Personeel

[0:00:00] We hebben vijf minuten spreektijd, drie interrupties.

[0:00:05] Het is gelukkig redelijk overzichtelijk, dus ik zal er enigszins relaxt mee omgaan, maar laat het ook niet te laat maken.

[0:00:11] Kijk, NRC is er ook nog, dat is mooi.

[0:00:13] En we hebben natuurlijk om half zeven, over een half uur, een hoogtepunt stemming.

[0:00:18] Ik ga even kijken hoe het loopt qua sprekers, of dat we misschien ietsje eerder kunnen schorsen, omdat we dan ook nog enigszins normaal naar de planetenzaal kunnen gaan.

[0:00:26] Dan wil ik beginnen met het woord te geven aan de heer Elian van de VVD.

[0:00:31] Dank u wel, voorzitter.

[0:00:33] Even kijken, voorzitter.

[0:00:34] Defensie moet groeien, dat is duidelijk.

[0:00:36] Maar hoe zorg je voor die 200.000 mensen waar de staatssecretaris herhaaldelijk aan gerefereerd heeft?

[0:00:43] Dat is natuurlijk de vraag.

[0:00:44] Defensie groeit, maar met name onder burgerpersoneel, terwijl reservisten en militairen met een aanzienlijk kleiner percentage groeien.

[0:00:50] Daar moeten we tempo mee maken.

[0:00:52] Daarmee bedoel ik de uitbreiding van reservisten en het militair personeel.

[0:00:57] Zo wordt het dien jaar maar verhoogd tot 1500 mensen per jaar.

[0:01:00] En dan komt de nationale weerbaarheidstraining.

[0:01:03] Maar dan nog, dat levert niet het aantal mensen op dat we uiteindelijk moeten hebben.

[0:01:08] En Rusland wacht niet tot wij in 2030 een leger van 100.000 mensen hebben.

[0:01:12] Voorzitter, je hebt een aantal punten.

[0:01:16] In de eerste plaats, Defensie moet minimaal 9000 mensen per jaar werven om de 100.000 in 2030 te halen.

[0:01:21] Er moet dus echt snelheid worden gemaakt.

[0:01:23] De Nationale Weerbaarheidstraining kan bijvoorbeeld worden uitgebreid naar minimaal 15.000 deelnemers per jaar.

[0:01:28] Is dit mogelijk, vraag ik de staatssecretarissen.

[0:01:31] Als 200.000 echt het einddoel is, kan je niet permitteren om geïnteresseerde mensen weg te sturen.

[0:01:35] Niet desnoods traineeship, militaire basisopleiding of de reservistenregeling.

[0:01:40] Het BCG-rapport laat ook zien dat er genoeg belangstelling is, maar dat de stap om te solliciteren vaak een te grote drempel is.

[0:01:46] Wat kan de staatssecretaris hieraan doen?

[0:01:48] In het verlengde hiervan heb ik ook veel gehoord, de laatste tijd, dat bijvoorbeeld mensen boven een bepaalde leeftijd fit genoeg zijn en graag

[0:01:55] Er zijn ook regels over lengte.

[0:02:02] Zou het niet zo moeten zijn dat een aantal kwalitatieve eisen centraal staan, maar dat je wel goed kijkt welke eisen echt nodig zijn en welke niet?

[0:02:12] Uiteraard moet je de drempel niet verlagen.

[0:02:14] Lengte, leeftijd, daar kan je best wat in doen.

[0:02:19] Dan is de staatssecretaris bezig met juridisch uitzoeken van het Zweedse model, de enquête.

[0:02:24] Ik wil hem hier gewoon vragen, wilt u nu gewoon dit niet meteen gaan doen?

[0:02:28] Dus niet uitzoeken, gewoon doen, verplicht stellen, de enquête, want dan hebben we die stap al gezet.

[0:02:33] Voorzitter, dan de uitstroom bij defensiemedewerkers.

[0:02:38] De uitstroom bij defensiemedewerkers, helaas stromen er mensen uit.

[0:02:41] Dat is logisch, want je hebt een bepaald normaal verloop.

[0:02:45] Maar het is niet goed als ervaren defensiemedewerkers weggaan.

[0:02:48] Zeker als het gaat om instructeurs, die we keihard nodig hebben.

[0:02:53] Ik ben benieuwd wat de staatssecretarissen ervan vinden... dat ik zie dat interessante medewerkers weggaan... en dan bij een privaat bedrijf gaan werken die we moeten inhuren.

[0:03:03] Dat zou niet moeten kunnen.

[0:03:06] En als het gaat om uitstroom, hebben we goed in beeld waarom mensen uitstroom hebben.

[0:03:10] Wordt er echt werk gemaakt van zogeheten exitbeleid en exitgesprekken?

[0:03:14] Wordt het ook echt objectief gedaan?

[0:03:16] Het is niet altijd even aantrekkelijk voor iemand in die functie om daadwerkelijk op te schrijven wat er aanschot of waarom iemand weggaat.

[0:03:24] Dat is nu niet prettig, want in de chain of command wil je dat misschien niet naar boven brengen.

[0:03:28] Dus ik vind het wel echt belangrijk.

[0:03:30] Wordt dat objectief bekeken?

[0:03:33] U heeft een interruptie als de leden het goed vinden van mijzelf.

[0:03:38] Kijk, dat gaat flexibel.

[0:03:43] Collega Paul houdt het bij.

[0:03:45] Even over de externe inhuur.

[0:03:48] Ik ben helemaal eens met collega Ellian.

[0:03:50] In een ideale wereld zouden we willen dat Defensie natuurlijk zijn eigen mensen allemaal opleidt.

[0:03:56] Misschien moet dat ook altijd een stip op de horizon blijven.

[0:03:58] Tegelijkertijd realiseren we nu dat we te weinig opleidingscapaciteit hebben.

[0:04:02] Dus dat wordt niet aan ontkomen.

[0:04:04] Om in ieder geval die groei te maken om externe in te huren.

[0:04:08] Is collega Erjan dat met mij eens?

[0:04:10] En wil hij dan in de toekomst helemaal van het externe inhuren af?

[0:04:16] Ik ben even benieuwd hoe principeel hij dat punt in wil vullen.

[0:04:21] Dank voor deze vraag, zeg ik tegen voorzitter Boswijk.

[0:04:25] Tegen Kamerlid Boswijk.

[0:04:27] Nee, het is op zich niet principeel.

[0:04:31] Wat wel een beetje gek is, is dat ik zie dat toch wel ervaren medewerkers dan uitstromen en vrijwel direct, met een hele korte tussenpoos, naar een privaat bedrijf gaan.

[0:04:46] en dat bedrijf wordt dan ingehuurd door Defensie om trainingen te geven, dat roept natuurlijk wel de vraag op, wat maakt voor diegene dat het bij dat bedrijf aantrekkelijker is dan dat in dienst te doen?

[0:04:57] Dus is het een principiële kwestie?

[0:04:59] Op zich in die zin niet.

[0:05:01] Ik denk dat we nu gewoon alle... Je hebt alles nodig om de capaciteit te vergroten, dus de opleidingscapaciteit, en uiteindelijk daardoor ook die schaalvergroting te kunnen bereiken.

[0:05:12] Maar het verwondert me wel.

[0:05:16] Hebben we dan goed scherp wat die mensen dan... Bijvoorbeeld arbeidstijden of andere dingen.

[0:05:23] Ik denk dat je dat goed in beeld moet hebben.

[0:05:24] Daar zit mijn vraag meer op.

[0:05:27] Als collega's toestaan nog één vervolginterruptie.

[0:05:31] Ik denk dat het misschien wel een terechte zorg is... dat het misschien op een bepaald moment bij de particuliere bedrijven te aantrekkelijk wordt... en dat je dan defensie leegzuigt.

[0:05:42] Ik ben heel benieuwd hoe de staatssecretaris ernaar kijkt.

[0:05:44] Ik meen wel dat er al wel een afkoelperiode is... dat het dus moeilijk is om vandaag bij wijze van spreken de poort uit te rijden... en morgen als burger binnen te komen.

[0:05:53] Maar tegelijkertijd, ik ben benieuwd hoe de staatssecretaris daar kijkt.

[0:05:57] Ik heb die zorg iets minder.

[0:05:59] Tegelijkertijd kan je hem ook omdraaien.

[0:06:00] Er zijn natuurlijk veel mensen de dienst verlaten, onderofficieren, een andere fase van hun leven, liever een negen tot vijf baan.

[0:06:08] En die kan je natuurlijk met zo'n constructie, die je misschien nu al helemaal kwijt bent, wel weer deels terughalen.

[0:06:14] Ziet collega Ellian dat ook?

[0:06:16] Maar zeker, het biedt ook voordelen.

[0:06:20] Alleen denk ik dat je uitgangspunt wel zoveel mogelijk zou moeten zijn, gled op de enorme schaal... Sprongvergroting?

[0:06:34] Geef ik er wel de voorkeur aan dat je zoveel mogelijk mensen...

[0:06:37] Ik denk dat arbeidsvreugde er ook toe doet.

[0:06:42] Het heeft voordelen.

[0:06:44] Het kan in voorkomende gevallen juist beter uitpakken dat je het via externe inhuur doet.

[0:06:53] Maar ik vraag me wel af... Ik ben afgelopen maanden nog niet zo...

[0:06:58] Ik probeer me er zo snel mogelijk in te bijten.

[0:07:05] Er spelen ook omstandigheden in de secundaire sfeer.

[0:07:15] afhaken, terwijl je juist heel graag wil dat ze blijven.

[0:07:18] Dus daar zit mijn vraag meer op.

[0:07:20] Dat is helemaal niet principeel tegen Enurix ook, dat in sommige gevallen voordelen kan hebben.

[0:07:24] Maar ik denk dat als we die enorme vergroting met elkaar willen meemaken, dan moet je er wel nog wat dieper naar kijken, denk ik.

[0:07:33] Ik zie dat collega Boswijk het er mee eens is.

[0:07:37] Dat beschouw ik als een compliment.

[0:07:39] Dat brengt me bij het punt... uit mijn gesprekken tot nu toe merk ik dat... en dat is ook bij de politie, weet ik uit mijn volgen, woordvoerderschap... secundaire omstandigheden doen er ook toe.

[0:07:50] Ik ga hier niet doen alsof als je vijf sterren eet... dat er dan meer mensen bij Defensie komen werken.

[0:07:56] Maar complete spullen.

[0:07:57] We leven in een tijd van... zeker als je fit wil zijn, zeker met de eisen bij Defensie... voedingssupplementen zijn duur.

[0:08:03] Het zijn kleine dingen, maar ik vraag me af hoe de staatssecretaris het kijkt.

[0:08:08] Het zijn wel dingen die mensen happier kunnen houden, waardoor ze langer in dienst blijven.

[0:08:14] Ik ben benieuwd of hij creatief naar dat soort dingen kijkt.

[0:08:21] De civiele reservistenregeling.

[0:08:23] Wat vindt de staatssecretaris daarvan?

[0:08:28] Naar inspiratie van...

[0:08:32] Hoe heet het in Engeland?

[0:08:34] Je staat een contract af met een bedrijf.

[0:08:37] Dat bedrijf verplicht zich dan om bijvoorbeeld drie, vier, vijf reservisten aan te leveren.

[0:08:43] En dan wordt daar een bepaalde vergoeding voor betaald.

[0:08:46] Met name gaat het dan om sectoren waarmee je combat support kan realiseren.

[0:08:51] Volgens mij geïnspireerd op Engels model.

[0:08:53] Is de staatssecretaris bereid dit in te voeren?

[0:08:56] Dan tot slot de rechtspositie van reservisten.

[0:08:58] De inspecteur-generaal der Krijgsmacht zei letterlijk tegen ons dat is een schrijnend punt.

[0:09:03] Hun rechtspositie is tweede rangs.

[0:09:05] Dat zou niet moeten kunnen in deze tijd.

[0:09:07] Hoe ziet de staatssecretaris dat?

[0:09:09] En dan tot slot het Nederlands instituut van psychologen heeft aangekaart dat sommige vragen niet gesteld mogen worden omdat die medisch van aard zouden zijn.

[0:09:16] Dat volgt dan uit een interpretatie van de wet op de medische keuringen.

[0:09:19] Dit speelt al heel lang.

[0:09:21] Het komt mij een beetje gek over dit.

[0:09:22] Dit moeten we toch kunnen regelen.

[0:09:23] Ik weet dat die wet niet bij deze staatssecretaris zit.

[0:09:26] Het is wel aan zijn belang dat je even goed kijkt bij het assessment aan het begin.

[0:09:33] Is hij bereid dit op te pakken met zijn collega van SZW?

[0:09:36] Dank, voorzitter.

[0:09:38] Dank u wel.

[0:09:39] U heeft een interruptie wanneer het noodkomt.

[0:09:41] Ik had de heer Elian willen vragen hoe hij kijkt naar de personeelskorten in Nederland en hoe we daar als Defensie mee om moeten gaan.

[0:09:47] Daar heeft hij in zijn betoog al het een en ander over gezegd.

[0:09:51] Dan de vraag, de Kamerbrief die we in maart hebben gekregen.

[0:09:53] Daarin staat dat het onderwerp personeelscentraal, onze mensen, onze toekomst meer, sneller en beter.

[0:09:59] Een vraag aan de heer Elian is wat vindt hij van de kwaliteit van die Kamerbrief en wat vindt hij nou het beste wat in die Kamerbrief staat en wat mist hij eigenlijk in de plannen die in die Kamerbrief staan?

[0:10:08] Dank, dat is het model in Engeland.

[0:10:17] Wat vind ik van de kwaliteit van de Kamerbrief?

[0:10:23] Ik ben 4,5 jaar Kamerlid inmiddels.

[0:10:29] Je moet dat kunnen beoordelen.

[0:10:34] Vooropgesteld.

[0:10:36] Ik zie dat deze staatssecretaris juist een persoonlijke betrokkenheid heeft bij het opschaling van de krijgsmacht.

[0:10:46] Ik heb wel wat... Hoe zal ik het zeggen?

[0:10:50] De doelstelling is mooi, maar ik vraag me wel af... Ga je met de stappen die de staatssecretaris nu heeft aangekondigd... ga je dat dan ook bereiken, die 100.000 en dan 200.000?

[0:11:04] Dat vraag ik me wel af.

[0:11:05] De vragen die ik in mijn betoog had...

[0:11:09] Ik wil hem graag helpen om die doelstelling te realiseren.

[0:11:13] Maar alleen met die brief, wat daarin is aangekondigd, kom je er niet.

[0:11:21] Ik denk dat daar nog meer moet gebeuren.

[0:11:24] Je zult Defensie aantrekkelijk moeten maken.

[0:11:26] Een aantal dingen heb ik al gezegd.

[0:11:29] En in mijn vragen ligt natuurlijk ook besloten... dat je echt serieus moet kijken naar de kwestie van de reservisten.

[0:11:36] 7000 reservisten.

[0:11:39] Dat is langer dan niet genoeg.

[0:11:42] Terwijl ik ook mensen in mijn eigen omgeving spreek die zeggen... ik wil dat graag doen, maar met hoe rigide Defensie is... met bepaalde beschikbaarheid, dan lukt dat niet.

[0:11:52] Dus ik zie nog wel echt dat er stappen gezet moeten worden.

[0:11:55] Dat zeker.

[0:11:58] Dank u wel.

[0:11:59] Dan nu de heer Pol.

[0:12:01] Hartelijk dank, voorzitter.

[0:12:03] En voorzitter, de islam hoort niet bij Nederland.

[0:12:07] Dat vindt de ruime meerderheid van de Nederlanders.

[0:12:10] Dus ook niet bij onze krijgsmacht.

[0:12:12] Toch gaat de islamisering van ons leger onder deze staatssecretaris in schrikbaren tempo door.

[0:12:18] Alle krijgsmachtonderdelen organiseren nu iftars.

[0:12:21] Er zijn speciale islamitische gebedsruimtes gekomen en moslims krijgen speciale halal maaltijden.

[0:12:28] Het aantal imams dat werkzaam is bij Defensie is intussen hoger dan ooit en op hun uniform prijkt de islamitische halve maan met ster.

[0:12:38] Een symbool dat haar oorsprong vindt in het Ottomaanse Rijk toen islamitische legers grote delen van Europa veroverden en miljoenen Europeanen

[0:12:48] de slavernij indreven.

[0:12:51] En voorzitter, om de onderwerping van onze krijgsmacht aan de islam helemaal compleet te maken, werd onder deze staatssecretaris de zelfverklaarde djihadist Abu Taleb tot eremarinier benoemd.

[0:13:04] Het oranje boven, vervangen voor Allah-u-akbar.

[0:13:08] Abu Taleb roept het tientallen keren per dag, zegt hij zelf.

[0:13:12] Voorzitter, is dit nu het doelgroepenbeleid dat deze staatssecretaris in zijn brief naar de Kamer zo ophemeld?

[0:13:21] Is zijn beleid erop gericht om, zoals hij het noemt, deze onbenutte arbeidspotentiëlen in de samenleving aan te boren?

[0:13:30] Voorzitter, graag een reactie hierop.

[0:13:32] Want staatssecretaris, wees gewaarschuwd.

[0:13:35] Wie de islam alle ruimte geeft, zal er vroeg of laat zelf onherroepelijk door verzwolgen worden.

[0:13:43] Voorzitter, dan blijft deze staatssecretaris verder doorgaan op de doodlopende weg van het doorgeslagen diversiteits- en inclusiebeleid.

[0:13:51] Hij blijft zich vasthouden aan het vrouwenquotum van 30% voor Defensie.

[0:13:56] of, zoals hij het zelf eufemistisch noemt, het streefcijfer.

[0:14:01] En voorzitter, laten we eens kijken hoe het met die ambitie staat.

[0:14:05] In de meest recente stand van Defensie wordt er namelijk uitgebreid aandacht aan besteed.

[0:14:10] Alles is immers uit de kas gehaald om de vrouwelijke doelgroep het afgelopen jaar aan te spreken.

[0:14:16] Defensie stond zelfs te recruteren op de huishoudbeurs.

[0:14:21] En voorzitter,

[0:14:22] Het mocht echter niet baten.

[0:14:24] Het aantal vrouwelijke reservisten steeg in 2024 met maar 0,1 procent.

[0:14:30] En het aantal vrouwelijke beroepsmilitairen maar met 0,4 procent.

[0:14:35] Als deze staatssecretaris zo doorgaat, wordt het streefcijfer van 30 procent vrouw in 2030 bij lange na niet gehaald.

[0:14:44] Dus zullen we maar gewoon stoppen met dit soort streefcijfers, voorzitter.

[0:14:48] Het is nergens voor nodig.

[0:14:49] Waar het aandeel vrouwen wel sterk steeg, is in de rangen van brigade-generaal en hoger.

[0:14:56] Hier steeg het percentage in 2024 met 2,5 procent.

[0:15:00] Hoe verklaart de staatssecretaris dit grote verschil?

[0:15:04] En hoe kijkt hij in dit licht naar de kwestie van oud-cda-minister Hanke Bruins-Slot?

[0:15:11] Zij verliet als kapitein de dienst, liep een paar jaar rond in Den Haag,

[0:15:14] en is nu terug bij Defensie als generaal-major.

[0:15:18] En voorzitter, de Bond van Defensiepersoneel is terecht kritisch op deze gang van zaken.

[0:15:24] Want hoewel niemand iets af doet aan het eervolle werk dat zij eerder voor de krijgsmacht deed, gaat deze gang van zaken in tegen alle gebruikelijke werkwijzes.

[0:15:36] Want als militair opnieuw in dienst komen, betekent doorgaans dat je dezelfde rang krijgt die je al had, of de naasthogere rang.

[0:15:44] En dat is dus nu niet het geval.

[0:15:48] Voorzitter, het roept frustraties op.

[0:15:51] Want hoe kan het zo zijn dat Defensie onomwonden stelt dat zij pas later de voorziende functie gaat bekleden bij de reguliere wisselingen van de topfunctionarissen bij Defensie?

[0:16:01] De Bond van Defensiepersoneel spreekt over het wegkapen van functies door mensen van buiten de organisatie.

[0:16:09] En dit ten koste van collega's die al wel vele decennia lang

[0:16:13] de onderliggende rangen hebben doorlopen.

[0:16:17] Voorzitter, tot slot help ik de staatssecretaris daarom er ook aan herinneren dat de manier waarop er op deze wijze wordt omgegaan met het functie-toewijzingsproces met stip op drie staat als vertrekreden onder onze beroepsmilitairen.

[0:16:33] Dus graag verneem ik hierop een reactie.

[0:16:35] Ik dank u wel, voorzitter.

[0:16:38] Dank u wel.

[0:16:39] Dan heeft u nog een interruptie van mijzelf.

[0:16:42] Dat gaat over het punt wat u net aanhaalde richting mevrouw Bruins-Slot.

[0:16:47] Ik vind het persoonlijk niet chique om namen te noemen van mensen in individuele gevallen.

[0:16:52] Maar goed, het is nu genoemd.

[0:16:53] En ik denk dat het een grote aanwinst is voor Defensie.

[0:16:56] En ik denk dat zij meer haren op haar tanden heeft dan wij hier allemaal bij elkaar.

[0:17:01] Dus ik denk een fantastische aanwinst.

[0:17:03] Ik heb natuurlijk ook de reacties gezien van veel mensen.

[0:17:07] Mijn postvak liep ook vol met mensen die zich hierover frustreerden.

[0:17:13] maar dat heb ik toch anders geïnterpreteerd als de heer Pool dat nu doet.

[0:17:17] Namelijk, ik heb geïnterpreteerd dat mensen zeiden... fantastisch dat iemand op zijn capaciteiten wordt beoordeeld... en niet op allerlei afvinklijstjes... waardoor nu al generaties lang mensen afhaken... omdat ze niet de juiste aanstellingen hebben gehad... niet lang genoeg, niet voldoende uitzendingen, noem maar op.

[0:17:35] Dat dat soms verzorgt dat je juist heel veel mensen demotiveert... de krijgsmacht verlaten.

[0:17:40] En dat waren dus heel veel mensen die zeiden...

[0:17:43] moeten veel meer mensen gaan beoordelen op capaciteiten, zoals nu ook bij mevrouw Bruins-Slot is gebeurd.

[0:17:50] Is heer Poort met mij eens dat die flexibiliteit juist misschien een voorbeeld is dat we dat juist vaker moeten doen?

[0:17:57] Dank u wel, voorzitter, voor de vraag van de heer Boswijk als Kamerlid.

[0:18:03] Kijk, die flexibiliteit ben ik op zich niet heel erg op tegen.

[0:18:07] Maar dat moet dan ook wel voor alle militairen in de dienst gelden.

[0:18:11] En dat is dus nu de crux.

[0:18:13] Kijk, we hebben het dus over kapitein tot aan brigadegeneraal.

[0:18:18] Daar heb je dus de rangen nog tussen.

[0:18:20] Voordat je die allemaal hebt doorlopen, ben je echt heel veel tijd kwijt.

