Materieel

[0:00:00] Ik open hierbij de vergadering van de vaste commissie voor Defensie.

[0:00:04] Ik heet de staatssecretaris met zijn ondersteuning van harte welkom.

[0:00:09] Welkom ook aan de leden.

[0:00:10] Ik zie nog een tweetal leden.

[0:00:12] Ik hoop dat er meer leden gaan aanschuiven.

[0:00:14] Vandaag staat een commissiedebat over materieel op de agenda.

[0:00:18] U heeft in de eerste termijn een spreektijd van vijf minuten.

[0:00:22] Ik sta vier interrupties toe in de eerste termijn.

[0:00:26] Als die onder de 45 seconden zijn, tel ik ze als één.

[0:00:29] Boven de 45 seconden tel ik ze als twee.

[0:00:32] Dan geef ik als eerste het woord de heer Elian namens de VVD.

[0:00:37] De heer Elian.

[0:00:39] Vijf minuten.

[0:00:45] Dus even alle administratie op orde brengen, dank.

[0:00:49] Voorzitter, we zijn met z'n tweeën.

[0:00:50] Oké.

[0:00:51] Voorzitter, materieel is natuurlijk van essentieel belang voor de krijgsmacht en de staatssecretaris zei laatst, en dat blijft mij toch bij, over munitie.

[0:01:02] Dat is de zuurstof van de krijgsmacht.

[0:01:05] Maar je hebt ook andere spullen natuurlijk nodig.

[0:01:12] Voorzitter,

[0:01:15] Ik heb wat vragen aan de staatssecretaris en ik wil hem danken voor de gecombineerde brief die we gehad hebben en het mooie overzicht.

[0:01:23] Dat geeft mooi inzicht in de verwerving van materieel en de verwerving van behoeften.

[0:01:30] Mijn eerste vraag aan de staatssecretaris is... door de verhoging van de NAVO-norm... kan het voorzienbaar zijn dat een beperkte schaarste...

[0:01:40] voorzienbare schaarste, dat kosten omhoog gaan.

[0:01:44] En hoe kijkt hij daarnaar?

[0:01:46] Budget is nooit oneindig en hangt niet tot in de bomen.

[0:01:50] Dus de staatssecretaris weet veel van het verwerven van materiaal.

[0:01:54] Verwacht hij dat kosten omhoog zullen gaan en hoe anticipeert hij daarop?

[0:02:01] Voorzitter, ik ben benieuwd... Ik weet eigenlijk niet of het helemaal onder de definitie van materieel valt.

[0:02:08] Ik denk het eigenlijk wel.

[0:02:10] Er is volgens mij een motie aangenomen.

[0:02:13] Ik ben benieuwd of de staatssecretaris er misschien... We hebben het even over gehad bij commissie- en defensie-debat.

[0:02:19] Maar die hebben we toch tot kwart voor tien de tijd.

[0:02:24] En de minister is er niet.

[0:02:25] De staatssecretaris heeft de vloer voor zichzelf.

[0:02:28] Daar ben ik benieuwd naar.

[0:02:30] Ook heb ik een vraag aan de staatssecretaris over wachttijden.

[0:02:34] Ik krijg terug dat die toch echt oplopend zijn.

[0:02:38] Dat is ook logisch, want er wordt steeds meer gekocht natuurlijk.

[0:02:41] En de vraag aan de industrie wordt steeds meer.

[0:02:43] Maar hoe kijkt de staatssecretaris dan... Heeft hij zorgen over oplopende wachttijden?

[0:02:49] En heeft hij ideeën hoe je dan dit kunt mitigeren?

[0:02:52] Want het is vervelend als we veel willen aanschaffen... maar uiteindelijk het heel lang duurt tot het materieel...

[0:02:58] En welke rol ziet hij voor Comet in dit geheel?

[0:03:02] En dan ben ik ook benieuwd hoe kijkt de staatssecretaris in zijn algemeenheid naar Comet?

[0:03:07] Die volgens mij goed werk doen.

[0:03:10] Maar ook wel nog op een wat ouderwetsere manier kijken naar inkopen en aanbesteden.

[0:03:16] Zouden we er niet naartoe moeten dat je behoeften wat meer centraal stelt?

