Ontwerp Programma van Eisen concessies Friese Waddenveren vanaf 2029

[0:00:00] Goedenavond en welkom bij het commissiedebat over het ontwerp van de programma Van IJssen Concessie Friese Waddenveren vanaf 2029.

[0:00:08] Allereerst heet ik de staatssecretaris van harte welkom en ook de commissieleden, maar natuurlijk ook de mensen die kijken op de tribune of thuis.

[0:00:17] We hebben vandaag een notaoverleg en dat betekent dat we werken met spreektijden en ik zal voor de zekerheid iedereen nog even aangeven hoe lang die spreektijd is.

[0:00:25] De PVV-fractie heeft zeven minuten spreektijd.

[0:00:28] De VVD-fractie vijf minuten.

[0:00:30] De NEC-fractie vijf minuten.

[0:00:32] De BBB-fractie vier minuten.

[0:00:34] De ChristenUnie-fractie drie minuten.

[0:00:35] En mijn eigen fractie, ik zal zelfs spreken namens Gevoelenspartij van de Arbeid, heeft zes minuten.

[0:00:40] En dan zou ik als eerste het woord willen geven aan de heer Soeboer namens Nieuw Sociaal Contract.

[0:00:47] Ja, dank u wel, voorzitter.

[0:00:49] Fijn dat we hier vanavond toch bij elkaar zijn.

[0:00:52] En ik zeg toch, want het heeft nogal wat voeten in aarde gehad.

[0:00:56] Het zou wel doorgaan, het zou niet doorgaan en het gaat uiteindelijk wel door.

[0:01:00] En op zich ben ik daar eigenlijk best blij mee, omdat het goed is dat we er vandaag over spreken.

[0:01:04] Maar er zit ook een stuk zorg voor mij.

[0:01:06] Aanvankelijk heb ik gezegd laten we het na het reces doen, want ja,

[0:01:10] Eigenlijk zien we nog niet hoe de inspraak van de eilanders nu mee is genomen.

[0:01:15] We zien nog niet hoe alle stukken die in zijn geleverd, alle inzienswijzen zijn verwerkt.

[0:01:20] Dus eigenlijk vind ik dat we direct na het zomerreces hier nog een keer over moeten praten.

[0:01:26] Welke vorm dat dan ook nog heeft.

[0:01:27] Ook met de mogelijkheid om nog bij te sturen.

[0:01:30] En daar sta ik op.

[0:01:31] Dus dat wil ik alvast gezegd hebben in dit midden.

[0:01:33] Dan doen we maar dingen dubbel op, maar ik doe het liever dubbel op.

[0:01:36] dan dat we het slecht doen.

[0:01:37] Dus dat wil ik gezegd hebben.

[0:01:39] En hoe we dat voor elkaar gaan krijgen, dat zal waarschijnlijk in een procedurevergadering of iets dergelijks moeten.

[0:01:44] Maar ik hoop dat daar ook steun voor is van mijn collega's.

[0:01:47] Is dan een vraag ook aan die collega's.

[0:01:49] Goed.

[0:01:50] Voorzitter, dan even over die Wallen, want daar gaat het natuurlijk over.

[0:01:54] Die Wallen is een heel bijzonder gebied.

[0:01:56] Natuurlijk is het Unesco Werelderfgoedgebied, maar het is ook een gebied waarvan misschien soms onduidelijk is, is het zee of is het land?

[0:02:04] Het is een gebied waar van oudsher mensen wonen.

[0:02:07] Het is ook een gebied waarvan we steeds meer, zeker na de negentiende eeuw zijn, gaan redeneren vanuit een soort romantisch perspectief.

[0:02:15] Dat het een soort kale grote natuur is waar de mens niks te zoeken heeft.

[0:02:21] En niks is natuurlijk minder waar.

[0:02:23] Het is een gebied wat juist van oudsher met de mens verbonden is.

[0:02:26] Waar de mens altijd middenin heeft gestaan.

[0:02:28] Dat is eigenlijk ook

[0:02:29] de benaderingswijze die nieuw sociaal contract kiest, om juist daarna te kijken, juist ook de mens centraal te stellen in dit prachtige gebied.

[0:02:37] We zijn daar dus niet slechts op bezoek in de natuur, we zijn onlosmakelijk verbonden met dat gebied.

[0:02:42] En dat betekent dus ook dat de mensen die daar wonen, op die eilanden, dat die afhankelijk zijn van die verbinding waar we het vandaag over hebben, die cruciaal voor hun is, en het belang daarvan is dus ook moeilijk te overschatten voor ons.

[0:02:56] Daar wil ik mee beginnen.

[0:02:58] Die mens die moet centraal.

[0:02:59] En dat wil ik eigenlijk doen naar aanleiding van drie begrippen.

[0:03:02] Betaalbaar, bereikbaar en betrokkenheid.

[0:03:05] Dat zijn eigenlijk de drie kernbegrippen die ik koppel aan die verbinding.

[0:03:08] En dan gaan we eerst even naar de betaalbaarheid.

[0:03:10] Een van de dingen waar ik graag de staatssecretaris over zou willen horen is de verduurzamingsopgave.

[0:03:15] U wilt het budgetneutraal doen.

[0:03:17] Toch is die verduurzaming een extra opgave bovenop wat er al wordt gevraagd.

[0:03:23] En dan vind ik die budgetneutraliteit, die ik voor de rest overigens logisch vind, die vind ik dan vreemd worden, die vind ik dan knellen.

[0:03:30] Dus ik zou de staatssecretaris ook willen vragen of hij mogelijkheden ziet om op dat gebied die budgetneutraliteit los te laten.

[0:03:36] Dus die budgetneutraliteit die kan voor de rest gelden, maar niet voor die verduurzaming.

[0:03:39] Wat zijn de mogelijkheden om die toch met subsidies op te lossen, zodat voor de rest budgetneutraliteit gehandhaafd kan worden, waarvoor die verduurzamingsopgave geld ergens anders vandaan komt?

[0:03:50] Dan de hogere huur van de Rijksinfrastructuur.

[0:03:54] Ik wil de staatssecretaris vragen welke mogelijkheden hij ziet om die hogere huren te schrappen.

[0:03:59] Dan tot slot in het rijtje betaalbaar.

[0:04:02] Wat we nu zien is dat studenten die van het eiland afgaan om te studeren hun eilandenstatus verliezen.

[0:04:08] en daarmee dus ook andere tarieven moeten gaan betalen.

[0:04:12] En ik wil de staatssecretaris vragen of hij de mogelijkheden ziet om die eilandstatus te behouden, zodat de student voor een gereduceerd tarief op de boot kan.

[0:04:22] Over al deze onderwerpen overweeg ik moties, dus ik hoop natuurlijk dat de staatssecretaris daar een goed verhaal over heeft.

[0:04:29] Dan de bereikbaarheid.

[0:04:31] Ik wil de staatssecretaris vragen de afmetingen van de vaargeul vast te leggen in de concessie, in het plan van eisen.

[0:04:39] Zo ook de tijd, de duur van de overtocht.

[0:04:42] Dan de watertaxis.

[0:04:43] S'nachts een groot probleem dat ze nog steeds niet varen.

[0:04:48] Ook deze staatssecretaris ga ik het vragen om zo snel mogelijk uitslag hierover te geven en toch mogelijk te maken dat dat s'nachts kan gebeuren met de gewenste snelheid.

[0:04:57] Dan de scholierenboot, zo wordt het genoemd in de volksmond.

[0:05:01] Ik wil de staatssecretaris vragen, nu staat in het PvdA dat hij blijft varen in de concessie, en daar zijn we ook heel blij mee.

[0:05:07] Dat moet ook in de concessie blijven, maar we willen de staatssecretaris ook vragen dat hij buiten de schoolvakanties vaart, omdat het niet alleen voor scholieren is, maar ook voor andere leerlingen die heen en weer moeten.

[0:05:16] Dus dat is ook een vraag.

[0:05:17] En dan de laatste voor het blokje bereikbaarheid.

[0:05:19] We willen de staatssecretaris vragen naar

[0:05:22] de gereserveerde plaatsen op de afvaarten.

[0:05:25] En dan bedoelen we dus niet alleen de eerste en de laatste afvaart, want dan bedoelen we alle afvaarten.

[0:05:28] Want het zijn juist die andere afvaarten waar ook de mensen mee gaan en juist niet die eerste en die laatste.

[0:05:34] Dus dat is een hele belangrijke.

[0:05:35] Dan gaan we door naar het blokje betrokkenheid.

[0:05:38] Een van de belangrijkste dingen die ik hier eigenlijk in wil zeggen is dat wij een aangenomen motie hebben over een zwaarwegend adviesrecht.

[0:05:44] Die zien we onvoldoende terug.

[0:05:46] En ik wil de staatssecretaris vragen daar te reflecteren en hoe die dat alsnog in precisie

[0:05:50] in gaat voeren in het programma van IJssel, maar ook later tijdens de concessie, tijdens de gunning.

[0:05:55] Daar wil ik de staatssecretaris over horen.

[0:05:58] En dan sluit ik af met een compliment met de goedvinder van de voorzitter, dat deze staatssecretaris, terwijl hij zo kort nog maar in dienst is, nu al naar het noorden af is gereisd om met de eilanden te praten.

[0:06:09] En ik zou zeggen, de volgende keer nog iets verder, dan bent u daadwerkelijk op de eilanden.

[0:06:13] U weet nu hoe ver het is, maar ik waardeer die gesten ten zeerste.

[0:06:18] Dank u wel, voorzitter.

[0:06:20] Dank aan u voor de bijdrage en ik was vergeten te zeggen dat het mij goed leek om vier interrupties per fractie toe te staan.

[0:06:26] En dan geef ik dan het woord aan de heer Boutskan namens de PVV.

[0:06:31] Dank u wel, voorzitter.

[0:06:33] Vanmiddag hebben we al kennisgemaakt met de staatssecretaris bij een ander onderwerp, maar ook voor deze casus wensen wij hem natuurlijk heel veel succes op deze portefeuille.

[0:06:41] En ook nu weer vragen wij hem om bij zijn creatief erop los te gaan, het gezonde verstand vanuit het bedrijfsleven te gebruiken en vooral te prevaleren ten opzichte van allerlei zelf verzonnen regeltjes.

[0:06:54] Maar voorzitter, laat ik maar gelijk met de deur in huis vallen.

[0:06:57] De PVV is van mening dat de Kamer met deze werkwijze onvoldoende in positie wordt gebracht.

[0:07:04] Ten eerste.

[0:07:05] Het rond de tafel gesprek leverde genoeg aandachtspunten op... die wij ongetwijfeld zullen terugzien in de zienswijze op het programma van IJssel.

[0:07:12] Ten tweede.

[0:07:13] De termijn van consultatie duurt tot en met 20 juli.

[0:07:16] Maar vandaag spreken wij hierover.

[0:07:18] Ten derde.

[0:07:19] Gaat het ministerie de reacties verwerken?

[0:07:21] Ten vierde.

[0:07:22] Worden deze reacties verwerkt?

[0:07:23] En is de verwachting dat de aanbestemingsprocedure start eind september?

[0:07:27] Dit betekent dus dat de Kamer tussen de eindconclusie van de ingebrachte zienswijze en het starten van de aanbestedingsprocedure geen invloed meer heeft op het proces.

[0:07:37] Dit vindt de PVV een ongewenste ontwikkeling en daarmee doen we iedereen die betrokken is bij het komende concessie tekort.

[0:07:43] En laat er geen misverstand zijn, voorzitter.

[0:07:46] Het programma van IJsselhoef, wat de PVV betreft, niet opnieuw.

[0:07:50] Bescherming van het gebied vinden wij ook belangrijk.

[0:07:53] En elektrificatie, ja, mits er wel een verdienmodel bij is.

[0:08:00] Dat was ook een van de opmerkingen die niet één, maar vele.

[0:08:05] Ik heb ondertussen een hele stapel reacties op het programma van IJzer.

[0:08:13] Daarom, voorzitter, en de heer Soepel vroeg er ook om, maar ik herhaal het dan maar misschien, de vraag aan de staatssecretaris of hij bereid is om direct na het zomerreces, als de ingediende zienswijzen zijn verwerkt en de resultaten hiervan te bespreken in de commissie, en kan de staatssecretaris dat toezeggen?

[0:08:31] Na aanleiding van het rond de tafel gesprek leveren er nog veel vragen die beantwoord en besproken moeten worden voordat deze überhaupt sprakelijk zijn van een uitzet van de concessie.

[0:08:39] Laat dat duidelijk zijn.

[0:08:40] In willekeurige volgorde.

[0:08:42] De concessie gaat pas in 2029 in voor de duur van vijftien jaar.

[0:08:47] Dit vereist een zorgvuldig proces, voldoende indicatoren, draagvlak in plaats van gehaaste besluitvorming, maar door onzorgvuldigheid mogelijke rol speelt.

[0:08:56] De staatssecretaris wil direct na de zomer starten met het aanbesteden.

[0:09:00] Gezien en horend het inbrengen van de eilandbewoners, de ondernemers, zowel op de eilanders als op de vaste wal, de huidige veerdiensten en de bestuurders van de lokale gemeenten, is dit onverantwoord en te vroeg.

[0:09:11] De eilanders vinden het programma van ijs onduidelijk en verre van volledig.

[0:09:15] De komende concessie moet de belangen van de eilanders dienen en hun belang wordt in het huidige programma van IJssen ondergeschikt gemaakt aan klimaat en duurzaamheid.

[0:09:24] De raadsleden van de eilanden zijn ook van mening dat de bewonersbelangen onvoldoende geborgen zijn.

[0:09:28] Ondernemers op de eilanden zien door de ernstige tekortkoming in het programma van IJssen hun bedrijf in gevaar komen.

[0:09:34] In het programma van IJssen ontbreekt het aan zekerheid, betrouwbaarheid en stabiliteit waardoor toerisme en de aanvoer van diverse goederen risico lopen.

[0:09:42] Het terugverdienmodel in de geëiste investeringen van klimaat en duurzaamheid voor de in te zetten schepen zijn zodanig onzeker, opgenomen in de bestek, dat dit een groot risico betekent voor de toekomst van ondernemers.

[0:09:53] Het alleen maar consulteren is niet voldoende zeker gezien de ingebrachte op- en aanmerking vanuit de samenleving.

[0:09:59] Dit betekent dat de klachten en tekortkomen serieuze aandacht verdienen.

[0:10:02] Vervolgens daarover actief terug te koppelen met de indiens, waarbij bij elk ingebrachte aandachtspunt verzien wordt van de onderbouwing waarom wel of niet het is opgenomen of overgenomen.

[0:10:12] Het zomerreces moet hiervoor gebruikt worden om te voorkomen dat deze consultatie uiteindelijk uitmandt in een grote teleurstelling voor alle betrokken partijen die het beste voor hebben om te komen tot een goede aanbesteding.

[0:10:23] We hebben nog ruim de tijd voordat de aanbesteding ingaat, dus het beoordelen en verwerken van alle reacties is belangrijk om te komen tot een verantwoord en toekomstig bestendige aanbesteding.

[0:10:32] Daar mogen we best kort na het reces als Kamer over spreken.

[0:10:35] De huidige exploitanten maken zich zorgen over het toekomstige vaarwegprofiel.

[0:10:39] Het is onbegaarlijk dat er hier nog een onderzoek loopt terwijl de concessie al wordt gestart.

[0:10:43] In 2028 loopt de concessie voor het onderhouden van de geul af.

[0:10:47] Dit heeft invloed op de komende concessie.

[0:10:49] Welke zekerheden zijn er dan nog voor de exploitant om een exploitable veerdienst te onderhouden?

[0:10:54] Ook de ingangsdatum van het verplicht geëktificeerd varen brengt het nodig onzekerheidsmessig mee.

[0:10:59] Dit geldt niet alleen voor de ingangsdatum, maar ook voor de totale kostenplaatje voor de toeneme investering in elektrificatie die vervolgens opgehoest moet worden door de reizigers.

[0:11:07] En ik zit me echt af te vragen of men bij het programma van Uissen

[0:11:10] hij daadwerkelijk wist wat kost een veerboot die geëlektrificeerd moet varen.

[0:11:16] Ik zit me echt af te vragen of iemand op dat kantoor wel eens heeft nagevraagd wat zo'n ding kost.

[0:11:21] En over de kostenverhogingen gesproken, ook het toekomstige onderhoud van de havens kort anders.

[0:11:25] Ook hier loopt de reiziger weer het risico de verhoging van het vervoersprijs.

[0:11:29] Dit brengt mensen mee met de mogelijkheid bestaat dat er niet wordt ingeschreven.

[0:11:33] Deelt de staatssecretaris de mening en conclusies van de PVV op de genoemde voorbeelden?

[0:11:37] Graag een antwoord hierop, als het even kan mondeling.

[0:11:40] En dit mag ook in de komende vergadering vlak na het reces.

[0:11:43] Neem ik aan van zo'n voorschot.

[0:11:45] En tot slot, voorzitter, de watertaxi.

[0:11:47] Ondanks vier aangenomen Kamermoties is er nog steeds een zwart gat voor de watertaxi.

[0:11:52] is er ondertussen al overleg gebleegd en zo ja, wat zijn de resultaten hiervan?

[0:11:56] Is de staatssecretaris met de PVV eens dat binnen de mobiliteit van en naar de eilanden naast de veerboten de watertaxi in plek verdient?

[0:12:04] Het kan niet zo zijn dat ambtelijke molens het de watertaxi onmogelijk maken om te kunnen varen op snelheid in het donker.

[0:12:10] Het lijkt wel of de staatssecretaris urgentie van de watertaxi en de belangen van de eilandbewoners onvoldoende herkent, want anders zaten we na zoveel maanden niet met lege handen.

[0:12:19] Ik hoop van niet.

[0:12:21] Maar anders is het de vraag, deelt de staatssecretaris deze conclusie?

[0:12:25] En dan rond ik af, voorzitter, met dank u wel en dit was het.

[0:12:31] Dat was het en wij danken nu ook, meneer Boutkamp, voor uw bijdrage.

[0:12:35] Als u uw microfoon uit doet, dan geef ik het woord aan mevrouw Davies namens de VVD-fractie.

[0:12:39] Ja, dank u wel, voorzitter.

[0:12:41] Het Waddengebied is voor mij een zeer dierbaar gebied.

[0:12:43] Ik kom er graag en veel en het is fantastisch om daar te zijn.

[0:12:47] Ik hoop dat de staatssecretaris dat op korte termijn ook gaat doen.

[0:12:51] En dan weet je ook dat de bereikbaarheid voor de Walleneilanden cruciaal is.

[0:12:55] Het is gewoon de levensader en niet alleen voor de mensen die daar wonen, maar ook voor de ondernemers en natuurlijk ook de toeristen.

[0:13:02] Ik sluit me graag aan bij de vragen over de watertaxi, want ik denk dat die ook een heel belangrijk onderdeel is naast deze veerdiensten.

[0:13:09] Kom ik bij de communicatie.

[0:13:11] Als ik terug hoor wat de eilandbewoners daarover zeggen en de ondernemers, dan zeggen ze eigenlijk ja, er wordt veel gezonden, veel uitgelegd, maar er wordt eigenlijk niet echt geluisterd en gekeken wat er mee gedaan kan worden.

[0:13:21] En ik hoop eigenlijk dat de staatssecretaris dat wil gaan verbeteren.

[0:13:25] Ik ben benieuwd hoe die dat wil gaan doen.

[0:13:27] En ik sluit me ook aan bij de opmerkingen, mocht het nodig zijn en de opmerkingen allemaal niet goed verwerkt worden.

[0:13:32] in de komende tijd, zowel van de bewoners als vanuit de Tweede Kamer, dan zeg ik, gaan we er gewoon in september nog een keer over debatteren.

[0:13:41] In het programma van Eids vind ik ondernemers in die communicatie nog steeds ontbreken.

[0:13:46] Als je zegt dat de termen eilandbewoners en andere potentiële reizigers de personen dekken die afhankelijk zijn van de verbindingen, dan heb je er volgens mij niet veel van begrepen.

[0:13:56] En ik hoop echt dat dat echt aangepast wordt in het verhaal.

[0:14:00] In antwoorden op de feitelijke vragen staat ook nog steeds nadrukkelijk dat op tijdvaren voor Ameland een optie is.

[0:14:05] Wat ons betreft is dat het niet, voorzitter.

[0:14:09] En ik denk ook dat als de staatssecretaris en de minister daar straks mee terugkomen, dat ze toch wel een probleem hebben.

[0:14:15] De lengte van de concessie wilde Veren Oost.

[0:14:17] Ik denk dat de heer Grindwist daar straks ook het nodige over gaat zeggen.

[0:14:19] Er is een motie aangenomen.

[0:14:21] Ik zie dat de staatssecretaris nog twijfelt, maar wij zouden er toch echt van willen pleiten om voor de concessie Oost te gaan voor een korte concessie.

[0:14:29] En we hopen ook dat daar op hele korte termijn duidelijkheid over komt.

[0:14:34] Wat betreft de breedte en de diepte van de vaaghulle, kan ik aansluiten wat eerder gezegd is.

[0:14:38] Wij vinden dat het ook in het programma van IJssel moet worden opgenomen.

[0:14:41] Je kan verwijzen naar het Nationaal Waterprogramma, maar waar slaat het op?

[0:14:44] Dat ding loopt in 2027 af.

[0:14:48] En de concessie begint pas te lopen vanaf 2029.

[0:14:52] Dan de ondernemers en de vrachtvaart.

[0:14:53] Daar is veel onzekerheid over.

[0:14:55] Ik weet dat we dat niet kunnen regelen in deze concessie, maar ik vind wel... Kijk, op west heb je gewoon wel andere vrachtvervoer, maar op oost is dat niet het geval.

[0:15:05] En wij vinden eigenlijk dat het goed gemonitord moet worden of er wel voldoende capaciteit blijft ook voor die vrachtvaart.

[0:15:10] En als dat niet het geval is, dat er dan toch ook wel actie wordt ondernomen.

[0:15:14] Want ook daar, als er geen eten is, gebracht kan worden met het vrachtvervoer, dan heb je toch ook wel een probleem.

[0:15:20] Dan de bewoners.

[0:15:23] Ze hebben nog een aantal punten aangegeven.

[0:15:25] De kortingen voor de eilandbewoners, scholieren en sporters, evenals de overzetregeling voor auto's.

[0:15:30] We vinden het belangrijk dat de vaartijd en ook de vaarkapaciteit wordt opgenomen in de concessie.

[0:15:36] Want je kan tien boten per dag hebben, maar als die maar tien mensen per keer kunnen vervoeren, dan heb je toch ook wel echt een probleem.

[0:15:42] En ook voor de spoedplekken vinden we dat de regeling beter moet.

[0:15:45] En we zouden graag zien dat het in nauwe overleg met de betrokkenen op de eilanden en de lokale overheden daar gaat gebeuren.

[0:15:53] Nou, betaalbaarheid is ook al heel veel overgezet.

[0:15:55] Opmerking over de eilanders en jongeren vanaf de leeftijd van 21 jaren studenten lijkt mij ook logisch om daar wat meer mee te doen.

[0:16:02] want de OVA-kaart geldt hier ook niet.

[0:16:05] Kostenverhogende eisen en die ook onzekerheid geven voor de rijen, die vinden we echt dat die uit het programma van eisen moeten, omdat de optie van elektrisch varen is natuurlijk fantastisch, maar het is ook een kostenverhogend iets.

[0:16:19] Ik moet eerlijk zeggen dat als er gezegd wordt dat er een eerste financiële toets is gedaan en dat het geen kostenverhogende eisen zijn, dat is natuurlijk niet waar.

[0:16:28] Ik moest er eigenlijk wel een beetje om lachen, omdat

[0:16:31] Ja, het kaartje zal niet duurder worden, maar de service zal uitgekleed worden.

[0:16:36] En ik denk dat, want het prijs van het kaartje ligt vast, maar dat is ook een kostenverhoging, vind ik, uiteindelijk voor de bewoners van de eilanden en voor de ondernemers daar.

[0:16:46] Dus wat ons betreft zou dat eruit moeten.

[0:16:48] Sorry.

[0:16:49] Er is een interruptie.

[0:16:51] Van de heer Grimwis namens de ChristenUnie.

[0:16:53] Het woord is aan u. Ja, voorzitter, dank u wel.

[0:16:55] De interrupties doen we niet te lang.

[0:16:56] Nee, heel goed.

[0:16:57] Ik denk toch maar eens een vraagje.

[0:16:58] Maar volgens mij in de laatste zin beantwoord mevrouw De Vries hem al.

[0:17:02] Zij wil gewoon de eis om elektrisch te gaan varen in de komende concessieperiode.

[0:17:06] Zowel in West en Oost wil de VVD er dus uit hebben.

[0:17:09] Dus niet van mocht je elektrisch gaan varen, dat als het moment daar is, dat het dan moet worden gefinanceerd al aan de voorkant bij het ontwerp van zo'n dubbelschip eigenlijk.

[0:17:21] Uit klimaatfonds, zodat de betaalbaarheid niet in het geding is, maar gewoon sowieso niet.

[0:17:26] Begrijp ik het goed?

[0:17:27] Ja, ik denk dat het veel te veel onzekerheid is over wanneer dat zou kunnen.

[0:17:30] Dat geeft ook weer onzekerheid voor de rederijen om te gaan inschrijven.

[0:17:34] En ik zou zeggen, een mooie ambitie.

[0:17:37] Laten we ook kijken naar hoe we de CO2-reductie voor elkaar kunnen krijgen.

[0:17:40] Maar ik denk dat dit net een stap te ver is voor deze concessie.

[0:17:43] En laat daar dan gewoon naar kijken voor een volgende concessie, als dat dan wel realistisch is, voorzitter.

[0:17:48] Want ik denk, een mislukte inschrijving in concessie vind ik eigenlijk ook heel slecht, moet ik eerlijk zeggen.

[0:17:56] Dan de walleninstallatie, de infrastructuur en haveninrichting.

[0:18:00] Daar wordt het onderhoud overgedragen aan de rederijen die gaan inschrijven.

[0:18:06] Maar het budget gaat volgens mij niet mee.

[0:18:07] En dat vind ik wel een hele onlogische.

[0:18:09] Want ook dat betekent weer, als het prijskaartje niet omhoog gaat, dat de dingen die er omheen en extra gedaan kunnen worden, gewoon verminderd wordt.

[0:18:16] Dus ik zou zeggen, Rijkswaterstaat heeft daar gewoon budgetten voor om dat te onderhouden.

[0:18:20] Hevel dat mee over.

[0:18:21] Transparantieverplichtingen, voorzitter, heb ik eerder ook al in de motie opgenomen.

