Suppletoire begroting samenhangende met de Voorjaarsnota

[0:00:04] Dames en heren, goedemiddag.

[0:00:05] Collega's die net binnen zijn, ga snel zitten.

[0:00:09] Ik open deze vergadering van de vaste commissie voor buitenlandse handel en ontwikkelingshulp.

[0:00:16] Ik ben vandaag uw voorzitter omdat ik een woordvoerder van de VVD vervang en er was geen voorzitter beschikbaar.

[0:00:23] Ik ben de vervanger van een vervanger.

[0:00:27] Ik ga mijn best doen om dit in goede banen te leiden.

[0:00:33] Ik heet van harte welkom twee bewindspersonen die volgens mij nieuw zijn.

[0:00:37] In deze commissie zitten de minister van Buitenlandse Zaken, de heer Veldkamp, en de staatssecretaris van Buitenlandse Zaken, mevrouw Boerma.

[0:00:45] Welkom.

[0:00:46] Ik kan niks zeggen over deze commissie, want ik ben hier op zich nooit aanwezig, maar het zal vast een hele prettige commissie zijn.

[0:00:53] Het wordt vast een goed inhoudelijk debat.

[0:00:55] Ik heet natuurlijk van harte welkom alle collega's die aanwezig zijn, alle geïnteresseerden in de zaal en iedereen die anderszins kennisneemt van deze vergadering.

[0:01:04] De supplementaire begroting staat samenhangende met de voorjaarsnota.

[0:01:09] Er zijn spreektijden geïnventariseerd.

[0:01:13] Ik wil eerst even beginnen met de volgende vraag.

[0:01:15] We kunnen twee dingen doen.

[0:01:17] Ze kunnen de begrotingsvolgorde hanteren en handhaven.

[0:01:22] Dat is de vastgestelde spreekvolgorde.

[0:01:24] Of we kunnen doen op volgorde van hoe iedereen nu zit.

[0:01:28] Het maakt mij niet uit.

[0:01:32] Dan zullen we gewoon de volgorde doen.

[0:01:37] Ik ga mijn best doen om het in goede banen te leiden.

[0:01:39] Ik ga dan als allerlaatste, zodat ik me kan focussen op het debat.

[0:01:44] Het is een wetgevingsoverleg, dus op zich zouden we kunnen afspreken met elkaar.

[0:01:48] We interrumperen elkaar onbeperkt.

[0:01:55] Maar we kunnen dat echt niet doen, ook omdat de minister van Buitenlandse Zaken om half acht echt weg moet.

[0:02:02] En we moeten dit afronden, zodat we er donderdag over kunnen stemmen.

[0:02:06] We proberen het een beetje gedisciplineerd te doen.

[0:02:13] onderling.

[0:02:14] Drie interrupties, afhankelijk van hoe we voor het verhaal gaan, kunnen we meer ruimte nemen voor de interrupties richting het kabinet.

[0:02:22] Ik kan me voorstellen dat daar het zwaartepunt ligt.

[0:02:27] Ik moet zelf om half zeven

[0:02:29] Ik ging ervan uit dat het tot half zeven duurde, maar het is met een uur verlengd.

[0:02:35] Kijk even naar de geveer.

[0:02:38] Ben ik iets vergeten?

[0:02:39] Dan gaan we beginnen bij mevrouw de Korte namens Nieuw Sociaal Contract.

[0:02:47] U heeft vijftien minuten.

[0:02:50] Ik ga wel proberen iedereen aan de opgegeven tijd te houden.

[0:02:53] Mevrouw de Korte, aan u het woord voor de eerste termijn.

[0:02:57] Dank u wel, voorzitter.

[0:03:00] Van Oekraïne tot Soudaan, van Gaza tot Myanmar.

[0:03:04] Overal laaien gewelddadige conflicten op.

[0:03:07] Met gevolgen.

[0:03:09] Meer vluchtelingen, meer humanitaire nood en meer geld naar defensie.

[0:03:14] Maar waar blijft de inzet op vrede?

[0:03:17] We investeren veel geld in humanitaire hulp.

[0:03:20] We investeren miljarden in defensie.

[0:03:23] Maar bemiddeling bij conflicten, of het voorkomen ervan, dat blijft achter.

[0:03:28] En dat moet anders, vindt Nieuw Sociaal Contract.

[0:03:31] Als we vrede willen, moeten we ook echt investeren in conflictbemiddeling.

[0:03:36] En daarom stel ik iets concreets voor, een topinstituut voor internationale conflictbemiddeling.

[0:03:43] Daarvoor heb ik namens Nieuw Sociaal Contract een amendement ingediend.

[0:03:47] voor een startfinanciering van 500.000 euro vanuit het budget veiligheid en rechtsstaatontwikkeling.

[0:03:54] Nederland en Europa geven terecht geld uit aan veiligheid, maar het ontbreekt aan een krachtige inzet op vrede.

[0:04:02] Waarom laten we vredesonderhandelingen over aan Amerika, Qatar of Saudi-Arabië?

[0:04:08] Ik vroeg aan een hoge VN-ambassadeur of Europa aan tafel zit bij vredesonderhandelingen.

[0:04:14] Hij vertelde dat Europa te weinig aan tafel zit.

[0:04:18] Drie maanden geleden heb ik dat probleem al aangekaart.

[0:04:21] Ik dien de motie in.

[0:04:23] Maar die heb ik aangehouden omdat de vorige minister zei dat zij met een brief zou komen.

[0:04:29] Maar die brief is niet gekomen terwijl conflicten oplaaien.

[0:04:33] Ondertussen zijn er meer mensen die zeggen dat geïnvesteerd moet worden in conflictpreventie en bemiddeling.

[0:04:41] Ook oud-generaals van Uum en de Kruif en oud-minister Ollongren pleiten voor structurele investeringen in conflictpreventie en stabiliteit.

[0:04:51] Zij wezen erop dat Nederland meer moet doen om conflicten aan de voorkant te voorkomen, in plaats van steeds achter de feiten aan te lopen.

[0:05:00] Het Topinstituut voor Conflictbemiddeling moet zich volgens ons richten op topniveau.

[0:05:05] Track 1.

[0:05:06] Dat wil zeggen onderhandelingen tussen regeringen, staatshoofden en leiders.

[0:05:11] Wapenstilstanden, nationale dialogen, politieke transities.

[0:05:15] Daar gaat het om.

[0:05:17] Bestaande Europese initiatieven voor conflictbemiddeling zijn vaak indirect.

[0:05:21] Ze adviseren en beïnvloeden, maar ze bemiddelen zelden actief.

[0:05:26] Dat heet track 2-besprekingen.

[0:05:29] Wat we nu missen is een internationaal erkend centrum dat zich specifiek toelegt op het bemiddelen bij complexe, grensoverschrijdende conflicten.

[0:05:39] Een plek waar landen en internationale organisaties terecht kunnen voor onafhankelijke ondersteuning bij onderhandelingen en vredesprocessen.

[0:05:47] Dit instituut zou een platform kunnen bieden voor juridische, diplomatieke en bemiddelingsexpertise samenkomen.

[0:05:55] Het zou ondersteuning kunnen bieden bij formele en informele onderhandelingen, bij het trainen van bemiddelaars en bij het ontwikkelen van innovatieve methoden voor conflictpreventie.

[0:06:06] De voorkeur van het nieuwe sociaal contract gaat uit naar een vestiging in het Vredespaleis in Den Haag.

[0:06:11] Den Haag is dé internationale stad voor vrede en recht.

[0:06:15] Hoewel het Vredespaleis al onderdak biedt aan instellingen, als het internationaal gerechtshof en permanente hoofd van arbitrage is hun rol in de actieve bemiddeling tussen en binnen landen beperkt.

[0:06:27] Een aanvullend topinstituut kan de leemte opvullen en bijdragen aan duurzame vredesoplossingen.

[0:06:33] Nederland kan dit niet alleen en zal dit samen met de Europese Unie moeten doen.

[0:06:39] Ik besef dat het moeilijk is om conflicten op te lossen.

[0:06:42] Maar alles aan andere partijen overlaten is geen optie.

[0:06:46] Wat nieuw sociaal contract betreft zou inzet op vrede in de wereld topprioriteit nummer één moeten zijn in Nederland en Europa.

[0:06:53] En voorzitter, we vragen aan het kabinet of het bereid is om dit voorstel serieus te verkennen.

[0:06:59] Kan de minister aangeven hoe hij aankijkt tegen de oprichting van een dergelijke instituut?

[0:07:04] Is het mogelijk om een deel van de ruimte binnen de suppletare begroting te reserveren voor een verkenning en een startinvestering?

[0:07:12] Kan een dergelijke topinstituut een bijdrage leveren aan vredesprocessen?

[0:07:19] Dan de BNI-koppeling.

[0:07:20] De BNI-koppeling aan het ODA-budget hangt als een graad in onze keel.

[0:07:26] Voor de kijkers thuis wil ik het kort aangeven.

[0:07:28] Het ODA-budget bestaat uit een paar onderdelen waaronder het geld voor ontwikkelingshulp.

[0:07:34] Internationaal is afgesproken dat landen 0,7 procent van het bruto nationaal inkomen aan het ODA-budget uitgeven.

[0:07:44] Vorig jaar maakte minister Clever de koppeling onverwacht niet.

[0:07:49] Dit jaar leek bij de voorjaarsnoten de BNI-koppeling hersteld.

[0:07:54] Bij narekening bleek het niet zo te zijn.

[0:07:57] Ik noem het maar een ODA-truc die minister Heijnen en voormalig minister Klever hebben uitgehaald.

[0:08:02] Ze hebben een andere rekenmethode gebruikt, waardoor het ODA-budget op een laag bedrag uitkwam.

[0:08:09] Nieuw sociaal contract is er zeer verbaasd over.

[0:08:12] Van deze minister willen we weten of hij en het kabinet bekend waren met deze ODA-truc.

[0:08:19] Eerst minister Veldkamp bereidt zich tot het uiterste in zijn spannen om de BNI-koppeling te herstellen in de begroting 2026.

[0:08:28] Als nieuw sociaal contract blijft bestaan voor de BNI-koppeling aan het ODA-budget.

[0:08:34] Dan het maatschappelijk middenveld.

[0:08:38] Er is een grote verandering plaatsgevonden in de verdeling van het geld voor ontwikkelingshulp.

[0:08:44] Een nieuw sociaal contract is het eens met de grote lijnen.

[0:08:47] inzet op voedselzekerheid, watermanagement en gezondheidszorg.

[0:08:52] Maar het maatschappelijk middenveld werd sterk gekort.

[0:08:57] Ik heb namens nieuw sociaal contract in twee moties al gepleit voor de essentiële rol van het maatschappelijk middenveld in ontwikkelingslanden.

[0:09:05] Maatschappelijke organisaties hebben een jarenlang opgebouwd netwerk en expertise.

[0:09:11] Zij weten wat er speelt in ontwikkelingslanden.

[0:09:14] Hun jarenlange opgebouwde netwerken kunnen niet zomaar vervangen worden.

[0:09:19] Ook bedrijven en banken geven aan dat zij het maatschappelijk middenveld nodig hebben om inzicht te krijgen in de stabiliteit van het land voordat zij gaan investeren.

[0:09:29] Het maatschappelijk middenveld werd door minister Klever binnen een paar jaar met twee derde gekort.

[0:09:34] Wij vinden dit echt te ver gaan.

[0:09:37] In het amendement, wat we mede met mevrouw Heers en andere partijen indienen, willen we het bedrag voor het maatschappelijk middenveld jaarlijks met 22 miljoen verhogen.

[0:09:50] Hiermee repareren we een substantieel deel van de korting die eerder is opgelegd.

[0:09:55] Wat vindt de minister van dit voorstel?

[0:09:58] Hoe ziet de minister de invulling van dit geld?

[0:10:02] Daarnaast nemen we aan dat het maatschappelijk middenveld een grote rol blijft houden in het nieuwe budgettaire kader bij voedselzekerheid, watermanagement en gezondheidszorg, zoals we eerder in de motie hebben bepleit.

[0:10:15] Wat vindt de minister hiervan en hoe zit de minister de invulling van dit geld?

[0:10:21] dan de vrouwenrechten en gender.

[0:10:24] Vrouwenrechten dreigen te verdwijnen in het budget en dat is onacceptabel, terwijl we weten dat veel vrouwen worden onderdrukt.

[0:10:32] Vrouwen mogen vaak niet naar school, vrouwen zijn vaak uitgesloten van politiek en economie en we weten dat landen waar vrouwenrechten goed geregeld zijn, veiliger en stabieler zijn.

[0:10:44] Vrouwen en gender verdienen onze steun.

[0:10:48] Daarom dienen we samen met mevrouw Heers een amendement in, voor 20 miljoen extra per jaar, zodat een deel van de bestaande programma's behouden kunnen blijven.

[0:10:58] Ik vraag aan de minister hoe hij kijkt tegen dit amendement, waar meer geld wordt vrijgemaakt voor vrouwenrechten en gender.

[0:11:06] Wil hij deze rechten blijven beschermen?

[0:11:10] Vervolgens een vraag over de gezondheid en kinderen.

[0:11:14] Gezondheid van kinderen is de basis van ontwikkelingshulp.

[0:11:17] Nieuw Sociaal Contract vindt dat vooral de vaccinaties van kinderen in ontwikkelingslanden essentieel.

[0:11:24] Bill Gates en de organisatie KEFI luiden de noodklok.

[0:11:28] Steeds minder kinderen in ontwikkelingslanden krijgen vaccinaties.

[0:11:33] Vaccinaties die voor ons heel gewoon zijn, kinkhoest, difterie, polio, we komen deze ziektes gelukkig niet meer tegen in Nederland.

[0:11:43] Ook is er nu een malariavaccin op de markt.

[0:11:47] Gezonde kinderen kunnen naar school en kunnen later werken.

[0:11:51] Werk in het thuisland voorkomt migratie.

[0:11:54] Kan de minister toezeggen vooral in te zetten op kindervaccinaties en hierop geen drastische bezuiniging toe te passen?

[0:12:03] Voorzitter, dit debat gaat over meer dan geld.

[0:12:06] Het gaat erom wie we als Nederland willen zijn in deze wereld.

[0:12:11] Zetten we in op vrede in de wereld, steken we als Rijk Nederland de ander de helpende hand toe?

[0:12:18] Of denken we alleen aan onszelf?

[0:12:20] Hoewel het is ook in ons voordeel als landen stabiel zijn, vrouwenrechten en gender beschermd zijn, de kinderrechten niet geschonden worden.

[0:12:30] Wij kunnen als Nederland echt het verschil maken.

[0:12:33] Dank u wel.

[0:12:34] U heeft een interruptie van mevrouw Dobbe.

[0:12:39] Dank u wel.

[0:12:39] En dank aan mevrouw De Korte voor haar inbreng in dit debat.

[0:12:44] Het is goed om te horen dat er goede inzet ook is voor de BNI-koppeling.

[0:12:48] Ik steun ook de vraag die ze stelt aan de minister.

[0:12:50] Ik zou hem zelfs wat urgenter willen stellen.

[0:12:53] Niet alleen maar kijken wat er mogelijk is, maar gewoon herstellen die boel.

[0:12:57] En ik steun ook de waarde van het maatschappelijk middenveld die mevrouw de Korte aangeeft.

[0:13:04] Niet alleen de kennis en expertise die mevrouw de Korte ook aanhaalt, maar ook de bedrijven die die kennis en expertise heel goed kunnen gebruiken.

[0:13:12] Wij ook als Kamerleden.

[0:13:13] Ik heb hier twee boeken meegenomen.

[0:13:14] Eén van Oekraïnse activisten die zijn langs geweest.

[0:13:17] Eentje van de mevrouw uit Kenia die mij heeft verteld over hoe het eraan toegaat in Kenia met genitale verminking.

[0:13:24] Dat wordt nu uitgesloten binnen de nieuwe beleidskaders van dit kabinet.

[0:13:31] Nationale lobby mag niet meer.

[0:13:33] Wat vindt mevrouw de Korte daarvan?

[0:13:39] Nou haalt mevrouw Dobbe een heel specifiek onderdeel uit.

[0:13:44] Als het gaat om vrouwenrechten, dan gaat het ook over politieke interventies.

[0:13:51] Dus wat ons betreft hoort dat er gewoon bij.

[0:13:54] En we beseffen inderdaad ook als nieuw sociaal contract, dat heb ik net ook genoemd, vrouwen hebben echt inderdaad een essentiële rol in heel veel landen.

[0:14:03] Ja, ook in Nederland natuurlijk, maar zeker in ontwikkelingslanden.

[0:14:06] Dus dat willen we zeker ondersteunen en daarom hebben we dat amendement ook mede ingediend.

[0:14:12] Mevrouw Dobbe.

[0:14:12] Sorry, ik denk dat mevrouw De Korte mijn vraag niet helemaal goed had begrepen.

[0:14:15] Dat zal aan mijn vraagstelling liggen.

[0:14:17] Het ging mij erom dat in het nieuwe beleidskader de nationale lobby wordt uitgesloten.

[0:14:23] Dus op het moment dat een maatschappelijk middenveld of een organisatie in aanmerking wil komen voor Nederlandse financiering, mogen zij niet ons belobbyen of bedrijven belobbyen.

[0:14:33] En belobbyen klinkt dan een beetje viezig.

[0:14:35] Maar het gaat er dan vooral aan om kennis en expertise te delen.

[0:14:39] mensenrechtenactivisten veel meer hebben in dat soort landen dan wij.

[0:14:43] Dat wordt nu uitgesloten.

[0:14:45] Ik vroeg me af wat mevrouw de Korte daarvan vindt en of ze ons wil steunen om in ieder geval te zeggen, beoordeel financiering op inhoud, maar sluit niet dit soort dingen uit omdat je dan ook een heleboel goede dingen verliest.

[0:14:58] Mevrouw de Korte.

[0:14:59] Nogmaals, hier wordt een heel specifiek onderdeel uitgehaald.

[0:15:03] Ik ben erg benieuwd hoe de minister dat ziet.

[0:15:07] Want we gunnen het maatschappelijke middenveld inderdaad wel hun plek in de wereld.

[0:15:14] En het lobbyen, we moeten even kijken hoe de minister dat bekijkt.

[0:15:18] Als er teveel geld aan lobby wordt uitgegeven, dan vinden wij het ook een probleem.

[0:15:23] Maar kennisuitwisseling, we denken dat dat mogelijk moet zijn.

[0:15:29] Oké, dan gaan we naar mevrouw Dobbe.

[0:15:34] Oh, sorry, nog een interruptie.

[0:15:35] Meneer Ceder.

[0:15:36] En voor de excuus voor het laten opsteken van mijn vinger.

[0:15:40] Ik wil toch nog even doorvragen als het gaat om die BNI-koppeling.

[0:15:43] Want we hebben met de collega's van NEC natuurlijk de afgelopen maanden wel wat beloftes gehoord om die te herstellen, te repareren.

[0:15:53] Daar is bij de voorjaarsnota een voorzichtige stap gezet, maar niet wat hetgeen wat wij gehoopt hadden.

[0:16:01] Maar toen zat NEC ook nog in een missionaire coalitie, wat nu niet meer het geval is.

[0:16:06] Mijn vraag is of dat leidt tot een ander standpunt en ook wat meer indringendheid als het gaat om die koppeling herstellen.

[0:16:19] Want zoals u weet is dat op termijn misschien de allergrootste bezuiniging die op OS ooit gedaan is.

[0:16:25] En juist daarom des te urgenter om die volledig te herstellen.

[0:16:28] Mevrouw de Korte.

[0:16:30] Ik heb net ook genoemd dat de nieuwe berekening, waar we zelf erg van geschrokken zijn, het is dus anders uitgevoerd dan in het verleden, dat we daar ook heel erg verbaasd over zijn.

[0:16:44] Dus daarom heb ik zelf ook mijn inbreng aangegeven.

[0:16:47] Hoe wil de minister dit nu echt terugbrengen naar de oude berekening?

[0:16:52] Dus wij zijn er hier ook zeer bezorgd over.

[0:16:55] En we nemen aan dat deze minister hier wel werk van gaat maken.

[0:17:01] Meneer Seder?

[0:17:02] Ja, aannemen is mooi en ook ik geloof in de goedheid van de heer Veldkamp.

[0:17:08] Maar er zijn ook controleurs en ook mede-wetgever.

[0:17:12] Ik zit nu bij een wetgevingsoverleg waarbij het volgens mij ook juist nu belangrijk is dat parlementariërs zich ook uitspreken.

[0:17:18] Mijn vraag is of wij op steun van NEC kunnen rekenen.

[0:17:21] Er ligt een motie die mevrouw Heersch ook mede namens de ChristenUnie indient.

[0:17:24] voor herstelkoppeling.

[0:17:26] Daarnaast ligt er ook een amendement van mijn kant, volgens mij met een aantal indieners, om het ook te herstellen.

[0:17:32] Kunnen we ook die parlementaire rol van NEC verwachten, waardoor het niet over de schutting bij een bewindspersoon gelegd wordt, waarbij we allemaal weten dat het rond een begroting altijd vloeibaar is en ook een inzet van onderhandeling is, zodat wij het hier als parlementariërs nu kunnen regelen.

[0:17:48] Mevrouw de Kochten.

[0:17:50] Voorzitter,

[0:17:51] Wij laten het voorlopig even bij de toezegging die wij verwachten van deze minister.

[0:17:58] En wij verwachten ook zijn grote inzet hierin om de oude BNI-koppeling te herstellen.

[0:18:07] Was er nog een interruptie aan mevrouw Hirsch?

[0:18:13] Dan kijk ik even rond, geen interrupties meer.

[0:18:16] Mag ik een vraag stellen?

[0:18:18] Vindt u het goed als mevrouw Hirsch eerst spreekt en daarna ik?

[0:18:20] Als de rest het geen probleem vindt, vind ik het prima.

[0:18:25] Dan gaan we naar mevrouw Heersch namens GroenLinks, BVDA.

[0:18:31] Voorzitter, de wereld staat in brand.

[0:18:35] Autocratische laarders lappen internationale spelregels aan hun laars.

[0:18:38] Macht gaat boven recht.

[0:18:40] Het gevolg is onrust en onveiligheid.

[0:18:43] Ondertussen neemt het geweld tegen vrouwen en hulpverleners in conflictgebieden schrikbarende vormen aan en lossen we mondiale problemen zoals armoede en klimaatverandering niet op.

[0:18:53] Terwijl het goed is dat vorige week overeenstemming is bereikt over onze gezamenlijke verdediging, is het ontzettend onverstandig dat sommige landen en sommige partijen in dit parlement denken dat dit het best bekostigd kan worden uit het budget voor ontwikkelingssamenwerking.

[0:19:08] In de voorjaarsnota verhart het kabinet in historische bezuinigingen.

[0:19:12] Dat is uiterst zorgwekkend.

[0:19:14] Terwijl Poetin zijn investeringen in Afrika verdubbelt, beknibbelt de coalitie op onze aanwezigheid in strategische buurregio's in Afrika en het Midden-Oosten.

[0:19:23] Terwijl de veiligheid van Nederlanders begint bij veiligheid en stabiliteit in de regio's die Europa omcirkelen.

[0:19:30] Oud-commandant de Kruijf schreef recent in het AD en ik citeer.

[0:19:34] Investeren in stabiliteit en conflictpreventie is effectief en goedkoop.

[0:19:40] Elke euro die in fragiele landen wordt geïnvesteerd in economische groei en overheidsdiensten kan tot 90 euro aan toekomstige conflictkosten voorkomen.

[0:19:50] Onderschrijft de minister dat?

[0:19:52] Voorzitter, met het afbreken van ontwikkelingssamenwerking heeft het kabinet Wilders-Jasilgoes niet alleen risico's genomen met de veiligheid, maar ook met onze economie.

[0:20:02] Wat is de reactie van de minister op het vandaag verschenen onderzoek door de Universiteit van Keutingen, waaruit blijkt dat met elke euro ontwikkelingssamenwerking de Nederlandse export groeit met bijna 4 euro?

[0:20:15] Voorzitter, wat goed is voor mensen elders, is goed voor Nederland.

[0:20:19] Toch bezuinigt dit kabinet een historische 2,4 miljard.

[0:20:23] Daar kwam nog eens een extra bezuiniging bij toen minister Heijnen de koppeling met de economie wegmoffelde.

[0:20:29] Een politiek commitment waar ons land zich al een halve eeuw aan houdt.

[0:20:33] Keer op keer wordt ons voorgehouden dat deze kapitale fout, die ook nog eens niet in het hoofdlijnenakkoord stond, hersteld zou worden in het voorjaar.

[0:20:41] Een eis die ook in de Eerste Kamer is neergelegd.

[0:20:44] En voorzitter, niet alleen de oppositie en de Eerste Kamer vragen hier om, maar ook de collega's van het NSC.

[0:20:52] De heer Karman sprak van een bedrijfsongeluk en beloofde als een leeuw te gaan vechten voor het herstel van de koppeling.

[0:20:59] Nog daarvoor was mevrouw Zeedijk voorzichtig optimistisch over het herstel bij de voorjaarsnota.

[0:21:05] Ook de heer van Oosterbrugge zei toen als woordvoerder Financiën dat de koppeling hersteld moest worden.

[0:21:12] Toch ligt er nu een voorjaarsnota waarin volgens een totaal nieuwe logica wordt gewerkt.

[0:21:16] Dit constateert ook de Rekenkamer.

[0:21:18] En ik citeer.

[0:21:20] Met de voorjaarsbesluitvorming is deze werkwijze verlaten en gaat het demissionaire kabinet niet meer uit van het ankerpunt van 0,7 procent.

[0:21:29] Mijn fractie gaat niet akkoord met deze nepkoppeling.

[0:21:31] Daarom dien ik straks met de rest van de oppositie een motie in om deze systematiek van de koppeling echt te herstellen.

[0:21:39] Voorzitter, in een onrustige en onveilige wereld toont onderzoek aan dat landen waar vrouwenrechten geborgd zijn, stabieler en veiliger zijn.

[0:21:47] Erkent de minister dit?

[0:21:49] Het kabinetsbesluit om het budget voor vrouwenrechten geheel af te schaffen is buitengewoon onverstandig.

[0:21:55] Maar dat niet alleen.

[0:21:56] Het is een klap in het gezicht van vrouwen wereldwijd die opkomen voor een leefbaar loon of voor hun recht op land en water.

[0:22:03] Daarom stel ik in een abonnement voor dit besluit terug te draaien.

[0:22:09] Voorzitter, afgelopen week was ik samen met collega's van andere partijen in Budapest.

[0:22:14] Daar konden wij in de praktijk zien en voelen hoe een sociale meerderheid samen kwam om op te staan tegen autocratie.

[0:22:22] Complimenten aan onze ambassadeur Desiree Bonis en aan deze minister dat zij als enige ambassadeur voor in de mars meeliep met de Nederlandse pride vlag in de hand.

[0:22:33] En dank voor haar wijze woorden over het belang van het recht op samenkomen en demonstreren.

[0:22:38] Ik hoop dat de minister ook in de coalitie waakzaam is voor coalitiepartijen die aan het demonstratierecht tornen.

[0:22:45] De Budapest Pride illustreert waarom een sterk maatschappelijk middenveld essentieel is als waakhond tegen autocratische krachten.

[0:22:52] Daarom is het goed dat de syndicaten voor het versterken van het maatschappelijk middenveld er op de valreep voor het reces nog is gekomen.

[0:22:59] Maar waarom is er, in een wereld waarin de democratie zo onder druk staat, geen thema gemaakt van goed bestuur, democratie en rechtsstaat?

[0:23:07] En als we lokaal eigenaarschap serieus nomen, waarom is er voor gekozen ook het thema klimaat te schrappen?

[0:23:14] Dit zijn thema's waarvan we weten dat ze voor zuidelijke organisaties enorm belangrijk zijn.

[0:23:20] Voorzitter, het is goed dat schone en eerlijke handel een thema blijft in het kader.

[0:23:23] Nederland drijft immers handel met de hele wereld, ook veel met Zuid-Amerika.

[0:23:28] Denk alleen al aan de aanleg van infrastructuur en de inbord van soja en vlees, waardoor Nederland een van de grootste importeurs van ontbossing ter wereld is.

[0:23:36] Waarom ligt de geografische focus van het kader als het gaat over het bevorderen van eerlijke en schone handel dan enkel in Afrika en Azië?

[0:23:45] En waarom is dit het enige thema waar internationale beleidsbeïnvloeding in strijd met de aangenomen motiedobbe is uitgesloten?

[0:23:53] Tot slot over het kader.

[0:23:55] Met de tijdlijn in de brief lijkt het onmogelijk dat er op 1 januari 2026 programma's kunnen beginnen.

[0:24:01] Hoe voorkomt de minister dat dit er in de praktijk niet op neer gaat komen, dat lokale organisaties die nu in de partnerschap zitten door een sterk vertraagd proces in Den Haag in de problemen komen?

[0:24:16] Voorzitter, ik begon mijn inbrang met de constatering dat de wereld in brand staat.

[0:24:20] En nergens lijkt de vlam zo in de pand te slaan als op dit moment in het Midden-Oosten, waar de genocidale oorlog tegen Gaza een regionaal conflict leidt te worden.

[0:24:29] Miljoenen Palestijnen in de Palestijns gebieden, in Libanon en Jordanië, zijn afhankelijk van UNRWA voor hun basisbehoeften.

[0:24:36] De aanval op UNRWA past in een brede trend van de ondermijning van de VN en de internationale orde.

[0:24:41] Terwijl de spanningen in de regio toenemen, volhart het kabinet in het afbouwen van de bijdrage aan UNRWA.

[0:24:47] De financiële nood bij de organisatie is enorm.

[0:24:50] Erkent de minister dat een niet functionerend UNRWA zal leiden tot de ineenstorting van de humanitaire hulpverleningen in het gebied?

[0:24:57] Erkent de minister de essentiële rol van UNRWA voor de stabiliteit in de Palestijnse gebieden en in de omringende landen?

[0:25:04] Samen met D66 dienen we een amendement in om de Nederlandse bijdrage aan UNRWA op peil te houden.

[0:25:10] Voorzitter, ik verwelkom graag de nieuwe staatssecretaris Handel bij haar eerste debat in de Kamer.

[0:25:18] Leuk om u weer terug te zien.

[0:25:20] Ik zou haar meteen willen vragen om haar visie op handel met ons te delen.

[0:25:23] Ik vraag dat omdat we een beleidsbrief Handel hebben van de vorige minister, die een behoorlijke breuk aankondigde in het Nederlandse handelsbeleid.

[0:25:32] Nederland zou niet langer op basis van waarde handel moeten drijven.

[0:25:35] Gaat de staatssecretaris daarin mee, vraag ik me af?

[0:25:39] Of kiest zij voor een handelssysteem gebaseerd op waarde en afspraken?

[0:25:42] Ook in de wereldhandel zien we immers dat het recht van de sterkste steeds meer geldt.

[0:25:47] Juist door naar de belangen van landen in het globale zuiden te luisteren en te zorgen dat handel bijdraagt en welzijn van mensen elders, onderscheidt Europa zich van andere machtsblokken en is ze een aantrekkelijke handelspartner, ook voor nieuwe handelspartners.

[0:26:00] Graag de reactie van de staatssecretaris.

[0:26:03] Voor Nederland handelsland is het van belang om oog te hebben voor het effect van onze handel op het mondiale zuiden.

[0:26:08] Immers uit de nationale SDG-rapportage blijkt dat Nederlands handelsbeleid een enorme voetafdruk achterlaat op ontwikkelingslanden.

[0:26:17] Slecht vijf andere landen hebben een negatievere impact op de rest van de wereld.

[0:26:21] Hoe gaat de staatssecretaris, nu haar portofuille is losgeknipt van het ontwikkelingsbeleid, zorgen dat Nederland haar enorme voetafdruk verkleint?

[0:26:30] Erkent zij dat het belangrijk is, juist op de handelsterrein, dat maatschappelijke organisaties kunnen meepraten over haar beleid?

[0:26:36] Zodat de stem van bijvoorbeeld boeren en vissers die land en voedsel verliezen door de activiteiten van Nederlandse infrastructuurbedrijven of textielarbeiders die aan leefbaar loon eisen van kledingbedrijven ook doorklinkt in ons beleid?

[0:26:51] Voorzitter, ik rond af.

[0:26:53] De regering Wilders-Jesilgo zet het mes in internationale samenwerking.

[0:26:57] Door zich op dit cruciale moment van de wereld af te keren, verzwakt de veiligheid en de welvaart van Nederland.

[0:27:04] Het gaat goed met Nederland als het goed gaat met de rest van de wereld.

[0:27:07] In een onrustigere wereld staan we immers samen sterker.

[0:27:11] Laten we daar vandaag nog voor kiezen.

[0:27:15] Dank u wel.

[0:27:16] Oké, dank u wel mevrouw Heersch.

[0:27:17] Ik kijk even interruptie.

[0:27:17] Ja, meneer Ram namens de PVV.

[0:27:21] Dank u wel, voorzitter.

[0:27:23] En bedankt aan mevrouw Heersch voor de inbreng.

[0:27:26] Ik heb een vraag over het rapport waarin u verwijst, de domestic effects of foreign aid, waar dan uit zal blijken dat er ongeveer 11.000 banen erbij komen vanwege de ontwikkelingshulp.