[0:18:24] En terecht, want je moet die ervaring ook opdoen.

[0:18:26] En ik vind ook dat als we een generaal hebben in het Nederlandse leger, dat dat iemand moet zijn die gewoon echt jarenlange ervaring heeft, gewoon echt weet waar het over gaat.

[0:18:36] En zo is het systeem binnen Defensie nu ingericht.

[0:18:39] En de kritiek die dus nu op dit proces, dus dat je iemand van buiten

[0:18:44] aanhaalt en dat hij in één keer zo'n hoge rang krijgt.

[0:18:48] Ja, die heeft tot heel veel kritiek geleid, juist van zo'n bond die opkomt voor defensiepersoneel, omdat hij namens het defensiepersoneel zegt van ja hallo, dat is leuk en aardig voor die mevrouw, maar wij dan?

[0:19:01] Dus die flexibiliteit is op zich prima, maar dat geldt dus niet in alle gevallen.

[0:19:05] Het geldt niet voor onze eigen militairen en dat vinden we dus jammer.

[0:19:09] Dus ik gun haar het allerbeste en wellicht doet ze het geweldig op haar nieuwe functie die ze krijgt toegewezen.

[0:19:16] Maar daar gaat het niet om.

[0:19:17] Het gaat erom dat als je die functie krijgt, moet het ook voor de militairen die al decennia lang daar rondlopen.

[0:19:23] Die moeten een eerlijke kans krijgen en zij hebben nu het gevoel dat dat niet zo is.

[0:19:27] Daarom vraag ik de staatssecretaris.

[0:19:30] Dank u wel.

[0:19:31] Dan kijk ik heel even naar mijn collega's.

[0:19:34] We kunnen nu schossen of we doen er nog één.

[0:19:37] Ja?

[0:19:37] Oké.

[0:19:38] Heer Noordkamp.

[0:19:40] Ik heb niet zo'n lange tekst.

[0:19:42] Voorzitter, allereerst wil ik namens GroenLinks Partij van de Arbeid... ...graag onze waardering uitspreken aan alle vrouwen en mannen bij Defensie... ...die zich dagelijks inzetten voor onze vrede en veiligheid.

[0:19:50] Onze mens is in onze basis.

[0:19:52] GroenLinks Partij van de Arbeid staat voor een sterke krijgsmacht... ...in een sterke samenleving.

[0:19:56] Daarvoor is het van belang dat onze mannen en vrouwen bij Defensie... ...niet alleen gewaardeerd worden, maar ook optimaal gefaciliteerd worden... ...en met het allerbeste materiaal kunnen werken.

[0:20:04] Voorzitter, vanochtend luisterden we dat er een nieuw panzer-infanteriebataljon wordt opgericht... waarbij Nederland invulling zou geven aan het door de NAVO gevraagde derde bataljon.

[0:20:12] De vraag aan de staatssecretaris is of wij hieruit mogen concluderen... dat de eerste twee bataljons nu volledig gevuld zijn.

[0:20:20] Dan de Kamerbrief.

[0:20:22] De Kamerbrief.

[0:20:35] op het gebied van personeel.

[0:20:38] In de financiële doorrekening van de NAVO capability targets, laten we zeggen de 18 miljard waar het de laatste dagen veel over gaat, daar is de taak zoals nation support, homeland defense en militaire activiteiten buiten ons NAVO verdragsgebied niet mee genomen.

[0:20:51] En hierin wordt uitgegaan van de personele groei van 17.000 tot 18.000 fte.

[0:20:56] Dus 18 miljard 17.000 tot 18.000 fte.

[0:20:59] Maar dit is slechts een deel van de totale personeelsbehoefte.

[0:21:02] Mijn vraag aan de staatssecretaris is wat de benodigde financiële middelen zijn voor onze totale benodigde personeelsomvang.

[0:21:08] Dus wat is die financiële behoefte en zijn die middelen er?

[0:21:12] Dit wordt namelijk uit de Kamerbrief van maart niet duidelijk.

[0:21:15] In diezelfde brief staat dat Defensie oog heeft voor ontwikkelingen op de arbeidsmarkt.

[0:21:19] Maar wat ons als fractie bevreemd is dat er geen arbeidsonderzoek is gedaan en er ook geen gebruik is gemaakt van een arbeidsmarktonderzoek.

[0:21:28] Ook staat in die brief dat de periode... Deze brief is in maart aan ons als Kamer verstuurd.

[0:21:32] En in die brief staat dat de periode tot de zomer gebruikt wordt om de groene maatregelen en randvoorwaren te operationaliseren en uitvoeringsklaar te maken.

[0:21:41] Mijn vraag aan de staatssecretaris is, hoe staat het hiervoor?

[0:21:43] Waar blijven jullie ons?

[0:21:45] Waar blijven die plannen, want het zomerreces is al over twee weken?

[0:21:49] Mogen we ervan uitgaan dat deze uitwerking wel gebaseerd wordt op een arbeidsmarktonderzoek?

[0:21:53] Want goed zicht op de realiteit lijkt me zeer verstandig.

[0:21:57] Ook over de randvoorwaarden maken wij ons ernstig zorgen.

[0:22:00] De staatssecretaris heeft grote plannen voor een schaalbare krijgsmacht.

[0:22:03] Maar wat schaalt hij allemaal mee?

[0:22:05] Schaalt hij ook de huisvesting mee?

[0:22:07] In het ontwerp van het Nationaal Programma Ruimte voor Defensie is rekening gehouden met één extra kacerne.

[0:22:12] Mijn vraag is of er ook voldoende zal zijn voor de beoogde groei die hij voor zich ziet met zijn organisatie.

[0:22:16] Maar daarnaast, hoe zorgt hij er ook voor dat de huisvesting schoon en veilig blijft?

[0:22:21] Want hierover ontvangen wij namelijk vaak zorgwekkende signalen.

[0:22:25] Is er ook voldoende rekening gehouden met de militaire gezondheidszorg in de opschaling?

[0:22:30] We vragen veel van onze mensen, maar kunnen we ook voor ze zorgen?

[0:22:33] In de beleidsdoorlichting uit Maatjong's Leren blijkt dat dit niet het geval is.

[0:22:36] De militaire gezondheidszorg kan niet de volledige ondersteuning bieden die nodig is bij een grootschalig optreden op huidig niveau.

[0:22:44] Laat staan bij een groeiende organisatie.

[0:22:47] De staatssecretaris schrijft zich hard te maken... voor de versterking van de militaire gezondheidszorg.

[0:22:51] Maar ook in de brief van vanochtend lees ik weer... dat daar minimale middelen voor worden vrijgemaakt.

[0:22:55] En in de personeelsbrief van maart dit jaar is er helemaal geen aandacht... wat betreft personeelsinvulling op dit gebied.

[0:23:01] Dus mijn vraag aan de staatssecretaris is... zijn de investeringen in de militaire gezondheidszorg voldoende... aangezien deze nu al niet op niveau is en defensie verder groeit?

[0:23:11] Voorzitter, in het kader van gezondheid is mijn fractie ook geschrokken over het nieuws dat vliegers massaal klagen over nek- en rugklachten door de F-35.

[0:23:19] Maar bovenal dat ze hierover niet openlijk durven klagen.

[0:23:22] Hoe heeft dit kunnen gebeuren?

[0:23:24] En vallen deze klachten met betrekking tot nek- en rugklachten nog op te lossen binnen het huidige F-35-ontwerp?

[0:23:30] In vragen op Defensie hoe het imago kan veranderen om uit te stralen dat iedereen welkom is bij Defensie, werd als antwoord gegeven een brandingcampagne.

[0:23:38] Volgens mij gaan we hier met elkaar dan voorbij aan de basis.

[0:23:41] Want hoe verwelkomend is een organisatie waarin het comfort van onze mensen niet gegarandeerd is, maar waar men zich ook nog niet eens veilig voelt om zich uit te spreken in het geval van fysieke klachten?

[0:23:51] Met betrekking tot de nek- en rugklachten door de F-35 schijnt, dat niet iedere vlieger openlijk durft te klagen, omdat er angst is dat het invloed heeft op de vliegstatus.

[0:24:00] Een medische klacht kan immers het einde van de loopbaan betekenen.

[0:24:03] Dit kan toch niet waar zijn?

[0:24:05] Is de staatssecretaris hiermee bekend?

[0:24:06] En wat gaat hij hier aan doen om dit concreet op te lossen?

[0:24:10] Voorzitter, afsluitend.

[0:24:11] Onze mensen zijn onze basis.

[0:24:13] De Linkspartij van Arbeid staat voor een sterke krijgsmacht en een sterke samenleving.

[0:24:16] Daarvoor is het van belang dat onze mannen en vrouwen bij defensie niet alleen gewaardeerd worden, maar ook optimaal gefaciliteerd worden en met het allerbeste materiaal kunnen werken.

[0:24:24] Tot zover.

[0:24:26] Dank u wel.

[0:24:27] Dan stel ik mijn collega's nu voor dat we schorsen, dat we gewoon naar de hoofdelijke stemming kunnen gaan en dat we dan zo meteen na die hoofdelijke stemming het debat weer vervolgen.

[0:24:38] Ik denk dat ze inderdaad al aan de slag gaan.

[0:56:07] Welkom terug.

[0:56:10] We zijn weer terug van een hoofdelijke stemming.

[0:56:12] De wereld is weer veranderd.

[0:56:13] Dan gaan we verder waar we gebleven zijn.

[0:56:15] Mevrouw Eijten van NSC.

[0:56:20] Voorzitter, NEC ondersteunt de groei bij Defensie gezien de geopolitieke ontwikkelingen en de noodzaak om onze Defensie op orde te krijgen.

[0:56:26] Maar er zijn toch een aantal vragen.

[0:56:28] Staatssecretaris spreekt de ambitie uit dat de krijgsmacht in 2027 is ingericht in een vredesorganisatie en een oorlogsorganisatie en dat de schaalbare organisatie uiterlijk 2030 en waar mogelijk sneller gevuld moet zijn.

[0:56:41] Volgens het recent verschenen BSG-rapport kunnen de ambities worden gerealiseerd zonder een vorm van dienstplicht.

[0:56:47] Tijdens gesprekken met experts in het kader van een schaalbare krijgsmacht kregen we wat anders te horen.

[0:56:52] Op de vraag kunnen de ambities worden gehaald zonder een vorm van dienstplicht was het unanieme en glashelder antwoord nee.

[0:56:59] Mijn vraag aan de staatssecretaris is dan ook wat hij gaat doen om er zeker van te zijn dat hij alle ambities kan waarmaken.

[0:57:05] Waar ligt voor hem het kantelpunt waarop hij ingrijpt omdat het BCG rapport toch een te rooskleurig beeld heeft geschetst?

[0:57:11] En hoe gaat hij daar dan op doorpakken?

[0:57:13] Hoe ziet het Nederlandse dienmodel er dan uit in vergelijking met het Zweedse dienmodel waar mijn fractie een groot voorstander van is?

[0:57:20] Voorzitter, de samenwerking tussen onderwijs en de arbeidsmarkt is cruciaal om goed opgeleid personeel voor de toekomst te garanderen.

[0:57:28] De Veiligheidscampus Assen levert een belangrijke bijdrage aan de ontwikkeling en de versterking van een veilig en weerbaar Nederland en Europa en zorgt voor een groei van banen in de regio Assen.

[0:57:39] NSC vindt het een goede zaak dat de staatssecretaris recent een bezoek heeft gebracht aan dit complex.

[0:57:45] maar vraagt zich af wat nu de landelijke samenhang en bundeling is tussen alle initiatieven en mogelijkheden.

[0:57:50] Is de staatssecretaris bereid om dit om te zetten in een helder en integraal beleid?

[0:57:55] Dan, voorzitter, over vrouwen bij Defensie.

[0:57:58] Defensie heeft gisteren een nieuwe wervingscampagne opgezet voor vrouwen, waarin ze worden geportretteerd in alle waarden die ze kunnen toevoegen bij Defensie.

[0:58:06] Heel tof.

[0:58:06] En een compliment aan de staatssecretaris dat hij dit zo voortvarend heeft opgepakt.

[0:58:11] Want een diverse krijgsmacht presteert in alle opzichten beter.

[0:58:15] Zoals generaal Boekholt zo mooi zei tijdens een bijdrage op International Women's Day in Brussel dit jaar.

[0:58:21] Vorig jaar was zij topvrouw van het jaar en inmiddels is ze met 3200 vrouwen in gesprek gegaan over hun perceptie op Defensie als potentiële werkgever.

[0:58:30] Kan de staatssecretaris aangeven wat hij met alle bevindingen doet of gaat doen?

[0:58:35] NEC is ook in gesprek gegaan met een groep vrouwelijke militairen en reservisten en heeft gevraagd naar hun ervaringen.

[0:58:40] De antwoorden gaven nog veel ruimte voor verbetering.

[0:58:44] Er wordt ervaren dat je als vrouw tien keer harder moet knokken en dat er nog sprake is van een ongelijke betaling tussen mannen en vrouwen bij dezelfde functie.

[0:58:51] Een ander voorbeeld dat werd genoemd is dat bij de invulling van vacatures met twee maten wordt gemeten.

[0:58:56] Een vrouwelijk plaatservangend commandant wil er niet nog een vrouw erbij omdat dit too much zou zijn.

[0:59:02] Terwijl het bij mannen geen probleem is.

[0:59:04] Kan de staatssecretaris aangeven of hij deze voorbeelden herkent en is hij bereid om hier onderzoek naar te doen?

[0:59:10] Ook werd als knelpunt een gebrek aan flexibiliteit in verschillende levensfasen genoemd.

[0:59:14] Vrouwen hebben in verschillende fasen van hun leven soms behoefte aan een stapje terug, terwijl Defensie als hiërarchische organisatie is ingericht op de klim naar boven.

[0:59:22] Mogelijkheden om werk en gezin beter te kunnen combineren kwamen veelvuldig naar boven, met bijvoorbeeld de suggestie om kinderopvang bij kazernes te realiseren.

[0:59:31] Hoe werkt de staatssecretaris aan goed werkgeverschap en zorgt hij ervoor dat Defensie een employer of choice wordt?

[0:59:39] Is de staatssecretaris bereid om in gesprek te gaan over de suggesties van haar vrouwelijke werknemers, zonder ze overigens in een apart hokje te plaatsen, want dat willen ze absoluut niet.

[0:59:48] Heb ik inmiddels ervaring met gesprekken met ze.

[0:59:51] Kan de staatssecretaris aangeven hoe het HR-beleid van Defensie is ingericht, waar het gaat om onderwerpen als boeien, denk aan Defensity College, binden en het personeelsverloop, met speciale aandacht voor exitgesprekken, omdat daar veel te leren en dus te winnen valt.

[1:00:07] Dan over het veiligheidsdomein.

[1:00:09] De Sociaal Economische Raad heeft in 2023 op verzoek van de ministeries van VWS, OCW, SZW, JNV, BZK en Defensie onderzoek gedaan naar de arbeidsmarktkrapte in publieke sectoren.

[1:00:23] Zij concluderen dat de arbeidsmarktkrapte een structureel probleem is en dat de menskracht de komende dertig jaar een bepalende factor zal zijn.

[1:00:30] Dat vormt een forse bedreiging voor de ambitieuze personele groeidoelstellingen van Defensie en de staatssecretaris.

[1:00:36] De SER benadrukt dat gericht beleid en een betere samenwerking nodig is om de uitvoerbaarheid en beschikbaarheid van publieke taken zeker te stellen.

[1:00:44] Hiermee wordt samenwerking tussen organisaties bedoeld, maar ook samenwerking tussen departementen om verkokering tegen te gaan.

[1:00:50] Een integrale aanpak is nodig.

[1:00:52] Hierbij wordt als voorbeeld de voorgenomen samenwerking op het gebied van personeelsbeleid in het veiligheidsdomein tussen de nationale politie, Defensie, de dienstjustitiële inrichtingen en de douanen genoemd.

[1:01:04] Hoe staat het met deze samenwerking en waarom worden deze organisaties binnen het veiligheidsdomein niet genoemd bij de organisaties waarmee Defensie in overleg is?

[1:01:12] Of waarmee ze de samenwerking al zijn gestart?

[1:01:15] Hoe wordt voorkomen dat publieke organisaties elkaar beconcurreren op de krappe arbeidsmarkt?

[1:01:20] Tot slot, voorzitter, reservisten.

[1:01:22] Reservisten vormen een belangrijke pijler in de plannen voor schaalbare krijgsmacht.

[1:01:26] Vandaar dat nader gekeken is naar beschikbare gegevens over het reservistenbestand van defensie.

[1:01:32] Uit cijfers van de Military Balance 2024, waarin het aantal militair is gesplitst in actief en in reservisten, blijkt dat de Nederlandse krijgsmacht met 15,2 procent reservisten in vergelijking met andere landen een relatief laag aantal reservisten telt.

[1:01:46] Dat baat mijn fractie grote zorgen.

[1:01:49] Uit onze gesprekken met reservisten blijkt dat er nog veel ruimte is voor verbetering.

[1:01:53] Zo wordt ervaren dat je als reserveofficier wel de lasten moet dragen, maar niet de lusten krijgt.

[1:01:57] En dat er nog veel te weinig ruimte is voor erkenning.

[1:02:00] Ook is hun rechtspositie niet dezelfde als die van een beroepsmilitair.

[1:02:05] Wat gaat de staatssecretaris hieraan doen?

[1:02:07] En dan tot slot.

[1:02:08] Hoewel het aantal reservisten toeneemt, is slechts een deel daadwerkelijk inzetbaar bij een conflict.

[1:02:12] We maken ons zorgen over de beschikbaarheid en de vereisde basisvaardigheden van reservisten en de mogelijkheden van een goede balans tussen civiel en militaire verplichtingen.

[1:02:20] Shell heeft recent beleid ontwikkeld om het voor reservisten makkelijker te maken.

[1:02:23] De staatssecretaris heeft een confinant met de Rabobank getekend.

[1:02:26] Mooie initiatieve, compliment voor de staatssecretaris.

[1:02:29] Maar de vraag is hoe gaat hij dit verder uithollen?

[1:02:31] Is hij actief in gesprek met bedrijven en instellingen?

[1:02:34] En daar wil ik het graag bij laten.

[1:02:35] Dank u wel.

[1:02:36] U zal wel moeten.

[1:02:38] U zat al 1 minuut 20 in het rood.

[1:02:41] Maar dat maakt niet uit.

[1:02:42] Omwille van de tijd geef ik bij deze mezelf het woord.

[1:02:47] En ik sluit me aan bij alle warme woorden die mijn collega's hebben gesproken over personeel in zijn algemeenheid en de uitdagingen die er zijn.

[1:02:57] En ik sluit me ook even aan bij de woorden die collega

[1:03:01] Hij sprak net over reservisten.

[1:03:02] We zien allemaal een grote rol voor hen weggelegd.

[1:03:06] Ze hebben hun nut en noodzaak allang bewezen, maar ze worden nog niet overal als volvol aangezien, wat volledig onterecht is.

[1:03:14] Zeker gezien de toekomst, waar hun rol alleen maar groter wordt.

[1:03:17] Ik zie al enige herkenning bij de staatssecretaris dat in zo'n scenario 59% van de reedswissers slechts kan opkomen.

[1:03:33] bepaalde cruciale functies vervullen.

[1:03:36] En zelfs bij een scenario als bijvoorbeeld een pandemie uitbreekt, dat mensen misschien wel dubbele vitale functies vervullen, dan is het percentage misschien zelfs 44 procent.

[1:03:46] Ik ben heel benieuwd wat de strategie van de staatssecretaris hierachter is.

[1:03:51] En hoe gaan we ervoor zorgen dat we niet bovengemiddeld gaan werven in beroepsgroepen die mogelijk later als vitaal kunnen worden bestempeld.

[1:03:57] Graag een reactie.

[1:03:59] Daarnaast ook graag de antwoorden op de vragen die in Noordkamp ook sprak over de structurele onduidelijkheid over de rechtspositie van reservisten.

[1:04:10] Ook wel iets wat we al meerdere keren in personeelsdebatten hebben gehoord.

[1:04:13] Wanneer kunnen we daar nu eens een klap op geven?

[1:04:16] Zeker omdat we nu moeten gaan versnellen.

[1:04:18] En ook blijft het toch wel vaag wie binnen Defensie het mandaat heeft als het daadwerk wordt opgeroepen in crisistijd.

[1:04:25] Is dat de minister of ligt dat lager in de organisatie?

[1:04:28] En op welke basis wordt deze beslissing dan bijvoorbeeld genomen?

[1:04:33] En daarbij mag het natuurlijk ook geen vrijblijvende intentie zijn.

[1:04:36] Voorzitter, de staatssecretaris wil groeien naar een schaalbare krijgsmacht tot 200.000 mensen.

[1:04:41] Wat voor soort categorieën zijn dit?

[1:04:43] En wanneer gaan we de werving aanpassen dat die extra mobiliseerbare capaciteit van 100.000 er ook echt daadwerkelijk gaat komen?

[1:04:50] En kan u misschien de staatssecretaris iets meer vertellen waar deze aantallen op zijn gebaseerd en hoe die onderverdeling per defensie onderdeel is?

[1:04:58] En natuurlijk ook de financiering.

[1:05:00] Is daar al iets bekends over?

[1:05:02] Voorzitter, werving is belangrijk, maar het behoud van personeel is nog veel belangrijker.

[1:05:05] De uitstroom bedraagt momenteel 2,8 procent.

[1:05:08] De staatssecretaris is hier tevreden over, maar dat cijfer zegt te weinig.

[1:05:11] Het gaat bij deze uitspraak voornamelijk over ervaren onderofficieren en officieren.

[1:05:16] die cruciaal zijn voor het opleiden en de kennisoverdracht.

[1:05:19] Dit verlies is niet zomaar te compenseren.

[1:05:21] Wat is de stand van zaak rond de uitvoering van mijn motie de afgelopen december, waarin verzocht werd de advies uit het rapport Drijfveren bij Defensie met prioriteit op te pakken en daarbij juist en vooral de doelgroep van ervaren onderofficieren en officieren een actieve rol te laten spelen?

[1:05:35] Voorzitter, een ander punt betreft de doorstroomsmogelijkheden binnen het reservistenbestand, maar eigenlijk binnen Defensie Breed.

[1:05:41] Ik had daar net al een interruptiedebat met collega Paul over.

[1:05:45] Die ziet vooral heel veel redenen om alles bij het oude te houden.

[1:05:48] Ik zie met het voorbeeld wat hij aanhaalde juist een mogelijkheid om veel meer maatwerk te hebben.

[1:05:56] Alleen ik hoor tegelijkertijd ook heel veel

[1:05:58] toch wat zure mensen in mijn mailbox.

[1:06:01] Ik heb er ook heel veel gesproken die me uitleggen welke capaciteiten ze hebben, maar uiteindelijk niet daarin de erkenning zien.