[0:03:20] Uiteraard kan dat niet zonder grenzen.

[0:03:23] Maar de EU-regelgeving en de aanbestedingswet bieden veel ruimte.

[0:03:32] Hoe kijkt de staatssecretaris naar het maken van snelheid?

[0:03:43] Ik zou willen zeggen decentraal beleggen en niet allemaal... Volgens mij is een mooi voorbeeld het oude vakgebied van de staatssecretaris.

[0:03:50] Bijvoorbeeld de commando's, die hebben hele specialistische behoeften.

[0:03:57] Voorzitter, dan volgens mij is het mijn buurman die, dacht ik, wel eens gevraagd heeft naar een vliegdekschip.

[0:04:02] Wat gekscherend.

[0:04:04] En ik zat daarover na te denken, want als een collega van je iets ophoudt wat je een goed idee vindt, hoef je daar niet vla af te doen.

[0:04:09] Ik dacht erover na, is het nou idioot om te vragen?

[0:04:15] Toch in alle ernst, als je kijkt naar de afgelopen weken en jaren... zodra er carriers verplaatst worden... dan kijkt de hele wereld meteen wat er gaat gebeuren in een bepaald gebied.

[0:04:26] We zijn trots op onze marine en op onze luchtmacht.

[0:04:29] En ook als je echt wil afschrikken... zo'n ding maakt wel indruk.

[0:04:36] Ik ga niet vragen of de staatssecretaris er morgen een wil kopen, maar ik ben toch wel benieuwd.

[0:04:41] Het is helemaal geen gekke vraag.

[0:04:44] En het past denk ik best bij onze krijgsmacht.

[0:04:47] En het biedt ons mogelijkheden, ook als je kijkt naar de Kariben en de uitgestrekteheid van ons koninkrijk.

[0:04:53] Voorzitter, dan tot slot...

[0:04:55] De luchtmobiele brigaden, voor hen zijn karakals van essentieel belang en military dieselquads besteld.

[0:05:03] Het loopt allemaal vertraging op.

[0:05:05] Maar wat ik begrijp is dat zij ook echt behoefte hebben aan flexibele en snel inzetbare quads.

[0:05:13] Ik vind dat een gerechtvaardigde vraag.

[0:05:21] Het is evident dat de luchtmobielen daar een belangrijke rol in moeten spelen.

[0:05:31] echt moeten hebben wat ze nodig moeten hebben, waar ze om vragen.

[0:05:36] Hoe kijkt de staatssecretaris daarna?

[0:05:38] En dan gaat het met name dus om snel inzet, ultralichte voertuigen die ze mee kunnen nemen, maar dat weet de staatssecretaris.

[0:05:45] Is hij bereid, dat is gewoon een concrete vraag, om die dingen aan te schaffen.

[0:05:50] Dank aan de heer Elian voor zijn inbreng.

[0:05:53] Dan ga ik nu over naar de heer Pol namens de PVV.

[0:05:56] Hartelijk dank en ja, interessante vraag over de vliegrijkschepen.

[0:06:00] Dus ik ben benieuwd wat de staatssecretaris daarover gaat vertellen.

[0:06:04] Voorzitter, wat dreunt daar op die heide?

[0:06:07] Wat blinkt daar in het verschiet?

[0:06:09] Wat dondert tussen beiden dat men door stof niet ziet?

[0:06:13] Hoe flikkeren die zwaarden?

[0:06:15] Wordt forse melodie.

[0:06:17] Hoe rennen daar die paarden?

[0:06:18] Het is veld artillerie.

[0:06:20] Voorzitter, ik vond het alleen maar gepast om te beginnen met dit prachtige eerste couplet van het lied van de Nederlandse artillerie.

[0:06:27] Want eerder vandaag werd op het hartle ceremonieel de elfde afdeling rijdende artillerie heropgericht.

[0:06:35] een heugelijk moment en een goed voorbeeld van hoe de wederopbouw van onze krijgsmacht vorm krijgt.

[0:06:43] Deze wederopbouw staat of valt met goed materieel.

[0:06:47] Voor onze artillerie gaat het dan over onder andere de panzerhauwietjes en de raketartillerie.