[0:27:39] Realiseert mevrouw Heersch ook dat uiteindelijk de kosten per baan zo'n ongeveer 260.000 euro is?

[0:27:48] Want als je 4 miljard uitgeeft en je levert maar 10

[0:27:50] 10.000, ja, 11.000 banen op.

[0:27:53] Dan is het in feite een super mailkortbaan.

[0:27:56] Hoe kijkt mevrouw Heersch hier tegenaan?

[0:28:00] Dank u wel, voorzitter.

[0:28:02] Dank voor de vraag.

[0:28:04] De 11.000 banen hebben niet alleen te maken met... Misschien moet ik even interpreteren hoe ik de vraag begrijp.

[0:28:12] Ik hoor mijn collega een omrekening maken tussen het bestaande ontwikkelingsbudget, na de bezuinigingen overigens, en het aantal banen dat door dit rapport wordt opgeleverd.

[0:28:23] Het hele punt van het rapport is dat de export met 400 procent toeneemt per euro geïnvesteerd geld in ontwikkelingssamenwerking.

[0:28:35] Dat er veel meer economische effecten zijn van ontwikkelingssamenwerking dan puur het betalen van de banen.

[0:28:48] Dus of ik interpreteer mijn collega niet helemaal goed... of hij een heel kort door de broeg berekening maakt... waar het rapport iets totaal anders zegt.

[0:28:59] Investeren in mensen daar is ook investeren in Nederlands handelsland.

[0:29:05] Het banenargument is erg misleidend.

[0:29:11] De hele Nederlandse handel levert 2,6 miljoen banen op.

[0:29:20] Dus met andere woorden, handel is de motor van onze economie.

[0:29:25] En die 11.000 banen, die 4 miljard, zou je veel beter kunnen besteden als het doel is het opleveren van banen dan de ontwikkelingshulp.

[0:29:35] Dan zou je veel betere programma's op handel kunnen maken dan alleen de ontwikkelingshulp wat dan maar 11.000 banen oplevert.

[0:29:42] Ziet u mevrouw His dat dan ook met deze uitleg?

[0:29:45] Mevrouw His.

[0:29:50] Oké.

[0:29:52] Dank voor de vraag.

[0:29:54] Meneer Room heeft in mijn inbreng gemerkt dat ik constant de link maak tussen internationale ontwikkelingssamenwerking en Nederland handelsland.

[0:30:05] Het rapport toont aan dat die link heel erg sterk is.

[0:30:09] Dat door te investeren in goede relaties met allerlei landen om ons heen, ver weg en dichtbij, ook onze economie groeit en bloeit.

[0:30:17] Daarom constateert bijvoorbeeld het rapport dat er

[0:30:21] per geïnvesteerde euro in ontwikkelingssamenwerking vier euro meer export komt.

[0:30:25] Vier euro meer export bestaat ook voor een hele hoop banen in de handelseconomie.

[0:30:30] Dus ik deel de conclusie, en die nogal rechtlijnig is, namelijk het koppelen van een budget met een getal.

[0:30:38] Juist het rapport gaat erover dat ontwikkelingssamenwerking niet op zich staat, maar een hele belangrijke, positieve impact heeft op onder andere die handelseconomie die meneer Raab, net als ik,

[0:30:49] heel erg belangrijk vindt.

[0:30:53] Mevrouw de Kochte.

[0:30:56] Dank u wel voorzitter en dank u wel mevrouw Heers voor de inbreng.

[0:31:02] Fijn dat u ook noemde de urgentie van conflictpreventie.

[0:31:07] Dus u heeft gezien dat wij een amendement hebben voor een topinstituut voor conflictpreventie en we zijn benieuwd hoe u daar tegenaan kijkt.

[0:31:16] We hebben het al vaker in de debatten over de voorstel van mevrouw de Korte gehad.

[0:31:24] Ik zit met een groot dilemma, namelijk dat we met gigantische bezuinigingen te maken hebben.

[0:31:30] We moeten dus kiezen in schaarste.

[0:31:32] En dat is een van de redenen waarom we het zo ontzettend belangrijk vinden dat de systematiek achter de koppeling hersteld wordt, zodat we ook weer weten hoeveel geld er echt beschikbaar zou kunnen zijn voor internationale samenwerking, waardoor we ook bredere visies, zoals uw visie, de visie van mevrouw de Korte, op een dergelijk instituut kunnen gaan ontwikkelen.

[0:31:55] Het probleem wat ik heb is dat we nu met alle zeilen moeten bijzetten om de meest urgente zaken

[0:32:01] goed te kunnen financieren.

[0:32:02] En dan gaat het ook over humanitaire hulp en ook over steun aan al die mensen in de conflictgebieden die nu enorm te lijden hebben onder geweld en onder grootschalig onrecht.

[0:32:13] Dus ik moet kiezen in schaarste.

[0:32:15] Ik probeer met een aantal voorstellen, die ik overigens ook met mevrouw de Korte samen doe, het ergste te herstellen.

[0:32:22] Maar ik zit heel erg met het belang van de systematiek van de koppeling, zodat we ook weer ruimer kunnen kiezen op het ontwikkelen van nieuwe ideeën.

[0:32:31] Het stelt me wat teleur, want we vragen maar een relatief klein bedrag, 500.000 euro.

[0:32:42] Dat is echt maar een klein bedrag ten opzichte van wat we uitgeven voor humanitaire hulp en zeker ten aanzien van defensie.

[0:32:51] Dus ziet zij ook niet daarin duidelijk kansen om al die conflicten enigszins te keren.

[0:33:00] Ik weet ook wel dat we niet alles kunnen, maar vindt u ook niet dat we hier prioriteit nummer één van moeten maken om toch minder conflicten te hebben in de wereld en daar ook een rol in te spelen als Nederland en Europa?

[0:33:13] Mevrouw Hirsch.

[0:33:14] Het tegengaan van conflicten is ontzettend belangrijk.

[0:33:21] Tegelijkertijd teleurstellend is het natuurlijk... Ik vind het heel vervelend om in de debat elkaars woorden te gaan herhalen.

[0:33:30] Wij hopen heel erg op een volledige steun van mevrouw de Korte en het NEC voor het herstellen van de systematiek op de koppeling.

[0:33:41] Ook haar voorgangers hebben zich daar hard voor gemaakt.

[0:33:46] Daar zijn we al een aantal keren op teleurgesteld.

[0:33:49] Ik zou dat echt heel graag willen zien.

[0:33:53] 500.000 euro is voor vrouwenorganisaties ook in Congo en ook in Soudaan zeker geen minimaal bedrag.

[0:34:02] Dus ik moet gewoon even kijken hoe de minister omgaat met een aantal van de suggesties die wij gedaan hebben.

[0:34:08] Om te kijken waar de ruimte u in zit.

[0:34:10] Maar ik zeg dus ook geen nee, daar zijn we echt tegen.

[0:34:13] Maar ik wil even duidelijk maken dat de schaarste die we nu hebben zeker niet veroorzaakt is door mijn partij of door de oppositiepartij.

[0:34:20] Dat we al heel erg lang praten over herstel van het budget en dat dit ook voor mij wel voorwaardelijk is om andere dingen te gaan, nieuwe dingen te gaan in krank te gaan zetten.

[0:34:32] Oké, dan gaan we, ik kijk even, geen interrupties, gaan we nu over naar mevrouw Dobbel voor haar inbreng namens de SP.

[0:34:39] Dank u wel, voorzitter.

[0:34:40] Dan kan ik me ook aansluiten bij de woorden van mevrouw Hirsch over de BNI en ook over UMRA.

[0:34:44] Dat scheelt dan ook alweer.

[0:34:47] Ik heb ontwikkelingsstudies gestudeerd, alweer een tijdje geleden.

[0:34:51] Daar leerden we de lessen van tientallen jaren ontwikkelingshulp.

[0:34:54] de voorbeelden van vijftig jaar geleden waar hulp was, wat de hulpgever vond wat er nodig was of waarvan de hulpgever zelf vooral profiteerde.

[0:35:03] Lucratief, maar niet effectief.

[0:35:05] Samenwerking, en dus ontwikkelingssamenwerking, was het antwoord op al die lessen.

[0:35:10] En het is daarom zo treurig dat we het afgelopen jaar hebben moeten aanzien hoe al die geleerde lessen worden genegeerd en hoe we redeneringen hebben teruggekregen van vijftig jaar geleden.

[0:35:19] Effectiviteit wordt afgemeten aan of het lucratief is voor het Nederlandse bedrijfsleven.

[0:35:24] En geen geld meer voor vredesopbouw, democratisering en het voorkomen van conflict.

[0:35:28] Wel geld voor de NAVO van Daddy Trump.

[0:35:31] Er wordt volledig aan voorbijgegaan dat het bereiken van stabiliteit in andere landen niet alleen solidair is, maar ook een binnenlandse veiligheidskwestie.

[0:35:38] En daarom zullen we verschillende voorstellen doen om dit kortzichtige beleid weer te repareren.

[0:35:42] Vandaag is er een onderzoek uitgekomen dat de Nederlandse economie juist baat heeft bij ontwikkelingssamenwerking.

[0:35:50] Dus voor elke euro die Nederland in ontwikkelingssamenwerking investeert, groeit de Nederlandse export met twee euro.

[0:35:56] Wat is de reactie van de minister hierop en is dat dan niet genoeg reden om de bezuinigingen te schrappen?

[0:36:01] In een tijd waarin wereldwijd vrouwenrechten en vrouwenrechtenactivisten onder druk staan, wordt de inzet op vrouwenrechten wegbezuinigd.

[0:36:09] Dit gaat onder andere over vrouwen die zich inzetten voor onderwijs, voor meisjes, voor meisjes.

[0:36:14] Of gelijke arbeidsrechten voor mannen en vrouwen, voor gelijke economische rechten en participatie.

[0:36:19] En afgelopen donderdag kwam er een rapport uit van de European Parliamentary Forum, genaamd The Next Wave.

[0:36:25] En hierin wordt beschreven dat religieus-extremisten

[0:36:29] strategisch een mondiale antirechten- en antigendercampagne financieren.

[0:36:35] In ieder geval voor 1,18 miljard dollar in de afgelopen jaren.

[0:36:40] En aanvallen op vrouwenrechten worden gecoördineerd en gefinancierd door conservatieve en religieuze organisaties in de Verenigde Staten, in Europa en in Rusland.

[0:36:49] En in die context, waarbij vrouwenrechten zwaar onder druk staan, kiest deze regering ervoor te stoppen met het steunen van vrouwenrechten.

[0:36:55] En wij zullen dus ook voorstellen doen om deze bezuinigingen terug te draaien.

[0:36:59] En dan het feministisch buitenlandbeleid.

[0:37:01] Blijkt door dit kabinet te zijn geschrapt.

[0:37:04] Terwijl het zo belangrijk is gelijke rechten en gelijkwaardigheid tussen mannen en vrouwen centraal te stellen binnen de onderdelen van het Nederlands buitenlandbeleid.

[0:37:10] Is de minister bereid om dit beleid weer in te voeren?

[0:37:13] Samen met mevrouw Heersch hebben we hier ook een voorstel voor.

[0:37:16] Ik ben blij om te lezen dat in het beleidskader direct is verwerkt dat internationale lobby niet meer wordt uitgesloten als criterium voor financiering.

[0:37:23] Maar lobby op nationaal niveau is dat wel.

[0:37:25] Ik had het er net ook al even over.

[0:37:27] Ik had onlangs bijvoorbeeld een aantal Oekraïnse vrouwenrechtenactivisten op bezoek die vertelden super indrukwekkende verhalen over de gevolgen van de oorlog voor vrouwen, de toename van huiselijk geweld en ook de gevolgen van het wegvallen van financiering door bijvoorbeeld USAID.

[0:37:42] of een Keniaanse mensenrechtenactivist die vertelde over de strijd tegen genitale verminking.

[0:37:47] Dat kon alleen maar omdat dit ook gefinancierd werd, anders hadden we die mensen nooit kunnen spreken.

[0:37:53] En zij krijgen wel financiering van Nederland, en gelukkig maar, maar zij mogen straks dat niet meer doen.

[0:37:58] Ze mogen niet meer langskomen bij Kamerleden of het ministerie om te bespreken wat zij nodig hebben of wat de effecten zijn van beleid, terwijl dit juist zo nuttig is.

[0:38:05] Dat lijkt me niet de bedoeling.

[0:38:07] Wat vindt de minister hiervan?

[0:38:08] En moeten we niet veel meer beoordelen op inhoud als het gaat over financiering in plaats van allerlei criteria optuigen en dit soort goede initiatieven juist uitsluiten?

[0:38:18] Dan, voorzitter, over mondiale gezondheid.

[0:38:20] Als HIV wordt behandeld, dan kunnen mensen een normaal leven leiden en wordt het virus niet meer overgedragen.

[0:38:26] En het feit dat infectieziekten zoals mazelen, polio, nu ook malaria, voorkomen kunnen worden is fantastisch.

[0:38:34] Zodat geen ouder meer een kind hoeft te verliezen aan een ziekte die voorkomen had kunnen worden.

[0:38:38] En de bezuinigingen van USAID van de een op de andere dag hebben een katastrofaal effect.

[0:38:44] Klinieken moesten ineens sluiten.

[0:38:45] Preventie en behandeling moesten worden teruggeschroefd, soms ineens gestopt.

[0:38:50] En mondiale gezondheidsinitiatieven zoals Gavi, de Global Fund, UNAIDS, zijn cruciaal in het gevecht tegen voorkombare infectieziekten, om dat voor te zetten.

[0:39:00] En het is ontzettend belangrijk dat zoveel mogelijk landen, en ook Nederland, wel hierop blijven inzetten.

[0:39:07] En voormalig minister Klever gaf aan dat ze dit wilde doen.

[0:39:10] Maar een motie die opriep tot continuïteit voor financiering van deze instituten werd weggewuift, want dat was overbodig.

[0:39:17] En daarom snap ik niet dat we nu horen dat voor de komende periode er ruim driekwart minder toegezegd wordt aan bijvoorbeeld Gavi en de Vaccine Alliance.

[0:39:27] De financiering voor bijvoorbeeld UNAIDS is ook nog steeds niet bekend.

[0:39:31] En klopt dit, vraag ik aan de minister, want driekwart daaraf is op geen enkele manier uit te leggen als continuïteit

[0:39:38] en een overbodigheid om hiertoe op te roepen.

[0:39:41] Dan het maatschappelijk middenveld.

[0:39:43] Een nieuwe beleidskader dat vanaf 1 januari ingaat wordt fors bezuinigd op maatschappelijke organisaties.

[0:39:49] Daarnaast is het zo dat het invoeren van het nieuwe beleidskader vertraging oploopt.

[0:39:53] Veel organisaties pas in de loop van 2026 financiering zullen ontvangen op basis van het nieuwe beleidskader.

[0:39:59] Zo ontstaat een financieringsgat en volgens mij wil niemand hier dat.

[0:40:03] Daarom stellen wij voor om het oude beleidskader in ieder geval nog een half jaar te verlengen, zodat het nieuwe beleidskader kan worden uitgewerkt, organisaties duidelijkheid hebben en de nieuwe Kamer en regering ook de tijd hebben om te bepalen wat ze hiermee willen.

[0:40:16] En is de minister het daarmee eens?

[0:40:19] Dan humanitaire hulp.

[0:40:21] Dat staat zwaar onder druk.

[0:40:23] Daarom stellen we ook voor de bezuinigingen hier op terug te draaien.

[0:40:26] 2024 was het gevaarlijkste jaar ooit voor humanitaire hulpverleners.

[0:40:31] Begin dit jaar werden in Gaza 15 mensen duidelijk herkenbaar als hulpverleners door het Israelische leger doodgeschoten en met hun ambulance begraven.

[0:40:40] En nog steeds zijn de daders niet ter verantwoording geroepen.

[0:40:44] En dat geldt ook voor geweld tegen hulpverleners in Oekraïne, in Congo en Soudaan.

[0:40:48] En dit ondermijnt niet alleen de naleving van het oorlogsrecht, maar ook humanitaire hulp in zijn geheel.

[0:40:54] En het is dus goed dat er een spoedadvies komt van de AIV en de CAVV.

[0:40:58] En ook een actieplan voor de bescherming van hulpverleners, dat ons is toegezegd door deze minister.

[0:41:02] Maar wat doet deze minister op dit moment om straffeloosheid aan te pakken?

[0:41:06] Om te zorgen dat daders worden opgespoord en voor het gerecht worden gebracht.

[0:41:10] En welke rol ziet de minister voor de wet internationale misdrijven waarbij Nederlandse rechters in tegenstelling tot andere landen geen universele jurisdictie hebben over internationale misdrijven zoals geweld tegen hulpverleners?

[0:41:22] Ik ben daar heel benieuwd naar, dus graag een reactie.

[0:41:25] En we hebben het al vaak gehad over Gaza en deze minister weet dat wij vinden dat hij daar echt veel en veel te weinig doet om straffeloosheid van oorlogsmisdaden en genocide te voorkomen.

[0:41:35] En deze week dienen we daar weer voorstellen over in.

[0:41:39] Maar dan Sudan en Congo.

[0:41:41] We hebben al een heel aantal voorstellen gedaan om bijvoorbeeld de fact-finding missions te steunen, om een voorlopersrol te nemen in humanitaire hulp in Sudan, om journalisten te steunen en toch lukt het nog steeds onvoldoende om humanitaire hulp op de plek te krijgen waar het moet zijn, terwijl 25 miljoen mensen daar afhankelijk zijn van voedselhulp.

[0:42:00] En dat is ook omdat er onvoldoende financiering is.

[0:42:03] Daarom dienen we ook een amendement in om extra geld beschikbaar te stellen voor noodhulp in Sudaan.

[0:42:08] En als laatste hierover, in principe kent ook elk sanctieregime humanitaire uitzonderingen.

[0:42:13] Maar wij horen van humanitaire organisaties dat deze uitzonderingen er niet altijd zijn in de praktijk.

[0:42:17] En kan de minister garanderen dat humanitaire organisaties altijd onder sanctiemaatregelen uitkomen?

[0:42:24] Dan, voorzitter, wapens.

[0:42:26] De vreselijke oorlog in Soedan kan alleen plaatsvinden omdat de strijdende partijen worden bewapend.

[0:42:32] De RSF wordt bewapend vanuit de Verenigde Arabische Emiraten en begaat daarmee de meest vreselijke oorlogsmisdaden.

[0:42:38] Hier waren al eerder rapporten over verschenen, maar een nieuw rapport in april van dit jaar van de VN-experts laat weer zien dat de Emiraten via Tjaat wapensteun leveren aan de RSF.

[0:42:48] Alle strijdende partijen in Soedan begaan oorlogsmisdaden en het is dus cruciaal dat die toestroom aan wapens stopt om het conflict daar te stoppen.

[0:42:56] En in 2024 exporteerde Nederland nog wapens en wapenonderdelen voor 5,7 miljoen aan de Emiraten, 1,1 miljoen naar Saoedi-Arabië en 91 miljoen naar Egypte, waarvan de laatste twee landen wapens steunen aan de SAF in Soedan.

[0:43:11] En wat zegt het over onze wapenexportcontrole dat Nederland wapens exporteert naar deze landen?

[0:43:16] En gaat deze wapenexport naar deze landen stoppen?

[0:43:20] En hoe staat het met de uitvoering van de aangenomen motie van de heer Van den Burg en mijzelf om maatregelen richting de Verenigde Arabische Emiraten en andere landen te nemen die wapens of financiële steun leveren aan strijdende partijen in Soedan?

[0:43:33] We hebben ook eerder gevraagd om het instellen van sancties tegen de netwerken en bedrijven die de RSF financieren, zoals de Aljunait Company.

[0:43:40] Daar hebben we het eerder met deze minister ook over gehad.

[0:43:43] En dat bedrijf staat op een sanctielijst, maar heeft bijvoorbeeld al acht holdings die niet op die sanctielijsten staan.

[0:43:49] En ik heb daarom eerder de minister gevraagd om de bedrijven en de netwerken die dit doen, en die staan beschreven in een rapport uit 2023 van de VN Panel of Experts, op de sanctielijsten te zetten.

[0:44:00] En is dat inmiddels gelukt?

[0:44:02] Dank u wel, voorzitter.

[0:44:04] Dank u wel, voorzitter.

[0:44:18] De PVV is glashelder.

[0:44:20] Ontwikkelingshulp moet stoppen, handel moet groeien.

[0:44:23] Nederland is geen pinautomaat voor de wereld.

[0:44:26] De supplementaire begroting is een eerste stap in de goede richting.

[0:44:30] Jarenlang verdwenen miljarden naar corrupte regimes, onzinnige klimaatprojecten en ideologische hobby's van NGO's.

[0:44:36] Daar komt nu grotendeels een einde aan.

[0:44:39] Nederlands belang staat weer centraal.

[0:44:41] De vorige minister zette een goede stap.

[0:44:43] Klimaat, gender, onderwijs verdwenen als aparte artikelen uit de begroting en de PVV steunt dit.

[0:44:50] Buitenlandse handel en ontwikkelingshulp moet draaien om Nederlandse belangen.

[0:44:54] Stabiliteit,

[0:44:56] opvangen in de regio, beschermen van onze grenzen, niet over woke-projecten in verre landen.

[0:45:01] Maar, voorzitter, dit is pas een begin.

[0:45:03] De PVV wil helemaal stoppen met dit beleid.

[0:45:05] Geen euro meer naar foute regimes, geen geld meer naar UN-organisaties zoals UNRWA die haat zaaien, geen steun aan hulpindustrieën die met z'n luchtbeleid al decennia rekken.

[0:45:17] Dat geld moet terug naar de Nederlander.

[0:45:19] Daarom schrap de BNI-koppeling.

[0:45:22] Automatische stijg van de ODA-uitgaven is niet uit te leggen aan mensen die hun boodschappen al nauwelijks kunnen betalen.

[0:45:29] Dan de revolverende fondsen, voorzitter.

[0:45:31] Er zit meer dan 2,5 miljard in deze constructies met ons belastinggeld.

[0:45:37] Wat buiten het zicht is van de Kamer.

[0:45:39] En bijna buiten het budgetrecht van de Kamer valt.

[0:45:42] En dit is oncontroleerbaar en onwenselijk.

[0:45:45] De PVV wil voor elk fonds een exitplan, een regelmatige evaluatie... een volledige rapportage over de resultaten... en ook over de revolverendheid van het fonds... en ook geen automatische bijstorting meer bij tekorten.

[0:46:01] Wat betreft het handelsbeleid, voorzitter... de PVV is positief na de beleidsbrief van de minister.

[0:46:08] Handel moet weer draaien om Nederlandse belangen.

[0:46:10] Niet om mensenrechtenpropaganda of gendertraining in Zuidoost-Azië of Afrika.

[0:46:16] Focus moet liggen op ons MKB, onze industrie, onze soevereiniteit... wat tegenwoordig dan strategische autonomie heet... en wat elke partij zo'n beetje heeft overgenomen.

[0:46:25] Voorzitter, de eerste stappen zijn gezet, maar de PVV wil verder.

[0:46:29] Wij willen ontwikkelingshulp afschaffen, sterke controle op de fondsen... en investeren in wat echt telt.

[0:46:34] Veiligheid, weerbaarheid, welvaart en de toekomst van de Nederlander.

[0:46:38] Dank u wel.

[0:46:41] Oké, dat is wel heel graag binnen de tijd.

[0:46:43] Mevrouw de Korte, een interruptie.

[0:46:45] Dank u wel, voorzitter.

[0:46:48] We kennen natuurlijk het verhaal van de PVV.

[0:46:50] En toch is er dus kennelijk een blinde vlek.

[0:46:53] Want wij hebben ook banken gesproken en bedrijven.

[0:46:58] En die zeggen we hebben informatie nodig uit landen om te kunnen investeren.

[0:47:03] Anders kunnen wij niet investeren.

[0:47:04] En daar zit juist het maatschappelijk middenveld die al jarenlang contacten heeft.

[0:47:09] En die kan aangeven of het veilig is of niet om te investeren.

[0:47:14] Dus als u zegt ja, we stoppen dus ontwikkelingshulp, dan stopt ook die informatievoorziening aan bedrijven en aan banken.

[0:47:22] Hoe ziet meneer Ram dat?

[0:47:26] Wat we beter aan zouden doen, is dat we weer een handelspostsysteem opzetten.

[0:47:32] Zoals vroeger dat de ABN voorheen deed, voor de crisis van 2008.

[0:47:38] Je had een gigantisch netwerk in de wereld waardoor heel veel informatie over handel tot beschikking kwam.

[0:47:45] Dat is helaas weggevallen.

[0:47:49] Nederlandse ambassades en consulaten.

[0:47:52] Daar wordt uiteraard door deze regering ook op bezuinigd, maar daar krijgen we wel cruciale informatie nog steeds uit.

[0:48:00] Mijn pleidooi zou zijn om in te investeren in een echt handelsnetwerk in plaats van alleen maar die maatschappelijke organisaties die mij betreft niet de belangen van Nederland vertegenwoordigen, maar vooral hun eigen ideologische belangen.

[0:48:15] Mevrouw Heersch, introductie.

[0:48:17] De heer Ram, dat gebeurde net ook even in interruptie bij mij, verkleint de realiteit van het ontwikkelings- en samenwerkingsbudget wel heel erg tot een van zijn stokbaardjes, namelijk het maatschappelijk middenveld.

[0:48:33] Is de heer Raam er zich van bewust dat een groot deel van die handelsposten, wat nu de ambassades zijn, mede door dit budget worden gefinancierd en dat door de bezuinigingen dus een aantal van die posten wegvallen?

[0:48:45] Maar dat niet alleen.

[0:48:47] Is de heer Raam, als hij een vraag stelt of zich bezorgt, zijn zorgen uit over onze strategische

[0:48:52] onafhankelijkheden, of afhankelijkheden, zich ervan bewust dat relaties met landen die waar wij van afhankelijk zijn, of we het nou willen of niet, we zijn een relatief klein land, mede gezond blijven of goed blijven of positief blijven richting onze belangen, juist door activiteiten die onder andere onder dit budget worden ontwikkeld.

[0:49:13] Dus kan meneer Raam mij uitleggen hoe hij zijn behoefte om

[0:49:17] handelsposten en het onder controle houden van onze strategische belangen, rijmt met zijn vurige pleidooi om juist dit essentiële budget gewoon maar even af te schaffen.

[0:49:32] Wat ons betreft moet er meer geïnvesteerd worden in handel.

[0:49:36] Als daar meer geld naartoe gaat, dan is dat een prioriteit voor ons.

[0:49:41] Als het gaat om de hele geopolitieke situatie in de wereld, die nu aan het veranderen is, dan moeten we kijken naar de diversificering van ons handelsbeleid.

[0:49:53] Niet alleen afhankelijk van China en Amerika, maar ook Zuid-Amerika, landen in Afrika en Zuid-Oost-Azië.

[0:50:01] En daar zijn wel degelijk kansen.

[0:50:04] Als je bijvoorbeeld kijkt naar India, die is nu een combinatieland.

[0:50:07] Nou, laten we dat nou opwaarderen tot een echt handelsland.

[0:50:10] Laten we daar een investeringsprogramma van maken... waar we de wederzijdse belangen van elkaar herkennen... en onze wederzijdse behoeften herkennen qua economische groei... en dan een mooi handeldeal sluiten.

[0:50:23] Dus daar zie ik dan de accenten op.

[0:50:26] En de reden daarvoor is...

[0:50:27] is omdat handel uiteindelijk een derde van onze bruttenationale producten is en meer van 2,6 miljoen banen voor de rekening neemt.

[0:50:38] En dat is wat mij betreft vele malen belangrijker dan de ontwikkelingshulp die we nu geven via maatschappelijk middenveld.

[0:50:46] Dat is een politieke afweging, daar kunt u anders in staan, maar zo kijken wij er naar.

[0:50:50] Dank voor het antwoord.

[0:50:53] Ik vind het opvallend dat meneer Ram allerlei activiteiten voorstelt, zoals het landenbeleid, zoals het combinatieland, zoals het creëren van uitgeschoven handelposten, zoals het veiligstellen.

[0:51:05] van strategische autonomie, die juist allemaal vallen onder dat ene budget waar hij dus voortdurend enorm op af zit te geven en dan in een komma erbij zet, doet, alsof dat allemaal naar maatschappelijke organisaties gaat, die, zoals mevrouw de Korte al zei, een heel erg essentiële rol spelen in het gezond houden van die relaties.

[0:51:26] Dus ik kan alleen maar constateren dat de heer

[0:51:29] misschien op activiteiten dichter bij elkaar zijn dan ik dacht, alleen dat de frustratie vooral zit op de naam dat het ontwikkelingssamenwerking heet.

[0:51:38] Want hij stelt precies voor wat juist in dit budget jaren en jarenlang al gedaan wordt.

[0:51:48] Ik hoorde niet echt een vraag.

[0:51:50] Mevrouw de Kort begon me over het maatschappelijk middenveld.

[0:51:53] Dat is de reden waarom ik daarop inging.

[0:51:56] Wat mij betreft moeten we op handel focussen en af van ontwikkelingshulp aan zich.

[0:52:04] Dat is de focus waar de PVV op voor staat.

[0:52:08] Dan heb je een handelbudget voor buitenlandse handel.

[0:52:12] Daar moet je dan de budgetten onder zetten.

[0:52:16] Niet onder ontwikkelingshulp.

[0:52:17] Dat is een andere visie.

[0:52:21] Oké, geen interrupties meer.

[0:52:24] Dan gaan we over naar de heer Van Baarle namens DENK voor zijn eerste termijn.

[0:52:28] Dank u wel, voorzitter.

[0:52:29] We hebben vandaag het eerste grote debat met de nieuwe bewindspersonen die verantwoordelijk zijn voor ontwikkelingshulp en buitenlandse handel.

[0:52:38] En denken ze absoluut niet rouwig om dat minister Clever, de politieke belichaming van de egoïstische eigenvolk-eerstpolitiek, is verdwenen.

[0:52:47] Wat denk betreft biedt dat ook de kans om afscheid te nemen van het asociale PVV-beleid op deze portefeuille.

[0:52:54] Afscheid nemen van de bezuinigingen die ervoor zorgen dat de allerarmste mensen in de wereld de dupe worden.

[0:52:59] Afscheid nemen van het alleen maar willen inzetten van hulp als middel om het eigen belang te dienen.

[0:53:06] Want in de huidige wereld waar oorlog en honger helaas zo wijd verbreid zijn, mogen we ons als Nederland niet egoïstisch terugtrekken achter onze dijken.

[0:53:15] Wat gaan deze bewindspersonen nu anders doen, is mijn eerste vraag.

[0:53:20] Zijn ze bereid om afstand te nemen van de eigen volk-eerstpolitiek van Clever en de PVV?

[0:53:27] En zijn ze bijvoorbeeld bereid om die ontzettend pijnlijke bezuiniging, wat gewoon een voorbeeld was van politieke handjeklap over de rug van de Palestijnen, namelijk die bezuiniging op UNRWA, om die terug te draaien?

[0:53:41] Omdat je niet kan bezuinigen op hulp aan de Palestijnen,

[0:53:45] in dit verschrikkelijke moment voor de Palestijnen.

[0:53:51] Ik wil graag eerst het hebben over de Oeigoeren.

[0:53:53] De Oeigoeren worden door China op een verschrikkelijke wijze onderdrukt.

[0:53:58] Ze worden opgesloten in concentratiekampen, ze worden cultureel onderdrukt... en de Oeigoeren worden ook ingezet door China voor dwangarbeid.

[0:54:07] En veel van die producten die tot stand zijn gekomen met Oeigoerse dwangarbeid... vinden ook hun weg naar Europa.

[0:54:13] En hiermee verdienen bedrijven dus letterlijk geld aan Oeigoers bloed en Oeigoers leed.

[0:54:19] Mijn motie die vraagt om maatregelen om producten die tot stand zijn gekomen met Oeigoerse dwangarbeid te weren, is onlangs in de Tweede Kamer aangenomen.

[0:54:29] Welke stappen heeft de minister sindsdien genomen om producten die met dwangarbeid van Oeigoeren zijn gemaakt te weren?

[0:54:36] Kan de minister ook nationaal al stappen zetten om die producten te weren?

[0:54:41] En welke steun geeft de Nederlandse regering aan organisaties die zich wereldwijd inzetten voor de mensenrechten van Oeigoeren?

[0:54:49] Graag een reactie.

[0:54:51] Dan de Israëlische misdaden die gestopt moeten worden.

[0:54:55] Volgens zo'n beetje alle mensenrechtenorganisaties maakt het Zionistische regime in Israël zich schuldig aan illegale rassenscheidingen en apartheid.

[0:55:05] Israël vernietigt Gaza, pleegt een genocide en rooft steeds meer land van de Palestijnen.

[0:55:11] En dit moet stoppen.

[0:55:13] Maar nog altijd wordt er vanuit Nederland vrolijk zaken gedaan met Israël.

[0:55:17] Zo importeerde Nederland volgens de meest recente cijfers minstens 154 miljoen euro aan groente en fruit uit Israël en de bezette Palestijnse gebieden.

[0:55:27] 77 miljoen aan toestellen voor communicatie.