[1:06:08] Het gekke is, worden deze personen burger, dan kunnen ze soms meerdere sprongen maken in een schaal.

[1:06:15] En dat is natuurlijk best wel krom, dat je dat met een rang niet kan en als burger in schalen wel kan meerdere schalen kan overslaan.

[1:06:22] Ik heb ook iemand gesproken die op een hbo-niveau functioneert, maar blijft steken op onderzoeksfunctie omdat hij formeel het hbo-diploma niet heeft.

[1:06:33] Of in ieder geval niet een certificaat heeft, waardoor hij het diploma in zijn totaliteit niet heeft.

[1:06:38] Daar zouden we toch veel meer maatwerk op moeten hebben.

[1:06:40] Graag een reactie van de staatssecretaris daarop.

[1:06:44] Voorzitter, ik had ook even met collega Elian nog een interruptie over de externe opleidingscapaciteit.

[1:06:49] Ik snap zijn zorgen en deels deel ik die zorg ook wel.

[1:06:52] En tegelijkertijd denk ik dat we op dit moment gewoon gebruik van moeten maken, omdat we anders uberhaupt niet kunnen groeien.

[1:07:00] Maar deze bedrijven vragen eigenlijk hetzelfde als defensiebedrijven... die voor ons voertuigen of munitie willen produceren, namelijk langjarige zekerheid.

[1:07:11] Dus ik hoor deze bedrijven zeggen, ja, wij willen heel graag opschalen.

[1:07:14] Wij krijgen heel veel vragen, tientallen, soms meer dan honderd instructeurs te leveren.

[1:07:18] Maar tegelijkertijd horen we ook signalen van, nou, daar moeten we zo snel mogelijk van af.

[1:07:21] Die bedrijven gaan natuurlijk geen externe opleidingscapaciteit aannemen, als zij daar geen zekerheid over bieden.

[1:07:28] En tegelijkertijd vind ik dat je ook een stopje op de horizon moet zetten.

[1:07:31] En wat mij betreft is dat Defensie voor een groot deel zijn eigen opleidingen blijft doen, maar geen taboe dat je dan helemaal niks externes zou doen.

[1:07:38] Maar je moet daar wel ergens een balans in gaan vinden.

[1:07:41] Ik ben heel benieuwd hoe de staatssecretaris naar dat kijkt.

[1:07:45] Ik had nog veel meer punten, maar laat ik mezelf maar aan de tijd houden.

[1:07:49] Dat was het.

[1:07:52] Dat was hem.

[1:07:53] Ik heb geen interrupties.

[1:07:55] Fantastisch.

[1:07:56] Dank voor het bijhouden van de tijd.

[1:07:58] Het is een geweldige inbreng en een gemiste kans om niet te interrumperen.

[1:08:02] Maar toch even een vraag.

[1:08:06] U heeft over het externe in u, dat is ook een punt dat ik veel maak, onlangs ook een motie van in de stand van Defensie rapporteren van hoe zit dat nu.

[1:08:13] Ik vind het niet zo vrijblijvend en ik hoor u op het laatst zeggen dat balans is nodig.

[1:08:17] Dat stelt me dan gerust.

[1:08:19] Maar daarvoor zegt u dat we er gewoon gebruik van moeten maken.

[1:08:23] Ik vind het niet echt een visie om, ondanks dat we nu snel moeten groeien, de boel toekomstbestendig in te richten.

[1:08:29] U zegt ook dat we het nodig hebben, anders groeien we niet eens.

[1:08:32] En u zegt daarbij ook, ook de bedrijven waar we nu extern van inhuren, moeten we een langjarige zekerheid geven.

[1:08:40] Anders nemen ze die mensen niet aan.

[1:08:41] Maar we hebben toch het liefst dat we die mensen weer bij Defensie aan kunnen nemen.

[1:08:44] En we moeten toch... Ik maak hier maar gewoon twee interrupties van.

[1:08:51] We moeten het toch ook zo zien als... Dat vond ik mooi bij de ronde tafelgesprek.

[1:08:56] Het moet gaan om ondersteunen en niet om afhankelijkheid.

[1:09:01] Dat is waarom ik iets gematigder ben geworden, ook in de uitingen van de staatssecretaris.

[1:09:06] Het moet gaan om steunen, niet om afhankelijkheid.

[1:09:09] Maar wanneer we dan overgaan tot... Ook de externe partijen, instructeurs hebben een langjarige zekerheid nodig.

[1:09:16] dan glij je toch langzaamaan af naar de schaal dat ik het niet meer ondersteunen vind, maar dat ik het echt afhankelijk vind worden.

[1:09:22] Dus graag een reflectie daarop.

[1:09:24] Is de heer Boswerker met mij eens dat het moet gaan om ondersteunen en niet om afhankelijk worden en dat we daarom daar echt kritisch naar moeten kijken?

[1:09:32] Ik denk dat collega Noordkamp het eigenlijk best goed formuleert.

[1:09:35] Dat je de juiste balans moet vinden tussen ondersteunen.

[1:09:38] Ik denk dat het daar zou moeten zitten en dat je niet afhankelijk wil zijn.

[1:09:43] Maar ik zie het eigenlijk hetzelfde.

[1:09:45] We hebben het de hele tijd over de schaalbare krijgsmacht.

[1:09:47] En dan hebben we het over logistieke bedrijven, civiele bedrijven die dan...

[1:09:52] voertuigen vervoeren voor defensie of medische middelen.

[1:09:58] Zo zie ik het ook met personeelopleidingen.

[1:10:02] Dan gebruik je ook een deel van de samenleving om, als het nodig is, te kunnen groeien.

[1:10:11] Ik denk dat wat nodig is, dat je... Het wordt nooit meer helemaal zoals vroeger.

[1:10:16] Dus dat Defensie helemaal alles 100 procent doet.

[1:10:20] Het zou in een ideale wereld zo kunnen.

[1:10:21] Ik denk niet dat dat reëel is.

[1:10:24] Ik denk dat we nu een bocht door moeten.

[1:10:26] Dus dat je nu tijdelijk... Tijdelijk doe ik op, laten we zeggen, binnen nu en vijf jaar...

[1:10:36] meer afhankelijk zullen zijn van externe opleidingscapaciteit en daardoor wel afhankelijk bent, simpelweg omdat we geen andere keuze hebben.

[1:10:46] Maar uiteindelijk verwacht ik, maar goed, dan kan de staatssecretaris misschien zijn visie overdelen, dat je na die vijf jaar, en ik prik nu die vijf jaar even een klein beetje willekeurig, maar na die periode dat je uiteindelijk ervoor hebt gezorgd dat we al die mensen die we nu opleiden, nieuwe instructeurs van de toekomst, dat we er alles aan doen om die te behouden, zodat onze afhankelijkheid

[1:11:06] Uiteindelijk verschuift naar de ondersteuning waar collega Noordkamp op duidt.

[1:11:11] En voor dat ondersteunen, ik denk dat daar die bedrijven de zekerheid voor moeten hebben hoeveel instructeurs daarvoor moeten aannemen.

[1:11:20] Ik ben het daar wel mee eens en we moeten ook realistisch kijken.

[1:11:25] Zoals het was, zo wordt het niet weer.

[1:11:27] En dat betekent nu ook dat je veel meer, ook in een tijd van snel groei, je moet veel meer gebruik maken van de civiele mogelijkheden.

[1:11:32] Ik neem niet weg dat ik schiet instructeurs, dat vind ik echt wel risky business.

[1:11:36] Maar zou het dan niet verstandiger zijn dat we, ook gezien de opmerking van de kruismacht, de defensieorganisatie van straks,

[1:11:45] Het zal niet meer zo zijn als van het verleden, dat we misschien wat sterker onderscheid gaan maken tussen wat binnen de taken van defensie kan ook gewoon uitgevoerd worden door een burger.

[1:11:55] Bijvoorbeeld een vrachtwagenchauffeur.

[1:11:59] Dat zou mooi zijn, maar dat hoeft natuurlijk niet.

[1:12:04] Als we denken over de krijgsmacht van de toekomst, daar niet veel meer onderscheid in moeten maken.

[1:12:10] 70 procent bestaat echt uit werk, dat is militair werk, dat moet je door een militair laten doen.

[1:12:16] Laten we zeggen 40 procent, dan kunnen we mensen zo vanuit de burgermaatschappij binnenhalen, snelle cursus, drie maand huwelijk, defensie, dat kunnen we ook doen.

[1:12:26] En 20 procent, of diegene nog wel of geen militair is geweest, is eigenlijk niet.

[1:12:30] En dat je dan binnen die categorieën gaat kijken,

[1:12:33] daarna vinden we zo'n percentage in u verantwoord, daarna vinden we zo'n percentage verantwoord.

[1:12:38] Maar wanneer het echt gaat om die kernfuncties van defensie, dan moeten we het echt met elkaar zien te voorkomen.

[1:12:42] Zorgen we misschien met elkaar ook, ook misschien buiten de vergadering, misschien hier eens met elkaar over door moeten praten, als we het hebben over de krijgsmacht van de toekomst.

[1:12:50] Want ik denk dat dat misschien ook een richting is waar de staatssecretaris mee uit de voeten kan.

[1:12:54] En ik denk dat dat misschien ook een doorbraak kan zijn, wie ik in de huidige benadering toch nog niet altijd terugzie, zegt Dave Nekjes.

[1:13:01] Ik weet niet dat we uiteindelijk op hetzelfde eindpunt uitkomen, maar ik ben nieuwsgierig naar de dilemma's die de collega Noordkamp schetst.

[1:13:20] Klinkt als, ja dat is heel eng, dat willen we eigenlijk niet dat een burger dat doet, maar tegelijkertijd kunnen wij nu ons aanmelden bij een schietvereniging en over een jaar een schietvergunning hebben en dan door naar alle wapens overal vergunningen voor krijgen die je als militair ook zou kunnen.

[1:13:37] Niet in de naam van de overheid, dat is waar.

[1:13:40] Maar uiteindelijk onder aan de streep denk ik dat dat in de praktijk best wel meevalt wat het verschil daarin is.

[1:13:46] Maar goed, daar kan je over verschillen.

[1:13:48] Maar laten we vooral onze dilemma's allemaal op het bordje neerleggen voor degene die ervoor betaald wordt.

[1:13:52] En ik ben heel benieuwd hoe de staatssecretaris daarnaar kijkt.

[1:13:55] Want ik denk dat het wel gewoon een belangrijk debat is om te voeren.

[1:14:03] Dank u wel, collega Pol.

[1:14:05] Dan zijn we aan het einde gekomen van de eerste termijn van deze Kamer.

[1:14:08] Dan kijk ik even naar de staatssecretaris hoeveel tijd hij nodig heeft om te reageren.

[1:14:14] Half.

[1:14:17] Oké, prima, is goed.

[1:14:19] Een kwartiertje.

[1:30:59] Welkom terug.

[1:31:01] We gaan beginnen met de eerste termijn van de staatssecretaris.

[1:31:14] Dank u, voorzitter.

[1:31:17] En voordat ik begin met antwoorden, wil ik de commissie wel verzoeken om een bepaald decor om te handhaven.

[1:31:23] Want de afgelopen dagen zijn er twee individuele vrouwelijke militairen toch wel sneerend benoemd in het debat.

[1:31:28] Voor mij ook.

[1:31:29] Vrouwen zijn onmisbaar voor de krijgsmacht en ik zou dit werk ook niet zonder hun ondersteuning kunnen doen.

[1:31:34] Dus het staat de commissie vrij om mij te controleren, recenseren.

[1:31:38] Maar ik vind het niet oké, ik accepteer het ook niet, dat u mijn medewerkers op individuele basis gaat controleren.

[1:31:43] Dus ik ga ook niet in op de vragen van de heer Pool met betrekking tot individuele vrouwelijke militairen die genoemd zijn.

[1:31:52] Voorzitter, naast wil ik uw commissie een beetje... Staatssecretaris, u heeft een interruptie van de heer Pool.

[1:31:59] Ja, dank u wel, voorzitter.

[1:32:01] Allereerst gaan we niet vinden in de kwalificatie sneerend.

[1:32:05] Dat is gewoon niet zo.

[1:32:06] Ik heb een duidelijke vraag gesteld hoe het kan.

[1:32:08] Als de staatssecretaris daar geen antwoord op wil geven, is het jammer.

[1:32:12] Het is een stuk wat gewoon openlijk in de krant staat, waar de Bond voor Defensiepersoneel openlijk vragen over stelt.

[1:32:18] Ik vind dat we dat moeten kunnen bespreken in het publiek debat.

[1:32:22] Als de staatssecretaris dat niet wil doen, is dat zeer jammer.

[1:32:27] Dan wil ik er ook nog even op wijzen richting de staatssecretaris.

[1:32:30] Ik heb daar zelf wel al een opmerking over gemaakt.

[1:32:33] Ik deel namelijk dat wij inderdaad niet over individuele personen op deze manier moeten uiten.

[1:32:39] En tegelijkertijd heb ik er in het verlengde daarvan wel zelf ook een aantal vragen gesteld over de reacties wel uit de organisatie.

[1:32:49] Dus ik ben toch wel benieuwd of de staatssecretaris daar dan wel antwoord op zou willen geven.

[1:32:53] Want dat zou ik toch wel waarderen.

[1:32:55] Dat zal ik zeker doen.

[1:32:57] Ik heb een heel dik mapje over vrouwen bij de krijgsmacht.

[1:33:01] Dus op die algemene lijn wil ik zeker... Dat zal ik ook doen.

[1:33:03] Dat heb ik ook voorbereid.

[1:33:05] Heel goed.

[1:33:06] Maar het ging ook breder over de manier van kunnen doorstromen in de defensieorganisatie.

[1:33:13] Dus dat je wat stappen zou kunnen overslaan.

[1:33:16] De heer Pol heeft dat als negatief bestempeld.

[1:33:18] Ik heb dat vanuit het CDA anders bestempeld.

[1:33:21] Zou de staatssecretaris daar dan wel een reflectie op kunnen geven?

[1:33:25] Jazeker, dan kom ik terug met een mapje vrouwen bij de krijgsmaat.

[1:33:29] En voor deze zitter daarnaast wil ik uw commissie toch stiekem een beetje wind uit de zeilen halen.

[1:33:33] Ik deel de zorgen met het opschalen van de krijgsmacht ook.

[1:33:36] En het dienjaar is wat dat betreft een doorslaand succes.

[1:33:40] En het ziet er ook naar uit dat we kort na de zomer alle plekken voor dit dienjaar gevuld hebben.

[1:33:45] En het is een goede militaire traditie, zelfs doctrine.

[1:33:48] Zodra je succes hebt, dan moet je dat versterken.

[1:33:50] En daarom heb ik besloten, samen hier met het team, om het dienjaar nog binnen dit kalenderjaar op te schalen naar 2000 plekken.

[1:33:58] En ik geloof dat elke gemotiveerde jonge militaire verschil kan maken.

[1:34:01] En zet mij er dan ook voor in dat geen van hen voor een dichte poort blijft staan.

[1:34:08] Voorzitter, we zitten natuurlijk in het commissiedebat personeel, maar ik zou het eigenlijk liever een commissiedebat mensen willen noemen.

[1:34:16] En ook wat de heer Noordkamp ook vandaag aangaf.

[1:34:21] Uiteindelijk is het daar wat over hebben.

[1:34:22] En als je zorgt dat ze

[1:34:23] prettig op hun plek zitten en een doel voor ogen hebben en je zorgt dat je de randvoorwaarden creëert en dat faciliteert, dan word je menigmaal verbaasd over wat mensen uiteindelijk voor ons kunnen betekenen.

[1:34:37] Op 24 maart stuur ik uw brief Onze mensen, onze toekomst, maar het herinnert eigenlijk als hoofdboodschap, we moeten sneller groeien.

[1:34:45] En die brief kondig ik grootschaliger

[1:34:47] We zijn inmiddels bijna drie maanden verder en ik wil toch met u een aantal positieve resultaten melden.

[1:34:56] Het tekort in opleidingscapaciteit is een van de grootste bottlenecks.

[1:35:01] Het oplossen van dat probleem wordt hard gewerkt.

[1:35:07] hebben we zelfs voldoende instructeurs voor alle initiële opleidingen.

[1:35:10] Dat zijn de algemene militaire opleidingen voor beroepsmilitairen.

[1:35:13] Ook voor de geplande instroom in 2025 en 2026 hebben we voldoende instructeurs om die beoogde groei te behalen.

[1:35:20] Blijft het wel een aandachtspunt waar we elke dag mee bezig zijn.

[1:35:23] En ook wat ik een goede trend is die we hopen te bestendigen, en daar gaan we voor,

[1:35:29] is dat de uitval uit opleidingen steeds kleiner was.

[1:35:32] En normaal gesproken was dat 30 procent en we zitten nu op 20 procent.

[1:35:37] Dus de mensen die binnenkomen zijn ook uiteindelijk het meer die de eindstreep halen.

[1:35:42] Sneller groeien, dat heeft u ook aangegeven, u allen eigenlijk wel, is ook werk aan behoud.

[1:35:45] En daarover heb ik ook, denk ik, wel goed nieuws.

[1:35:48] U gaf het al aan, een aantal percentage medewerkers dat vraagt om ontslag op verzoek.

[1:35:53] Dat is de irreguliere uitstroming.

[1:35:54] Mensen worden te oud en gaan z'n weg, maar het gaat er om die irregulier uitstromen van 3,7 procent in 2023 nu op 2,8 procent.

[1:36:04] Ik denk ook dat het goed is om erbij te zetten dat de Rijksoverheid net iets boven 5 zit.

[1:36:10] En als je naar de private sector gaat, zit je op de 10 tot 15 procent.

[1:36:15] Het blijft een aandachtspunt, zeker, want het moet eigenlijk nog wat lager, want ik onderschrijf dat.

[1:36:21] Mensen die vertrekken en die vijf, tien, vijftien jaar in dienst zitten, dat kost ook dezelfde tijd om nieuwe mensen uiteindelijk op het niveau te krijgen.

[1:36:29] En ook uit de medewerkerstevredenheidsonderzoeken blijkt dat onze mensen overal tevreden zijn over de zingeving, sfeer en betaling.

[1:36:36] Er blijft ruimtevoorbetering en in het bijzonder als het gaat om het bieden van juist maatwerk in de loopbanen.

[1:36:42] We hebben ook een nieuwe campagne gestart, Tijd voor Defensie, en we zien dat dat best wel aardig aanslaat.

[1:36:47] De Defensie-websites worden sinds die lancering veel vaker bezocht.

[1:36:51] Dit jaar meer dan 500.000 zoekopdrachten op campagnetermes als Werken bij Defensie, Tijd voor Defensie.

[1:36:57] En het lukt ons ook steeds beter om mensen die zich melden via de website daadwerkelijk aan te nemen.

[1:37:04] Vergelijk je met bijvoorbeeld twee jaar geleden, is die score 25 procent hoger.

[1:37:09] De digitals onder ons, dat noemen we dan de conversie, van iemand die daadwerkelijk een gateje aan de voorkant die je dan uiteindelijk om kunt zetten in dat ze daadwerkelijk ook solliciteren.

[1:37:20] Per 1 juni hebben we ook ruim duizend burgermedewerkers ook een contract als reservist.

[1:37:29] Ik heb ook al het burgerpersoneel opgeroepen om voor 8 juni aan te geven of ze reservisten wilden worden en de eerste inventarisatie

[1:37:38] hebben we inmiddels gedaan.

[1:37:40] 6500 reacties die we ontvangen en maar liefst twee derde, 70% ongeveer, heeft aangegeven ook daadwerkelijk als reservist aan de slag te willen.

[1:37:52] We gaan nu verder individualiseren hoe je dat doet.

[1:37:54] Er zit altijd een gesprek bij met je commandant hoe dat in te passen valt, maar die eerste signalen zien er eigenlijk best wel positief uit.

[1:38:02] Verder zijn we ook met een hoop andere dingen bezig.

[1:38:04] U had ook een aantal vragen over bijvoorbeeld de enquête.

[1:38:07] Die voorbereidingen van de enquête liggen op schema.

[1:38:09] Ze zijn eigenlijk al zo goed als klaar.

[1:38:10] Dus ik wil ook hier toe zeggen, voorzitter, dat we niet alleen erover na blijven denken, onderzoeken en voorbereidingen treffen, maar dat we in september, het liefst nog iets eerder, maar sowieso in september alle 200.000 jongeren die afgelopen april de dienstplichtbrief hebben ontvangen, ook dit jaar nog de enquête op de mat hebben leggen.

[1:38:30] Wat we ook hebben gedaan is in die dienstplichtbrief die de mensen krijgen zit een QR-code voor degenen die geïnteresseerd zijn.

[1:38:37] Voor het keukentafelgesprek heb ik het dan altijd over met een linkje naar het dienjaar om je daar eventueel op te oriënteren.

[1:38:44] Voor de rest zijn we ook hard aan het werk via bijvoorbeeld www.werkenbijdefensie.nl.

[1:38:49] Dat is eigenlijk volgende week 13 juni.

[1:38:52] Moet je even kijken of de groene, blauwe of rode knop wordt.

[1:38:56] maar dat je in ieder geval die klop indrukt en dat je dan een open sollicitatie kunt sturen naar de krijgsmaat.

[1:39:01] Dat is ook een lijn met het BCG-rapport.

[1:39:03] Een van de grootste uitdagingen is dat wat we deden eigenlijk, is een hele moeilijke vraag stellen aan jonge mensen vooral, van wil je bij de krijgsmaat werken?

[1:39:12] En de eerste vraag is, wat wil je dan doen?

[1:39:14] Punt is vaak, is dat je die oriëntatie niet hebt.

[1:39:17] Dus we werken aan een open sollicitatie.

[1:39:19] Die gaat volgende week, als het goed is, gaat die online.

[1:39:22] Iedereen die als militair wil werken, kan zich dan ook aanmelden.

[1:39:25] een soort welkomstpool.

[1:39:28] En Defensie zal contact leggen om de mensen dan ook actief te matchen op bestaande vacatures of een militaire basisopleiding en dat hele perspectief.

[1:39:38] Ook op het gebied van nationale weerbaarheidstraining gaan we dit jaar van start.

[1:39:42] Eigenlijk zijn we al van start gegaan.

[1:39:45] In september starten we nog een keer vier militaire minors op HBO-niveau, waar de nationale weerbaarheidstraining deel van uitmaakt.

[1:39:53] Ook mooi om aan te geven is dat we niet alleen naar HBO kijken, maar ook naar NBO's.

[1:40:02] Ook de studenten van inmiddels drie mbo's.

[1:40:05] En ook als je als individu geïnteresseerd bent, kun je je aanmelden voor zo'n militaire weerbereidstraining om reservist te worden.

[1:40:12] En nou goed, we hebben dit jaar nog 250 plekken voor beschikbaar.

[1:40:17] Gaan we volgend jaar ook opschalen.

[1:40:18] Ik denk tot drie keer dat 800, 900 plekken.

