten we altijd wel, en dat doen we in het kader van de Peace Implementation Council Steering Board, wat eigenlijk het klankbordgroep is voor de hoge vertegenwoordiger, pleiten we ook tot zekere terughoudendheid voor het behoud van het draagvlak voor het ambt van de hoge vertegenwoordiger in Bosnië-Herzegovina.

[0:08:16] Je grijpt natuurlijk voortdurend in, of voortdurend in, je grijpt regelmatig in in het politieke systeem van Bosnië-Herzegovina en dat is een vrij unieke figuur.

[0:08:23] die in weinig tot geen andere landen voorkomt.

[0:08:28] Maar die interventies vloeien ook voort uit de politieke cultuur in Bosnië-Herzegovina.

[0:08:34] Vooral onder de politieke elite.

[0:08:38] Die een diepgewordene invloed hebben op de instituties van het land.

[0:08:43] Die nauwelijks bereid zijn tot het sluiten van compromissen, tot het zoeken van consensus.

[0:08:48] En daardoor verloopt besluitvorming in Bosnië-Herzegovina uitermate moeizaam.

[0:08:57] En daardoor zie je bijvoorbeeld ook dat de ambitie van de politieke leiders vooral is gericht op het versterken van de macht en invloed in de entiteiten, van de entiteiten, en ten koste gaat van de macht en het gezag van de centrale autoriteiten.

[0:09:15] Je ziet het onder andere op het gebied van het budget.

[0:09:18] Op dit moment is de grootste zorg van Nederland en de EU, maar ik zou zeggen ook de internationale gemeenschap, die betrokken is met Bosnië-Herzegovina, de ontwikkeling in de Republika Srpska.

[0:09:27] U hebt kunnen lezen, ook in de Kamerbrief en ook in de media, dat de president van de Republika Srpska al geruime tijd bezig is met

[0:09:39] Een op afscheiding gerichte retoriek.

[0:09:41] Niet alleen retoriek, hij onderneemt ook acties.

[0:09:45] Hij verklaart wetten die op nationaal niveau in Bosnia en Herzegovina zijn afgekondigd.

[0:09:53] Nietig.

[0:09:55] Hij weigert nationale instellingen te erkennen.

[0:10:00] Althans de autoriteit van die instellingen en beslissingen van die instellingen.

[0:10:03] Hij heeft in maart een concept

[0:10:07] De grondwet die overigens nog niet van kracht is geworden, daarvoor bestaat geen meerderheid, omdat de oppositie dat niet steunt.

[0:10:21] En zoals u wellicht ook bekend is, meneer Dodik is inmiddels veroordeeld door het Bosnische Strafhof.

[0:10:28] voor het feit dat hij een aantal wetten heeft afgekondigd die in strijd zijn met de grondwet van Moslim-Herzegovina.

[0:10:35] Daarvoor is hij veroordeeld tot één jaar gevangenisstraf en zes jaar onthouding van de uitvoering van een politiek ambt.

[0:10:45] Aan de nationale politieautoriteit SIPA de taak om hem te arresteren is er dus verder niet gelukt.

[0:10:53] Mede omdat meneer Dodik zich vooral op het grondgebied van Rupert Bukowska bevindt.

[0:10:57] En ook omdat SIPA eigenlijk de capaciteit niet heeft om hem te arresteren zonder dat dat tot een gewelddadige escalatie zou leiden.

[0:11:06] Desalnieter niet te min zien we in Bosnië-Herzegovina vooralsnog geen veiligheidsincidenten.

[0:11:16] Dat is onder andere het escalatorengedrag van meneer Dodik.

[0:11:22] En er moet ook gezegd worden dat de draagvlak voor president Dodik in Republica Srpska ook niet groot is.

[0:11:31] Weliswaar heeft hij de recente verkiezingen of de verkiezingen twee jaar geleden gewonnen, maar een groot deel van de bevolking van Republica Srpska moet weinig hebben van meneer Dodik.

[0:11:41] Nederland is voorstander van het opvoeren van druk.

[0:11:44] Hij is ook voorstander van het invoeren van EU-sancties.