[0:06:53] Machtige wapens die dan ook een prominente plek hebben

[0:06:57] in het meest recente defensieprojectenoverzicht.

[0:07:01] Toen ik recent de gast mocht zijn bij het vuursteuncommando en de gele rijders, zag ik met eigen ogen de passie die onze militairen steken in het onderhouden van dit materiaal.

[0:07:10] Het is zeer bewonderenswaardig.

[0:07:13] De PVV vindt dan ook dat de mannen en vrouwen bij defensie over het allerbeste materiaal moeten kunnen beschikken bij het uitvoeren van hun belangrijke werk.

[0:07:23] Laat ik dan ook een compliment maken naar de staatssecretaris.

[0:07:26] De weg omhoog is zeker gevonden en de manier waarop er nu hard wordt gewerkt aan vernieuwing en modernisering is hoopgevend.

[0:07:35] Voorzitter, zo zijn wij als PVV erg blij met de terugkeer van de tank, de ijzeren vuist van onze koninklijke landmacht.

[0:07:43] Het is dan ook goed om te kunnen lezen dat een groot gedeelte, ongeveer 600 miljoen euro, van de aanschafkosten terecht zullen komen bij Nederlandse bedrijven.

[0:07:52] U weet, voorzitter,

[0:07:53] dat de PVV daar in verschillende debatten op heeft gehamerd.

[0:07:57] Voorzitter, daarnaast wordt er flink geïnvesteerd in onze luchtverdediging, bijvoorbeeld door de aanschaf van de mobiele antidroon-kanonsystemen.

[0:08:05] Ook het op orde brengen van onze strategische voorraden gaat door.

[0:08:10] met het aanvullen van onze munitievoorraden als een belangrijk zwaartepunt.

[0:08:15] Graag verneem ik van de staatssecretaris of de voorraad munitie om nu mee te kunnen oefenen op een acceptabel pijl is of dat onze soldaten nog steeds tegen problemen aanlopen op dit punt.

[0:08:28] Ook schieten de investeringen in het materieel van de Koninklijke Luchtmacht omhoog.

[0:08:34] Onze Chinookhelikopters worden verder gemoderniseerd, de MQ-9 drones worden bewapend en onze F-35's krijgen de wapens en de benodigde doorontwikkelingen die ze verdienen.

[0:08:47] Ook wordt er flink vaart gemaakt bij de Koninklijke Marine.

[0:08:51] De komende jaren wordt er bijvoorbeeld hard gewerkt aan de vervanging van fragatten en van de onderzeeboten.

[0:08:57] Het was echt teleurstellend om te moeten vernemen dat de Tomahawk-kruisraketten niet op de onderzeeboten zullen worden geplaatst.

[0:09:05] Graag krijg ik hier van de staatssecretaris een verdere reactie op.

[0:09:09] Zijn voorganger verzekerde ons namelijk dat die er wel zouden komen.

[0:09:13] En nu is het ineens niet meer mogelijk.

[0:09:16] Het is erg jammer, voorzitter.

[0:09:18] Voorzitter, dan tot slot.

[0:09:19] Nederland investeert fors in haar kruismacht en terecht.

[0:09:24] En wat de PVV betreft mag Defensie ook trots zijn op wat zij in huis heeft gehaald.

[0:09:29] en dit ook laten zien aan het Nederlandse volk.

[0:09:32] De Nederlander heeft er immers voor betaald.

[0:09:35] Is het dan geen goed idee om, als we straks bij Prinsjesdag weer een mooi militair vertoon hebben, ons defensiematerieel een grotere plek te geven in het militair ceremonieel?

[0:09:47] Laat bijvoorbeeld de boxer-panzerwielvoertuigen maar voorbijrollen en de F-35's overvliegen, voorzitter.

[0:09:55] De mensen zullen het prachtig vinden.

[0:09:57] en de interesse voor de krijgsmacht zal er ongetwijfeld nog meer door toenemen.

[0:10:01] Ik kijk uit naar de reactie van de staatssecretaris op dit voorstel.

[0:10:05] Ik dank u hartelijk.

[0:10:08] Dank aan de heer Pol voor zijn inbreng.

[0:10:10] Dan ga ik over naar de heer Nordkamp namens GroenLinks Partij van de Arbeid.