[0:18:26] Ik vind dat nu nog echt te mager wordt gezegd.

[0:18:27] We gaan door op de manier waarop het al gedaan werd.

[0:18:30] En ik vind dat echt tekort door de bocht.

[0:18:33] En tot slot, eilanders en ondernemers willen meer zeggenschap en betrokkenheid.

[0:18:37] En ik zou denken dat dat is een harte kreet en ook een harte kreet vanuit, denk ik, ook de Tweede Kamer, maar zeker ook vanuit de VVD.

[0:18:44] Laten we dat serieus doen, serieus oppakken en zorgen dat

[0:18:48] die betrokkenheid en die zeggenschappen gewoon ook is en leg dat ook vast.

[0:18:52] Dank u wel, voorzitter.

[0:18:54] Precies op uw tijd, mevrouw de Vries.

[0:18:57] Het woord is aan de heer Pierik namens de Boer Burgerbeweging.

[0:19:02] Dank, voorzitter.

[0:19:04] Eigenlijk wisten we 15 jaar geleden al dat deze concessie eraan zat te komen.

[0:19:09] We hebben een paar weken geleden een rond de tafel gesprek gehad en daar zijn nog heel wat dingen genoemd als het gaat om de omissies die we zien in het ontwerpprogramma van IJssen.

[0:19:18] En nu lijkt het dat we onder stoom en kokend water alles erin moeten rammen.

[0:19:22] Dus ik wil eigenlijk die zorgvuldigheid in dit hele proces en ook de kracht van de Kamer, dus de Kamer wel in de positie brengen dat ze ook

[0:19:31] de zienswijzers die van de eilanden komen en hoe ze kunnen betrekken bij uiteindelijk het definitieve programma van IJssel.

[0:19:39] En wat dat betreft denk ik dat het heel goed is om na het zomerreces nog een keer opnieuw met de Kamer te praten over het programma van IJssel.

[0:19:51] Ik ben blij met het betoog van de heer Soeboer, die betaalbaarheid, betrokkenheid en betrouwbaarheid zo ontzettend centraal stelt.

[0:19:59] Die drie B's zijn in dit dossier belangrijk, maar die drie B's zijn ook in andere opzichten vaak heel cruciaal.

[0:20:05] Dus wat dat betreft dan dank voor jouw inbreng.

[0:20:11] Voorzitter, iedere hoek van het land moet bereikbaar zijn.

[0:20:15] Voor de watereilanden is dat niet anders.

[0:20:17] Maar de uitdagingen om de eilanden bereikbaar te houden zijn natuurlijk wel een stuk complexer.

[0:20:22] want uiteindelijk lopen de verbindingen van eiland naar het vasteland door een UNESCO werelderfgoed heen.

[0:20:27] En dat overbruggen kent uitdagingen, zeker gezien het feit dat er ook nog getijden een rol spelen.

[0:20:34] De enige echte verbinding met het vasteland die eilandbewoners hebben, zijn de veerverbindingen.

[0:20:39] En dat is een primaire infrastructuur om de leefbaarheid op peil te houden.

[0:20:43] Het zorgt ervoor dat jongeren naar school kunnen om zich te ontwikkelen.

[0:20:47] Het zorgt ervoor dat zorgverleners naar eilanden kunnen als dat nodig is.

[0:20:50] En het zorgt ervoor dat ondernemers kunnen ondernemen.

[0:20:54] Veerdiensten zijn meer dan overtochten voor toeristen.

[0:20:58] Het is dan ook van groot belang de bereikbaarheid, de betrouwbaarheid en de betaalbaarheid.

[0:21:03] Ik heb ze er echt in staan.

[0:21:04] Ik wist nog niet wat de heer Soeboer ging vertellen, maar ik heb ze er echt in staan.

[0:21:08] Dat die geborgd zijn, ongeacht verduurzaming of aanbestedingskeuzes.

[0:21:12] De levenshader van de eilanden mag niet verstoord worden en onbetaalbaar worden.

[0:21:17] Vanuit dat opzicht hebben we een aantal vragen

[0:21:20] Opgesteld, het nieuwe ijzerpakket en het ontwerpprogramma van ijzeren is op meerdere punten zwaarder dan het huidige.

[0:21:27] Zo zijn er zware eisen voor elektrificatie, moeten de reders binnen een jaar een milieuplan opstellen en is er extra regeldruk.

[0:21:35] Daarnaast is het risico dat de huurprijzen van Rijksinfrastructuur enorm gaan stijgen.

[0:21:41] De concessiehouder moet een omzetgerelateerde vergoeding van 6,85% tot 7,25% afdragen voor commerciële activiteiten.

[0:21:50] Bij groeiende commerciële activiteiten en kostenverhogingen kunnen deze bedragen fors oplopen.

[0:21:55] Verduurzaming is een kostbaar exercitie voor reders.

[0:21:59] Het geld wat daarvoor nodig is, moet wel komen uit commerciële activiteiten of hogere tarieven voor gebruikers.

[0:22:06] Dit ontmoedigt de bereidheid om te investeren.

[0:22:09] Daarnaast zorgt het ervoor dat de cruciale levensaarde van bewoners nog duurder zal worden.

[0:22:16] Dat zien wij liever anders.

[0:22:18] Vandaar de volgende vragen.

[0:22:20] Is er een impactanalyse gemaakt op het nieuwe programma van Eise?

[0:22:25] als het gaat om de exploitatie en tarieven.

[0:22:28] Is het mogelijk om de extra kosten voor rederijen plafonneerbaar te maken of tijdelijk aan te passen bij ingrijpende verduurzamingsinvesteringen die geen extra winst kunnen opleveren, maar voortkomen uit reisbeleid?

[0:22:42] En vanaf wanneer moet er elektrisch gevaren worden?

[0:22:45] Wanneer gaat de verplichting van programmaverwijzing in?

[0:22:47] Hier bestaat veel onduidelijkheid over.

[0:22:49] Dus ik ben ook heel benieuwd in hoeverre dit besproken is met de raiders.

[0:22:53] Zonder concreet jaartal kan immers het onmogelijk zijn voor een raider om een investeringsplan te maken.

[0:23:01] En kan de staatssecretaris ook aangeven hoe belangrijk hij betrokkenheid van het eilandbewoners en de eilandondernemers vindt bij de concessieverlening?

[0:23:10] De heer Souboe refereerde al aan een motie die breed aangenomen is.

[0:23:13] Die betrokkenheid vindt ook de BBB-fractie cruciaal.

[0:23:17] Voorzitters, we krijgen van meerdere reders te horen dat er veel onduidelijkheid bestaat over de vaargeul.

[0:23:23] U moet naar een einde komen.

[0:23:25] U bent al door uw tijd heen.

[0:23:25] Dus nog twee zinnen.

[0:23:27] Dan doe ik nog twee zinnen over de vaargeul.

[0:23:30] Die is ook al aangetipt door de heer Soeboer.

[0:23:33] Mevrouw De Vries.

[0:23:36] Is de staatssecretaris het met de BBWE-fractie eens dat het een zeer wezenlijk punt moet zijn in het programma van IJssel en die vaargeulen?

[0:23:41] En kan de staatssecretaris ook inzicht geven in het tijdspad dat doorlopen moet worden in het proces om te komen tot het vaststellen van de toekomstige vaargeulen en de vaargeulenprofielen?

[0:23:50] Dank u wel, voorzitter.

[0:23:52] Vandaag moeten we echt iets strenger zijn op de spreektijd, omdat die op basis van de CTO-verdeling is bij een noodoverleg.

[0:23:57] Dus excuus, meneer Piedek, maar uw laatste vraag is volgens mij goed.

[0:23:59] doorgekomen richting de staatssecretaris.

[0:24:02] Dan geef ik nu het woord aan de heer Grimwis namens de ChristenUnie-fractie.

[0:24:06] Voorzitter dank u wel en ik voel de druk al van de spreektijd.

[0:24:10] Nou ja, het is helder.

[0:24:12] Allereerst toch felicitaties aan deze staatssecretaris.

[0:24:14] Goed dat hij hier zit.

[0:24:15] Goed dat hij gisteren al op de Wadden was.

[0:24:17] Of in ieder geval in Friesland, niet op de Wadden.

[0:24:20] Deze zomer dan een aantal dagen naar de Wadden.

[0:24:22] Voorzitter, dat is mijn dringende tip.

[0:24:24] Voorzitter, waar ben je zonder vervoer?

[0:24:26] Nergens.

[0:24:27] Althans, dat valt best mee als je aan de Wal woont, zoals ik.

[0:24:32] Maar niet als je op een van onze prachtige Waddeneilanden woont.

[0:24:34] De Waddenveren zijn niet minder dan de...

[0:24:37] De waddenveren zijn niet minder dan de levensader voor de bewoners van deze eilanden.

[0:24:42] En voor hen die wonen aan geen zijde, maar wel werken op de eilanden.

[0:24:45] Een levensader die heel diep en heel persoonlijk in de levens van de bijna 11.000 inwoners van de vier oostelijke eilanden ingrijpt.

[0:24:55] De Waddenveren West en de Waddenveren Oost concessie hebben het dan over.

[0:24:58] Met die levensader mag je niet gokken.

[0:25:02] En dat gokken, dat dreigt nu wel, voorzitter.

[0:25:04] Zeker voor Ameland en de concessie Oost.

[0:25:06] Het is volstrekt onhelder hoe daar de toekomst er qua bevaarbaarheid uit komt te zien.

[0:25:10] Er moet nu iedere dag gebacht worden om te kunnen varen.

[0:25:13] En de concessie hiervoor loopt af in 2028.

[0:25:15] En er vraagt tussendoor, wat doet de staat na 2028 eigenlijk aan gul onderhoud?

[0:25:22] Op een fractie na heeft de hele Kamer een motie aangenomen die richting het Rijk zegt, bezint eer gebegint, kom met een tussenconcessie, zolang je nog niet echt weet wat je gaat doen.

[0:25:32] Een niet-gokkenmotie dus, breed ondertekend en ook breed aangenomen.

[0:25:36] De collega De Vries refereerde er al aan.

[0:25:38] Voor iedereen is het spannend.

[0:25:40] Kan de staatssecretaris de Kamer schetsen hoe hij deze motie uitvoert, inclusief de tijdlijnen?

[0:25:45] En geen misverstanden.

[0:25:46] In een programma van eisen voor een tussenconcessie kun je ook verbeteringen eisen voor de reizigers en duurzaamheidseisen stellen in de vorm van hogere CO2-reducties, als de staatssecretaris dat wenst.

[0:25:56] Het kan allemaal.

[0:25:58] En voorzitter, ik was dan ook niet onder de indruk van de tegenargumenten in de beslisnotitie van de overigens eerzame ambtenaren.

[0:26:04] Voorzitter, het eerste dat je als reder moet weten als je een vaarverbinding wilt aanbieden, is wat wordt mijn vaarwater?

[0:26:09] Anders kun je immers ook geen schip ontwerpen.

[0:26:11] De recent gestarte mitverkenning kan alles nog overhoop gooien.

[0:26:15] Kan de staatssecretaris de Kamer garanderen dat hij bij een aanbesteding van welke concessie dan ook een eenduidig gedefinieerd vaarwegprofiel onderdeel laat zijn van het programma van IJssel?

[0:26:26] en wil hij dit qua onderhoud ook garanderen.

[0:26:29] Dan de betaalbaarheid.

[0:26:30] Terecht schrijft de staatssecretaris voor dat tarieven begrensd zijn.

[0:26:34] Prima.

[0:26:34] Een eerste belang voor inwoners en reizigers.

[0:26:37] Maar ondertussen vraagt u nogal wat.

[0:26:38] Allereerst zometeen z'n neus en lippen door aan de vervoerders vragen om het hele onderhoud van de havenfaciliteiten.

[0:26:45] de aanlandinrichtingen en de rijbruggen en noem maar op over te nemen.

[0:26:49] Wij nemen aan dat dit geen vraag om gratis bier is.

[0:26:51] Wij nemen aan dat alle middelen die het Rijk nu hier aan spendeert overgaat naar de partijen die dan het onderhoud moeten gaan uitvoeren.

[0:27:00] Heel Nederland en ook wij zijn trots op ons UNESCO-werelderfgoed, de wadden.

[0:27:04] Niets is ook logischer dan een qua milieubelasting zo optimaal mogelijke vierverbinding.

[0:27:09] Voor de wadden, voor het klimaat.

[0:27:10] In het programma van IJssel vraagt u heel begrijpelijk op zich welkom dus om de mogelijkheid van emissieloos varen.

[0:27:16] Bijvoorbeeld door nieuwe schepen zo te ontwerpen dat je ze elektrisch kunt laten varen zodra dat elektriciteit aan de wal beschikbaar is.

[0:27:22] En dat is met de nog jarenlange netcongrestie geen sinecure.

[0:27:27] En dat betekent, voorzitter, twee boten in één.

[0:27:29] qua ontwerp, terwijl de betaalbaarheid niet in het gedraai mag komen.

[0:27:32] Het kaartje mag niet duurder worden.

[0:27:34] Hoe gaat de minister dit ondersteunen?

[0:27:37] Uit welke fondsen komt de geld beschikbaar?

[0:27:38] Kan hij garanderen dat deze ingreep met civielie gepaard gaat, voorzitter?

[0:27:44] En dat is, denk ik, het slot van mijn bijdrage in eerste termijn.

[0:27:47] Dank.

[0:27:47] Dank voor uw bijdrage, meneer Grimwis.

[0:27:50] Ik zie dat er nog een interruptie is van de heer Boutkamp van de PVV-fractie.

[0:27:53] Ik hoor de heer Ginders zeggen over een vaartuig geschikt voor twee modaliteiten om te kunnen varen.

[0:28:09] Is de heer Grimwes ervan bewust dat dat een enorme extra kostenbod met zich meebrengt, dat het misschien handiger zou rijden om dat in de aanbesteding gewoon een bepaalde datum te noemen dat men over zou moeten gaan tot die elektrificatie?

[0:28:22] Ja, voorzitter, dat ben ik met de heer Woutkamp eens, dat nu het veel te onzeker is.

[0:28:26] Dus stel je voor dat je als rijk

[0:28:29] de randvoorwaarden van de opgeloste netcongestie in 2035 kunt bieden, dan zou ik me kunnen voorstellen dat, zoals ook in de ronde tafel aan de orde kwam, je opschrijft 2035 plus of min één jaar.

[0:28:44] Zodat het heel helder is.

[0:28:45] Voor de tussenconcessie, die ik bepleit, betekent dat dus dat je geen elektrisch varen eist.

[0:28:51] Dat eist je dan in de concessie die daarop volgt.

[0:28:53] Dus laat het duidelijk zijn, er zit wat mij betreft een onderscheid tussen West en Oost.

[0:28:59] Helder, dan vraag ik de heer Soeboer om het voorzitterschap even van mij over te nemen.

[0:29:09] Ik heb elf jaar in het onderwijs gewerkt.

[0:29:11] Ik heb niet de voltallige commissie nodig om mij daarop te wijzen.

[0:29:15] Ik ben streng van natuur edele ambtenoten.

[0:29:18] Maar ik aanvaard het voorzitterschap graag, de heer Hoop.

[0:29:22] En als de commissie tot bedaren is gekomen, dan geef ik u graag het woord.

[0:29:26] En dan kunt u aan uw inbreng beginnen.

[0:29:27] Ik ben net uit het onderwijs, dus wat dat betreft hoop ik mij een beetje te gedragen.

[0:29:33] Voorzitter, zonder de waddenveren geen waddeneilanders.

[0:29:36] Wij praten erover omdat het een overheidstaak is om de bereikbaarheid van de eilanden te garanderen.

[0:29:41] Want iedereen in Nederland heeft recht op goede bereikbaarheid.

[0:29:45] Dat is de eerste opdracht.

[0:29:46] En we besteden die opdracht en uitvoering uit aan commerciële bedrijven die een rel voor het monopolie gaan varen onder onze voorwaarden.

[0:29:53] Frequentie, prijs, duurzaamheid, veiligheid.

[0:29:56] Wij vullen dat hier met elkaar in.

[0:29:58] En we moeten ook de voorwaarden bieden zodat reederijen kunnen doen wat we van ze vragen.

[0:30:02] Kadefaciliteiten, vaagheulen, walstromen, etcetera.

[0:30:05] Voorzitter, elke vergadering weer vraagt mijn fractie om een duidelijke en heldere volgorde in het proces rond die nieuwe aanbesteding.

[0:30:12] Voor mijn gevoel zijn we nog steeds op precies hetzelfde punt als een jaar geleden.

[0:30:16] En dat is jammer.

[0:30:17] We vragen de rederij om een bot te doen op een dienst waarvan belangrijke voorwaarden nog steeds niet zijn ingevuld.

[0:30:22] En vrijwel zeker nog gaan wijzigen.

[0:30:24] Holward of Verwood.

[0:30:25] Wat is de maximale vaardiepte?

[0:30:27] Wat is de verkeersvraag?

[0:30:28] van auto's en vrachtwagens.

[0:30:30] Wanneer gaan we over op elektrisch varen en wat voor schip is daarvoor nodig?

[0:30:34] Voor eilanders is het van groot belang te weten hoe laat de laatste boot vertrekt en wat een overtocht voor de gezin gaat kosten.

[0:30:40] Maar dat kunnen we pas invullen als we weten waar de boot vertrekt, hoe we de vaartgul gaan onderhouden en of er überhaupt een boot is.

[0:30:47] Want die technische eisen qua diepgang en aandrijving, die bepalen wel wat kan en wat dat dan ook kost.

[0:30:52] En dat weten we nog niet.

[0:30:53] En de redenaaien ook niet.

[0:30:55] En vorige week nog bij de ronde tafel bleek dat.

[0:30:58] Ze kunnen nog geen bod doen als het niet duidelijk is wat wij met elkaar vragen.

[0:31:01] En mijn fractie vraagt hier al langer om.

[0:31:02] Maar we zien dat we toch weinig zijn opgeschoten.

[0:31:06] En dat kunnen we deze staatssecretaris moeilijk kwalijk nemen.

[0:31:09] Maar de vorige bewindspersoon had daar wel al stappen op kunnen en misschien wel moeten zetten.

[0:31:13] En dat het anders moet dan dat het nu gaat, staat dan voor mijn fractie vast.

[0:31:17] Het basisuitgangspunt is hoe dan ook een betaalbare en betrouwbare verbinding met de eilanden.

[0:31:22] Dat blijft vooropstaan.

[0:31:24] Maar we moeten ook decennia vooruitkijken.

[0:31:26] En afgelopen maandag nog presenteerde de Waddenacademie de staat van de wadden.

[0:31:30] Op 238 indicatoren wordt getoetst of het goed gaat en wat er beter moet.

[0:31:35] Nou, het gaat niet goed, voorzitter.

[0:31:36] Op twee derde van de indicatoren schoren slecht of onzeker en slechts 32 procent goed of stabiel.

[0:31:42] De helderheid van het water, de sedimentatie en slip zijn enorm belangrijk voor de gezondheid van het wat.

[0:31:47] En dat betekent dat we een einde op een gegeven moment moeten maken aan het permanent diep baggeren van de vaaghul tussen Holward en Ameland.

[0:31:55] Daar moet een duurzame oplossing komen die met zo minimaal mogelijk ingrijpen een frequente verbinding kan garanderen.

[0:32:02] En dat moet niet alleen voor het behoud van de natuur, maar ook om de kosten in de hand te houden.

[0:32:06] We hebben tot nu toe gezien dat vanuit het ministerie niet zo heel veel creatieve en innovatieve oplossingen zijn.

[0:32:14] Meer baggeren of minder varen, dat lijkt eigenlijk de enige keuze.

[0:32:18] En beide zijn wat dat betreft niet acceptabel genoeg.

[0:32:22] En als we kiezen voor verward, moet ook daar weer op een gegeven moment tot de eeuwigheid gebaggerd worden.

[0:32:27] Een kortere route weliswaar, maar ook de baggeraars durven niet te voorspellen, hoorden we vorige week ook, wat dat aan de volumes gaat vragen.

[0:32:35] op meer opties dan deze, maar zelfs deze zijn nog niet uitgewerkt.

[0:32:39] En dat maakt dat wij als we vooruitkijken zien dat er problemen zullen blijven bestaan.

[0:32:44] Dank u wel.

[0:32:45] Er is een interruptie van mevrouw de Vries, VVD.

[0:32:47] Ja, dank u wel, voorzitter.

[0:32:49] Ja, mooie woorden over de waarde van het gebied.

[0:32:52] Ook belangrijk dat er gewoon gewoond, gewerkt en geleefd kan worden natuurlijk.

[0:32:56] Volgens mij is de heer de Hoop dat ook met mij eens.

[0:32:58] De vorige keer was er nogal wat onduidelijkheid over het standpunt van GroenLinks-PvdA over het optij varen.

[0:33:05] Voor de natuur zou dat misschien wel heel gunstig zijn, maar voor de eilanden natuurlijk heel slecht.

[0:33:10] Het zou onze voorkeur niet hebben, maar ik ben wel benieuwd waar GroenLinks PvdA op dat punt nu staat.

[0:33:17] Ja, voorzitter, dat heb ik gezien.

[0:33:19] Ik heb het debat toen ook gevolgd en mevrouw De Vries heeft toen ook gezien dat wij uiteindelijk voor een motie hebben gestemd die zei nee, dat willen we niet tot tijd varen.

[0:33:27] En laat ik wel zeggen, ik denk dat het met elkaar een worsteling is om te kijken hoe kunnen we die bereikbaarheid op orde houden zonder dat we de wallen teveel schade toe brokkenen.

[0:33:36] Maar het tijvaren raakt de bereikbaarheid te hard.

[0:33:39] Ik vind mijn fractie dat je dat moet willen.

[0:33:41] En dat is ook waarom wij, ondanks dat debat wat er toen plaatsvond, wel de afweging gemaakt hebben.

[0:33:46] Ik geloof dat het toen de motie Soeboer was om die toen te steunen.

[0:33:49] Om dat niet als uitgangspunt te nemen.

[0:33:50] Omdat ik mij realiseer hoe dat de bereikbaarheid van eilanden raakt.

[0:33:55] De heer Hoop vervolgt zijn betoog.

[0:33:58] Dank voorzitter.

[0:34:00] Ja.

[0:34:02] Over de diesel.

[0:34:03] Bij het vorige debat van Wadden was de vorige minister nog helemaal niet happig om na te denken over elektrificatie.

[0:34:08] Er was geen stroom, er was geen plan en dus geen toekomst.

[0:34:11] En toen kwam minister Hermans opeens bij de voorjaarsnota met de zakgeld voor de elektrificatie van Wadden en de walinfra.

[0:34:18] En daarvoor hebben we zelfs de drinkwaterbelasting verhoogd.

[0:34:22] Helemaal prima natuurlijk, maar er is nog niet een plan om dat op korte termijn te doen.

[0:34:27] Al het voorwerk uit het programma naar een rijke Waddenzee uit 2021, wat is daarmee gedaan?

[0:34:35] Waarom is dit niet tijdig voor deze aanbesteding omgezet?

[0:34:39] Wat ik niet vind kunnen is dat we tot 2045 fossiel blijven varen en baggeren.

[0:34:44] De CO2- en stikstofemissies moeten zo snel mogelijk naar Neuron.

[0:34:48] Dus is er een plan en een tijdspad voor nodig en het ligt er gewoon nog niet.

[0:34:51] Dat had de basis moeten zijn voor de nieuwe aanbestedingen.

[0:34:54] Mijn fractie zou ook voorstellen om dat op 2035 te zetten, die ambitie met elkaar vandaag.

[0:34:59] En de eis tot elektrificatie in totale vanzelfsprekendheid wordt nu een majeure ontwikkeling die ons en de rederijen dwingt om ergens in de komende tien jaar alles te gaan heronderhandelen wat we nu gaan afspreken.

[0:35:10] We gaan een contract afsluiten waarvan we nu al weten dat we het moeten gaan openbreken.

[0:35:14] En ik vind dat slecht bestuur.

[0:35:15] En heel duur is dat overigens ook.

[0:35:17] Want als we dan nog het contract moeten openbreken, moeten wij daar ook weer voor betalen met elkaar.

[0:35:23] Voorzitter, ik zie dat mevrouw De Vries een interruptie heeft.

[0:35:25] En ik kwam toch al aan een punt.

[0:35:26] Dat is heel mooi.

[0:35:27] Ik wou u inderdaad even tot het punt laten komen.

[0:35:29] De heer Grinwis die gaat denk ik even naar een ander debat.

[0:35:31] Die verwachten we zo terug.

[0:35:33] Interruptie van mevrouw de Vries.

[0:35:35] Als ik de heer De Hoop goed beluister, dan zegt hij eigenlijk van zet nu vast op 2035 dat er dan elektrisch gevaren wordt.

[0:35:44] Dat klinkt natuurlijk misschien aantrekkelijk, maar de vraag is wel of het haalbaar is en ook of het betaalbaar is tegen die tijd.

[0:35:51] Dus daar komen ze aan natuurlijk dat men eigenlijk zegt van ja, ook die onduidelijkheid over wat het precies betekent zorgt ervoor dat misschien partijen niet gaan inschrijven.

[0:35:59] Waarom wacht u niet tot de concessie afgelopen is?

[0:36:04] Want je gaat nu midden in een concessie.

[0:36:05] Er is geen oplossing voor de milieure ontwikkeling en wat dat dan precies betekent.

[0:36:09] Het risico ligt bij de rederijen.

[0:36:12] Dus ik vind dat nogal steeds een vaag begrip.

[0:36:13] Dus de vraag is hoe u daarnaar kijkt.

[0:36:17] Ja, voorzitter, maar het andere uitgangspunt is dan dus pas 2045.

[0:36:22] En dat vind ik wel echt heel erg laat, voorzitter.

[0:36:26] Als ik dan zie dat er nodig is om ook met CO2 en stikstofemissies daar naar slag te maken, ook als het gaat over de waddenveren, dan vind ik dat wij met elkaar moeten kijken hoe kunnen we eerder een eis stellen.

[0:36:36] 2035 is tien jaar verder.

[0:36:38] Ik denk dat daar heel goed op te anticiperen is als we daar nu duidelijkheid over bieden.

[0:36:43] En je kunt daar natuurlijk, dit is een richting,

[0:36:45] Je kunt er natuurlijk afwijkingsmogelijkheden voor bedenken, maar op het moment als we daar niet voor kiezen, dan wordt het 2,45.

[0:36:51] En dat vindt mijn fractie echt te laat.

[0:36:53] En als je niet ergens nu een richting geeft, ja, dan weten de rijen ook niet waar ze aan toe zijn.