[0:55:31] 99 miljoen aan diverse machines.

[0:55:33] 132 miljoen aan elektrische apparaten.

[0:55:36] 211 miljoen aan organische chemische producten.

[0:55:42] 308 miljoen aan ruwe aardolie en aardolieproducten.

[0:55:45] In totaal gingen 1,71 miljard euro uit Nederland naar Israël.

[0:55:51] En dat is dus letterlijk business as usual met een staat die genocide pleegt.

[0:55:57] En wat DENK betreft moet er een totaal boycott van Israël komen.

[0:56:01] Wat DENK betreft mag er geen Israëlisch product meer binnenkomen en moeten bedrijven die winst maken aan een genocidestaat een sanctie opgelegd krijgen.

[0:56:10] De tijd dat er verdiend wordt aan Palestijns bloed moet voorbij zijn.

[0:56:15] Kunnen de ministers uitleggen wat zij vinden?

[0:56:18] Is het voor deze ministers oké dat er zo ontzettend veel geld wordt verdiend aan bedrijvigheid in de genocidestaat Israël?

[0:56:27] Er komen ook producten op de Nederlandse markt uit illegale Israëlische nederzettingen.

[0:56:32] Letterlijk wordt hiermee geld verdiend aan landroof en kolonistengeweld tegen de Palestijnen.

[0:56:39] Het internationale gerechtshof stelt dat landen zoals Nederland stappen moeten nemen om niet alleen handels- of investeringsrelaties met bedrijven in de illegaal bezette Palestijnse gebieden te ontmoedigen, maar ook om ze proactief te voorkomen.

[0:56:52] Wat gaat de regering doen met deze duidelijke oproep van het internationaal gerechtshof?

[0:56:58] En waarom hebben we nog steeds louter een slap ontmoedigingsbeleid waarin bedrijven een adviesje krijgen om maar alsjeblieft niet te handelen in Palestijns land dat illegaal door Israelische bezettingstroepen bezet wordt?

[0:57:12] Waarom wordt dit niet gewoon veel steviger door de Nederlandse regering aangepakt?

[0:57:16] Welke initiatieven bepleit de Nederlandse regering op Europees gebied om de handel van producten uit illegale nederzettingen aan banden te leggen?

[0:57:23] Bijvoorbeeld om dat gewoon te verbieden.

[0:57:25] Want ik word er echt gewoon misselijk van, voorzitter.

[0:57:28] Dat er bijvoorbeeld Nederlandse bedrijven en organisaties zijn die lekker tussen aanhalingstekens Israëlische wijn, die is gemaakt op land dat is afgepakt van de Palestijnen, proberen te verkopen met een verkooppraatje.

[0:57:41] Wijn van bijvoorbeeld de westelijke Jordaanhoever, waarbij er ook nog eens op die websites een propagandapraatje op de website staat hoe die kolonisten zo aardig zouden zijn voor de Palestijnen, waarvan ze het land hebben afgepakt.

[0:57:57] Het is echt ronduit walgelijk dat we dit soort producten en dit soort websites in Nederland hebben.

[0:58:04] Het is walgelijk hoe schendingen van het internationaal recht zo rechtwoordig gepraat.

[0:58:08] Het is walgelijk hoe er gewoon dik geld verdiend wordt aan de vernietiging van Palestina.

[0:58:14] En walgelijk hoe extremistisch Zionisme gewoon vermarkt wordt en er verdiend wordt aan de onderdrukking van de Palestijnen.

[0:58:23] Waarom wordt dat niet gestopt, vraag ik aan de regering?

[0:58:27] Waarom wordt de tactiek van BDS, boycott, desinvesteringen en sancties nog altijd door de Nederlandse regering verworpen?

[0:58:35] Want we moeten toch gewoon stoppen met toestaan dat er verdiend wordt aan de vernietiging van Palestina.

[0:58:41] Weet de minister überhaupt wat de omvang is van de handel met illegale nederzettingen?

[0:58:47] Erkent de minister dat het slappe etiketteringsbeleid gewoon niet werkt?

[0:58:52] En waarom zijn er talloze Nederlandse bedrijven die direct of indirect bijdragen aan de bezetting van Palestina?

[0:58:58] Waarom staat de Nederlandse regering dit toe?

[0:59:00] Zouden die bedrijven in plaats van een ontmoedigingsadvies niet gewoon een sanctie moeten krijgen?

[0:59:06] Waarom dat slappe beleid?

[0:59:08] Maar het ergste nog van alle,

[0:59:10] Waarom doet Nederland aan zoveel handelsbevorderende activiteiten met Israël in het licht van het feit dat Israël een genocide pleegt?

[0:59:17] Waarom zien we bijvoorbeeld dat het ministerie Nederlanders aanmoedigt om hun kansen op de Israëlische markt te ontdekken?

[0:59:26] Israël pleegt een genocide en we moeten daar vooral onze kansen op de markt gaan ontdekken.

[0:59:31] Het is ziekelijk, voorzitter.

[0:59:33] Waarom zien we zelfs dat de Rijksoverheid er alles aan gelegen is om die genocide geen enkele invloed te laten hebben op de handel met Israël?

[0:59:41] Waarom zegt de Rijksoverheid bijvoorbeeld dat RVO-adviseurs persoonlijk ter beschikking staan voor advies

[0:59:47] En ook voor advies als de geopolitieke situatie de handel met Israël bemoeilijkt.

[0:59:53] Waarom worden Nederlanders door de Rijksoverheid, ik heb het al eerder tegen de minister gezegd, geadviseerd om beter niet over politieke zaken, zoals de Palestijnse kwestie, te spreken?

[1:00:04] Dat wordt gewoon geadviseerd vanuit de Nederlandse overheid.

[1:00:07] Zwijg maar over de onderdrukking van de Palestijnen, wat poen verdienen aan Israël, is blijkbaar voor de Nederlandse regering belangrijker.

[1:00:15] Waarom heeft de Nederlandse ambassade in Tel Aviv meerdere handelsadviseurs?

[1:00:19] Waarom organiseert Nederland netwerkbijeenkomsten en handelsmissies in Israël?

[1:00:24] Waarom heeft Nederland

[1:00:25] een Israeli Dutch Innovation Center, innovatieve R&D samenwerking tussen de Nederlandse en Israëlse organisaties, om dat te bevorderen.

[1:00:35] En waarom staan er allemaal ronkende praatjes op sites van de Rijksoverheid dat Israël zo'n fantastisch land zou zijn voor technologie?

[1:00:44] Ja, voorzitter, technologie die is uitgetest op Palestijnen.

[1:00:48] op weerlozen, Palestijnen.

[1:00:50] Hoe misselijkmakend is het dat je hieraan wil verdienen en dat je dat als Nederlandse overheid ook nog eens wil faciliteren met beleid?

[1:00:58] Ik vind het schrikbarend, voorzitter.

[1:01:00] Het is volslagen vanzelfsprekend dat Nederland dit soort activiteiten nooit zou ontplooien

[1:01:07] met andere landen waar de mensenrechten op zo'n flagrante wijze worden geschonden als Israël dat doet.

[1:01:13] Maar waarom gaat de Nederlandse regering hier wel mee door?

[1:01:17] Waarom neemt de Nederlandse regering voor de verandering niet eindelijk een keer concrete maatregelen om het te stoppen dat er verdiend wordt aan de genocide staat Israël?

[1:01:27] Waarom kunnen ze in Ierland bijvoorbeeld wel zoeken naar gewoon nationale wetgeving... om de handel met illegale nederzettingen aan banden te leggen... en wil de Nederlandse regering hier zelf niet aan denken?

[1:01:37] Waarom zien we ook geen innovatievere voorstellen vanuit Nederland... om het beleid aan te scherpen dan alleen een slap etiketteringsbeleid... en een ontmoedigingsbeleid te hebben?

[1:01:46] Waarom sluiten we die hele handelspost bij de ambassaden in Tel Aviv niet?

[1:01:50] Waarom knikkeren we Israëlische bedrijven niet uit het SWIFT-systeem?

[1:01:53] Wat DENK betreft, voorzitter...

[1:01:56] dat is onze oproep, moet namelijk de onderdrukkende Zionistische apartheidsentiteit die Israël heet, die moet afgebroken worden.

[1:02:05] Want apartheid, genocide en onderdrukking moeten gestopt worden.

[1:02:10] En de enige manier om dat te doen is het staatsbestel dat daarvoor zorgt om dat op geen enkele manier te ondersteunen.

[1:02:17] Sterker nog, om dat staatsbestel tegen te werken.

[1:02:21] En dat betekent op geen

[1:02:22] enkele euro meer voor Zionistische bedrijven en zakenlieden die verdienen aan Palestijns bloed.

[1:02:28] Zodat er uiteindelijk een staat kan ontstaan met gelijke rechten voor iedereen.

[1:02:34] Of je nou Joods bent, christelijk, moslim, dat maakt niet uit.

[1:02:38] Een staat met gelijke rechten voor iedereen.

[1:02:41] En die staat heet niet Israël.

[1:02:44] Dank u, voorzitter.

[1:02:47] Ik kijk even of er interrupties zijn.

[1:02:51] Nee.

[1:02:51] Dan gaan we naar de volgende spreker.

[1:02:53] Dat is de heer Seder namens de fractie van de ChristenUnie.

[1:03:00] Dank u wel, voorzitter.

[1:03:01] Ik wil allereerst de nieuwe staatssecretaris, ook van mijn kant veel succes en zegen toewensen bij haar werk.

[1:03:07] Voorzitter, vorige week stond Den Haag op zijn kop wegen de NAVO-top.

[1:03:11] De NAVO-lidstaten hebben zich gecommiteerd aan de 5%-norm en beloofd de komende jaren miljarden meer uit te geven aan defensie.

[1:03:18] Een flinke prestatie en ook terecht.

[1:03:22] Maar waar dit kabinet de 5% norm heeft omarmd, is de 0,7% norm echter uit het raam gegooid.

[1:03:29] Ondanks de aangenomen motie Huizinga-Heringa in de Eerste Kamer heeft dit kabinet in de voorjaarsnoten de koppeling van ontwikkelingssamenwerking met het BNI niet hersteld.

[1:03:39] President Trump gaf Spanje een flinke veeg uit de pan... omdat ze minder willen uitgeven.

[1:03:44] Maar welke wereldleider op aarde geeft andere landen ervan langs... als ze juist willen bezuinigen op de allerkwetsbaarste?

[1:03:51] Op de meest arme in deze wereld?

[1:03:54] Voorzitter, dan is het helaas stil.

[1:03:57] Voorzitter, en het is nog wranger dat, hoewel dit kabinet al een historische bezuiniging doorvoert, er partijen zijn, dat hebben we vandaag ook weer gehoord, die menen dat er nog wel wat extra kan worden bezuinigd op de medemens.

[1:04:08] Voorzitter, het is niet alleen onbarmhartig, het is ook zoals een rapport vandaag uitwijst, het is gewoon niet in het Nederlands belang.

[1:04:14] Het is gewoon oliedom.

[1:04:16] Voor de ChristenUnie gaan investeringen in defensie hand in hand met investeringen in diplomatie en ontwikkelingssamenwerking.

[1:04:23] Dat is niet alleen vooruit solidariteit.

[1:04:25] Het is ook in het Nederlands belang om te investeren in ontwikkelingssamenwerking.

[1:04:29] Investeren in relaties met andere landen en dat is in deze onzekere wereld van groot belang.

[1:04:35] En als we ons terugtrekken staan landen als China en andere klaar om onze positie en de invloed die dat met zich mee brengt over te nemen.

[1:04:43] Voorzitter, om die reden heb ik het amendement ingediend om de koppeling met het BNI volledig te herstellen.

[1:04:49] En wat dit kabinet bij de voorjaarsnota naliet, kunnen we als Kamer op deze manier alsnog uitvoeren.

[1:04:54] Hoe kijkt de minister zelf naar het feit dat de motie Huizinga-Heringa nog niet is uitgevoerd en de koppeling maar half is hersteld?

[1:05:01] En is de minister bereid om de koppeling volledig te herstellen in lijn met de motie?

[1:05:04] Ik hoop op een positief oordeel op het amendement.

[1:05:06] Voorzitter, die vijf procent betekent voor ons ook diplomatie, betekent solidariteit en ook inzetten.

[1:05:12] Het is ook mede daarom dat ik samen met de heer Bamenga ook een actieplan vandaag heb overhandigd aan de heer Veldkamp, specifiek over Congo.

[1:05:20] Het is vandaag ook onafhankelijkheidsdag voor Congo.

[1:05:23] Een vergeten conflict naar duurzame vrede, waarin we een aantal concrete punten voor voorleggen.

[1:05:29] We zullen er ook gezamenlijk wat moties over indienen.

[1:05:31] Juist ook, voorzitter, omdat we vanuit daar ook samen het gesprek willen

[1:05:35] aangaan, maar ook daadkracht willen tonen.

[1:05:39] En ook dat hoort bij de NAVO, voorzitter.

[1:05:42] Voorzitter, dan de rol van maatschappelijke organisaties.

[1:05:44] Want de bezuiniging op maatschappelijke organisaties is een stuk steviger dan die op OS in het algemeen.

[1:05:49] Is de minister bereid om de bezuiniging op maatschappelijke organisaties nog meer te verlichten in de begroting van 2026?

[1:05:55] En we zien dat de financiering van programma's via maatschappelijke organisaties al per 31 december van dit jaar stopt, terwijl het nieuwe beleidskader nog niet per 1 januari 2026 ingaat.

[1:06:06] Is de minister daarom bereid en toe te zeggen met de overbrugging te komen?

[1:06:10] Tot slot, voorzitter, humanitaire hulp.

[1:06:13] Er wordt flink bezuinigd terwijl de nood in de wereld toeneemt, onder meer door het stopzitten van USAID.

[1:06:18] Kan de minister uiteenzetten hoe opvolging is gegeven aan de motie CDCS, die het kabinet oproept te verkennen hoe via verschillende kanalen en NGO's zoveel mogelijk levensreddende hulp kan worden voortgezet in en buiten de EU-verband?

[1:06:32] Kan de minister aangeven dat de minister bereid is deze bezuiniging nog te verzachten?

[1:06:37] En specifiek ten aanzien van Soudan, kan de minister een update geven over de uitvoering van de aangenomen motie of juist toegang voor humanitaire organisaties tot beide hoofdregels van Soudan?

[1:06:46] Tot zover, dank u wel.

[1:06:48] Oké, geen interrupties voor u. Dan gaan we naar de heer Pamenga namens D66 voor zijn eerste termijn.

[1:06:57] Dank u wel, voorzitter.

[1:06:58] En ook ik wil graag de nieuwe staatssecretaris bedanken dat ze hier is en ook heel veel succes wensen in al haar werkzaamheden.

[1:07:07] Voorzitter, er zijn van die dagen die in het collectieve geheugen gegrift staan.

[1:07:13] Dagen waarop een volk zegt vandaag zijn we vrij.

[1:07:18] Voor Congo was dat 30 juni 1960.

[1:07:22] De vlag van de kolonisatoren werd gestreken.

[1:07:25] De belofte van zelfbeschikking werd uitgesproken.

[1:07:29] Maar wie echt kijkt, wie door de symboliek heen prikt, ziet, Congo werd nooit echt vrij.

[1:07:35] Niet vrij van buitenlandse inmenging, niet vrij van uitbuiting en niet vrij om zijn eigen koers te bepalen.

[1:07:42] En vandaag, in 2025, is Congo nog steeds niet vrij.

[1:07:47] Want vrijheid is meer dan een vlag.

[1:07:49] Vrijheid is een moeder die haar kinderen zonder angst naar school stuurt.

[1:07:54] Vrijheid is een vader die niet hoeft te kiezen tussen vluchten of vechten.

[1:07:59] Vrijheid is een volk dat mag bouwen aan vrede en niet iedere generatie opnieuw moet overleven.

[1:08:06] Voorzitter, ik sta hier niet alleen als Kamerlid, ik sta hier ook als zoon van het Afrikaans continent.

[1:08:12] Als een kind van een gedeeld verleden en als vertegenwoordiger van een gedeelde toekomst.

[1:08:18] Want wat daar gebeurt in Goma, in Bukavu, raakt ook ons.

[1:08:23] Niet alleen omdat we mensen zijn, maar ook omdat onze handen nooit helemaal schoon zijn.

[1:08:29] Congo is rijk, maar rijkdom heeft er nooit vrede gebracht.

[1:08:34] Alleen maar oorlog.

[1:08:35] Grondstoffen die in onze telefoon zitten, worden daar met bloed betaald.

[1:08:41] Daarom biedt D66 samen met ChristenUnie vandaag een actieplan aan.

[1:08:45] Niet omdat we alles kunnen oplossen, maar omdat wegkijken geen optie meer is.

[1:08:51] We zeggen tegen dit kabinet, trek je niet terug uit de Grote Meren.

[1:08:56] Juist waar de hoop het kwetsbaarst is, moet Nederland blijven.

[1:09:02] Niet omdat het makkelijk is, maar omdat het juist is.

[1:09:06] De geschiedenis zal ons niet vragen of het efficiënt was, ze zal vragen of we er waren en alles eraan deden om de tijd te keren.

[1:09:14] We zeggen steun, de miljoenen mensen in Oost-Congo, die nu geen water, geen voedsel, geen zorg hebben.

[1:09:21] Mensen die vluchten met kinderen op de rug, zonder iets dan hoop.

[1:09:26] Extra humanitaire hulp is geen liefdadigheid.

[1:09:29] Het is een kwestie van beschaving.

[1:09:32] We zeggen stop de hypocrisie.

[1:09:33] Stop met mooie woorden over mensenrechten en tegelijk... deals sluiten met regimes die actief bijdragen aan het lijden van mensen.

[1:09:41] Rwanda kan geen partner in vrede zijn.

[1:09:43] Zolang het oorlog financiert, zolang rebellen in Oost-Congo... wapens hebben en bescherming vinden over de grens... is elk strategisch partnerschap een verraad aan onze waarde.

[1:09:55] En dan die grondstoffen, voorzitter.

[1:09:57] Als je weet dat goud, tin en tantaal worden gewonnen in kinderkracht en bloedsweet, dan mag je niet blijven doen alsof je het niet weet.

[1:10:05] Bedrijven moeten hun keten op orde hebben, punt.

[1:10:10] En ja, Europa moet landen als Rwanda en Oeganda aanwijzen als risicogebieden.

[1:10:14] Geen winsten uit geweld, geen telefoons ten koste van levens.

[1:10:20] Voorzitter.

[1:10:21] Er is zoveel kracht in de diaspora.

[1:10:24] In mensen hier in Nederland, met wortels in Congo.

[1:10:27] Ze bouwen bruggen, sturen geld, starten projecten.

[1:10:30] Ze brengen hoop, waar de wereld het laat afweten.

[1:10:34] Maar wij gebruiken die kracht nog veel te weinig.

[1:10:37] Daarom pleiten wij voor een Europese diaspora-strategie.

[1:10:41] Niet als bijzaak, maar als pijler van beleid.

[1:10:45] Voorzitter, vrede is geen luxe, het is een plicht, geen geschenk, maar een opgave.

[1:10:50] En ja, het is moeilijk.

[1:10:52] Maar het alternatief is erger.

[1:10:53] Het alternatief is meer geld, meer vluchtelingen, meer uitzichtloosheid.

[1:10:58] Voor Congo, voor Afrika, voor ons allemaal.

[1:11:01] De belofte van 1960 is nog niet waargemaakt.

[1:11:05] Maar vandaag kunnen wij kiezen om een stukje van die belofte opnieuw te doen.

[1:11:09] Door te zeggen, Congo mag niet vergeten worden.

[1:11:13] Niet door ons, niet door Europa, niet door de geschiedenis.

[1:11:17] Daarom komen wij nogmaals, D66-ChristenUnie, met het actieplan van vergeten conflict naar duurzame vrede.

[1:11:27] Daarom komen we met een amendement om dit jaar 6 miljoen extra vrij te maken voor humanitaire noden in Congo.

[1:11:36] Ik kijk uit naar de reactie van de minister op ons actieplan.

[1:11:46] Dank u wel, voorzitter.

[1:11:47] Een vraag aan de heer Beminga.

[1:11:49] Het conflict in Oost-Congo is natuurlijk een verschrikkelijk conflict met heel veel humanitaire leed.

[1:11:55] Nu heeft de VS met president Trump een vredesakkoord gesloten met Congo en Rwanda.

[1:12:06] Ik ben wel benieuwd hoe de heer Bamenga hier tegen deze ontwikkeling aankijkt, want op zich lijkt mij dat een positieve ontwikkeling, aangezien de Europese Unie en de Afrikaanse Unie het niet voor elkaar hebben gekregen.

[1:12:20] Dus hoe kijkt de minister, meneer Bamenga, daartegen aan?

[1:12:24] Meneer Bamenga.

[1:12:26] Dank u wel, voorzitter.

[1:12:27] Dank ook voor de vraag vanuit de heren.

[1:12:29] Inderdaad, er is sprake van verschrikkelijke leed.

[1:12:31] Al meer dan dertig jaar is er sprake van verschrikkelijke leed.

[1:12:35] En er zijn in die dertig jaar ook vaker akkoorden geweest.

[1:12:39] En nu is er inderdaad ook weer een akkoord.

[1:12:41] En ieder akkoord is wat mij betreft een hoopvolle beweging.

[1:12:47] Maar ik denk dat we wel oplettend moeten blijven.

[1:12:50] Want ik denk niet dat alles, bijvoorbeeld de grondoorzaken die er zijn, de discriminatie wat er ook plaatsvindt,

[1:12:56] In Oost-Congo, waarvan in ieder geval de rebellen hebben aangegeven dat dat een van de redenen is waarom ze doen wat ze doen, die worden daarin bijvoorbeeld niet benoemd.

[1:13:05] Er is ook sprake nog steeds van straffeloosheid.

[1:13:07] Het geweld wat zich de afgelopen periode heeft plaatsgevonden, de verkrachtingen die er zijn geweest.

[1:13:13] Mensen hebben ook behoefte aan rechtvaardigheid en die worden daar ook niet in benoemd.

[1:13:17] Dus er zijn een aantal dingen die niet daarin benoemd worden.

[1:13:19] Ook de relatie met M23, want die heeft niet aan tafel gezeten.

[1:13:23] Hoe zit dat dan precies?

[1:13:24] Want die zitten nog steeds in dat gebied.

[1:13:26] Ook dat wordt niet benoemd.

[1:13:27] Dus er zijn een aantal aspecten die niet benoemd worden, waardoor wij dus oplentend moeten zijn en echt moeten toewerken naar een duurzame vrede en niet dit maar moeten aannemen en denken dat je hiermee duurzame vrede hebt bereikt.

[1:13:45] Wat heeft de minister gedaan naar aanleiding van onze aangenomen motie die oproept voor het behouden van het grote merenprogramma?

[1:13:54] Wat heeft de minister gedaan naar aanleiding van onze aangenomen motie over het opschorten van de MOU met Rwanda?

[1:14:01] Wat heeft de minister gedaan naar aanleiding van onze aangenomen motie over het stoppen van Europese steun voor het Rwandese leger?

[1:14:08] Wat is er gebeurd naar aanleiding van de toezeggingen over het betrekken van de diaspora bij beleid?

[1:14:17] Voorzitter, er komt een dag waarop het Palestijnse volk in vrijheid zal leven.

[1:14:23] Vrij van angst, vrij van onderdrukking, vrij om te ademen, vrij om te bouwen, te dromen, zonder beperkingen die zijn opgelegd door buitenstaanders.

[1:14:34] Een dag waarop Palestijnse kinderen opgroeien met hoop in plaats van trauma.

[1:14:38] Waarin families samen kunnen leven, werken, reizen en liefhebben.

[1:14:43] Met de vanzelfsprekende rechten die ieder mens toekomen.

[1:14:48] De bevrijding van het Palestijns volk is een morele noodzaak.

[1:14:51] Het betekent een einde aan de Israëlische bezetting, apartheid, geweld en ontzegging van fundamentele rechten.

[1:14:58] Het betekent dat door de internationale gemeenschap erkende Israëlische staat zich aan alle verplichtingen houdt die voortvloeien uit internationaal recht en relevante VN-resoluties.

[1:15:09] Het betekent ook de erkenning van het recht van het Palestijns volk om zich geweldloos te verzetten tegen de staat die hun land bezet.

[1:15:19] Het betekent dat mensen zelf mogen beslissen over hun toekomst, hun grond, hun cultuur.

[1:15:25] Dat mensen niet langer onderworpen worden aan Israëlische controle, vernedering en verdringing, maar in staat worden gesteld om hun leven op te bouwen in waardigheid en autonomie, met een bestuur van het Palestijnse vertegenwoordigd.

[1:15:37] Niet dat van een bezetter of van een andere buitenlandse partij.

[1:15:42] Het herstel daarbij van de fundamentele collectieve en individuele rechten van het Palestijnse volk.

[1:15:48] De bevrijding van het Palestijns volk is geen vijandige daad.

[1:15:51] Het is geen oproep tot wraak.

[1:15:53] Het is een vastberaden oproep tot gerechtigheid, tot noodzakelijke truth en reconciliation, tot gelijkwaardigheid, tot het herstellen van wat generaties lang is ontkent.

[1:16:06] Het recht van het Palestijns volk om te bestaan, om te floreren, terug te keren en om in vrijheid te leven.

[1:16:13] Wie opstaat voor de bevrijding van de Palestijnen staat op voor universele waarden, voor mensenrechten, voor rechtvaardigheid, voor de erkenning dat geen enkel volk gedoemd is om voor altijd onder druk te blijven.

[1:16:26] Vrijheid is niet voorbehouden aan sommigen, ze behoort toe aan iedereen.

[1:16:31] Laten we ons uitspreken en verantwoordelijkheid nemen, ons uitspreken tegen onderdrukking en voorrechtvaardigheid, ons uitspreken en opstaan tegen genocide en voor mensenrechten.

[1:16:41] Nederland mag niet blind zijn voor het eigen aandeel in de decennialange onderdrukking van de Palestijnse rechten.

[1:16:47] Wie gaat staan voor Palestijnse bevrijding gaat ook staan voor de pijnlijke stappen die daaruit volgen, die vanuit grote invloed zullen zijn

[1:16:56] voor de Nederlandse relatie met de huidige Israëlische regering en de Nederlandse inzet in de Europese Unie.

[1:17:02] Laten we ons met alle middelen, diplomatiek, politiek, juridisch, inspannen om tot rechtsherstel te komen.

[1:17:09] Niet uit haat, maar uit liefde voor rechtvaardigheid.

[1:17:12] Niet om te verdelen, maar om ruimte te maken voor een gedeelde toekomst waarin ook het Palestijnse volk eindelijk vrij kan zijn.

[1:17:20] Vrij om te leven.

[1:17:23] Voorzitter, daarom komen we met andere partijen ook met een amendement om de eerste bezuinigingen op de UNRA voor dit jaar helemaal terug te draaien.

[1:17:32] Voorzitter, ieder jaar betreden 10 miljoen jongeren de Afrikaanse arbeidsmarkt zonder perspectief.

[1:17:38] Dit kabinet wil daar nog 8 miljoen euro bezuinigen op het perspectief van deze jongeren.

[1:17:43] Dat terwijl duurzaam perspectief er juist zorgt voor stabiliteit en migratie tegengaat.

[1:17:48] Daarom komen we met een amendement om deze bezuiniging op het perspectief van jongeren terug te draaien.

[1:17:53] Niet alleen cruciaal voor jongeren daar, maar ook voor onze gezamenlijke toekomst, voor stabiliteit, handel en migratie.

[1:18:00] Laten we onze beloften aan Afrika waarmaken.

[1:18:02] Geen woorden, maar structurele daden.

[1:18:04] Ook hier hoor ik graag van de minister hoe er tot op heden opvolging is gegeven aan onze motie voor een ambassadeur voor kinderen in conflictgebieden.

[1:18:14] Voorzitter.

[1:18:15] Onder druk van de PVV dreigen meisjes, vrouwen, LHBTI personen het grootste slachtoffer te worden van OS-beleid van dit kabinet.

[1:18:23] Als we nu geen actie ondernemen, verdwijnt het artikel vrouwenrechten.

[1:18:26] Niet alleen uit de begroting, maar ook uit de zicht van dit kabinet.

[1:18:29] Overal ter wereld kijken vrouwen, meisjes, LHBTI'ers naar landen als Nederland om hun rechten te beschermen.

[1:18:34] Hun nood, hun kreet om hulp mag niet onbeantwoord blijven.

[1:18:39] Daarom roep ik de minister op, gooi er een roer om nu de PVV overboard is gegaan.

[1:18:44] Herstel deze fout nu het nog niet te laat is.

[1:18:47] Samen met GroenLinks PvdA zal ik een amendement indienen om een verplichtingsbudget op pijl te houden.

[1:18:53] Zo behoeden we meisjes, vrouwen en lbtiërs wereldwijd van PVV van beleid.

[1:18:58] Tot slot, eerder heeft de Kamer een mooie aangenomen motie die het kabinet verzocht het nieuwe subsidiekader voor maatschappelijke organisaties voor de zomer van 2025 te publiceren.

[1:19:11] Maatschappelijke organisaties uiterlijk in oktober 2025 zekerheid te geven over financiering

[1:19:16] vanuit het subsidiekader, zodat er voldoende ruimte blijft voor eventuele aanpassingen aan het kader voor de implementatie.

[1:19:23] Uit een recente brief over maatschappelijke middenveld blijkt dat de kabinet deze motie naast zich neerlegt en het maatschappelijk middenveld in het kou laat staan door een gat in hun financiering.

[1:19:32] Dit is toch niet waar?

[1:19:33] Dit kan toch niet waar zijn?

[1:19:35] Vraag ik aan de minister.

[1:19:36] Dit zou toch onbehoorlijk bestuur zijn?

[1:19:38] Vraag ik aan de minister.

[1:19:39] Hoe gaat u alsnog opvolging geven aan deze aangenomen motie?

[1:19:42] Dank u wel.

[1:19:44] Dank u, meneer Bamenga.

[1:19:45] Ik kijk of er interrupties zijn.

[1:19:48] Er zijn er niet.

[1:19:48] Dan kijk ik even of iemand ter linkerzijde even het voorzitterschap wil overnemen.

[1:19:53] Ja, mevrouw de Korte zou je dat willen doen.

[1:19:56] Dank.

[1:19:57] Ja, en hierbij geef ik het woord aan de heer Elian van VVD.

[1:20:01] Dank voorzitter.

[1:20:02] Een korte inbreng van mij als invaller vandaag.

[1:20:07] Gedegenbeleid op het gebied van handel staat voor de VVD centraal.

[1:20:12] Met die handelsgeest is immers ons kleine land groot geworden.

[1:20:15] De wereld is flink veranderd door oorlog op ons continent, migratiedruk en de dreigende handelsoorlog.

[1:20:21] Het toont ons hoe snel de wereld kan veranderen en dat wij weerbaar moeten zijn voor de geopolitiek van vandaag en morgen en veel verder op lange termijn zullen moeten kijken.

[1:20:32] Daarom vindt de VVD het belangrijk dat we strategischer gaan kijken naar de middelen die we inzetten in het buitenlandbeleid.

[1:20:38] zodat we ons handels- en ontwikkelingsbeleid beter kunnen vormgeven.

[1:20:43] De VVD omarmt de aangekondigde trendbreuk in het ontwikkelingsbeleid door in te zetten op thema's waar Nederland in uitblinkt, zoals watermanagement, gezondheidszorg en voedselzekerheid.

[1:20:53] En daarbij ons meer te richten op Nederlandse belangen door te investeren in handel, economie en veiligheid.

[1:20:59] Ik ben benieuwd hoe de minister deze nieuwe focus concreet gaat vertalen naar projecten en programma's.

[1:21:06] En hoe zorgen wij ervoor dat de nadruk komt te liggen op die gebieden waar Nederland in uitblikt.

[1:21:12] En hoe kijkt de minister vanuit de verantwoordelijkheid voor buitenlandse handel en ontwikkelingshulp naar de vraag hoe we ervoor zorgen dat Nederland voldoende weerbaar is, juist in deze huidige geopolitieke ontwikkelingen?

[1:21:25] En hoe kijkt de minister tegen het meer in Europees verband aanbieden van onder andere noodhulp, maar uiteindelijk ook ontwikkelingshulp?

[1:21:38] Voorzitter, de VVD steunt de extra 15 miljoen die tijdens de voorjaarsbesluitvorming voor handel is vrijgemaakt als cruciale investering.

[1:21:46] Handels- en tariefoorlogen zorgen ervoor dat vrijhandel steeds meer onder druk komt te staan.

[1:21:51] Ik vraag de minister dan ook, maakt hij zich zorgen over deze handels- en tariefoorlogen?

[1:21:56] En hoe kijkt hij er tegenaan?

[1:21:58] Wat denkt hij dat er nodig is om de vrijhandel te kunnen garanderen?

[1:22:02] Met deze middelen moeten daarom niet alleen worden ingezet voor algemene handelsbevordering,

[1:22:06] Maar ook om ondernemers weerbaar te maken tegen deze schokken die continu kunnen optreden.

[1:22:12] Hoe is de minister van plan om de extra middelen onder artikel 1 specifiek in te richten, zodat Nederlandse ondernemers beter ondersteund worden bij bijvoorbeeld tariefmuren?