[0:10:16] Dank voorzitter.

[0:10:16] Vandaag spreken we over het defensieproject in overzicht, verschillende DNP brieven, de voorgangsrapportage over het programma grensverleg in de IT, het programma vervanging onder zeeboten en het programma verwerfing F35.

[0:10:28] Wat betreft de gecombineerde A-brieven voor 17 materieelprojecten, valt op dat in de beschrijving van de behoeftes niet wordt ingegaan op personele consequenties, innovatie, maar bijvoorbeeld ook duurzaamheid.

[0:10:38] Dertien van deze 17 projecten zijn gemandateerd, dus die informatie zullen we ook niet meer als Kamer ontvangen.

[0:10:43] Ook informatie over zaken als internationale samenwerking staan erin, mondjesmaat, maar toch heel beperkt.

[0:10:49] Een aantal vragen hierover aan de staatssecretaris.

[0:10:51] Waarom geven de huidige projectbeschrijvingen zo weinig informatie over innovatie en duurzaamheid?

[0:10:56] Welke concrete innovaties worden binnen deze projecten nagestreefd en op welke wijze wordt verduurzaming daarin geborgd?

[0:11:03] Is er nagedacht over de verwachte personele gevolgen van deze projecten, zowel op korte als op lange termijn?

[0:11:08] Wordt er bij Defensie rekening gehouden met toekomstig benodigde vaardigheden om deze projecten te ondersteunen?

[0:11:13] Niet dat we de zijne tijd dan weer die discussie krijgen over externe inhuur is noodzakelijk.

[0:11:17] We weten dat deze behoeftes gaan komen.

[0:11:19] Wordt daar nu op ingespeeld?

[0:11:21] We spreken nu vanavond niet alleen over defensiemateriaal, maar ook over de verwerving daarvan.

[0:11:27] En voorzitter, het mag bekend zijn dat wij het betreuren dat in het verwerfingsproces van defensiemateriaal het kabinet haar oogkleppen blijft ophouden wanneer het gaat om de aankoop uit Israël.

[0:11:37] Schermend met levertijden gaat de staatssecretaris een scene met Israël Aerospace Industries, terwijl niet aan jouw oorlogsmachine met steun van hetzelfde bedrijf tienduizenden onschuldige slachtoffers blijft maken in Gaza.

[0:11:49] Waarom gaat de staatssecretaris door met aankopen in Israël alsof het allemaal business as usual is?

[0:11:54] Waarom moet Nederlands belastinggeld bijdragen aan het genocidale geweld van Netanyahu's regering?

[0:11:59] Waarom wordt niet alles op alles gezet om dat te voorkomen?

[0:12:01] Want het tegenovergestelde zien we nu gebeuren.

[0:12:04] De staatssecretaris schrijft dat de verwerving van luchtdoelraketten, lange afstandsprecisiemunitie en EOV-apparatuur, door die bij één fabrikant onder te brengen, dat het integratie vereenvoudigt.

[0:12:15] Maar mijn fractie zit hier in vooral een groeiende afhankelijkheid van de oorlogsmachine van Netanyahu.

[0:12:20] Wanneer trekt de staatssecretaris nou eindelijk in zijn rode lijn?

[0:12:23] Het kan toch niet zijn dat levertijden zwaarder blijven wegen dan de betrokkenheid bij deze onschuldige burgers die gebukt gaan onder het genocidale geweld.

[0:12:33] Kan de staatssecretaris aangeven of en zal ja bij welke van de verwerfingsprojecten in de gecombineerde A-brief er gekeken wordt naar eventuele samenwerkingen met Israelische wapenbedrijven?

[0:12:44] En kan de staatssecretaris daarbij ook gesignal streven naar Europees tenzij de Europese alternatieven op een rij zetten en ook eventuele ontwikkeltrajecten voor Europese alternatieven?

[0:12:56] Want enerzijds schermt de staatssecretaris met levertijden om het contract met Israel, Aerospace Industries erdoorheen te drukken en deze te verdedigen.

[0:13:04] Anderzijds worden vertragingen bij andere projecten zonder enige uitleg als voldoende feit gepresenteerd, alsof ze niets meer zijn dan een kleine hobbel op de weg.