[0:36:58] Dus dat is waarom ik die voorzet doe.

[0:36:59] En als ik vanuit het ministerie hoor, joh, maak er 2,37 van of maak er 2,32 van, want we vinden dat wel realistisch, wil ik daar best over praten, maar die 2,45 vind ik echt te ver weg.

[0:37:09] Mevrouw de Vries met een vervolgvraag.

[0:37:11] Wat ik het ingewikkelde vind van elektrisch varen is ook dat het middel eigenlijk een doel op zich wordt.

[0:37:18] Ik ben ook voor de vermindering van de CO2-reductie, maar de vraag is wel of je dat dan per se altijd nu al via elektrisch zou moeten doen.

[0:37:26] Dus ziet de heer De Hoop daar ook nog ruimte voor of zegt hij nee, het moet dan ook per se elektrisch zijn en dat is de enige optie?

[0:37:33] Want ik vind dat ingewikkeld, want het doel is eigenlijk CO2-reductie.

[0:37:39] Ja, als ik kijk naar vervoer over het water, vind ik elektrisch via walstrom wel de meest logische vorm om die CO2-uitstoot af te doen nemen.

[0:37:49] Ook als ik zie dat inderdaad Hermans bijvoorbeeld met een pakket nu is gekomen.

[0:37:53] We zien ook in de havens dat dit binnen de maritieme sector de richting is.

[0:37:58] Dus ik denk ja, als je die route kiest, dat daarvoor elektrisch wel de meest logische is.

[0:38:03] Dus dat is inderdaad wel de richting waarop mijn fractie uitdenkt.

[0:38:08] Maar bent u dan ook bereid om, want het is natuurlijk het probleem van nette congestie en het oplossen van die problemen, dan moet je gaan prioriteren.

[0:38:17] En de vraag is dan is dit, deze elektrificatie, terwijl je wel op een andere manier ook gewoon kan varen, belangrijker dan woongebieden aansluiten, dan bedrijven kunnen aansluiten en dat soort zaken.

[0:38:29] Dus ik vraag me wel af of de heer De Hoop voldoende heeft overzien wat daar dan de gevolgen van zouden kunnen zijn binnen ook een provincie als Friesland.

[0:38:38] Dat was de laatste interruptie van mevrouw De Vries.

[0:38:44] Ik ben het met mevrouw De Vries eens dat we hele grote problemen hebben met de netcongestie op dit moment.

[0:38:50] Maar ik zou er ook voor willen waken dat wij ons daarachter verschuilen om dingen te doen die nodig zijn.

[0:38:55] Het is tien jaar ver weg.

[0:38:56] Ik hoop dat we met elkaar een oplossing hebben gevonden.

[0:38:59] Het is wel door een gebied wat Unesco erfgoed is.

[0:39:02] waar we volgens mij heel zuinig op willen zijn.

[0:39:04] En daar wil je volgens mij ook zo weinig mogelijk uitstoot.

[0:39:07] Maar wat ik zeg, ik doe een suggestie 2035, maar ik zit daar niet geharnast in.

[0:39:12] Wat ik wel jammer zou vinden is als we het pas in 2045 zouden doen.

[0:39:15] En daar ben ik nou op zoek in het debat hoe we dat eerder met elkaar kunnen doen.

[0:39:20] De heer Boutkamp.

[0:39:22] Ik ben blij dat de heer De Hoop bereid is om te kijken naar de datums.

[0:39:32] Ik hoorde bij het begin zeggen van de heer De Hoop van de diesel.

[0:39:36] En dan de verhoging van die drinkwaterbelastingen... om vervolgens dat te kunnen realiseren voor de elektriciteit.

[0:39:41] Dat laatste was ik niet blij mee, maar goed.

[0:39:44] Maar er is natuurlijk meer in de maritieme sector dan alleen maar het woord diesel.

[0:39:50] Is de heer de Hoop dan ook bereid om eens te kijken wat de mogelijke alternatieven zijn... om toch niet zo strak dan naar die datum te gaan... waardoor we toch met z'n allen naar een flexibele oplossing kunnen gaan... waarbij we oog hebben voor het gebied, oog hebben voor die ondernemer...

[0:40:05] En noem ze maar op eigenlijk.

[0:40:06] We hebben hier met z'n allen al zo'n beetje de hele scala voorbij horen komen voor iedereen.

[0:40:11] Is de heer De Hoop daartoe bereid?

[0:40:14] De heer De Hoop.

[0:40:16] Voorzitter, ik vond het ook heel onverstandig dat de PVV-bewindspersonen kozen voor die drinkwaterbelasting om die kosten te dekken.

[0:40:22] Maar wat ik wilde zeggen tegen de heer Boutkan, kijk, ik wil heel graag dat we voor 2045 zo weinig mogelijk uitstoot hebben bij de Waddenvereniging.

[0:40:33] En als er andere mogelijkheden voor zijn, dan valt er met mijn fractie over te praten.

[0:40:37] Ik wil ook tegen de andere collega's zeggen, het staat nu vast op 2045 en ik hoop dan ook dat u met mij meedenkt hoe we dat eerlijk kunnen doen.

[0:40:44] Want ik zou het heel jammer vinden als de conclusie van dit debat en deze programma van ijs is dat we niks doen voor 2045 op dat vlak.

[0:40:51] Ik denk dat we dat niet met elkaar kunnen veroorloven.

[0:40:54] Het is twintig jaar verder weg.

[0:40:56] Ik hoop toch dat de ambitie van deze commissie iets hoger ligt.

[0:41:02] Ja, dan kom ik toch terug op een van mijn stopwoordjes.

[0:41:07] Haalbaar, betaalbaar en realistisch.

[0:41:09] Dat zal dan ook het uitgangspunt zijn.

[0:41:11] En dan kijk ik toch over de heren hoop heen naar de staatssecretaris, dat die daarin meedenkt om dan uiteindelijk een concessie te regelen.

[0:41:20] Maar ik denk wel dat we met z'n allen eruit komen.

[0:41:22] Ook met degenen die gaan inschrijven als zij weten waar de Kamer naar vraagt.

[0:41:29] Ik zou zeggen, ik hoorde geen vraag, maar daar kwam hij alsnog.

[0:41:36] Ik denk dat hoe eerder wij met elkaar een datum bepalen waarop dat moet, hoe haalbaarder dat ook wordt.

[0:41:41] Omdat daarmee de rederijen zich daarop kunnen instellen, daarop anticiperen.

[0:41:45] En dat was natuurlijk ook wel een vraag die wij in het rond de tafelgesprek kregen.

[0:41:50] los van de keuzes die je maakt, zorg in ieder geval voor duidelijkheid zodat we de benodigde investeringen kunnen doen die daartoe moeten leiden.

[0:41:57] En ik denk dat dit wel duidelijkheid zou kunnen bieden en misschien dat we er toch met elkaar uit kunnen komen, voorzitter.

[0:42:04] En dan ga ik verder met mijn... Ik kijk even rond of er nog behoefte is aan de gevolglaag.

[0:42:08] De heer Pierek.

[0:42:10] Ik zoek ook even naar waar de ruimte zit bij de heer De Hoop als het gaat om die emissiereductie die we eigenlijk met z'n allen willen bewerkstelligen.

[0:42:21] Ik vind eerlijk gezegd de focus op elektrisch dan toch wel een beetje te zwaar.

[0:42:25] Ziet de heer De Hoop ook nog alternatieven en zit hij heel erg vast aan elektrisch ook, want het is natuurlijk een tijdspanne van tien jaar.

[0:42:32] Er zijn allerlei nieuwe technologieën en ontwikkelingen.

[0:42:34] We hebben te maken ook met biobrandstoffen.

[0:42:36] Er zijn alternatieven om ook te komen tot die

[0:42:38] Je mist je reductie.

[0:42:39] Ziet de heer De Hoop dat ook en wil hij dat meewegen?

[0:42:44] Voorzitter, de vorm maakt mij niet eens zo gek veel uit.

[0:42:46] Het gaat mij erom dat wij in 2035 hopelijk op een schone manier de overtocht kunnen maken.

[0:42:52] En als het met elkaar lukt dat er innovatieve ideeën zijn om dat te kunnen doen zonder dat het elektrisch is en dat we de netcongestie ergens anders voor kunnen gebruiken, zoals mevrouw de Vries ook schetste, dat het voor woningbouw en andere zaken ook belangrijk is, heel graag.

[0:43:07] Heel graag.

[0:43:08] Maar het uitgangspunt om schoon over het water te kunnen, over die Waddenzee in 2035, dat is wel het doel van de GroenLinks Partij van de Arbeidfractie.

[0:43:16] Ik denk dat de collega's zich daar ook wel iets bij kunnen voorstellen.

[0:43:20] Ik kijk rond.

[0:43:21] Er is geen behoefte aan een vervolgvraag.

[0:43:25] Nee, het was alleen een onderhontje.

[0:43:26] Dan gaan we terug naar de heer De Hoop en dan kan hij zijn betoog vervolgen.

[0:43:31] Ja, dank voorzitter.

[0:43:33] En het doel is natuurlijk ook dat we tussentijds dat contract niet open moeten breken, zodat het niet weer wederom heel veel kost.

[0:43:40] Voorzitter, ik wilde mij aansluiten bij de opmerkingen over de watertaxi.

[0:43:44] Ik vind ook echt dat er duidelijkheid moet zijn.

[0:43:46] Ik herinner me een aantal moties van de heer Pier.

[0:43:48] Ik heb geloof ik zelf een tijd geleden daar ook wel moties op ingediend.

[0:43:51] En ik vond het betoog van burgemeester Stoel afgelopen week op dit punt ook zeer ontroerend en heel erg duidelijk maken hoe belangrijk het is dat het op orde is in noodsituaties.

[0:44:01] En de momenten die ertoe doen geven de eilanders die zekerheid dat als het echt nodig is dat je die overtocht kan maken, is mijn oproep aan de staatssecretaris.

[0:44:09] En als het gaat over de korting voor eilanders en scholieren, dan sluit ik me ook aan bij de eerder genoemde opmerkingen in de commissie en ook een motie met collega Soeboer hebben wij daar nog op.

[0:44:19] Dan, voorzitter, concluderend, de eilanders hebben gerecht op goede bereikbaarheid.

[0:44:23] Dat is voor mijn fractie echt het uitgangspunt.

[0:44:25] Maar we moeten ook streven naar zo'n gezond mogelijke Waddenzee.

[0:44:28] En ik zou willen dat we met elkaar op beide punten echt stappen kunnen zetten binnen deze concessie.

[0:44:33] Dank.

[0:44:35] Nou, fantastisch binnen de tijd, meneer De Hoop.

[0:44:37] Zo moet het dus.

[0:44:39] En ik geef u dan ook het voorzitterschap graag terug.

[0:44:42] Dank, meneer Soeboer.

[0:44:43] En ik kijk naar de staatssecretaris hoe lang hij nodig heeft voor de beantwoording.

[0:44:48] Dan schorsen wij tot vijf over zeven en dan zien we u dan weer terug.

[1:04:20] Ik heropen de vergadering en dan geef ik het woord aan de staatssecretaris voor zijn eerste termijn.

[1:04:29] En ondertussen krijgt hij nog even koffie en zet hij de boel klaar.

[1:04:32] Maar als het goed is, dan geef ik het woord aan de staatssecretaris.

[1:04:36] Dank, voorzitter, voor de enorme betrokkenheid bij dit onderwerp.

[1:04:42] En dat zegt volgens mij ook wel iets over hoe belangrijk dit onderwerp ook hier voor uw Kamer

[1:04:47] is, want de veerdiensten naar de Friese Wadden-eilanden zijn onmisbaar voor de bewoners en de bezoekers van die Wadden-eilanden.

[1:04:54] En dat heb ik zelf mogen ervaren gisteren bij mijn eerste werkbezoek aan Friesland, helemaal over dit onderwerp.

[1:05:02] Ik dacht daar natuurlijk goed aan te doen, maar Friesen zijn niet heel snel tevreden te stellen.

[1:05:06] Dus de kop onder Friesland was vanmorgen, de staatssecretaris is nog nooit op een Wadden-eiland geweest.

[1:05:11] Maar het gaat er wel over.

[1:05:13] Nou, de lat ligt hoog.

[1:05:14] Dat gaan we vandaag proberen goed te maken.

[1:05:16] Ik moet zeggen, ik kan u niet anders dan natuurlijk een keer langsgaan op een watteiland.

[1:05:21] Ik zal u niet verklappen dat er een dubieuws VVD-clubje is.

[1:05:26] Ook één lid hier vandaag in de camera wezig is die ieder jaar met z'n allen naar de watteilanden gaat.

[1:05:31] Ze proberen me al vele jaren te strekken om mee te gaan.

[1:05:34] Ik vrees dat ik mijn verzet moet staken en eind augustus meegaan.

[1:05:40] Ik ben wel gecharmeerd geraakt van de verhalen die ik gisteren heb gehoord.

[1:05:47] Dat is wel goed, want wat mijn overtuiging is geworden...

[1:05:51] Die Waddene eilanden zijn geen openluchtmuseum.

[1:05:54] Niet een attractie waar je naartoe kan, niet een natuurreservaat waar je een mooi bezoek kan en weer weg kan.

[1:06:01] Daar wonen mensen, die daar vaak heel lang wonen.

[1:06:04] En die mensen hebben familie, hebben vrienden, hebben werk, hebben sociale interesses, activiteiten, hobby's.

[1:06:10] Dus moet dat ook daarop worden ingericht.

[1:06:17] Die veerboten zijn wat dat betreft een levensader.

[1:06:23] Dat is een woord dat we makkelijk gebruiken.

[1:06:29] Het jaar 2023.

[1:06:31] Ik had al meegekregen wat er toen iets was met de dienst.

[1:06:36] Maar hoe dat dan ook op zo'n eiland in zo'n gemeenschap wordt beleefd... dat raakt mensen, dat raakt gemeenschappen, dat raakt families, gezinnen.

[1:06:47] En mensen hebben daar nog steeds heel veel pijn van.

[1:06:49] En ik vond het wel heel indrukwekkend.

[1:06:51] Ik moet zeggen, dat raakte mij ook wel om te zien dat... dat zoiets wat dan op je haakse bord komt, zeg maar...

[1:06:57] Er was een dienstwijziging en dat hebben we zo en zo gedaan.

[1:07:01] Dat dat zo'n impact heeft op zo'n gemeenschap.

[1:07:04] Dat mensen daar nog steeds tot op het dak van vandaag toch ook geëmotioneerd over vertellen.

[1:07:09] Dat die periode wat daar toen is gebeurd en dat dat ook wel wat krassen heeft opgeleverd.

[1:07:14] En ik denk dat het ook goed is om ons dat te blijven beseffen, dat we hier bevoegd zijn om daarover te mogen beslissen, maar dat we dat zeker met inspraak en betrokkenheid van de gemeenschap daar en van de bewoners daar ook moeten doen.

[1:07:30] Dus ik ben heel blij dat we daar vandaag met uw Kamer over mogen spreken, voorzitter.

[1:07:36] In 2029 lopen de huidige vervoersconcessies af.

[1:07:43] En om ervoor te zorgen dat vanaf die periode ook weer een goede bereikbaarheid en een betaalbare bereikbaarheid wordt gegarandeerd, moeten wij nu als IMW die stappen zetten.

[1:07:54] Ik zie het toch ook vooral een beetje als een enorme balanceeract.

[1:07:57] Want er zijn tal van belangen waar we allemaal in mijn ogen een klein beetje aan moeten voldoen.

[1:08:03] En natuurlijk het allerbelangrijkste belang is die van de eilandbewoners.

[1:08:07] Voor wie het betaalbaar moet zijn.

[1:08:09] Voor wie de inspraak goed geregeld moet zijn.

[1:08:11] Voor wie de bereikbaarheid goed georganiseerd moet zijn.

[1:08:14] Maar we moeten natuurlijk ook rekening houden met de belangen van de ondernemers.

[1:08:17] We moeten ook rekening houden met de belangen van de reders.

[1:08:20] We hebben ons ook nog aan spelregels te houden.

[1:08:22] ten aanzien van Europese aanbestedingsvoorwaarden.

[1:08:27] De ene keer vinden we dat hartstikke leuk, omdat dat goed is voor onze economie.

[1:08:30] Op andere momenten denken we misschien, ja, dat levert misschien wat spanning op.

[1:08:34] En ook de natuur en ook de ambities op het gebied van klimaat zijn allemaal belangen waar we volgens mij op redelijke manier, dat is in ieder geval mijn koers die ik probeer te gaan varen op dit dossier,

[1:08:43] allemaal redelijkerwijs die belangen in balans te houden.

[1:08:47] Niet te veel de ene kant op, niet te veel de andere kant op.

[1:08:50] Begrip hebben, kijken wat je kan doen.

[1:08:52] En zo kijken of we op dat dossier een stap verder kunnen komen.

[1:08:57] We hebben 12 mei het ontwerpprogramma van IJssen met uw Kamer gedeeld.

[1:09:04] En daar hebben we ook een aantal vragen over beantwoord.

[1:09:07] En er is al, denk ik, goed geluisterd bij dit ontwerp.

[1:09:11] Er zijn ook een aantal sessies geweest van mijn antenaren, zowel op de wal als op de eilanden.

[1:09:19] Dat benadruk ik hier ook nog maar eens een keer.

[1:09:22] Op beide heeft dat plaatsgevonden en we hebben geprobeerd als zo goed als mogelijk die inbreng ook te vertalen, waarbij we steeds gaan kijken naar wat zijn nou die randvoorwaarden op het fysieke domein, het juridische domein en het financiële domein.

[1:09:38] En misschien wel belangrijk, nog los van de inhoudelijke zaken... is het ook belangrijk dat we kijken... we moeten hier een succesvolle concessie van maken.

[1:09:45] En dat dat dan belangrijk is.

[1:09:47] Het moet aantrekkelijk zijn om in te schrijven.

[1:09:50] Dus aan de ene kant moeten we rekening houden met die belangen.

[1:09:53] Dan moeten we ook oppassen dat we het allemaal niet te veel optuigen.

[1:09:56] Want het moet nog wel aantrekkelijk zijn voor mensen om erop in te schrijven.

[1:09:58] Dus het moet een succes zijn.

[1:09:59] En dat is niet omdat we per se aan die regeltjes willen voordoen.

[1:10:02] Als we dat niet voldoen, hebben we ook daarna weer een probleem.

[1:10:06] Nou ja, de concessie van de NS.

[1:10:10] Je wilt niet dat zo'n concessie dat daar gedoe over ontstaat.

[1:10:13] Dat moet wel allemaal in één keer goed gaan.

[1:10:18] Ik wil nu een aantal vragen langslopen en laat ik gewoon eens beginnen met het punt inspraak, want ik denk dat dat een heel belangrijk onderwerp is.

[1:10:23] Dat kwam gisteren ook naar voren.

[1:10:25] Mensen willen betrokken zijn hierbij.

[1:10:27] Ik merk dat mensen daar heel goed begrip voor hebben.

[1:10:32] Mensen willen serieus genomen worden.

[1:10:39] Dat was een argument om mijn agenda om te gooien en gisteren naar het noorden af te reizen om die gesprekken te voeren.

[1:10:48] Maar dat betekent dus ook dat niet alleen maar de inspraak is van de mensen daar, maar ook de inspraak van uw Kamer.

[1:10:53] En ik heb u goed gehoord.

[1:10:55] Ik ben blij dat we vandaag kunnen spreken hier over dit punt.

[1:10:58] Want ook deze punten kunnen wij allemaal weer, en ik zal het zo nog een aantal toezeggingen doen, meenemen in het...

[1:11:05] in de concessie.

[1:11:08] Maar ik heb u duidelijk gehoord toen u zegt ik wil graag met u spreken over die concessie.

[1:11:13] Dus dan ben ik van harte bereid om dat nog terug te leggen bij u in de Kamer.

[1:11:16] Ik heb daarbij wel een verzoek of dat dan echt wel begin september zou kunnen.

[1:11:22] Dus of we dat dan misschien de eerste week al gelijk bij de kop kunnen pakken.

[1:11:25] Het gaat u over natuurlijk.

[1:11:27] Maar dat helpt wel zeg maar met alles wat er speelt om niet te veel tijd te verliezen.

[1:11:33] Maar ik wil voorstellen dat ik het gewoon netjes bij uw kamer terug leg.

[1:11:37] En dan kunnen we daarin ook een goed debat met elkaar voeren.

[1:11:41] Dat inspraak gaat ook breder.

[1:11:47] Ik noemde net al 2023 de forse wijziging van de concessie.

[1:11:53] Het verzoek aan de concessieverlener, het ministerie van INW, ook heel duidelijk gehoord van de bewoners, van de burgemeester,

[1:12:02] van de gemeente.

[1:12:04] Wij missen daar gewoon, ondanks alle goede gesprekken en de nauwe contacten met het ministerie, maar wij missen gewoon een formele plek op het moment dat, wat we dan formeel noemen, een juridische, een majeure ontwikkeling noemen.

[1:12:19] Dat missen we gewoon.

[1:12:21] Dus ik zeg uw Kamer graag toe dat wij ook in de definitieve concessie zullen opnemen dat er een zwaarwegend adviesrecht komt voor decentrale overheden.

[1:12:32] Wettelijk zijn we dat ook verplicht dan voor consumentenorganisaties over het vervoersplan.

[1:12:37] en een adviesrol bij de wijziging naar aanleiding van eventuele majeureontwikkeling, zodat niet alleen maar er een betrokkenheid is richting de reder, maar dat er ook een goede betrokkenheid is voor de decentrale overheden richting ons als concessieverlener.

[1:12:54] Datzelfde punt van inspraak wil ik graag toezeggen ten aanzien van de klantenpanels.

[1:12:59] Daar zitten nu de ondernemers in geborgd.

[1:13:03] Ik hoop hiermee ook tegemoet te komen aan de motie van de heer Pierik,

[1:13:07] Ik zou het onverstandig vinden om de ondernemingsvereniging apart te noemen.

[1:13:11] Als we één vereniging apart gaan noemen met adviesrecht, dan moet ik dat straks ook bij natuurverenigingen of andere type verenigingen gaan doen.

[1:13:20] En voor je het weet heeft zo meteen iedereen dan adviesrecht.

[1:13:23] Terwijl die klantenpanels, en dat hebben we op andere eilanden ook gezien, is een middel dat goed kan functioneren.

[1:13:27] Ik begrijp dat 12 mei de eerste is geweest op Ameland.

[1:13:31] Dus dan is dat ook een mooie om daar wat kracht op bij te zetten.

[1:13:35] Dat we ook die klantenpanels een zwaarwegend advies kunnen geven.

[1:13:40] Daarbij moet wel gezegd worden dat het gaat om een eenduidig advies van het hele klantenpanel.

[1:13:44] Dat dat dus belangrijk is.

[1:13:46] Maar ik denk dat we daarmee ook die inspraak voor die ondernemers ook goed kunnen organiseren op deze manier.

[1:13:53] De heer Soeboer vroeg mij ook nog, gaat u alle reacties verwerken?

[1:13:58] Volgens mij was het de heer Boutkamp en de heer Pierik.

[1:14:01] Krijgen dan mensen ook netjes een reactie over dit is wel opgenomen, dit is niet opgenomen en waarom?

[1:14:06] Het antwoord daarop is ja, dat zullen wij doen.

[1:14:09] Ik vind het belangrijk om dat ook netjes mee te geven.

[1:14:12] En ook juist vanwege die balans, dat je ook kan uitleggen aan mensen waarom we soms ook dingen niet doen.

[1:14:17] hoort ook bij die gezonde balans tussen die dingen.

[1:14:20] Dus in een reactienota zal ik dat ook verder nog toeleggen, maar dat zullen we ook zeker doen.

[1:14:26] Voorzitter, dat ten aanzien van de inspraak.

[1:14:30] Ik zie een interruptie allereerst bij de heer Pierik.

[1:14:34] Het woord is aan u. We hebben nog steeds vier interrupties per fractie.

[1:14:40] Het woord is aan de heer Pierik.

[1:14:41] En de staatssecretaris heeft zijn microfoon ook in zijn eigen belang.

[1:14:44] Het woord is aan de heer Pierik.

[1:14:45] Ja, dankjewel, voorzitter.

[1:14:47] Toch nog even over de inspraak van de ondernemers via de klantenpanels.

[1:14:53] Ik vind het toch wel een beetje een doekje voor het bloeden.

[1:14:55] Want ik snap wel dat ondernemersverenigingen daar dan keuzes in moeten maken.

[1:14:59] Maar ik maak me wel zorgen over of dat adviesrecht dan te vrijblijvend is.

[1:15:05] En of de ondernemers dan ook echt op die eilanden het gevoel krijgen dat ze voldoende gehoord worden via die klantenpanels.

[1:15:13] Ik zou daar wel graag iets meer duidelijkheid over willen.

[1:15:17] Zijn er contacten met ondernemers geweest die zich inderdaad voldoende vertegenwoordigd voelen via die kwaliteitenpanels?

[1:15:26] Ik heb gisteren zelf ook met de ondernemersvereniging op Ameland gesproken.

[1:15:32] Wat ik begrepen heb, is dat op andere eilanden die klantenpanels goed functioneren.

[1:15:37] Dat is dan de westkant.

[1:15:40] Dat daar de klantenpanels goed functioneren en dat ze dat nu ook op oost aan het doen zijn.

[1:15:44] 12 mei is dan de eerste geweest.

[1:15:48] En dat daar nu ook ondernemersverenigingen in zitten.

[1:15:51] Ik heb daar geen mankklanken over gehoord.

[1:15:54] Het hoeft niet betekenen dat het goed gaat, maar ze hebben tegen mij in ieder geval niet gezegd dat dat slecht is gelopen.

[1:16:00] En wij willen dus die klantenpanels dat adviesrecht geven.

[1:16:05] En ik denk dat dat op zich ook een goede verankering is, want je moet ook oppassen dat het niet dubbel is.

[1:16:11] Ondernemers zijn ook mensen, zeg maar even met mijn achtergrond.

[1:16:15] En ook de gemeenteraadsleden en de college van burgemeesters, burgemeester en wethouder, moet dat ook de belangen van ondernemers en als inwoners zijnde vertegenwoordigen.

[1:16:23] Dus ook al via die route hebben natuurlijk ondernemers al een inspraak.

[1:16:27] Ik snap ook wel dat, waar de gemeente natuurlijk een algemeen belang heeft, dat er vaak voor ondernemers misschien wat specifiekere zaken zijn die relevant zijn.

[1:16:38] En daarom vind ik het verstandig om dat via die klantenpanels te doen.