[1:22:21] Is de minister bereid te onderzoeken hoe een deel van deze middelen als schokdemper kunnen dienen?

[1:22:25] Door bijvoorbeeld ondernemers te ondersteunen bij het opvangen van een eerste klap en te ondersteunen bij het versneld aanborgen van bijvoorbeeld alternatieve afzetmarkten.

[1:22:33] Wij denken dat ze met deze stappen ons beter kunnen voorbereiden op een veranderende wereld, zodat hulp, handel en investeringen elkaar versterken.

[1:22:42] Dank u wel.

[1:22:45] Dank u wel.

[1:22:45] Ik geef het woord eerst aan mevrouw Dommen.

[1:22:48] Dank u wel voorzitter en dank ook voor de inbreng van de heer Elian.

[1:22:53] Ik heb een vraag en het gaat over vrouwenrechten, want met meerdere collega's van de heer Elian van de VVD trekken wij samen op met onze zorgen als het gaat over de mondiale beweging die plaatsvindt, een anti-rechtenbeweging die ook gefinancierd wordt vanuit een hele conservatieve hoek.

[1:23:10] En die zorgen deelt de VVD ook, weet ik.

[1:23:16] Maar in die context waarbij vrouwenrechten enorm worden aangevallen en onder druk staan, wordt op dit moment het onderdeel vrouwenrechten helemaal wegbezuinigd uit de begroting.

[1:23:26] Nu liggen er meerdere amendementen voor en ik zal u niet vragen of u voor of tegen gaat stemmen, want dan gaat u zeggen ik moet het nog bestuderen en dat is ook heel goed.

[1:23:33] Maar mijn vraag is daarom wat principieler.

[1:23:36] Vindt de VVD ook niet dat wij die financiering voor vrouwenrechten... Het is niet de grootste post en de onkostenpost binnen deze begroting.

[1:23:46] Maar dat we die financiering niet moeten behouden, juist in deze vijandige context als het gaat over vrouwenrechten.

[1:23:54] Dank voor de vraag.

[1:23:56] Ik weet dat mevrouw Dobbe met mijn fractiegenoot mevrouw Becker ook veel optrekt op dit onderwerp.

[1:24:03] Het is duidelijk dat de rechten van vrouwen, waar dan ook, ons aan het hart gaan.

[1:24:06] Dan kom je natuurlijk op de politieke vraag, wat vind je het beste middel of het beste instrument om uiteindelijk die rechten te waarborgen, te beschermen of te verbeteren waar nodig.

[1:24:18] Dan kom je uiteindelijk, en daar ben ik eerlijk over mevrouw Dobbe, op het maken van keuzes.

[1:24:23] Dan kun je je afvragen of de ontwikkelingshulp het beste instrument daarvoor is.

[1:24:32] Ik denk ook niet dat het... Volgens mij is wat ik zeg redelijk consistent in de lijn van VVD-woordvoerders.

[1:24:41] Neemt niet weg dat ik het wel wat gek vind dat er...

[1:24:46] dat het zo rigoureus... Het komt bijna niet eens voor meer in stukken van het kabinet.

[1:24:53] Dat is natuurlijk wel gek, want je hoeft niet... Ik bedoel, dat je ergens geen hulp aangeeft, betekent niet dat je het niet belangrijk vindt.

[1:25:00] Dus dat viel me eerlijk gezegd wel op.

[1:25:05] De amendementen, het zijn er een hoop.

[1:25:06] Daar heb ik zo meteen als voorzitter nog wel een ordeopmerking over, want daar hebben we wel een klus te doen zo met elkaar.

[1:25:12] Gaan we uiteraard naar kijken.

[1:25:15] Ik zie dat het niet om een groot bedrag gaat.

[1:25:19] De vraag is wel natuurlijk, vind je het wenselijk om op onderdelen te gaan schuiven?

[1:25:23] Dat roept dan de vraag opbaan bij het een wel en bij het ander niet.

[1:25:26] Dat zou mijn antwoord voor nu zijn.

[1:25:30] En dan mevrouw Heerssen.

[1:25:32] Dank u wel en ook dank voor uw inbreng en voor de voorzitter natuurlijk.

[1:25:37] De heer Eliam spreekt in zijn inbreng over een trendbreuk omdat er nu eindelijk geïnvesteerd gaat worden in water, voedselzekerheid en gezondheid.

[1:25:48] Dat is natuurlijk iets wat dit ministerie al

[1:25:52] De enige trendbreuk die ik zie is de enorme bezuinigingen die juist op dit goede werk plaatsvindt.

[1:26:00] Daarom heb ik een vraag aan de heer Elian die zich uitspreekt over het belang van weerbaarheid van ons land.

[1:26:07] Er zijn een hele scala aan defensie-experts geweest, zowel generalen buitendienst, commandanten, mensen van het ministerie van Defensie zelf, experts van verschillende instituten, die benadrukken dat juist ontwikkelingssamenwerking een essentieel onderdeel is voor conflictpreventie en voor het beheersbaar houden van conflicten mochten die alsnog uitbreken.

[1:26:31] Hoe rijmt de heer Elian dat met de grote bezuinigingen die mede dankzij de minister van Financiën uit zijn partij nu doorgevoerd zijn en ook tot wat ons betreft grote schade gaat leiden?

[1:26:52] Het is prettig dat er een koppeling wordt gemaakt met de portefuie die ik doe, namelijk Defensie.

[1:27:03] De wereldpolitiek raakt bijna elke portefuie in dit huis.

[1:27:10] Je kunt, en dat zei ik ook in mijn antwoord zojuist, het is volgens mij geen geheim dat de VVD twijfels heeft bij de effectiviteit van ontwikkelingshulp zoals dat de afgelopen decennia is ingezet.

[1:27:31] Dat heeft meer met een principiële kijk op het vraagstuk te maken.

[1:27:37] Vind je dat de beste manier?

[1:27:40] Minister Heijnen ook toen hij nog Kamerlid was uitgelegd.

[1:27:44] Je kunt je ook echt afvragen of het op lange termijn gaat helpen de wereld stabieler te maken.

[1:27:55] Ook deskundigen vanuit Defensie, zoals Marten Kruijf, voor wie ik veel waardering heb.

[1:28:01] Ik denk dat dat uiteindelijk ook te maken heeft met je kijk op de wereld.

[1:28:06] Ik vertel altijd in de Defensiecommissie, waar ik nu een half jaar in zit, na vier jaar JNV gedaan te hebben.

[1:28:12] Ik ben meer het type van het glas is half leeg.

[1:28:23] Je kunt je afvragen als je kijkt naar de geopolitieke dreigingen.

[1:28:29] Ook van de grotere actoren.

[1:28:32] Als je ziet wat er op het Afrikaans continent gebeurt... gaat deze vorm van ontwikkelingshulp echt helpen bij het voorkomen van conflicten?

[1:28:45] Maar belangrijker nog, gaat dat ons veiliger houden?

[1:28:48] Ik heb daar eerlijk gezegd wel echt twijfels bij.

[1:28:52] Maar los even van die twijfels, want daar kan je op meerdere manieren naar kijken... is het ook keuzes maken.

[1:29:01] Daar wil ik duidelijk over zijn.

[1:29:06] Dan geven wij op dit moment de prioriteit aan harde defensieinvesteringen... dan dat je investeert in allerlei ontwikkelingsprogramma's... die misschien ooit effectief zouden kunnen zijn... maar waarvan wij ons afvragen of je veiligheid direct en concreet ten goede komt.

[1:29:29] Dank u wel, voorzitter.

[1:29:32] Dan vinden wij elkaar in ieder geval op het glashalf leeg, maar daar ben ik ook enorm van.

[1:29:38] Maar ik hoor toch echt in het antwoord van de heer Lilian een mening.

[1:29:43] Maar ik probeer van de VVD te begrijpen, dit is wat ik ook van uw voorganger in deze commissie altijd hoorde.

[1:29:51] Wij vinden nou eenmaal dat die keuzes gemaakt worden.

[1:29:55] Ik ben dan toch heel erg nieuwsgierig als ik dat hele panorama aan experts voor mij zie voorbijtrekken, die zeggen dat dit een onverstandige beslissing is, niet goed voor de veiligheid en de weerbaarheid van ons land.

[1:30:13] Dan ben ik benieuwd of meneer Elian dan misschien ook van zijn andere portefeuille toelicht op welke

[1:30:20] rapporten, studies, experts, hij die positie baseert.

[1:30:26] Want anders blijven we toch een beetje in de lucht praten.

[1:30:29] Ik probeer te zoeken naar de experts, want ik ben zelf geen enorme expert op dit gebied.

[1:30:33] Ik probeer te luisteren naar wat de experts uit de samenleving tegen ons zeggen.

[1:30:38] En ik ben zo benieuwd op welke waar baseert Helian zich op als hij zegt nee, onze weerbaarheid heeft helemaal die ontwikkelingssamenwerking niet nodig.

[1:30:48] U heeft vier interrupties gehad.

[1:30:52] Ik heb per ongeluk eentje teveel gerekend.

[1:30:54] Dus ik geef de heer Ellion ook de ruimte om kort antwoord te geven.

[1:30:59] Niet zo uitgebreid als zo net, anders geven we iedereen teveel ruimte.

[1:31:02] Heel goed dat u ons vervangt, voorzitter.

[1:31:05] Even streng bent, want u moet inderdaad op de tijd letten.

[1:31:09] Kijk.

[1:31:10] Ook dat is weer de vraag van mevrouw Heersch.

[1:31:17] Moet je als politicus, als onderzoekers, iets zeggen?

[1:31:20] Of als deskundige, moet je dat doen of niet?

[1:31:21] In de JNV-commissie had ik hier mooie debatten over met collega's die zeiden dat het WODC niet effectief is.

[1:31:32] Maar ik vind namens de VVD dat vergelding belangrijker is dan die effectiviteit.

[1:31:39] En daar kun je een debat over hebben.

[1:31:42] Dus ik vind het ingewikkeld als er wordt gezegd dat deskundigen dit zeggen... en dan moet de politiek het ook doen.

[1:31:48] Je moet goed luisteren.

[1:31:50] Uiteindelijk moet je een keuze maken.

[1:31:52] Meneer Elian, die deskundigen zeggen A, maar u zegt toch B. Dan zeg ik ja, omdat er volgens mij voldoende onderzoek is.

[1:32:06] Je kunt wel degelijk op meerdere manieren kijken naar ontwikkelingshulp en de effectiviteit ervan.

[1:32:11] Er is een stroming die zegt, dat helpt uiteindelijk bij de stabiliteit van gebieden.

[1:32:16] Dat helpt uiteindelijk bij het voorkomen van conflicten.

[1:32:19] Ik denk dat bepaalde regimes zich niet zullen aantrekken van die hulp en uiteindelijk de dreiging in stand zullen houden de komende decennia.

[1:32:36] minder belangrijk voor ons en investeren in concrete zaken die je huidige weerbaarheid vergroten ten opzichte van actoren als Rusland, Iran en China, is belangrijker.

[1:32:46] Dat is inderdaad een keus die we maken.

[1:32:48] Uiteraard gehoord hebben de deskundigen.

[1:32:52] Het was wel weer aardig lang.

[1:32:57] Maar ik geef het voorzitterschap weer.

[1:32:59] Er is nog een interruptie van de heer Balinga.

[1:33:03] Het is wellicht ter verduidelijking, want ik weet niet zeker of ik het goed gehoord heb wat zojuist door de VVD is gezegd.

[1:33:14] Klopt het dat de VVD twijfelt of het de waard is om te investeren in de stem van meisjes en vrouwen en LHBTI'ers?

[1:33:22] Heb ik het zo goed begrepen?

[1:33:26] Nee, dat heb ik zo helemaal niet gezegd.

[1:33:28] Volgens mij werd mij gevraagd door mevrouw Dobbe.

[1:33:31] Ik trek veel op met de VVD-fractie op dit onderwerp.

[1:33:36] Maar het is totaal geen onderdeel meer van...

[1:33:41] De begrotingsvoorstellen van het kabinet.

[1:33:44] Hoe ziet de VVD dat?

[1:33:46] Dit is een onderwerp dat ons aan het hart gaat.

[1:33:49] Het is wel wat gek dat er geen woorden aangeweid worden vanuit deze winstpersoon.

[1:33:56] Je kunt je afvragen of ontwikkelingshulp het geëigende instrument is.

[1:34:01] Dat is volgens mij de vraag die hier voor ligt.

[1:34:07] En ben je ervan overtuigd dat ontwikkelingshulp, vaak financieren van bepaalde projecten, uiteindelijk die rechten gaat verbeteren?

[1:34:15] Dat raakt eigenlijk de hele principiële vraag die mevrouw Hirsch net stelde.

[1:34:23] Dank voor de toelichting.

[1:34:28] Ik wil kijken of we steun kunnen krijgen.

[1:34:33] want er zijn inderdaad ook wel wat voorstellen gedaan om te zorgen dat wij nog steeds blijven investeren in vrouwenrechten.

[1:34:40] In het verleden heb ik ook aangegeven dat we dat niet zomaar kunnen schrappen omdat er ook Europese afspraken zijn gemaakt met betrekking tot vrouwenrechten, dat we daarin moeten blijven investeren voor een x-aantal percentage.

[1:34:54] Kunnen wij daarin ook steun krijgen vanuit de VVD, aangezien het toch wel

[1:34:59] Belangrijk is vanuit VVD, dat hoor ik in ieder geval terug vanuit meneer Elian.

[1:35:07] Ik wil er... Kijk, het is altijd lastig, en dat zeg ik niet om flauw te doen, maar...

[1:35:14] Het onderwerp vrouwenrechten, waar ik als mens echt van alles van vind, want ik ben feministisch opgevoed, ligt bij een andere woordvoerder.

[1:35:22] En er is een andere woordvoerder die hier nu had moeten zitten.

[1:35:26] Ik heb niet naar alle amendementen en moties gekeken.

[1:35:34] Ik wil er open naar kijken, maar ik hoop dat de heer Bamenga ook mijn dilemma begrijpt.

[1:35:38] Als je als VVD, dat was even het korte debatje dat ik met mevrouw Heersch had, principeel doet op ontwikkelingshulp, dan moet je natuurlijk wel uitkijken dat je dan niet één onderwerp eruit, één vraagstuk eruit legt.

[1:35:50] Want dat roept dan natuurlijk meteen de vraag op, maar waarom doe je dan de andere niet?

[1:35:54] Dat kan je natuurlijk ook best als antwoord hebben.

[1:35:56] Ja, maar deze ene vinden we zo ononderhandelbaar.

[1:35:59] Dus ik sluit dat niet uit.

[1:36:00] Ik wil er naar...

[1:36:02] Iedereen weet hoe mijn collega mevrouw Bekker zich al jaren heeft ingespannen voor de rechten van mevrouw Kamminga, mijn voorganger, die vandaag overgeïnstalleerd wordt als burgemeester van Groningen, heeft in haar inbrengen ook meerdere malen aandacht gevraagd.

[1:36:21] Dus dat verplicht mij er bijna toe om uw vraag te beantwoorden.

[1:36:26] Ik wil er open naar kijken.

[1:36:28] Dat betekent niet dat ik ongedekte voorstellen ga steunen en zomaar steun uitspreek.

[1:36:33] Maar ik wil er echt op dit onderwerp naar kijken.

[1:36:41] Ik geef het woord terug.

[1:36:42] Dank dat u even wilde.

[1:36:45] Volgens mij hebben we het echt wel heel behoorlijk met elkaar gedaan.

[1:36:49] We hebben nu 15 amendementen, waarvan er 12 geapprecieerd moeten worden.

[1:36:57] Maar dat gaan de bewindspersonen, want die zijn fris in deze commissie, vliegersvlucht doen natuurlijk.

[1:37:02] Maar laten we beginnen met hoeveel tijd heeft u nodig voor

[1:37:11] Dat zou ons brengen op vijf voor half zes.

[1:37:22] Mag ik u... Mijn ervaring met voorzitten is dat er zometeen nog een heleboel vragen aan u gesteld gaan worden.

[1:37:32] Ik vermoed dat sommigen het niet eens gaan zijn met wat u gaat zeggen.

[1:37:35] Kunnen we 35 minuten afspreken?

[1:37:39] Snel tempo erin.

[1:37:40] 35 minuten.

[1:37:44] Dan schors ik tot kwart over vijf.

[1:37:50] Ik zeg even tegen de collega's, er is geen dinerschorsing.

[1:37:55] Als iemand wil eten, dan adviseer ik dat niet te doen of even een broodje mee te nemen.

[1:38:00] Mevrouw Hirsch?

[1:38:02] U gaat om half 7 weggaan, wel tot half 8 door?

[1:38:04] Uiteraard gaat u gewoon door tot half 8.

[1:38:10] De bewindspersonen gaan snel werken aan de beantwoording.

[1:38:13] Ik schors de vergadering tot kwart over vijf.

[2:17:21] Dan ga ik op de tijd de vergadering heropenen.

[2:17:27] We zijn nog steeds bij de suppletorenbegroting samenhangende met de voorjaarsnota.

[2:17:33] We hebben precies twee uur en tien minuten om dit af te ronden, waarvan ik nog één uur en tien minuten uw voorzitter kan zijn.

[2:17:39] Ik ga dat streng doen.

[2:17:41] Dat betekent dat ik nu ook echt ga toezien op interrupties

[2:17:45] Ik zou eigenlijk tegen de Kamerleden willen zeggen, probeert u zich alleen te interrumperen waar nodig, want ik zie aan de hoeveelheid amendementen en ook de moties dat velen van u toch behoorlijk hun standpunt al bepaald hebben.

[2:18:01] Tegen de bewindspersonen zeg ik ook al zijn ze nieuw in deze commissie, als het kan geen inleidingen, gewoon u bent van harte welkom en ik vind het fijn dat u er bent en ik vind het mooi om hier te zijn.

[2:18:12] vraag en antwoord, geen beschouwingen, geen lange beschouwingen, anders gaan we het echt niet redden.

[2:18:18] Dan ga ik dus het woord geven aan de minister van Buitenlandse Zaken.

[2:18:21] Aan u. Voorzitter, dank.

[2:18:26] Ik kom met een aantal opmerkingen die ook al meteen ingaan op de vragen die zijn gesteld.

[2:18:32] Een aantal tussenkopjes, veiligheid en stabiliteit.

[2:18:37] BNI-koppeling, de kermis is een aantal malen gevallen, maatschappelijk middenveld, vrouwen,

[2:18:46] en andere belangrijke thema's die aan de orde zijn gekomen.

[2:18:50] Ik probeer daar staccato doorheen te gaan.

[2:18:52] Ik wil de commissie danken voor de getoonde flexibiliteit, trouwens, om de behandeling iets te verschuiven vanwege de plaatsvinden van de avond tot vorige week.

[2:19:00] Ontwikkelingshulp is nu tijdelijk ook het vakgebied van de minister van Buitenlandse Zaken.

[2:19:04] Daar ben ik trots op.

[2:19:09] Ik ben niet de ultieme expert op dit terrein, maar ik ben altijd wel van mening geweest dat dit een belangrijk element is, ontwikkelingshulp, ontwikkelingssamenwerking, een belangrijk element van het externe beleid van Nederland.

[2:19:21] En zoals mevrouw de Kort al aangaf, daar kunnen we ook verschil mee maken.

[2:19:26] Het onderstreept, het ontwikkelingsbeleid, het belang van ook de verwevenheid van diplomatie, internationale betrekkingen, veiligheid, stabiliteit en je hoorde een aantal dingen in de diverse inbrengen van Kamerleden ook verweven zijn en aan de orde komen als zodanig.

[2:19:43] Ik ben blij hier samen met de staatssecretaris te zitten omdat ook dat benadruk dat hulp en handel met elkaar verbonden zijn.

[2:19:51] Ik wijs op de beleidsbrief die mevrouw Klever nog heeft gestuurd.

[2:19:58] Het is een brief die ik beleid wat ik op zich voortzet.

[2:20:04] Het beleid is ingezet.

[2:20:05] We zijn een demissionair kabinet.

[2:20:06] Dat roeit met de riemen die het heeft.

[2:20:08] En tegelijkertijd, ieder persoon, iedere bewindspersoon zal daar op eigen wijze natuurlijk invulling aan geven.

[2:20:15] En zo zal ik dat ook doen.

[2:20:16] We zetten in op de thema's waar we goed in zijn.

[2:20:19] voedselzekerheid, watermanagement, gezondheid.

[2:20:21] En daarbij houden we steeds oog ook voor bijvoorbeeld vrouwen en meisjes, meest kwetsbare groepen, LGBTQ+, religieuze minderheden, andere gemarginiseerde groepen.

[2:20:32] En uiteraard blijft Nederland zich met humanitaire hulp inzetten.

[2:20:36] En ook levert Nederland zijn aandeel, en blijft dat doen, in internationale klimaatfinanciering, zeg ik tegen mevrouw Heers.

[2:20:46] De eerste suppletorenbegroting die we vandaag bespreken vormt de financieel-technische uitwerking van de beleidsagenda.

[2:20:54] En het is van belang om met die uitvoering aan de slag te gaan.

[2:20:58] De gewijzende begroting bevat budgetverhogingen, ook prioritaire thema's zoals humanitaire hulp 86 miljoen euro, handel 100 miljoen, migratie en opvang in de regio 312 miljoen, veiligheid en stabiliteit 90 miljoen euro.

[2:21:14] In deze begroting komt ook, zeg ik,

[2:21:16] de blijvende steun voor Oekraïne tot uitdrukking.

[2:21:20] Het kabinet heeft bij de voorjaarsnota voor 2026 aan een niet-militaire steun, die op deze begroting terugziet, 252 miljoen toegevoegd.

[2:21:29] Het kabinet staat in de startblokken om die uitgaven te doen en zo te werken ook voor Nederland aan concreet sociale en economische groei in laag- en middeninkomenslanden.

[2:21:40] en de daarbij behorende stabiliteit.

[2:21:43] Een versterking van deze vak instabiele landen draagt ook bij, in bredere zin, aan de belangen van Nederland.

[2:21:52] Handel en economie, veiligheid en stabiliteit, ja ook migratie.

[2:21:56] De situatie in de wereld is er naar en dat hoeft geen betoog.

[2:22:01] Als je hecht aan ontwikkeling, hecht je daarmee ook aan vooruitgang, die ik in een breder belang van Nederland acht.

[2:22:09] Ik hoor de duidelijke oproep vanuit de Kamer over de koppeling.

[2:22:13] Daar kom ik zo op terug.

[2:22:15] Om te beginnen had mevrouw de Korte een aantal opmerkingen over vrede, preventie en bemiddeling in de inzet op vrede.

[2:22:25] Ik steun dat.

[2:22:30] Ik onderken dat de wereld meer gefragmenteerd is geraakt.

[2:22:40] En mathematisch heb je dan dus ook meer diplomatie nodig om met die frictiepunten om te gaan.

[2:22:46] En een deel van die diplomatie zal altijd voor de schermen zijn en een deel achter de schermen.

[2:22:50] En ik worstel ermee, zeg ik tegen mevrouw de Korte, dat een deel van die conflictbemiddeling en preventie op dit moment plaatsvindt, juist door kleinere, rijke, autocratisch bestuurde landen, zoals Qatar of Oman.

[2:23:02] Dat is prima op zich, maar er is ook altijd een traditie geweest van landen als Noorwegen, Zweden of Nederland om dat ook te doen.

[2:23:09] Ik vind dat open, westerse, Europese democratieën ook die rol toekomt.

[2:23:14] Ook die rol zou moeten kunnen invullen.

[2:23:16] We hebben in het verleden vaak die rol gezien.

[2:23:18] Denk even aan het Midden-Oosten-Oslo-akkoord.

[2:23:21] Denk aan de Den Haag-overleggen die voorafgingen aan de Oslo-akkoorden.

[2:23:25] Er zijn altijd Nederland en Nederlanders geweest.

[2:23:27] En ik kijk naar mevrouw Heershock vanuit de sociaal-democratische traditie bijvoorbeeld, die daaraan actief hebben vormgegeven.

[2:23:35] Ik worstel ermee waarom dat kennelijk nu moeilijker lukt vanuit landen als Nederland.

[2:23:41] Misschien omdat we gepolariseerder raken over internationaal beleid, misschien omdat we minder

[2:23:46] tevreden zijn met diplomatie achter de schermen, ook graag die normstelling willen zien, onze verontwaardiging willen uiten over dat wat we verschrikkelijk of schandelijk vinden in de wereld en terechtgaan.

[2:23:58] Maar voor die diplomatie achter de schermen zou een kans moeten zijn.

[2:24:02] Ik bekijk daarom met enige sympathie ook wat mevrouw de Korte heeft gezegd over het belang van conflictbemiddeling, conflictpreventie en het verschaffen van de middelen daartoe.

[2:24:17] Dus ik waardeer die aandacht om daarmee om te gaan.

[2:24:23] Mevrouw Heers vroeg ook of de minister onderschrijft de uitspraak van oud-generaal de Kruif dat investeren in stabiliteit en conflictpreventie effectief en goedkoop is.

[2:24:35] En ik onderschrijf die uitspraak.

[2:24:36] Ik appassieer ook rapporten van het IMF, van de Wereldbank en de VN, die laten zien dat conflictpreventie ook kostenefficiënt kan zijn.

[2:24:45] En we zetten daarom ook wel blijvend in op die conflictpreventie, bijvoorbeeld via onze inzet op hulp en veiligheid in diverse regio's.

[2:24:52] West-Afrika, we horen van Afrika, Noord-Afrika, het Midden-Oosten.

[2:24:55] dan zit je al heel dicht rond ons continent, waardoor je ook daarmee tevens een eigenbelang behartigt, een breder eigenbelang behartigt.

[2:25:06] En daarmee dragen we bij aan het doorbreken van geweldspiralen en aan de opbouw van landen in vrede.

[2:25:11] En functionerende instituties in de veiligheid- en justitiesector zijn daarvoor van belang.

[2:25:17] De heer Bamenga,

[2:25:19] Vroeg ook aandacht specifiek voor de Grote Meren en specifiek voor Congo.

[2:25:25] Onder andere via het actieplan dat hij vanuit D66 samen met de ChristenUnie heeft opgesteld en voorafgaand aan dit overlag heeft overhandigd.

[2:25:39] Uw Kamer is geïnformeerd door mijn voorganger over het voornemen om te stoppen met het regionale Grote Merenprogramma.

[2:25:45] Dat betekent niet dat het kabinet zich heel terugtrekt uit de regio.

[2:25:48] Nederland blijft politiek actief middels onze ambassadors, blijft ook humanitaire hulp bieden.

[2:25:53] En ik wil ook nader bestuderen hoe we daar onze betrokkenheid, onze rol op een goede manier kunnen blijven invullen.

[2:26:00] Ik zal het actieplan van de heer Bamenga en de heer Seder ook bestuderen.

[2:26:05] En ja, kan ik de heer Bamenga en de heer Seder

[2:26:09] We zijn ook bezig met de opvolging van in het verleden aangenomen moties, ook andere moties die eerder zijn ingediend over de situatie in die regio.

[2:26:18] En daar zullen we de Kamer op korte termijn over informeren, inmiddels een Kamerbrief.

[2:26:23] En daarin zal ik ook ingaan op andere vragen die u stelde over Congo en Rwanda en specifiek op het actieplan.

[2:26:32] En ik ben ook voornemens, zeg ik erbij, om binnenkort te overleggen in Brussel met de EU-gezant voor de Grote Meren, de Zweedse diplomaat Johan Borgstam.

[2:26:44] Even kijken.

[2:26:49] Nog enkele algemene opmerkingen.

[2:26:51] Mevrouw Heersch vroeg over het rapport van de Universiteit van Göttingen.

[2:26:59] Dat aantoont dat iedere euro-ontwikkelingshulp leidt tot 2 euro handel, geloof ik dat het is.

[2:27:05] 4 euro handel, dat is een multiplier inderdaad.

[2:27:11] Het rapport verschenk vandaag, geloof ik.

[2:27:14] Ik heb het nog niet kunnen bestuderen.

[2:27:15] Het past bij gegevens die we ook hebben gezien van het IMF.

[2:27:24] dat van 25 tot 75 per geïnvesteerde euro in preventie, als return on investment, dus van euro naar 25 tot 75 euro.

[2:27:36] We gaan kijken wat het rapport precies oplevert, maar ik vind het zeker interessant en zeker boeiend hier naar te kijken.

[2:27:44] Meneer Van Baarle vroeg, voorzitter,

[2:27:46] naar hoe sta ik er anders in dan mijn ambtsvoorganger.

[2:27:51] Nogmaals, ik zal roeien met de riemen die ik heb qua beleidsagenda en beleidsbrief.

[2:27:56] En tegelijkertijd mag het duidelijk zijn dat ik weer een ander persoon, een ander politiek persoon ben dan mijn ambtsvoorganger.

[2:28:03] En ik zal bijvoorbeeld wederkerigheid met het globale zuiden, zoals het ook in de Afrika-strategie van het kabinet tot uiting komt, sociale ontwikkeling, zal ik naar heel goed kijken als kern ook van inzet.

[2:28:17] Een aantal vragen, voorzitter, is gesteld over de zogeheten BNI-koppeling.

[2:28:24] Mevrouw de Korte.

[2:28:25] Ik hoor nu dat het onderdeel stabiliteit en veiligheid afgeroemd is.

[2:28:32] Ik hoor de minister dat hij een beetje nog strijdindelijk heeft over hoe er omgegaan moet worden met conflictbemiddeling.

[2:28:45] Wij hebben juist een amendement ingediend om daar wat concreter aan de slag te gaan door middel van een topinstituut waarbij echt

[2:28:54] grote expertise aanwezig is voor conflictbemiddeling.

[2:28:59] Misschien is dat straks bij de appreciaties van de amendementen dat hij er meer over zegt, maar ik vond het een beetje algemeen hoe hij tegen zoiets aankijkt.

[2:29:11] Op de appreciatie van de diverse amendementen of moties kom ik natuurlijk terug in de tweede termijn, maar ik heb wel willen aangeven dat ik met sympathie naar een dergelijk voorstel kijk.

[2:29:25] Omdat we natuurlijk ook wel zien dat er

[2:29:30] conflictpreventie en conflictbemiddeling ook echt wel van belang is.

[2:29:35] En we weten ook hoe vaak conflicten zijn voorkomen.

[2:29:40] Niemand heeft het meer over het risico burgeroorlog van wat inmiddels een NAVO-lidstaat is, het land wat nu Noord-Macedonië heet.

[2:29:50] Maar ik kan me als de dag van gisteren herinneren dat in 2001 het wel leek op te vlammen tot een burgeroorlog in dat land.

[2:29:58] en dat er voor verschillende internationale organisaties Nederlanders waren, EU, NAVO, OVSE, Nederlanders waren die zich toen hebben ingezet om te voorkomen dat dat conflict oplaaide.

[2:30:11] Robert Serry, Pieter Veit, Daan Everts, ik noem gewoon die namen van mensen die soms nog wel eens in het nieuws langskomen, die zich daar daadwerkelijk voor hebben ingezet.

[2:30:20] Talloze anderen hebben dat elders ook gedaan.

[2:30:23] En dat is ook soms de belangstelling van vorige ministers van buitenlandse zaken geweest.

[2:30:27] Ik denk even aan Bert Coenders, die grote aandacht had voor Colombia.

[2:30:31] Maar ook mensen van internationale organisaties.

[2:30:34] We kennen misschien allemaal het boek van Samantha Power over de VN-gezant Vera de Mello en wat hij deed om in tal van regio's in de wereld conflictentrachten te voorkomen of te bemiddelen tot een einde van conflict.

[2:30:47] Dat lukt lang niet altijd, maar soms lukt dat.

[2:30:50] Ik vind het belangrijk en ik hoop dat Nederland daar ook aan zal willen bijdragen, continu ook zal bijdragen.

[2:30:56] Dus ik kijk met sympathie naar het initiatief van mevrouw de Korte.

[2:30:59] Ik zeg er wel bij, er zijn natuurlijk instellingen die wat dat betreft al een rol hebben.

[2:31:03] Het EU-instituut voor peace bijvoorbeeld.

[2:31:06] Er zijn de Center for Humanitarian Dialogue in Geneve.

[2:31:10] Organisaties die soms juist heel erg achter de schermen opereren, die we niet of nauwelijks in de krans lezen, maar zeer waardevol werk doen om erger te voorkomen, want er is al te veel ellende om ons heen.

[2:31:24] Dus ik kijk daar met sympathie naar, voorzitter.

[2:31:29] Dan gaat u verder, want ik zie geen verdere vragen.

[2:31:35] Voorzitter, dan de zogeheten BNI-koppeling.

[2:31:38] Een excuus is voor de vakterminologie daarbij.

[2:31:41] Het kabinet heeft in de voorjaarsbesluitvorming besloten om het zogeheten ODA-budget, het ontwikkelingsbudget, te koppelen aan de ontwikkeling van het brutonationaal inkomen, het BNI.

[2:31:51] En dat is in lijn met het verzoek uit de Eerste Kamer.

[2:31:55] En de zogenoemde ODA-prestatie blijft hiermee voor Nederland langjarig op pijl.