[0:13:12] Zo lezen we ook over de vertraging in de contractvorming met damen.

[0:13:16] En wij vragen ons dan af, wat heb je aan een snelgeleverde bewapening, terwijl het voertuig waarvoor ze bestemd zijn vertraging oploopt?

[0:13:23] En hangt deze vertraagde contractvorming van damen nog enigszins samen aan de aanklachten die lopen tegen damen?

[0:13:30] Kan de staatssecretaris daarover uitweiden?

[0:13:34] In het kader van het programma grensverleggende IT... de vraag of de staatssecretaris ons een update wil geven... over zijn aanpak met betrekking tot digitale soevereiniteit.

[0:13:42] Welk inzicht heeft Defensie momenteel... in haar eigen strategische afhankelijkheden binnen de IT-infrastructuur?

[0:13:48] En hoe gaat de staatssecretaris dat inzicht vergroten... zodat de staatssecretaris en welzijnkamer... ook beter grip en zicht krijgen op die kwetsbaarheden?

[0:13:56] Heeft Defensie zich meerdere doenen gesteld... om deze strategische afhankelijkheden... in de komende jaren daadwerkelijk af te bouwen?

[0:14:03] Via het programma GRID wordt gewerkt aan het versterken van de IT-infrastructuur binnen Defensie.

[0:14:08] Ziet de staatssecretaris een rol voor Defensie om via GRID ook andere ministeries te helpen bij het versterken van hun IT-infrastructuur?

[0:14:15] Emes, digitale veiligheid is nationale veiligheid.

[0:14:19] Defensie meldt dat de raming van de jaarlijkse exportatiekosten in 2024 gestegen is en daarmee jaarlijks 19,6 miljoen boven het beschikbare budget uit zou komen.

[0:14:29] Een aantal vragen daarover.

[0:14:30] Wat is volgens de staatssecretaris de verklaring van deze stijging en zijn de factoren die hier aan de grondslag liggen structureel of tijdelijk van aard?

[0:14:38] Hoe gaat Defensie deze kostenoverschrijding financieel oplossen zonder de uitvoering van andere belangrijke taken in gevaar te brengen?

[0:14:44] En welke impact heeft het op de begrotingspleiding en op de uitvoering van andere Defensie projecten?

[0:14:49] Voorzitter, tot slot, de defensiemarkt is verhit.

[0:14:52] Terwijl prijzen en winsten stijgen, rolt er nauwelijks nieuw materiaal de fabrieken uit.

[0:14:56] Hoe gaat de staatssecretaris ervoor zorgen dat deze vloedgolf aan nieuwe orders niet een prijsopdrijvend effect creëert?

[0:15:03] En hoe wordt in de planning van deze projecten gepoogd om de onderuitputting die het dmf nu al jaren plaagt te voorkomen?

[0:15:10] Met andere woorden, concrete vraag, wordt er realistisch gepland?

[0:15:13] We hebben het daar ook onlangs over gehad.

[0:15:15] De ANAS is met fractie ook benieuwd of er in deze planning ook prioritering wordt aangebracht.

[0:15:20] De staatssecretaris kan daar iets over zeggen in het licht van de 17 projecten.

[0:15:26] Dus welke capaciteiten moeten en kunnen op korte termijn gerealiseerd worden en welke kunnen pas op de langere termijn gerealiseerd worden?

[0:15:33] Daarbij is niet alleen belangrijk dat de industrie het aankan, maar ook onze defensie en onze mensen zelf.

[0:15:38] Dat voor zover.

[0:15:39] Ik kijk erg naar de beantwoording.

[0:15:40] Dank u wel.

[0:15:41] Dank voor uw inbreng.

[0:15:42] U heeft wel een interruptie van de heer Pol.

[0:15:46] Dank u wel, want de heer Noordkamp had het over het voorkomen van onschuldige slachtoffers.

[0:15:52] En dan zou ik hem toch willen vragen, als hij dat zo belangrijk vindt, waarom hij dan zo'n voorstander is van het stoppen van het leveren van onderdelen voor Israëls.

[0:16:04] Het antwoord is heel simpel.

[0:16:06] Wij zetten ons in om alle burgerslachtoffers, waar en ook ter wereld, te voorkomen.