[1:16:42] Ik zie nog een vervolgvraag bij de heer Pietik.

[1:16:45] Ja, want ik krijg toch ook wel te horen dat het te weinig een zwaarwegend adviesrecht is en dat de ondernemers echt het idee hebben dat redens dan heel gemakkelijk die adviezen weer van tafel vegen.

[1:16:59] Dus hoe zwaarwegend is het adviesrecht dan als het om die klantenpanels gaat?

[1:17:06] Dat adviesrecht is wel zwaarwegend.

[1:17:08] Het gaat om comply or explain.

[1:17:11] Dus pas het toe, ons advies.

[1:17:13] Of leg uit, gemotiveerd.

[1:17:15] Dat heeft ook weer een juridische status natuurlijk, maar dat je dat moet doen.

[1:17:18] En die zaken worden dan ook vervolgens ook openbaar.

[1:17:20] Dat heeft wel gewoon...

[1:17:22] Gewoon body.

[1:17:24] Ik denk dat dat verstandig is.

[1:17:24] Maar ik denk ook dat het verstandig is om het via die klantenpanels te doen.

[1:17:28] Ik snap de behoefte om het bij ondernemersverenigingen te doen.

[1:17:30] Ik heb altijd positieve gevoelens bij ondernemersverenigingen.

[1:17:36] Maar je kunt het ook voorstellen.

[1:17:37] Ik ben ook gehouden aan het gelijkheidsbeginsel.

[1:17:39] En als we het aan een ondernemersvereniging het adviesrecht verlenen, ja, dan is het dan... Welke argumenten heb ik dan nog om bij andere verenigingen dat te weigeren?

[1:17:48] En dan wil ik oppassen dat je niet zometeen een heel...

[1:17:52] Maar ja, weet je, iedereen die dat adviesrecht gaat geven, dan wordt het weer net iets te veel.

[1:17:56] Dus ook hier weer die secure belangenafweging tussen wat wel kan en wat niet kan.

[1:18:00] En dan denk ik dat die klantenpanels een mooi gebalanceerd geheel is om die stem wel goed te vertegenwoordigen.

[1:18:06] Het woord is aan de heer Soeboer, NSV.

[1:18:11] Dank u wel, voorzitter.

[1:18:14] Ik begrijp wat de staatssecretaris zegt.

[1:18:17] Ik begrijp ook wat hij zegt over die balans die goed moet zijn.

[1:18:20] Maar in zijn aanloopje zei hij ook van ja, toch moeten we ook... het eerste belang moet eigenlijk die van de eilandbewoners zijn.

[1:18:28] Dat heeft de staatssecretaris ook gezegd.

[1:18:30] En ik ben heel blij met die woorden, want dat is eigenlijk ook waarom we hier vandaag zitten.

[1:18:33] En dan toch even over dat zwaarwegende adviesrecht, wat met een motie breed aangenomen is in deze Kamer.

[1:18:40] En waarvan ik toch ook bij het ronde tafelgesprek soms het gevoel kreeg dat dat nog niet zo werd ervaren door de mensen.

[1:18:48] Met de woorden die u nu zegt, kunt u expliciteren hoe dan dat zwaarwegende adviesrecht verder in dat PvdE terecht zal komen en zal er ook een moment zijn bij de gunning waar nog inspraak is, waar nog dat adviesrecht zal gelden?

[1:19:01] Staatssecretaris.

[1:19:02] Mag ik dan een vraag terugzetten?

[1:19:04] We gaan nu een aantal dingen anders door elkaar in lopen.

[1:19:06] Welk specifiek adviesrecht bedoelt u?

[1:19:09] Voor wie en op welke plek?

[1:19:12] Ik heb het over het adviesrecht van de eilandbewoners.

[1:19:16] Zwaarwege het adviesrecht dat door de gemeenteraden tot stand zou kunnen komen.

[1:19:22] Dat zijn de gremia waarin de eilandbewoners vertegenwoordigd zijn.

[1:19:26] Dat moet op een goede manier ingericht worden.

[1:19:32] dat ze erbij betrokken worden en dat ze ook echt wat te zeggen hebben.

[1:19:35] Dus de vraag is, hoe gaat u dat dan expliciet in dat PVE zetten?

[1:19:38] Tussentijds doen jullie zelf ook bij majeure ontwikkelingen, maar is er dan bijvoorbeeld ook nog een moment bij de gunning?

[1:19:44] En hoe maken we dat hard?

[1:19:48] Ja, dank u wel.

[1:19:49] Dan snap ik hem wat helderder.

[1:19:52] We hebben inspraak op dit moment.

[1:19:54] Er zijn allerlei bijeenkomsten geweest op de wal, op de eilanden.

[1:19:59] We hebben nu via uw Kamer, ook als volkstegenwoordigers dit moment, er is een openbare consultatie.

[1:20:07] Dat verzamelen wij vervolgens.

[1:20:10] Dan vindt er dus het definitieve ontwerp

[1:20:13] plaats, de definitieve PvdE.

[1:20:18] Bij de gunning is het technisch gezien niet mogelijk.

[1:20:20] Die gunning gebeurt op basis van wekingsfactoren.

[1:20:23] Die zijn ook geheim.

[1:20:24] Dus ik kan u daar ook niet laten zien, helaas, hoe wij ook de... Dat is gewoon waar we aan gebonden zijn.

[1:20:30] We kunnen niet laten zien

[1:20:31] hoe de belangen van inwoners, hoe die daarin mee hebben genomen.

[1:20:35] Ik zou het graag willen, maar dan kan ik u laten zien dat dat echt zo is.

[1:20:38] Maar dat kan het simpelweg niet, want als we dat openbaar maken, dan weet iedereen natuurlijk precies hoe ze moeten inschrijven.

[1:20:44] Dat gaat simpelweg niet, dat hoort bij die aanbesteding.

[1:20:46] Dus in die gunning zelf lukt dat niet.

[1:20:48] Maar we hebben wel gezegd bij het vervoerplan,

[1:20:51] En als er dus majeure ontwikkelingen zijn, die hebben we ook netjes beschreven in de PvdE, dan gaan we dat aanpassen en gaan we erin opnemen dat er een zwaarwegend adviesrecht zal komen voor decentrale overheden en consumentenorganisaties.

[1:21:05] Die zijn niet openbaar, die zijn geheim.

[1:21:10] Dan zal een eilandbewoner nooit kunnen staven in hoeverre hun belang daarin al dan niet zwaarwegend mee is genomen.

[1:21:19] Ik weet niet of u de Telegraaf vandaag heeft gelezen, er is een eilandbewonersdienst vertrouwend dusdanig beschadigd dat ze zeggen we hopen dat een Duitse reder het krijgt of we moeten het zelf maar doen.

[1:21:30] Hoe weegt u dat dan?

[1:21:31] En hoe bent u van plan daar toch iets mee te doen met die gevoelens die er zijn?

[1:21:36] Want ik zoek toch wel naar iets wat nog concreter is dan wat we nu hebben.

[1:21:40] En anders moet ik nadenken over hoe we dat dan gaan regelen.

[1:21:41] Maar ik geef u nog de gelegenheid om daar iets van te vinden.

[1:21:45] De staatssecretaris.

[1:21:47] Ja, nogmaals, door juist ook heel nadrukkelijk op dit soort zaken proberen ook dat vertrouwen te herstellen.

[1:21:54] Dat gevoel herken ik.

[1:21:56] Nogmaals, ik ben geschrokken hoe hard

[1:22:00] dat dat traumatische jaar van 2023 heeft ingehakt.

[1:22:03] Dat heeft echt iets gedaan met het vertrouwen.

[1:22:05] De verhalen die mensen daarover vertelden.

[1:22:08] Maar dat zat dus ook in dat gevoel van, ja, dat is dan zo'n majeure ontwikkeling.

[1:22:12] Er wordt een wijziging gedaan.

[1:22:14] En we hebben niet een formeel iets om naar het ministerie toe te stappen.

[1:22:17] En dat doet natuurlijk wel iets met IJwelland-bewoners.

[1:22:19] Dat mensen zeggen, ja, wacht even, het gaat over ons.

[1:22:21] En nu gaat de rennerij, met ons als ministerie als concessieverlener, wordt dat dan geregeld.

[1:22:29] En in dat proces heb ik niks als eilandbewoner, of als burgemeester, of als college, of als gemeenteraad, om volmeel mijn vinger op te steken.

[1:22:35] En dat doet wat met het vertrouwen.

[1:22:38] Dat is echt iets wat we heel goed gehoord hebben.

[1:22:40] En gezegd, oké, stel nou, laten we het hopen van niet, maar stel zo'n ontwikkeling doet zich weer volg, zo'n majeure ontwikkeling, dat er weer een wijziging nodig is.

[1:22:48] Ja, dan zit daar dus zo'n zwaarwegend adviesrecht.

[1:22:51] ...voor de decentrale overheid, voor de gemeente dus... ...in om niet alleen maar van zich te laten horen met gesprekken, et cetera... ...maar ook echt een formeel advies uit te brengen... ...waar wij dan vervolgens als ministerie ook weer iets mee moeten.

[1:23:05] Dus dan krijgen we dat comply and explain.

[1:23:07] Leg uit of je neemt het over.

[1:23:09] En als je het niet overneemt, moet je dat ook gemotiveerd... ...op papier netjes uitleggen waarom je daar niet aan voldoet.

[1:23:15] En ik hoop daarmee ook echt...

[1:23:17] tegemoet te komen aan de gevoelens die er met name zijn ontstaan na de gebeurtenissen in 2023.

[1:23:23] Het wordt dus aan de heer Boutkamp, PVV.

[1:23:31] Dank u wel, voorzitter.

[1:23:35] over die klantenpanels.

[1:23:38] Ik zit dan een beetje te denken, ja, hoe vindt dan die keuzeplaats van die samenstelling?

[1:23:42] En wie gaat dan wie?

[1:23:43] En wanneer?

[1:23:43] En wie vertegenwoordigt dan wie en hoe?

[1:23:46] En dat stelt die vraag niet voor niks, want ik zit natuurlijk met in mijn achterhoofd op een andere portefeuille luchtvaart met de Maatschappelijke Raad Schiphol, waar we natuurlijk ook die discussie hebben van wie vertegenwoordigt en wie mag er nou wel in en wie mag er niet in.

[1:24:01] Dus de vraag aan de staatssecretaris is, ja, hoe gaat u nou borgen dat toch die ondernemers, die eilandbewoners, noem ze allemaal maar op, zich dan vertegenwoordig voelen in dat klantenpanel, zonder dat daar dus, zeg maar, nou ja, even plat gezegd, de schrijvers weer het voor het zeggen krijgen.

[1:24:21] de staatssecretaris.

[1:24:23] Ja, dat laatste is natuurlijk altijd een hele lastige.

[1:24:26] Hoe de exacte samenstelling is van de klant?

[1:24:27] Ik had een heel stuk voorbereid, maar daarover vraagt u mij.

[1:24:30] Met uw goedkeuring kom ik daar graag aan de tweede termijn even op terug, hoe die samenstelling is en wie dat bepaalt en hoe dat is samengesteld.

[1:24:39] Ik kijk naar de commissie, maar ik zie dat er geen behoefte is aan vragen.

[1:24:43] Eerst en minstens dan kan de staatssecretaris door met het volgende blokje.

[1:24:46] Dat gaat over de dienstregeling en ook de tarieven.

[1:24:54] Hier is echt het belang om goede bereikbaarheid te garanderen.

[1:24:59] Ik denk dat het belangrijk is dat we goed opnemen

[1:25:01] in het ontwerpprogramma van IJssel hoe vaak schepen tenminste moeten varen, hoe vaak de schepen ten hoogste mogen uitvallen of vertraagd zijn.

[1:25:10] Ik denk dat die prestatieafspraken ook echt wel een belangrijke zijn, ook weer vanwege het belang van die eilandbewoners.

[1:25:17] We hebben ook naar die minimale dienstverlening gekeken, zodat ook in de wintermaanden die afvaren te goed zijn geregeld.

[1:25:25] En we hebben dat gebaseerd op de huidige dienstverlening.

[1:25:29] En het idee daarachter is dat we dus niet willen voorkomen dat het slechter gaat dan wat het nu is.

[1:25:41] Ik zie dat er behoefte is aan een interruptie bij mevrouw De Vries.

[1:25:45] Ik denk dat het ook belangrijk is om te bekijken hoe je de vaartijd kunt vastleggen.

[1:25:49] En ook de capaciteit van de vloot.

[1:25:56] Als je zegt dat er zes afvaarten op een dag zijn...

[1:26:00] Er zouden een aantal van de eilanden heel blij mee zijn.

[1:26:05] Maar als je hele kleine schepen hebt, heb je ook weinig capaciteit qua aantal mensen en ook qua aantal auto's.

[1:26:11] Dus ik zou er ook voor zijn dat dat vastgelegd wordt.

[1:26:15] Kan dat opgenomen worden in het definitieve programma van IJssen?

[1:26:20] Ja, voorzitter.

[1:26:21] Dat laatste qua capaciteit wordt opgenomen in het programma van IJssen.

[1:26:25] En wat we hier ook hebben gedaan, is dus de dienstverlening, die op dit moment geldt, gehanteerd, dus de vijfkwartiersregeling, dat we die hebben behouden.

[1:26:37] De aanloop daarnaartoe, nogmaals, 2023, dat was niet zo prettig.

[1:26:41] Maar van de meeste mensen horen we, in ieder geval heb ik gisteren terug mogen horen, dat op zichzelf die vijfkwartier een hele hoop rust geeft en dat daardoor de uitval en de vertragingen minder zijn en dat dat juist iets doet met de betrouwbaarheid ervan.

[1:26:55] Dank u. De veerdiensten moeten natuurlijk ook betaalbaar zijn voor de reiziger, dus de maximale tarieven zijn ook nauwkeurig vastgelegd, evenals de gereduceerde prijzen voor de eilandbewoners zelf.

[1:27:08] En ook de methode om te bepalen hoe de tarieven jaarlijks mogen stijgen is nauwkeurig vastgelegd.

[1:27:14] Voor eilandbewoners die rekenen van essentiële voorzieningen afhankelijk zijn voor de veerdiensten komen er, net als in de huidige praktijk, fors gereduceerde tarieven.

[1:27:22] En daarnaast moet dan ook, en dat is die weer die balans, de aanbesteding, ook een concessie opleveren die voor de reden natuurlijk ook gewoon een gezonde bootraum, een gezond rendement kan opleveren.

[1:27:33] Want anders, als we dat niet goed witten te borgen weer, dan schrijven mensen simpelweg niet in.

[1:27:39] Dus die balans tussen, dus aan de ene kant voor de eilandbewoners het goed regelen, maar ook dat die reden een gezonde bootraum heeft.

[1:27:47] Ja, die balans proberen we ook hierin steeds op een goede manier met elkaar te zoeken.

[1:27:51] De heer Soeboer vroeg mij over een overleg met de eilanden over een betere regeling voor spoedplekken, de gereserveerde plekken.

[1:28:05] dat er gereserveerde autoplekken zijn voor de eerste en de laatste afvaart.

[1:28:09] Dat is vergelijkbaar met de huidige praktijk op West, de Wallenwerenconcessie West.

[1:28:16] En het idee daarachter is dat aan de randen van de dag er daar nog goed naar wordt gekeken.

[1:28:25] Je wil dat namelijk niet te massief maken over de hele dag heen, want dan komt weer het rendement en die gezonde boterham in gevaar.

[1:28:32] Dus daar zoeken we continu nu naar balans.

[1:28:35] Maar ik zou wel willen kijken, vooral naar de systematiek, dat online reserveren, dat systeem dat er op dit moment in de Wadden-Veren Oost is, of we dat nog zouden kunnen toevoegen, omdat er nu wordt gewerkt met een soort reserverlijst voor eilandbewoners.

[1:28:50] Dus ik ben van harte bereid om te kijken of we die elementen nog mee zouden kunnen nemen.

[1:28:55] Is op dit punt een interruptie van mevrouw De Vries van de VVD?

[1:28:59] Ja, voorzitter, want dit is wel een gratende keel bij heel veel bewoners.

[1:29:03] Want het is allemaal hartstikke leuk, maar als je een spoedgeval hebt om elf uur in de ochtend, dan kan je pas de volgende ochtend met de eerste afvart naar het vasteland.

[1:29:09] En dat is, denk ik, voor heel veel toch wel een doembeeld wat ze eigenlijk niet zouden willen.

[1:29:18] Want wat zegt de staatssecretaris dan nu toe?

[1:29:21] Want je kan ook twee reserveplekken reserveren en dat je zegt, nou oké, die kun je eventueel op TZT nog wel weer invullen.

[1:29:30] Want wat gaat er dan nu veranderen ten opzichte van wat er nu in het conceptprogramma van IJssel staat?

[1:29:36] De consultatie moet nog sluiten.

[1:29:42] We gaan er nog goed naar kijken.

[1:29:43] Maar ik heb dit punt heel duidelijk gehoord.

[1:29:45] Er is een grote behoefte bij de eilanders, met name in de avonden, dat dat wat langer doorvaart.

[1:29:53] Dat is natuurlijk wel weer financieel een hele ingewikkelde voor de reden.

[1:29:56] Dus ook daar moeten we die balans in vinden.

[1:29:59] En in dat pakket gaan wij eens goed kijken van wat kunnen we nou doen door eens wat beter te kijken naar dat systeem wat op dit moment al wordt gebruikt.

[1:30:06] op de Waddenveren Oost, zodat mensen niet het gevoel hebben dat ze achteruit gaan als het ware.

[1:30:12] Dus daar gaan we nog eens even goed naar kijken.

[1:30:14] Ik kan op dit moment daar niet iets hards over toezeggen, maar dit punt hebben we heel duidelijk verstaan om te kijken of we dat mee kunnen nemen.

[1:30:21] Mevrouw De Vries, VVD.

[1:30:23] Ja, want de vraag is wel... Je zet een prijs vast en dat is mooi en goed voor de eilanders, maar je gaat vervolgens wel een bak aan extra eisen neerleggen en dat zit hem niet alleen dan in dit, maar ook in een heleboel andere.

[1:30:38] Dan is wel de vraag van welke risico's ziet de staatssecretaris dan dat

[1:30:42] De kaartje zal dan niet omhoog gaan, maar je kunt beknippelen op een heleboel andere dingen.

[1:30:47] Je kunt een aantal extra's die nu soms door de rederijen worden geleverd, dat ze zeggen, dat gaan we niet meer doen.

[1:30:52] We gaan ons strak aan het minimum houden wat is vastgelegd.

[1:30:55] De vraag is wel, kun je dan die kostenverhogende elementen, en ik vind een aantal die moeten we echt gaan regelen met elkaar, maar er zitten ook kostenverhogende elementen in waarvan ik me afvraag, en dan hebben we het onder andere over de elektrische varen, maar daar zal de staatssecretaris zo nog wel op komen, dat je daar echt naar moet kijken.

[1:31:10] Want ik vind het echt een zorg dat je of geen aanbesteding krijgt of dat er ergens toch beknibbeld gaat worden ergens op.

[1:31:18] En welke risico's ziet de staatssecretaris daarbij?

[1:31:22] Ja, die risico's zijn bekend.

[1:31:24] Ik zal zo over elektrificatie en de concessie nog wat zeggen vanwege de onzekerheden die er spelen.

[1:31:31] Maar dit is wel de balans die ik bedoel.

[1:31:34] Aan de ene kant wil je dat de tarieven niet te hoog worden, die wil je maximeren.

[1:31:39] Aan de andere kant wil je ook een aantrekkelijke concessie en een gezonde boterham.

[1:31:42] voor de reders, zodat er ook wordt ingeschreven.

[1:31:45] En aan de andere kant wil je de kwaliteit waarborgen als het gaat om de dienstverlening.

[1:31:49] Ik hoor ook een aantal mensen die zeggen, ja, die avonden willen we extra.

[1:31:52] Als je dat wil, dan heeft dat wel weer een kostenverhogend effect, zeg maar.

[1:31:56] En als je dan ook de tarieven wil compenseren, dan gaat ergens natuurlijk, want het rendement is een beetje drukken.

[1:32:02] Dat is wel die driehoek tussen comfort, tussen tarieven en het rendement.

[1:32:07] Dat moet je in balans weten te houden.

[1:32:08] Dus dat is continu waar we naar kijken, hoe je dat goed kan uitbalanceren.

[1:32:12] Dus als we op de ene beweging maken, moet je rekening houden met het andere.

[1:32:16] Je kunt niet op alle drie de knoppen tegelijk gaan duwen.

[1:32:19] Dan weet je eindelijk zeker dat het mislukt.

[1:32:21] En dat weet mevrouw De Vries volgens mij heel goed inderdaad, dat dat een hele ingewikkelde is.

[1:32:26] Dus vandaar dat wij ook zeggen, de vraag van de heer Soeboer was van de gereserveerde plekken over de hele dag.

[1:32:35] ...dan kom je wel weer in de knel op andere plekken.

[1:32:38] Dus vandaar dat we gezegd hebben... ...we gaan kijken naar het systeem van de reserverlijsten... ...zoals die nu op oost al gelden... ...of we die niet mee kunnen nemen... ...omdat dat een systeem is wat nu al functioneert.

[1:32:49] Dat mensen ook het gevoel hebben dat ze in ieder geval niet achteruit gaan... ...maar dat we dat op die manier ook weten te doen... ...zodat we die balans weer kunnen houden met elkaar.

[1:32:56] De heer Soeboer, NEC.

[1:32:59] We weten natuurlijk dat een toezegging pas een toezegging is als er ook een tijd enzovoort aan zit.

[1:33:05] Dus ik hoor graag zometeen van de staatssecretaris hoe en wanneer hij dat aan ons terug gaat koppelen.

[1:33:10] Maar ik neem ook aan dat er iets meer is dan we gaan even naar de reserveringssystemen kijken.

[1:33:14] Want het is juist op de andere afvaarten en niet de eerste en de laatste dat er

[1:33:19] heel veel eilandbewoners de noodzaak hebben om over te gaan.

[1:33:22] Het is het enige middel om over te kunnen gaan.

[1:33:25] En dan lijkt het me niet meer dan billig dat je gewoon een x-aantal uur voor de afvaart een plaats vrijhoudt die, mocht die niet gebruikt worden alsnog, kan vervallen en aan een toerist toe kan komen.

[1:33:37] Dus graag een iets concrete toezegging daarop.

[1:33:40] En mijn vraag, die ik ook wil stellen, gaat nog steeds over die gereserveerde plaatsen.

[1:33:45] In het nieuwe bestek hebben we daarmee evenveel meer of minder gereserveerde plaatsen dan dat nu de praktijk is, de staande praktijk.

[1:33:55] Het waren eigenlijk twee interrupties in één, maar ik zie het deze keer door de vingers, heer Soeboer.

[1:33:59] Ik ben een iets minder stringe leraar dan dat u voor was, geloof ik.

[1:34:03] Het woord is aan de staatssecretaris.

[1:34:08] Nee, mijn concrete toezegging is dat gaan we in dat definitieve PVE-programma van IJssel gaan we deze zaken meewegen.

[1:34:19] En daar kom ik dan op terug op het moment dat ik dat definitieve programma van IJssel naar uw Kamer stuur.

[1:34:25] Zo kunnen we daar ook weer over spreken.

[1:34:27] Dat had ik al toegezegd natuurlijk.

[1:34:29] Dat neem ik dan hierin mee.

[1:34:31] En we gaan toch even daar gewoon alles goed in bekijken.

[1:34:33] Dus daar zit natuurlijk de wens in van die avondvaarten.

[1:34:36] Daar zit die wens van die gereserveerde plekken in.

[1:34:39] Hoe dan dat reserveringssysteem, dat zijn allemaal van die elementen.

[1:34:42] Nogmaals, ik ga dat niet hard toezeggen nu.

[1:34:44] Dat kan ik ook niet.

[1:34:45] Maar we gaan er gewoon even goed naar kijken van waar zitten nou de wensen.

[1:34:48] En hoe kunnen we dat nou op een redelijke manier in die balans der dingen, hoe kunnen we dat nou meenemen?

[1:34:54] Hoe exact te vragen of het nou meer gelijk of beter is.

[1:34:58] We kunnen daarover gaan speculeren, maar als u wil kan ik daar op een tweede pijn op terugkomen.

[1:35:01] Gaan we dat doen, want anders ga ik daar dingen zeggen waar ik laat spijt van krijg.

[1:35:05] En dat moeten we niet doen.

[1:35:08] De heer De Hoop heeft mij gevraagd wat de verkeersvraag van auto's en vrachtvervoer gaat worden.

[1:35:16] En INW heeft een vervoerswaardestudie laten opstellen die beschikbaar gesteld wordt bij de aanbestedingsprocedure en de vervoer

[1:35:26] De vervoerwaardestudie biedt prognoses over de reizigers en ook het aantal auto-overzettingen.

[1:35:31] In het ontwerp PVE is een minimale dienstregeling voor het hele jaar opgenomen.

[1:35:35] Deze is gebaseerd op de huidige dienstverleiding.

[1:35:37] Ik heb daarbij gekozen om het referentiejaar 2025 te hanteren, omdat dit het meest recente jaar is.

[1:35:45] Mevrouw de Vries heeft mij gevraagd waarom de duur van de overtocht niet wordt opgenomen in de ontwerpprogramma van Eyssen.

[1:35:55] En het klopt dat die duur niet is opgenomen.

[1:35:58] En dat heeft er ook vooral mee te maken dat het natuurlijk een ingewikkeld gebied is, waar iedere dag weer een ander... Nou, dat hoeft mevrouw de Vries natuurlijk niet te vertellen, die kent dat als geen ander.

[1:36:08] Dat gebied is weerbarstig en we vinden het daarom ook belangrijk dat een raider zelf aangeeft wat een realistische vaartijd is die past bij een robuuste dienstverlening.

[1:36:20] Dat hij daar ook allerlei verschillende factoren zoals de staat van de vaargeulen en de eigenschappen van de schepen in kan meenemen.

[1:36:27] Daarnaast heeft sneller of langzamer varen juist impact op meer of minder kosten.

[1:36:34] De heer Soeboer heeft mij gevraagd, de scholenverbinding tussen de eilanden, of we die ook tijdens de schoolvakanties kunnen laten varen.

[1:36:42] Ik kan me inderdaad voorstellen dat dat zeer wenselijk is.

[1:36:48] En ik kan toezeggen dat we dit op gaan nemen in het programma van IJssen.

[1:36:52] Tenzij dat uit de marktconsultatie blijkt dat dat een enorme obstakel gaat zijn.

[1:36:57] Dat denken we niet.

[1:36:58] Dus ik moet deze disclaimer wel even maken.