[2:32:00] Het brutonationale inkomen is natuurlijk gegroeid sinds de afgelopen zomer en daarom wordt er structureel aanvullend budget beschikbaar gesteld voor ontwikkelingshulp.

[2:32:07] Het gaat om cumulatief circa 770 miljoen extra tot en met 2030.

[2:32:13] Daarmee blijft Nederland internationaal ook een substantiële donor.

[2:32:18] De ODA-prestatie komt naar

[2:32:19] dit jaar naar verwachting uit op 0,59 procent van het BNI.

[2:32:24] En vanaf 2029 komt hij uit op 0,44 procent van het BNI.

[2:32:29] Die blijft ongeveer gelijk op dat percentage.

[2:32:33] Ik vind dat Nederland als welvarend land een verantwoordelijkheid heeft om bij te dragen aan de sociaal-economische ontwikkeling van andere landen.

[2:32:39] En daarom is het budget voor ontwikkelingshulp ook gekoppeld aan onze welvaart.

[2:32:45] En ja,

[2:32:46] Er is bezuinigd via het hoofdkleinakkoord door het kabinet Schoof.

[2:32:51] Daarvoor is 2,4 miljard verschoven van ontwikkelingshulp naar Defensie per 2027.

[2:32:59] Tegelijkertijd wil ik er wel aan herinneren dat er per 2027 een maximering ingaat van 10% aan bijdrage vanuit de pot ontwikkelingshulp aan de eerstejaars asielopvang.

[2:33:11] Ik heb er zelf nog in de formatie hard aan gewerkt en daarbij was het erg prettig dat er in het voorjaar van vorig jaar een advies lag van de adviesraad internationale vraagstukken dat een dergelijke maximering ook voorstelde.

[2:33:28] Vanaf 2027 speelt dat geldvrij, want u moet zich indenken in 2025 ongeveer

[2:33:34] Een vijfde van de ontwikkelingshulp gaat rechtstreeks naar de eerstejaars asielopvang.

[2:33:38] Voor volgend jaar is dat ongeveer een kwart.

[2:33:41] En dat zou verder kunnen oplopen als die maximering er niet was geweest.

[2:33:44] Die maximering gaat in 2027 in, speelt geld vrij en je komt op bijdrage aan de eerstejaars asielopvang onder die 10% uit per 2027.

[2:33:55] Ja, ik hoop...

[2:33:56] Hiermee laat ik toch iets blijken aan verschil met mijn voorgaar misschien, voorzitter.

[2:34:00] Ik hoop dat diverse partijen die maximering ook in een verkiezingsprogramma zullen willen opnemen als blijvend.

[2:34:12] Vraag van mevrouw Heers.

[2:34:14] Dank u wel voor de beantwoording.

[2:34:17] Ik merk dat er vaker heel erg over financiering en de middelen wordt gesproken als het over de koppeling gaat.

[2:34:26] Maar mijn motie, die ik met meerdere indien en ook de aard van de motie was die in de Eerste Kamer is aangenomen, ging over de systematiek.

[2:34:35] En over de systematiek die in meerderheid in de Eerste Kamer ook gevraagd is om die te herstellen, moeten we concluderen, op basis van ook een rapport van de Rekenkamer, dat die systematiek niet hersteld is naar de manier waarop nog in het hoofdlijnakkoord onderhandeld is.

[2:34:54] Dus ik zou toch benieuwd zijn naar de reactie van de minister op de motie die vraagt om het herstel van de systematiek van de koppeling, dus terug naar het ankerpunt 0,7 procent, waarbij wij dus nog helemaal niet hebben over of dat ook

[2:35:12] Het gaat er ons om dat de systematiek weer echt teruggebracht wordt.

[2:35:25] Zodat we op dezelfde voet verder kunnen gaan met de onderhandelingen over wat de bezuinigingen zijn.

[2:35:35] We hebben het vandaag over de sublatorenbegroting van 2025.

[2:35:42] De begroting van 2026 ligt nu nog niet voor.

[2:35:45] Dus ik kan nog niet echt vooruit lopen op de inhoud daarvan.

[2:35:47] Maar ik kan wel nu toezeggen dat ik vanuit mijn huidige rol...

[2:35:51] Men zal inspannen voor het belang van ontwikkelingshulp... om ook een goede resultaat neer te zetten.

[2:35:56] En wat dat betreft, men wil inspannen voor een BNI-koppeling... zoals die altijd heeft gegolden, namelijk met die systematiek... inderdaad waar die 0,7 uiteindelijk de doelstelling is.

[2:36:08] Daarmee kan ik geen garantie afgeven.

[2:36:11] Het is niet makkelijk met een strenge minister van Financiën.

[2:36:14] En ik vind dat landen een strenge minister van Financiën moeten hebben... voor een verantwoordelijke overheidshuishouding.

[2:36:19] Maar ik zet me er ook voor in.

[2:36:20] En dat kan ik ook hiertoe zeggen, ik zet me er ook voor in, dat juist als welvarend land wij een duidelijke inzet op ontwikkelingshulp moeten plegen.

[2:36:30] En dat daar wat mij betreft bij hoort, een systematiek wat betreft de BNI-koppeling, zoals mevrouw Heersch die heeft uitgelegd.

[2:36:40] Oké, mooi.

[2:36:41] Gaat u verder.

[2:36:45] Toch een interruptie.

[2:36:47] We moeten het wel echt... Ik zie dat Griff hier nog niet een toezegging opschrijft.

[2:36:57] Dus ik wil echt vragen, is dit nu een toezegging?

[2:37:01] Zoals ik het hoor van de minister, dat u zich inspant om de BNI-koppeling zoals die altijd gold, om die weer te herstellen.

[2:37:13] Daar wordt druk over gelegd.

[2:37:14] De minister, is het een toezegging?

[2:37:19] Ja, het is van mij uit een toezegging dat ik me daar binnen het kabinet ook voor zal inspannen.

[2:37:26] Die toezegging kan ik geven.

[2:37:31] Oké, dan gaan we dat zo noteren, toch?

[2:37:38] Kom op het einde op terug.

[2:37:39] Minister, gaat u verder.

[2:37:43] Daarmee kom ik aan het blokje maatschappelijk middenveld, maatschappelijke organisaties.

[2:37:51] Ik heb op 27 juni, dat is afgelopen vrijdag, uw Kamer geïnformeerd over de nadere uitwerking van dat nieuwe beleidskader voor de samenwerking met maatschappelijke organisaties en ontwikkelingshulp.

[2:38:04] Daarvoor is 490 miljoen euro beschikbaar in de periode 2026-2030.

[2:38:10] In dat nieuwe kader zetten we in op efficiëntie, lokaal eigenaarschap, capaciteitsversterking, meer ruimte voor dienstverlening.

[2:38:17] En we willen concrete resultaten bereiken en werken zo direct als mogelijk samen met lokale organisaties, ook wat dat betreft.

[2:38:31] Het nieuwe beleidskader, focus dus op maatschappelijke organisaties, ook binnen voedselzekerheid, watermanagement, gezondheid, blijven maatschappelijke organisaties ook een belangrijke partner.

[2:38:43] Dat zeg ik ook tegen mevrouw de Korte, die daar specifiek naar vroeg.

[2:38:48] En daar zijn talloze voorbeelden bij te geven.

[2:38:51] Ik denk aan het Nederlands Food Partnership.

[2:38:53] Dat initieert en begeleidt samenwerkingsverbanden, bedrijven, kennisinstellingen, maatschappelijke organisaties, overheden uit Nederland en lage

[2:39:01] meerdere inkomenslanden samenwerken.

[2:39:03] En daarbij wordt wel eens de Dutch Diamond genoemd.

[2:39:07] Het is niet meer de Triple Helix, maar het is iets breder, waarin die instellingen dus samenwerken aan het oplossen van uitdagingen en waar mogelijk en waar nuttig ook met Nederlandse kennis en kunde.

[2:39:17] De voorbereiding van het nieuwe beleidskader, die wordt zorgvuldig, zeg ik mede naar aanleiding van de opmerking van mevrouw Heersch.

[2:39:23] Dat kost tijd.

[2:39:25] Het nieuwe beleidskader start naar verwachting in de eerste helft van 2026 en wordt dan getrapt ingezet.

[2:39:33] Verlenging van bestaande subsidiekaders.

[2:39:36] Mevrouw Dobbe vroeg daar ook naar.

[2:39:37] Ja, dat stuit op juridische bezwaren.

[2:39:40] Die kaders zijn gebonden aan een subsidieplafond.

[2:39:42] En dat kan niet zomaar worden verhoogd zonder een nieuw kader te publiceren.

[2:39:46] Dus we wilden eigenlijk toch echt wel met een nieuw kader in werking gaan in 2026.

[2:39:54] Ja, punt.

[2:39:55] Mevrouw Dobbe, heel kort.

[2:39:57] De minister zegt dat het juridisch niet mogelijk is.

[2:40:00] Ik moet dat toch in twijfel trekken.

[2:40:02] Ik denk dat het wel mogelijk is.

[2:40:05] Je zou ook ervoor kunnen kiezen om het huidige kader als een halfjaarlijks nieuw kader te publiceren.

[2:40:11] Dan heb je hem ook.

[2:40:12] Dan heb je precies hetzelfde, maar in het jasje van een nieuw kader.

[2:40:16] Het gaat erom dat wij voorkomen dat organisaties in de problemen komen omdat een en ander vertraagd is.

[2:40:24] En daardoor ontstaat er spanning, ontstaan er problemen en dat willen we niet.

[2:40:29] En volgens mij kan dit prima.

[2:40:31] Dus ik zou toch wat meer creativiteit van deze minister vragen.

[2:40:36] Ik wil echt zo snel mogelijk aan de slag.

[2:40:40] Een verlenging van het huidige kader betekent wel weer nieuwe activiteiten binnen dat kader.

[2:40:47] Die moeten in plan aangeleverd en goed gekeurd worden.

[2:40:50] Dat is voor een zes maanden verlenging echt al veel bureaucratie, waarbij ook de middelen niet naar salarissen mogen.

[2:40:57] Het echt beter is om te beginnen met een vijfjarig nieuw kader en nu vertraging voorkomen.

[2:41:06] Dat lijkt mij toch echt verstandig als inzet.

[2:41:11] Ja, mevrouw Dobbe.

[2:41:12] Ja, dat denk ik ook.

[2:41:14] Alleen het nieuwe kader is vertraagd.

[2:41:17] Dus er ontstaan daar zometeen problemen in de uitvoering.

[2:41:19] En ik denk dat het maatschappelijk middenveld en iedereen die nu subsidies ontvangt prima in staat is om een nieuw plan aan te leveren voor zes maanden.

[2:41:25] Dat ze ook in staat zijn om dat niet in 88 pagina's te doen, maar ook heel beknopt om de bureaucratie te helpen.

[2:41:32] Maar we moeten dit doen, omdat het nu te laat is.

[2:41:41] Er ontstaan uitvoeringsproblemen.

[2:41:43] Daar vraag ik nogmaals de minister in om mee te denken.

[2:41:51] Het aflopen van het huidige kader is heel tijdig aangegeven, meer dan een jaar van tevoren.

[2:41:58] Ik begrijp dat als we het huidige kader moeten verlengen, dat dat 50 tot 60 miljoen kost.

[2:42:03] Dat je dan twee kaders naast elkaar krijgt.

[2:42:05] Dat je toch echt wel risico's krijgt van een heleboel bureaucratie.

[2:42:08] Dus je kunt beter getrapt het nieuwe kader inzetten.

[2:42:11] Dus ik hoor wat mevrouw Dobbe zegt.

[2:42:13] maar ik denk toch echt de inzet zal moeten zijn, zet dat nieuwe kader zo snel mogelijk in.

[2:42:19] Een verlenging van de huidige kaders, dat vergt tijd, dat vergt capaciteit.

[2:42:23] Ik denk dat het voor de maatschappelijke organisaties zelf van belang is dat we zo snel mogelijk dat instrumenten onder het nieuwe kader van de grond krijgen.

[2:42:36] Voorzitter, mevrouw Dobber maakt nog een opmerking over lobby op nationaal niveau, die uitgesloten zou zijn.

[2:42:43] Ik kan wel mevrouw Dobber verzekeren, maatschappelijke organisaties kunnen nog steeds binnen Nederland lobbyen.

[2:42:48] Er is niks wat hen dat verbiedt.

[2:42:50] Maar inderdaad niet met financiering uit het nieuwe beleidskader.

[2:42:53] Die keuze is gemaakt.

[2:42:57] mede naar aanleiding van eerdere opmerkingen en activiteiten, initiatieven van mevrouw Dobbe, wel internationaal.

[2:43:03] Maar we financieren niet meer vanuit het nieuwe kader specifieke lobbying in Nederland.

[2:43:10] Organisaties kunnen dat zelf natuurlijk wel doen, maar niet met diezelfde financiën.

[2:43:14] Maar het staat organisaties vrij om hun opvattingen te uiten, hun mening te geven, op de deur te kloppen, ook bij Kamerleden.

[2:43:21] Het is geen sinds verboden.

[2:43:23] Ik kijk even naar de topambtenaar of ik dat goed zeg.

[2:43:25] Ik denk dat ik het goed zeg.

[2:43:27] Dat is dan uw derde, mevrouw Doppeltjek.

[2:43:34] We hebben kunnen en kunnen.

[2:43:38] Deze minister zegt dat ze het nog wel kunnen doen.

[2:43:40] Maar in de praktijk zal dat niet het geval zijn.

[2:43:43] Om dit te kunnen doen, heb je ook financiering nodig.

[2:43:47] Bijvoorbeeld die Oekrainse dames die bij mij langs zijn geweest en dit boekje hebben afgegeven.

[2:43:53] En die andere dame die uit Kenia kwam om te vertellen hoe het gaat met genitale verminking daar.

[2:43:58] superwaardevolle informatie, niet alleen voor Kamerleden van de Eerste en Tweede Kamer, ook voor beleidsmakers, voor iedereen, die hebben daar geld voor nodig.

[2:44:07] En die komen ook niet bij ons of bij het ministerie op bezoek op het moment dat er niet andere organisaties zijn die daar ook geld voor kunnen vrijmaken om dat te faciliteren.

[2:44:16] En dit zijn wel de effecten van deze keuze die dit kabinet nu maakt.

[2:44:21] En daarom wil ik ook vragen, doe dat nu niet.

[2:44:23] Zorg ervoor dat je niet op basis hiervan misschien wel hele mooie initiatieven uitsluit, maar beoordeel gewoon op inhoud wat vind je de moeite waard om te financieren en wat vind je niet de moeite waard om te financieren.

[2:44:35] Maar ga nu niet dit als voorwaarde stellen en dan deze hele mooie dingen uitsluiten.

[2:44:42] Minister.

[2:44:42] Ja, voorzitter.

[2:44:44] Maatschappelijke organisaties, Nederlandse maatschappelijke organisaties, kunnen ook fondsen werven uit andere bronnen.

[2:44:50] Bijvoorbeeld particuliere bijdragen.

[2:44:53] Dat doen ze ook in praktijk.

[2:44:55] En daaruit kunnen ze zonder meer ook die lobbying in Nederland blijven financieren.

[2:45:02] De uren die ze daarvoor schrijven en daarvoor maken zijn wel zeker mogelijk.

[2:45:07] Wij willen alleen dat het geld van de Nederlandse belastingbetaler, wat we inzetten op ontwikkelingshulp, ook zoveel als mogelijk in ontwikkelingslanden zelf wordt besteed.

[2:45:16] In die landen zelf.

[2:45:18] In die landen zelf zullen deze organisaties nog steeds financiering kunnen ontvangen voor hun pleiten, bijvoorbeeld voor veilige abortus of voor vrouwenrechten, LABT-rechten en dergelijke.

[2:45:34] En ook mede naar aanleiding van de initiatief van mevrouw Dobbers zelf bij internationale organisaties, bijvoorbeeld in V1-kader.

[2:45:41] Dat acht ik ook van waarde.

[2:45:43] Maar de keuze is dus gemaakt om niet de financiering te doen voor specifieke lobbyactiviteiten van maatschappelijke organisaties in Nederland.

[2:46:01] Dank u wel.

[2:46:04] Toch even over de reactie van de minister.

[2:46:07] Ik ben het wel met mevrouw Dobbe eens.

[2:46:10] Als we steun willen geven aan maatschappelijke organisaties in het zuiden om voor een aantal thema's op te komen, dan is juist een van de allerbelangrijkste dingen

[2:46:24] Het kunnen spreken met overheden, onder andere zoals die van Nederland, die heel veel invloed hebben op hun omgeving.

[2:46:34] De manier waarop zij voedsel kunnen verbouwen, om maar eens een voorbeeld te noemen.

[2:46:38] Of water waarvan zij gebruik van kunnen maken.

[2:46:41] Als je naar de statistieken kijkt van waar die financiering vandaan kwam, dan is juist daarvoor enorm weinig financiering vanuit private donoren.

[2:46:57] Daar is ook een reden voor, omdat die private donoren over het algemeen dezelfde belangen vertegenwoordigen als waar deze organisaties tegenop staan.

[2:47:06] Dus ik snap de redenering vanuit een feitelijk... Het is een interessante gedachte, maar er is gewoon bewezen dat er juist bij private donoren heel erg weinig geld is voor deze activiteiten.

[2:47:22] Daar zou ik dan toch nog even de reactie van deze minister op willen hebben, omdat de meerwaarde van het beleid van Nederland tot nu toe was dat Nederland juist bereid was om deze stemmen wel mogelijk te maken.

[2:47:37] Als ik kijk naar organisaties actief in landen van het mondiale zuiden, in ontwikkelingslanden, dan kunnen zij wel degelijk, met ook Nederlandse financiering, spreken met de vertegenwoordiging van de overheiddonoren daar.

[2:47:55] Dus onze ambassadors in die landen staan daar ook voor open.

[2:48:00] De bredere donoroverleggen van

[2:48:03] internationale organisaties en dergelijke directiefs staan daar ook voor open.

[2:48:07] Dat is ook mogelijk.

[2:48:08] En ook in bijvoorbeeld New York, als ik kijk naar UNDP, UNICEF en dergelijke, is het wel degelijk mogelijk met Nederlandse financiering dat die organisaties daar op de deur kloppen.

[2:48:19] Dus wat dat betreft zijn we ruimhartig.

[2:48:21] Alleen de keuze is gemaakt niet meer te financieren

[2:48:24] hun activiteiten hier in Nederland.

[2:48:28] Maar het is nog steeds voor die organisatie mogelijk met andere fondsen dat wel degelijk te doen, zoals met particuliere donaties, fondsen die ze van talloze begunstigersleden en dergelijke kunnen krijgen.

[2:48:40] En ik zie dus geen enkel verbod voor organisaties om dat te doen, in tegendeel.

[2:48:46] En de financiering internationaal en in het buitenland is dus nog steeds mogelijk.

[2:48:51] Oké, gaat u verder minister.

[2:48:55] Voorzitter, dan vroeg mevrouw Heersch ook nog naar het thema klimaat.

[2:49:01] Vanwege de forse bezuinigingsopdracht op ontwikkelingshulp zijn er scherpe keuzes gemaakt.

[2:49:08] We schrappen het thema klimaat echter niet.

[2:49:11] Klimaat is belangrijk en Nederland blijft bijdragen aan internationale klimaatfinanciering ook.

[2:49:18] Ook herkennen we de problematiek op ketens in Latijns-Amerika, die zij noemde.

[2:49:23] Maar we moeten focus aanbrengen en daarom hebben we voor dit instrument gekozen voor handelsketens die belangrijk zijn voor Nederland en partnerlanden waar we breder mee samenwerken, die met name in Afrika en Azië liggen.

[2:49:35] En buiten het instrument zijn we wel actief op het tegengaan van ontbossing in de Amazone.

[2:49:42] Ik wijs ook even als het gaat over klimaat naar ook wat er gebeurt in Nederland met betrekking tot het mobiliseren van private sectorkapitaal.

[2:49:53] U weet dat Nederland grote pensioenfondsen heeft en aanverwante organisaties.

[2:49:58] En ik zie dat je in Nederland ook juist

[2:50:00] vrij geavanceerd is als het gaat over het proberen te benutten van het kapitaal van die organisaties voor de Sustainable Development Goals.

[2:50:13] PGGM en dergelijke organisaties hebben ook, al of niet via organisaties als ILX, die echt de technische kennis in huis hebben,

[2:50:21] Dat zijn echt de voormalige CFO's van multilaterale ontwikkelingsbanken die daarin actief zijn, die echt technische kennis hebben, kunnen we heel erg, met name naar middeninkomenslanden, kunnen we die Nederlandse private sectorfondsen mobiliseren voor ontwikkelingsdoelen, onder andere op klimaatgebied.

[2:50:40] Dus het thema klimaat is niet weg.

[2:50:42] We kijken wel naar een andere invulling hierbij.

[2:50:47] De heer Seder vroeg of de minister bereid was om de bezuinigde maatschappelijke organisaties nog meer te verlichten in de begroting 26.

[2:50:57] Als demissionair minister ben ik natuurlijk beperkt in mijn mogelijkheden op dit moment.

[2:51:06] Ik weet dat de diverse kaders subsidieplafonds hebben.

[2:51:14] Maar we willen wel degelijk blijven inzetten, blijkt ook uit het nieuwe focuskader, blijven inzetten op het werken met en via maatschappelijke organisaties en waarderen ook hun kennis, hun expertise, hun rol en betrokkenheid en wat zij ook breder kunnen mobiliseren.

[2:51:37] Over de aangenomen motie van de heer Bamenga, publicatie van het kader voor de zomer.

[2:51:43] Ja, daar was ik van op de hoogte.

[2:51:45] In het nieuwe beleidskader wordt ingevuld aan een aantal moties en toezeggingen.

[2:51:53] We hebben nu op 27 juni de brief gestuurd over de maatschappelijke organisaties, publicatie van de subsidie beleidskaders.

[2:52:02] Proberen we zo snel als mogelijk te doen.

[2:52:06] Maar dat gaat getrapt worden ingevoerd.

[2:52:10] Even kijken.

[2:52:14] Daarmee ben ik aan het blokje maatschappelijk... heb ik, denk ik, de vragen uit het blokje maatschappelijke organisaties ingevuld.

[2:52:22] En dan kom ik... Nee, dat roept allerlei vragen op.

[2:52:26] En ik wilde voorstellen dat... Hoeveel blokjes heeft de minister nog?

[2:52:33] Even kijken, 1, 2, 3.

[2:52:37] Als we het kort houden, gaat het de goede kant op.

[2:52:41] Meneer Seder.

[2:52:43] Dank voor de reactie.

[2:52:52] De minister gaf net aan dat publicatie wordt getrapt, ingevoerd.

[2:52:57] Ik had net natuurlijk ook een vraag gesteld in het kader van goed bestuur, omdat ik denk dat de organisaties wellicht hierdoor wel in de problemen komen als er geen aanvullende maatregelen komen.

[2:53:07] Ik vraag me af hoe de minister daarin staat.

[2:53:11] Op welke manier heeft de minister zorgen voor hetgeen wat maatschappelijke organisaties mee te maken hebben nu dat het zo laat gepubliceerd wordt?

[2:53:21] Kijk, ik begrijp dat dit kader afloopt.

[2:53:34] Het geldenhuidige kader.

[2:53:36] Is dat het VVM kader?

[2:53:39] Dat het VMM-kader afloopt, dat is tijdig bekendgesteld, 13 maanden van tevoren, dus dat weten de organisaties.

[2:53:50] En over het nieuwe kader en de invoer van het nieuwe kader kunnen we ook met de individuele organisaties in gesprek.

[2:53:57] We voeren dat getrapt in, maar vanuit het departement

[2:54:01] vanuit het directoraat genaamde internationale samenwerking, het DGIS, zal men ook gesprek voeren met die maatschappelijke organisaties, zodat die ook precies weten waar die aan toe zijn.

[2:54:10] En wat dat betreft hoeven er ook geen verrassingen te zijn.

[2:54:13] En nogmaals, we hebben de Kamerbrief... Ik had hem nog eerder willen versturen, maar het trad net aan.

[2:54:19] En dan krijg je ook nog eens de navontop in deze rol.

[2:54:22] We hebben de Kamerbrief natuurlijk wel echt getracht nog in juni te sturen.

[2:54:30] Ja, dank voor uw reactie van de minister die aangeeft dat er toch gesprekken zullen plaatsvinden met individuele organisaties.

[2:54:39] Ik beschouw het zo dat er dus een vorm van maatwerk wordt toegepast afhankelijk van wat de situatie is per organisatie.

[2:54:45] Kan ik het inderdaad als zodanig beschouwen?

[2:54:49] Minister?

[2:54:50] Ja, maatwerk zeker altijd, dat kan ik tegen de heer Benninga zeggen.

[2:54:55] Gaat u verder, minister.

[2:54:59] Voorzitter, mevrouw de Korte en zij niet alleen vroeg ook naar vrouwenrechten en gendergelijkheid.

[2:55:06] Dat blijft wel degelijk een prioriteit binnen het beleid voor ontwikkelingshulp.

[2:55:13] En ook multilateraal staat Nederland voor vrouwenrechten en gendergelijkheid en als onderdeel ook van ons mensenrechtenbeleid.

[2:55:21] Ik begrijp de wens om daar separaat budget voor beschikbaar te houden.

[2:55:25] Dat is in lijn met die inzet ook.

[2:55:28] Mevrouw Heers vroeg of wezig op dat onderzoek toont dat landen waar vrouwenrechten geborgen zijn, stabieler en veiliger zijn.

[2:55:38] En vroeg of de minister dit herkent.

[2:55:40] En dat herken ik volmondig.

[2:55:41] En daarom wil het kabinet ook investeren in vrouwenrechten en gendergelijkheid.

[2:55:45] Zowel in stabiele landen als in conflictgebieden.

[2:55:48] Zo zijn er binnen dat nieuwe focuskader voor versterkende maatschappelijke organisaties financieringinstrumenten op geweld tegen vrouwen, vrouwelijk ondernemerschap en ook voor het thema vrouwenvrede en veiligheid.

[2:56:01] En dit wordt ook meegenomen in de programmering binnen het bredere ontwikkelingsbeleid.

[2:56:08] Mevrouw Dobbe vroeg naar het feministische buitenlandbeleid.

[2:56:11] We hebben een bezuinigingsopdracht.

[2:56:13] Daarom is het opnieuw invoeren van dat beleid nu niet realistisch.

[2:56:18] Maar we staan wel pal voor die rechten van vrouwen en meiden.

[2:56:21] We hebben via het feministische buitenlandbeleid een aantal jaren echt een slinger daaraan gegeven, ook in het bewustzijn binnen het eigen departement, van het belang van dergelijk beleid.

[2:56:30] En daar blijven we natuurlijk ook echt aandacht aan besteden.

[2:56:35] Dat doe ik overigens ook buiten ontwikkelingshulp, zoals vorige week op en rond de NAVO.

[2:56:41] Aan een volgend blokje, voorzitter.

[2:56:49] Er zijn enkele vragen gesteld en opmerkingen gemaakt over de VN-organisatie UNRWA.

[2:56:54] En het is een hele bewogen tijd voor UNRWA.

[2:56:56] De verschrikkelijke oorlog in Gaza.

[2:57:01] Ook de discussies over de neutraliteit van UNRWA.

[2:57:03] Onderzoek daarnaar.

[2:57:05] Er zat een kolonnerapport.

[2:57:07] Tijdelijke opschortingen van bijdrage door veel donoren.

[2:57:11] Ook in Nederland tijdelijk.

[2:57:12] De Israëlische wetgeving.

[2:57:14] Zo goed en zo kwaad werkt Unra door waar het kan aan hulpverlening en basisdiensten.

[2:57:20] En conform een wens, zeg ik, van de meerderheid van de Kamer, ik wijs even op het amendement Stoffer Eerdmans, is het bedrag voor 2025 aan bijdrage aan Unra naar beneden bijgesteld naar 15 miljoen dit jaar.

[2:57:34] En dit is na goedkeuring van de begroting door de Eerste Kamer op 26 maart onlangs is dat overgemaakt.

[2:57:41] De vrijgevallen middelen die worden ingezet om unitaire noden te verlichten.

[2:57:45] Ook de behoefte aan diversificatie.

[2:57:48] Zo'n 4 miljoen gecommitteerd om via UNICEF in de gazaanstrook te besteden.

[2:58:03] Was dit de beantwoording van de minister Pundra?

[2:58:06] De minister geeft een zakelijk antwoord en het klopt inderdaad dat er op basis van politieke handjeklap besloten is om te bezuinigen op Unra en daarmee de hulp aan Palestijnen onder druk te zetten.

[2:58:22] Ik vraag deze minister nu

[2:58:24] nu de coalitie geen stand meer houdt, PVV geen onderdeel meer uitmaakt van de regering, of hij als bewindspersoon vindt dat die afspraak nog nagekomen dient te worden in het licht van de verschrikkelijke positie waar de Palestijnen op dit moment in verkeren.

[2:58:42] Of dat hij vindt als bewindspersoon dat we naar mogelijkheden moeten zoeken om die bijdrage aan UNRWA toch op peil te houden.

[2:58:52] Ja voorzitter, de situatie in de Palestijnen en de Gaza-stoken is verschrikkelijk.

[2:58:57] En dat gaat ook aan mij niet voorbij.

[2:59:01] En ik zie ook dat het kabinet zich blijft inzetten ook voor hulp, juist daar.

[2:59:06] En inmiddels betreft het een bedrag van 82 miljoen die daarvoor is ingezet.

[2:59:13] En op allerlei manieren is er ook, niet via geld, maar op andere manieren, aandacht voor de situatie in de Gazastrook en voor de hulp en de nood die daar echt keihard moet worden geleenigd.

[2:59:26] Als het gaat specifiek over UNRWA, dan ben ik in ieder geval blij dat we voor dit jaar een donatie doen van 15 miljoen.

[2:59:35] 15 miljoen, plus 4 miljoen die via Unicef wordt besteed.

[2:59:42] Daarmee is Nederland een serieuze donor.

[2:59:46] En besteedt Nederland ook meer dan het aan jaarlijkse bijdrage jarenlang heeft besteed.

[2:59:52] Ik kan me herinneren, jarenlang stond dat op 13 miljoen, ik geloof tot en met 2021.

[2:59:55] Daarna is het omhoog gegaan.

[2:59:56] Ook dit jaar besteden we dus meer daaraan dan het jarenlang in vorige kabinetten is geweest.

[3:00:02] We blijven een serieuze donor.

[3:00:04] We zijn echt een substantiële donor in de Gaza-strook.

[3:00:08] En daarnaast zetten we ons op talloze andere manieren in.

[3:00:13] Hulp hebben we ons ingezet.

[3:00:15] in het huidige vorige kabinet, dat hulp daadwerkelijk in kan en dat hulp kan worden gedistribueerd.

[3:00:21] En daar kan ik talloze voorbeelden bij geven.

[3:00:24] Op dit moment is de voornaamste inzet, en dat weet denk ik de heer Van Baarle van me, is ook dat we echt het opheffen van de blokkade willen.

[3:00:34] Die is wel sinds 2 maart ingesteld.

[3:00:36] Het zogeheten GHF-systeem, wat nu wordt toegepast, wijs ik af.

[3:00:40] Ik vind het een verschrikkelijk systeem.

[3:00:42] Het schendt niet alleen humanitaire principes, het werkt ook niet.

[3:00:44] En we zien talloze dodelijke slachtoffers als gevolg.

[3:00:49] Door het Sahal, door Shabaab, door Hamas en anderen.

[3:00:53] En ik blijf er ook voor inzetten, ook deze dagen, dat er een staaktijdsvuur in de Gazastrook zo snel mogelijk komt, zodat humanitaire hulp ook massaal geleverd kan worden.

[3:01:04] Er was geen antwoord op mijn vraag.

[3:01:08] Mijn vraag was of deze minister nog staat achter de bezuiniging die wordt doorgevoerd op de bijdrage aan de UNRWA.

[3:01:17] Niet alleen de situatie in Gaza, waar mensen afhankelijk zijn van de UNRWA voor hulp.

[3:01:23] Ook in de andere gebieden waar Palestijnen wonen en afhankelijk zijn van de UNRWA voor dienstverlening.

[3:01:29] Het staat gewoon onder druk.

[3:01:30] We hebben gesprekken gevoerd met de organisatie van Unraan.

[3:01:33] Het is mij uiterst onzeker elke maand of zij het einde van de maand nog redden met de financiering die ze ter beschikbaar gesteld wordt.

[3:01:40] Ze moeten medewerkers ontslaan omdat ze het gewoon niet kunnen betalen.

[3:01:43] Terwijl de Palestijnen verdikken maar gewoon creperen op dit moment.

[3:01:47] Staat de minister nog achter die bezuiniging of niet?

[3:01:52] Minister.

[3:01:52] Voorzitter, deze bezuiniging is veroorzaakt door een amendement

[3:01:59] wat hier in de Tweede Kamer is aangenomen, een amendement van de heren Stoffer en Eerdmans.

[3:02:04] Daar is in meerderheid een amendement aangenomen om die jaarlijkse bijdegraad te verminderen.

[3:02:08] Daar hou ik me aan.

[3:02:10] En in dat amendement staat ook vastgelegd dat het resterende bedrag beschikbaar blijft voor noodhulp.