[0:16:10] Daarin zetten we in op de deescalatie en dan zoeken we onze middelen bij om dat verder te stimuleren en verder aan te jagen, die deescalatie.

[0:16:23] Dat is natuurlijk geen antwoord.

[0:16:25] Dan de volgende vraag.

[0:16:26] Wat denkt de heer Noordkamp wat er zal gebeuren als de Iron Dome niet meer werkt?

[0:16:32] Dat is ook niet wat wij beogen, dat vanaf morgen de eirendoom uitvalt.

[0:16:38] Dat is niet ons punt.

[0:16:39] Dat is ook niet wat mijn fractie beoogt.

[0:16:41] Nogmaals, wij zetten in op deescalatie omdat alle burgerslachtoffers voor ons één is te veel.

[0:16:48] Dat gaat mis.

[0:16:49] Daar zetten we op in deescalatie en daar zoeken we onze middelen bij.

[0:16:53] Vandaar ook dat onze fractie het voorstel heeft gedaan waar de heer Polen nu op doet.

[0:16:58] Het is heel simpel, voorzitter.

[0:17:02] Als de Iron Dome niet meer werkt, omdat onder andere Nederland gewoon stopt met het leveren van onderdelen, zoals de heer Noordkamp zo graag wil, dan gaan er ongelooflijk veel burgerslachtoffers vallen.

[0:17:15] Gaan er echt heel erg veel mensen dood.

[0:17:17] Dus kom niet aan bij een debat over dat je zo'n groot hart hebt voor onschuldige slachtoffers als je zelf

[0:17:24] wil dat zo'n Iron Dome niet meer kan functioneren.

[0:17:27] Dan ben je echt ongelooflijk hypocriet, voorzitter.

[0:17:31] Meneer Noordkamp.

[0:17:32] Ja, tot slot hierover.

[0:17:33] Dat beogen wij niet, dat de Iron Dome per direct uitvalt.

[0:17:37] Ik snap best dat de PVV dat punt wil maken.

[0:17:39] Ik ben in ieder geval wel blij om te horen dat de PVV zich ook zorgen maakt om de vele burgerslachtoffers.

[0:17:44] Dus in die zin, dat is voor mij al een hele geruststelling.

[0:17:49] Dan heeft de heer Elion nog een interruptie.

[0:17:52] Ik probeer de woorden van de heer Noordkamp te begrijpen.

[0:18:03] Hij zegt dat het niet de bedoeling is dat de Iron Dome mogen stoppen.

[0:18:08] Maar als hij het heeft over onschuldige slachtoffers voorkomen...

[0:18:14] Wat bedoelt zijn fractie dan wel met die motie?

[0:18:17] Want die motie leidt ertoe dat de Iron Dome uiteindelijk niet kan functioneren.

[0:18:20] En dan houdt de staat Israel op te bestaan.

[0:18:22] Dus ik probeer even te begrijpen, wat bedoelt GroenLinks-PvdA dan?

[0:18:26] Dit is niet de uitwerking.

[0:18:27] Dit is niet de uitwerking daarvan wat GroenLinks-PvdA bedoelt.

[0:18:30] Het is dat we de deescalatie, of de deescalatie en de misdragingen, daar willen we voorkomen.

[0:18:36] Dan moeten we met elkaar kijken welke middelen hebben we.

[0:18:38] Wat ons betreft, dit kabinet echt ondermaats op dat vlak.

[0:18:41] Dat heb ik zojuist gebetoogd ook.

[0:18:43] nog naar voren gaat.

[0:18:44] Dan moeten we kijken welke middelen hebben we om de duimschroeven wat verder op te draaien.

[0:18:48] En dat is niet dat morgen de luchtafweer daar uitvalt.

[0:18:51] Dat gaat ook echt niet gebeuren als onze motie was aangenomen.

[0:18:54] Maar dat is wel bekijken welke drukmiddelen heb je verder nog om aan alle schandalige wat er nu gebeurt in de wereld om daarin wel je verantwoordelijkheid te nemen en om daar binnen je mogelijkheden wat aan te doen.

[0:19:03] Heer Elian.

[0:19:07] Voorzitter, waarom ik het aan de heer Noordkamp vraag is omdat ik hem dus ken als iemand die goed afweegt

[0:19:14] Ik vond het vreemd dat hij ook bij de hoofdelijke stemming voor deze motie was.