[0:11:48] Hij verwelkomt ook de maatregelen... Er bestaat geen draagvlak voor EU-sancties in de EU.

[0:11:57] Maar we verwelkomen wel de maatregelen die een aantal EU-lidstaten hebben genomen voor nationale sancties.

[0:12:02] zoals Duitsland, Oostenrijk, Polen en Litouwen.

[0:12:08] Het EU-toeteringsproces van Bosnië staat stil als gevolg van de politieke impasse die we zien in Bosnië-Herzegovina.

[0:12:19] Ondertussen leidt die politieke impasse tot gevoelens van onzekerheid en onveiligheid onder de bevolking.

[0:12:32] Of juist ook zij.

[0:12:35] Vandaar ook dat het van groot belang is dat Eufor zijn taken kan blijven uitvoeren, want Eufor is een belangrijke stabiliteitsfactor in het land.

[0:12:48] Ik rond af, voorzitter.

[0:12:52] De situatie, zoals ik al zei in het begin, is zorgelijk.

[0:12:57] Maar tegelijkertijd denken wij dat de veiligheidssituatie niet zal ontsporen, omdat niemand in Bosnië-Herzegovina, ook meneer Dodik niet, belang heeft bij een conflict dat onze voorspelden waren gevolgen zal hebben.

[0:13:13] Dank u wel.

[0:13:15] Dank u wel.

[0:13:16] Dan geef ik nu graag het woord aan schouwpenacht Jeanette Moran.

[0:13:20] Hartelijk dank, voorzitter.

[0:13:23] Ik ga onmiddellijk over op het verkeerde plaatje.

[0:13:25] U heeft gelukkig voor u al een uitdraa van de slides.

[0:13:31] Wat u hier ziet, is even een recap van wat er in de artikel 100 brief staat.

[0:13:36] Zoals al gepriefd door mijn collega van Buitenlandse Zaken.

[0:13:40] De bovenste twee zijn het waarom Nederland zou willen deelnemen aan deze missie.

[0:13:46] En dan de onderste drie, dat is meer het militaire domein, namelijk wat zijn onze operatiedoelstellingen daar.

[0:13:53] En dat is de eerste en belangrijkste bijdrage aan een safe, secure environment.

[0:13:58] En dat doe je onder andere door activiteiten van destabiliserende factoren af te zwakken, om die te ontraken of af te schrikken.

[0:14:07] En ook het beeld van het optreden gezamenlijk in een multinational battlegroup, dus met de internationale gemeenschap, waar maar liefst nu 24 verschillende landen in vertegenwoordigd zijn, geeft een mooi signaal af.

[0:14:22] Wat brengen wij in?

[0:14:23] We brengen in permanent nu een humanitarian intelligence team.

[0:14:29] Een infanteriecompagnie zou wellicht per 1 oktober, de Kamer heeft het daar nog niet over geadviseerd, maar de regering die heeft dat wel besloten.

[0:14:41] En daarbij de staffunctionarissen, die worden iets uitgebreid tot maximaal tien in de staf in Bosnië.

[0:14:51] En wat gaan ze dan doen?

[0:14:52] Nou, die mensen, de human intelligence, die hebben bronnen en dat zijn dan gewoon mensen binnen de community in Bosnië die zijn raad plegen over allerlei vraagstukken en ook het peilen van de mening.

[0:15:06] Dus zeer waardig gevoel voor de commandant van de missie, zodat hij beter in kan spelen op de behoeftes die er zijn bij de bevolking.

[0:15:16] De infantrycompagnie gaat zich bezighouden met force protection van de missie zelf, maar ook het leveren van steun, wellicht, aan de SIPA.

[0:15:27] Ze zijn opgeleid voor crowd and riot control.

[0:15:30] Dus mochten er onrusten komen, dan kunnen zij daar medewerking aan verlenen.

[0:15:34] Ze gaan patrouilles doen.

[0:15:36] En de staffunctionaris die zorgt dat alles in goede banen geleid wordt, dat de juiste opdrachten er liggen en dat ook overal registratie van plaatsvindt.