[1:40:24] Je ziet ook dat er iedere maand nbo- en hbo-instellingen aankloppen die die nationale weerbaarheidstraining willen incorporeren en het opleidingsbod.

[1:40:32] Dat is niet onze uitdaging, maar de grootste uitdaging is om daar uiteindelijk van ons uit de juiste capaciteit in aan te bieden.

[1:40:39] Een ander succes zou ik zeggen is dat

[1:40:42] we de leerdiensttrajecten op uitbreiden en dat we vanaf 3 juli een actieplan met... Nou, volgens mij zijn het er 21, maar een hoop mbo's tekenen voor het aanbieden van meer stageplekken.

[1:40:56] Het past ook weer dat je ook daadwerkelijk eerder kunt beginnen, ervaring op doet en die keuze om als burger of reservist of als militair op jouw plek uiteindelijk te kunnen landen.

[1:41:08] Je ziet ook dat we steeds actiever worden in de regio's bij het intensiveren van de samenwerking van defensie en civielen.

[1:41:19] Ik wil aangeven dat het bijzonder is dat juist die regio's, zoals Zuid-Limburg, maar voornamelijk ook in het noorden van het land, dat die eigenlijk voorlopen.

[1:41:30] Ik ben ook geweest bij stenden in het noorden van het land en je ziet eigenlijk dat die wat dat betreft vooruit lopen.

[1:41:36] Ik hoop ook dat dat uiteindelijk straks een aanzuigende werking heeft of dat het succes daarvan ook aanslaat in de Randstad, want dan kunnen ze ook wel wat weerbaarheid gebruiken.

[1:41:47] Vanaf 1 juli

[1:41:48] Dus het is over twee weken vijf defensielocaties geopend... bij VNO en NCW en Limburgse werkgeversverenigingen.

[1:41:57] Ook om het makkelijker te maken om bij ons aan de slag te gaan.

[1:42:01] Focus ligt bijzonder op de samenwerkingen op het terrein... waar goed de categorieën het meest nijpend zijn.

[1:42:09] Energie, logistiek, transport, telecommunicatie.

[1:42:13] Uiteraard moeten er nog veel resultaten worden bereikt om uiteindelijk in 2030 of eerder dan 2030 inzetgereden te zijn en die schaalbare krijgsmacht in te richten.

[1:42:23] En schaalbare krijgsmacht is niet alleen groei.

[1:42:27] Ik heb ook een en ander geleerd uit de ronde tafel die u heeft gehad over de art of scaling.

[1:42:33] Een schaalbare krijgsmarkt betekent ook dat je dat slim doet, dat het innovatief is, dat je mee kunt bewegen, dat je kunt adapteren.

[1:42:40] Dus een schaalbare krijgsmarkt is niet alleen hoe je ervoor zorgt dat je snel mogelijk zoveel mogelijk mensen naar binnen kan krijgen en aan de slag krijgt.

[1:42:49] Ik kijk met vertrouwen naar de toekomst.

[1:42:54] Uit onderzoek blijkt dat de maatschappelijke draagvlak voor defensie hoger is dan ooit.

[1:43:00] Er is veel animo in de samenleving om bij of voor defensie te werken.

[1:43:10] Ik wil er twee categorieën uitlichten.

[1:43:15] Zijn dat jonge mensen?

[1:43:17] En je ziet gewoon dat jonge mensen die voelen dat we in een bijzondere tijd leven en die nu een stap naar voren doen om, ja goed, te beschermen wat duurbaar is eigenlijk.

[1:43:28] En dat is mijn verantwoordelijkheid om ervoor te zorgen dat we ze daar goed en op een veilige manier kennis laten maken met de krijgsmacht.

[1:43:34] En daar kunnen we landen als we dat willen.

[1:43:36] De tweede categorie, daar heeft hij ook al een paar keer aan gerefereerd, dat zijn de wat oudere mensen.

[1:43:40] die al een keer bij Defensie hebben gewerkt, of Res Visser geweest, of dienstplichtig, of kortverband-vrijwilliger.

[1:43:47] En die hebben ook skillsets en die zien ook echt wel de noodzaak om juist die jonge mensen weer op te leiden en te trainen.

[1:43:57] Daar zijn wat issues mee, dat zie ik ook.

[1:44:00] Barrières, hindernissen, dingen die moeten slechter.

[1:44:02] Daar kom ik straks in mijn mapjes nog wel op terug.

[1:44:07] Dank u wel.

[1:44:07] U heeft de interruptie van collega Heijten.

[1:44:10] Ja, dank u wel, voorzitter.

[1:44:11] Ik hoorde net warme woorden over de regio, hartstikke fijn, maar ik weet dus niet of u al toe was waar het gaat om het beantwoorden van mijn vraag.

[1:44:20] Ik had namelijk in relatie tot uw bezoek aan het complex in Assen de vraag gesteld van, goh, wat is nu de landelijke bundeling en samenhang tussen al die verschillende mogelijkheden die er in feite zijn?

[1:44:34] En kunt u daar nog even iets over zeggen of misschien komt dat nog?

[1:44:37] Zou ik er gelijk op antwoorden?

[1:44:42] Er zit wel degelijk een bundeling in.

[1:44:44] Dus we kijken uiteindelijk ook dat elke regio wat dat betreft ook bediend wordt.

[1:44:48] Maar ik ben ook wel zo eerlijk dat op dit moment we ook kijken waar het animo is en waar we het snelst kunnen aansluiten.

[1:44:55] We zien eigenlijk dat op het tweet van mbo's en hbo's

[1:44:59] In de breedste zin van Nederland krijgen we overal aanmeldingen.

[1:45:06] We hebben een convenant met de mbo's.

[1:45:10] Dat zijn alle VEFA-mbo's.

[1:45:16] Voor NBO's nog een jaar of twee uiteindelijk zo'n duale opleiding geven om kennis te maken met de krijgers.

[1:45:25] En daarna dat je een streepje voor hebt om ineens aan de slag te gaan.

[1:45:29] Achter elke NBO, die 21 die in dat confinant zit, zit een hele koepelorganisatie.

[1:45:35] Die koepel, dat zijn echt heel veel mbo's door het hele land heen, die zeggen eigenlijk wij willen heel graag met jullie die nationale weerbereidstrainingen gaan organiseren.

[1:45:46] En dan zie je eigenlijk al dat je op mbo-niveau al een landelijk dekkend netwerk hebt.

[1:45:51] En laatste wat ik erover wil zeggen, waar we ook naar kijken, is niet alleen naar het aantrekken van personeel met betrekking tot opleidingen en scholen.

[1:45:58] We kijken ook waar zijn de defensieclusters?

[1:46:01] Nou goed, ASS is een mooi voorbeeld, dat is een defensiecluster.

[1:46:04] Dan kijken we ook naar bijvoorbeeld de Nationaal Programma Ruimte voor Defensie, dat we daar ook bepaalde capaciteiten naar uitrollen.

[1:46:09] We kijken ook naar opleidingen en scholing en dat doen we echt wel ook op basis van marktonderzoek en analyses.

[1:46:15] Waar zitten die mensen dan?

[1:46:17] Maar we kijken ook daar waar bijvoorbeeld met clusters op het gebied van

[1:46:21] Defensie industrie en dual use en onderzoek, waar we dat versterken.

[1:46:25] En daar wil je uiteindelijk ook, bijvoorbeeld in Groningen, waar een cluster zit op het gebied van artificial intelligence, autonome systemen en hbo's en scholen en een testlocatie, daar wil je uiteindelijk zo'n cluster bouwen.

[1:46:37] Dus daar kijken we eigenlijk ook naar.

[1:46:39] Dus uiteindelijk altijd wel in die dingen.

[1:46:40] de nationale programmaruimte voor Defensie.

[1:46:43] Waar zitten onze kazernes?

[1:46:44] Waar zit uiteindelijk de cluster aan mensen die eigenlijk werk zoeken?

[1:46:48] En waar kun je dat slim doen met de groeiopgaven die we hebben, zowel Defensie, maar ook in het industriële en economische cluster.

[1:46:59] Vervolg met toog.

[1:47:01] Nou, voorzitter, ik heb best wel wat mapjes.

[1:47:04] Ik ga er snel doorheen.

[1:47:05] Volgens mij wat meer dan 75 vragen.

[1:47:08] Een aantal ga ik bundelen.

[1:47:10] Het eerste mapje gaat over het dienmodel en de schaalbare krijgsmarkt.

[1:47:13] Ik heb er al een paar dingen over gezegd.

[1:47:15] In ieder geval, de heer Noordkamp had een vraag of een opmerking over de personeelsstrategie en de financiële doorrekening of nerven erin is meegenomen en niet.

[1:47:26] En wat die financiële behoefte is en hoe groot die eigenlijk is.

[1:47:32] En hij had ook een opmerking over het feit van of de brief, de Kamerbrief die we gestuurd hebben,

[1:47:38] onze mensen, onze toekomst, of dat nou een strategie is of niet.

[1:47:43] Kijk, ik heb even door mijn colleges van vroeger heen gelopen.

[1:47:48] En wat dat betreft, een strategie heeft ends, dat zijn doelen.

[1:47:53] Het heeft means, dat zijn methodes.

[1:47:55] Het heeft means, sorry, ends, ways, means.

[1:48:01] Means zijn middelen.

[1:48:03] En het heeft natuurlijk wat risico erbij.

[1:48:05] Dus wat in die brief zit, daar zitten de doelen.

[1:48:07] Dat is doorgroeien naar honderdduizend.

[1:48:11] Een organisatie inrichten die in potentie kan doorgroeien naar tweehonderdduizend.

[1:48:16] Het heeft methodes erin.

[1:48:17] Tegen de dertig A-maatregelen zit het er allemaal in.

[1:48:20] En er zitten een aantal middelen in.

[1:48:22] Die middelen vraagt hij ook over.

[1:48:24] Dus, heel plot gezegd, de budgetaire kaders van de Defensiebegroting zijn natuurlijk leidend.

[1:48:30] Dat zit ongeveer op de honderdduizend mensen.

[1:48:34] Wat we hebben gezegd is, die 200.000 is wat je nodig hebt in een oorlogsorganisatie.

[1:48:39] Die 200.000 die zitten nog niet in onze begroting.

[1:48:44] Wat wij wel doen is dat in die 100.000 moet je een motor bouwen, je moet een organisatie bouwen die snel kan schalen naar 200.000.

[1:48:52] Dat betekent dat je meer spullen op kleding, munitie in je opslag moet hebben.

[1:48:58] Het betekent ook dat je meer instructeurs nodig hebt dan dat je nu nodig hebt.

[1:49:02] heb je ook een schaalbare opleidingscapaciteit nodig.

[1:49:06] En daarom, en daar zal ik straks nog wel op terugkomen, werken we ook met private inhuur op het gebied van de instituteurs, omdat je snel moet kunnen schalen.

[1:49:18] Nou, als je dus verder gaat in die verdere opschaling en je gaat, nou ja, meer dan die honderdduizend, dan moet je dus een bepaalde vorm van mobilisatie toepassen.

[1:49:26] Daar heb je aanvullende middelen voor nodig en daarin zal dan eerst in het kabinet ook aanvullende besluitvorming over plaatsvinden.

[1:49:34] Je had het ook over de 17.000 tot 18.000 VET.

[1:49:38] Dat zijn dus ook mensen voor de directe NAVO-capaciteitsdoelstelling 2025.

[1:49:45] En het is nog niet bekend hoeveel VET hier door de plannen op het gebied van Host Nation Support nog bij moeten komen.

[1:49:53] Dit wordt de komende tijd ook verder uitgewerkt.

[1:49:55] Dat is ook al, en ook de minister had regelmatig aangegeven, het concept dat we bouwen is een oorlogsorganisatie

[1:50:01] Je hebt een vredesorganisatie.

[1:50:03] Die oorlogsorganisatie zijn we nu in detail uit aan het werken.

[1:50:05] Dat volgt ook later in het jaar, hoe dat er volledig uitziet.

[1:50:09] Maar ik heb ook al aantal keer aangegeven, ik kan niet, we kunnen met z'n allen niet wachten tot die klaar is en dan pas starten met selecteren en werven.

[1:50:17] Dus daar zijn we wat dat betreft wel nu al mee aan de slag.

[1:50:22] En met democratische behandeling 2026 zullen we je ook verder informeren over die stand van zaken.

[1:50:31] Mevrouw Heijten had nog een vraag over...

[1:50:37] Het BSG-rapport en het DIN-model in vergelijking met het Zweedse model... waarvan u fractievoorstander is.

[1:50:45] Ik ben ook voorstander van het Zweedse en het Finse model.

[1:50:48] Wat ik erbij wil zeggen, is dat we naar de Zweden en de Finnen... en ook naar een aantal andere, de Polen, kijken we al jaren.

[1:50:56] Daar halen we de goede dingen uit, de dingen die we kunnen leren.

[1:51:00] We zijn allemaal regelmatig op bezoek geweest daar.

[1:51:04] Ik denk dat we nu...

[1:51:06] op zo'n moment zitten dat we een aantal zaken geïncorporeerd hebben in Nederland en dat we een dienmodel ook aan het bouwen zijn wat heel goed past bij waar Nederland zit op de kaart eigenlijk.

[1:51:19] Dat heeft te maken met hoe is die dreiging, wat onze cultuur is, wat ons ecosysteem in elkaar steekt.

[1:51:26] En wat je nu ook ziet, is dat bijvoorbeeld ons dienjaar, en dat is echt wel uniek, vrijwillig dienjaar met dat meer verplichtend karakter als dat nodig is, dat bijvoorbeeld de Duitsers, de Belgen, maar ook de Britten met hun Strategic Defence Review, eigenlijk hun Defensie nota voor de Britten twee weken terug, die verwijzen letterlijk naar een Nederlandse dienmodel en die gaan er uiteindelijk ook mee aan de slag.

[1:51:49] Over een aantal weken heb ik ook gesprekken met

[1:51:52] De minister van personeel, mijn counterpart, de Britse staatssecretaris... begint van personeel en innovatie om hier ook verder over te spreken.

[1:52:01] Dus je ziet ook wel dat... We zijn er nog niet, maar ik denk wel dat we op een weg zitten... die ook weer gezien wordt door onze eigen partners.

[1:52:11] Nou, dat dienmodel breiden we ook verder uit.

[1:52:15] En goed, de eerste stap is dat we die enquête vrijwillig gaan... de vrijwillige enquête uit gaan zetten.

[1:52:24] Nou, dat gebeurt uiteindelijk in september.

[1:52:26] Dat staat natuurlijk ook aangegeven in een aantal brieven.

[1:52:28] Dus hoe het dienmodel eruit ziet, is dat mocht de vulling echt niet lukken... dan zijn er methodes om een meer verplichtend karakter...

[1:52:37] daar op in te voeren, tussen vredestijd en oorlogstijd.

[1:52:43] Dat is nu niet het geval.

[1:52:44] En waarom is dat nu niet nodig en niet het geval?

[1:52:47] Omdat de animo in de samenleving groot is.

[1:52:49] De uitdagingen en de oplossingen zitten voornamelijk in mijn opleidingscapaciteit te verruimen.

[1:52:54] En die zitten voornamelijk in ervoor te zorgen dat

[1:52:56] de eenheden meer stageplekken, meer plekken creëren in die oorlogsorganisatie, om uiteindelijk meer jonge mensen naar binnen te kunnen krijgen, om ze achterop te leiden en te trainen.

[1:53:18] De heer Elian had het ook over hoe we groeien naar 100.000.

[1:53:21] We moeten tempo maken, uitbreiding van reservaties, 10 jaar weerbaarheid.

[1:53:25] Dat ben ik met u eens.

[1:53:26] Is dat haalbaar?

[1:53:27] Ja, dat is haalbaar.

[1:53:30] Die 100.000 hebben we ook geld voor, daar werken we nu hard aan.

[1:53:33] En die 200.000, dat is eigenlijk 100.000 erbij, dat moet uiteindelijk die oorlogsorganisatie kunnen vullen.

[1:53:40] Het gaat dus voornamelijk over functies.

[1:53:43] Hoe zorg je dan dat je de toko draaiende houdt hier in Nederland?

[1:53:49] Territoriale verdediging, host nation support en dat soort zaken.

[1:53:54] Over het algemeen zijn het allemaal reservisten.

[1:53:58] Er zijn ook andere soorten reservisten dat we nu kennen.

[1:54:05] functionele expertise is.

[1:54:07] En we hebben reservisten die zitten bij de natrisbataillons en die IBT-rollen.

[1:54:12] Maar we gaan ook zien dat voornamelijk die honderdduizend reservisten, dat dat zit in de taken die je eigenlijk in de regio op kritieke vitale infrastructuur regelt, te verzorgen tot onze hoogste nation support, dus raccordementen, dat je dat soort dingen goed kunt beveiligen en beschermen.

[1:54:35] We hebben ook al aangegeven dat we militaire functie-eisen hebben aangepast.

[1:54:51] Dat betekent niet dat we de lat omlaag hebben gebracht, maar we differentiëren.

[1:54:55] We hebben er twee nieuwe functie-categorieën toegevoegd,

[1:54:59] zit het goed voor de luchtmacht en voor de marine.

[1:55:04] Waarbij je dus niet altijd meer een heel stuk hoeft te rennen met je rugzak.

[1:55:09] Want als je namelijk bij de luchtmacht zit, is dat niet altijd het geval.

[1:55:12] Maar ook bijvoorbeeld bij de marine, als jij vaart, dan hoef je niet heel veel met de rugzak te rennen.

[1:55:17] Maar wat je wel moet kunnen doen, is namelijk trappetjes op- en afklimmen.

[1:55:20] Want dat is wat je de hele dag aan het doen bent.

[1:55:22] Dus dan gaan we die functie-eisen specifieker maken.

[1:55:26] Nou goed, die hebben we nu staan.

[1:55:27] Binnenkort gaat het ook daadwerkelijk lopen.

[1:55:30] En ik ben gewoon wel heel benieuwd wat daar de resultaten van kunnen zijn.

[1:55:33] Het zou maar goed kunnen zijn dat we daarmee een pool aanboren... die we van tevoren eigenlijk niet in scope hadden... en die we misschien eigenlijk nooit...

[1:55:43] Een van de grootste uitdagingen die we hebben met het aantrekken van personeel is de zelfselectie.

[1:55:53] Dat mensen voordat ze solliciteren zeggen dat ze niet goed genoeg zijn.

[1:55:59] is dat in principe iedereen welkom is.

[1:56:02] Dus en laat het dan ons dan ook zijn om een goede plek voor jou te vinden.

[1:56:05] Nogmaals, we gaan echt niet aan al die standaarden naar beneden halen.

[1:56:09] We gaan heel goed kijken hoe je die kunt specificeren per functie of beroepscategorie.

[1:56:21] Het Zweedse model is een dienstplicht met een opkomstplicht.

[1:56:37] In Nederland hebben we dat niet nodig.

[1:56:39] Waarom niet?

[1:56:40] de animo in de samenleving dusdanig groot is dat daar het probleem niet in zit.

[1:56:46] En dat daarom ook die enquête nog niet verplicht mee beginnen.

[1:56:50] Wat ik aangaf, september 200.000 jongeren en de uitdaging is een groot stad om enerzijds de logistiek ervan te doen, maar ook om dat digitaal op de juiste manier te doen.

[1:57:01] Want al die data moeten we verzamelen, al die data moeten we op de juiste manier beheren en uiteindelijk vandaaruit ook weer

[1:57:07] selecteren en kijken wie van de mensen die die enquête invult ook aanvinkt dat hij geïnteresseerd is om een vrijwillig dienjaar bij ons te doen.

[1:57:21] En tot die tijd hebben we toestemming om gebruik te maken van die dienstplichtbrief ook om mensen die enquête te versturen.

[1:57:28] Dus dit jaar komt hij nog na, maar volgend jaar gaan we die bij elkaar voegen.

[1:57:34] en de wetgeving richting de heer Elian om die enquête ook verplicht te kunnen maken.

[1:57:38] Er moeten wat zaken moeten aangepast worden.

[1:57:41] Die zijn we nu mee bezig.

[1:57:43] En wat ik de commissie ook wil toezeggen, voorzitter, is dat wij na het zomerreces met een brief komen hoe we dat verder uit gaan rollen.

[1:57:54] En dat zal ik doen voordat de defensiebegroting behandeld wordt, zodat we die daar ook uiteindelijk in meegeven.

[1:58:08] Voorzitter, wat ik toezeg, is dat ik een brief na de zomer, dus voor het Defensieve Begrotingsdebat, toestuur waar we verder ingaan op hoe we die verplichtende karakters, door middel van wetgeving, hoe we die gaan uitvoeren.

[1:58:34] Nog een vraag over de uitwerking van de operationalisatie en het arbeidsmarktonderzoek.

[1:58:42] De periode tot de komende zomer gebruiken we om het plan voor de opschaling tot honderdduizend mensen en daarbij begonnen randvoorwaarden te operationaliseren en klaar te maken voor uitvoering.

[1:58:52] En zoals benoemd in mijn Kamerbrief zal ik dat later dit jaar, want dat heb ik in die Kamerbrief ook gezegd, u hier ook een brief over te sturen.

[1:59:02] ook voor de begrotingshandeling, hoe de zaken die in de Kamerbrief, onze mensen, onze toekomst staan, verder gaan uitwerken.

[1:59:13] Wat ik ook wil aangeven, dat heb ik gedaan eigenlijk in mijn chapeau-tekst, dat ik heb niet gewacht om hem eerst op papier uit te werken, maar zijn eigenlijk daar direct mee in de slag gegaan en ook wat resultaten van gegeven.

[1:59:25] En daar ben ik eigenlijk helemaal eens met het debat van

[1:59:28] tussen de heer Elian en de heer Noordkamp, dat inderdaad papier is geduldig.

[1:59:32] Dus we moeten vooral niet teveel papier produceren, maar gewoon aan de slag om die mensen bij ons aan de slag te rijden.

[1:59:41] Dan nog een vraag van de heer Noordkamp.

[1:59:44] Is de huisvesting op orde?

[1:59:45] Daar heeft hij helemaal gelijk in.

[1:59:46] Ja, dat is op orde.

[1:59:47] Met een strategisch vastgoedplan werken we aan verbeteringen van de werkomgeving en de leefomgeving.

[1:59:51] Dat wil niet zeggen dat we nu alles hebben opgelost.

[1:59:54] Daar hebben we het gisteren ook over gehad.

[1:59:56] Maar we actualiseren dat plan en hier ook de Kamer over geïnformeerd.

[2:00:03] De nationale ruimte voor defensie is een belangrijke randvoorwaarde om als krijgsmacht te kunnen groeien.

[2:00:10] We hebben gekeken naar hoe een organisatie van defensie eruit zou moeten zijn in 2050, uitgaande van een defensiebudget.

[2:00:18] 2 procent bbp.

[2:00:20] Dus dat betekent dat er op zich echt wel groei in zit.

[2:00:23] En op dat moment is met een groei van die organisaties, nou goed, ook eigenlijk wel rekening gehouden, maar niet met de honderdduizenden, tweehonderdduizend onze mensen, onze toekomst.