[1:37:00] Mocht nou de halve marktconsultatie zeggen, paniek, help.

[1:37:03] Dan wordt-ie wel ingewikkeld, maar in beginsel kan ik deze toezeggen om deze op te nemen in het programma van ijs.

[1:37:12] Is er een impactanalyse gemaakt van het programma van IJssen op de exploitatie en de tarieven, vraagt de heer Pierek aan mij.

[1:37:20] Ik kan zeggen dat dat is gebeurd en dat de eerste doorrekeningen ook een optimistisch beeld daarover geven.

[1:37:28] En dat het in principe rendabel zou moeten kunnen worden geëxploiteerd.

[1:37:32] Komende zomer vindt er ook nog een tweede financiële toets plaats.

[1:37:39] Dan kan de staatssecretaris uitleggen waarom de korting voor kinderen van eilandbewoners tot 21 jaar gaat.

[1:37:44] En is hij bereid om deze terug te draaien?

[1:37:49] Voor de leeftijd van 21 jaar is gekozen door het verband met de wettelijke zorgplicht van ouders.

[1:37:56] En tegelijkertijd heb ik ook begrepen in mijn gesprekken dat er ook een hoop studenten zijn, maar daar hebben we het dan over, die de leeftijd van 21 zijn gepasseerd en formeel gezien niet meer op de eilanden wonen, maar daar natuurlijk nog wel thuis terug willen.

[1:38:13] En ik kan u toezeggen dat we dat gaan heroverwegen.

[1:38:17] Dus daar ben ik graag toe bereid om dat te regelen.

[1:38:21] Ik zie de heer Soeboer schudden.

[1:38:32] Ik moet altijd een beetje oppassen natuurlijk.

[1:38:36] Ik zit pas in mijn witte broekste dagen.

[1:38:38] Maar wij kunnen toezeggen om dat te gaan regelen.

[1:38:45] Sinterklaas komt vroeg voor de heer Soeboer dit jaar.

[1:38:51] De heer De Hoop heeft mij nog gevraagd wat gaat een overtocht voor een gezin kosten?

[1:38:57] En nogmaals, goed om te vermelden dat de huidige tarieven in prinsel de basis vormen voor de concessie, plus de jaarlijkse.

[1:39:03] En ik zou zien dat er afspraken zijn gemaakt over de jaarlijkse tariefstijging om die te begrenzen.

[1:39:10] Dat waren volgens mij alle vragen ten aanzien van de dienstregeling en de tarieven.

[1:39:15] Zo niet, dan mensen vanzelf... Ik kijk naar de commissie.

[1:39:18] Ik zie toch dat mevrouw De Vries een vraag heeft.

[1:39:20] Dat is wel uw laatste introductie.

[1:39:21] Ja, nee, maar dit is gewoon een vraag die niet beantwoord is.

[1:39:23] Oké, nou dan... Ik had nog gevraagd naar de korting voor de eilandbewoners.

[1:39:26] Ze waren helder, maar er zijn ook voor scholieren en sporters vaak kortingen.

[1:39:30] Ik neem aan dat die ook gewoon doorlopen in de nieuwe concessie.

[1:39:35] Staatssecretaris.

[1:39:38] Mag ik daar in het tweede termijn op terugkomen?

[1:39:42] Ja.

[1:39:42] Vervolgt u uw betaling?

[1:39:46] Dank.

[1:39:47] Dan goed om het even over de concessie te hebben.

[1:39:51] De overige concessie en de tussenconcessie.

[1:39:54] De heer Grimwis vraagt mij of ik de motie van de heer Grimwis zelf bereid ben om die uit te voeren om een tussenconcessie in te passen.

[1:40:04] En mijn eerlijke antwoord erop is dat ik daar nog over nadenk.

[1:40:08] Of dat verstandig is.

[1:40:09] Er zitten namelijk wel echt nadelen aan een tussenconcessie.

[1:40:14] En tegelijkertijd hoor ik ook heel goed wat uw Kamer zegt en zie ik ook, en ik denk dat dat belangrijk is, vooral ook de onzekerheden in die vaaghul, de michtverkenning, de breedte en de diepte ervan hoe we dat goed moeten gaan doen.

[1:40:31] En ik zie ook echt wel dat dat heel ingewikkeld is om daar goed op te kunnen inschrijven.

[1:40:38] Dus ik ben daar wel gevoelig voor voor dat argument.

[1:40:43] Tegelijkertijd nogmaals, een tussenconcessie verlenen betekent wel wat.

[1:40:47] Dat betekent ook echt wel dat het voor heel veel andere partijen... Ik ga ook maar gewoon even eerlijk zijn.

[1:40:53] Vanmorgen in de Telegraaf stond een initiatief van de eilanden zelf met een Duitse partij.

[1:41:00] De kans dat zo'n partij dan inschuift op een tussenconcessie is natuurlijk zeer gering.

[1:41:03] Daar moeten we dan ook gewoon transparant en eerlijk over zijn.

[1:41:07] Dus het betekent wel wat, zo'n tussenconcessie.

[1:41:10] En ook natuurlijk de waarborgen die je probeert in zo'n concessie voor vijftien jaar te regelen, als het gaat om verduurzaming, maar ook als het gaat om kwaliteit van de dienstverlening en andere zaken.

[1:41:23] Ja, dat wordt dan wel wat ingewikkelder om dat goed te borgen.

[1:41:28] Het is niet onmogelijk.

[1:41:28] Dus ik ga me daar echt nog over beraden en ik wik daar nog gewoon op twee gedachten.

[1:41:34] Er ligt een Kamermotie met een behoorlijke meerderheid.

[1:41:38] Dus ik ga daar even goed over nadenken en wikken en wegen wat daar nou wijsheid is.

[1:41:45] Ja, voorzitter.

[1:41:47] Kijk, ik neem het de staatssecretaris niet kwalijk dat hij nu, terwijl hij net koud staatssecretaris is, even zomaar een koerswijziging doorvoert.

[1:41:57] Tegelijkertijd, de Kamer heeft dit heel breed uitsproken, niet zomaar een meerderheid, gewoon één partij heeft tegengestemd.

[1:42:02] Dat was wel een vrij grote.

[1:42:03] Maar alle andere hebben gewoon voorgestemd, alle andere fracties.

[1:42:06] Ik snap ook de gevoeligheid, et cetera.

[1:42:11] Vorig jaar hebben wij heel duidelijk zowel in een ontbijtbijeenkomst nog vanuit Ameland een heldig signaal gekregen.

[1:42:19] Vanuit de Reder inderdaad een heldig signaal.

[1:42:22] En ook argumenten.

[1:42:23] En vooral die argumenten zijn, denk ik, heel belangrijk om goed te wegen.

[1:42:27] En de staatssecretaris wijst hier nu op nadelen.

[1:42:30] Maar sorry, je kunt het ook omdraaien.

[1:42:32] Als je een tussenconcessie doet van vijf, zes jaar, dan geeft dat ook juist de eilanders, samen met andere partijen, de gelegenheid om zich juist heel goed voor te bereiden op de eerstvolgende van vijftien jaar.

[1:42:43] Want het is maar zeer de vraag of zij nu, voor de eerstvolgende vijftienjaarsconcessie, al een volwaardige inschrijving kunnen doen.

[1:42:49] Andere nadelen...

[1:42:51] om te draaien naar een voordeel.

[1:42:53] Dus ik denk, de staatssecretaris schermt hier met een paar nadelen.

[1:42:56] Zijn het wel echt zulke harde nadelen, staatssecretaris?

[1:43:01] Nou, ik probeer gewoon te schetsen wat het speelveld is en dat er aan de ene kant argumenten zijn voor een tussenconcessie, maar dat er ook nadelen zijn.

[1:43:07] En ik heb dat geschetst, wat dat inhoudelijk is.

[1:43:09] Ik heb dat geschetst ten aanzien van het initiatief vanmorgen in de Telegraaf.

[1:43:13] Wat daar de consequentie van is.

[1:43:14] Er zijn ook argumenten, bijvoorbeeld vanuit Schiermonnikoog,

[1:43:17] die daar wat mitsen en maren over hebben.

[1:43:21] Ook die zitten natuurlijk in deze concessie.

[1:43:23] En ook die moeten we, evenals de mensen op Ameland, goede afwegingen vinden.

[1:43:28] Dus vandaar dat ik heb gezegd, we wachten eerst even dit debat af.

[1:43:32] We gaan goed luisteren.

[1:43:34] Dat doen we ook.

[1:43:35] Gisteren hebben we dat gedaan.

[1:43:37] En dat gaan we ook doen als we 20 juli alles hebben ontvangen.

[1:43:41] En dan gaan we na 20 juli eens even een goede afweging maken wat nou wijsheid is.

[1:43:46] Korte vervolgvraag van de heer Grimms.

[1:43:48] Ja, voorzitter, heel kort.

[1:43:49] Ik begrijp dat.

[1:43:50] En ik wens de staatssecretaris daar wijsheid bij.

[1:43:54] De nadelen die hij noemt en de tegenargumenten die nu klinken, dat waren tegenargumenten die bekend waren toen wij de motie indienden.

[1:44:01] Schiermonnik Oog wisten wij ervan.

[1:44:03] Die zitten anders in de wedstrijd dan bijvoorbeeld de rede of het collega Prachtige Ameland.

[1:44:11] Dus dat was allemaal bekend.

[1:44:14] Het zijn geen nieuwe feiten.

[1:44:15] En desondanks hebben wij die motie ingediend en is het heel breed aangenomen, ondanks dat we dit wisten.

[1:44:21] Mijn enige vraag nu nog is aan de staatssecretaris.

[1:44:23] Wanneer wil hij dan zijn ei gelegd hebben?

[1:44:27] Want dat kan niet eindeloos duren.

[1:44:29] En ik wil de broedende kip niet storen, maar het zou wel fijn zijn als hij na 20 juli die beslissing neemt dat het dan bijvoorbeeld 31 juli bekend is.

[1:44:40] Ik zal niet zeggen wanneer ik mijn vakantie heb gepland.

[1:44:44] Als meneer Grimm zich problemen maakt in huis en aard, moet hij niet dit soort opmerkingen plaatsen.

[1:44:52] We moeten even rustig kijken hoe lang we nodig hebben om dat goed te verwerken.

[1:44:56] Maar laten we gewoon afspreken dat ergens tussen 20 juli en 1 september, want dan moet hij ook hier liggen om weer met elkaar te spreken.

[1:45:04] Dat hele pakket gaan we gewoon beslissen.

[1:45:06] En of dat vanaf de camping is of vanaf kantoren hier, dat is afhankelijk van hoe goed het allemaal voorbereid is.

[1:45:15] En dan doe ik het of op de camping of ik kom hier snel naartoe gereden om het hier nog te regelen.

[1:45:19] Dus dat komt helemaal goed.

[1:45:21] Komt dat per brief, staatssecretaris?

[1:45:27] Ja, dat kan in een aparte brief, maar dan zal het waarschijnlijk als pakket komen.

[1:45:31] Ja precies, dan wordt het gewoon het programma van IJssel en dan het besluit.

[1:45:37] Zodra we dat gewoon als een pakketje doen, dan is dat net zo makkelijk, anders komen er vanuit de ene brief weer allerlei vragen die dan weer niet beantwoord zijn.

[1:45:44] Ik zie dat eerst mevrouw De Vries een interruptie heeft.

[1:45:47] Het is uw laatste interruptie, mevrouw De Vries.

[1:45:48] Ja, dat weet ik.

[1:45:49] Ik heb nog een heleboel vragen, maar dat is niet anders.

[1:45:52] Dan doen we het anders.

[1:45:54] De vraag is wel, ik wil dat stuk wel eerder dan echt 1 september hebben.

[1:45:58] Als wij het in de eerste week na het reces moeten bespreken, dan wil ik echt wel wat eerder hebben.

[1:46:02] Ik snap alle problemen die er zijn.

[1:46:04] Mijn vraag gaat over de lengte van de concessie.

[1:46:09] De staatssecretaris heeft denk ik ook de opmerkingen van de Rederij gehoord over alle onzekerheden die er in de concessie zitten.

[1:46:16] Dat is vooral in Oost het geval.

[1:46:18] Dat ze niet weten waar ze vandaan moeten varen.

[1:46:20] Dat het een heleboel onduidelijk is.

[1:46:22] De staatssecretaris laat zelfs op tijvaren nog boven de markt hangen.

[1:46:26] Nou, dat is voor ons uitgesloten.

[1:46:29] Maar ook die onzekerheid moet, denk ik, heel zwaar meewegen in of je een tussenconcessie doet of niet.

[1:46:34] En ik denk dat dat voor een van de belangrijke dingen voor mijn partij is geweest om die motie mede in te dienen.

[1:46:40] Maar dat die onzekerheid er is, dat je straks helemaal geen inschrijvingen hebt.

[1:46:46] En ik zou daar nog wel een reflectie van de staatssecretaris op willen hebben, hoe hij dat gaat meewegen.

[1:46:52] Want Rederij Wagenborg was best heel hard in het rondetafelgesprek.

[1:46:57] Nee, dat hebben ze ook in het gesprek met mij aangegeven.

[1:47:01] En dat is gewoon de afweging die wij nu moeten maken.

[1:47:04] Kies je nou voor een concessie voor vijftien jaar, waarin je ook gewoon flexibiliteit kiest, waarin je ook begrip toont voor die onzekerheden, waarin je probeert die onzekerheden goed te vangen in die majeure ontwikkelingen, die majeure bepalingen, of doe je dat door middel van een tussenconcessie?

[1:47:20] Beide hebben voordelen, beide hebben nadelen.

[1:47:22] En ik heb gezegd, ik wil die gewoon open met elkaar

[1:47:26] De heer Krimers was even weg net toen ik zei, maar we komen, wat mij betreft in de eerste week september, heb ik toegezegd om dit nog een keer hier te bespreken.

[1:47:35] Dus vandaag dat.

[1:47:38] En natuurlijk, mevrouw de Vries, ik weet hoe ingewikkeld het voor een Kamerlid soms is om korte termijn gelijk een hele bulk aan informatie te verwerken.

[1:47:45] Dus daar gaan we zeker proberen rekening mee te houden.

[1:47:51] Mevrouw De Vries vroeg voor een vragenronde en die willen we dan ook graag laten.

[1:47:56] Ik kom zo nog wel even terug over de optijvaren, want zo stellig als mevrouw De Vries het nu zegt, daar herken ik mij niet in.

[1:48:05] Staatssecretaris, u heeft nog een vraag van de heer Soepboer en dat is ook de laatste interruptie van de NEC-fractie.

[1:48:11] Ja, ik ga dat toch doen, zeker nu de staatssecretaris dit ook nog heeft gezegd.

[1:48:16] Ik vind de staatssecretaris hartstikke sympathiek en die doet volgens mij hartstikke goed voordat hij nog maar net is begonnen, maar ik ga toch het volgende zeggen.

[1:48:25] A, op tijd varen, uitsluiten, die motie is aangenomen.

[1:48:30] Dus er ligt gewoon een uitspraak van de Kamer dat we dat uit gaan sluiten.

[1:48:33] Twee, de motie over de tussenconcessie, daar ging de vraag over.

[1:48:37] Maar die is dus ook evengoed met toepassing op die motie over het uitsluiten van het vaart op tij.

[1:48:41] Maar dus ook over die tussenconcessie.

[1:48:44] Kijk, die motie die zegt niet... Gaat maar eens even op uw dooiegemak doorakkeren... en slaap er eens een nachtje over en weeg het maar wat tegen elkaar af.

[1:48:52] Nee, die motie die zegt gewoon, verzoekt de regering... voor de concessie Waddenvere Oost in te zetten op de tussenconcessie.

[1:48:58] Dat is wat de motie zegt.

[1:48:59] Dus dan kunt u gaan wegen tot u ons weegt, zou ik willen zeggen.

[1:49:02] Maar eigenlijk is er gewoon een uitspraak van de Kamer die zegt... we willen gewoon die tussenconcessie en niet die lange concessie.

[1:49:09] Dus er staat dus... Ja, ik vind dan dat u dan zegt vervolgens... Ja, ik ga alles nog eens even afwegen, kijken wat de voor- en tegen zijn.

[1:49:16] Leuk en aardig.

[1:49:16] De uitspraak van de Kamer is dat er een tussenconcessie moet komen.

[1:49:19] Hoe reageert de staatssecretaris daarop?

[1:49:21] En dat geldt natuurlijk ook voor de motie over het uitsluiten van een partij.

[1:49:24] Als ik moet gaan weken en weken door de kolzen wegen, dat zal bij mij wel een tijdje duren.

[1:49:28] Het is dan aanlokkelijk een tijdspad, overigens.

[1:49:30] Maar... Zo bedoelde ik het niet, voorzitter.

[1:49:33] Nee, weet ik.

[1:49:35] Kijk, ja, er ligt een Kameruitspraak.

[1:49:37] Dat is in de hele tijd.

[1:49:38] Tegelijkertijd is die motie ontraden.

[1:49:43] Heeft de regering een eigenstandige positie en regeert wat dat betreft.

[1:49:48] En het is gebruikelijk om moties netjes uit te voeren.

[1:49:52] En toch, het is niet verplicht om het blind uit te voeren.

[1:49:57] Vandaar wat ik heb gezegd.

[1:49:58] Mijn voorganger heeft die motie ontraden met argumenten.

[1:50:01] Ik heb gezegd, ik wil daar open naar kijken, naar die motie.

[1:50:04] Ik ga dat rustig wikken en wegen.

[1:50:06] En ik ga daar nu nog geen beslissing over nemen.

[1:50:10] En dat vind ik een hele verstandige op dit moment om te doen.

[1:50:17] Dank u.

[1:50:21] De zekerheden worden geboden over de vaargul.

[1:50:29] Voor het huidige PV1 gaan wij uit van de bestaande vaargul en ook de profielen, de breedte en de diepte, zoals dat ook is vastgelegd in het nationaal programma Water.

[1:50:42] En daarin zijn ook de onderhoudsbreedte en de diepte vastgelegd.

[1:50:45] En de vaarroutepasrijk waterstaan steeds aan de natuurlijke processen van de Waddenzee.

[1:50:51] Dat gebeurt nu ook al en dat zullen we ook steeds blijven doen in goed overleg met de reders.

[1:50:56] Er is een michttraject gestart en dat levert uiteraard onzekerheden op.

[1:51:02] Die zien wij ook.

[1:51:03] ook in deze concessie.

[1:51:06] Dat is de reden waarom wij in beginsel hebben ingezet op flexibiliteit in de concessie zelf, zodat mocht nou de vaargul aangepast worden, de route zelf, de breedte, de diepte, de afvaartlocatie, dat je dat als majeure ontwikkeling kan bestempelen en dat er dan flexibiliteit in de concessie is om daarop aan te passen.

[1:51:31] Het idee daarachter is dat je probeert die onzekerheden weg te nemen.

[1:51:36] Dat is één.

[1:51:37] Twee, we hebben ook gehoord dat die onzekerheden er nog steeds zijn, dat het ook grote onzekerheden zijn, dat die onzekerheden ook samenhangen met ambities als het gebied van elektrificatie, daar ga ik straks wat over zeggen, en dat er inderdaad al spanning is of het überhaupt wel succesvol gaat zijn en of een tussenconcessie niet verstandig is.

[1:51:58] het standpunt van de Kamer.

[1:51:59] Dat is iets wat we gaan afwegen.

[1:52:02] En daar is natuurlijk een van de belangrijkste factoren is die vaargul en ook de dimensie daarvan wat we hebben wat gedaan gaat worden en onderzocht gaat worden in die in die MIRT concessie.

[1:52:17] Even kijken.

[1:52:23] Mevrouw De Vries heeft nog gevraagd of het niet beter is om de breedte en de diepte überhaupt op te nemen in het PvdA in plaats van te verwijzen naar het Nationaal Waterprogramma.

[1:52:32] Daar heb ik al over gezegd dat de PvdA in principe is aangepast op het Nationaal Waterprogramma, dat wij dat ook verstandig achten.

[1:52:44] Wel wil ik toezeggen om meer zekerheden in te bouwen voor Ameland, bijvoorbeeld als het gaat

[1:52:49] We hebben het aangaan van hoe lang de huidige vaarguldimenties minimaal moeten worden aangehouden.

[1:52:54] En wat dan een verstandig jaartal is, dat moet ik nog nader bepalen.

[1:52:59] De heer Grimwis vroeg mij, wat doet de Staat na 2028 aan gulonderhoud?

[1:53:05] En belangrijk is dat dat hetzelfde blijft hoe dat op dit moment loopt.

[1:53:12] Ik ben even aan het zoeken naar het plaatje.

[1:53:20] Ik snap heel goed de bezwaren tegen het optijvaren.

[1:53:36] Ik kijk naar de heer Grimwis.

[1:53:37] De staatssecretaris begon met een antwoord, maar hij maakte het niet af, volgens mij.

[1:53:45] Wat doet de staat na 2028 aan geheulonderhoud?

[1:53:47] Dat was de vraag van de heer Grimwis.

[1:53:49] En de bakkeractiviteiten worden op dit moment in een contract tussen Rijkswaterstaat, die is opdrachtgever, en de bakkerijs, opdrachtnemers.

[1:53:56] uitgevoerd.

[1:53:58] Dus dit gebeurt niet in de concessie.

[1:54:00] De maatvoering van de geulen waarop gebaggen wordt zijn vastgelegd in het Nationaal Waterprogramma.

[1:54:04] De huidige opdracht loopt nog tot 2030 en wordt dan opnieuw aanbesteed.

[1:54:08] De maatvoering verandert daardoor niet in de aanbesteding.

[1:54:12] Dus het vindt dan in een aparte aanbesteding plaats tussen de opdrachtgever en de opdrachtnemer.

[1:54:19] Dan komen we op het op tij varen.

[1:54:21] Ik moest eerlijk zeggen dat ik niet wist wat dat was tot gisteren.

[1:54:25] En de heer Boutkamp zei tegen mij... Ik hoop dat u uw gezonde verstand laat varen.

[1:54:31] En dat u het vast blijft houden.

[1:54:34] Ja, precies.

[1:54:34] We hebben het zo veel over varen vandaag.

[1:54:38] Ik snap heel goed waar de bezwaren tegen het optijvaren vandaan komen.

[1:54:48] Ik denk dat het belangrijk is om te zeggen dat het varen op optij dan ook geen optie is in het programma van eisen in de concessie.

[1:54:57] In de MIRT-verkenning is het wel een optie, maar dat heeft vooral ook een technische en juridische dimensie.

[1:55:06] Je kan in die MIRT-verkenning, is het zeer onverstandig om een optie als deze uit te sluiten.

[1:55:14] Je moet namelijk in een mitverkenning, het woord zegt het al, verkennen wat alle opties zijn.

[1:55:21] Als je dat niet goed organiseert, dan loop je ook het risico dat daar bezwaar tegen gemaakt gaat worden en dat je ook daar weer vervolgens in de... Laten we niet buiten de microfoon omspreken en dan gaat de staatssecretaris gewoon door met zijn methode.

[1:55:38] Dus technisch en juridisch is het zeker een optie in die verkenning vanwege het feit dat alle opties moeten worden verkend.

[1:55:53] En die opties zullen uiteraard ook worden beoordeeld op bereikbaarheid.

[1:55:57] En ik verwacht, ik verwacht daarom ook gewoon, zeg ik even heel duidelijk hier, dat de optie van optijvaren gewoon simpelweg gaat afvallen.

[1:56:04] Dat is mijn verwachting als staatssecretaris.

[1:56:06] Maar ik kan daar gewoon, gezien de juridische aard ook, van de mirtverkenning op dit moment geen harde toezegging op doen.

[1:56:13] Maar ik hoop vooral dat u dit antwoord ook zo genoeg comfort biedt om daar duidelijkheid over te geven.

[1:56:19] Op dit punt een interruptie van de heer Pierik, BVB.

[1:56:23] Ja, dank voorzitter, ja.

[1:56:25] kennelijk wel voor de MIRT op Tijvaren wordt wel bekeken, maar er zijn andere dingen die echt niet onderzocht worden als het gaat om verkenningen.

[1:56:35] Ik bedoel, een tunnel is in principe ook een optie, een brug is in principe ook een optie, maar die staan niet in de MIRT-lijst.

[1:56:43] Dus kan de staatssecretaris uitleggen waarom er dan het een er wel in terecht komt en het andere niet?

[1:56:49] Omdat het gaat om een vaarroute.

[1:56:52] Dus het gaat om die vaagheul en dat is een van de redenen.

[1:56:58] Er is een verkenning nu gaande over hoe die vaagheul, hoe je dat moet gaan doen.

[1:57:05] En daar hoort dit ook bij.

[1:57:10] Je hebt gewoon juridisch hier te maken met dat je dit als een van de opties is.

[1:57:16] Ik blijf herhalen dat ik heel goed snap dat het verschrikkelijk ingewikkeld gaat worden om op tijd te gaan varen.

[1:57:26] Daarom is op tijd varen ook absoluut geen optie.

[1:57:29] in het programma van IJssen.

[1:57:32] Ik verwacht ook dat de optie op Tijvaar gaat afvallen, omdat we namelijk ook in die mitverkenning hebben gezegd, bereikbaarheid is een hele belangrijke onderdeel van die mitverkenning en bereikbaarheid laat zich moeilijk verhouden met op Tijvaar.

[1:57:46] Dus ik hoop ook, en dat ga ik je ook duidelijk zeggen, dat dat spookbeeld, daar moeten we ook samen aan werken, en dat zeg ik ook tegen de Kamerleden, samen aan werken alsof dat boven de markt hangt, alsof dat een reële optie is, dat dat toch ook een klein beetje kan worden weggenomen.

[1:58:04] Ja, het is een technische optie in de mitverkenning.

[1:58:09] Dat doen we vanwege het feit dat we geen juridische procedures willen, waardoor die mitverkenning in de problemen komt.

[1:58:14] Maar nogmaals, ik verwacht dat die optie zal

[1:58:16] al vallen.

[1:58:26] De staatssecretaris, als u het microfoon weer even aandoet, dan hoort iedereen.

[1:58:31] De heer Badkamp had mij nog gevraagd welke zekerheden er zijn voor de explantant om te varen.

[1:58:38] Reders schrijven zich op dit moment in op basis van de huidige vaargeulen.

[1:58:41] We gaan er bij inschrijving van uit dat de gedurende hele vaargeul of veranderd blijft.

[1:58:45] Ik heb al gezegd, daar is nu in dit programma, de ontwerper PVE, wordt dan uitgegaan van de majeure ontwikkelingen.

[1:58:51] Maar we gaan nog overwegen of de dusse concessie hier dan een optie is of niet.