[0:15:48] Ik neem u even mee naar de omgeving.

[0:15:52] Ik ben nog oldschool.

[0:15:53] Ik zat op de middelbare school toen Joegoslavië nog bestond.

[0:15:57] Het gele deel is Bosnia-Herzegovina.

[0:16:02] En dan Republika Srpska, dat is het noorden en het oosten daarvan.

[0:16:07] Waar dus eventuele instabiliteit vandaan komt.

[0:16:12] Ons kamp, waar we naartoe gaan, dat zit vlakbij Seriejevo.

[0:16:16] Dat is kamp Boetmier.

[0:16:20] En er wordt ook al nieuwbouw gepleegd, dus de mensen die zullen daar niets aan ontbreken.

[0:16:26] Maar ze gaan ook op patrouilles en dat doen ze door het hele land heen, meerdaags.

[0:16:31] Dus het is niet zo dat ze altijd s'avonds daar terugkeren in het kamp.

[0:16:35] Het kan ook zo zijn dat ze met hun eigen spullen, hetzij op een kazerne, hetzij gewoon met de tent, hun patrouilles meerdaags maken, zodat de rijkwijte vergroot wordt.

[0:16:49] Dan neem ik u vervolgens mee naar de structuur van de missie.

[0:16:55] Want we hebben gesproken over de commandant die in de missie zit in Bosnië-Herzegovine zelf, maar daar helemaal boven zit de stafgroep van de Europese Unie.

[0:17:05] En deze missie is de enige missie die wordt uitgeveurd onder het Berlijn Plus verdrag.

[0:17:13] En dat wil zeggen dat de Europese Unie gebruik kan maken van de faciliteiten van de NAVO.

[0:17:20] Dus eigenlijk de grote baas van de missie, dat is de Vice Chief of Staff in Shape.

[0:17:25] Dat is een Franse driesterregeneraal met een dubbele pet op.

[0:17:29] En die wordt daar gesteund door een stafgroep.

[0:17:32] Dan is het hoofdkwartier in Bosnië geleid door een Romeinse tweester.

[0:17:39] Die heeft onder zich het multinationale bataljon, de human teams en ook nog de lothuizen.

[0:17:48] Huizen waarin teams van acht tot tien mensen zich lokaal bezighouden met wat er leeft onder de bevolking.

[0:17:58] Ze verlenen ook advies aan lokale bestuurders.

[0:18:02] Sorry, ik gebruikte een afkorting.

[0:18:05] LOD staat voor Liaison and Observation Team.

[0:18:11] Om wat dieper in te gaan, nog op die structuur aan de rechterkant, ziet u Res Force.

[0:18:16] Dat staat voor Reserve Forces, want er is dat multinationale bataljon bestaande uit drie infanteriecompagnieën.

[0:18:25] Een infanteriecompagnie is ongeveer 130 mensen.

[0:18:31] Het zou voor kunnen komen dat er versterking voor nodig is.

[0:18:35] Daarvoor is er in eerste aanleg de Iberia Reserve Force.

[0:18:40] Die is al in theater en die wordt direct aangestuurd door de commandant van Eufor.

[0:18:45] Omdat dit de NAVO-EU-constructie is, is het ook mogelijk om een beroep te doen op de operational reserve forces van KFOR, dat in Kosovo wordt geleid door de NAVO onder commando van het joint force command in Naples.

[0:19:04] Die operational reserve force is niet in theater, maar dat zijn wel eenheden die af en toe trainen met de eenheden die in Bosnië zitten.

[0:19:15] Dan hebben we nog de K4 Tactical Reserve Force.

[0:19:18] Die zit wel in Kosovo zelf.

[0:19:21] En er is ook nog een Strategic Reserve Force.

[0:19:24] Om die te activeren, dat vraagt om een gecombineerd besluit van de North Atlantic Council en de PSC.

[0:19:33] Die zitten ook niet in theater, maar dat is wel ook een forse groep.

[0:19:39] De staffunctionarissen, zoals al aangegeven door Annemarke, zitten eigenlijk door het hele operationele hoofdkwartier heen.