[3:02:16] Dat resterende bedrag hebben we inmiddels al ingezet voor noodhulp dan via UNICEF.

[3:02:20] Ook daar houd ik me aan.

[3:02:22] Inmiddels, direct na de goedkeuring van de begroting nogmaals in de Eerste Kamer, is die bijdrage voor 2050 aan de UNRWA ook overgemaakt.

[3:02:29] Mocht de Kamer dat anders zien, heeft de Kamer natuurlijk recht om een amendement in te dienen.

[3:02:33] Op dit moment hebben we het over 15 miljoen voor UNRWA en daarmee nogmaals is Nederland een substantiële donor.

[3:02:48] Dan kom ik aan andere belangrijke thema's.

[3:03:02] Ik hoor natuurlijk de redenering vanuit de minister.

[3:03:08] En toch, als ik de beelden zie iedere dag van wat er in Gaza gebeurt en wat er met de Palestijnen gebeurt, dan kan ik het gewoon niet geloven dat wij niet meer kunnen doen.

[3:03:19] En we hebben hier verschillende keren met z'n allen, hier in de Tweede Kamer, moties aangenomen... waarin we aangeven dat er meer hulp geboden moet worden.

[3:03:28] Aangeven dat er ongehinderd toegang moet zijn tot humanitaire hulp in Gaza.

[3:03:33] En UNRWA is natuurlijk een belangrijke organisatie om die hulp te bieden.

[3:03:38] En de minister geeft aan dat middels een bezuiniging... middels een amendement de bezuiniging is veroorzaakt.

[3:03:47] Nu willen wij dus ook, middels een amendement...

[3:03:49] een bezuiniging terugdraaien en te zorgen dat de OENRA wel degelijk meer financiële middelen heeft, zodat de hulp die geboden kan worden aan mensen die letterlijk op zoek zijn naar water, naar letterlijk medicijnen enzovoort, dat zij die hulp krijgen die ze nodig hebben.

[3:04:07] Zou de minister daar nog even op willen reflecteren dat dit een manier is om te voldoen ook aan al die aangenomen moties die we eerder hebben gedaan?

[3:04:19] Ik kom daar graag in de tweede termijn op terug.

[3:04:30] De inspanning die we vanuit het kabinet leveren, waar mij gaat het om welke inspanningen leveren, en mij gaat het er minder om via welke organisatie precies, maar die inspanning die staat.

[3:04:38] Die 82 miljoen die staat.

[3:04:40] Wat ook staat bijvoorbeeld, is al die inspanningen die zijn geleverd bijvoorbeeld om de landbrug die via Jordanië plaatsvond te ondersteunen, de luchtbrug met helikopters waar Nederland vier militaire planners aan heeft geleverd te ondersteunen, de opening van diverse overgangen te ondersteunen, al die dingen die niet meteen in geldbedragen zijn uit te drukken,

[3:04:59] maar die wel staan.

[3:05:02] Ik zie de verschrikkelijke oorlog in Gaza en ik zet me er heel erg voor in om tenminste te helpen, met de beperkte invloed die Nederland heeft, dat er een einde komt aan die verschrikkingen.

[3:05:17] En dat is veel meer dan alleen de financiële inzet.

[3:05:20] via humanitaire hulp.

[3:05:21] Maar die humanitaire hulp, die doen we.

[3:05:24] Ik werk binnen die kaders van dat amendement wat is aangenomen, maar we leveren die hulp.

[3:05:30] En als ik kijk naar die 15 miljoen bijdragen die Nederland via UNDRA levert dit jaar, ik noem Nederland een substantiële donor, we zijn vijf keer zo groot als China als donor dit jaar.

[3:05:40] Vijf keer zo groot als China.

[3:05:41] Dat betekent dat we ook andere landen oproepen, doe meer.

[3:05:44] Dus het is niet alleen Nederland wat zijn ding moet doen, maar ook andere landen die soms meer kunnen doen.

[3:05:50] Mevrouw Heersch.

[3:05:53] Ik wil toch heel even ingaan op de uitspraak van de minister dat het een van de... UNRWA is niet een van de organisaties.

[3:06:01] UNRWA is, en dat weet de minister ook, want dat heb ik zelfs volgens mij voor het eerst van hem gehoord, UNRWA is een hele specifieke organisatie opgericht voor het steunen

[3:06:10] van Palestijnen naar de oprichting van de staat Israël, omdat de Palestijnen een aparte status hebben binnen het VN-stelsel en UNRWA daarmee de enige organisatie is die hun mag ondersteunen op al hun basishoeftes, zoals onderwijs, water en een andere vorm van dienstverlening.

[3:06:31] Waarom we iedere keer terugkomen op de financiering van de UNRWA en het hardnodige leiderschap, juist op dit gebied, van deze bijzondere VN-organisatie, is omdat het wegvallen van UNRWA een heel erg slecht signaal geeft richting alle pallen zijn, niet alleen in de bezette gebieden, maar ook in Jordanië, ook in Libanon, dat wij ze in de kou laten staan.

[3:06:55] Daarom is UNRWA zo belangrijk.

[3:06:57] Dus ik zou toch even van Misse willen horen waarom hij

[3:07:01] gegeven het belang van juist deze organisatie, toch niet bereid lijkt te zijn om voor deze organisatie te gaan staan, juist nu.

[3:07:11] Voorzitter, mevrouw, je zou kunnen kijken waar ik me wel voor inzet en heb ingezet.

[3:07:15] Ik heb me ervoor ingezet dat in het abonnement dat is aangenomen, waartoe ik niet het initiatief heb genomen, ook niet in mijn rol als minister van Buitenlandse Zaken, maar ik heb er wel voor ingezet dat dat abonnement alleen kon worden geapprecieerd met een oordeel Kamer als er tenminste ook voor dit jaar nog een stevige bijdrage in zou zitten, hoger dan wat hij in Nederland jarenlang heeft bijgedragen achter en volgens.

[3:07:38] Dat is deze 15 miljoen.

[3:07:40] Ik zie hoe belangrijk UNDRA is, ook als basis voor andere organisaties in zijn netwerk en wat het levert.

[3:07:47] Ik zie dat UNDRA natuurlijk ook buiten de Gazastrook actief is, ook elders actief is.

[3:07:50] In Jordanië, in Syrië, in Libanon en in de West-Oekraïne.

[3:07:56] Ik zie ook, zeg ik erbij, de problematiek die de jaren rond Unra is ontstaan.

[3:08:02] Er ligt niet toevallig een rapport van mevrouw Kolona van 50 bladzijden met 50 aanbevelingen waarin zaken die toch al jarenlang wel problematisch waren binnen Unra.

[3:08:12] Het gebrek aan het adresseren van het thema neutraliteit, wat nu een vast onderwerp op de agenda wordt.

[3:08:17] Het feit dat Unra werkt met een adviescommissie en niet met een vaste bestuursraad zoals UNICEF en dergelijke dat wel doen.

[3:08:22] Ik vind het heel goed dat die hervormingen nu moeten worden doorgevoerd.

[3:08:35] Ik vind dat heel belangrijk.

[3:08:38] Die problematiek kan ik niet uitwisselen.

[3:08:41] Nederland is een substantiële donor.

[3:08:45] Ik kijk ook wat dit betreft uit naar de verkiezingsprogramma's van diverse partijen.

[3:08:50] De minister gaat nu vragen maken met de rest van de beantwoording.

[3:08:59] Dat doet hij al behoorlijk.

[3:09:02] Voorzitter, dan heb ik een aantal andere belangrijke thema's.

[3:09:04] Ik wil ze niet als overig beschouwen, maar een aantal andere belangrijke thema's die ik heel moeilijk in specifieke categorieën kon vatten.

[3:09:13] Mevrouw de Korte vroeg naar kindervaccinaties.

[3:09:17] Nederland draagt dit jaar 40 miljoen euro bij aan kindervaccinaties, zoals via Gavi, de Global Alliance for Vaccines and Immunization.

[3:09:24] Dat is een belangrijk thema voor Nederland op gezondheid.

[3:09:26] We hebben minder geld.

[3:09:27] Bezuinigingen zijn onvermijdelijk.

[3:09:28] Maar ik zeg toe dat ik bij de invulling van die bezuiniging de rekening zal blijven houden met uw wens om niet drastisch te bezuinigen op kindervaccinaties.

[3:09:38] Ik kan tegen mevrouw Dobbe ook toezeggen, mevrouw Tegravi, er is geen enkele sprake van een driekwart bezuiniging.

[3:09:44] Dat is niet het geval.

[3:09:46] De berichtgeving daarover is onjuist.

[3:09:48] Nederland geeft dit jaar en voorgaande jaren 40 miljoen euro aan Gavi.

[3:09:53] 15 miljoen euro van die langlopende bijdrage loopt eind 2025 af.

[3:09:59] Deze bijdrage zal worden voortgezet, maar de exacte hoogte daarvan is een onderwerp van een bredere afweging.

[3:10:03] En daarover zult u na de zomer worden geïnformeerd.

[3:10:07] De bijdrage van die 25 miljoen loopt nog door tot 2030.

[3:10:12] Mevrouw Dobbe vroeg over sanctieregimes en humanitaire uitzonderingen.

[3:10:19] Het kabinet zet zich in om al het mogelijke onbedoelde negatieve neveneffecten van sanctiemaatregelen op het gebied van humanitaire hulp tegen te gaan.

[3:10:29] Alle VN sanctieregimes bevatten een humanitaire uitzondering.

[3:10:33] Daarnaast beschikken alle EU-sanctioneerregimes, mede dankzij Nederlandse aandringen daarop, over humanitaire uitzonderingen.

[3:10:39] En sinds de invoering van een breed model humanitaire uitzonderingen, sinds eind 2022, rapporteren humanitaire organisaties dat ze betere financiële toegang tot gesanctioneerde regio's hebben gekregen.

[3:10:50] Blijft er een risico van overcompliance?

[3:10:52] Ja, natuurlijk, uiteraard.

[3:10:54] Maar mocht de mevrouw Dobbe daar ook specifieke berichten over bereiken, dan is natuurlijk ook buitenlandse zaken als organisatie staat er zeker voor open, omdat we daarop willen kunnen handelen.

[3:11:06] De heer Bamenga, voorzitter, vroeg nog naar de motie over de ambassadeur voor kinderen in conflictgebieden.

[3:11:13] Zoals de Kamer per brief, heb ik begrepen, op 24 april is geïnformeerd, zal de ambassadeur voor jongeren, onderwijs en werk, die we hebben op ministerie van Buitenland Zaken, Jurria Middelhof, die zal ook het belang van de rechten van kinderen uitdragen.

[3:11:26] Ook zal ik dit onderwerp relevant en opportuun onder de aandacht brengen binnen internationale overleggen.

[3:11:32] En deze ambassadeur voor jongeren, onderwijs en werk heeft onlangs nog overleg gevoerd met kinderrechtenorganisaties over

[3:11:38] verder invulling.

[3:11:39] Ik heb verder ook de Youth Advisory Committee onlangs ontvangen, kan ik mij herinneren.

[3:11:44] Dus dat onderwerp blijven we aandacht van helpen.

[3:11:48] Mevrouw Dobbe vroeg ook naar bedrijven, naar Soudan, waar ze altijd, en ben ik heel blij dat ze dat doet, telkens aandacht voor vraagt en de verschikking in Soudan.

[3:12:00] en vroegen ook naar het rapport uit 2023 van het WN Panel of Experts en de netwerken die de zogenoemde RSF financieren.

[3:12:11] Het kabinet deelt die zorg over de ontwikkelingen in Soedan.

[3:12:14] Het maakt in EU-verband zich sterk voor het zoeken naar oplossingen.

[3:12:18] Sancties zijn een van de instrumenten die de EU tot beschikking heeft.

[3:12:20] Nederland steunt de uitbreiding van EU-sancties.

[3:12:23] gerelateerd aan mensrechten schendingen in Soedan.

[3:12:28] En zal zich daar ook voor blijven inzetten voor het verder uitbreiden van sancties richting partijen die het conflict faciliteren.

[3:12:36] Dat blijven wij doen.

[3:12:38] Meneer Seder vroeg ook aandacht voor de humanitaire toegang in verschillende gebieden in Soudaan.

[3:12:45] Ook daar blijven we aan werken.

[3:12:48] Zowel in de EU als ook bij de VN in New York werkt Nederland samen met andere landen om druk te leggen op de strijdende partijen en hun supporters.

[3:12:55] Die diplomatieke druk heeft er al mede toe geleid dat de grensovergang bij Adra, bij Intiaat, ook de komende maanden open is voor humanitaire hulp, om die daarvoor te krijgen bijvoorbeeld.

[3:13:07] Dat is typisch een voorbeeld van wat kunnen we daar betreft doen.

[3:13:11] Het geweld tegen hulpverleners.

[3:13:15] Ook dat is natuurlijk een heel belangrijk en verschrikkelijk thema.

[3:13:20] Nederland zet zich

[3:13:21] in voor die documentatie, bewijsgaring, multilateraal verband, bijvoorbeeld het steunen van die mechanismen zoals de fact-finding missions en bewijzenbanken.

[3:13:29] Het internationale strafhof vervolgt een berecht in de verduur voor internationale misdrijven.

[3:13:33] En Nederland heeft het strafhof financieel ook gesteund de afgelopen jaren met 6 miljoen euro

[3:13:37] specifiek voor dit kader.

[3:13:41] Nederland heeft verschillende internationale misdrijven strafbaar gesteld en de Nederlandse recht heeft daarbij ook rechtsmacht als de verdachte of het slachtoffer Nederlands is of zich op ons grondgebied bevindt.

[3:13:55] Tot slot, want ik moet er inderdaad tempo doorheen, voorzitter.

[3:13:59] De heer Elian zelf vroeg naar de nieuwe focus op thema's waar Nederland in uitblinkt.

[3:14:03] Hoe vertalen die zich in programma's?

[3:14:05] We kijken hoe we het effectiefst kunnen bijdragen aan sociale en economische ontwikkeling in landen waar het op Nederlandse belangen raakt.

[3:14:12] Handel, economie, veiligheid, stabiliteit, migratie.

[3:14:16] We verkennen de mederzijdse meerwaarde van die Nederlandse partners voor Nederlandse thema's ook voor zo'n partnerland.

[3:14:22] We onderzoeken ook hoe we directer kunnen samenwerken met organisaties in zo'n land zelf, zodat we hun initiatieven kunnen steunen.

[3:14:29] En hoe kijkt de minister dan, vroeg de heer Elian, vanuit meer Europees verband naar het aanbieden van noodhulp en ontwikkelingshulp?

[3:14:37] Een deel van onze middelen voor ontwikkelingshulp en humanitaire hulp zetten we in via de Europese Unie.

[3:14:42] En dat moet strategisch en doelgezet worden ingezet.

[3:14:44] Het kabinet hecht eraan dat humanitaire hulp binnen de EU gebaseerd is en blijft op de humanitaire principes.

[3:14:51] Ingezet wordt daar waar de noden het hoogst zijn.

[3:14:54] En bij ontwikkelingssamenwerking zet het kabinet in op een aanpak die zowel de Europese belangen als de behoeften van de partnerlanden dient.

[3:15:00] Alleen als die twee dimensies, die allebei die dimensies worden meegenomen, is het beleid effectief.

[3:15:05] We benutten onze ervaring met het combineren van hulp en handel om ook in EU-verband bij te dragen aan bredere partnerschappen, denk onder meer via de Global Gateway-strategie.

[3:15:18] De heer Babenga vroeg het betrekken van de diaspora in het beleid.

[3:15:24] Dat is onder het focusbeleidskader van maatschappelijke organisaties.

[3:15:28] zit ook een instrument specifiek gericht op Nederlandse particuliere ontwikkelingsinitiatieven.

[3:15:33] En daar kunnen zulke organisaties, diaspora-organisaties, ik weet nooit waar ik de klem toe moet leggen, voorzitter, die kunnen daar ook juist ook daarom daarbij hun rol spelen en gesteund worden vanuit ons beleid.

[3:15:47] En dat kan dus ook bijvoorbeeld diaspora uit de Congolese diaspora betreffen, zeker.

[3:15:53] Vaak zijn diaspora's ook brugbouwers, kennen ze hun weg, kennen ze hun wegen.

[3:15:58] En verder krijgt de Kamer, conform de eerdere toezichting aan de heer Bamenga, ook een brief over de algemene inzet ten aanzien van diaspora.

[3:16:08] De heer Seder tot slot, voorzitter, denk ik de laatste.

[3:16:12] De heer Seder vroeg nog naar, even kijken, verkennen hoe ze weer verschillende kanalen USAID.

[3:16:21] Even kijken.

[3:16:24] Ja, de oorspronkelijke bezuinigingen op humanitaire hulp, kan ik de heer Seder zeggen, want daar vroeg hij naar.

[3:16:31] Humanitaire sector en humanitaire hulp.

[3:16:34] De oorspronkelijke bezuinigingen op humanitaire hulp zijn voor 2026 en 2027 in de voorjaarsnota sterk gedemd.

[3:16:40] Misschien is de heer Seder dat ook opgevallen uit de stukken en de schriftelijke beantwoording op vragen.

[3:16:48] De heer Elian vroeg nog naar de geopolitieke context en weerbaarheid.

[3:16:55] We zijn als relatief klein land in Nederland gebaat bij weerbaarheid, zodat het niet het recht van de sterkste overwint.

[3:17:04] Andere landen en groepen mensen zijn ook gebaat bij die weerbaarheid in deze wereld vol conflict.

[3:17:09] Onze inzet op hulp en veiligheid is echt gericht dat we niet alleen als Nederland profiteren.

[3:17:16] We moeten ook leiden tot meer veiligheid voor de meest kwetsbare groepen daar.

[3:17:20] En uiteindelijk ook tot meer veiligheid voor ons koninkrijk.

[3:17:24] Tot slot, de heer Bamenga over Afrikaanse jongeren en bezuinigingen.

[3:17:29] Op perspectief voor Afrikaanse jongeren, de acht miljoen waar de heer Bamenga naar refereerde,

[3:17:34] was een reservering voor een mogelijke voortzetting van het Local Employment for African Development programma, het LEED-programma, gericht op jeugdwerkgelegenheid.

[3:17:44] Het heeft totaal twee fases gehad, een looptijd van negen jaar.

[3:17:48] Dat is niet voortgezet in een derde fase.

[3:17:50] Een aantal programma's, specifiek gericht op jeugdwerkgelegenheid, worden afgebouwd.

[3:17:56] mijn appreciatie over het abonnement, dat komt uit de orde tijdens de tweede termijn.

[3:18:01] We blijven wel aandacht voor jongeren houden.

[3:18:03] Jongeren in stabiliteit en migratie, maar ook in kansen voor jongeren en jong ondernemerschap en creativiteit en de rol van jongeren in particuliere initiatieven.

[3:18:13] Ik denk even bijvoorbeeld aan dat Orange Corners fenomeen.

[3:18:16] Het totaal van ambassades in Afrikaanse landen

[3:18:19] ook Orange Corners hebben, werksituaties met talloze initiatieven waar juist jongeren worden betrokken, ook bij ons ontwikkelingsbeleid.

[3:18:30] Dank u voorzitter.

[3:18:31] Oké, dan gaan we naar de staatssecretaris.

[3:18:33] Hoeveel mapjes heeft u?

[3:18:37] Daarom moet ik tellen.

[3:18:38] Een stuk of vijf.

[3:18:43] Ik probeer uw vragen ook nog ergens te beantwoorden voordat u vertrekt.

[3:18:51] Dan gaat de vliegersvlucht van start.

[3:18:56] rond de twintig moties minimaal.

[3:18:59] Die moeten voorzien worden van een appreciatie en een amendement ook, want anders kunnen we er donderdag niet over stemmen.

[3:19:05] En de minister moet half acht weg.

[3:19:07] Dus ik doe zometeen ook echt een beroep op de collega's om moties voor te lezen.

[3:19:11] En ik weet dat de ondersteuning in de opperste staatsen van paraatheid is, dus we moeten het snel doen.

[3:19:18] Staatssecretaris Brandlos.

[3:19:22] Voorzitter, dank u wel.

[3:19:24] Allereerst dank voor het warme welkom in deze commissie.

[3:19:28] Ik ga nog graag kennismaken met uw commissie, maar ik ben blij dat ik alvast hier met u in gesprek mag, samen met mijn collega van Buitenlandse Zaken.

[3:19:39] Ik ben nu tien dagen in functie.

[3:19:41] Het ministerie van Buitenlandse Zaken is niet nieuw voor mij, maar deze rol wel.

[3:19:47] Mij is verteld

[3:19:49] dat deze commissie enorm betrokken is.

[3:19:51] En sommige van u heb ik al eens eerder ontmoet en dat bevestigt dat beeld.

[3:19:57] Ik kijk dan ook uit naar het debat met u en ook de samenwerking.

[3:20:02] En ik hoop u ook individueel te spreken de komende weken nog voor het einde van het reces.

[3:20:08] Dat is vrij ambitieus.

[3:20:10] Dat geeft mij ook energie om hier samen met u een mooie periode van te maken.

[3:20:14] We weten niet hoe lang die duurt, maar het zal afgebakend zijn in tijd.

[3:20:19] als demissionaire staatssecretaris.

[3:20:22] Voorzitter, ik hoop dat ik in deze functie een constructieve samenwerking met de commissie kan werkstelligen en ik luister graag naar uw inzichten en ideeën.

[3:20:35] Allereerst, want de geopolitiek gaat door.

[3:20:39] De wereld staat niet stil.

[3:20:41] En de komende periode hoop ik van gedachte te wisselen over belangrijke dossiers als EU, VS, handelstarieven, Mercosur, wapenexport en controle en exportcontrole.

[3:20:56] Dus ik kijk uit naar, ook in dit najaar, een aantal interessante en relevante debatten.

[3:21:05] De minister heeft reeds uitvoerig gesproken over het ontwikkelingsbeleid en ik spreek dus graag nog met uw commissie over de handelsagenda van het kabinet.

[3:21:15] Maar ik hecht er nu aan om te onderstrepen dat ik ook erg hecht aan de link tussen hulp en handel.

[3:21:23] Dus die hopen we ook komend jaar te onderstrepen en we trekken daarin samen met elkaar op.

[3:21:30] Ik zal me daarvoor blijven inzetten.

[3:21:33] Ik ga nu over tot de beantwoording van de vragen die door de Kamer zijn gesteld.

[3:21:42] Daar heb ik een aantal blokjes bij, een drietal.

[3:21:46] Handelsbeleid algemeen.

[3:21:50] Tweede, de handel in relatie tot Israël en Palestijnse gebieden.

[3:21:56] En andere belangrijke thema's elders in de wereld.

[3:22:03] Allereerst.

[3:22:05] Er werd al gevraagd naar de betekenis van de recente Kamerbrief en hoe ik dat voorzet als staatssecretaris.

[3:22:18] Met de recente handelsbrief hebben we meer focus aangebracht in het handelsbeleid.

[3:22:24] En ja, als demissionair staatssecretaris zal ik dat ook grotendeels voorzetten,

[3:22:31] soms wel met andere accenten.

[3:22:34] Ik ben van een andere partij, dus ik ga er ook later met u van gedachten over wisselen.

[3:22:41] Misschien als we een keer een debat hebben over de handelsbrief, dan zult u vanzelf zien waar de eventuele accentverschuivingen zijn.

[3:22:51] In ieder geval focust dit kabinet op welvaart en economische weerbaarheid, waarbij onze waarden belangrijk zijn.

[3:23:01] Dus in die driehoek zal ik mogelijkerwijze wel eens andere accenten leggen.

[3:23:10] Dan ga ik nu door op de vragen van mevrouw Heersch.

[3:23:15] Terechte vragen over waarde en handel.

[3:23:19] Omstandigheden dwingen ons te focussen.

[3:23:22] De wereldhandel zit in het turbulent water... en we hebben beperkte capaciteit om de uitdagingen op te pakken.

[3:23:27] Dit kabinet focust daarom op welvaart en weerbaarheid... bijvoorbeeld door in te zetten op nieuwe vormen van handelsafspraken... in plaats van brede, veelomvattende verdragen.

[3:23:38] en door sterk in te zetten op reductie van regeldruk voor ons bedrijfsleven.

[3:23:43] Tegelijkertijd blijven die waarden belangrijk.

[3:23:46] OESO-richtlijnen voor internationaal ondernemen en ILO-standaarden blijven belangrijke pijlers onder ons beleid.

[3:23:53] Daarnaast helpen we ondernemers met het voldoen aan IMVO-regels en werken aan IMVO-sectorovereenkomsten uit bijvoorbeeld UP.

[3:24:03] uit bijvoorbeeld voor de textielsector.

[3:24:06] Ik ga graag het debat hierover met u aan als we het over de handelsbrief spreken.

[3:24:12] Nu is de begroting aan de orde.

[3:24:16] Mevrouw Heers vroeg eveneens naar de rol van maatschappelijke organisaties in het handelsbeleid.

[3:24:25] Bij het uitwerken van het handelsbeleid hebben we altijd contact met maatschappelijke organisaties.

[3:24:32] Zo heeft het ministerie van Buitenlandse Zaken voorafgaand aan elke raad van Buitenlandse Zaken Handel een breed handelsberaad over de Nederlandse inzet voor deze raad.

[3:24:44] In het breed handelsberaad nemen vertegenwoordigers deel vanuit het bedrijfsleven, werkgeversorganisaties, vakbonden en NGO's.

[3:24:53] En dat blijven we doen.

[3:24:55] Via het multistakeholder initiatieven krijgen we van maatschappelijke organisaties signalen uit de keten.

[3:25:02] Onder andere over arbeidsomstandigheden.

[3:25:05] Deze inbreng is waardevol en nemen we mee in onze beleidsontwikkeling.

[3:25:09] en bij het beleid voor internationaal maatschappelijk verantwoord ondernemen, worden maatschappelijke partijen nauw betrokken.

[3:25:17] Denk bijvoorbeeld aan sectorale samenwerking.

[3:25:21] Ik hoop hier later met u te spreken als we nog de gelegenheid krijgen om van gedachten te wisselen over de handelsbrief.

[3:25:30] Ook met het oog op de tijd.

[3:25:32] Mevrouw Heers stelde eveneens een vraag

[3:25:35] over de voetafdruk die het Nederlandse handelsbeleid achterlaat op ontwikkelingslanden.

[3:25:43] Het kabinet is zich bewust van de ongewenste negatieve effecten van internationale handel in de Nederlandse

[3:25:50] voetafdruk.

[3:25:52] En daarom zetten we in het handelsbeleid, naast onze focus op verdienvermogen en weerbaarheid, ook in op het tegengaan van deze effecten.

[3:26:01] In de handelsbrief is dit ook bevestigd.

[3:26:04] Handel vindt plaats met of zonder handelsakkoorden.

[3:26:08] En door afspraken te maken in handelsakkoorden over duurzaamheid wil het kabinet eraan bijdragen dat deze handel minder belastend is voor klimaat en ook op andere fronten.

[3:26:19] Naast deze duurzaamheidsaspecten wil ik ook graag benadrukken dat handel ook in ontwikkelingslanden bijdraagt aan economische groei en welvaartsontwikkeling.

[3:26:28] Dit is daarom ook waarom het kabinet inzet op het combinatiebeleid.

[3:26:35] Dus ook aandacht voor de positieve effecten van handel voor ontwikkelingslanden.

[3:26:41] Vervolgens heeft de heer Elian ook vragen gesteld over het handelsbeleid en de zorgen uit over de tariefoorlogen.

[3:26:51] Ik ben blij dat u er nog bent.

[3:26:54] Nog een paar minuten.

[3:26:57] Wij maken ons ook zorgen over de ontwikkelingen die er zijn.

[3:27:02] 9 juli is uiteraard een belangrijke datum waar we nu naartoe werken met onze Amerikaanse handelspartner.

[3:27:08] De manier waarop landen handel drijven is de laatste jaren sterk veranderd.

[3:27:12] Invoerheffingen en subsidies van andere landen maken het speelveld voor onze bedrijven ongelijker en nationale veiligheidsoverwegingen zijn steeds vaker onderdeel van handelsdiscussies.

[3:27:23] Onze ondernemers hebben veel last van toegenomen onzekerheid.

[3:27:27] En juist een open economie als Nederland kan veel verliezen.

[3:27:31] Daarom hecht Nederland ook zoveel waarde aan vrije en op regels gebaseerde wereldhandel.

[3:27:37] En zoals beschreven in de handelsbrief, dwingen onze veranderende internationale verhouding ons meer focus aan te brengen in ons handelsbeleid.

[3:27:46] Om de effecten van de toegenomen spanningen in de wereldhandel aan te gaan,

[3:27:53] Maakt het kabinet welvaart en economische weerbaarheid belangrijke pijlers in het buitenlandse handelsbeleid?

[3:28:04] De heer Elian stelde ook een vraag over de extra 15 miljoen gebruiken als een schokdemper.

[3:28:13] In het algemeen is het kabinet terughoudend met compensatie van ondernemers.

[3:28:23] Deze handelsontwikkelingen vallen binnen het ondernemersrisico.

[3:28:29] Maar tegelijkertijd zetten we uiteraard in op een akkoord met de Verenigde Staten juist om deze effecten te voorkomen.

[3:28:40] En we kijken ook naar nieuwe handelsakkoorden en daar gaan we dit najaar ook over doorspreken als er concreet een aantal nieuwe handelsakkoorden op tafel komen te liggen.

[3:28:49] Wat we wel kunnen doen, is in ieder geval handelsbevordering.

[3:28:54] Dus het gericht op nieuwe markten en het aanboren van nieuwe markten.

[3:28:59] Dus daar zullen we ook het komend jaar op inzetten, ook via nieuwe handelsmissies en ook via nieuwe handelsakkoorden.

[3:29:07] En de EU werkt daar, Brussel werkt daar ook hard aan.

[3:29:10] Diversificatie is enorm belangrijk, ook voor de Nederlandse ondernemers.

[3:29:14] U spreekt hier over 15 miljoen.

[3:29:18] Op artikel 1.3 is een bedrag van 10 miljoen toegevoegd.

[3:29:24] Deze middelen zullen worden ingezet op artikel 1.3 voor onder andere het versterken van het ondernemersklimaat in partnerlanden.

[3:29:31] Dus dat is ODA.

[3:29:33] en geen extra middelen, geen compensatie.

[3:29:39] Er is ook geen ruimte bij non-ODA, maar het versterken van het ondernemersklimaat zal zeker mogelijkheden bieden voor Nederlandse ondernemers, maar niet zozeer als compensatie, maar wel als nieuwe kansen.

[3:29:55] Daarmee heb ik uw vraag hopelijk beantwoord.

[3:29:59] Dan ga ik door naar het blokje handel met Israël en de Palestijnse gebieden.

[3:30:16] Mevrouw de Kort en ik even, want ik moet me excuseren.

[3:30:20] Als u even op de microfoon wilt drukken.

[3:30:22] Perfect.

[3:30:22] Dan wens ik alle collega's natuurlijk een prettige voortzetting en dank ik beide blinspersonen voor hun beantwoording richting mij.

[3:30:56] Dan geef ik de staatssecretaris het woord.

[3:31:01] Voorzitter, ik was aangekomen bij het blokje handel met Israël en de Palestijnse gebieden.

[3:31:11] Ik ben me bewust van de zeer gevoelige kwestie die hiervoor ligt.

[3:31:15] Ik weet ook dat deze Kamer al vele debatten heeft gevoerd de afgelopen periode, want het verdient ook die aandacht.

[3:31:24] De heer Van Baarle ging er ook uitvoerig op in in zijn interventie.

[3:31:29] Ook op andere onderwerpen, daar kom ik ook

[3:31:31] zo aan toe.

[3:31:34] De humanitaire situatie in de Gazastrook is katastrofaal en ook de ontwikkelingen op de westelijke Jordaanhoever zijn zorgelijk.

[3:31:47] Mijn collega de minister van Buitenlandse Zaken is hier al vaak op ingegaan.

[3:31:51] Ik sluit me ook aan bij het kabinetsbeleid en de woorden van de minister van Buitenlandse Zaken.

[3:31:59] Ik ga dat hier niet verder herhalen.

[3:32:08] Zoals bekend is het kabinet niet voor een boycott van Israël.

[3:32:11] Het kabinet spant zich in voor de versterking van de economische betrekkingen met Israël binnen de grenzen van 1967.

[3:32:18] En dat is ook conform Kamermoties.

[3:32:23] Ik moet nu allemaal papiertjes wisselen, dus vergeef me.

[3:32:29] Nederland ontmoedigt daarbij al jaren economische relatie met bedrijven in Israëlische nederzetting in de door Israël bezette Palestijnse gebieden.

[3:32:47] Dat betekent dat de Nederlandse overheid geen diensten aan Nederlandse bedrijven verleent waar het gaat om activiteiten die zij ontplooien in of ten behoeve van Israëlische nederzettingen.

[3:33:00] Het is echt aan Nederlandse bedrijven zelf om te bepalen welke activiteiten zij ontplooien en met welke partners.

[3:33:07] Naast het ontmoedigingsbeleid hebben bedrijven een eigen maatschappelijke verantwoordelijkheid.