[1:58:56] Dan heb ik volgens mij alles beantwoord, ten aanzien van de concessie.

[1:59:06] Dan gaan we naar het mapje elektrificatie.

[1:59:12] Er zijn er bijna, voorzitter, nog drie mappen.

[1:59:15] U heeft veel vragen gesteld.

[1:59:20] Ik zei het al, de nieuwe concessie moet betrouwbaar, betaalbaar, bereikbaar, frequent en structureel zijn.

[1:59:27] Dat betekent ook gelet op de aard van die concessie.

[1:59:30] Als je het voor 15 jaar vergunt, dan zitten we in 2044.

[1:59:35] Die moet ook toekomstbestendig zijn, ook ten aanzien van duurzaamheid.

[1:59:40] En we hebben met elkaar, het is een initiatiefwetsvoorstel ooit uit de Kamer geweest, een klimaatwet liggen die hele duidelijke doelen stelt ten aanzien van 2030 en 2050.

[1:59:50] En dus is het ambitie ook van dit kabinet om die wet van de Kamer ook netjes uit te voeren, samen met de afspraken die we hebben gemaakt voor het Klimaatakkoord.

[1:59:58] En dat betekent als we dingen doen richting 2044,

[2:00:01] Dat het ook niet gek is dat je dan gaat kijken hoe je daar duurzaamheid een plekje in geeft.

[2:00:08] Dat is ook de reden waarom we een reductiepad voor CO2-emissies hebben opgenomen in de ontwerp PVE.

[2:00:18] Daar hebben we dus geen...

[2:00:20] techniek voorgeschreven.

[2:00:21] Het gaat dus om een reductiepad CO2.

[2:00:25] Dat kan dus ook met biodiesel worden gehaald wat dat betreft.

[2:00:30] Wat we wel hebben gezegd is er is vanuit het Klimaatfonds een bijdrage van 50 miljoen voor als het gaat om de walinfrastructuur.

[2:00:38] Het is natuurlijk wel logisch.

[2:00:40] Het spreekt voor zich.

[2:00:41] Als er een subsidie komt vanuit het Klimaatfonds voor de walinfra om daar een stopcontact aan te zetten, dan is het ook niet gek dat je gaat zeggen, ja jongens, we maken de infrastructuur, we maken er dan ook gebruik van.

[2:00:52] Dat is op zich geen gekke gedachte daarbij.

[2:00:54] En dan kiezen we wel heel bewust voor de...

[2:00:56] optie van elektrificatie.

[2:00:58] Daarbij moet worden aangemeld dat elektrificatie ook gewoon kan plaatsvinden zonder dat de ticketprijzen moeten worden verhoogd.

[2:01:06] De vraag is überhaupt of op lange termijn de elektrificatie het duurder zal maken.

[2:01:15] Dat kan ook zorgen voor een verlaging van de kosten.

[2:01:18] De heer Bout kan me vroegen wat kost zo'n boot?

[2:01:19] Weten die mensen dat het ministerie dat wil?

[2:01:21] We hebben het gisteren even gevraagd.

[2:01:22] Aan de reders, hoe werkt dat dan?

[2:01:24] Dat is nog best een interessante exercitie overigens.

[2:01:27] Koop je dan een compleet nieuwe boot of bouw je dan de huidige boot om?

[2:01:30] Omdat dat met de ligging en de diepte van die boten te maken heeft.

[2:01:35] Maar ook zij zien wel dat elektrificatie the way to go is.

[2:01:40] Ja, er zijn nog allerlei andere mogelijkheden.

[2:01:42] Je hebt waterstof.

[2:01:44] Maar dan zit je toch echt meer aan de andere kant in het Groningse te kijken.

[2:01:48] Dat je daar ook weer infrastructuur en energiedragers voor nodig hebt.

[2:01:52] Dus vanuit de markt klinkt ook wel gewoon het signaal dat elektrificatie wel het meest voor de hand liggende ligt.

[2:01:59] Wat we heel bewust hebben gezegd.

[2:02:00] We gaan niet de techniek opnemen in de PvdA.

[2:02:05] Daarmee heb ik volgens mij ook de vraag van mevrouw De Vries beantwoord als het gaat om de ticketprijs en de elektrificatie.

[2:02:11] Dan nog de vraag van de heer Pierik van wanneer gaat dat jaartal dan in?

[2:02:16] Wanneer gaat die verplichting dan in?

[2:02:19] Ja, daar is dus geen jaartal voor te zeggen, omdat er gesproken is van netcongressie problematiek.

[2:02:24] En het gaat ook om verschillende havens en verschillende stadjaren.

[2:02:28] Enkel voor de veer naar Schiermonnikoog kan ik op dit

[2:02:32] Nee, sorry.

[2:02:34] Er is dus sprake van netcongesti.

[2:02:37] En dit nemen we ook mee in de consultatie om te kijken of dat een goede plek heeft.

[2:02:42] Dus we kunnen op dit moment nog geen jaartal noemen.

[2:02:45] Vandaar dat we hebben gezegd dat hier dat reductiepad, op het moment dat die walinfrastructuur wordt aangenomen, kunnen we dat wel doen.

[2:02:54] Er is een interruptie op dit punt van de heer Grinders van de ChristenUnie.

[2:02:58] Ja, voorzitter.

[2:02:59] Maar dit is wel heel majeur.

[2:03:01] En dat kun je niet zomaar ondervangen in zo'n algemene bepaling.

[2:03:09] Het zit toch wel in het ontwerpprogramma van IJssen, die wens of die eis tot elektrificatie?

[2:03:16] Nee?

[2:03:16] Alleen de wens?

[2:03:17] Oké.

[2:03:17] En ten tweede, hoe wil de staatssecretaris zonder duidelijkheid over wanneer dan wel zo'n aanbesteding laten slagen?

[2:03:26] Want dan moet je als reden gaan nadenken van ja,

[2:03:30] Als het nou in de eerste of in de tweede of in de derde jaar is, ja, dan moet ik misschien maar extra vaart maken om het gelijk maar elektrisch te doen.

[2:03:37] En in de laatste paar jaar, dan kun je het nooit meer terugverdienen, even los van of dat mag in de concessie.

[2:03:42] Dus ik snap gewoon niet hoe je met zo'n open uitvraag een soort wensdroom najaagt van de elektrificatie, terwijl je als overheid niet de randvoorwaarden biedt van dan en dan is er geen risico meer op netcongestie en kunnen we het waarmaken met elkaar?

[2:03:59] Staatssecretaris.

[2:04:00] Wat je doet in de concessie... Normaal nemen we daar niet de technieken op.

[2:04:04] We nemen daar slechts in op wat het afbouwpad van de CO2 is.

[2:04:10] Op het moment dat die subsidie uit het klimaatfonds zich voltrekt... en die walinfrastructuur wordt gerealiseerd...

[2:04:20] Dan is er dus een majeure wijziging.

[2:04:21] Dan heb je die flexibiliteit in die concessie.

[2:04:24] En ga je dit opnemen en ga je zeggen vanaf welk moment ga je dan elektrificeren.

[2:04:30] En daarbij is geloof ik ook besloten dat het dan om één boot per jaar zal gaan.

[2:04:34] Dus we gaan ook niet in één keer om.

[2:04:36] Dat is wat er nu voor ligt.

[2:04:41] De heer Pierik, BBB.

[2:04:44] Ik zit ook nog erg te worstelen met dit antwoord, omdat de reders moeten weten waarop ze kunnen investeren en met wat voor vaartuigen ze aan de slag kunnen.

[2:04:58] Voordat ze gaan inschrijven voor zo'n concessie moeten ze weten...

[2:05:01] In welk jaartal kan ik verwachten dat ik elektrisch kan varen of in welk jaartal moet ik bepaalde CO2-emissiereducties gerealiseerd hebben?

[2:05:13] Er staat nu geen enkel jaartal in en dat betekent dat het voor de rederijen ook verschrikkelijk lastig wordt om hier met een adequaat voorstel te komen.

[2:05:24] Is de staatssecretaris het met mij eens?

[2:05:28] Ja, voorzitter, ik ben me bewust dat dit een hele ingewikkelde is, omdat de wereld is niet maakbaar en ook dit niet.

[2:05:34] Tegelijkertijd is dat wel natuurlijk de stap die je wil zetten.

[2:05:38] In het huidige ontwerp PVE hebben we dit proberen op te lossen met die majeure bepalingen, door te zeggen, dan kunnen er ook wijzigingen plaatsvinden, dan kunnen we overleggen ook met de concessiehouder over hoe we dit gaan doen.

[2:05:51] Dat is de flexibiliteit die in de bestaande

[2:05:53] in de bestaande concessie graag wil hebben, zodat dit geen belemmering zou moeten zijn voor het inschrijven.

[2:06:02] Dat is waar we nu voor hebben gekozen.

[2:06:03] Wij wachten rustig af hoe het met de consultatie gaat.

[2:06:07] Dan horen wij ook terug hoe en wat.

[2:06:11] En dan weten we ook in overleg met de provincie Friesland

[2:06:14] Wanneer dat reëel zou zijn, dan kunnen we dat ook betrekken in de gesprekken daar.

[2:06:20] Maar nogmaals, we proberen met de geïnteresseerde reders ook echt te kijken... hoe we dit op een goede manier in die marktconsultatie kunnen krijgen.

[2:06:29] We zijn ons bewust van de onzekerheid en proberen dat op te lossen... door die flexibiliteit in de concessie en in het programma van ijzer te rekenen.

[2:06:37] De heer Boutkamp.

[2:06:39] Ik kijk naar uw PVV.

[2:06:42] Ja, dank u wel, voorzitter.

[2:06:44] De staatssecretaris zal het ook ongetwijfeld merken dat dit ook echt leeft, deze vraag en antwoorden.

[2:06:53] Ik zit nu echt te denken, als ondernemer zou ik dan inschrijven en dan komt dan een wijziging en dan moet ik misschien wel anders, dan kijk ik wel een jaar.

[2:07:02] Maar ik heb al eerder gezegd dat het verdienmodel van die ondernemer...

[2:07:07] De staatssecretaris heeft ook die vraag uitgezet bij de reders.

[2:07:11] Hoe ga je dan met een schip?

[2:07:12] Doe je dat elektrisch of niet?

[2:07:14] En wat voor schip?

[2:07:15] Nou ja, het algemene tenminste op dit moment is een nieuwe laten bouwen.

[2:07:18] Het is goedkoper als de ene om laten bouwen.

[2:07:20] Ga je ook met je tijd mee.

[2:07:21] Kan je ook rekening houden met de vago enzovoort.

[2:07:23] Maar de vraag is nu gewoon...

[2:07:25] want ik blijf maar die onzekerheid horen in de antwoorden van de staatssecretaris.

[2:07:31] Er wordt namelijk geen zekerheid geboden richting de inschrijver dadelijk, van dit is het moment dat ik dus over moet gaan, of als ik gelijk nu inschrijf, hoe lang kan ik dan met dit schip blijven varen?

[2:07:42] En daar krijg ik niet echt de vinger achter bij deze staatssecretaris.

[2:07:48] Ja, die onzekerheid kan ik ook niet wegnemen.

[2:07:51] Die is er.

[2:07:52] En wat je probeert te doen, is die onzekerheden zo goed als mogelijk af te dekken aan de ene kant, door de spelregels in zo'n concessie goed te bepalen.

[2:08:03] En aan de andere kant probeer je ervoor te zorgen dat je ook in die concessie voldoende flexibiliteit hebt, zodat je ook het vertrouwen tegen die inschrijvers aangeeft van, oké, op het moment dat we die zekerheden wel hebben,

[2:08:17] Want eerst was sprake van een majeure bepaling.

[2:08:19] Dan gaan we daar eens even goed naar kijken.

[2:08:21] En dan kunnen we kijken, als er wijzigingen nodig zijn, hoe je dat goed kan regelen.

[2:08:25] Die onzekerheden kun je niet wegnemen.

[2:08:27] Ik zou het graag willen, maar dat gaat niet.

[2:08:30] Dus je zult moeten kijken hoe je daar binnen dat programma van IJssel, binnen die concessie, dat op een goede manier kan ondervangen.

[2:08:36] Wij denken dat te doen door die flexibiliteit in die concessie op zo'n manier vorm te geven.

[2:08:50] Even kijken als het gaat om, is het mogelijk om extra kosten voor de rederijen plafonneerbaar te maken of tijdelijk aan te passen bij ingrijpende verduurzamingsinvesteringen die geen extra commerciële winst opleveren, maar voortkomen uit het rijksbeleid?

[2:09:06] Dat is de vraag van de heer Pierik.

[2:09:08] In het geval van duurzaamheidsinvesteringen geldt dat de investeringen in de infrastructuur voor de rekening van de overheid komen en niet voor de rederijen.

[2:09:15] bij investeringen in schepen, zoals ze veel mogelijk worden aangesloten bij de voorziene vervangingstermijn van de huidige schepen.

[2:09:20] En zo kan ook de impact op die exportatie worden voorkomen.

[2:09:26] De GroenLinks Partij van de Arbeid heeft mij gevraagd wat er gedaan kan worden met de green shipping afspraken.

[2:09:33] En INW zet in op elektrificatie op de middellange termijn.

[2:09:37] En hiervoor zijn ook middelen uit datzelfde klimaatfonds ingezet.

[2:09:41] Ik zei dat net al.

[2:09:42] Tegelijkertijd is in het programma van IJssel slechts een reductiepad van de CO2 opgenomen.

[2:09:48] En dat geldt dus ook al voor dat de elektrificatie gericht zou zijn.

[2:09:51] Maar we kiezen hier dus voor het afbouwpad en niet voor de techniek.

[2:09:58] De heer Soeboer en de heer Grimwits vroegen mij nog, kan de staatssecretaris toezeggen dat hij zal verkennen welke mogelijkheden er zijn om de verduurzaming te bewerkstelligen via eventuele subsidies?

[2:10:10] En ik kan u vermelden dat we natuurlijk reeds al een grote subsidie hebben gedaan via het Klimaatfonds van 50 miljoen voor het realiseren van de infrastructuur van batterijen elektrisch varen.

[2:10:22] Dan heb ik nog twee mapjes.

[2:10:25] De interrupties worden wel steeds langer.

[2:10:31] De antwoorden over elektrisch zwaren klinken erg vanuit de overheid.

[2:10:40] De overheid creëert flexibiliteit voor zichzelf.

[2:10:43] Maar niet voor de reden creëert ze vooral onduidelijkheid.

[2:10:46] Dat is mijn afdronk.

[2:10:49] Ik ben benieuwd hoe de staatssecretaris daarnaar kijkt.

[2:10:50] En kan 100% reductie CO2?

[2:10:55] Moet dat per se via elektrificatie of kan het dus ook via HVO?

[2:10:59] Dus dat je dus een duurzame brandstof waarmee je fossiele diesel volledig mee kan vervangen.

[2:11:06] En dus hoef je geen aanpassing op je schip te doen.

[2:11:08] Dat is dus ook een mogelijkheid in de inschrijving.

[2:11:12] Ja, dat kan via HVO.

[2:11:15] Nogmaals, we kiezen er niet voor om de techniek op te nemen.

[2:11:18] Het is wel zo, en dat is een voorwaarde bij die subsidie van het Klimaatfonds, op het moment dat daar die infrastructuur is aangelegd en die subsidie is verleend, dan is het natuurlijk wel de bedoeling dat daar ook gebruik van gemaakt gaat worden, want anders zijn we geld aan het weggooien met elkaar.

[2:11:29] Dat wil je natuurlijk niet voorkomen.

[2:11:31] Die onzekerheid kunnen we niks aan doen.

[2:11:37] Ik kan de netcongressie niet wegtoveren op dit moment.

[2:11:40] Ik zou het graag willen, maar dat lukt niet.

[2:11:42] Dat is een fact of life.

[2:11:44] Daar moeten we mee zien te werken.

[2:11:45] Wat we dan proberen te doen, is flexibiliteit juist ook voor de reden te creëren in die concessie.

[2:11:51] Dat proberen we op dit moment te doen.

[2:12:02] Ik denk dat dit punt nog wel terug zal komen in de tweede termijn.

[2:12:04] Voorzitter, het blokje transparantieverplichting.

[2:12:13] Kan de staatssecretaris toezeggen dat de transparantieverplichtingverenigingen verder gaan dan in de huidige concessie?

[2:12:20] In de huidige concessie als in de nieuwe concessie zullen de rederen zich ook moeten verantwoorden richting INW om het transparant te maken.

[2:12:31] En daarnaast kan INW ook bij de rederij informatie opvragen die voor het concessiebeheer nodig zijn.

[2:12:37] Daarbovenop zal in de nieuwe concessie openbaar worden gemaakt wat de maximale rendement is wat rederijen mogen realiseren.

[2:12:46] Het openbaar maken van de financiële resultaten echter van een bedrijf, dat zal straks niet mogelijk zijn, is nu ook al niet mogelijk, wegen bedrijfsvertrouwelijkheid.

[2:12:56] De heer Soeboer vroeg mij, kan de staatssecretaris toezeggen, dat de verhoogde huur voor rijksinfrastructuur geschrapt kan worden om de kosten te drukken?

[2:13:06] Zo ja, per wanneer?

[2:13:07] Dat wordt ingewikkeld om deze toe te zeggen.

[2:13:11] Ik heb al geprobeerd zoveel als mogelijk toe te zeggen, maar dit wordt een hele ingewikkelde, omdat het natuurlijk ook een ander type beleid is vanuit de rijksoverheid, waarbij wordt gezegd iedereen dient netjes een marktconforme bijdrage te betalen.

[2:13:24] ...voor zaken die worden afgenomen bij overheidsdiensten.

[2:13:27] Dus het Rijksvastgoedbedrijf in dit geval.

[2:13:30] Dus ja, er is inderdaad sprake van een verhoogde huur... ...maar dat komt omdat we nu een verlaagde huur hebben... ...en we gaan naar een marktconforme vergoeding... ...zoals er ook gewoon een beleid is, rijksbreed, waarbij we zeggen...

[2:13:47] commerciële partijen die gebruik maken van diensten van de overheid, dienen ook gewoon netjes daar een marktconform bedrag voor te betalen.

[2:13:59] Mevrouw de Vries heeft mij gevraagd hoe het zit met de onderhoudsbudgetten aan wal en de haveninrichting, of die wordt overgedragen aan de rederijden.

[2:14:10] Ik kan deze wens niet zomaar overnemen.

[2:14:11] De intentie is om in de concessie het dagelijks beheer en de onderhoud, de eerste lijns onderhoud, bij de reders te beleggen en niet langer bij Rijkswaterstaat.

[2:14:20] Het grotere en niet-dagelijkse onderhoud blijft dan echter wel bij Rijkswaterstaat.

[2:14:26] Dit is ook een wens van de reders.

[2:14:29] Om verschil van interpretatie in die verdeling van verantwoordelijkheden te komen rond het onderhoud, zal ik hierover nog in gesprek gaan met Rijkswaterstaat en de geïnteresseerde marktpartijen.

[2:14:37] En ook dit meenemen in het definitieve teksten.

[2:14:41] Dan het blokje overig, voorzitter.

[2:14:45] O, dat is er maar één.

[2:14:46] Dat scheelt.

[2:14:48] De heer Boutkan en de heer Soeboer vroegen mij natuurlijk nog naar de watertaxi en het nachtelijk varen.

[2:14:54] In een debat een paar uur geleden heeft de minister, die gaat over dit dossier, daar al iets over gezegd.

[2:15:00] En wij snappen heel erg goed dat eilandbewoners ook s'nachts graag die zekerheid willen dat ze wat

[2:15:08] dat ze naar Wal kunnen, naar het vasteland te kunnen, en dat daardoor het wegvallen van de watertaxi een heel vervelende maatregel is.

[2:15:18] Er is nu geen taxidienst, niet omdat het verboden is om s'nachts te varen, maar omdat er uit veiligheidsoverweging is gezegd dat er niet harder dan 20 km per uur mag worden gevaren.

[2:15:29] Daarop heeft vervolgens de ondernemer gezegd, ja, maar op die snelheid kan ik dan niet meer varen op een goede manier.

[2:15:37] Hij heeft zich dan ook teruggetrokken.

[2:15:39] Op basis daarvan heeft de minister ook een onafhankelijk onderzoek vanuit Marin ingesteld, omdat we echt wel even zeker willen weten of het veilig kan.

[2:15:47] En met een pilot willen we ook in kaart gaan brengen in welke gevallen een verruiming van de huidige

[2:15:53] uitzonderingssituatie mogelijk is en hoe we dat in de praktijk kunnen brengen.

[2:15:58] En de minister zal daar nog op terugkomen bij.

[2:16:01] Voorzitter, ik heb geprobeerd alle vragen van uw Kamer te beantwoorden.

[2:16:07] Ik heb geprobeerd om waar mogelijk... Ik begon met een bijdrage met die balans.

[2:16:12] Ik heb echt maximaal geprobeerd om die balans goed te bewaken.

[2:16:16] Ik denk dat ik niet alle Kamerleden tevreden heb kunnen stellen.

[2:16:20] Maar ik vraag ook echt wel heel erg begrip aan de Kamer.

[2:16:23] We zullen echt een gezonde balans moeten hebben tussen al die wensen hierin.

[2:16:27] Dus aan de ene kant de onzekerheden en aan de andere kant het doorzetten van dit proces.

[2:16:31] En daarin ga ik als staatssecretaris gewoon echt proberen een goede, gezonde balans tussen alle belangen, tussen de onzekerheden en flexibiliteit aan de ene kant, om die mogelijk te maken.

[2:16:41] Ik hoop dat dit een eerste goede stap is om dat gezamenlijk met u als Kamer ook te doen.

[2:16:46] Tot zover mijn bijdrage, voorzitter.

[2:16:48] Er is een interruptie nog van de heer Boutkamp, PVV.

[2:16:52] Ja, voorzitter.

[2:16:53] Dan toch nog een vraag over de concessie en de elektrificatie.

[2:17:00] Want in de beantwoording op vraag 96, daar wordt gesteld, ik citeer, in de concessie is wel de verplichting opgenomen om op redelijke termijn met één schip per jaar over te gaan op batterijen elektrisch varen wanneer de infrastructuur er ligt.

[2:17:20] terwijl er net in de beantwoordingen een soort termijn wordt gezegd, maar te zijne tijd.

[2:17:26] Daarin staat dus wel die onzekerheid, terwijl hier gewoon zwart op wit staat.

[2:17:31] Nee, in de concessie gaan we gewoon opnomen dat er een verplichting komt om op één schip per jaar elektrisch te gaan varen.

[2:17:38] Dat staat hier.

[2:17:39] Maar hoe gaan we dat dan in de praktijk uitbrengen met in het achterhoofd dat verdienmodel en het feit dat er ook een aanbesteder moet zijn of tenminste iemand wil gaan inschrijven?

[2:17:49] Het lijkt wel alsof we hier een beetje eromheen zitten te draaien.

[2:17:53] Ik ga nog een poging wagen om het duidelijk te maken.

[2:17:57] Op het moment dat een reder start vanaf 2029... dan is het zo dat de huidige vloot de basis is.

[2:18:06] Vanaf dat moment gaat er een CO2-reductiepad lopen.

[2:18:09] Het staat reders dan vrij om zelf te bepalen hoe ze dat reductiepad vormgeven.

[2:18:15] Op welke manier ze dat graag zouden willen doen.

[2:18:18] De heer Grimmen sprak mij net, kan dat via HVO?

[2:18:21] Ja, dat kan dus via HVO.

[2:18:23] Dan hebben we vervolgens een andere situatie die in beginsel losstaat van deze concessie.

[2:18:27] En dat gaat namelijk over het feit dat er een subsidie is aangevraagd bij het Klimaatfonds van 50 miljoen die zegt, kunnen we daar nou niet laadinfrastructuur aan wal mee mogelijk maken?

[2:18:41] die 50 miljoen is toegezegd, dan is het niet meer dan redelijk om te zeggen, op het moment dat die infrastructuur er ligt, stel, dat ligt er in 2035 of 2032, ik weet niet meer wat het is, maar stel er is een jaartal waarin dat er ligt, ja dan is het niet meer dan redelijk om ook te vragen van een reden om daar dan ook gebruik van te maken.

[2:19:00] Want anders zijn we die voor Jan met de korte achternaam aan het aanleggen, zeg ik dan ook maar even met het gezonde verstand.

[2:19:05] waarom stoppen we daar dan zoveel geld in, zeg ik even heel eerlijk.

[2:19:09] Dus het is niet gek dat als je maal legt, dat je dan ook zegt, dan moet u hem ook wel gaan gebruiken.

[2:19:13] Daarvan hebben we dan gezegd, op het moment dat die infrastructuur er ligt,

[2:19:17] Vanaf dat moment geldt er een verplichting om één schip per jaar te elektrificeren.

[2:19:24] Daarmee proberen we ook zoveel als mogelijk zekerheid al vooraf te geven in een toch onzekere situatie.

[2:19:32] En we proberen misschien tot slot, voorzitter, vier jaar voordat die verplichting zal gaan gelden, van één schip per jaar, dan gaan we die zekerheid geven.

[2:19:39] Dus vier jaar voorafgaand zal die zekerheid er zijn.

[2:19:43] En dit is, denk ik, in de onzekerheid die er gewoon is... vanwege het feit dat we een netcongressie hebben... en dat we ons moeten verhouden ten opzichte van die klimaatdoelen... ook vastgelegd in een initiatiefwetsvoorstel door de Kamer... proberen we dit op deze manier goed te ondervangen.

[2:20:01] Ik hoop dat ik hem daarmee... Ik wil het best nog een keer doen.

[2:20:03] Dat ik hem echt even heel duidelijk nog een keer neerzet.

[2:20:06] Ik zie dat mevrouw De Vries een punt van dat heeft.

[2:20:09] Nou ja, het blijft onduidelijk.

[2:20:11] En ik denk niet dat we daar hier... Want we lopen er een beetje tegen elkaar aan te praten.

[2:20:17] Want het ene zijt te worden gezegd, het zit niet in de concessie.

[2:20:19] En als het er is, moet het er wel in.

[2:20:20] En dan zit het er ook in.

[2:20:21] Want dan is het verplicht om te doen.

[2:20:23] Dus ik zou willen voorstellen dat we daar toch iets van op papier terugkrijgen.

[2:20:26] Wat nou de exacte situatie is.

[2:20:28] Wat ook de risico's ervan zijn.

[2:20:29] Zodat we dat ook dan in september wat beter kunnen wegen.

[2:20:33] Want ik vind het nu heel ingewikkeld om dat te kunnen bepalen, voorzitter.