[0:19:49] Verschillende functionaliteiten, dus zowel bij de plannenmakerij, bij de aansturing van de dagelijkse gang van zaken, maar ook in de intel-sectie en ook niet onbelangrijk, strategie de communication.

[0:20:03] dat ook op die manier de commandant van de missie kan aangeven bij zowel het publiek in Bosnië als elders hoe hij graag gezien wil worden.

[0:20:13] Want je kunt van allerlei goede dingen doen, maar als niemand daarvan weet of mensen dat zelf verkeerd uitleggen, dan is dat natuurlijk niet de bedoeling.

[0:20:23] De infantrycompagnie, dat is lichte infanterie, die komt van de 11 luchtmobiel.

[0:20:31] Die wordt tevens uitgerust met een paar informatiespecialisten.

[0:20:36] Omdat ze zich onder het publiek begrijpen, is het belangrijk dat ze dat met de juiste posture doen.

[0:20:41] Dat ze de mensen op een nette manier benaderen.

[0:20:43] Daarom hebben ze ook een tolk bij zich, dat ze met iedereen kunnen spreken.

[0:20:46] En ze leren dus ook van die informatiespecialisten hoe je je het beste kunt opstellen om goed contact te maken.

[0:20:57] Ze zijn in principe geen gevechtseenheden, maar ze beschikken wel als dat nodig is over gepanseerde voertuigen.

[0:21:03] Op de basis zelf mogen ze ook trainen met zwaardere wapens, maar het zwaarste wapen waarmee de infanterieën compagnieën, en dat geldt niet alleen voor de Nederlandse, maar ook die van de andere landen die aanwezig zijn, dat gaat niet verder dan een punt vijftig.

[0:21:21] En in principe zou dat natuurlijk ook niet hoeven.

[0:21:23] Het gaat hier niet over een militaire strijd.

[0:21:25] Het gaat hier over een safe en secure environment tegen opstanden en het steunen van de lokale autoriteiten.

[0:21:34] Het human team, net als de infanteriecompagnie, opereert door heel Bosnië.

[0:21:42] Ze opereren niet in uniform, ze zijn inburger, ze zijn ongewapend en hebben daar een zogenaamde civiele profiel.

[0:21:50] Maar het levert wel degelijk belangrijke informatie op.

[0:21:55] Wel ligt dat u zo nog afvraagt hoe gevaarlijk is het daar nou echt voor de mensen?

[0:22:00] Nou, fysiek hebben ze weinig te vrezen, is onze inschatting.

[0:22:04] Wat wel een punt van zorg zou kunnen zijn, maar daar hebben we mitigerende maatregelen voor genomen, is spionage.

[0:22:11] Rusland heeft goede banden met de Republika Srpska en op die manier, het is daar makkelijker om spionageactiviteiten te ontplooien dan dat bijvoorbeeld in Nederland zou zijn.

[0:22:23] Over de medische aspecten, de luchtkwaliteit in Bosnië is niet zoals hier.

[0:22:29] Er wordt daar veel vuil verbrand en daarom hebben we daar ook continu snuffelaars staan, zodat we de luchtkwaliteit goed kunnen bewaken en eventueel aanvullende waadtegelen nemen.

[0:22:41] En natuurlijk het operationele risico.

[0:22:44] Wat nou als er niet genoeg mensen in theater zijn?

[0:22:48] Dan kan direct een beroep gedaan op die reserve forces.

[0:22:51] Dan vraag je je natuurlijk af, zijn die dan altijd en permanent in de juiste sterkte beschikbaar?

[0:22:57] Dat varieert, maar wij houden dat absoluut scherp in de gaten om te zorgen dat dat in balans blijft met een potentiële escalatie van wat er gebeurt in Bosnië.

[0:23:08] Tot zover mijn bijdrage, meneer de voorzitter.

[0:23:13] Dank u wel.

[0:23:19] Ja, dank.

[0:23:19] Dank voor de toelichting die u allen heeft verzorgd.

[0:23:22] En het is ook goed om te horen dat de inschat in ieder geval op dit moment is dat er geen redenen zijn om te vrezen voor een enorme escalatie die onwenselijk zou zijn.