[0:19:25] Maar dat Iron Dome-systeem is er toch, omdat de mullahs daarvoor al riepen dat Israël vernietigd moet worden.

[0:19:33] Dus ik begrijp gewoon niet goed waarom iemand als GroenLinks-PvdA de escalatie wil.

[0:19:39] Dat is een te respecteren standpunt, voorzitter.

[0:19:42] Maar ik doe toch een poging om de heer Noordkamp van GroenLinks-PvdA... Volgens mij is hij traditioneel van PvdA-huizen.

[0:19:49] Probeer ik hem toch te overtuigen, zo'n motie...

[0:19:53] Als je slachtoffers wilt voorkomen, dan moet je juist je eigen loon in stand houden.

[0:19:59] Dat moet in ieder geval blijven.

[0:20:02] Dit reken ik wel voor twee interrupties.

[0:20:04] De heer Noordkoop.

[0:20:05] Nou ja, ook daarvoor geldt.

[0:20:06] Onze inzet is deescalatie.

[0:20:08] Ik ben blij om te vernemen dat mijn collega dat ook vindt.

[0:20:11] Dan hebben we waarschijnlijk andere gedachten over de weg daarnaartoe.

[0:20:13] Maar dat is de inzet van Gelingspartij van Arbeid.

[0:20:16] Verder aansturen op deescalatie.

[0:20:19] En daar hebben wij gedacht dat dit het middel zou moeten zijn.

[0:20:21] Wat ook nu binnen de mogelijkheden die wij hebben.

[0:20:25] Ja, om daar verder op in te zetten.

[0:20:28] De heer Pol voor uw laatste interruptie.

[0:20:32] Voorzitter, als de Iron Dome van Israël niet meer werkt, dan zal er geen deescalatie plaatsvinden.

[0:20:39] Maar dan zal alles wat maar kan vliegen die kant op worden gestuurd.

[0:20:43] Want ze willen maar één ding en dat is de vernietiging van Israël.

[0:20:46] En dat zal er dan gebeuren.

[0:20:47] En als je daarom meewerkt, is het echt gewoon schandalig.

[0:20:52] Hetgeen dat de heer Pools suggereert, dat klopt gewoon niet.

[0:20:56] Ik begrijp best dat hij dat wil, dat hij dat doet, maar dat klopt niet.

[0:20:58] Wij willen de escalatie, daar zetten we op in.

[0:21:01] Daar is ook alles op gericht.

[0:21:02] Hetgeen de heer Pools suggereert, is niet wat wij als fractie hebben beoogd.

[0:21:07] Dus ja, ik kan niks anders dan daar afstand van nemen.

[0:21:12] Dank aan de heer Noordkamp voor zijn inbreng.

[0:21:13] Ik zie geen interrupties meer.

[0:21:15] Dan ga ik over naar de heer Van Baarle namens DENK.

[0:21:18] Dank, voorzitter.

[0:21:18] Ik ben hier vandaag om mijn walgingen uit te spreken over de Nederlandse regering die weer wapens wil kopen van de genocide-staat Israël.

[0:21:28] Hoe kan dat, voorzitter, terwijl Israël elke dag weer op mensen schiet die in de rij staan voor een beetje voedsel?

[0:21:35] Heeft de regering dan werkelijk waar geen enkel gewetensbezwaar, geen enkele schaamte of geen enkel moreel dieptepunt bereikt?

[0:21:44] Want Nederland heeft in het verleden al bakken met geld aan Israelische moordmiddelen besteed, als we openbare blonnen raadplegen.

[0:21:53] Nachtzichtapparatuur voor 15 miljoen euro.

[0:21:56] Optische vizieren voor tanks, 76 miljoen euro.

[0:21:59] Apparatuur voor Cougar-helikopters, 100 miljoen euro.

[0:22:03] Spijk-antitanksystemen, 250 miljoen euro.

[0:22:06] Raketartillerie, 515 miljoen euro, voorzitter.

[0:22:10] Cash voor de misdaadmachine van Netanyahu.