[2:00:33] Die zit er nog niet in.

[2:00:35] En of er bestaande fysieke defensielocaties aangevuld met maatregelen uit het NPRD voldoende ruimte is om deze aantallen op termijn op te vangen,

[2:00:44] Nou goed, dat moeten we nog verder vaststellen.

[2:00:46] Wat ik wel wil aangeven is, ja, in Nationaal Programma Ruimte voor Defensie zit een centrale kacernelocatie in Zeewolde.

[2:00:55] Nou goed, daar zit echt wel ruimte om flink te groeien, 5.000 tot 7.000 mensen.

[2:00:59] Wat ik ook aangeef is dat bijvoorbeeld een stroe in Ermelo, die gaan we ook flink uitbreiden, dus daar komt ook extra capaciteit bij.

[2:01:08] Dat wil ik ook aangeven aan de heer Notkamp.

[2:01:10] is dat de kazerne een budel, dat ik daar ook al van aan heb gegeven, dat na alle verwachtingen, en zeker hoe het er nu uitschiet, dat we die vanaf 2020 waarschijnlijk weer in gebruik gaan nemen.

[2:01:21] Maar goed, dat is wel nog even afwachten op alle groeiplannen die eraan zitten te komen.

[2:01:26] Dank u wel.

[2:01:26] U heeft een introductie van die Noordbank.

[2:01:28] Minister, dank voor deze duidelijke update.

[2:01:33] Oh, sorry, u staat te praten.

[2:01:34] Dank u, meneer de staatssecretaris, voor deze heldere update.

[2:01:37] Volgens mij zegt u heel eerlijk ook van onze strategisch huisvestingsplan is geënt op als we 2% van ons bbp aan defensie uitgeven.

[2:01:44] Die voorziet nog niet volledig in de personeelsbehoeftes zoals u stelt in uw kamerbrief van 100.000 in vredestijd, 200.000 oorlogstijd.

[2:01:53] Dat loopt nog niet helemaal synchroon.

[2:01:55] Daar gaan we de komende tijd mee bezig om ons huisvestingsplan aan te passen op de hernieuwde doelstelling op het personeelsgebied.

[2:02:02] Volgens mij begon u zelf over iets van... Ik zeg u een brief, maar toen leek het alsof u uw woorden weer wat introk.

[2:02:08] Begrijp ik het goed dat u ons daarover een brief stuurt?

[2:02:11] Over hoe dus het strategische huisvestingsplan, de ontwikkeling op dat gebied en de...

[2:02:17] Aanpassing daarop op de 100.000, 200.000, hoe zich dat de komende tijd ontwikkelt, heb ik dat nog goed begrepen en zo niet zou u dat dan misschien ook kunnen doen.

[2:02:26] En klopt mijn aanname dat het huidige huisvestingsplan gebaseerd is op die 2% en niet op de nieuwe personeelsontwikkeling, beoogde personeelsontwikkeling.

[2:02:34] De staatssecretaris.

[2:02:36] Oké, voorzitter.

[2:02:37] Nee, ik had niet... Volgens mij ben ik onduidelijk geweest.

[2:02:39] Ik heb niet toegezegd dat ik een briefje over zou sturen.

[2:02:41] Wat ik wel wil aangeven, elk half jaar stuur ik een update met betrekking tot de stand van zaken vastgoed.

[2:02:48] En daar zal ik dat wel elke keer ook in meenemen.

[2:02:52] We zijn wel met een paar mooie dingen bezig waar ik ook heel snel u over wil informeren.

[2:02:57] Kijk, het tweede wat u aangehaft, kijk, dat nationale programma Ruimte voor Defensie, die twee procent al klopt, maar er zit echt wel wat ruimtevergroei in.

[2:03:07] Dus het is echt niet dat we helemaal vastzitten, er zit ruimtevergroei in.

[2:03:10] Wat ik ook aangeef is dat we, ik ook al goed heb gezegd en dat ook heb geregeld, is dat we die kazerne in Budel van 2028, dat we die

[2:03:20] dat we die gaan nodig hebben.

[2:03:21] Dat is mijn inschatting gewoon en dat we dat ook daarvoor geregeld hebben.

[2:03:24] Dat is niet Nationaal Programma Ruimte voor Defensie.

[2:03:27] Ik verwacht ook niet dat er een nieuw Nationaal Programma Ruimte voor Defensie moet komen.

[2:03:31] Dit moeten we gewoon regelen.

[2:03:32] En zodra er extra behoeften zijn, dan moeten we goed kijken hoe we dat gaan inpassen.

[2:03:36] Wat ik ook kan aangeven, is dat ook een ander soort krijgsmacht moet aan het bouwen zijn dan eigenlijk meer van hetzelfde.

[2:03:43] En ja, dus ik denk dat het goed gaat komen.

[2:03:48] Even kijken.

[2:03:51] Twee vragen even kijken van Boswijk.

[2:03:57] de werving aanpassen voor de extra mobilisabele capaciteit boven de honderdduizend.

[2:04:02] Nou, wat ik aangaf, dan moet de eerste als kabinet een beslissing overnemen.

[2:04:06] Maar die extra capaciteit boven die honderdduizend bestaat vooral uit mobilisabele eenheden en dus ook reservisten bij een doorgroei boven die twee procent.

[2:04:15] Het zou goed kunnen dat we in de toekomst ervoor kiezen, dat is de mobilisabele capaciteit, even platgezegd dat we de spullen kopen en de mensen dat we die als reservist uiteindelijk gaan inzetten, zodat je eigenlijk een soort schaalbaar model hebt

[2:04:27] op het moment dat er op de rote knop wordt gebruikt.

[2:04:32] Boven die 100.000 vraagt ook een grootschalige, structurele samenwerking met het onderwijs.

[2:04:38] Ik noem dat de motor, dat we die motor aan het bouwen zijn en die we hebben nodig om dat van elkaar uit te krijgen.

[2:04:50] We willen ook een brede groep jongeren kennis laten maken met de krijgsmacht, zonder dat ze bij aanvang die functiekeuze moeten maken.

[2:04:56] Ze eigenlijk dwingen om over de luchtmacht, de landmacht, dat soort zaken uiteindelijk.

[2:05:01] Ook zijn we bezig om het keuringsregime aan te passen om ook grotere groepen kandidaten op een hele doelmatige manier beroepsgericht te selecteren en te keuren.

[2:05:20] Richting 200.000 groeien, wat voor soort categorieën zijn dit?

[2:05:24] En hoe ziet die onderverdeling per defensie onderdeel eruit?

[2:05:27] En wat zijn de getallen opgebaseerd?

[2:05:29] Die 200.000 zijn nu gekoppeld aan, wat ik aangaf, die grove inschatting van alle capaciteiten en die nodigheid bij de uitvoering van die hoofdtaken van defensie in het nationale domein.

[2:05:39] En voornamelijk hoogst nationele sporen, territoriale verdediging en mobilisabele capaciteiten.

[2:05:46] verdelingen of defensieonderdelen wordt ook steeds duidelijker als de oorlogsanalysatie later dit jaar ook in kaart is gebracht.

[2:05:51] Maar goed, je ziet wel dat bijvoorbeeld de luchtmacht daar een mindere groei in heeft dan bijvoorbeeld de landmacht, die een veel grotere rol heeft in die territoriale beveiliging en die mobilisabele capaciteiten.

[2:06:06] Voorzitter, dan wil ik naar reservisten.

[2:06:16] Wat voor reservistes geldt, geldt ook voor militairen.

[2:06:24] En het geldt zeker over de verandering die we als krijgsmacht aan het maken zijn.

[2:06:29] Ik heb in de brief over de personeelsstrategie aangegeven dat we met een paradigmaverandering bezig zijn.

[2:06:40] in plaats van specifieke missies zoals we het de afgelopen 20, 25 jaar hebben gekend.

[2:06:45] Maar ook een krijgsmacht die sterk is door volume, aantallen, mensen, massa, maar die heel slim is door specialistische en specifieke expertise.

[2:06:55] En wat je dan nodig hebt, is dat je op een andere manier je organisatie kunt ontwikkelen.

[2:07:00] Laten we dat noemen, re-organiseren.

[2:07:02] En, voorzitter, reorganisaties bij Defensie wil ik toch even bij stilstaan... voordat we dadelijk het resistenverhaal ingaan.

[2:07:10] En op het gebied van de organisatieverandering ligt eigenlijk ongelooflijk veel werk.

[2:07:14] Om te kunnen groeien lopen op dit moment heel veel reorganisaties... die eigenlijk, zou ik dat woord reorganisatie eigenlijk af willen... want dat legt gelijk de connectie op het vervallen van arbeidsplaatsen en krimp.

[2:07:24] En dat is juist niet het geval.

[2:07:26] Bij Defensie komen juist veel arbeidsplaatsen bij... en moeten juist groeien als coal.

[2:07:30] van Defensie, die komen eigenlijk samen in het ROR en het URD.

[2:07:35] En dat is eigenlijk het regime waarin je realiseert.

[2:07:38] En die stammen echt uit de tijd van Krimp en zo zijn ze ook ingericht.

[2:07:41] Het is een heel fijnmazig proces dat veel volgtijdige stappen kent.

[2:07:45] Ik ben al vanaf het begin van dit jaar intensief overlegd met de vakbonden bij Defensie om te proberen dat URD, dat regime

[2:07:54] van reorganiseren om te zetten naar een groeiplan defensie.

[2:07:58] Een helder en eenvoudig kader dat het mogelijk maakt om met behoud van zuchtveldigheid toch heel veel tempo te maken bij het aanpassen van onze organisatie aan de dreiging waar we met z'n allen voor staan.

[2:08:08] Ik wil ook graag benadrukken dat ik het belangrijk vind om het gesprek met die bonden ook te blijven voer waar het hoort, aan de overlegtafel.

[2:08:16] Maar ook wel één ding wat ik wil toch wel aangeven,

[2:08:20] dat hier nog wel wat over te zeggen is.

[2:08:22] Het is namelijk geen makkelijk gesprek met de bonden.

[2:08:25] En nog altijd duurt groeien binnen Fanschi te lang.

[2:08:27] En nog altijd is er sprake van heel veel processtappen.

[2:08:31] En te vaak nog wordt de personele uitzondering, de individuele uitzondering, eigenlijk de nieuwe hoofdregel.

[2:08:37] En laat ik ook heel duidelijk zijn naar uw commissie.

[2:08:39] Ook ik vind dat erbij groei om een zorgvuldige manier moet omgaan met onze mensen.

[2:08:45] En ook met onze bestaande personele mensen.

[2:08:49] Dat doen we dus ook.

[2:08:50] En daar is letterlijk ruimte voor.

[2:08:52] zorgvuldigheid resulteert in processen van maanden en soms jaren wordt het beste de vijand van goed.

[2:08:59] En daarvoor ga ik me niet bij neerleggen, want voor mij staat als een paal boven water dat het niet zo kan zijn dat het reorganiseren die voor groei en de operationaliteit van de defensie essentieel is, vastloopt in de moras van procedures.

[2:09:15] En dan zal ik die trajecten zelf ook op snelheid moeten brengen en houden met behoud van de benodigde zorgvuldigheid.

[2:09:22] Het groeiproces, het overleg met de vakbonden, daarvoor blijven dus bovenaan mijn agenda staan.

[2:09:27] En iedere stap die genomen moet worden om dit sneller te laten verlopen, zal ik dan ook zeker niet uit de weg gaan.

[2:09:34] En dit heeft ook relatie met reservisten, want er moet veel gebeuren en hoop van de zaken op het gebied van reservisten gaat over arbeidstijdenwet, gaat over de rechtspositie en wat meer zaken.

[2:09:46] De heer Boswijk had het ook over het artikel vijf scenario en dat slechts ongeveer zestig procent van de reservisten kan opkomen en dat de personeel percentage sneller kan halen bij een pandemie of sectoren die vitaal zijn.

[2:09:59] En de vraag is dan wat is de strategie?

[2:10:02] Laat ik beginnen met mijn complimenten uit te spreken aan de collega die haar scriptie hierover heeft geschreven.

[2:10:09] En laat me ook aangeven dat bij het reservisten werkgeversdiner voor de kerst

[2:10:14] dat ik specifiek in mijn tekst ook daar heb besteld.

[2:10:19] Kijk, wat is een strategie?

[2:10:21] De eerste stap is inderdaad dat je kijkt naar sectoren, maar wat we eigenlijk naar moeten kijken is niet zozeer wat zijn vitale sectoren, maar wat zijn de vitale processen?

[2:10:29] Kijk, cybersecurity is hartstikke belangrijk.

[2:10:31] Het is een megavitale sector.

[2:10:33] Maar goed, als jij in de catering werkt of je werkt aan de gate, dan is dat niet een vitaal proces en dan heb je er echt wel ruimte in.

[2:10:41] Dus dat die stap moeten zetten.

[2:10:43] Het tweede waar ik het over wil zeggen, bij sommige vitale beroepen, ik heb er vanochtend ook met de Rabobank over gesproken, dan kan het zijn inderdaad als je in de cybersecurity afdeling werkt van de Rabobank en er zijn wat issues op het gebied van cyberaanval en dat soort zaken meer, dan wil je dus niet dat de cybersecurity specialist van de Rabobank naar ons toe komt rennen om een datacentrum te bewaken.

[2:11:04] Wil dat dan zeggen dat zo iemand geen reservist moet worden?

[2:11:07] Nee, dat is helemaal niet waar.

[2:11:08] Dat hoeft niet zo te zijn.

[2:11:09] Want soms is het juist wel heel handig, maar als reservist blijf dan vooral op de plek bij de Rabobank.

[2:11:13] Maar je weet wel hoe het systeem aan mekaar steekt.

[2:11:16] Want als iets vernest is in een tijd van crisis, is dat je niet weet hoe de communicatielijnen lopen en hoe de besluitvorming plaatsvindt.

[2:11:26] Van mevrouw Heijten.

[2:11:28] Antares Wisse neemt het toe.

[2:11:31] Eigenlijk dezelfde type vraag hoe het gaat verder gaan uitrollen.

[2:11:37] Ook met betrekking tot bedrijven.

[2:11:39] U gaf inderdaad dat confidant wat we vandaag hebben getekend met de Rabobank.

[2:11:43] Ja, dat is geen individuele casus.

[2:11:45] Waarom lichten we af en toe er eentje uit?

[2:11:47] Bijvoorbeeld Heijmans.

[2:11:48] Eigenlijk als voorbeeld voor de bouwsector.

[2:11:51] Rabobank de eerste in de financiële sector en daarom

[2:11:54] dat we dat wel uitlichten.

[2:11:55] Maar we hebben een bureau Reservisten, dat zit boven de ambtenarenkamer op dit moment, en die voeren gesprekken met de hele breedte van allerlei sectoren.

[2:12:03] En wel meer dan 400 bedrijven en ook organisaties, want het gaat ook over overheidsorganisaties, hebben confinanten mee.

[2:12:10] En eigenlijk neemt dat steeds sneller toe.

[2:12:12] Wat ik voor de kerst heb gedaan met de Stichting van de Arbeid, dat is zowel de FNV als VNO-NCW, ook een confinant getekend, waar eigenlijk conceptteksten in zitten voor cao's, die word ik steeds vaker uiteindelijk

[2:12:23] daarin gebruikt.

[2:12:26] Mevrouw Heijt had het ook over het beschikbaar reservistenbestand en de military balance 2024.

[2:12:34] We hebben net even laten narekenen.

[2:12:36] We zitten niet op 15,2, maar we zitten op 19 procent reservisten.

[2:12:40] Dat is iets beter dan wat het is.

[2:12:43] Laten we uitspreken.

[2:12:44] Het belang van reservisten is groter dan ooit en dat we inderdaad daar op stappen moeten zetten.

[2:12:49] Maar we komen natuurlijk ook van ver.

[2:12:51] We hebben jarenlang geen opkomstplicht gehad.

[2:12:53] We zijn nu met een vrijwillig model bezig.

[2:12:56] Maar inderdaad, als je kijkt naar Zweden, Finland, naar landen die een dienstplicht hebben, die hebben natuurlijk een veel hogere graad dan wij dat hebben.

[2:13:05] Maar onze intentie, en ik denk ook dat we dat met die brief ook gaan realiseren, ik zie het eigenlijk ook wel, is dat wij ook met die percentages hard omhoog gaan.

[2:13:18] We maken er goed werk van.

[2:13:20] Wat we nu ook hebben is een matching tool voor reservisten, zodat je beter hun weg weet te vinden om het laagdrempeliger te maken en te koppelen aan de inzetbehoeften van de verschillende opkoos die we hebben.

[2:13:32] De rechtspositie van reservisten is... Ja, we zitten nu in een permanente dialoog met Defensie.

[2:13:38] Laat mij vooropstellen dat een reservist... Ja goed, ze vinden het zelf een geusenaam trouwens.

[2:13:43] Ik zou het liever een deeltijdmilitair noemen, maar ze zijn een volwaardig lid van de militaire familie.

[2:13:53] Ik zie ook dat er op het gebied van cultuur nog wel wat werk te doen is.

[2:13:59] Als we een grote oefening draaien en de reservisten komen met de voltijders in samenwerking, is de vertrouwensbasis niet altijd de definitie.

[2:14:13] Ik zeg altijd douwe poep.

[2:14:15] De militairen, de voltijders zeggen toch eerst maar eens laten zien wat je waard bent.

[2:14:21] Dat hoort ook al een beetje bij de cultuur, want daar kijken we naar.

[2:14:25] Maakt niet uit wie je bent, wat je bent.

[2:14:26] Vrouw, man, oud, jong, hoogopleiding of lage opleiding.

[2:14:30] Maar je moet gewoon leveren.

[2:14:33] Maar er is zeker wat aan te doen.

[2:14:35] En nu met de instroom ook.

[2:14:36] Ik ben laatst op een werkbezoek geweest, de eerste zes tienjaarders in de opleiding.

[2:14:52] Iedereen had daar natuurlijk wel zijn bedenkingen bij en ook de cooperaats te houden.

[2:14:58] Het mooie daarvan was dat de 38 mariniers die het gehaald hadden, een beret kregen dat de 16-jarigen in de top 10 het beste waren.

[2:15:08] presterende categorie zaten.

[2:15:10] Waarom?

[2:15:10] Natuurlijk, iedereen die een opleiding haalt is super gemotiveerd, maar deze op een of andere manier extra gemotiveerd omdat zij uit een doelgroep kwamen die normaal gesproken niet rechtstreeks naar die minoritie is kunnen komen.

[2:15:21] Dus dat werkt, daar zijn we enthousiast over, dat gaan we doorzetten.

[2:15:28] U heeft een interruptie van de heer Erdogan.

[2:15:31] Het is ook goed om de staatssecretaris even ademruimte te gunnen.

[2:15:34] Maar hij is zo goed getraind, hij kan oneindig doorpraten.

[2:15:37] Ik ben even toch benieuwd, want daar vroeg ik naar.

[2:15:41] Ik denk dat, ik weet niet wie van de collega's erbij waren, maar in ieder geval collega Boswijk.

[2:15:45] De inspecteur-generaal was wel vrij stevig.

[2:15:49] Ik heb het letterlijk meegetypt.

[2:15:52] Hij zegt de rechtspositie van reservisten is schijnend.

[2:15:56] Eerste ranks collega, maar het systeem is tweede ranks.

[2:16:00] Het gaat niet alleen over cultuur, het gaat ook over het systeem en de rechtspositie.

[2:16:08] Kan de staatssecretaris daarop reageren?

[2:16:11] Ik ben het volledig eens met de heer Allian.

[2:16:16] Ik wil dat de rechtspositie van reservisten veel meer in de buurt komt van een fulltime militaire.

[2:16:24] Het gaat nooit helemaal precies dezelfde worden.

[2:16:25] Dat hoeft ook niet.

[2:16:27] Het punt is alleen, dit is sociale partneroverleg plichtig.

[2:16:43] Laat ik er heel eerlijk over zijn.

[2:16:46] Dat gaat heel moeizaam.

[2:16:48] We zijn nu die oorlogsorganisatie aan het bouwen.

[2:16:52] Er zit ook een andere vorm van reservisten in.

[2:16:56] We zijn nu hard aan het werken hoe die rechtspositie eruit moet zien.

[2:17:03] nu in zou brengen, dan gaat het minimaal een jaar duren.

[2:17:07] Dus dat gaat niet werken.

[2:17:09] Dus wat we doen met de rechtspositie van reservisten, we zorgen dat we helemaal lok, stok en barrel helder hebben wat de rechtspositie moet zijn, welke criteria en welke randvoorwaarden erin moeten zitten.

[2:17:22] En dan zullen we die in het sectoraal overleg, defensie, ja, eigenlijk wel gewoon in de no time er doorheen moeten

[2:17:32] moeten jassen en dat gaat niet makkelijk zijn.

[2:17:35] Dat zeg ik wel.

[2:17:38] En ja, goed, het is niet mooier dan het is.

[2:17:41] Weet je, die rechtspositie moet echt anders.

[2:17:44] We hebben steeds beter zicht op hoe die er dan uit moet zijn.

[2:17:47] Dat is overlegplichtig.

[2:17:50] En ja, laat ik het gewoon eerlijk zeggen.

[2:17:51] Als ik hem nu zeg maar neer zou leggen, dan is mijn verwachting niet dat we heel snel dat resultaat hebben gaan boeken.

[2:18:02] Dan heb ik toch een vervolginterruptie hierop, als het kort is.

[2:18:07] Waar zit die vertraging in?

[2:18:09] Zit die vertraging bij de bonden?

[2:18:11] En ik kan me herinneren dat wij namelijk hier al eerder een debat over hebben gehad met de voorganger van deze staatssecretaris, met Van der Maat.

[2:18:20] En dat we toen zelfs hebben gehad van joh, in crisis situaties zijn er mogelijkheden waardoor je misschien wat tussenstappen overslaat.

[2:18:28] Is die nood nu zo hoog dat dat kan?

[2:18:32] Of ziet de staatssecretaris het nu anders?

[2:18:36] Ik ben in constructieve overleg met de bonden.

[2:18:39] Wat het overgaat is eigenlijk de manier waarop we organiseren en regionaliseren.

[2:18:45] Dat hoort ook de rol van reservisten bij.

[2:18:47] Dat ik dat niet in hele kleine stukjes, in hele lange procedures, bijna op individuele basis wil bespreken.

[2:18:55] Een groeiplan defensie zorgt ervoor dat we snel, tijdig en eenvoudig kunnen groeien en kunnen organiseren.

[2:19:06] Dat heb ik nodig om de rechtspositie van reservisten aan te kunnen bassen.

[2:19:14] Dat zijn de stappen die ik nu aan het zetten ben met de sociale partners.

[2:19:22] Mevrouw Heijten had het erover hoe we voorkomen dat publieke organisaties onder elkaar concurreren in de krappe arbeidsmarkt.