[2:20:36] Misschien dat er ook nog wel een motie over ingediend wordt, dat weet ik niet.

[2:20:39] Maar ik denk dat het verhelderd, zeg maar.

[2:20:50] Zullen we eens voorna afspreken?

[2:20:53] Want als u moties indient, ik snap dat u die ruimte wil hebben, dan stemmen we daar dinsdag, stemt u daar dinsdag over.

[2:20:59] U stemt er dinsdag over, ik niet meer.

[2:21:02] Dan zou ik willen voorstellen dat we dit even netjes, want ik heb het hier netjes op papier staan.

[2:21:06] Ik snap inderdaad dat het heel veel is.

[2:21:08] Dan gaan we dat even netjes op papier zetten, heel strak.

[2:21:10] En dan sturen we u voor dinsdag nog een brief hierover.

[2:21:14] Dan ook even met uitleg van wat er dan in die beantwoording van de vragen staat en wat er hier ook gezegd is over dat fenomeen van wat er wel en niet in de concessie zit.

[2:21:21] Daar zit geen licht tussen, maar dat gaan we heel duidelijk heel strak op een rij zetten, anders gewoon in een tijdlijn of iets dergelijks.

[2:21:27] Dat gaan we ons uiterste best voor doen.

[2:21:29] We gaan geen herde opening van het debat doen, maar ik hoor dat de heer Soeboer ook nog een kleine toevoeging op dit verzoek heeft.

[2:21:35] Een punt van orde, om inderdaad te voorkomen dat we het debat nu helemaal over gaan doen.

[2:21:40] Zouden we vijf minuten kunnen schorsen zodat de leden zich even kunnen beraden over het al dan niet indienen van een motie in tweede termijn?

[2:21:47] Ja, vanzelfsprekend.

[2:21:48] Dan gaan wij nu even vijf minuten schorsen tot, laten we zeggen, half negen.

[2:21:52] En dan vervolgen we dan het debat.

[2:29:16] Ik heropen het debat en dan gaan we door naar de tweede termijn van de Kamer.

[2:29:21] En dan geef ik als eerste de heer Soeboer het woord.

[2:29:25] De heer Soeboer, het woord is aan u, NEC.

[2:29:27] Dank u wel, voorzitter.

[2:29:28] En ook bedankt voor de coulances zodat we nog even dit konden doen.

[2:29:31] Ik heb vier moties van u dat ik twee toezeggingen heb, namelijk die op de scholierenboot die ook buiten de vakanties gaat varen en de studenten die ook een eilandere status behouden nadat ze 21 zijn geworden.

[2:29:43] Dank voor die toezeggingen.

[2:29:44] Dan volgen de vier moties.

[2:29:45] De Kamer, gehoord de beraadslaging, constateert dat in het programma van ijzer voor de Friese Wannevere een concessie de verplichting tot elektrisch varen is opgenomen, overwegen dat er op dit moment nog aanzienlijke onzekerheden bestaan over de technische haalbaarheid van de volledige elektrificatie van de veerdiensten in dit gebied, overwegen dat de beschikbaarheid van de laadinfrastructuur en de huidige netcongressie in de regio een risico vormen voor de betrouwbaarheid en continuïteit van de veerdiensten, van mening dat essentiële verbindingen

[2:30:08] met de Wadden-eilanden niet in gevaar mogen komen door overhaaste keuzes ten aanzien van verduurzaming en zonder dat rampvoorwaarden zijn geborgd, verzoekt de regering om de eis dat volledig elektrisch varen uit het programma van eisen voor de Friese Waddenverenconcessie te schrappen als er op voorhand geen duidelijk ja-taal kan worden vastgelegd en geen duidelijkheid over de kostenverhogende effecten kan zijn.

[2:30:27] Dat gaat over tot de orde van de dag.

[2:30:30] De motie aanvullen zaak aan ontwerpplan van eisen.

[2:30:33] De Kamer, gehoord de beraadslaging, constaterende dat in het huidige versie van het ontwerpplan van eisen niet concreet is opgenomen wat de afmeting moet zijn van de vaaggeul, welke compensaties er zullen zijn voor onderhoudswerkzaamheden en wat de duur is van de overtochten, overwegende dat concrete afspraken goed houdvast zijn voor de concessie geven en verlenen waarmee de betrouwbaarheid verstevigd wordt.

[2:30:49] Overwegende dat voorspelbaar wordt welk materiaal er nodig is om aan de eisen te voldoen zodat hier tijdig in geïnvesteerd kan worden over wat positieve effecten heeft op de betaalbaarheid van de diensten.

[2:30:57] Verzoekt de minister om in het plan van eisen concreet op te nemen wat de dimensie zijn van de vaargeulen, welke compensatie zal zijn voor de onderhoudswerkzaamheden en wat het duur is van de overtochten en dit voor het einde van het zomerreces terug te koppelen aan de Kamer.

[2:31:08] Verzoekt Tebers om uit te zoeken welke zaken nog concreter kunnen zijn in de eisen te gunsten van de betaalbaarheid, betrouwbaarheid en voorspelbare effecten van de concessie.

[2:31:14] En de bevindingen te delen met de Kamer gaat over tot de orde van de dag.

[2:31:16] Soubou Grinwis.

[2:31:18] De Kamer gehoord de beraadslaging en constateert dat in de huidige versie van het PvdE Friese warreveren hoge huurkosten opgenomen zijn voor het gebruik van de Rijksinfrastructuur

[2:31:25] Overwegen dat de kosten ervoor zorgen dat de veerdiensten hun prijzen moeten laten stijgen om te bekostigen.

[2:31:30] Overwegen dat de prijzen voor de veerdiensten voor vele eilanden zal bestempeld worden als niet betaalbaar en er nog steeds zwaarder zullen raken.

[2:31:36] Verzoekt de minister om de hoge huurkosten voor het gebruik van het Rijksinfrastructuur in een nieuwe concessie per 2029 te schrappen.

[2:31:41] Gaat over tot het oordeel van de dag.

[2:31:43] De Kamer, gehoord de beraadslaging, constateert dat een retourtje met de auto voor de eilanders 160 tot 200 euro kan kosten, waarmee eventuele prijsstijging en betaalbaarheid verder in het niet zullen brengen.

[2:31:51] En overwegende dat de verduurzaming in het Waddengebied gewenst is door lokale overheden en belanghebbenden, met de boodschap dat financiering niet gerealiseerd mag worden uit de portemonnee van de eilanders, overwegende dat budgetneutraliteit van toepassing zou moeten zijn, maar verduurzaming extra opgegaven is en dus buiten de budgetneutraliteit zou moeten vallen, verzoekt de regering te verkennen welke mogelijkheden er zijn

[2:32:10] om via subsidies verduurzaming van de veerdiensten mogelijk te maken... en in de waddengebieden in de tijdig te rapporteren.

[2:32:14] Aan de Kamer gaat over tot de orde van de dag.

[2:32:16] Soeboer, Grinwis.

[2:32:17] En dat gaat dus verder dan wat de staatssecretaris net zei.

[2:32:19] En ik heb nog een paar seconden.

[2:32:21] En het rest mij om dan af te sluiten.

[2:32:22] De staatssecretaris te bedanken.

[2:32:23] Ik neem u graag nog even mee naar Holward vanavond.

[2:32:25] Daar is het dorpsfeest.

[2:32:26] Ik ga zo meteen ook weer naar het noorden.

[2:32:28] En een van de versierde wagens daar, zag ik net voorbij komen... is een vliegtuig met Wagenborg Airlines... en met de tekst Bagger je blote hielen toer, de stekker waar mij het vleentuig oer.

[2:32:38] gaan we met het vliegtuig over.

[2:32:39] Nou, die wou ik u niet ontnemen.

[2:32:43] Dank u wel.

[2:32:44] Dank voor deze mooie toevoeging, heer Soeboer.

[2:32:46] Ik geef het woord aan de heer Boutkannon.

[2:32:48] Ook u heeft drie minuten.

[2:32:50] Ja, dank u wel, voorzitter.

[2:32:51] En ik zou dan wel graag willen beginnen.

[2:32:54] Fantastisch wat de heer Soeboer voorlas, maar ik versta er geen bal van, dus een ondertiteling zou zeer gewend zijn.

[2:32:59] In de tweede termijn krijg ik nog antwoord over de samenstelling van de klantenpanels.

[2:33:10] Ik heb wat vragen gesteld en er zijn wat antwoorden gekomen.

[2:33:19] Toch blijft het onbehagen bij mij hangen met betrekking toch over die onzekerheid van die verdienmodellen, die onzekerheid van die inspraak, die onzekerheid over die inbreng van die eilandbewoners.

[2:33:34] En alle andere ondernemers zijn zowel aan de bal als op het eilanden zelf.

[2:33:39] Ik denk dat we nog een lange weg te gaan hebben, maar ik ben in ieder geval blij dat wij hopelijk zeer kort na het zomerreces bij elkaar komen om toch even te kijken hoe men ambtelijk al die zinswijzen die dus gaan komen, en ook dat het programma van IJzerdag gaat komen, verwerkt heeft, zodat wij dan hopelijk ook op tijd die stukken krijgen, zodat we ons voor kunnen bereiden op die bijeenkomst, zodat wij wel degelijk als Kamer in positie worden gebracht, wat ik tot nu toe miste.

[2:34:08] Dus nogmaals, dank daarvoor.

[2:34:11] Wij hebben geen moties, dus dat scheelt weer.

[2:34:13] Maar ik heb net een paar goed geluisterd naar de heer Soepoer.

[2:34:16] En nou, die spreken mij wel aan.

[2:34:19] En ik zal mijn stinkende best doen om daar dan ook aan de benodigde meerheid voor te helpen.

[2:34:24] En dan sluit ik hierbij mijn bijdrage, voorzitter.

[2:34:27] Dank u wel, meneer Boutkamp.

[2:34:29] Dan geef ik nu het woord aan mevrouw De Vries namens de VVD.

[2:34:34] Voorzitter, ik begin ook direct maar met de moties.

[2:34:36] Ik heb probeerd ze nog wat in te korten hier en daar.

[2:34:39] De spoedplekken is vooral een stimulans om het goed te gaan regelen.

[2:34:42] De Kamer gehoord de beraadslaging constaterende dat de eilanders ontevreden zijn over de regeling spoedplekken in het conceptprogramma van IJS.

[2:34:48] Verzoekt het kabinet om een overleg met de eilanders en de lokale overheden.

[2:34:51] Een betere regeling voor spoedplekken uit te werken en op te nemen in het programma van IJssel gaat over tot de orde van de dag.

[2:34:59] De tweede motie gaat over het vrachtvervoer.

[2:35:01] De Kamer gehoord de beraadslaging en constaterende dat rederijen voor de veerdienst geen exclusief recht hebben voor vrachtvervoer.

[2:35:06] Vermijden dat ook vrachtvervoer hoort tot levensade voor de Waddeneilanden en daarvoor voldoende mogelijkheden moeten zijn.

[2:35:11] Verzoekt het kabinet het aanbod van vrachtvervoer te monitoren en die nodig binnen de juridische kades naar oplossingen te kijken en overleg met de ondernemers en lokale overheden van de Waddeneilanden.

[2:35:20] En gaat over tot de orde van de dag.

[2:35:21] Aukje de Vries en Grinwis.

[2:35:24] Een laatste, dat is een iets langere, voorzitter.

[2:35:26] Helaas.

[2:35:27] De Kamer, gehoord de beraadslaging, constaterende dat voor de diepte en breedte van de vaaghulp wordt verwezen naar het Nationaal Waterprogramma 2022-2027, terwijl de concessie loopt vanaf 2029, constaterende dat het kabinet voor de financiële transparantie van de rederijen wil aansluiten bij de huidige praktijk en dat dit volstrekt onvoldoende is.

[2:35:44] constaterende dat het nogal wat uitmaakt hoe lang de vaart tijd, maar ook hoeveel capaciteit er op een afvaart beschikbaar is, constaterende dat het Waddengebied een bijzonder gebied is en totaal anders is dan de veerdiensten in bijvoorbeeld Noorwegen en Griekenland, en constaterende dat het overdragen van alle onderhoud aan de walinstallaties

[2:36:01] en haveninrichting in het bezit van het Rijk zorgt voor hogere kosten dan wel een verschraling van de dienstverlening.

[2:36:06] Verzoekt het kabinet in het programma van eisen en de concessie op te nemen nadere verplichtingen over transparantie, de diepte en breedte van de vaargeul, de vaartijden en de vlootcapaciteit.

[2:36:14] Verzoekt het kabinet om ervaring met veerdiensten in een gebied zoals de Wallen mee te nemen in de aanbesteding en de gunningscriteria en om de bestaande onderhoudsbudgetten voor het onderhoud voor de Wallenhaveninrichting mee over te dragen aan de Rederij.

[2:36:26] En gaat over tot de orde van de dag en is mede ondertekend door de heer Grinwis.

[2:36:30] En verder dank ik de staatssecretaris voor de toezeggingen.

[2:36:33] Ik hoop dat hij op heel korte termijn toch een keer een bezoek gaat brengen.

[2:36:37] En eigenlijk zou hij alle eilanden moeten bezoeken, want ze verschillen nogal van elkaar.

[2:36:41] En de situatie op de eilanden verschilt ook nogal, want ik denk dat Ameland echt een totaal andere situatie heeft dan Vlieland, Enterschelling of Texel.

[2:36:49] Maar dank voor alle toezeggingen en de beantwoordingen.

[2:36:52] En ik hoop dat we het op een goede manier voor de eilanden en de ondernemers op de eilanden gaan regelen.

[2:36:58] Dank mevrouw De Vries en het woord is aan de heer Pierek van de BBB-fractie heeft twee minuten.

[2:37:04] Dank, voorzitter.

[2:37:06] Eerst nog een vraag over die scholierenboot.

[2:37:09] Ik vraag me af of misschien dat ook in een aparte aanbesteding gestopt kan worden, zodat ook watertaxi bedrijven op de eilanden daar ook voor kunnen inschrijven.

[2:37:17] Dat biedt ook mkb-ondernemers wat meer mogelijkheden om ook hier een rol in op te pakken.

[2:37:23] Dan een verzuchting.

[2:37:24] Ik vind het echt heel bizar dat als het gaat met die watertaxi, je begint dit jaar nog een motie ingediend binnen zes weken en een

[2:37:33] Goede oplossing presenteren, het duurt en het duurt.

[2:37:35] En eind dit jaar komt Marien met een advies.

[2:37:39] Nou ja, het is eigenlijk een verzuchting van waarom moet dat nou zo verschrikkelijk lang duren?

[2:37:44] En het laatste, dat is de goede zorg die ik heb mogelijk stuurzaam... Ik heb nog een interruptie van de heer Soeboer.

[2:37:51] Dus NSI, de heer Soeboer heeft een interruptie.

[2:37:54] Ja, want ik hoorde heer Pierik zeggen volgens mij dat het scholierenbootje wel uit de concessie kan, terwijl hij er nu heel mooi in staat.

[2:38:01] In die concessie, als je hem daarin laat staan, dan is het juist duidelijk dat hij er in ieder geval gaat komen.

[2:38:06] Is hij niet afhankelijk van de markt?

[2:38:07] En volgens mij is dat wat.

[2:38:08] We willen voor de eilandbewoners.

[2:38:09] Kan de heer Pierik maar uitleggen waarom hij dat zo graag uit de concessie wil halen en wil overlaten aan de markt.

[2:38:15] Is dat in het belang van de eilanden?

[2:38:17] De heer Pierik.

[2:38:18] Het belang voor de eilanden staat voorop.

[2:38:21] Ik wil een goede oplossing.

[2:38:22] Ik wil zoveel mogelijk marktpartijen de gelegenheid geven om ook in te schrijven.

[2:38:28] Of dat al dan niet in die concessie moet, daar wil ik geen uitspraak over doen.

[2:38:31] Maar ik wil wel graag dat ook MKB-bedrijven op de eilanden in de gelegenheid gesteld worden om ook in te schrijven om dit stukje vervoer te faciliteren.

[2:38:43] Nog een vervolgvraag van de heer Soeboer.

[2:38:45] Maar is de heer Piering met mij eens dat als hij één keer goed in die concessie staat, dat hij dan geborgd is en dat er dan in ieder geval gaat komen?

[2:38:53] Zeker, dat is ook een logische route.

[2:38:57] Maar ik wil toch ook een pleidooi houden voor mkb bedrijven die er ook een rol in zouden kunnen pakken.

[2:39:04] Als laatste punt heb ik toch mijn zorgen over die verduurzaming.

[2:39:08] Als de staatssecretaris zelf een rederij zou hebben, zou hij dan inschrijven op zo'n concessie waar zoveel onzekerheden in zitten, waar hij eigenlijk geen idee van heeft wanneer hij bepaalde verduurzamingseisen zou moeten voldoen.

[2:39:29] Ik vraag de staatssecretaris om even in de huid te kruipen van de Rederij om te kijken of hij dan blij wordt van de voorliggende concessie.

[2:39:39] Dank u wel.

[2:39:42] Gelukkig is het nog geen concessie, maar een ontwerp programma van IJssen.

[2:39:46] En het is maar goed dat het een ontwerp is, want als dit het definitieve was, dan weet ik niet of er binnenkort nog een goede verbinding was naar de Waddene eilanden.

[2:39:54] Want er moet echt nog wel een hoop gebeuren voordat dit het predicaat definitief programma van IJssen gaat krijgen.

[2:40:00] In ieder geval moet de motie tussen concessie gewoon natuurlijk worden uitgevoerd.

[2:40:04] Ik ga niet de staatssecretaris verblijden met de motie om nog eens te zeggen van voer die motie uit.

[2:40:09] Maar ik dien wel een motie in die eraan raakt en die luidt als volgt.

[2:40:13] De Kamer gehoord de beraadslaging.

[2:40:15] We constateren dat de Kamer eerder een motie aangenomen heeft.

[2:40:18] 29.684 volgt nummer 293.

[2:40:21] die de regering oproept om voor het concessiegebied Wadden-Oost, en voorafgaand aan een concessie over de duur van 15 jaar, een tussenconcessie aan te besteden, totdat, na afronding van de dan startende MIT-studie Ameland, de daaruit voortvloeiende conclusie over de beoogde vaarweg beschikbaar is.

[2:40:36] Overwegend dat het voor alle partijen, zowel als regionale overheden, mogelijke aanbieders en inwoners van de eilanden van belang is te weten hoe het toekomstige verloop van concessieverlening eruit komt te zien, verzoekt de regering om op korte termijn een globaal tijdschema te publiceren waarin de tijdlijnen van concessie, aanbesteding en verlening met tussenconcessie zichtbaar wordt en gaat over tot de orde van de dag samen met collega Aukje de Vries.

[2:40:58] Ik had oorspronkelijk vier moties meegenomen, maar degene over het vaarwegprofiel, een duidelijkheid daarover, over de onderhoudskosten en dat het budget daarin meekomt.

[2:41:06] En plus de bijdrage in de kosten voor de raiders, voor de ombouw of voor het dubbelontwerp eigenlijk van de schepen, in het geval je zou elektrificeren.

[2:41:16] Ja, daar zijn moties over ingediend door collega Soeboer en collega De Vries en die heb ik meegetekend.

[2:41:21] En ik hoop dat ze aangenomen worden, want ik denk dat alle drie de onderwerpen die ik net noem,

[2:41:25] echt essentieel zijn om tot een goed programma van IJssel en uiteindelijk een goede concessie te komen.

[2:41:31] En die concessie is nodig om uiteindelijk die levensader in stand te houden voor de bewoners van de Waddene eilanden.

[2:41:37] Tot zover, voorzitter.

[2:41:39] Dank voor uw bijdrage.

[2:41:40] En ik kijk naar de heer Soeboer of hij weer even kort het fractievoorzitterschap... fractievoorzitterschap zeg ik.

[2:41:45] Dat gaat wel heel hard.

[2:41:46] Vooruitziende blik, meneer De Hoofd.

[2:41:49] Ik hoorde de heer Soeboer net al in het Fries praten, dus wie weet wat er nog komt.

[2:41:54] Ik geef woord aan de heer Soeboer of hij het voorzitterschap voor mij over kan nemen.

[2:41:58] Dat doet de heer Soeboer, die neemt het voorzitterschap van deze commissie met liefde van u over, voorzitter.

[2:42:05] En dan geef ik het woord aan de heer De Hoop voor zijn inbreng.

[2:42:08] Dank voorzitter.

[2:42:10] Voorzitter, wat ik lastig vind van de afdroom van dit debat, als je ziet dat er afspraken in die concessie gemaakt moeten worden en dat er geen helderheid is, is dat we misschien benodigde afspraken daar weer uitslopen.

[2:42:21] En dat merk ik toch een beetje bij de verduurzaming die nu ontstaan.

[2:42:25] En ik vind het toch zonde als wij met elkaar zeggen dat verduurzaming die keihard nodig is,

[2:42:29] eigenlijk opgenomen zou moeten worden in zo'n concessie dat we dat er nu uithalen.

[2:42:33] En ik draai hem dan toch om.

[2:42:35] En in tal van landen, als je ook om je heen kijkt, zie je dat jarenlang al op een accu gevaren wordt.

[2:42:41] Dus het kan.

[2:42:43] En het scheelt tot tonnen met stikstof, zeg ik ook tegen partijen hier aan tafel die zeggen dat het ingezet moet worden voor de veestapel, dat het ingezet moet worden voor de vissers die ook over het water gaan, dat het ingezet moet worden voor het autoverkeer.

[2:42:53] Dus ik zou toch zeggen, laten we dat dan op een andere manier vastzetten.

[2:42:56] Dus daarom draait mijn fractie hem net even anders om dan dat de andere fracties net hebben horen doen.

[2:43:02] Dus vandaar dat ik de volgende motie heb.

[2:43:04] De Kamer, gehoord de beraadslaging, overweegt dat de aanbesteding van de waddenveren moet leiden tot een robuust, frequent, betaalbaar en duurzame verbinding tussen de wal en de eilanden.

[2:43:12] Overwegen dat we nu niet alleen moeten vastleggen wat we in 2029 willen hebben, maar ook in 2045.

[2:43:18] Overwegen dat biedende rederijen moeten weten waar ze aan toe zijn en welk schip hiervoor nodig is.

[2:43:22] Ik verzoek de regering om in het PvdA op te nemen dat alle waddenveren uiterlijk in 2035 elektrisch varen en te garanderen dat er hiervoor benodigde laadfaciliteiten worden geleverd.

[2:43:32] Dat gaat over tot de orde van de dag, de hoop.

[2:43:34] En ik zeg tegen de staatssecretaris, als u een ander jaartal verstandiger vindt, als u daar iets anders op wilt, dan ben ik daar best toe bereid.

[2:43:41] Maar ik vind het belangrijk dat we iets vastleggen, zodat ook de rederijen die moeten investeren daar ook richting in kunnen krijgen.

[2:43:48] Ik denk dat dat heel verstandig zou zijn.

[2:43:50] Dank, voorzitter.

[2:43:52] Ik kijk even rond.

[2:43:53] Ik zie dat niemand behoefte heeft om daar nog iets van te vinden.

[2:43:58] En dan geef ik het voorzitterschap van deze commissie graag terug aan de heer De Hoop.

[2:44:04] Het is een lange dag, collega Soetboer.

[2:44:08] Dan schorsen we je weer even.

[2:44:09] Ik kijk even naar de staatssecretaris hoeveel tijd hij nodig heeft.

[2:44:11] Ongeveer vijf minuten.

[2:44:13] Dan schorsen wij tot, nou laten we zeggen, tien voor.

[2:44:16] Misschien net iets later.

[2:44:18] En dan heropenen we dan de tweede termijn van de staatssecretaris.

[2:55:17] Ik heropen de vergadering en dan gaan wij door met de tweede termijn van de staatssecretaris.

[2:55:24] Er zijn in ieder geval negental moties ingediend.

[2:55:26] Ik geloof dat er misschien ook ergens nog wat vragen tussendoor is gekomen.

[2:55:30] Dus geef het woord aan de staatssecretaris.

[2:55:32] Ik heb geprobeerd, zo goed mogelijk, alle wensen vanuit de Kamer mee te bewegen.

[2:55:43] Ik denk dat het voor mij aardig gelukt is, behalve op het punt van de elektrificatie.

[2:55:47] Daar gaan we nog even een brief over schrijven.

[2:55:50] Zodat dat nog extra duidelijk is.

[2:55:52] Ik heb inmiddels ook in de 111 vragen die wij hebben gekregen... nog eens even zitten grasduinen.

[2:55:57] En ook de tientallen vragen die we in mondeling hebben gekregen.

[2:56:00] En er zit inderdaad in vraag 96... zit een zin die aan het einde van het staartje... wanneer de infrastructuur er ligt... dat we dat iets duidelijker hadden moeten bewoorden.

[2:56:12] Althans, ik en mijn punt.

[2:56:14] Want de heer Pier, ik zei dat ook, van...

[2:56:16] Onduidelijkheid.

[2:56:17] Ik wil echt benadrukken dat we hebben dit zo strak als mogelijk proberen neer te zetten.

[2:56:23] Op het moment dat de concessie start, is er geen verplichting.

[2:56:28] Op het moment dat de walinfrastructuur gereed is, gaat er een periode van vier jaar lopen.

[2:56:33] En na vier jaar, na die periode van vier jaar, dus dan is er duidelijkheid.

[2:56:38] Op het moment dat die walinfrastructuur gereed is, is er duidelijkheid.

[2:56:41] Dan gaat er een periode van vier jaar lopen en vanaf dat moment gaat het om één boot per jaar, als het gaat om die elektrificatie, omdat op dat moment die 50 miljoen is geïnvesteerd.

[2:56:54] Dat is hoe we het hebben gedaan.

[2:56:55] Maar dit gaan we nog even in een brief opschrijven.

[2:56:57] Maar dat betekent dus ook...

[2:56:59] Dat de vraag van de heer Pierik was, zou u dat zelf intekenen?

[2:57:04] Ja, want we hebben denk ik op deze manier dat heel duidelijk ook proberen te doen.

[2:57:08] We komen daar nog op terug.

[2:57:09] Maar dat betekent dat ik uw eerste motie van de heer Soeboer, die kan ik dus ook oordeel Kamer geven.

[2:57:15] Met die verstanden dat we die ook zo mogen lezen, dat we daar een jaartal op gaan proberen te plakken wat de meest reële inschatting is.

[2:57:23] En we gaan dat dus ook nog netjes even in een brief uiteenzetten.

[2:57:28] En ik zeg er ook nog eens een keer bij dat indien gewenst... we ook de termijn van die vier jaar nog zouden kunnen oprekken.