[0:23:33] Toch wil ik graag altijd even wel nadenken van wat als het wel gebeurt?

[0:23:38] Ook al hopen we het natuurlijk allemaal van niet.

[0:23:41] Want dan zijn er dus reserve units die dan ingeroepen kunnen worden.

[0:23:47] Sommigen zijn al in het land, maar anderen komen kennelijk van buiten.

[0:23:50] Kunt u iets zeggen over hoe snel die er dan kunnen zijn als ze van buiten moeten komen?

[0:23:55] Dat is één vraag.

[0:23:56] De tweede vraag is, hebben die reserveunits dan ook zwaardere wapens als dat nodig zou blijken te zijn?

[0:24:05] Brengen ze dat mee?

[0:24:07] Dat zouden wij graag willen weten.

[0:24:08] En er was nog een derde vraagje.

[0:24:10] Even kijken wat dat precies was.

[0:24:17] Nou, laat ik het hier even bij laten voor dit moment.

[0:24:20] Dan kijken we eerst even aan de hand van uw antwoorden of we nog verder moeten.

[0:24:23] Dank u wel.

[0:24:26] Wie wilde u het woord geven?

[0:24:29] Mevrouw Wang, wilt u het woord nemen?

[0:24:32] Uw eerste vraag, hoe snel zijn die dan beschikbaar?

[0:24:35] Nou, zeker voor die intermediate response forces.

[0:24:39] Die zijn al in theater.

[0:24:41] Dus dat kan heel snel.

[0:24:45] Uiteindelijk hebben die niet echt veel zwaardere wapens bij zich, omdat de situatie daar niet naar is.

[0:24:51] En het zal waarschijnlijk toch ook het optreden zijn in een civiel domein.

[0:24:55] En het gaat hier niet om een gewapend conflict met zwaar bewapende vijanden.

[0:25:00] Dus vooralsnog wordt dat niet voorzien.

[0:25:04] En die operational reserve forces, die zijn niet in het theater, maar die kunnen daar binnen tien dagen zijn.

[0:25:12] En kunnen dan ook, als daar behoefte aan zou zijn, zwaardere wapens meenemen.

[0:25:20] Heeft u nog een vervolgvraag?

[0:25:22] Nee, dan is dat voor dit moment wel voldoende duidelijk.

[0:25:24] Dus dank dan voor die beantwoording.

[0:25:27] Dan ben ik wat vragen gesteld.

[0:25:30] Staat u mij toe om nog een vraag te stellen?

[0:25:32] De heren De Roon en ik waren met een delegatie in Dayton, Ohio.

[0:25:38] Het stond in het teken van de 30 jaar Dayton-akkoorden.

[0:25:41] Het ging heel erg over de stabiliteit in Bosnië.

[0:25:44] Het beeld dat wordt geschetst in de brief, en ook zojuist in de briefing, dat de kans op escalatie, dat het totaal uit de hand zou lopen,

[0:25:55] niet heel reëel wordt gezien.

[0:25:56] Daar kregen we toch ook wel een iets ander beeld van de situatie.

[0:25:59] Dat toch best een angst is dat er weer opnieuw een burgeroorlog uitbreekt.

[0:26:02] Voor dat scenario, hoe bent u voorbereid op dat scenario als het toch verder dreigt te escaleren in de zin dat het toch weer richting een burgeroorlog gaat?

[0:26:16] Ik denk, meneer Kamerman, dat uw eerste stappen zullen politiek zijn.

[0:26:20] Dus het ligt dat u daar eerst even op wil reflecteren.

[0:26:22] Dan geef ik hem daarna nog even door.

[0:26:24] En hoe u dit inschat, want dit is informatie die wij horen.

[0:26:28] Het is zeker waar dat er... Ik ben een maand geleden in Bosnië geweest.

[0:26:36] Ik neem altijd deel in van die peace and contention council steering boards, twee keer per jaar.

[0:26:39] En dan spreek ik vanzelfsprekend ook niet alleen met collega's, internationale collega's, maar ook met Bosnië zelf.