[2:19:33] Terecht de vraag.

[2:19:34] We kiezen juist om samen te werken in plaats van de competitie juist te beperken.

[2:19:40] En dan zien we ook of de prioriteiten tussen die vitale sectoren worden ook afspraken gemaakt met betrekking tot cyberspecialisten en dat soort zaken meer.

[2:19:48] Kijk, groei van defensie vraagt voornamelijk extra personeel in oorlogstijd.

[2:19:53] En dat hoeft niet altijd in vredestijd allemaal

[2:19:56] voltijdspersoneel te zijn.

[2:19:58] Ik zeg altijd, arbeidsproductiviteit in Nederland zit tussen de 28 en de 32 uur.

[2:20:02] Nou prima, dan kunnen er nog vijf, zeg ik, acht uurtjes per week voor Defensie erbij.

[2:20:08] Dan moet dat niet per definitie bijten.

[2:20:10] We maken ook afspraken mee, dat doen we ook met bijvoorbeeld partners als KPMG, Heijemans, Rabobank, maar ook met de andere overheden.

[2:20:26] De heer Elian had inderdaad, dat heet hij, sponsored reserves.

[2:20:31] Kijk, die technisch-juridische constructie die Britten gebruiken, is voor ons lastig, zeg maar, om te eisen dat je reservisten moet zijn.

[2:20:41] Maar de meerwaarde van die constructie, die onderschrijf ik.

[2:20:45] En wat wij wel doen, is, nou goed, het landsovergaan betrokken, die zegt eigenlijk dat het niet kan, maar we zoeken naar mogelijkheden om dat ook voor Nederland mogelijk te maken.

[2:20:54] In Nederland zijn er andere regels dan in de UK.

[2:20:56] En daar zitten we wat dat betreft aan vast.

[2:21:04] Wat het is, we mogen mensen en diensten uiteindelijk niet aan elkaar koppelen.

[2:21:09] Nou, lastige verhalen allemaal, maar wat we wel doen, is bijvoorbeeld met transportbedrijven maken we wel afspraken over hoe we de transportbehoeften, de capaciteit die we nodig hebben, ook om op te schalen, daar afspraken mee.

[2:21:23] Je ziet bijvoorbeeld bij een transport, zoals de Rijk bijvoorbeeld, dat daar ook daadwerkelijke reservisten vrijwillig aan de slag zijn.

[2:21:29] En die moedigen we ook aan om daar

[2:21:31] dat makkelijker te maken.

[2:21:33] En je ziet dat bijvoorbeeld ook de Rijk met hun vrachtwagens, die zijn civiel.

[2:21:38] Hun mensen, een aantal daarvan, zijn ook daadwerkelijk reservisten en die kunnen ook daadwerkelijk dan het achtergebied inrijden van een militaire operatie.

[2:21:48] Interruptie van de heer Allian.

[2:21:51] Ja, ik offer er maar één op.

[2:21:52] Maar ik ben even abuis, voorzitter.

[2:21:55] Wat zou er niet precies mogen?

[2:21:58] Ik kan de staatssecretaris dat toelichten.

[2:22:02] Het staat er gedaan.

[2:22:04] Ja, we hebben het voorlicht gelegd aan onze landsadvocaat.

[2:22:07] Wat is nou uiteindelijk de juridische ruimte om hierin te kunnen werken?

[2:22:10] En eigenlijk wat het is, is dat we in Nederland mensen en diensten niet aan elkaar kunnen koppelen.

[2:22:17] Dus als je zegt oké, transportbedrijf X, ik wil zoveel uren transport bij u afroepen, groot contract, maar dan moet twintig procent van uw bestand reservist zijn.

[2:22:30] Dat is juridisch niet af te dwingen.

[2:22:32] Wat wel kan, en het gebeurt ook nu,

[2:22:33] in een grote schaal, is dat je zegt, luister, we willen wel diensten bij je afnemen en het zou heel goed zijn als je daar ook, nou goed, als uw reservisten of uw mensen ook reservist kunnen worden en ook worden en daarmee uiteindelijk verder door kunnen rijden, want daar gaat het over.

[2:22:52] Wat er over gaat is dat je hebt, als je gaat kijken hoe je militaire eenheden kunt ondersteunen bijvoorbeeld, ook met graafmachines, is dat ze dat kunnen in vredesbedrijfsvoering of in vredestijd kunnen ze dat.

[2:23:03] Maar op een gegeven moment, als je opschuift, dan krijg je een achtergebied, noemen ze dat, van een militaire operatie.

[2:23:08] En dan verandert dat.

[2:23:09] En als je een reservist bent, kun je met diezelfde shovel, met diezelfde vrachtwagen, kun je doorrijden.

[2:23:14] En als je dat niet bent, je bent alleen...

[2:23:17] en medewerker van het bedrijf, dan moet je daar of iemand van ons op neerzetten, of wat je moet doen, is daar het geheel verladen op een militair voertuig.

[2:23:28] En dat zijn we nu wel steeds verder aan het werken.

[2:23:30] Ik ben er nog niet klaar mee, hoor, meneer Elian.

[2:23:32] Ik blijf hier op doorduwen.

[2:23:35] Dus we gaan nu ook weer verder kijken hoe we dan toch die...

[2:23:42] dat sponsored reserves op een andere manier uiteindelijk kunnen inregelen.

[2:23:46] Maar ik ben het met u eens.

[2:23:46] Wat je uiteindelijk wilt, is dat het afdwingbaar is.

[2:23:49] Wat de Britten ook hebben, is dat je uiteindelijk, noem maar wat, transportcapaciteit afneemt van het civiel bedrijf.

[2:23:56] Die kunnen gewoon rijden wat ze willen.

[2:23:59] Op het moment dat je nodig hebt voor daadwerkelijke militaire inzet, is dat ze dan daadwerkelijk als een bepaald deel van de capaciteit als reservist, eigenlijk als militair onder dat regime, uiteindelijk kunnen gaan werken.

[2:24:13] Uw laatste interruptie.

[2:24:24] Ik wil zeker stellen dat de staatssecretaris en ik niet langs elkaar heen praten.

[2:24:28] Het sponsort-reserve-model in Engeland gaat inderdaad om partijen die een contract hebben over andere dingen, ook met Defensie, en dan in dat contract staat dat u ook 20 procent moet.

[2:24:43] Ik kan dan niet, alhoewel ik nogal een beetje abuis ben.

[2:24:47] De staatssecretaris kan wel een uitvraag doen bij bedrijven.

[2:24:54] Wie zou er geïnteresseerd zijn in een soort partnerschap?

[2:24:57] En dan moet je, zeg ik tegen de staatssecretaris, wel meer betalen dan die 55 euro, geloof ik.

[2:25:04] Maar ik denk dat daar heel veel potentie in zit.

[2:25:08] Wat ik net noemde, en dat heb ik uit stukken die de staatssecretaris ook heeft.

[2:25:14] Je maakt een overeenkomst met een bedrijf, bijvoorbeeld in het transport, en je zegt... wij kopen een soort van vijf reservisten bij u. Dan kunnen de mensen zelf daarvoor kiezen of ze dat willen.

[2:25:30] Dan moet je een afspraak maken over de financiën.

[2:25:34] Hier zit heel veel, laat ik me vertellen, potentie in.

[2:25:41] Ik zal het heel kort houden, voorzitter.

[2:25:44] Ik zou toch de staatssecretaris willen vragen om een klein beetje de turbo erop te zetten, want we zijn inmiddels al bijna een uur onderweg.

[2:25:54] Reservisten zijn superbelangrijk.

[2:26:00] Wat we ook hebben, is ecosysteemlogistiek.

[2:26:02] Daar gebeurt precies dit samen.

[2:26:04] We hebben er een logistiek bovenop zitten.

[2:26:07] Daarin hebben we het gesprek met al die transportbedrijven, grondverzetbedrijven.

[2:26:11] Hoe kun je het uiteindelijk ook daadwerkelijk regelen?

[2:26:15] We moedigen het ook aan om meer reservistenplekken in die

[2:26:21] in die bedrijven weg te zitten.

[2:26:23] En goed, wat ik kan doen, ik kan het advies, of tenminste, ja, dat is dat wel, de reactie van de landsadvocaten, die kan ik gewoon uw commissie doen toekomen.

[2:26:31] Dan kun je precies zien hoe het zit.

[2:26:32] Maar geloof mij dat ik echt gewoon ook daar bereid ben om de mazen in de wet op te zoeken, zodat we dat wel gewoon kunnen afdwingen.

[2:26:42] Want er zijn ook wel bedrijven die precies dit willen.

[2:26:44] Die zeggen ook van zet alsjeblieft in de aanbesteding dat we dat zoveel moeten doen, dan gaan we dat ook doen.

[2:26:49] Maar op dit moment, ja goed,

[2:26:50] Dan zou ik in het verlengde hiervan ook een interruptie willen doen.

[2:26:57] Wij hebben natuurlijk als overheid ook 10.000 ambtenaren in dienst.

[2:27:03] Zou je ook aan de andere kant misschien kunnen gaan trekken dat je zegt, als jij reservist bent, dat je dan voorrang zou kunnen krijgen bij andere ministeries als je daar gaat werken?

[2:27:13] Stel dat jij solliciteert bij het ministerie van Binnenlandse Zaken, ik noem maar wat, en jij bent reservist, dat je dan een soort streepje voor hebt op de rest.

[2:27:24] Dat is natuurlijk een extra incentive voor mensen om reservist te worden.

[2:27:29] Zou je dat als overheid zelf kunnen gaan eisen?

[2:27:31] Ik weet dat het staatssecretariat net vertelt wat hij allemaal binnen zijn ministerie doet, maar het zou natuurlijk helemaal mooi zijn als we dat overheidbreed stimuleren.

[2:27:40] Zou dat een mogelijkheid kunnen zijn?

[2:27:42] Ik word niet vaak overvraagd, maar nu dus wel.

[2:28:07] Een mapje gaat over veiligheid en diversiteit.

[2:28:12] F-35 nek- en rugtklachten komen voor.

[2:28:17] Net zoals het bij het vliegen met de F-16 wordt.

[2:28:19] Het is een nieuw vliegtuig en je ziet er helemaal anders in.

[2:28:23] Klachten willen we zo snel mogelijk verhelpen.

[2:28:26] We hebben onderzoek gedaan.

[2:28:28] In Nederland zijn we de eerste die dat

[2:28:31] onderzoek ook echt hebben gedaan.

[2:28:33] En het onderzoek hebben we natuurlijk gedaan met vliegers.

[2:28:35] En goed, als het zo is dat vliegers het gevoel hebben dat ze dat niet besprekbaar kunnen maken, dat dat eventueel ten koste zou kunnen gaan van de geschiktheid van vliegers, dan betreur ik dat.

[2:28:48] En wat ik ook wil aangeven is dat we ook wel zien dat bij de luchtmacht juist eigenlijk een hele hoge meldingsbereidheid is, omdat ze goed daarin best wel voorop lopen op anderen.

[2:29:02] Kunnen we het verhelpen?

[2:29:03] Jazeker.

[2:29:03] We zijn nu al bezig om met kussentjes en dat soort zaken dat allemaal te doen.

[2:29:08] Het is wel een A35.

[2:29:09] Het is geavanceerd spul.

[2:29:11] Het gaat heel hoog, vliegt heel hard.

[2:29:13] Dus daar moet je wel het juiste spul voor hebben.

[2:29:21] De heer Pool had het over islamisering, dat niet thuishoort bij Nederland.

[2:29:28] Hij had het over doelgroepenbeleid.

[2:29:29] Weet je wat het punt is?

[2:29:31] Ik doe juist niet een doelgroepenbeleid.

[2:29:34] Mijn punt is juist dat ik ook aangeef dat we eigenlijk iedereen nodig hebben, omdat de opdracht om te groeien enorm is.

[2:29:42] En als er hindernissen of beperkingen zijn om mensen uiteindelijk aan de slag te krijgen bij de krijgsmacht, dan doe ik die hartstikke graag.

[2:29:50] Ik heb ook niet de luxe of ik kan mij niet permitteren om een talent te verliezen om daar eigenlijk niks mee te doen.

[2:30:01] Kijk, wat ik wel aangeef is dat, nou goed, mijn beleidsleider hoe hij nu wil, ik vind dat bij de krijgsmacht iedereen zich thuis moet voelen.

[2:30:07] We behandelen elkaar radicaal met respect.

[2:30:09] Als je het niet doet, dan is er geen ruimte voor jou in deze organisatie.

[2:30:14] We maken ook heel veel ruimte voor onze christelijke collega's, daar is ook ruimte voor.

[2:30:24] Als je Hindustaan bent of daar achter staat of dat belangrijk vindt, is daar ook de ruimte voor.

[2:30:33] Ik zie er niet in wat daar nou precies het probleem is.

[2:30:37] Interruptie van collega Pol.

[2:30:41] Voorzitter, de staatssecretaris ziet dus niet in wat dan het probleem is met het organiseren van diftars namens de krijgsmacht.

[2:30:50] En alle krijgsmacht onderdelen die doen dat vandaag de dag.

[2:30:55] Ja, dat is toch wel zorgelijk.

[2:30:57] Wat ziet hij dan niet?

[2:30:59] dat gewoon onze Nederlandse krijgsmacht gewoon zijn werk moet doen en echt verre moet blijven van al dit soort zaken, al die islamitische tradities, faciliteren.

[2:31:10] Dat dat gewoon geen plaats heeft binnen de krijgsmacht en dat dat ook niet iets moet zijn om maar een nieuwe doelgroep aan te boren.

[2:31:20] De krijgsmaat is er niet voor om religieuze feesten te vieren, dat is niet zo.

[2:31:25] Maar de krijgsmaat is er wel voor om gevechtskracht op de mat te leggen.

[2:31:28] Gevechtskracht is sfeer, is samenhorigheid.

[2:31:32] Dat is niet één grote lijn.

[2:31:35] Ik vind wel dat als mensen op een nette manier ruimte nodig hebben of ruimte willen hebben...

[2:31:46] Ik vind het helemaal prima.

[2:31:49] Of het nou islam is, of hindoe, of christelijk... Ik vind dat we daar gelijke monniken, gelijke kappen in moeten trekken.

[2:31:58] En daar ook niet te bijzonder voor over moeten doen.

[2:32:01] En nogmaals, wat dat betreft heb ik iedereen...

[2:32:05] Je zegt islamisering.

[2:32:08] Ik zie niet dat de krijgsmacht in het islamiseren is, allesbehalve dat.

[2:32:11] Kijk, als ik kijk naar de verdeling, en daar heb ik u laatst ook een brief over gestuurd.

[2:32:16] Die brief heet, die is niet geagendeerd voor dit debat helaas, maar die heet samenwerken, samenvechten.

[2:32:22] En ja, goed, daar heb ik uiteengezet hoe de krijgsmacht daar naar kijkt.

[2:32:30] En dat wou ik behouden.

[2:32:32] De brief waar u net naar refereerde is wel geagendeerd.

[2:32:38] Dat is wel geagendeerd, daar wil ik naar verwijzen.

[2:32:45] Vrouwenquotum... Het is geen vrouwenquotum, maar een streefcijfer.

[2:32:51] Vrouwen is 50% van onze populatie.

[2:32:54] Dus ook daarin zeg ik van goed, gelijke kansen, gelijke aanpak.

[2:32:58] Dus wat dat betreft, vrouwen zijn meer dan welkom.

[2:33:01] Sterker nog, ik zou dat wel meer willen hebben, vrouwen.

[2:33:04] En als daarmee een streefcijfer van dertien procent, als dat alleen al helpt om vijftien vrouwen meer bij de krijgst van de slag te krijgen, dan doe ik dat.

[2:33:13] En kijk, wat het ook is met vrouwen, en dat heb ik ook wel uit de onderzoeken van

[2:33:23] De 2300 gesprekken die er gevoerd zijn, ook al eruit gehaald.

[2:33:28] Kijk, en daar zit ook onze vrouwencampagne op.

[2:33:31] Het is niet zozeer dat we vrouwen moeten aanspreken op het feit dat ze vrouw zijn.

[2:33:40] Kijk, wat we doen, wat we laten zien, is dat in de krijgsmacht, op elke plek die je wilt, dat daar ruimte voor is en dat het ook normaal zou moeten zijn dat je daar kan werken.

[2:33:50] Als een vrouw solliciteert, hebben we de neiging om ze als eerste in te delen bij de militaire gezondheidszorg.

[2:33:56] Waarom?

[2:33:57] Omdat het vanuit oude gedachten zo'n peripherie is.

[2:34:01] Nu zien we ook dat er vrouwen zijn die solliciteren en de selectie in de keuring ingaan.

[2:34:08] Bijvoorbeeld een F-35-piloot.

[2:34:10] Dat vind ik hartstikke mooi om te zien.

[2:34:15] De campagne die we nu voor vrouwen specifiek hebben opgericht, is dat we laten zien dat het overal plek is en dat het ook goed past.

[2:34:24] Maar we zien en weten dat vrouwen, zeker als ze bij de krijgersbomen willen komen werken, een andere informatiebehoefte hebben dan anderen.

[2:34:33] groepen.

[2:34:34] En dat is hetgeen waar we nu aan het invullen zijn.

[2:34:38] Vrouwen hebben vaak de vraag, hoe ga ik dan straks mijn leven inrichten?

[2:34:42] Hoe ga ik dan straks eventueel om met deeltijdwerk?

[2:34:46] Dat zijn heel andere vragen dan dat het mannen zijn.

[2:34:49] Die hebben gewoon een andere informatiebehoefte.

[2:34:51] En dat zijn we specifiek aan het richten.

[2:34:56] Dan kom ik even nog terug op een zin die u net uitsprak.

[2:35:00] Ik doe niet aan doelgroepenbeleid, want iedereen is welkom.

[2:35:03] En ik denk dat ik snap wat de staatssecretaris daarmee bedoelt.

[2:35:06] Maar ik kan tegen het licht van de doelstelling die we met elkaar hebben afgesproken over het aantal vrouwen bij Defensie dan toch niet anders dan tot de conclusie komen dat dat tot nu toe niet lukt op deze manier.

[2:35:17] En dat we dus ook van vrouwen, zoals ik ook

[2:35:20] in de eerste termijn zij, specifiek zaken terugkrijgen waarvan ik denk misschien moet je juist wel daar beleid op voeren.

[2:35:27] En ik snap wat u zegt.

[2:35:28] Ik heb ook in een bezoek aan Irak van vrouwen bij Defensie keihard teruggekregen.

[2:35:34] Alsjeblieft, positioneer ons niet apart.

[2:35:36] Wij zijn onderdeel van de krijgsmacht.

[2:35:38] Dus dat is ook niet wat ik bedoel.

[2:35:39] Daarom heb ik ook dat specifiek gezegd.

[2:35:42] Maar op het moment dat ik terugkrijg dat vrouwen nog niet gelijk worden beloond als mannen, dat er een soort meten met twee maten is bij het aannamebeleid.

[2:35:56] Misschien is ik doe niet aan doelgroepenbeleid dan net even een stapje te makkelijk.

[2:36:00] Willen we die 30% halen zonder dat we ze apart in een hokje plaatsen?

[2:36:05] denk ik dat het juist goed is om daar wel over na te denken.

[2:36:09] Ik ben heel benieuwd hoe de staatssecretaris daarnaar kijkt, want ik heb hem een compliment gemaakt met de campagne.

[2:36:13] Dat is een prachtige eerste stap, maar ik denk toch dat er meer nodig is.

[2:36:17] Hoe kijkt de staatssecretaris daar tegenaan?

[2:36:20] De staatssecretaris?

[2:36:21] Ja, ik blijf erbij dat een doelgroepenbenadering... Ik denk dat dat juist averechts werkt, een beetje in het verlengde wat ik ook aanzet.

[2:36:29] dat je dan het specifieke recht op de kenmerken er dan vastzit.

[2:36:32] Kijk, een paar dingen wil ik wel even laten zien.

[2:36:35] Wat we ook hebben gedaan is bijvoorbeeld scherfveste kleding veel meer passend te maken.

[2:36:40] We hebben er ook voor gezorgd dat bijvoorbeeld het nette pak dat we hebben, dat je daar meer diversiteit hebt, dat vrouwen ook de ruimte hebben om een...

[2:36:49] een nettere kleding, een jurk, andere schoenen, dat soort zaken allemaal mee.

[2:36:53] En daar geloof ik echt in.

[2:36:55] Ik geloof erin dat dat het juist is, dat vrouwen zich veel beter op hun gemak kunnen voelen en datgene kunnen dragen, kunnen doen wat bij hen past.

[2:37:04] Daar geloof ik meer in, bijvoorbeeld ook het scherfvesten wat we uiteindelijk hebben aangepast, dan dat je daar heel specifiek een doelgroep op neerlegt.

[2:37:11] En kijk wat ik eruit heb geleerd.

[2:37:12] is goed kijken wat zijn de barrières, wat zijn de hindernissen, wat zit in de weg om meer vrouwen bij de krijgingsmacht op een prettigere manier aan de slag te kunnen.

[2:37:22] En wat ik doe is met daar specifieke berichten om die hindernissen en barrières uiteindelijk weg te halen.

[2:37:27] Nou, het gaat over kleding, het gaat over bijvoorbeeld de informatiepositie die erin zit.

[2:37:32] heeft ook te maken met een aantal voorbeelden die je hebt.

[2:37:38] Dus ik ben ook heel fan van dat we hopelijk binnen korte tijd ook een aantal vrouwen hebben die op een F-35 vliegen en dat soort zaken meer.

[2:37:45] En dat is waar ik me elke dag met een heel team juist voor inzet.

[2:37:50] Ik wil ook zeggen, we komen ook van ver.

[2:37:51] Het is een mannenorganisatie geweest.

[2:37:53] Vroeger kon je niet als vrouw.

[2:37:55] Ik denk ook dat het een goede keuze is geweest... dat we een aantal jaren ook de dienstplicht hebben aangepast.

[2:38:02] Vroeger was het alleen jonge mannen.

[2:38:05] Vrouwen is er nu ook bij.

[2:38:06] Dus ik denk dat die cijfers wel omhoog gaan.

[2:38:09] En door ons specifiek te richten op al die barrières en beperkingen... om die gewoon één voor één te doorbreken en weg te bannen.

[2:38:18] En als er zaken zijn die u meeneemt, geef ze vooral door...

[2:38:25] U heeft nog een interruptie.

[2:38:31] Ik ben overtuigd van de goede bedoelingen van deze staatssecretaris en ook van het feit dat hij vanuit zijn eigen ervaring redelijk goed weet hoe de zaken ervoor staan en wat hier goed zou kunnen werken.

[2:38:44] Maar er is toch een verschil tussen dat wat wij terugkrijgen.

[2:38:49] Uitgebreid met een aantal vrouwen bij Defensie die zeggen we moeten tien keer harder knokken.

[2:38:54] Er is sprake van ongelijke betaling.

[2:38:57] Er wordt bij die vacatureinvulling met twee maten gemeten.