[3:33:13] En het kabinet verwacht dan ook van alle Nederlandse bedrijven dat zij internationaal maatschappelijk verantwoord ondernemen door invulling te geven aan de OESO-richtlijnen voor multinationale ondernemingen in zaken maatschappelijk verantwoord ondernemen.

[3:33:30] Gezien de ernst en de huidige situatie in de illegaal bezette gebieden is het kabinet evenwel voornemens om het ontmoedigingsbeleid actiever te formuleren.

[3:33:45] Voor de exacte invulling informeer ik uw Kamer op een later moment.

[3:33:50] Dus voor de zomer kunt u informatie verwachten over een nadere invulling.

[3:33:59] Nog even aan de staatssecretaris.

[3:34:01] Ja, voor de zomer.

[3:34:01] We gaan eigenlijk volgende week al met recess.

[3:34:04] Dus ik weet nog niet wat precies de tijdstip is.

[3:34:09] Het voornemen is er om erop terug te komen in het verslag van de RBZ van 14 juli.

[3:34:22] Ja, daarmee heb ik dit volgens mij

[3:34:28] Dan ga ik door met het oog op de tijd naar de vragen van de heer Van Baarle.

[3:34:35] Ook belangrijke vragen over de positie van de Oeigoeren.

[3:34:43] De situatie van de Oeigoeren in China is buitengewoon zorgelijk.

[3:34:47] Ik zie een interruptie.

[3:34:55] Voorzitter, dank.

[3:34:59] In ieder geval, laat ik het zo zeggen.

[3:35:02] Het is positief dat we een aanscherping van het ontmoedigingsbeleid kunnen verwachten.

[3:35:09] Het doet me wel ontzettend veel pijn dat daar blijkbaar twintig maanden aan genocide voor nodig was.

[3:35:15] Maar dat terzijde, voorzitter.

[3:35:17] Ik heb ook vragen gesteld over de handelsbevorderende activiteiten die vanuit Nederland verricht worden.

[3:35:23] Dus de dienstverlening.

[3:35:25] De staatssecretaris gaf net aan

[3:35:28] De Nederlandse regering zoekt naar bevordering van de handelsbetrekkingen met Israël binnen de grenzen van 1967.

[3:35:34] U weet hoe ik over die grenzen denk, dat ook terzijde.

[3:35:37] Maar voorzitter, in Europees verband vraagt de minister van Buitenlandse Zaken naar een review van het associatieverdrag.

[3:35:45] Dus laten we kijken of het nog wel gepast is om met de staat Israël de handelsbetrekkingen in Europees verband te hebben zoals we die nu hebben.

[3:35:55] En over de Nederlandse activiteiten zegt de staatssecretaris eigenlijk, ja, gaan we gewoon lekker mee door om die handel te bevorderen.

[3:36:02] Dit is een land dat genocide pleegt.

[3:36:04] Dit is een land dat het land van de Palestijnen illegaal annexeert.

[3:36:08] Is de staatssecretaris bereid

[3:36:11] om ook voor de Nederlandse handelsbevorderende activiteiten, net zoals de minister van Buitenlandse Zaken in Europees Verband heeft bepleit, op z'n minst een review toe te passen.

[3:36:21] Op z'n minst te gaan herzien, op basis van de mensenrechten, of het nog wel gepast is wat we als Nederland doen.

[3:36:30] Dank u wel, voorzitter.

[3:36:33] Allereerst, ik denk juist door dat ontmoedigingsbeleid tegen het licht te houden en daarover na te denken hoe we dat verder invullen, dat dat deels ook dekt wat u aangeeft.

[3:36:48] En daar kom ik bij u op terug.

[3:36:50] Dus we gaan dan kijken naar de website, bijvoorbeeld kijken naar de website van de RVO.

[3:36:55] En ik kan me ook voorstellen dat we daarbij kijken naar de website van onze ambassade in Israël.

[3:37:07] Kunt u vaart maken?

[3:37:09] Want ik zie de minister van Buitenlandse Zaken echt van, nou hij wil echt straks weg en straks komen er nog een heel veel moties.

[3:37:19] Dank u. De heer Van Baarle had ook vragen over de Oeigoeren.

[3:37:25] Daar was ik inderdaad aan begonnen.

[3:37:26] De situatie van de Oeigoeren in China is buitengewoon zorgelijk.

[3:37:30] Op 13 december 2024 is de anti-dwangarbeidverordening in werking getreden.

[3:37:37] Deze verordening bevat een

[3:37:39] verbod om goederig vervaardigd met dwangarbeid op de Europese markt aan te bieden.

[3:37:43] Vanaf december 2027 worden de verplichtingen daadwerkelijk toegepast.

[3:37:48] Dit is een belangrijke stap om dwangarbeid tegen te gaan en oneerlijke concurrentie te bestrijden.

[3:37:55] Het kabinet zal inzetten op effectieve implementatie en handhaving van de antidwangarbeidverordening en het kabinet is reeds begonnen met implementatie van de verordening.

[3:38:07] In lijn met de eerder ingediende moties van lid Van Baarle zal het kabinet in Brussel aandacht blijven vragen voor het tegengaan van staatsgeleide dwangarbeid, waaronder in China.

[3:38:20] Dit ook met het oog op de richtsnoeren en de database die de Commissie voor de Antidwangarbeidverordening gaat ontwikkelen.

[3:38:28] Dan ga ik meteen door naar een ander conflict dat ook grote aandacht behoeft.

[3:38:36] De vragen van Kamerlid Van Dobbe over Soudan.

[3:38:47] Het kabinet deelt de zorgen over de situatie in Soudan.

[3:38:55] Ik ondersteun ook de wens om de wapenstroom naar Soudan in te domen.

[3:39:00] Het kabinet toetst, zoals u weet,

[3:39:03] toetst het kabinet alle vergunningaanvragen voor uitvoer van militaire goederen zeer zorgvuldig aan de gelden de Europese criteria.

[3:39:12] Daarbij wordt ook heel nauwkeurig gekeken naar het risico op omleiding en dat geldt ook in het geval van mogelijke omleiding naar Sudan.

[3:39:21] In het geval van de door u genoemde vergunningen voor uitvoer naar Emiraten, Saoedi-Arabië en Egypte is een dergelijk risico op basis van de uit te voeren goederen niet vastgesteld.

[3:39:34] Niettemin, Nederland heeft eerder in een RBZ-verband opgeroepen tot uitbreiding van het VN-embargo naar het gehele land, Sudan, conform motie Dobbe.

[3:39:46] Een draagvlak daarvoor is op dit moment nog onvoldoende.

[3:39:51] We hebben ook op andere momenten in de RBZ gepleit voor het indammen van de wapenstroom en financiën naar de strijdende partijen in Soedan.

[3:40:00] En voor ons is hiermee de voldaande aan de motie van Dobbe en van den Burg.

[3:40:09] Ik ga daarmee door naar de vragen van de heer Van Lid-Bamenga, ook over aanwijzen van risicogebieden als Rwanda en Oeganda in de grondstoffenketen.

[3:40:29] Hier is ook een motie van lid Heershover aangenomen.

[3:40:33] Ik informeer de Kamer zo spoedig mogelijk over de opvolging van deze motie.

[3:40:40] Dan ga ik door naar de volgende vraag van de heer Boumenga over bedrijven die grondstoffen uit conflictgebieden gebruiken en die strenger moeten controleren.

[3:40:53] De controle op handel in conflictmineralen is al Europees geregeld in de conflictmineralenverordening.

[3:40:59] Deze wordt sinds 2022 in Nederland geïmplementeerd.

[3:41:04] De verordening bevat gepaste zorgvuldigheidsverplichtingen voor bedrijven die boven bepaalde drempelwaarden conflictmaterialen importeren.

[3:41:13] Dat betekent dat zij risico's in hun productieketen moeten identificeren en waar mogelijk moeten aanpakken.

[3:41:21] De inspectie, leefomgeving en transport houdt hier onafhankelijke toezicht op.

[3:41:27] Dan ben ik door mijn laatste blokje heen van verschillende

[3:41:32] Belangrijke onderwerpen.

[3:41:34] Dank u. Ja, dan stel ik voor dat we direct doorgaan naar tweede termijn, zodat we snel nog daarna appreciaties kunnen geven.

[3:41:47] Ik kijk als eerste naar mevrouw Dobbe.

[3:41:54] Nou, dan heb ik vier moties sowieso en nog wel een opmerking en een vraag.

[3:41:59] Dus dat zal ik maar snel doen dan.

[3:42:01] De Kamer, gehoord de beraadslaging, constaterende dat de VS USAID hebben wegbezuinigd, constaterende dat daar volgens GAVI bovenop de Nederlandse financiering met GAVI met 77% wordt teruggebracht en continuïteit van Nederlandse financiering aan UNAIDS en de Global Forum nog ongewis is en hier in ieder geval onduidelijkheid over bestaat.

[3:42:20] Constaterende dat hiermee mondiale bestrijding van voorkoombare infectieziektes, waaronder HIV-AIDS, ernstig in gevaar komt, overwegende dat dit een direct gevaar vormt voor de mondiale en Nederlandse volksgezondheid, verzoekt de regering de steun voor mondiale gezondheidsinitiatieven zoals Global Fund Gavi en UNAIDS te waarborgen.

[3:42:36] Het gaat over tot de orde van de dag, mede ingediend door de leden Hirsch, Bamenga en Van Barelen.

[3:42:42] De Kamer, gehoord de beraadslaging, constaterende dat de regering een nieuw subsidiekade voor samenwerking met maatschappelijke organisaties heeft gepubliceerd, constaterende dat de regering beleidsbeïnvloeding op internationaal niveau niet langer uitsluit, maar op nationaal niveau wel, overwegende dat hiermee onbedoeld het werk van veel organisaties wordt bemoeilijkt, zoals Oekraïnse mensen- en vrouwenrechtenactivisten en het

[3:43:00] In het spreken met Nederlandse beleidsmakers verzoekt de regering nationale beleidsbeïnvloeding niet uit te sluiten van het subsidiekader, maar organisaties inhoudelijk te beoordelen.

[3:43:14] De Kamer, gehoord de beraadslaging, constaterende dat in de beleidsbrief ontwikkelingshulp van voormalig minister Kleve vanaf 2026 bezuinigingen zijn aangekondigd op onder andere vrouwrechten, klimaatfinanciering en multilaterale samenwerking van in totaal 260 miljoen euro, overwegende dat deze bezuinigingen de meest kwetsbare personen in de wereld het hardste raakt en dat de Nederlandse positie in het buitenland verzwakt, verzoekt de regering het beleid in de brief ontwikkelingshulp terug te draaien, inclusief alle aangekondigde bezuinigingen en de dekking hiervoor te zoeken in het beperken

[3:43:42] van het rijksbrede budget voor externe personeel- en adviseringsinhuur, ook wel de roemernorm genoemd, verzoekt de regering deze teruggedraaide bezuiniging in de begroting van 2026 te verwerken en gaat over tot de orde van de dag.

[3:43:56] En tot slot, de Kamer, gehoord de beraadslaging, constaterende dat met het nieuwe beleidskader Maatschappelijk Middenveld een groot deel van de financiering voor maatschappelijke organisaties vanaf 31 december 2025 wegvalt, constaterende dat de financiering op basis van het nieuwe beleidskader voor maatschappelijke organisaties vertraging oploopt, waardoor veel organisaties pas in de loop van 2026 financiering ontvangen, overwegende dat dit nieuwe beleidskader ook onderwerp is van de komende verkiezingen en de daarop volgende coalitieonderhandelingen, verzoekt de regering een overbruggingsfonds op te richten

[3:44:23] voor organisaties die tussen het verlopen van het oude beleidskader en het ingaan van het nieuwe beleidskader met een financieringsprobleem zitten, in de vorm van een verlenging van het huidige subsidiekader voor een periode van minimaal een half jaar, verzoekt de regering de kosten hiervan te dekken uit een beperking van het rijksbrede budget voor externe personeel en adviseringsinhuur, ook wel genoemd de roemernorm, en dit in de begroting voor 2026 te verwerken en gaat over tot de orde van de dag.

[3:44:46] Dan heb ik nog een aantal opmerkingen, in ieder geval over wapenexport.

[3:44:51] We hebben het vaker gehad over de wapenexport richting Sudaan en dat wij ons daar zorgen over maken.

[3:44:56] Niet alleen overigens in Sudaan, maar ook allerlei verschrikkelijke conflicten in de wereld.

[3:45:00] Die alleen maar kunnen uitgevochten worden omdat er zoveel wapens naar toe geëxporteerd worden.

[3:45:05] Die wapens komen ergens vandaan, maar als niemand toegeeft dat ze die wapens daarnaartoe exporteren, dan is dat wel een beetje een lastig verhaal.

[3:45:12] Nederland exporteert wapens richting de Emiraten, richting Egypte, richting Saoedi-Arabië, waarvan al die landen in ieder geval bekend is dat die wapens exporteren aan een van de strijdende of soms zelfs allebei de strijdende partijen in Soedan.

[3:45:28] En dan vind ik het zorgelijk dat de staatssecretaris zegt, het risico is niet aangetoond.

[3:45:32] dat Nederlandse wapens zouden terechtkomen, maar hoe wordt dat dan beoordeeld?

[3:45:36] Want als het niet is aangetoond, zou het niet andersom moeten zijn dat het risico wordt uitgesloten, dat het echt bekend is dat het echt absoluut niet terechtkomt bij die strijdende partijen en dat we dan pas kunnen zeggen dat er echt geen risico is en dat we dan geen wapens meer exporteren.

[3:45:52] Ik grijp even in, want dit is best wel een lange vraag.

[3:45:55] We moeten echt dit tweede termijn kort houden.

[3:46:00] Dit vond ik wel een hele lange vraag.

[3:46:02] De heer Ram heeft nog een interruptie.

[3:46:04] Maar voorzitter, ik had wel gewoon mijn spreektijd nog.

[3:46:07] Dan zat ik keurig binnen, volgens mij.

[3:46:10] Ik ga even naar de heer Ram.

[3:46:12] Een korte vraag aan mevrouw Dobbe.

[3:46:15] Mevrouw Dobbe geeft aan dat er zou blijken dat er wapenleveranties naar Soudaan zijn vanuit de genoemde landen.

[3:46:24] Kunt u ook de Kamer of andere fracties op de hoogte stellen van de onderzoeken waar dat dan uit blijkt?

[3:46:32] Als het in daadwerk zo is, dan wil ik dat ook echt graag weten.

[3:46:35] Dus kunt u dat onderbouwd dan ook doen?

[3:46:38] Oh zeker hoor, dat heb ik zelf niet bedacht.

[3:46:39] Er zijn gewoon onderzoeken ook van de Verenigde Naties onder en die wil ik best naar de heer Ramsturen als hij dat wenst.

[3:46:45] Maar dat is allemaal gewoon onderzocht en dat is allemaal ook niet heel erg schimmige bronnen.

[3:46:50] Dat zijn gewoon goede gedegen bronnen.

[3:46:52] En volgens mij moeten wij heel serieus omgaan met dit soort signalen en dit soort informatie omdat we moeten zorgen dat die bloederige conflicten stoppen en dat kunnen we niet doen op het moment dat die wapens daar terecht blijven komen.

[3:47:05] Dank voor het toesturen vast.

[3:47:08] Oké, dan gaan we naar mevrouw Heers toe.

[3:47:17] Dank u wel.

[3:47:19] En dank ook voor het beantwoorden van de 70 vragen die u had gesteld.

[3:47:23] Ik ben met belangstelling geluisterd naar de staatssecretaris.

[3:47:28] Ik had geen interrupties meer.

[3:47:29] Ik ben heel blij dat ook zij bevestigt dat de rol juist van maatschappelijke organisaties, van vakbonden in de verschillende confinanten, in de brede handelsberaad ongelooflijk belangrijk is.

[3:47:42] En daarom dien ik ook de volgende motie aan.

[3:47:44] De Kamer, gehoord de beraadslaging, constaterend dat het kabinet pleiten en beïnvloeden in Nederland niet meer wil financieren, constaterend dat uit de nationale SDG-rapportage blijkt dat Nederland handelsbeleid een grote impact heeft op het mondiale zuiden en organisaties uit het mondiale zuiden dus moeten kunnen meepraten over het beleid dat effect over hen heeft, overwegend dat het belang van dit soort dialoog door tal van experts waaronder de SER wordt onderkend en uitgedragen,

[3:48:12] verzoekt de regering ingesprek te blijven met stakeholders die door Nederlands handelsbeleid worden geraakt, door pleiten en beïnvloeden op nationaal niveau als instrument in het beleid voor samenwerking met maatschappelijke organisaties niet uit te sluiten.

[3:48:25] En gaat het over tot de orde van de dag.

[3:48:27] Medenames Dobbe, Mamenga en Seder.

[3:48:30] De volgende.

[3:48:31] De Kamer, gehoord de beraadslaging, constaterend dat goed bestuur, waaronder rechtsstatelijkheid, mensenrechten, bestuurlijke kwaliteit en democratisering voor Nederland belangrijke waarden zijn, overwegende dat landen met goed bestuur bovendien stabieler en veiliger zijn en ontvankelijker voor handel en investeringen, verzoekt de regering om ook maatschappelijke organisaties die werken aan goed bestuur te versterken vanuit het beleidskader Versterking Maatschappelijk Middenveld en gaat over tot de orde van de dag.

[3:48:57] Meneer, namens mevrouw de Korte.

[3:49:00] De Kamer, gehoord de beraadslaging, constaterend dat het kabinet het feministisch buitenlandbeleid ingevoerd in 2022 weer heeft afgeschaft, overwegend dat het feministisch buitenlandbeleid zorgt dat gelijke rechten en gelijkwaardigheid van vrouwen en mannen centraal staan binnen alle onderdelen van het Nederlands buitenlandbeleid, overwegend dat Duitsland, Spanje, Frankrijk, Luxemburg, Canada, Mexico en Chili ook een feministisch buitenland hebben, verzoekt de regering weer een feministisch buitenlandbeleid in te voeren.

[3:49:27] En gaat over tot gevoerde van de dag.

[3:49:29] Medesnamen.

[3:49:30] De Kamer, laatste.

[3:49:34] Gehoord de beraadslaging, constaterende dat de regering bij de miljoenennota brak met de systematiek die vanaf 1975 het ontwikkelingsbudget aan het Nederlandse BNI en aan de 0,7-doelstelling van de Verenigde Naties koppelt, constaterende dat de regering de motie Huizinga-Heringa-CS om die systematiek weer structureel te waarborgen

[3:49:54] niet uitvoert en bij de voorjaarsnota volgens een ongebruikelijke systematiek heeft gekoppeld, zoals blijkt uit de brief van de Rekenkamer, constateren dat het ontwikkelingsbudget hierdoor 2,2 miljard euro misloopt tot en met 2030, overwegen dat internationale samenwerking in deze onrustige wereld van groot belang is voor wereldwijde veiligheid en stabiliteit, verzoekt de regering om bij de miljoenennota voor 2026 het ontwikkelingsbudget structureel aan het BNI en de 0,7

[3:50:23] doelstelling te koppelen volgens de gebruikelijke systematiek en gaat over tot de orde van de dag.

[3:50:29] Mede namens Bamenga, Seder, Stoffer, Dobbe en Dassen.

[3:50:34] Dan ga ik door naar de heer Ram.

[3:50:38] Dank u wel, voorzitter.

[3:50:39] En de minister en de staatssecretaris, bedankt voor de beantwoording van alle vragen.

[3:50:46] Mijn eerste motie dien ik namens ook het andere rapporteur in, mevrouw Heersch.

[3:50:52] Alleen staatrechtelijk is het niet mogelijk om namens de rapporteurs iets in te dienen of namens de commissie iets in te dienen.

[3:50:58] Een Kamerlid kan alleen een motie indienen.

[3:51:01] Vandaar dat we deze motie op deze manier indienen.

[3:51:04] De Kamer, gehoord de beraadslaging, constateert dat de Algemene Rekenkamer oordeelt dat de informatie over de revolverende fondsen tekortschiet.

[3:51:11] Voorts constaterende dat de Algemene Rekenkamer kritisch is over de wijze waarop de Kamer haar budgetrecht rond de revolverende fondsen goed geïnformeerd kan uitoefenen.

[3:51:20] Constaterende dat in de gesprekken met de rapporteurs de informatiepositie van de Kamer ten aanzien van de revolverende fondsen

[3:51:26] regelmatig de sprake is gekomen, overwegende dat de verantwoordings- en toezichtkader van de revolverende fondsen structureel kan worden verbeterd, waarbij de Tweede Kamer voortaan jaarlijks wordt geïnformeerd over de prestaties, risico's en het volkbeleid, met name de revolverendheid en de uitvoeringskosten per fonds, verzoekt de regering om samen met de rapporteurs in overleg te verkennen hoe de Kamer beter geïnformeerd kan worden over de ontwikkeling en besluitvorming rond de revolverende fondsen,

[3:51:53] Zodat de Kamer het budgetrecht goed geïnformeerd kan uitoefenen.

[3:51:56] En gaat over dat de orde van dag is onttekend door Ram en Heersch.

[3:52:02] Dan een motie die in het verlengde ligt.

[3:52:05] Die dien ik dan zelf in, omdat die iets verstrekkender is.

[3:52:10] De Kamer, gehoord de beraadslaging, constaterende de Algemene Regenkamer oordeelt dat de informatie over de revolverende fondsen tekortschiet en dat er geen afspraken zijn gemaakt met de Kamer over de beëindiging van een revolverend fonds.

[3:52:22] Overwegende dat het ontbreken van de afspraken het budgetrecht van de Kamer raakt.

[3:52:27] We verzoeken de regering om voor alle twaalf refereerende fondsen uiterlijk in 2025 een heldere exit-strategie op te stellen, waarin een einddatum en afspraken worden opgenomen, wat er moet gebeuren bij beëindiging.

[3:52:40] Het gaat over de orde van de dag, die is ontdekend door Ram.

[3:52:44] Daar wil ik graag twee argumenten aan toevoegen.

[3:52:48] De politieke problematiek speelt al sinds 2019, dus al zes jaar.

[3:52:54] En er zijn nog steeds geen stappen gemaakt rondom afspraken over een exit-strategie.

[3:53:00] En daarbij wordt het budgetrecht dus door aangetast van de Kamer.

[3:53:04] En het andere punt is dat als we nu wachten met een einddatum dat we dan ergens in de formatie pas met begroting 2027 dit kunnen behandelen, dan zijn we weer twee jaar verder.

[3:53:18] Dus daarvan hecht ik ook aan die datum eind 2025.

[3:53:23] Dank u wel, voorzitter.

[3:53:24] Dank u wel, meneer Rand.

[3:53:25] Dan gaan we over naar de heer Van Balen.

[3:53:28] Ja, voorzitter.

[3:53:29] Allereerst, aangezien er een toezegging is gedaan om het ontmoedigingsbeleid aan te scherpen, maar we voor het reces niet de mogelijkheid krijgen om nog over het verslag te debatteren, hierbij een motie om dat in ieder geval concreet te maken.

[3:53:44] De Kamer, gehoord de beraadslaging, verzoekt de regering om het ontmoedigingsbeleid zodanig aan te scherpen dat economische activiteiten door Nederlandse bedrijven in illegaal bezet Palestijns gebied op concrete wijze verhinderd wordt.

[3:53:57] De Kamer, gehoord de beraadslaging, constaterende dat Nederland via ambassaden en dienstverleningen aan bedrijven actief bijdraagt aan bedrijvendigheid en handelsbevordering met Israël.

[3:54:08] Overwegend dat Israël zich structureel schuldig maakt aan ernstige schellingen van het internationaal recht en mensenrechten, verzoekt de regering om alle vormen van Nederlandse overheidsinitiatieven die gericht zijn op handelsbevordering met Israël te onderwerpen aan een mensenrechtenreview.

[3:54:23] De Kamer, gehoord de beraadslaging, constateert dat Israël structureel het internationaal rechtsgrens... ...en een apartheidsregime handhaaft ten opzichte van de Palestijnse bevolking... ...overwegende dat druk via boycott, desinvestering en sancties... ...BDS een legitiem en effectief middel is om staat tot naleving van het recht te dwingen... ...verzoekt de regering om de inzet van de BDS-beweging te omarmen... ...en boycott, desinvestering en sancties tot het beleid tegen Israël te maken... ...gaat over tot de orde van de dag.

[3:54:46] De Kamer, gehoord de beraadslaging, constaterende dat Israël zich stelselmatig schuldig maakt aan ernstige schending van het internationaal recht, waaronder oorlogsmisdaden en apartheid, overwegende dat economische relaties met Israël bijdragen aan de instandhouding van deze situatie.

[3:55:00] Verzoekt de regering om per direct een totaal economisch embargo tegen Israël in te stellen, waardoor alle handel met Israël verboden wordt, waarbij humanitaire hulp van dit verbod wordt uitgezonderd en gaat over tot de orde van de dag.

[3:55:10] Tot slot.

[3:55:11] De Kamer, gehoord de braanslaging, constaterende dat financiële sancties een effectief instrument zijn om het internationaal recht na te leven, overwegende dat het SWIFT-systeem een centrale rol speelt in de wereldwijde financiële infrastructuur, verzoekt de regering zich in te zetten voor het uitsluiten van Israëlische banken en bedrijven van het SWIFT-systeem en gaat over tot de orde van de dag.

[3:55:32] Dank u. Dank u wel.

[3:55:34] Dank u wel, de heer Van Baarle.

[3:55:35] En we gaan over naar de heer Seder.

[3:55:37] Dank u wel, voorzitter.

[3:55:38] Twee moties, daarom moet ik helaas ook de zaal verlaten, niet uit desinteresse, maar wegen volgafspraak.

[3:55:44] Allereerst naar aanleiding van het actieplan dat de meer en meer Bahamenga hebben ingediend ten aanzien van Congo.

[3:55:49] De Kamer gehoorde beraadslaging overwegende dat diaspora gemeenschappen met wortels in conflict gebieden

[3:55:53] zoals Congo, beschikken over unieke kennisverbondenheid en initiatieven die bijdragen aan humanitaire hulp, wederopbouw en duurzame ontwikkeling.

[3:56:00] Overwegen dat deze krachten nog voldoende worden onbenut, zoekt de regering om zich in Europees verband in te zetten voor een gezamenlijke diaspora-strategie waarin de bijdragenden van diaspora-gemeenschappen structureel worden verankerd met bijzondere aandacht voor conflictgebieden zoals de Grote Merenregio.

[3:56:14] En gaat over tot de orde van de dag, Ceder Wamenga.

[3:56:17] En dan, voorzitter, eentje ten aanzien van noodhulp.

[3:56:21] de inzet van noodhulp bij eventuele financiële meevallers, ook met de heer Bamenga.

[3:56:27] De Kamer, gehoord de beraadslaging, constateert dat het kabinet van plan is de komende jaren 206 miljoen euro te bezuinigen op levensreddende noodhulp.

[3:56:34] We constateren dat volgens de VN vorig jaar slechts 50% van de benodigde financiële middelen voor noodhulp is opgehaald.

[3:56:39] en voor dit jaar de teller momenteel pas op 13% staat, constaterend dat meevallers uit de eerste suppletaire begroting deels worden ingezet voor humanitaire hulp, overwegend dat de ontmanteling van USAID als grootste wereldwijde humanitaire donor nu al grote consequenties heeft voor de mate waarin noodhulporganisaties mensenlevens kunnen redden en leidend kunnen verlichten.

[3:56:59] Ik bezoek de regering om bij eventuele financiële meevallers binnen de BHO-begroting ook voor 2026

[3:57:04] Allereerst te kijken of deze kunnen worden ingezet om het no-till-budget op peil te houden.

[3:57:08] Het gaat over tot de orde van de dag.

[3:57:09] Zeder, Bamenga.

[3:57:10] Dank u wel, voorzitter.

[3:57:12] Dank u wel.

[3:57:12] En als laatste, heer Zeder.

[3:57:16] Sorry, Bev Bamenga.

[3:57:18] We worden vandaag wel vaak door elkaar gehad.

[3:57:23] Voorzitter, ik heb drie moties, waarvan twee inderdaad ook in de kader van het actieplan.

[3:57:29] En één namens een collega van mij, de heer Paard de Notte.

[3:57:34] Om te beginnen.

[3:57:35] De Kamer, gehoord de beraadslaging, constateren dat in Oost-Congo oorlogsmisdaden van massamoorden tot seksueel geweld worden gepleegd met volledige straffeloosheid, overwegende dat duurzame vrede onmogelijk is zonder gerechtigheid.

[3:57:47] Ik verzoek de regering om in EU-verband te pleiten voor het investeren

[3:57:50] in slachtofferbescherming en juridische ondersteuning voor vervolging van daders in Congo.

[3:57:55] En gaat over tot de orde van de dag, Pamenga Seder.

[3:57:59] De Kamer, gehoord de beraadslaging, consteert dat de regering ervoor kiest om diplomatieke posten in Burundi en Zuid-Soedan te sluiten.

[3:58:06] Overwegend dat gezien de geopolitieke spanning, klimaatverandering en groeiende ongelijkheid de diplomatieke aanwezigheid van Nederland in Afrika van cruciaal belang is.

[3:58:15] Ik verzoek de regering om het besluit om de sluiting

[3:58:17] van de diplomatieke posten in de omgeving van grote meren zoals Burundi en Zuid-Soedan te overwegen en hierover de Kamer voorafgaand aan de begrotingsbehandeling van BHO te informeren, gaat over tot de orde van de dag.

[3:58:28] De Kamer, gehoord de beraadslaging, constateert dat in een tijd van toenemende geopolitieke onzekerheid de diversificatie van handelsrelaties essentieel is om risico's voor Nederlandse ondernemers te beperken en

[3:58:40] onze economische weerbaarheid te vergroten, overwegen dat het handel met de Mercosur-landen een duurzamere bijdrage levert aan de welvaart en ontwikkeling van deze landen dan ontwikkelingshulp, overwegen dat Mercosur-landen een aanzienlijk aandeel hebben in de productie van kritieke grondstoffen die essentieel zijn voor de defensie- en energiesector, verzoekt de regering steun uitspreken voor de tot stand komen van de Mercosur-verdrag met een afneming van de belangen van de Nederlandse strategische soevereiniteit, landbouw en voedselveiligheid en gaat over tot orde van de dag.

[3:59:10] Dank u wel, meneer Bamenga.

[3:59:15] Ik heb zelf geen moties en ik zie af van mijn spreektijd.

[3:59:21] Dus ik kijk naar de minister twintig minuten, want ik meen dat de minister weggaat.

[3:59:27] Dus ik hoop dat u dan toch ergens later waarschijnlijk bent.

[3:59:33] Twintig moties, vijftien amendementen, dertien moeten geapprecieerd worden.

[3:59:46] Ik wil toch even zeggen, we hebben echt heel erg weinig debatten in deze commissie.

[3:59:50] En iedere keer krijgen we deze feedback.

[3:59:51] We kunnen er ook niet zo heel veel aan doen.

[3:59:54] Dus ik hoop echt dat we het gewoon netjes af kunnen maken vandaag.

[3:59:58] 20 minuten tot 21.07 uur.

[4:26:57] Dan open ik de vergadering.

[4:27:00] Ik weet dat minister Veldkamp haast heeft, maar ik ben blij dat hij er nog is gekomen voor de appreciaties.

[4:27:07] Ik wil vragen aan de leden om korte interrupties te plegen.

[4:27:13] Ik kijk even naar minister Veldkamp.

[4:27:20] Wilt u beginnen met de appreciaties of de moties?

[4:27:24] U wilt eerst de moties, voorzitter.

[4:27:26] De middel van de Kamer is wet, uiteraard.

[4:27:34] Voorzitter, een motie-appreciatie en ik ga er op tempo doorheen als het mag.

[4:27:38] De eerste motie, Global Fund, GAVI, UNAIDS van mevrouw Dobbe en anderen.

[4:27:45] Ja, die ik de motie zo mag lezen dat we de steun die organisaties voortzetten zonder dat ik me nu precies kan committeren aan de exacte hoogte die we dragen.

[4:27:54] Daar kom ik na de zomer op terug, dan zeg ik oordeel Kamer.

[4:27:58] Dit is oordeel Kamer voor de eerste motie.

[4:28:00] De tweede motie van mevrouw Dobbe en ander over de beleidsbevoering niet uit te sluiten, nationale beleidsbevoering niet uit te sluiten, zeg ik ontraden onder verwijzing naar het debat.

[4:28:11] Motie 2, ontraden.

[4:28:12] Motie 3, voorzitter, van mevrouw Dobbe, verzoekt de regering ontwikkelingshulpkorting terug te draaien, teruggedraaide bezuinigingen in de begroting, ontraden onder verwijzing naar het debat, voorzitter.

[4:28:23] Motie 3 wordt ontraden.

[4:28:25] Motie 4 over bruggingsfonds en ja, ook daar ontraden onder verwijzing naar het debat.

[4:28:36] Motie 4 wordt ontraden.

[4:28:38] En motie 5, voorzitter, stakeholders, Nederlands beleid worden geraakt, et cetera, gaat over, ja, ontraden onder verwijzing naar het debat.

[4:28:48] Motie 5 wordt ontraden.

[4:28:50] Motie 6, voorzitter, verzoekt de regering, maatschappelijke organisaties die werken en goed bestuurden, versterken vanuit beleidskader, versterken maatschappelijk middenveld.