[2:57:35] Want dat is gewoon ook wat we hebben ingebouwd... om juist weer die zekerheid te bieden.

[2:57:39] Dus we doen echt verschrikkelijk veel... om de onzekerheid die er is, de fact-of-life-netcongressie... om die zo goed en zo strak als het mogelijk hier te regelen.

[2:57:49] We gaan dit in een brief opschrijven.

[2:57:51] Motie één is oordeel Kamer.

[2:57:54] De heer Soeboer.

[2:57:56] Dank u wel, voorzitter.

[2:57:57] Ja, hij is oordeel Kamer, maar wel gewoon met de dictum wat hier staat.

[2:58:00] En ik snap dat u zegt van we gaan dit hebben en we sturen een brief en dat begrijp ik, maar ik hecht er wel waarde aan om gewoon ook gezegd te hebben en ik ben blij met het oordeel Kamer, maar dat er wel gewoon staat wat er staat en dat er gewoon een hard ja-taal van tevoren moet komen.

[2:58:14] Dan kijk ik naar de staatssecretaris.

[2:58:16] Ja, dat kan niet.

[2:58:20] want we weten niet wanneer er sprake is van wanneer die netcongressie is opgelost.

[2:58:25] Dus als u zegt, moet ik met een hard ja-tal, en als dat één dag later is, dan bent u de pineut, dan kan ik het niet doen.

[2:58:31] Het enige wat ik kan doen, is de meest reële inschatting die we op dat moment hebben, opnemen, gezamenlijk met de brief.

[2:58:38] En ik vraag hier ook echt eventjes, ik snap uw punt, wij doen echt ons best om dit zo duidelijk mogelijk op te schrijven, maar wat niet kan, dat kan niet.

[2:58:46] Dus als u volhoudt dat het een harde, harde, harde jaartal is, dan moet ik hem gaan ontraden.

[2:58:53] Wij doen echt ons best, en we gaan het ook in die brief doen, om dit zo duidelijk mogelijk te maken, wetende dat we te maken hebben met een factor wat onduidelijk is, namelijk de netcongressie.

[2:59:03] Waar ook natuurlijk van alles mee samenhangt, mensen die dat kunnen doen, et cetera, et cetera.

[2:59:09] Ik kijk dan wel even naar de indiener.

[2:59:11] Ik kijk naar de indiener.

[2:59:13] Mevrouw de Vries is ook indiener, maar ik zat te kijken of zij behoefte aan een vraag, want ik zag haar handen omhoog.

[2:59:20] Volgens mij willen wij geen mislukte aanbesteding straks hebben.

[2:59:23] We willen ook niet een of ander iets.

[2:59:25] En ik vind dat de signalen die wij nu krijgen van de rederijen, behoorlijk zwaar als het gaat over alle zaken die erin staan.

[2:59:32] Dat is deze één van.

[2:59:34] Zij zeggen er moet een harde datum in.

[2:59:37] En dan is het wel ingewikkeld als de staatssecretaris nu zegt van ja, ik ga nog eens even kijken.

[2:59:43] Maar hij goed, hij heeft oordeel Kamer.

[2:59:44] Ik ga er vanuit dat hij hem gewoon uitvoert.

[2:59:49] Sorry voorzitter, dan toch even vanuit mijn kant.

[2:59:51] Ik zeg niet, we kijken wel even.

[2:59:54] Dat zeg ik niet.

[2:59:56] Ik zeg, we trekken aan dezelfde kant van de touw.

[2:59:58] We proberen zoveel mogelijk duidelijkheid te omschrijven.

[3:00:01] Startconcessie op het moment dat de walinfrastructuur gereed is, vier jaar periode daarna.

[3:00:09] Wanneer die gereed is, dat heeft te maken met netcongressie, dat is onduidelijk.

[3:00:12] Dat is dus niet, we zien wel even.

[3:00:14] Het heeft te maken met het feit dat we netcongressie ongeveer in het hele land hebben en dat we dat dus niet weten.

[3:00:20] Dat is een feit van het leven.

[3:00:23] Wij proberen dat zo goed als mogelijk te doen.

[3:00:28] Ik zeg hier, we proberen de meest reële inschatting te maken en die in een jaartal te vatten, wetende dat dit een onzeker punt is wanneer dit is.

[3:00:37] Dat is wat ik vraag aan de Kamer en dan kan ik de motie over de Kamer geven.

[3:00:41] We gaan niet nog een keer dit debat over... Kan de heer Soeboer leven met deze appreciatie?

[3:00:46] Zo ja, dan is het de Oordeel Kamer.

[3:00:48] Houdt hij vast aan het dictum, dan is het ontraden.

[3:00:50] Ik geef het woord aan de heer Soeboer.

[3:00:52] Ja, ik zou hem andersom willen draaien.

[3:00:53] Zolang je nog geen zekerheid hebt, moet je het gewoon niet in je concessie zetten.

[3:00:55] Zo simpel is het eigenlijk.

[3:00:57] En dan kan de reden, die kan alles doen om toch te verduurzamen.

[3:01:00] Je kunt later van allemaal mooie dingen bedenken om ze toch wat aan te sporen dat te doen.

[3:01:04] Dus ik wil graag vasthouden aan het dictum zoals het hier staat.

[3:01:07] Dan is de motie ontraden.

[3:01:09] Dan geef ik het woord weer aan de staatssecretaris voor motie 2.

[3:01:12] Ja, voorzitter, en dan kom ik... Ik ga niet bij motie 2.

[3:01:14] Ik ga eerst nog een aantal vragen beantwoorden en daar ook wel nog een opmerking aan toevoegen, want ik begon net over die balans en dat raakt ook dit hele punt.

[3:01:21] We proberen die balans op een aantal zaken, proberen wij die goed te behouden.

[3:01:27] Dan zeg ik er ook maar even bij, niet alles kan.

[3:01:30] Ik noemde net die balans tussen aan de ene kant de eisen die je stelt en al de dingen die je vraagt.

[3:01:36] Aan de andere kant van die driehoek zit de betaalbaarheid van de prijs.

[3:01:42] Aan de andere kant zit de aantrekkelijkheid en de gezonde boterham van de reder.

[3:01:45] En je kunt niet op alle drie de knoppen tegelijk duwen.

[3:01:48] Ik kan niet en zeggen ik wil 20 kilowatt vallen en niet sporten en iedere dag een zak paprikaships eten.

[3:01:53] Dat kan ook niet alle drie tegelijk.

[3:01:55] En er zitten wel een aantal zaken ook die u mij vraagt, waar ik toch ook even heel eerlijk ga zijn.

[3:02:00] Dat gaat ingewikkeld worden om dat op een aantal zaken te doen.

[3:02:03] Dat is bijvoorbeeld motie 2.

[3:02:05] Ik heb gezegd, het vastleggen in de concessie van de duur van de overtocht is prijsopdrijvend.

[3:02:12] En tegelijkertijd zegt die motie dat het ten groenste moet komen van de betaalbaarheid.

[3:02:15] Die twee dingen in die motie zijn strijdig met elkaar.

[3:02:17] Ik kan er niks anders aan doen.

[3:02:18] Dat is gewoon een gegeven.

[3:02:20] Dus ik moet die helaas... Nee, sorry, ik ga het anders zeggen.

[3:02:23] En dat gezegd hebbende ga ik hier constructief naar kijken.

[3:02:28] Ik wil deze motie graag ontijdig geven, omdat, nogmaals, al die zaken exact opnemen in de PvdA werkt prijsopdrijvend en maakt het minder aantrekkelijk.

[3:02:40] En tegelijkertijd zijn dit wel punten waar ik ook bereid ben om te kijken hoe we die op een goede balans weer kunnen laten terugkeren, ook in combinatie met de marktconsultatie.

[3:02:48] Dus ik ga daar naar kijken.

[3:02:49] Maar het nu al hard opnemen vind ik onverstandig.

[3:02:52] Dus het vandaag ontijdig?

[3:02:54] De appreciatie is ontijdig.

[3:02:56] Dat zou ook de suggestie kunnen zijn aan de heer Soeboer om aan te houden, maar ik geef de heer Soeboer het woord.

[3:03:01] Ik begrijp die suggestie, maar de heer Soebel gaat hem wel indienen.

[3:03:06] Maar ik wil wel graag gezegd hebben, ook richting de staatssecretaris, dat dit wel twee verschillende dingen zijn, ook in twee verschillende delen van het dictum.

[3:03:15] Dus in de eerste verzoekt, er staan een aantal concrete zaken, bijvoorbeeld die onder de oudswerkzaamheden, maar bijvoorbeeld ook de duur van de overtocht.

[3:03:24] En dan in het tweede deel van het dictum, daar staat om nog te kijken welke andere zaken er zouden kunnen zijn,

[3:03:30] ...die bijvoorbeeld ten gunste van de betaalbaarheid zouden kunnen komen.

[3:03:34] Dus dat tweede deel is heel vrij interpreteerbaar... ...en dus ook niet één op één te combineren met dat andere deel... ...waardoor u zegt, die is tegenstrijdig.

[3:03:41] Het zijn echt twee verschillende dingen.

[3:03:44] Dus één, die concrete zaken... ...en dan twee, een oproep aan de staatssecretaris om te kijken wat hij verder nog kan doen.

[3:03:49] Zo moet u hem lezen.

[3:03:51] Ja, voorzitter, dat doe ik ook.

[3:03:53] Tegelijkertijd zitten er ook een aantal zaken in die de balans, die ik net zei, echt wel, als je hem zo hard opzet, wel verstoren.

[3:04:00] Vandaar dat ik hem ontijdig acht.

[3:04:03] Ik snap de zorgen, dat proberen we goed aan tegemoet te komen, maar het hard opnemen verstoort die balans.

[3:04:09] Dan motie 3, voorzitter.

[3:04:11] Die moet ik wel helaas ontraden, omdat die ingaat tegen het beleid wat we rijksbreed hebben om het rijksvastgoedbedrijf voor commerciële partijen gewoon netjes marktconform te maken.

[3:04:22] Er wordt ook gesproken over de wet markt en overheid, dat daar moet worden gekeken.

[3:04:27] En als dit niet wordt gerealiseerd, moet daar ook dekking voor worden gevonden.

[3:04:34] Motie 3 is ontraden.

[3:04:35] Dan motie 4, dat gaat over de duurzaamheidssubsidies.

[3:04:41] Die is in beginsel overbodig, omdat als het gaat om de walinfrastructuur de overheid betaalt door middel van het Klimaatfonds, de 50 miljoen.

[3:04:52] En wij een business case hebben gemaakt waarin ook uit blijkt, samen met de Reders, dat het in beginsel rendabel is om ook elektrisch te varen en dat het ook rendabel is om

[3:05:02] te verduurzamen, gelet op de prijs op dit moment van elektriciteit en diesel en ook in de toekomst.

[3:05:08] En helemaal wanneer de overheid de infrastructuur betaalt.

[3:05:13] U heeft een vraag.

[3:05:16] Garandeert de staatssecretaris hiermee dat de betaalbaarheid van de kaartjes van de overtocht dus niet in het geding is bij elektrificatie, terwijl de reders wel een soort dubbel ontwerp in de markt moeten zetten?

[3:05:32] Is dat wat de staatssecretaris zegt?

[3:05:34] Ja, dat garandeer ik dat er geen verhoging is van de ticketprijs vanwege elektrificatie.

[3:05:42] Dat hebben we opgenomen.

[3:05:47] Dan de motie spoedplekken.

[3:05:49] Ook die moet ik ontijdig geven.

[3:05:53] Ook weer vanwege het feit dat er mogelijk gesproken is van als we hem zo hard regelen van zaken die we opnemen, die weer die balans op die manier ook verstoren.

[3:06:03] Maar de reden waarom ik hem niet ontraad is omdat ik denk dat het zeker een interessant punt is waar we goed naar moeten kijken.

[3:06:09] in die volledige balans, hoe we die opnemen.

[3:06:12] Ik heb daar eerder al eentje over gezegd, over de reserverlijst, etcetera.

[3:06:16] Hoe we daar gaan kijken.

[3:06:17] Dus daar refereer ik aan mijn toezegging die ik heb gedaan.

[3:06:20] Dan de motie 6 over het vrachtvervoer.

[3:06:24] Die kan ik oordeel Kamer geven.

[3:06:26] Dat gaan we doen.

[3:06:29] Motie 7.

[3:06:30] Even kijken.

[3:06:34] Die moet ik ontijdig verklaren.

[3:06:39] In het PvdE en de financiële bepalingen zullen voorwaarden worden opgenomen over de transparantie.

[3:06:44] En ook hier geldt ervoor dat we dit dus serieus zullen meenemen in die balans, in richting dat definitieve ontwerp.

[3:06:53] En dat het op dit moment dus ontijdig is.

[3:06:57] En dat we dus gaan kijken hoe we dat goed kunnen meenemen.

[3:07:01] Voorzitter, een motie over de tijdlijn, de tussenconcessie.

[3:07:04] Er is een vraag van mevrouw De Vries over motie 7, waar u het advies om tijdig heeft gegeven.

[3:07:10] Het woord is mevrouw De Vries.

[3:07:11] Mijn vraag is dan wel, welke van deze gaan dan het problematisch maken, zeg maar?

[3:07:19] Want daar ben ik eventjes naar op zoek.

[3:07:23] Transparantie.

[3:07:23] Ik heb altijd al gezegd, bedrijfsverdrogelijke informatie hoeft niet erbuiten.

[3:07:26] Het moet ergens.

[3:07:28] En of dat nu dan de lokale overheden in een vertrouwelijke zetting zijn die ernaar kunnen kijken of er niet te veel winst wordt gemaakt.

[3:07:35] En die andere zaken.

[3:07:36] Ja, diepte en breedte van de vaaghul.

[3:07:38] Ik denk niet dat het prijsopdrijvend werkt.

[3:07:41] Er zijn een aantal elementen die ook weer die balans verstoren.

[3:07:45] Dat is onder andere dat bijzondere gebied.

[3:07:49] Dus dat is iets waar we naar kijken.

[3:07:52] En ook die financiële transparantie.

[3:07:55] Dat kunnen we gewoon simpelweg niet doen vanwege bedrijfsvertrouwelijke informatie.

[3:08:00] Dat is gewoon hoe het ook gewoon werkt met bedrijven.

[3:08:03] We kunnen niet alle informatie over beschikbaar stellen.

[3:08:06] Ik heb wel eerder daarvan gezegd dat we gaan proberen, dat we dan gaan toezeggen dat we het rendement wel, het maximale rendement wel openbaar gaan maken, maar bedrijfsgeheim informatie, bedrijfsvertrouwelijke informatie kunnen wij zover mogelijk niet openmaken.

[3:08:18] Vandaag mijn appreciatie.

[3:08:21] Motie 8, de tijdlijn tussenconcessie, die kan ik over de Kamer geven.

[3:08:25] Dat lijkt me even zelfsprekend.

[3:08:27] En dan motie 9 moet ik helaas ook ontraden vanwege het jaartal dat erin staat.

[3:08:34] En ik refereer daar nog wel even aan de brief die wij gaan sturen als het gaat om de elektrificatie.

[3:08:40] Dan hadden we nog een aantal vragen openstaan.

[3:08:44] De eerste is van de heer Soeboer en mevrouw de Vries over de gereserveerde plaatsen.

[3:08:53] Zijn er in het ontwerp PVE nu meer of minder gereserveerde plaatsen dan in de huidige situatie?

[3:08:59] Het aantal gereserveerde plaatsen in het ontwerp PVE is gelijk aan de huidige situatie van de Waddenveren West.

[3:09:07] En ik heb signalen inmiddels ook gekregen dat ten opzichte van de huidige situatie van Waddenveren Oost er mogelijk een verslechtering zou kunnen plaatsvinden.

[3:09:15] Daarom heb ik al eerder toegezegd dat we gaan kijken

[3:09:18] hoe we elementen uit de bestaande systematiek van Oost kunnen overnemen.

[3:09:23] En daar wordt op dit moment ook gewerkt met die reservelijst.

[3:09:26] Daar gaan we kijken of we dat nog mee kunnen nemen.

[3:09:29] Want het streven is om zowel in West als in Oost hetzelfde of zelfs beter te worden dan dat we op dit moment hebben.

[3:09:36] Vraag van de heer Soeboer.

[3:09:37] Ja, als u mij nou de harde toezegging doet dat u uw uiterste best gaat doen om daarvoor te zorgen dat het dus ook in Oost geen verslechtering zal zijn, dan kunt u de volgende keer als u naar het eiland gaat in Nijmegen een bakje koffie halen bij mij.

[3:09:51] Dit riet naar chantage.

[3:09:59] Dan moet ik dat kopje koffie zelf gaan betalen.

[3:10:03] Uiteindelijk doen we dit niet om de mensen te pesten, maar om een goede concessie te hebben die op een juiste manier in balans is.

[3:10:15] De heer Bartkan heeft nog een vraag gesteld over de klantenpanels.

[3:10:19] Hoe wordt die samenstelling bepaald?

[3:10:22] Een beginsel is dat aan de concessiehouder zelf die dat moet inrichten.

[3:10:26] Maar het is natuurlijk wel zo dat daar een brede representatieve afhaardiging moet zijn van personen die gebruik maken van de dienst.

[3:10:33] afhankelijk of en of afhankelijk zijn van de veerdiensten op het eiland.

[3:10:39] En in ieder geval zit daar dus ook, dat hebben we nu gezegd, in ieder geval zit er ook een vertegenwoordiging van de ondernemers in motie-piric.

[3:10:48] Dan nog, mevrouw De Vries.

[3:10:50] Krijgen scholieren en sporters ook de korting voor de overdocht?

[3:10:54] Als een scholier of sporter op het eiland woont en naar de vaste wal gaat, geldt voor hen korting die voor de eilandbewoners geldt.

[3:11:02] En dat is voor de terugreis natuurlijk ook het geval.

[3:11:05] Voor scholieren en sporters die op de vaste wal wonen geldt die korting niet.

[3:11:08] Ik heb daar wel echt over gezegd.

[3:11:11] Als het gaat om scholieren die ingeschreven staan, dat daar die korting wel voor zal gaan gelden.

[3:11:16] Maar voor die andere doelgroep is het gewoon wel lastig om te kijken hoe we dat kunnen doen, omdat je dan met zitten hoe baak je die groep af.

[3:11:27] Dus nogmaals, scholieren of sporters die op het eiland wonen en naar het Vasselenwal gaan, geldt de korting het zeer gereduceerde tarief van de eilandbewoners.

[3:11:39] Even een verhelderende vraag nog.

[3:11:41] Dat is dus de exactezelfde regeling die er nu ook geldt?

[3:11:44] Die gaat over naar de... Die wordt ook meegenomen in de nieuwe concessie.

[3:11:50] Ja.

[3:11:56] Sorry, en uitgebreid.

[3:11:57] Inderdaad, een goede toevoeging, dank je wel.

[3:11:59] En uitgebreid, inderdaad, omdat we gezegd hebben... ook mensen die studeren aan de andere kant, daar geldt-ie nog voor.

[3:12:11] Nog een vraag, voorzitter.

[3:12:12] De laatste vraag, dat was de heer Pierik over de aanbesteding van de scholierenboot.

[3:12:18] Maar dit blijkt zeer onrandabel.

[3:12:20] Op dit moment doet de rede dit al vrijwillig.

[3:12:23] Maar als je dit dus niet opneemt in de concessie of het wordt niet vrijwillig gedaan, dan is er gewoon een zeer onrandabele situatie.

[3:12:30] En de verwachting is dan ook als je daar een aparte aanbesteding van maakt, dat dat zal mislukken.

[3:12:35] Vandaar dat wij dat niet doen.

[3:12:36] En ik denk opzich dat de huidige situatie, inclusief de toezegging die ik heb gedaan, dat we die voor de scholierenboot op deze manier goed kunnen ondervangen.

[3:12:45] Voorzitter, ik dank oprechte ook de betrokkenheid van de Kamerleden.

[3:12:48] We hebben volgens mij een goed debat gehad.

[3:12:49] Ik heb geprobeerd zoveel als mogelijk die punten ook tegemoet te komen, om die belangen ook te adresseren.

[3:12:55] Ik heb geprobeerd overal waar kan duidelijkheid te geven.

[3:12:59] Dat gaan we nog proberen te repareren op het elektrificatiedeel.

[3:13:03] Maar ik hoop oprecht dat we met al deze punten een goede concessie kunnen gaan bouwen.

[3:13:10] Nogmaals, we doen dit niet om mensen te pesten... of om een stukje onwil of dingen van bovenaf op te leggen.

[3:13:16] Maar al die belangen van de eilandbewoners, van de ondernemers... van de toeristen, van andere bezoekers, van de natuur...

[3:13:24] Van de mensen op het eiland zelf, mensen die er naartoe willen, dat proberen we allemaal te vangen.

[3:13:29] Op een goede manier, ook de reders zelf natuurlijk.

[3:13:32] En dat in combinatie met de Europese regels die we ons ook netjes aan te houden hebben.

[3:13:38] Ik ga mij de komende tijd beraden op onder andere de motie Grimwis over de tussenconcessie.

[3:13:43] Daar gaan we het over meenemen en ik hoop u na het zomerreces over dit onderwerp zeer spoedig te spreken.

[3:13:51] Dank aan de staatssecretaris en ondersteuning voor de beantwoording in de tweede termijn.

[3:13:56] En ook gefeliciteerd met uw debuut in deze commissie.

[3:13:59] Twee debatten op uw eerste wedstrijddag.

[3:14:01] Dat is heel wat, maar volgens mij zit u hier nog heel enthousiast.

[3:14:05] Voor de afronding van het debat lopen nog wel even de toezeggingen door.

[3:14:09] Dan heb ik als eerste toezegging.

[3:14:11] De staatssecretaris stuurt de Kamer voor aanstaande dinsdag een brief met daarin de vragen en de risico's die er zijn omtrent, de elektrificatie en de relatie met de verduurzaming van de walinfrastructuur.

[3:14:23] En dan de tweede toezegging, en dat is een vrij uitgebreide toezegging.

[3:14:26] De staatssecretaris stuurt de Kamer voor september het definitieve programma van IJssel toe, waarin onder andere de volgende onderdelen terugkomen.

[3:14:35] Zwaarwegend adviesrecht voor decentrale overheden bij de vervoersplannen.

[3:14:39] Klantenpanels krijgen adviesrecht.

[3:14:41] En majeure bepalingen.

[3:14:43] En majeure bepalingen.

[3:14:47] Ja.

[3:14:48] Klantenpanels krijgen adviesrecht.

[3:14:51] Adviesrol voor decentrale overheden bij majeure ontwikkelingen.

[3:14:54] Dus die zat erbij.

[3:14:56] Een reactienota over welke aspecten uit de internet en marktconsultatie wel en niet zijn overgenomen.

[3:15:04] Interinsulaire overtocht ook in de schoolvakanties.

[3:15:08] Gereserveerde plekken, ook overdag in plaats van alleen de eerste en laatste overtochten, waarbij ook wordt gekeken naar de optie van reserveringslijsten.

[3:15:18] Er wordt niet alleen naar het aantal afvaarten gekeken, maar ook naar de capaciteit van de boten die de afvaarten verzorgen.

[3:15:25] Een heroverwegingkorting voor een eiland die voor studenten ouder dan 21 jaar.

[3:15:30] En als laatste de mogelijkheid voor het hanteren van een tussenconcessie voor de Waddenveren Oost.

[3:15:37] Ja, dan zie ik nog twee vingers.

[3:15:39] Eerst de heer Soeboer.

[3:15:42] Dank, voorzitter.

[3:15:42] Ja, ik mis volgens mij de meest recente toezegging in dit debat, namelijk over het aantal gereserveerde plaatsen dat de staatssecretaris zijn uiterste best gaat doen, dus een inspanningsverplichting en dat ook naar de Kamer toe gaat rapporteren, want dat hoort bij een verplichting dat ook in de concessie-Oost er geen sprake van een verslechtering zou zijn met het aantal plaatsen, gereserveerde plaatsen.

[3:16:05] Daar knikt de staatssecretaris bij, dus die schrijven we op.

[3:16:08] En dan kijk ik naar mevrouw de Vries.

[3:16:10] Ja, dat gaat even over de reactie op de consultatierondes.

[3:16:14] De kritiek in de vorige keer was wel dat absoluut onduidelijk was waarom sommige dingen wel of niet waren overgenomen.

[3:16:19] Ik hoor nu in de toezegging dat het wat wel en niet wordt meegenomen.

[3:16:24] Ik ga ervan uit dat het ook een motivatie en een uitleg is waarom iets wel of niet meegenomen wordt en dat het ook wel een beetje substantieel zal zijn, want dat was een frustratie bij de vorige ronde volgens mij.

[3:16:37] Ik zag eerst de heer Grinders en daarna de heer Boutkamp.

[3:16:41] Op het laatste punt, namelijk de mogelijkheid van de tussenconcessie.

[3:16:47] Het is wat steviger.

[3:16:49] Het gaat over de uitvoering van de aangename motie in zaken de tussenconcessie.

[3:16:55] Want als het nu alweer zo soft wordt opgeschreven, dan durf ik nu alweer te voorspellen wat er gaat gebeuren.

[3:17:02] We gaan het er heel hard neerzetten, meneer Grinders.

[3:17:05] Ik kijk naar de heer Boutkamp.

[3:17:06] U had ook nog een opmerking.

[3:17:07] Ja, voorzitter.

[3:17:08] De staatssecretaris gaf tekst en uitleg over hoe die klachten en dergelijke... Ik verstond allang niet even aan wie die toezegging nou was toebedoeld, want dan kan ik hem zelf in mijn administratie verwerken, ja of nee.

[3:17:20] Over dat opnemen van die klachten, serieus nemen en terug te koppelen van hoe en wel of niet verwerkt is.

[3:17:26] Dat is een opmerking aan de heer Boutkamp.

[3:17:28] Dat zei ik net ook buiten het microfoon om.

[3:17:31] U had mij gevraagd om niet alleen de reactienoten uit te sturen op beeld wel en wat niet, maar u had mij ook gevraagd om het gemotiveerd te doen.

[3:17:37] Dat heb ik toegezegd.

[3:17:40] Dank u wel.

[3:17:40] We schrijven de motivatie er nu nog bij.

[3:17:42] Dan vraag ik de heer Boutkamp om toch nog even zijn microfoon uit te zetten.

[3:17:45] En dan dank ik nogmaals de staatssecretaris en ondersteuning, de leden, maar vooral ook de ondersteuning hier in de Kamer, de mensen op de publieke tribune en de mensen die mee hebben gekeken.

[3:17:56] En dan sluit ik deze vergadering.

[3:17:57] Dank.