[2:39:03] Dat zijn voor mij toch andere voorbeelden dan het scherfvest.

[2:39:07] Waarbij ik het de een niet minder vind dan het ander.

[2:39:11] De staatssecretaris is het toch met me eens dat als je die 30% wil halen, het NNN is.

[2:39:19] Als je dit zo specifiek terugkrijgt, zou ik het mooi vinden als de staatssecretaris nog iets concreter kan ingaan op dit soort zaken.

[2:39:27] Nee, zeker.

[2:39:29] Een groot deel gaat natuurlijk over cultuur.

[2:39:32] Dat is helemaal waar.

[2:39:33] En kijk, wat cultuur ook is, wat ik nu een heel mooi voorbeeld vind, is dat bijvoorbeeld bij de tanks, 4 in 4, dat we daar ook gewoon commandanten hebben, ook vrouwelijke commandanten.

[2:39:43] En dat werkt.

[2:39:44] Ik ben driekwart jaar geleden met een onderzeeboot meer dan 24 uur onder water geweest.

[2:39:52] Een vijfde, 19 bemanningsleden, waren allemaal vrouwen.

[2:39:57] Dat waren niet de commandanten.

[2:39:59] En dat ging perfect.

[2:39:59] En het mooie daarvan is...

[2:40:02] Nou, als je het ergens niet kunt, is het uiteindelijk op die plek wel.

[2:40:06] En ik geloof daarin.

[2:40:07] Dus we moeten elke keer goed kijken dat daar waar er, hoe zeg je dat, vooroordelen zijn of zo, dan natuurlijk moeten we ze benoemen.

[2:40:16] Maar wat het allerbelangrijkste is, is dat we ze gewoon doorbreken door goede voorbeelden neer te zetten.

[2:40:24] Dan heb ik mijn laatste interruptie.

[2:40:27] En mevrouw Heijten en de heer Elian zijn ook allemaal door hun interruptie.

[2:40:30] Alleen de heer Pol heeft er nog één.

[2:40:33] Ik zat net even een briefje op te zoeken die ik heb ontvangen... net voor het debat van een vrouwelijke militair.

[2:40:45] En die heeft ondertussen ook de kluste 6 gedaan.

[2:40:51] En die gaf aan dat 1700 meter lopen ging prima.

[2:40:54] Met een rugzak van 45 kilo ging supergoed.

[2:40:57] Alles heb ik gehaald.

[2:40:58] Behalve het munitiekistje van 40 kilo.

[2:41:02] Dat vonden ze te zot, want ik weeg zelf 55 kilo.

[2:41:07] Ze heeft het dus niet gehaald.

[2:41:10] Ik hoorde net de staatssecretaris zeggen dat we de keuring iets aanpassen als je alleen op een schip zit.

[2:41:15] Met trappetjes in plaats van hardlopen.

[2:41:18] Snap ik, je moet ook altijd een bepaalde kwaliteit hebben.

[2:41:20] Maar hoe kijkt de staatssecretaris naar dit dilemma, dat je misschien juist ook vrouwen veel meer op gevechtspositie zou willen hebben, met mariniers mee enzovoort, maar dat het soms gewoon fysiek onmogelijk is om iemand van 55 kilo, die supergoed is in alles, maar op dat munitiekistje van 40 kilo afhaakt?

[2:41:45] Ja, voorzitter, richting de heer Boswijk.

[2:41:50] Ik kan me goed voorstellen dat het superzuur is.

[2:41:52] Ik kan me ook goed voorstellen dat als je zo ver komt, dat je daar misschien maanden, misschien wel jaren aan voorbereiding en training in hebt zitten.

[2:42:01] En laat me ook aangeven dat ik daar echt wel diep respect voor heb.

[2:42:06] En zeker dat je eigenlijk dan als vrouw ook een soort voorrunner bent om dat bij elkaar te brengen.

[2:42:13] De eisen op cluster zes zijn de eisen die we voor cluster zes hebben.

[2:42:18] Wat ik ook wil zeggen, dat heb ik net ook aangegeven, we kijken ook naar het differentiëren van functie-eisen per functiecategorie en dat soort zaken.

[2:42:30] Maar als de eisen de eisen zijn, dan is het wel belangrijk dat je uiteindelijk ook die eisen daadwerkelijk haalt.

[2:42:39] Dat gaat niet in op de persoonlijke situatie.

[2:42:43] Maar ik wil ook zeggen, als je cluster vijf bent, hebben we ook heel veel mooie banen.

[2:42:47] Die ook voorin in het gevecht zitten, waar je leiding kan geven.

[2:42:51] Dus ja, ik kan hier niet toezeggen dat we die eisen van het 40-kilo-kistje, dat we die moeten aanpassen.

[2:42:59] Wat ik er wel over wil zeggen, dat zijn militaire basis eisen.

[2:43:01] Vaak hebben we die bij Witte vastgelegd.

[2:43:05] Er wordt goed over nagedacht.

[2:43:06] En het zijn de operationele commando's.

[2:43:08] Dus de landmacht, de luchtmacht.

[2:43:10] Dit zal dan misschien wel de landmacht zijn of misschien wel de marine.

[2:43:15] Maar daar ga ik niet over.

[2:43:17] Dus uiteindelijk zijn die opkoos, die weten precies wat nodig is om uiteindelijk op een veilige manier je werk te kunnen doen.

[2:43:28] Zowel voor jezelf als voor je collega's.

[2:43:32] En dat zijn de eisen die staan.

[2:43:34] En daar kan ik dan, van hieruit kan en ga ik ook niet aan tonen.

[2:43:38] Wat ik wel heb gezegd, is dat we per beroepscategorie nu wel aan het kijken zijn... kun je niet differentiëren daarbinnen.

[2:43:46] Dus dat is eigenlijk wat ik erover wil zeggen.

[2:43:53] En... Even kijken.

[2:43:58] Hier heb ik het over gehad.

[2:44:02] Dan zit ik bij nog een mapje over stand van defensie.

[2:44:04] Ik zal proberen dat kort te houden.

[2:44:07] Er wordt een werk gemaakt van exitbeleid en exitgesprekken.

[2:44:11] We hebben daar tos voor.

[2:44:12] Een hele club aan gedragsspecialisten en wetenschappers.

[2:44:16] We doen er structureel onderzoek naar.

[2:44:20] Exitgesprekken zijn altijd vrijwillig.

[2:44:24] Dat moet ook.

[2:44:25] Je kunt mensen daar niet toe verplichten.

[2:44:26] En 50 procent van alle mensen die vertrekken, die voeren een exitgesprek.

[2:44:30] Daar doen we ook heel veel onderzoek naar.

[2:44:32] En we zien eigenlijk dat de reden dat we bijvoorbeeld ook onderzoeken in die exitgesprekken, is dan kijken we van, vind je jezelf een ambassadeur van de Krijgsman?

[2:44:41] We zien eigenlijk dat die lijn eigenlijk stijgt.

[2:44:43] We zien ook meer en meer dat de mensen die vertrekken, die vertrekken door werkprivésituaties en eigenlijk dat soort zaken.

[2:44:56] Het verloop teruggebracht van 3,6 naar 2,7.

[2:45:03] Helemaal eens.

[2:45:04] Je moet dat liefst nog minder krijgen, want de mensen die je verliest, dat zijn mensen die veel waarde toevoegen.

[2:45:14] Ook een aantal vragen over het werken met een flexibele schil op het gebied van inhuur en opleidingscapaciteit.

[2:45:23] Wat ik daarover wil aangeven, op dit moment huren ongeveer

[2:45:27] 10 procent van alle instructeurs is in die flexibel schil.

[2:45:32] En er waren een aantal vragen over.

[2:45:34] Die zeiden van, nou goed, dan moet je op langere termijn zekerheid bieden.

[2:45:37] Daar ben ik met u eens.

[2:45:38] Aan de andere kant, een privaat bedrijf wil eigenlijk oneindige zekerheid.

[2:45:44] Dat snap ik.

[2:45:44] Dan krijg je business continuity.

[2:45:46] Maar aan de andere kant, wat ik nodig heb, is ook schaalbare capaciteit.

[2:45:49] Dus ik moet het uiteindelijk ook wel in tijd en plaats kunnen afschalen of kunnen richten op datgene wat ik nodig heb.

[2:45:56] Ik doe dat veel met het CDS-huis en met de generaal aan mijn rechterkant.

[2:46:05] De zes bedrijven die die capaciteit leveren heb ik om de tafel gehad om precies dit gesprek te voeren.

[2:46:17] De spanning waar je eigenlijk in zit, is dat de ene kant zegt we willen eigenlijk hele lange termijn contracten hebben, dan kunnen we dat precies allemaal inregelen.

[2:46:24] En ik zeg ja dat snap ik, maar aan de andere kant wil ik het ook schaalbaar houden.

[2:46:26] Het kan goed zijn dat over een aantal jaar dat we dat moeten af kunnen bouwen.

[2:46:30] En we zitten nu inderdaad te kijken van wat voor soort strategische partnerschappen moet je dan uiteindelijk aangaan om dat met elkaar te gaan regelen.

[2:46:37] We hebben net gehad over het logistieke ecosysteem.

[2:46:40] Daar zijn we wat verder mee met al die bedrijven die de zaken bij elkaar doen.

[2:46:43] Dat is de richting die ik heb afgesproken met deze bedrijven.

[2:46:49] Dus wij moeten ook door het ecosysteem komen.

[2:46:52] Ik heb ook gezegd dat jullie belangrijk zijn.

[2:46:55] Jullie zijn ook een strategische partner.

[2:46:57] Op de lange termijn gaan we met jullie verder.

[2:47:00] Jullie zijn een onderdeel van het ecosysteem.

[2:47:02] Dat is nu zo en dat zal in de toekomst ook blijven.

[2:47:05] Maar jullie moeten ook meer met elkaar gaan samenwerken.

[2:47:07] Want de ene heeft begeleidingsmensen nodig, omdat ze heel veel stageplekken hebben.

[2:47:13] De andere heeft heel veel instructeurs, maar die zitten dan weer op de bank.

[2:47:16] En de andere doet niet detacheren, maar biedt services aan.

[2:47:21] Dus ik denk dat we er wel nu stap aan het zetten zijn.

[2:47:23] Maar het is natuurlijk ook een ecosysteem dat eigenlijk vrij vers is.

[2:47:27] en wat we wel aan het uitbouwen zijn.

[2:47:30] We hebben het over draaideurbeleid gehad.

[2:47:32] Kijk, daar wil ik wel heel duidelijk over zijn.

[2:47:34] Ja, er is draaideurregeling.

[2:47:36] Dus als jij bij ons weggaat, dan kun je niet één op één naar zo'n bedrijf om weer ingehuurd te worden via de andere kant.

[2:47:43] Wat ik ook wil aangeven, is dat in die private sector, dus eigenlijk, nou goed, burgers die heel veel ervaring hebben bij Defensie, daar zitten lui bij, daar zitten mensen bij.

[2:47:55] Die hebben wel 15, 12, 10, 15 uitzendingen gedraaid.

[2:48:00] Maar die zeggen ook, weet je, ik heb 15, 20 jaar gerend, gevlogen over de hele wereld heen.

[2:48:05] Mijn knieën zijn kapot of iets dergelijks.

[2:48:07] Of, weet je, ik heb vrouwen en kinderen, ik maak nu andere keuzes, maar ik wil heel graag terugleveren aan die krijgsmacht.

[2:48:14] En dat vind ik ook wel mooi om te zien.

[2:48:17] En heel hard gezegd, om op te kunnen schalen, heb ik ze eigenlijk allemaal gewoon keihard nodig.

[2:48:22] De heer Menot, wij hadden vraag over het extra bataillon.

[2:48:25] Zijn de andere dan al gevuld?

[2:48:28] De persoonlijke behoefte voor die bestaande in het nieuwe bataillon wordt ook meegenomen.

[2:48:32] En wat ik ook wil zeggen, we hebben net die Kamerbrief gestuurd over de extra investeringen.

[2:48:35] Ja, de Panzerinfantriebataillon komt erbij.

[2:48:39] Dat betekent netto duizend VTE ongeveer, of iets meer.

[2:48:43] Er zijn niet alleen de mensen die daadwerkelijk in dat bataillon zitten, er zit Combat Support bij en Combat Service Support.

[2:48:49] wat je aan mortieren nodig hebt, wat je aan vuursteun nodig hebt, maar ook wat je aan logistiek nodig hebt, de bergingstank, ook de geneeskundige zorg, de ambulances, ook de IT, huisversing.

[2:49:00] Daarom zijn die prijzen ook vaak best wel pittig, omdat we dat eigenlijk altijd allemaal meenoemen.

[2:49:04] Dat noemen ze tweede en derde orde effecten.

[2:49:11] Fysiek en geneeskundig, daar hebben we het eigenlijk over gehad.

[2:49:20] Heer Elian had er ook over, over die leeftijdsgrenzen.

[2:49:22] Dat ben ik wel met u eens, hoor.

[2:49:24] Maar ook als je gaat kijken naar reservisten, is er een rendementscriterium.

[2:49:27] Ook dat is overlegsplichtig.

[2:49:30] Dus ik kan niet zo de leeftijd optrekken.

[2:49:35] Dus dat zit ook bij reservisten.

[2:49:36] Dat zit ook, zeg maar, in die rechtspositie.

[2:49:40] En daar zijn we ook mee aan de slag.

[2:49:42] Daar zijn we nu ook hard aan aan het werken.

[2:49:44] Dus zolang de gezondheids- en de veiligheidsrisico's voor militairen en derden dat toelaat, wil ik ook dat we eigenlijk gewoon ruimer zitten in dat rendementscriterium.

[2:49:55] Want nu is dat vastgezet op een bepaalde leeftijd.

[2:50:03] Het gaat nu naar de pensioenleeftijd van de militaire, min twaalf.

[2:50:12] Dat je aan de slag komt.

[2:50:15] Daar werken we nu aan.

[2:50:20] Maar goed, Defensie komt er ook niet onderuit om de selectie en keuringseisen te stellen waar je wel aan moet kunnen voldoen.

[2:50:27] Dat is veilig voor jezelf en veilig ook voor je collega's.

[2:50:32] Even kijken.

[2:50:37] Ja, dus we werken eraan.

[2:50:39] Op dit moment zit het vast aan een rendementscriterium.

[2:50:42] Dat is overlegsplichtig.

[2:50:43] Dat neem ik mee naar rechtspositie van de militairen.

[2:50:46] En ik wil graag dat we dat ruimer oprekken.

[2:50:48] Dat is als jij gezond bent en veilig voor jezelf en voor anderen.

[2:50:52] Maar goed, op dit moment kan dat nog niet, omdat dat uiteindelijk in alle wet- en regelgeving zit, wat we niet voor elkaar krijgen.

[2:50:58] En dat is overlegsplichtig.

[2:50:59] De heer Elian had het ook over de selectiepsychologen, die worden beperkt in de vraagstelling.

[2:51:05] Onder andere over psychologische stabiliteit, doordat de commissie klachtenbehandeling, aanstellingskeuring en een deel van die vragen bestempelt als onterecht en als medische gezondheidsvragen.

[2:51:16] wat we doen om dat psychologische selecties goed en compleet mogelijk uit te voeren.

[2:51:21] Tijdens het commissiesdebat veiligheid en integriteit van vorig jaar is mijn voorganger hierop ingegaan op de problematiek.

[2:51:27] Die meldde ook dat het Nederlands Instituut voor Psycholoog en Defensie over de kwestie met elkaar in

[2:51:32] en dat is best wel lastig.

[2:51:35] En dat komt doordat die commissie klachtenbehandeling, aansluitingskeuringen, psychologische vragen, interpreteert als medische vragen.

[2:51:43] En het CKA is van mening dat dergelijke vragen niet gesteld mogen worden als onderdeel van de psychologische geschiktheid van de militairen.

[2:51:51] Wij delen die mening niet en dat moeten we oplossen, ook juridisch.

[2:51:55] En die juridische onduidelijkheid raakt niet alleen de psychologische selectie van militairen, maar ook andere wapendraagende beroepen, zoals bijvoorbeeld de politie.

[2:52:05] En omdat die wet militaire keuringen onder de sociale zaken en werkgelegenheid valt, spreken wij volgende week met SZW

[2:52:15] precies hierover en wil ook de kans aangrijpen om samen de gewenste verduidelijkheid in die WMK 4D-verzamelwet SZW in 2027 op te laten nemen.

[2:52:31] Hij zei dat dat allemaal niet goed was en dat het ook in die beleidsdoorlichting stond.

[2:52:40] Dat ben ik niet met hem eens.

[2:52:41] Wat in die beleidsdoorlichting staat, is dat we van heel ver komen.

[2:52:45] En wat er ook in staat, dat met significante investeringen, het gaat over honderden miljoenen, de defensgenoten en de aanvullende investeringen die we hebben gedaan, dat we die tekorten ook goed hersteld hebben.

[2:52:57] En dat we de keten van gewond zijn tot weer beter, met alles wat erop en aan hoort, dat die gesloten is.

[2:53:04] Dat we daar nog stappen in kunnen zetten, met name op het griep van voorraden en dat soort zaken, dat nemen we ook uiteindelijk mee.

[2:53:12] We hebben geïnvesteerd in ziekenauto's, bloed.

[2:53:14] en zuurstofvoorzieningen, voorraden, hospitalen op landschappen, transportcapaciteit.

[2:53:20] Dinsdag was ik op de Paris Airshow en hebben we contract gestekend met Embraer om aeromedivaccontainers goed naar Nederland te krijgen.

[2:53:33] Dat zijn mini-ziekenhuizen die je de Embraers, de nieuwe vliegtuigen, de nieuwe C-130's die eraan gaan komen, erin en uit kan schuiven.

[2:53:41] Dus ook op dat vlak

[2:53:42] Daar hebben we grote stappen gezet.

[2:53:47] Het gaat natuurlijk over de jongjarig perspectief van inhuur.

[2:53:57] Het principe blijft nog steeds civiel tenzij, maar uiteraard moeten we daar een goede balans in zoeken.

[2:54:04] We zijn in gesprek om ook die middellangdurige strategische partnerschappen ook met die verschillende bedrijven in een ecosysteem met elkaar te sluiten.

[2:54:17] Mevrouw Heijt had inderdaad nog die vraag over de Veiligheidscampus.

[2:54:25] Goed, daar heb ik een antwoord op gegeven.

[2:54:27] Dat gaat over die regionale aanpak.

[2:54:30] De heer Boswijk had het nog over de uitvoering van uw motie, drijfveren bij defensie en nu met prioriteit op te pakken.

[2:54:39] En dat ben ik met u eens.

[2:54:41] En volgens mij, ik kan mezelf nog herinneren dat ik, of samen in ieder geval, ook een inbrekking had en dat heette...

[2:54:48] Die onderofficier is stupid en dat is ook gewoon zo.

[2:54:51] Want die onderofficieren, dat is een speciaal tak van mensen die we binnen hebben.

[2:54:58] Het zijn instructeurs, vakmannen en leiders.

[2:55:01] En voornamelijk die instructeurs, die moeten de achterstand binnenlopen.

[2:55:04] Ook van hun eigen collega's.

[2:55:06] De achterstand en personeel dat we hebben.

[2:55:08] En ze moeten vervolgens ook nog eens een keer alle groei voor elkaar krijgen.

[2:55:17] Die aanbevelingen uit het rapport Drijfveer bij Defensie zijn ook onderdeel van de praktijk.

[2:55:25] Ik ben ook breed in gesprek met de stafadjuncten van de verschillende

[2:55:32] Het allerbelangrijkste is om de randvoorwaarden in te vullen zodat wij als professionals ons werk kunnen doen.

[2:55:43] En wat je nu ziet met nieuwe spullen die binnenkomen, nieuwe uitrusting, meer munitie, meer mogelijkheden om te kunnen trainen.

[2:55:50] dat het ook steeds beter loopt.

[2:55:52] Wat we ook zien is met het arbeidsvoorwaardenakkoord 2021-2023 dat echt wel een belangrijke stap is gezet door de invoering van het nieuwe loongebouw voor jonge officieren, zodat ze meer gaan verdienen.

[2:56:02] En wat ik terugkrijg vanuit die onder-officiergemeenschap, dat ze eigenlijk heel blij zijn en tevreden zijn dat we niet generiek over alle lijnen iedereen er wordt bij, dat we specifiek voor een aantal zaken hebben gekozen, corporaals en onder-officieren, want dat is uiteindelijk het kwaliteit

[2:56:17] Dat zijn de mannen en vrouwen die voorwaarts gaan en ervoor zorgen dat iedereen klaar is voor zijn taak en dat er leiderschap op de werkvloer plaatsvindt.

[2:56:30] Wat ook helpt is de vaste aanstelling van manschappen en koperhaals.

[2:56:33] Dan ben ik eigenlijk door mijn mapjes heen.

[2:56:37] Ik heb een... O, nee.

[2:56:42] Excuus.

[2:56:46] Om de avond af te sluiten wil ik mijn respect uitspreken naar het lid Elion.

[2:56:57] Gisteravond zat hij nog bij de mensenrechtenraad van de VN waar hij de terreur van de Ayatollah

[2:57:02] regime eigenlijk op de korrel nabben en zoals alleen een advocaat dat eigenlijk kan.

[2:57:06] En dat hij hier vanavond weer zit om het op te nemen voor de mannen en vrouwen die ons veilig houden, daar heb ik ontzag voor.

[2:57:13] En ik wil hiertoe aangeven dat ik uw missie daar ook indeel.

[2:57:17] Dank u wel, voorzitter.

[2:57:20] Kijk, dat zijn al eens mooie woorden.

[2:57:23] Dan ga ik gelijk kijken naar mijn collega's.

[2:57:26] Oh, een interruptie, helaas.

[2:57:29] Geen interruptie, voorzitter, maar ik heb onbeantwoorde vragen over de functie toewijzingsprocessen.

[2:57:38] De staatssecretaris.

[2:57:41] Voorzitter, kan de heer Pol even helpen wat precies de vraag was?

[2:57:47] Ja, dat gaat over de oud-CDA-minister en wat deze staatssecretaris er nou van vindt dat zoveel mensen binnen Defensie dat gewoon niet begrijpen.

[2:58:00] Dit gaat over horizontaal instromen.

[2:58:03] Dat is echt wel belangrijk op alle niveaus.

[2:58:09] Wat we ook hebben gedaan, dat is ook een van de oproepen van uw Kamer.

[2:58:14] Veel mensen zijn vertrokken, die hebben nog heel veel kennis en kwaliteit en capaciteit.

[2:58:21] Ik heb dat in de brief ook aangegeven.

[2:58:24] Dus ik ben ook bezig op dit moment om iedereen die de afgelopen tien jaar uit de krijgsmacht vertrokken is, om die ook daadwerkelijk te benaderen.

[2:58:32] Op dit moment hebben wij, heeft dat resultaat, hebben we driehonderd collega's horizontaal kunnen laten instromen.