[4:28:59] Een heel aantal organisaties wordt hiervoor al gefinancierd uit subartikel 4.3, zoals Pax, Oxfam, NEMD, VNG.

[4:29:09] Dus we financieren ze wel, maar niet via dit kader en daarmee ontraden, voorzitter.

[4:29:13] Motie 6 wordt ontraden.

[4:29:15] En ik zag een interruptie.

[4:29:16] Nee, toch niet?

[4:29:17] Oké.

[4:29:19] Ja, de vorige motie, nummer vijf, die had ik eigenlijk, maar misschien gaat u alle moties doen, ook al zijn ze gericht aan de staatssecretaris.

[4:29:26] Die had ik... Ja, nogal, ja.

[4:29:32] Daarom dacht ik... Maar het ging over het beïnvloeden, het pleiten voor de beïnvloeding.

[4:29:38] De voorzitter.

[4:29:45] Deze motie had ik eigenlijk ook in de inleiding voorgelegd aan de staatssecretaris, omdat het wat mij betreft samenhangt met het handelsbeleid.

[4:29:53] En ik wil voorkomen dat pleiten en beïnvloeding door het hele beleid, ik snap dat het beleidskader van voormalige minister Clever over de maatschappelijke organisaties, maar ik denk dat binnen het handelsbeleid wel degelijk noodzakelijk is dat die organisaties hun werk kunnen blijven doen.

[4:30:07] De minister.

[4:30:08] Ja, dan zal die worden geapprecieerd door de staatssecretaris, voorzitter.

[4:30:20] Ja, de minister ging er zo vlot doorheen, hartstikke goed.

[4:30:24] Die is ontraden, maar dat ging wel heel snel, want er wordt verwezen naar het debat, maar volgens mij hebben we het debat hier nou ook weer niet zo uitgebreid over gevoerd.

[4:30:32] Kijk, wat er nu gebeurt is dat er onzekerheid ontstaat bij organisaties, wat eventueel leidt ook tot onnodige ontslagen, ook in ontwikkelingslanden.

[4:30:41] En dat ook als je pas in 2026 begint, dan ontstaat er een gat.

[4:30:47] Dus ik heb nog niet een antwoord daar van de minister over gehoord.

[4:30:51] Wat gaan we dan doen met dat gat?

[4:30:52] En is dit niet de manier om dat gat op te vullen?

[4:30:56] Voorzitter, de organisatie wist al meer dan één jaar van tevoren dat dit huidige kader ten einde zou lopen.

[4:31:06] Nu voeren we getrapt in.

[4:31:08] Daar passen we maatwerk toe.

[4:31:10] Overleggen we ook met de organisaties.

[4:31:12] En ik denk dat daardoor de organisaties er prima mee zullen kunnen werken.

[4:31:15] En we doen dat op tempo, voorzitter.

[4:31:17] En dat meen ik ook in het debat hebben gezegd.

[4:31:24] Nou, heel kort.

[4:31:26] Mag ik dan vragen wat dat maatwerk is?

[4:31:28] Want ik kan me niet voorstellen dat maatwerk nu de onduidelijkheid wegneemt bij die organisatie.

[4:31:32] Maatwerk betekent dat we in ieder geval met de betreffende organisaties in gesprek gaan.

[4:31:37] Dat er met die organisaties wordt gekeken hoe we dit het beste kunnen vormgeven.

[4:31:42] Dan gaan we naar motie 7.

[4:31:45] Motie 7, ontraden onder verwijzing naar debat.

[4:31:48] Motie 7 wordt ontraden.

[4:31:50] Motie 8, over de BNI-koppeling.

[4:31:54] Ik zie het signaal vanuit de Kamer en ook vanuit deze Kamer en vanuit de Eerste Kamer, zoals ik heb aangegeven, ga ik m'n best doen om me in te zetten richting de augustusbesluitvorming.

[4:32:07] Ik ontraad deze motie omdat het een resultaatsverplichting vraagt.

[4:32:11] Die kan ik uw Kamer niet toezeggen.

[4:32:13] Ik kan u wel toezeggen dat ik me zal inzetten, ook voor de systematiek van de originele koppeling, die een doelstelling telkens van die 0,7 procent had.

[4:32:23] Daar zal ik me zeker voor inzetten, voorzitter.

[4:32:26] De vraag wordt ontraden.

[4:32:27] Mevrouw Heers heeft een interruptie.

[4:32:31] Als wij hem zo interpreteren, geeft u hem dan oordeel Kamer?

[4:32:41] Ja, dan krijg ik echt meteen gedoe, met de minister van Financiën.

[4:32:44] Want met hoe hij hier staat, durf ik hem geen... Nee, moet ik hem ontraden.

[4:32:49] Maar de inspanningsverplichting, die ga ik zeker aan.

[4:32:55] Dan gaan we naar negen.

[4:32:58] Negen over te verkennen hoe de Kamer beter geïnformeerd kan worden over revolverende fondsen.

[4:33:04] Oordeel Kamer, voorzitter.

[4:33:06] Oordeel Kamer voor negen.

[4:33:07] Tien.

[4:33:09] Motie tien, meneer Ram.

[4:33:11] Dat betreft een exit-strategie.

[4:33:13] Die exit-strategie, die exit steun ik niet.

[4:33:16] Daarom een ontrading, voorzitter.

[4:33:19] Tien wordt ontraden.

[4:33:23] Voorzitter.

[4:33:23] De heer Ram een interruptie.

[4:33:25] Het raakt aan het budget terecht als er geen extra strategie is.

[4:33:31] Dan kunnen dingen doorlopen tot onbepaalde tijd.

[4:33:35] Het hele budget valt dan buiten zicht van de Kamer zelf.

[4:33:40] Wat is precies de argumentatie van de minister om dan hier tegen te zijn?

[4:33:47] Als ik kijk naar de informatieverschaffing over revolverende fondsen, dan verstrek ik die graag.

[4:33:53] Ik steun daarom de voorgaande motie, de motie van Ram Heersch, om in gesprek te gaan met de rapporteurs.

[4:34:01] Die motie zit op een specifiek onderdeel.

[4:34:03] Ik wil graag meenemen in de gesprekken met de rapporteurs.

[4:34:06] als onderdeel van de integrale informatieverschaffing over revolverende fondsen.

[4:34:11] Maar ik kan niet toezeggen dat ik voor al die fondsen op zo'n korte termijn een exit-strategie wil en kan formuleren.

[4:34:17] En daarom moet ik deze motie ontraden, voorzitter.

[4:34:22] Motie 10.

[4:34:24] 10 wordt ontraden en we gaan naar 11.

[4:34:26] Ja, dan hebben we een heel aantal moties waarvoor ik naar de staatssecretaris kijk.

[4:34:31] Moties 11 tot en met 15.

[4:34:34] Dus die zal daarop terugkomen.

[4:34:36] En dan kom ik bij motie 16 uit, voorzitter, als ik het goed heb.

[4:34:42] We gaan naar 16.

[4:34:43] Ja.

[4:34:44] Verzoek richting Europees Verband in te zetten voor gezamenlijke diaspora-strategie.

[4:34:48] Conflictgebieden, oordeel Kamer.

[4:34:51] 16, oordeel Kamer.

[4:34:53] Motie 17 verzoekt de regering bij eventuele meevallen, financiële meevallers binnen de begroting, ook voor 2026, allereerst te kijken of ze kunnen worden ingezet om het noodhulpbudget op peil te houden.

[4:35:04] Die kan ik oordeel Kamer geven.

[4:35:06] 17 is oordeel Kamer.

[4:35:09] Motie 18 verzoekt de regering om in een verband te pleiten met investeren in slachtofferbescherming, juridische ondersteuning en vervolgen van daders in Congo.

[4:35:15] Die ga ik oordeel Kamer geven, voorzitter.

[4:35:18] 18 is oordeel Kamer.

[4:35:20] Motie 19 van de heren Bamenga en Seder over het besluit van... besluiten van diplomatieke posten te heroverwegen.

[4:35:28] Moet ik ontraden, voorzitter?

[4:35:33] 19 is ontraden.

[4:35:34] Meneer, en motie 20 laat ik graag aan de staatssecretaris Azit Van Haag.

[4:35:41] Mag ik vragen waarom motie nr.

[4:35:48] 19 is ontraden?

[4:35:50] Ik hoor daar geen argumentatie bij.

[4:35:54] Ja, voorzitter, ik heb een taakstelling uit te voeren, een taakstelling op het departement en op posten.

[4:35:59] Ik heb me er ook zeer voor ingezet dat die taakstelling van het postennet, dat die beperkt is, in plaats van 22 naar 10 procent, blijft, dat merk ik ook echt, 10 procent taakstelling, ook over het postennet, blijft een pittige taakstelling, waarin helaas een aantal harde keuzes we hebben moeten maken.

[4:36:17] En daar is een heel zorgvuldig besluit van het proces aan vooraf gegaan.

[4:36:20] Gekeken is de Nederlandse Belangen Expertise, zoals ook toegelicht in de beleidsbrief van ontwikkelingshoop.

[4:36:25] En dat gaan we nu niet overwegen.

[4:36:30] Dank u wel.

[4:36:30] Dat waren de moties voor de heer van de minister Veldkamp.

[4:36:34] En we gaan door naar de staatssecretaris.

[4:36:37] Bij nummer twaalf, meen ik.

[4:36:39] Dank u, voorzitter.

[4:36:40] Volgens mij nummer vijf al.

[4:36:43] Nummer vijf over

[4:36:47] Ik zie dat vijf is ontraden en nu zegt u... O ja, vijf is dus inderdaad naar deze staatssecretaris gaan.

[4:37:04] Dus vijf is nu oordeel Kamer.

[4:37:06] Ja, maar wel met 10 verstanden dat ik niet kan garanderen dat we met iedereen altijd overleg kunnen hebben.

[4:37:15] Dan ga ik door naar motie 11 van de heer Van Baarle.

[4:37:20] Ontraden, want gezien de huidige situatie in de illegaal bezette gebieden is het kabinet voornemens om het ontmoedigingsbeleid al tegen het licht te houden en iets actiever te maken.

[4:37:33] Voor de exacte invulling informeer ik uw Kamer in het RBZ-verslag.

[4:37:38] Ik wil hier niet op vooruitlopen.

[4:37:41] De nummer 11 wordt ontraden.

[4:37:44] We gaan naar 12.

[4:37:46] 12 ontraden, want we gaan stap voor stap.

[4:37:53] Er wordt ook in de EU-verband hierover nagedacht.

[4:37:56] Er is een advies aan de JDR gevraagd, de juridische dienst.

[4:38:01] Dus ontraden.

[4:38:04] Het kabinet is geen voorstander van een boycott.

[4:38:06] Het kabinet is geen voorstander van een boycott.

[4:38:08] Het kabinet is geen voorstander van een boycott.

[4:38:10] Het kabinet is geen voorstander van een boycott.

[4:38:12] Het kabinet is geen voorstander van een boycott.

[4:38:14] Het kabinet is geen voorstander van een boycott.

[4:38:15] Het kabinet is geen voorstander van een boycott.

[4:38:16] Het kabinet is geen voorstander van een boycott.

[4:38:18] Het kabinet is geen voorstander van een boycott.

[4:38:19] Het kabinet is geen voorstander van een boycott.

[4:38:21] Het kabinet is geen voorstander van een boycott.

[4:38:24] Het kabinet is geen voorstander van een boycott.

[4:38:25] Het kabinet is geen voorstander van een boycott.

[4:38:26] Het kabinet is geen voorstander van een boycott.

[4:38:27] Het kabinet is geen voorstander van een boycott.

[4:38:28] Het kabinet is geen voorstander van een boycott.

[4:38:29] Het kabinet is geen voorstander van een boycott.

[4:38:30] Het kabinet

[4:38:34] Ontraden, zoals reeds aangegeven, is het kabinet geen voorstander van een boycott van Israël.

[4:38:41] En hier betreft het ook een competentie van de minister van Financiën.

[4:38:46] 15 ontraden.

[4:38:47] En nu een interruptie van de heer Van Balen.

[4:38:48] Klopt dat?

[4:38:50] Ja, dat klopt, voorzitter.

[4:38:53] Best wel apart.

[4:38:53] Motie nummer 11, daar wordt gewoon in gevraagd.

[4:38:55] Die herziening van het ontmoedigingsbeleid.

[4:38:57] Maakt dat concreet?

[4:38:59] En de staatssecretaris ontraadt dat.

[4:39:03] Voorzitter, dan is het toch moeilijk om er als Kamer vertrouwen in te hebben, ook omdat het verslag komt in het zomerreces dat het ook daadwerkelijk een wijziging wordt die iets concreets gaat behelzen.

[4:39:15] Dus de staatssecretaris zou deze motie ook gewoon kunnen zien als een inspanningsverplichting, zorgen voor dat dat een wijziging is die ook concreet iets betekent.

[4:39:24] Zodat wij als Kamer, de mogelijkheid niet hebbende om dit straks nog bij te sturen, daar ook een uitspraak op kunnen doen.

[4:39:31] Dus misschien dat de staatssecretaris verleid kan worden in dat licht deze motie toch van het adviesoordeel Kamer te geven.

[4:39:39] Ja, dat is het.

[4:39:41] Dank u. Er staat verhinderd.

[4:39:45] Wij kijken naar het ontmoetingsbeleid.

[4:39:49] Ik zou u aanraden om even het verslag van de RBZ af te wachten.

[4:39:56] Daar zullen we in toelichten hoe we het actiever gaan maken.

[4:40:04] We verwachten ieder moment het voorstel van de Europese Commissie te ontvangen over Mercosur.

[4:40:19] We moeten ons verhouden tot dit voorstel.

[4:40:21] U ontvangt snel na de zomer een kabinetsappreciatie.

[4:40:26] Deze appreciatie is de basis om met elkaar in debat te gaan.

[4:40:32] We zullen dat ook doen, dus nu ontraden.

[4:40:43] Mag ik eerst... Zullen we die als laatste doen?

[4:40:45] Want de minister Veldkamp kan straks, na de appreciaties van de amendementen, vertrekken naar de volgende bijeenkomst, denk ik.

[4:40:54] Dus we doen eerst even de appreciaties, als iedereen het goed vindt.

[4:40:59] Bij minister Veldkamp.

[4:41:01] Ja, appreciaties van de amendementen.

[4:41:03] Ik hoop dat ik alle amendementen goed heb kunnen opstapelen.

[4:41:08] Dat we ze allemaal in beeld hebben.

[4:41:10] Ik heb hier nummer negen.

[4:41:13] Ja, van stoffen en vlag.

[4:41:16] Ja.

[4:41:18] Die ontraad ik vanwege de ondeutelijke dekking, vero-begroting.

[4:41:25] Ik heb nog een nummer 7 staan.

[4:41:27] Of is dat Kostic en Tunnissen?

[4:41:31] Kennen wij die?

[4:41:33] Die gaan we zoeken.

[4:41:35] Zullen we even naar zoeken?

[4:41:41] Nummer negen wordt ontraden in ieder geval.

[4:41:43] Nummer elf van de heer Eerdmans.

[4:41:45] Die wil de ODA prestatie omlaag brengen.

[4:41:49] Geld over te hevelen aan de IND.

[4:41:51] Daar ben ik niet voor.

[4:41:53] Ik wil die ODA prestatie juist op peil houden en daarmee ontraden.

[4:41:58] Nummer elf wordt ontraden.

[4:42:00] Nummer veertien van de heer Seler.

[4:42:03] Die gaat, met betrekking tot de BNI-koppeling, over 2025.

[4:42:07] Dat geld is niet beschikbaar.

[4:42:11] Voor 2026 zal ik me inzetten.

[4:42:13] Voor 2025 kunnen we dit niet realiseren en daarmee ontraden, voorzitter.

[4:42:20] Dan heb ik nummer 19, voorzitter, dat is van u zelf, mevrouw de Korte.

[4:42:24] Daar heb ik al van aangegeven, daar sta ik sympathiek tegenover.

[4:42:27] Dat gaat over een verkennende activiteit.

[4:42:31] De grote van 0,5 miljoen.

[4:42:33] En dan geef ik oordeel Kamer aan, voorzitter.

[4:42:37] Nummer 19 wordt oordeel Kamer.

[4:42:39] Voorzitter, dan hebben we nummer 20 van mevrouw Geers en mevrouw de Korte.

[4:42:44] Maatschappelijke organisatie wereldwijd en 22 miljoen.

[4:42:48] Met dekking.

[4:42:50] Die wordt gevonden via de vrije ruimte op artikel 3.1.

[4:42:53] Die kan ik oordeelkamer geven.

[4:42:54] Rustig.

[4:42:55] 20 woord oordeelkamer.

[4:42:58] Voorzitter, en dan heb ik het amendement nummer 21, mevrouw Heerst-Dobbe, mevrouw Baminga, mevrouw de Korte, mevrouw Dassen.

[4:43:07] Vrouwenrechten en gendergelijkheid, dat blijft een prioriteit.

[4:43:11] Ik begrijp de wens om hier in 2026 en 2027 ook een separaat budget voor beschikbaar te houden.

[4:43:17] En ter ondersteuning van de inzet zeg ik oordeel Kamer.

[4:43:22] 21 wordt oordeel Kamer.

[4:43:24] Motie 22 van mevrouw Heersch.

[4:43:29] Duurzame handelsketens, misstanden, kinderarbeid en dwangarbeid.

[4:43:32] De dekking die wordt gezocht, die is nodig voor andere activiteiten.

[4:43:39] En daarmee kom ik op een... Ik sta niet negatief tegenover, maar ik kom tot een ontrader, voorzitter.

[4:43:45] 22 wordt ontraden.

[4:43:47] Nummer 23 van mevrouw Dobbe met betrekking tot Soudaan.

[4:43:53] Nederland verleent humanitaire hulp aan Soudaan.

[4:43:58] Ze is momenteel een van de grootste ontvangers van crisis-specifieke humanitaire hulp van Nederland.

[4:44:03] Dat doen we ook daarnaast via flexibele bijdragen, onder andere via Dutch Relief Alliance, Rode Kruis, VN en andere reguliere partners.

[4:44:14] Maar ik ontraad het amendement ook vanwege de dekking, de WHO-groting,

[4:44:17] De begroting heeft geen apparaatbudget en dit staat door de BZ-begroting daar mijn ontraden voor.

[4:44:22] 23 wordt ontraden en ik zag een interruptie van mevrouw Heers misschien over de vorige.

[4:44:27] Ik ben ook zelf een beetje in de war omdat we natuurlijk één minister hadden die een budget had waar handel en ontwikkelingssamenwerking in zat.

[4:44:34] En mijn amendement 2022 zou denk ik strikt genomen onder het handelsartikel.

[4:44:41] En daar ga ik dus vanuit dat de staatssecretaris daarover gaat.

[4:44:46] Ik zoek ook een beetje naar hoe het werkt.

[4:44:49] Dus ik zou toch even willen vragen om dat de staatssecretaris ook kan aangeven.

[4:44:55] Want ze geeft net aan bij een motie, waarin ik zeg die organisaties zijn zeker betrokken, dat ze belangrijk zijn.

[4:45:02] En dit doet eigenlijk een voorstel om dat ook in financiële termen te beleggen binnen haar eigen beleid.

[4:45:07] Dus ik vroeg me even af of de staatssecretaris hier ook een oordeel over kan geven.

[4:45:11] Kan het ook zelf een oordeel zijn als minister?

[4:45:13] Dat maakt niet uit, maar toch even horen.

[4:45:15] Dan is hij hiermee overgedragen met genoegen aan de... Het is wel mijn dekking?

[4:45:21] Het valt, oké.

[4:45:24] Wij moeten nog even zoeken, maar ze zijn benieuwd voor hoe dat precies... Het gaat wel om de dekking.

[4:45:35] Het maakt eigenlijk niet uit bij de minister of de staatssecretaris.

[4:45:38] Dat gaat uiteraard een goede samenwerking, maar ik kom hierbij tot een ontraden voorstelling.

[4:45:51] Mag ik u vragen om nog even naar de beoordeling te kijken samen met de staatssecretaris en dan kijken of er misschien een ander oordeel uitkomt?

[4:45:57] Dat doen we even in de volgende ronde als appreciaties worden gegeven door de staatssecretaris.

[4:46:02] Maar hier staat bij 22 voorlopig om te raden en dan gaan we nu naar 24.

[4:46:08] Dan gaan wij naar 24, voorzitter.

[4:46:16] Tobbe, vrouwenrechten, gendergelijkheid, vrouwenrechten.

[4:46:20] Ik contraat het amendement ook vanwege de dekking.

[4:46:25] Dit staat op een andere begroting.

[4:46:28] Ik kom daarmee tot een ontraden.

[4:46:32] Voor 23, misschien geldt het ook wel voor 24, of de minister de dekking goed begrijpt.

[4:46:40] Het gaat namelijk om het rijksbrede budget voor externe inhuur.

[4:46:43] En bij 23 zei de minister het kan niet, want de dekking wordt gezocht binnen de begroting en er is geen apparaatsbudget.

[4:46:51] Maar het gaat dus om het rijksbrede budget van externe inhuur.

[4:46:56] En dat kan wel.

[4:46:57] Dat hebben we ook laten controleren.

[4:46:58] Dus het is technisch mogelijk.

[4:47:00] Dus dat eventjes ter verduidelijking.

[4:47:02] Want nu wordt de minister natuurlijk wel razend enthousiast als ik dit heb gezegd.

[4:47:09] Ik zou bijna willen, voorzitter, dat mevrouw Dobbe de minister van Financiën was.

[4:47:12] Maar de huidige minister van Financiën zegt nee, dit kan niet.

[4:47:16] En daar hou ik me dan aan.

[4:47:18] Goed, daar moet u het mee doen, mevrouw Dobbe.

[4:47:21] We gaan naar motie op stuk nr.

[4:47:27] 25.

[4:48:05] Er wordt nog even gediscussieerd over.

[4:48:07] Ik sla me even over en ik vraag even om naar te kijken naar 27.

[4:48:11] Met betrekking tot de heer Pamenga, met betrekking tot jeugd.

[4:48:18] Door de gekozen focus binnen ontwikkelingshulp is jeugdwerkgelegenheid dus geen zelfstandige beleidsprioriteit binnen het nieuwe beleid, zoals ik eerder uitlegde in de eerste termijn.

[4:48:27] En daarmee kom ik op een ontraden onder verwijzing naar het debat, voorzitter.

[4:48:34] Het 27 wordt ontraden.

[4:48:36] Dan gaan we naar 28.

[4:48:39] Dan motie 28, voorzitter, van mevrouw Dobbe.

[4:48:45] Ik heb met een glimlach gekeken naar de voorgestelde dekking, die ik ideologisch wel begrijp van mevrouw Dobbe, maar dan moet de dekking worden gevonden aan de uitgavenkant, terwijl deze nu aan de inkomsten staat.

[4:48:59] En daarmee kom ik tot een ontrader, voorzitter.

[4:49:08] 29.

[4:49:11] Als gevolg van het door de Kamer aangenomen element stoffeneerplans op de begroting is die bijdrage verlaagd.

[4:49:21] De 4 miljoen die daardoor vrij viel voor dit jaar is alsnog ingezet voor de hulp in Gaza.

[4:49:26] Maar dan via UNICEF.

[4:49:28] Het gaat in 2025 nog steeds om 15 miljoen euro, onder verwijzing naar het debat.

[4:49:37] Ontraad ik dit abonnement en laat het aan het volgende kabinet voorzien.

[4:49:43] 29 wordt dus ontraden.

[4:49:46] We gaan naar 26.

[4:49:48] ontraden.

[4:49:49] We doen veel op Congo, 10 miljoen dit jaar toegezegd extra aan humanitaire fonds.

[4:49:57] Ik kom tot een ontraden op die gronden.

[4:50:03] Dat waren de amendementen.

[4:50:05] Ik had zelf nog zeven staan, maar die zijn tijdens het debat ingetrokken, begrijp ik.

[4:50:13] Dan hebben we wat minister Veldkamp betreft de moties en amendementen gehad.

[4:50:20] Ik denk dat u nu wilt vertrekken, want ik ben blij dat u nog even gebleven bent.

[4:50:27] Alle leden zijn akkoord.

[4:50:30] We willen u hartelijk bedanken voor uw inbreng en uw toelichtingen.

[4:50:39] Hartelijk dank, voorzitter.

[4:50:41] Dank voor dit debat, zeg ik tegen de leden.

[4:50:44] Dan gaan we naar de staatssecretaris.

[4:50:46] Er liggen... Even kijken hoor.

[4:50:49] Er was nog een vraag.

[4:50:51] Inderdaad, die was blijven liggen.

[4:50:55] Ja, dank u, voorzitter.

[4:50:58] Ik reageer op de vraag van lid Dobbe over Soudan.

[4:51:04] Binnen de Wapen- en Exporttoets wordt altijd een inschatting gemaakt van de risico's op ongewenst eindgebruik, zoals omleiding.

[4:51:12] Het kabinet kijkt daarbij zorgvuldig naar het soort goederen dat wordt uitgevoerd, de eindgebruiker en het eindgebruik.

[4:51:20] Als daaruit een duidelijk risico naar voren komt, dan wordt het afgewezen.

[4:51:26] Niet alle invoer naar de Verenigde Emiraten, Saudi-Arabië en Egypte, is per definitie omleidingsgevoelig.

[4:51:33] De kans dat bijvoorbeeld radarapparatuur voor een groot marineschip in Soudan belandt, acht het kabinet, is zeer gering.

[4:51:42] Dus het is vaak hoog technologisch.

[4:51:46] Dit bijvoorbeeld radarapparatuur.

[4:51:49] Ik hoop dat ik daarmee uw vraag beantwoord en we nemen het zeker zeer serieus en kijken daar echt naar.

[4:51:58] Dat was het antwoord op de vraag.

[4:52:01] Dan ga ik door naar amendement nummer 22.

[4:52:09] Dank.

[4:52:12] Wat u voorstelt is een ophoging van artikel 1.1 met 4 miljoen.

[4:52:20] Die dekking moet gevonden worden binnen artikel 1.

[4:52:23] Dat betekent de facto dat dat uit 1.2 of 1.1 moet komen.

[4:52:32] 1.3 moet komen en er is geen vrije ruimte meer.

[4:52:35] We kunnen het niet dekken, dus daarmee ontraden.

[4:52:41] Dank u, voorzitter.

[4:52:42] Dank u wel.

[4:52:43] Een interruptie van mevrouw Dobbe.

[4:52:46] Ik zit even te dubben op het antwoord van de staatssecretaris als het gaat over de export richting de Emiraten.

[4:52:51] We zien nu net een nieuw rapport, ook van de VN.

[4:52:55] Hoe wordt dat dan gewogen?

[4:52:56] Nu doet de staatssecretaris net alsof we vooral radarapparatuur richting de Emiraten exporteren.

[4:53:02] Maar dat zal toch ook wel om andere wapens of onderdelen van wapens gaan, waarvan het best wel moeilijk is om dat te volgen.

[4:53:10] Ik kan me voorstellen dat radarapparatuur voor een marineschip redelijk simpel is, maar het zal toch niet alleen daarom gaan?

[4:53:15] Hoe wordt dan dat rapport gewogen?

[4:53:20] Ja, dank u, voorzitter.

[4:53:22] Er wordt gewoon een serieuze afweging gemaakt.

[4:53:26] Nederland voert vaak hoogtechnologische wapensystemen uit.

[4:53:34] Ja, dat is misschien anders dan die we in Soudan zien.

[4:53:39] Ja, daar kan ik op dit moment... Wij kijken natuurlijk serieus naar zo'n VN-rapport en we zullen dat ook weer meenemen in de volgende toetsingen.

[4:53:46] Dus dat kan ik u wel verzekeren, dat we dat echt heel serieus meenemen.

[4:53:54] Nog een interruptie van mevrouw Heersch.

[4:53:57] Nog even over het amendement 22.

[4:53:58] Dank voor het antwoord.

[4:54:00] Kijk, de voorjaarsnota geeft natuurlijk een realiteit weer nu we het kader van maatschappelijk middenveld kennen.

[4:54:06] Maatschappelijk middenveld, ook de organisaties die meedoen met het Breedhandelsbelaat, met de SER, etcetera, die werden altijd gesteund door dat maatschappelijk kader.

[4:54:17] Dat valt nu weg.

[4:54:20] De vraag is dus of, gegeven het feit dat het hele artikel 100 miljoen erbij heeft gekregen, het echt niet mogelijk is om toch wel iets te reserveren voor de activiteiten die die organisaties doen.

[4:54:39] Ik hoor u. Die ruimte is er niet op dit moment.

[4:54:44] En ik kan helaas niet anders dan ontraden.

[4:54:49] Dus, bij deze.

[4:54:51] Ja, daar moeten we het mee doen natuurlijk.

[4:54:53] We gaan nog even danken aan de staatssecretaris voor de toelichting en de eerste keer.

[4:54:59] Nou, de kop is eraf, zou ik dus zeggen.

[4:55:02] En we kijken uit verder naar de samenwerking.

[4:55:06] We hebben nog een aantal toezeggingen.

[4:55:08] De eerste toezegging aan de heer Bamenga was moties over situaties van de regio Congo en Sudaan.

[4:55:17] De stand van zaken wordt aan de Kamer per brief bekendgemaakt.

[4:55:23] Ik moet dan de staatssecretaris aankijken.

[4:55:26] Is daar een termijn aan vast wanneer die brief komt?

[4:55:32] De minister is er niet, maar misschien kunt u er iets over zeggen.

[4:55:38] Ik zeg zo spoedig mogelijk, maar ik denk niet meer dat het voor het begin van het reces lukt.

[4:55:43] Ik praat hier voor de minister.

[4:55:45] Ik kan me ook voorstellen dat het gewoon aan het eind van het reces komt, want we hebben toch ook gewoon reces.

[4:55:51] Is dat akkoord?

[4:55:53] Ja?

[4:55:54] Aan het eind van dit zomerces, eind augustus.

[4:55:59] Dan de tweede.

[4:56:00] Binnen het kabinet.

[4:56:01] Dat is een toezegging aan mijzelf.

[4:56:05] Dat was een inspanningsverplichting die de minister Veldkamp ook zei.

[4:56:11] De BNI-koppeling zoals altijd gold, daar zou hij zich voor inspannen.

[4:56:16] Dat heeft hij ook toegezegd, ook bij de motie.

[4:56:21] Dat is dus een inspanningsverplichting.

[4:56:24] De derde is publicatie van subsidiekaders worden getrapt ingevoerd.

[4:56:30] Dat was een verzoek van de heer Bamenga.

[4:56:35] Ook hierbij is even de vraag wanneer worden die gepubliceerd, de subsidiekaders.

[4:56:43] Dat is lastiger voor de staatssecretaris.

[4:56:47] Misschien krijgen we daar een bericht van, per brief, wanneer we geïnformeerd worden.

[4:56:56] Ik hoor links van mij zo snel mogelijk, maar ik kan inderdaad geen datum zeggen.

[4:57:03] Ik kan me voorstellen dat als het gaat om minister Veldkamp hij alles even per brief aangeeft wanneer hij komt met deze toezeggingen.

[4:57:12] Dat lijkt me handiger, want dat is voor u natuurlijk ook lastig.

[4:57:17] Maar we hebben graag de termijnen erbij.

[4:57:20] De volgende rekening wordt gehouden met betrekking tot de kindervaccinaties en de bezuinigingen daarop.

[4:57:28] Dat was ook een verzoek van mevrouw Dobbe en van mij.

[4:57:32] Een termijn zouden we ook graag willen weten en daar worden we ook graag over schriftelijk geïnformeerd.

[4:57:39] Hoe daarmee rekening wordt gehouden.

[4:57:43] En ook na de zomer komt de info over het bijdrage van het vaccinatieprogramma van CAVI.

[4:57:49] Nou, dat kan misschien ook bij elkaar.

[4:57:52] Van meneer Bamenga was een brief over de inzet diaspora gemeenschap betrekken.

[4:57:59] We hopen dat het schriftelijk ook aangegeven wordt wanneer die brief er komt.

[4:58:07] Dit gaat wel over handel.

[4:58:09] In het verslag van RBZ Handel is al een termijn gezegd, die komt voor 14 juli van de staatssecretaris.

[4:58:19] De RBZ is 14 juli en de staatssecretaris komt terug op een aanscherping van ontmoedigingsbeleid.

[4:58:29] Nee, actiever maken van het ontmoedigingsbeleid.

[4:58:35] Term aanscherping heb ik niet in de mond genomen.

[4:58:37] Actiever maken van ontmoedigingsbeleid.

[4:58:43] Als laatste wordt de Kamer zo voorspoedig mogelijk geïnformeerd over de opvolging van de motie.

[4:58:52] En we hopen dat ook andere moties daarover geïnformeerd worden.

[4:58:57] Hiermee sluiten we deze vergadering af.

[4:58:59] Het is acht uur geworden, iets later dan gepland.

[4:59:03] Donderdag zijn de stemmingen.

[4:59:06] Het zal laat worden, denk ik.

[4:59:07] Misschien is het wel vrijdagnacht.

[4:59:10] In ieder geval wordt donderdag over alle moties en amendementen gestemd.

[4:59:17] Dank u wel, ook voor de kijkers.