[0:26:44] Hooggesproken een maatschappelijk middenveld.

[0:26:46] En die zeiden ook in de laatste sessie het ongemak van de bevolking over de veiligheidssituatie neemt toe.

[0:26:53] Maar tegelijkertijd is de angst en de zorg niet dat er op korte termijn een escalatie op grote schaal zou kunnen plaatsvinden.

[0:27:07] Er kunnen incidenten plaatsvinden.

[0:27:09] Maar ook aan de kant van RS, meneer Dodik, en zeker aan de kant van de andere...

[0:27:16] Niemand heeft belang bij een installatie.

[0:27:20] Vooral bij de oudere generatie, maar ook bij de jongere generaties.

[0:27:23] In Bosnië zelf, hier trouwens ook in Nederland, ligt 1995 nog heel vers in het geheugen.

[0:27:29] En de oorlog nog heel vers in het geheugen.

[0:27:31] En dat is iets wat men koet-koet wil voorkomen.

[0:27:38] Het scenario, mocht het zo ver komen, dan hangt het natuurlijk ook af van wat voor incident er dan plaatsvindt.

[0:27:50] Maar in eerste instantie zal natuurlijk politiek en diplomatiek gedrag worden om een oplossing te vinden.

[0:27:55] En daar waar een interventie nodig is van Eufor, zal er ook een besluit overgenomen moeten worden.

[0:28:02] Maar het ligt primair ook in Brussel, de aansturing daarvan.

[0:28:15] Ja, Daak, ik zit nog even naar die onderste balk te kijken en daar zie ik ook het Hongaarse vlaggetje volgens mij.

[0:28:23] Is er nou ook nagedacht en met welke conclusies, nou ja, de conclusie is eigenlijk wel duidelijk, maar is er ook over nagedacht en wat zijn de overwegingen eraan om te zeggen Hongarije kan meedoen, ook al staan zij politiek gezien dichter bij Republika Srpska dan bij Bosnia en Herzegovina.

[0:28:39] Die laatste woorden zijn mijn interpretatie trouwens, maar misschien kan iemand daar nog toch nog even op reageren.

[0:28:46] Dank u wel.

[0:28:49] Heb jij daar een beeld bij, want ze hebben al jarenlang een bijdrage.

[0:28:52] Ja, ze hebben al jarenlang een bijdrage.

[0:28:54] En hetzelfde geldt ongeveer voor de Hongaren dragen ook bij een keef voor, in Kosovo bijvoorbeeld.

[0:29:02] En daar werd ook de vraag gesteld, kan dat wel gezien de nauwe relaties tussen Boedepest en Belgrado.

[0:29:07] Maar ja, dat zeg ik dan als burger.

[0:29:09] In de praktijk is gebleken, zowel KFOR, Kosovo als ook EUFOR, dat de Hongaarse troepen die deelnemen aan de missie uitermate professioneel zijn en op een professionele wijze hun taken uitvoeren.

[0:29:22] Dus er was geen twijfel over hun loyaliteit en professionaliteit.

[0:29:31] En ze hebben natuurlijk ook een commandant geleverd voorheen en dat is gewoon een uitstekend verloop.

[0:29:37] Dank u wel.

[0:29:39] Heel veel dank voor deze briefing.

[0:29:41] Excuses dat het op zo'n... Dit is hoe de Kamer hoe het eigenlijk wel vaak gaat.

[0:29:45] Met stemmingen die uitlopen en dan overlappende vergaderingen.

[0:29:48] Het is toch heel nuttig geweest.

[0:29:49] Ik weet ook dat er veel fractiemedewerkers hebben meegekeken.

[0:29:51] Er komt ook nog een feitelijke vragenronde en we zullen ook nog een plannere afronding hebben van deze brief.

[0:29:57] Dus de Kamer gaat zich hier nog uitgebreid verder in verdiepen en over spreken.

[0:30:01] Voor nu heel veel dank voor deze briefing.

[0:30:04] Bedankt voor de uitstekende vragen, meneer De Roon, en dan sluit ik deze vergadering.