[2:58:39] Dat gebeurt altijd op basis van verworven competenties.

[2:58:43] En in dit specifieke geval waar de heer Pool naar verwijst, is dat precies hetzelfde geval.

[2:58:49] Dus dit is op basis van verworven competenties.

[2:58:52] En dat geldt eigenlijk voor iedereen die dit stap wil maken.

[2:58:57] In ons functiehuis zelf zien we ook dat er versnelling kan plaatsvinden.

[2:59:01] Maar ook dat we bijvoorbeeld voor corporaals die...

[2:59:06] superbelangrijk zijn, dat die ook, zeg maar, instructie en les kunnen geven en dat die ook uiteindelijk versneld kunnen doorstromen naar volgende rangen.

[2:59:16] Dus we zijn op alle vlakken het kijken naar zowel horizontale als verticale mobiliteit, voorzitter.

[2:59:26] U bent door uw interrupties heen, de heer Pol.

[2:59:30] Voorzitter, punt van orde.

[2:59:31] Als er een onbeantwoorde vraag is, dan is dat vaak geen interruptie.

[2:59:35] Als ik dan nu de interruptie mag stellen, is namelijk wat ik ook zei in mijn inbreng, dat een van de top drie redenen waarom dus militairen de dienst verlaten is vanwege dit soort redenen.

[2:59:49] En er staat gewoon door de vereniging hier

[2:59:52] die onze eigen Defensie Militaire ook vertegenwoordigt.

[2:59:56] Ook door deze move, dus de aanstelling, zullen ongetwijfeld weer mensen benaderd worden in hun carrière kansen of perspectief, maar klaarblijkelijk is dat voor de top van Defensie niet of minder relevant.

[3:00:09] Wat heeft deze staatssecretaris nou te zeggen tegen de mensen die dus, nou ja, gehinderd worden in hun carrière omdat op deze manier dus wordt ingestroomd?

[3:00:19] Ik bestrijd dat mensen gehinderd worden in hun carrière.

[3:00:23] We zitten in een groeifase.

[3:00:26] We hebben meer mensen nodig.

[3:00:32] Er zal altijd een individuele situatie zijn.

[3:00:36] Hoe wij hiermee omgaan, daar kun je een heroverweging aanvragen.

[3:00:39] als iemand zich daarin tekort gedaan voelt.

[3:00:43] En die heroverwegingen, die behandelen wij en die maken we gewoon invullend specifiek.

[3:00:48] En op dit moment kan ik me niet voorstellen dat we er niet op een goede manier uit kunnen komen, dat iedereen op de plek terecht moet kunnen komen die ze willen.

[3:00:56] Ik wil niet altijd zeggen dat dat de plek is van een collega of iets dergelijks.

[3:01:02] En ik denk dat...

[3:01:08] dat wat de heer Pool zegt, dat het verdringen oplevert, dat dat niet het geval is.

[3:01:15] Dank u wel.

[3:01:15] Dan gaan we nu gelijk met gespoed door naar de tweede termijn.

[3:01:20] En dan wil ik aan het woord van de heer Elian voor zijn anderhalve minuut.

[3:01:26] Ik dank de staatssecretaris voor de beantwoording en zijn buitengewoon vriendelijke woorden.

[3:01:31] Ik waardeer dat zeer en net zoals ik veel waardering heb voor onze mannen en vrouwen bij de krijgsmacht en op uw departement.

[3:01:39] Dus ik vind het mijn plicht dat ik dan ook vandaag bij dit belangrijke debat moet zijn om daarmee ook te laten zien hoe belangrijk ik het vind.

[3:01:46] Ik hoop dat de staatssecretaris

[3:01:50] Hij begrijpt het zeker, maar ik hoop dat hij iets kan doen met het gevoel in de commissie.

[3:01:55] We zien alle goede intenties, maar het is moeilijk om het tastbaar te maken hoe je bij die 100.000 en die 200.000 komt.

[3:02:02] Voorzitter, over de exitgesprekken.

[3:02:07] Staatsecretaris zei ja, veel wordt aangegeven werk privé.

[3:02:12] Ja, dat is heel beleefd, wat uiteindelijk na een gesprek op papier belandt.

[3:02:17] Maar ik vraag me af of dat dan zo vaak de echte reden is.

[3:02:21] Iemand die dat moet invullen heeft er niet altijd belang bij.

[3:02:26] Mensen kunnen een variëteit aan redenen hebben.

[3:02:27] Ik wil de staatssecretaris oproepen, kijk hier goed naar dat het objectief gebeurt.

[3:02:31] De civiele reservisten, ik hoop echt dat de staatssecretaris daarna wil kijken.

[3:02:36] Sluit een contact met een bedrijf die enthousiast is.

[3:02:39] Dan moet je financieel uitkomen.

[3:02:40] Kan enorm veel reservisten op.

[3:02:43] Ik hoop dat hij een brief hierover wil sturen.

[3:02:46] Of dat bij een voortgangsbrief, maakt mij niet uit.

[3:02:48] Kunnen we afspreken.

[3:02:49] En dan de medische keuring.

[3:02:53] Is het nog mogelijk, want het is niet moeilijk om dit in de verzamelwet die nu in consultatie ligt bij sociale zaken voor 2026, om het daar toch nog in te fietsen.

[3:03:02] Want dit helpt, denk ik, gewoon bij de opschaling.

[3:03:04] Het is niet moeilijk.

[3:03:05] Eén zinnetje toevoegen aan artikel 4, lid 1, dan ben je er.

[3:03:09] Dank u wel, voorzitter.

[3:03:13] Hartelijke dank, voorzitter.

[3:03:14] En ik vond de antwoorden van de staatssecretaris over de iftars echt een beetje bevremend, want we hebben recent nog een hele discussie in het parlement gehad waarbij de partij van de staatssecretaris, de BBB, juist zei van nee, iftars bij bijvoorbeeld de politie, dat moeten we echt niet willen.

[3:03:31] En we hebben hier dus een staatssecretaris van die partij die iftars bij de krijgsmacht te vuur en te kroms waard

[3:03:39] verdedigd.

[3:03:40] Dus dat vinden we erg vreemd.

[3:03:42] Onze vraag als PVV is dan ook, maak gewoon een einde aan dit soort, nou ja, ruimte voor die islamitische tradities.

[3:03:50] Het hoort niet bij onze krijgsmacht.

[3:03:52] Het is gewoon niet de taak van onze krijgsmacht om dit soort dingen te gaan faciliteren.

[3:03:57] Stop ermee, is de oproep.

[3:03:59] Het is ook naïef om te denken dat je hiermee dan maar, ja, meer mensen kunt gaan werven voor defensie.

[3:04:04] Het is niet wat we moeten doen.

[3:04:05] Dus dat is onze laatste oproep voor vandaag.

[3:04:08] Dank u wel, voorzitter.

[3:04:10] Dank u wel, voorzitter.

[3:04:12] Ik hou het heel kort.

[3:04:14] Ook bedankt namens mijn fractie voor de uitgebreide beantwoording.

[3:04:18] Zoals altijd geweldig om ook die bevlogenheid van u elke keer weer te zien bij dit onderwerp.

[3:04:24] Dat doet goed.

[3:04:25] Ik ben toch nog wel een beetje teleurgesteld in

[3:04:28] De manier waarop u de vragen beantwoordde over de vragen die ik zelf rechtstreeks heb gekregen, juist van de vrouwelijke werknemers.

[3:04:37] En die gingen over ook de combinatie van werk privé, exact wat ook uit exitgesprekken komt.

[3:04:43] En ik heb een paar voorbeelden gegeven, namelijk vrouwen die zeggen, goh, soms dan heb je in een bepaalde fase van je leven behoefte aan een stapje terug.

[3:04:51] Terwijl de hiërarchische ladder bij Defensie eigenlijk alleen maar de only way is up is.

[3:04:55] Dus enige mate van flexibiliteit.

[3:04:57] Je noemde zelf ook cultuur.

[3:04:59] Dat is niet iets wat je zomaar even verandert.

[3:05:03] Maar ook bijvoorbeeld een suggestie voor kinderopvang.

[3:05:08] Ik vind dat u toch eigenlijk al die vragen een beetje hebt laten liggen, terwijl er nu vrouwen zitten te kijken thuis en denken, goh, mijn vragen komen naar voren.

[3:05:16] En het wordt eigenlijk afgedaan met de zin, ik doe niet aan doelgroepenbeleid.

[3:05:20] Ik ga echt uit van de goede bedoelingen van deze staatssecretaris, maar ik vond het wel wat dun.

[3:05:25] Dus ik zou het mooi vinden als hij daar nog even iets verder op in wil gaan.

[3:05:28] Ik doe toch nog weer een poging, voorzitter.

[3:05:30] En als laatste wat betreft reservisten kregen wij terug.

[3:05:34] En ook daar geldt dat er nu reservisten zitten te kijken en ik ben heel benieuwd.

[3:05:38] Of de staatssecretaris nog wat concreter kan worden over het feit dat zij zeggen dat er ook te weinig erkenning voor reservisten is.

[3:05:46] Kan de staatssecretaris daar nog wat verder over uitweiden?

[3:05:52] En daar laat ik het bij.

[3:05:53] Dank u wel.

[3:05:54] Dank u wel.

[3:05:59] Ik sluit me aan bij de dankwoorden van de collega's aan de staatssecretaris en zijn ondersteuning voor de heldere beantwoording in alle goede werk wat in gang is gezet en alle begrip dat het niet vandaag op morgen allemaal gerealiseerd is.

[3:06:17] Ik wil bij deze wel een twee minuten debat aanvragen om toch

[3:06:22] wat kaders mee te kunnen geven als het gaat over het langjarige perspectief voor bedrijven die opleidingen moeten realiseren.

[3:06:31] En over de verworven competenties.

[3:06:35] Ik vind het heel goed dat het ministerie dit doet.

[3:06:39] Ik denk dat het ook heel hard nodig is.

[3:06:41] Maar tegelijkertijd zie ik ook wel dat...

[3:06:45] Er zijn ook mensen met verworven competenties in de krijgersmacht... die op dit moment niet verticaal dezelfde snelheid kunnen maken als het horizontaal instromen.

[3:06:56] Ik zit erover na te denken om daar wat kaders mee te geven.

[3:07:00] Tot zover de staatssecretaris.

[3:07:05] Richting de heer Elian.

[3:07:09] Onze hele krijgsmacht is zich bewust van dat het sneller moet.

[3:07:13] En we schomen eigenlijk geen enkele interventie om dat ook uiteindelijk te doen.

[3:07:19] Dat ben ik met u eens.

[3:07:20] Die exitgesprekken, geloof me, die vinden objectief plaats.

[3:07:24] We hebben een bureau TOS.

[3:07:26] Er werken echt gekwalificeerde wetenschappers die dit ook doen.

[3:07:32] En volgens mij is het zelfs zo dat...

[3:07:35] bij onze resultaten allereerst op de website plaatsen en vaak krijg ik ze daarna pas.

[3:07:39] Dan heb ik al vragen van de journalisten en dan moet ik zelf nog opzoeken van waar dat is.

[3:07:44] Zo transparant zijn we er eigenlijk in.

[3:07:47] U had over voortgang op personeel.

[3:07:51] U heeft een aantal zaken ook om gevraagd.

[3:07:53] Kijk, wat ik wel wil toezeggen is we sturen sowieso elke half jaar sturen we een

[3:07:58] een update van alle personele aangelegenheden.

[3:08:00] Er komen nog een aantal andere mogelijkheden.

[3:08:02] Dus ik zal zoveel mogelijk wat we doen zijn en wat eraan zit te komen, u continu op blijven informeren.

[3:08:10] En zodra er mogelijkheid is, zal ik ook een brief in uw Kamer doen toekomen.

[3:08:16] Nou, dan over de...

[3:08:20] civiele reservisten.

[3:08:24] We zijn al een pilot gestart om met civiele reservisten te werken.

[3:08:32] Die hebben we al opgesteld, dat ten eerste.

[3:08:36] U had ook over dat vaatmaken met die wet militaire keuringen.

[3:08:42] Ja, medische keuring.

[3:08:46] Dat doen we ook.

[3:08:48] Maar het zit ook in de wet op de defensiegereedheid om die stappen te zetten.

[3:08:53] Dat zit daar ook in.

[3:08:54] Dus daarmee wil ik alleen maar laten zien dat alle mogelijkheden die we hebben om hierop te versnellen, dat we hier uiteindelijk ook aanpakken en daar ook blijven doordrukken.

[3:09:03] Dan richting de heer Pool.

[3:09:05] U heeft gelijk dat de krijgsmacht geen expressie is van wat je leuk vindt aan religies om te doen.

[3:09:11] Dat is helemaal niet eens.

[3:09:12] Wat ik wel zeg, is dat bij Defensie sfeer is gevechtskracht.

[3:09:19] En af en toe een goed feestje vieren, op de manier zoals jou dat dunkt, moet gewoon kunnen.

[3:09:25] Dus ja, goed.

[3:09:27] Dat Defensie nou overal iftars aan het organiseren is, en Divaluis, en christelijke feesten, ja goed.

[3:09:37] U heeft een interruptie van de heer Pol.

[3:09:39] We doen één interruptie.

[3:09:41] Deze staatssecretaris noemt iftars een goed feestje organiseren.

[3:09:50] Het is te naïef voor woorden.

[3:09:53] Ik hoor geen vraag.

[3:09:54] Gaat u verder met uw betoog.

[3:10:01] Mevrouw Heijter had het over onze vrouwelijke werknemers en de vrouwen die daarover denken.

[3:10:09] Laat me ook de boodschap richting hun richten.

[3:10:13] Werk-privé balans is belangrijk, zeker voor vrouwen.

[3:10:18] Grippen op je carrière is ook belangrijk en een bespreekpunt in functioneringsgesprekken.

[3:10:23] en zeker ook mannen, maar zeker ook vrouwen.

[3:10:25] Dus we kijken daar specifiek naar.

[3:10:27] Het tweede, sinds het arbeidsvoorwaardenakkoord van 24 is er een aanvullende variant voor deeltijdverlof van militairen.

[3:10:34] We zien ook dat er best wel veel gebruik van wordt gemaakt.

[3:10:37] Een ander goed voorbeeld, heel uit de praktijk, is dat het DOSCO, Defensie Ondersteuningscommando, biedt sinds september 2024 alle beroepsmilitaire functies ook in deeltijd aan.

[3:10:48] Naast het feit dat we al best wel veel van die zaken doen en al best wel wat ruimte bieden, zeg ik ook dat het ook leiderschap is.

[3:10:59] Daar zijn we elke dag mee bezig.

[3:11:02] We spreken onze mensen daar ook op aan.

[3:11:04] En ik moedig ook aan voor vrouwen om ook juist in die leiderschapsfuncties te stappen.

[3:11:11] erin te stappen.

[3:11:16] Er zijn altijd wel vrouwelijke rolmodellen bij die je eruit kunnen helpen.

[3:11:21] Het is echt leiderschap van de bodem tot de top en van de top tot de bodem om ervoor te zorgen dat vrouwen op hun plek zijn, zoals het ook voor andere geldt.

[3:11:35] U heeft een interruptie van mevrouw Heijter.

[3:11:38] Dank u wel, voorzitter.

[3:11:40] Wat ik letterlijk hoorde... Ik ga het nog een keer proberen uit te leggen.

[3:11:43] Ik zit niet zo in de militaire termen, dus misschien dat ik het niet duidelijker uitleg.

[3:11:46] Wat ik letterlijk hoorde was, in plaats van juist een stap vooruit in het systeem, omhoog.

[3:11:53] Dat heb ik al ervaren, zei een van de militairen.

[3:11:56] dat ik misschien ook wel een aantal jaren juist graag een stapje terug zou willen doen en een stapje omlaag op de ladder zou willen doen.

[3:12:02] En daar ging die vraag van mij over.

[3:12:06] Flexibiliteit bij die horizontale instroom, dat je niet alleen maar omhoog, maar dat je ook kan zeggen, ik wil even een paar jaar een stapje terug.

[3:12:13] Dus dat is niet deeltijd, maar kan de staatssecretaris daar nog even op ingaan?

[3:12:17] Ja, zeker.

[3:12:19] Nee, goed, ik heb hem helemaal scherp.

[3:12:21] Kijk, wat hiermee in de handen is, omhoog gaan makkelijk.

[3:12:23] Stilstand kan ook, dat je op je plek blijft.

[3:12:25] Maar als je een stapje terug wil doen, is overleg plichtig.

[3:12:31] Dat noemen ze dan in nette militaire termen een demotie en dat kan niet.

[3:12:36] Dat kan wel, maar uiteindelijk is het overleg plichtig.

[3:12:40] Dan zal ik met de vakbonden over een gesprek moeten gaan om dat mogelijk te maken.

[3:12:43] Dat is hetgene waar het nu op hangt.

[3:12:47] Ik weet niet precies hoe ver wij daarmee staan.

[3:12:49] Ik ga er naar kijken.

[3:12:55] en dan kom ik daar later op terug.

[3:12:57] Maar dit is dus de motie en dat is weer overlegsplichtig met de vakbond.

[3:13:03] Dus mijn oproep ook aan alle vrouwen, als je lid bent van een vakbond, maak dat uiteindelijk bij je vakbond bespreekbaar.

[3:13:09] Ik kan me niet voorstellen dat ze daar tegen kunnen zijn op het moment dat het echt is, wat hun leden ook

[3:13:15] We hebben ook de hele tijd van vrouwen in de arbeidsvoorwaarden zitten.

[3:13:20] Deeltijd aanstellingen hebben we erover gehad.

[3:13:22] Kinderopvang hebben we naar gekeken op diverse standplaatsen en onderzocht.

[3:13:25] En het bijzondere is dat de ANIMO eigenlijk niet het model ondersteunt om dat ook daadwerkelijk in te richten.

[3:13:37] Dus dat is op dit moment niet haalbaar.

[3:13:43] U bent klaar?

[3:13:44] Voorzitter, ik ben door mijn tekst heen.

[3:13:47] Ongelooflijk dat we dat nog mogen meemaken.

[3:13:49] Dan heb ik hier toch nog een interruptie van de heer Elian.

[3:13:55] Voorzitter, ik probeer een paar keer met contact, maar even heel kort, want u zei ik kom daar op terug.

[3:14:00] Hoe komt u daar nog op terug?

[3:14:04] Want vrouwen oproepen om naar de vakbond te gaan, maar het...

[3:14:12] Wat ik kan toezeggen is dat wij met een briefje naar uw kamer komen... en even feitelijk onder mekaar zetten wat het is, waar we het over hebben... en wat de stappen zijn om dat eventueel mogelijk te maken.

[3:14:25] Dat kan ik toezeggen.

[3:14:30] Heel ander punt.

[3:14:32] Het gaat over personeel, maar ook de Camargue is personeel, toch?

[3:14:36] Ik weet niet of de mensen hem nu luisteren, maar ik wil toch even van de gelegenheid gebruikmaken

[3:14:47] Dat heb ik eigenlijk nooit met deze staatssecretaris kunnen wisselen.

[3:14:49] Maar zo wordt ik naar huis gebracht door de jongens van de Camarra.

[3:14:52] Daar ben ik zeer dankbaar voor.

[3:14:54] Het wordt een hele spannende week voor iedereen.

[3:14:58] Dus ik wil vanaf deze plek iedereen alvast op voorhand bedanken.

[3:15:02] Je hebt pas gewonnen als de wedstrijd voorbij is.

[3:15:07] Daar gaan we vanuit dat dat gebeurt.

[3:15:08] Ik wil iedereen heel veel succes wensen.

[3:15:10] En hopelijk kijk ik over een week terug op een goed georganiseerde week.

[3:15:14] Maar ik weet hoeveel Defensie ook moet doen, dus dacht ik wel dat ik dat nog even zou zeggen.

[3:15:21] Dat is een mooie oproep, de staatssecretaris.

[3:15:23] Ja, zeker.

[3:15:24] En het gaat natuurlijk ook over de navond op, heeft u het over, toch?

[3:15:26] Ja, goed.

[3:15:27] Inderdaad, vijfduizend mensen van de Mauritius C, vijfduizend mensen van Defensie.

[3:15:32] En eigenlijk betekent dat de hele krijgsmacht en trouwens ook politie, links en rechts,

[3:15:38] of je geneeskundig bent, cyber of invanderist.

[3:15:42] Iedereen heeft er een rol in.

[3:15:44] Ik zal die dankzegging ook overdragen.

[3:15:47] Ik ben op de woensdag niet zelf fysiek aanwezig in de vergaderruimte, maar ik ben met de burgemeester van Den Haag bij onze dienders op bezoek.

[3:15:57] We komen ze daar een hart onder de riem steken.

[3:16:00] Mooi, dank u wel.

[3:16:02] Dan hadden we...

[3:16:03] Twee toezeggingen.

[3:16:04] De staatssecretaris zegt toe voor de begrotingsbehandeling een brief te sturen over het meer verplichtend karakter van het dienjaar.

[3:16:13] Dienmodel.

[3:16:17] Nou, voorzitter, over de enquête.

[3:16:20] Ja.

[3:16:20] En welke stappen... Goed, als u dat bedoelt met dienmodel, dan zeggen we hetzelfde.

[3:16:24] Welke... Wat de stappen zijn die we qua wetgeving moeten nemen om dat verplichtende karakter te manifesteren?

[3:16:33] Helder, daar kunnen we wel iets van maken.

[3:16:35] En dan hadden we nog een tweede toezegging aan mevrouw Heijten.

[3:16:39] De brief omtrent de mogelijkheden de motie voor wanneer.

[3:16:45] Daardoor hadden we nog geen datum gehoord.

[3:16:49] Nee, voorzitter, dat lukt voor de zomer, maar ik had er volgens mij nog een derde toegezien.

[3:16:54] Kijk, dat is eerlijk.

[3:16:55] Die hadden we niet gewist.

[3:16:56] Dus ik zou een brief met het stand van zaken van de maatregelen die uit de brief komen

[3:17:04] Onze mensen, onze toekomst.

[3:17:07] En meer, beter en sneller.

[3:17:10] En die uiteindelijk voor de begrotingsbehandeling naar uw kamer toe sturen.

[3:17:15] Dat klopt.

[3:17:17] Wanneer komt die andere brief?

[3:17:20] Ook voor de zomer?

[3:17:24] De eerste brief over die modellen en de enquête komt voor de begrotingsbehandeling.

[3:17:30] De brief met de maatregelen komt voor de begrotingsbehandeling.

[3:17:38] de flexibiliteit om ook onder je stand te werken, de emotie, dat vergaal eigenlijk, dat komt voor de zomer.

[3:17:45] Mooi.

[3:17:46] En dan hebben we nog een twee minuten debat wat is aangevraagd door mijn persoon.

[3:17:50] Wil ik u allen harten danken voor jullie aanwezigheid, de staatssecretaris en zijn ondersteuning voor de beantwoording.

[3:17:59] En dan hebben we binnenkort nog een twee minuten debat.

[3:18:01] Dank u wel.