[0:22:14] Nederland spekt de Israëlische oorlogsmachine verder door koelgroerende vesten met ingebouwde radio's te kopen, helmdisplays voor helikopterpiloten, simulatiesoftware voor Howitzerbeschietingen, antidroonsystemen, noem maar op.

[0:22:29] En wat DENK betreft moet dit gewoon stoppen.

[0:22:33] En de vraag is of al deze dingen die ik nu opnoem, of dat ook werkelijk waar alles is, want er is weinig transparantie over alle aankopen.

[0:22:41] Kan de staatssecretaris een volledig overzicht met de Kamer delen van hoeveel geld Nederland aan Israëli's wapentuig heeft uitgegeven en hoeveel het ook beoogt in de toekomst te gaan doen?

[0:22:52] Wat DENK betreft moet de Nederlandse regering onmiddellijk aankondigen... dat die walgelijke Israëlische genocidefabrikanten... geen euro, dollar of shekel meer van Nederland zullen ontvangen.

[0:23:03] We moeten stoppen met het kopen van wapens van Israël.

[0:23:07] Maar de staatssecretaris schrijft liever een brief over zijn voornemen... om weer miljoenen uit te geven... alsof het door normaalste investering van de wereld zou zijn.

[0:23:15] We lezen niet eens één zin in de brief over welke ethische dilemma's er aan deze laatste Nederlandse aanschaf verbonden zijn.

[0:23:23] Kan de staatssecretaris erop ingaan waarom we dat niet eens in die brief zien terugkomen?

[0:23:29] En de staatssecretaris die schrijft op

[0:23:31] Hele zakelijke wijze dat Nederland mobiele, modulaire wapensystemen voor ondersteuningsvaartuigen bij Israël Aerospace Industries gaat kopen, zoals het Harop-systeem.

[0:23:41] Waarom vermeldt hij niet in zijn brief dat het hier gaat om aanvalsdrones, zoals die ook door Israël zijn ingezet in Gaza?

[0:23:48] Weet hij hoeveel oorlogsmisdrijven er met dit soort drones zijn gepleegd door Israël?

[0:23:53] Heeft hij garanties gevraagd?

[0:23:55] dat het bedrijf ook geen drones zoals de Nederlandse regering aankoopt, heeft ingezet bij deze oorlogsmisdrijven.

[0:24:03] Vindt de staatssecretaris het oké dat Israel Aerospace Industries zijn drones niet alleen verkoopt als battle-tested, wat in de praktijk betekent gebruikt tegen de Palestijnen, maar ook heeft verkocht aan bijvoorbeeld Poetin, zelfs na de illegale annexatie van de Krim en de MH17-ramp.

[0:24:19] Vindt de staatssecretaris het oké dat Israëlische drones een sleutelrol speelden in Poetins operaties in Syrië, waarmee de misdadige Assad overeind werd gehouden?

[0:24:29] En vindt hij het oké dat Israël ook Russische piloten opleidde om deze drones in te kunnen zetten, wat tot onnoembaar veel oorlogsmisdaden heeft geleid?

[0:24:36] Niet alleen pleegt Israël

[0:24:38] Een genocide in Gaza met dit wapentuig.

[0:24:40] Ook heeft het al die tijd dit wapentuig geëxporteerd aan landen die het inzetten bij de grootste schendingen.

[0:24:47] Waarom weigert de staatssecretaris om alternatieve wapensystemen te kopen?

[0:24:51] En we weten namelijk dat ook Israel Aerospace Industries op zo'n vroeg pas in 2027 kan gaan leveren.

[0:24:59] En we weten ook dat de regering al vanuit gaat dat die levering hoogstwaarschijnlijk vertraagd zal worden.

[0:25:04] En we weten ook dat Nederland dit tijdspad accepteert, omdat er op dit moment gewoon geen imminente dreiging tegen Nederland bestaat.

[0:25:11] Waarom kiest de staatssecretaris er dan toch voor om die Israelische systemen te kopen, terwijl hij weet hoeveel onschuldig bloed daaraan kleeft?

[0:25:20] Waarom kan Nederland niet de mensenrechten vooropstellen bij dit soort aankopen?

[0:25:26] Wat hieruit blijkt, voorzitter, is dat Nederland

[0:25:28] elkaar blijkelijk totaal geen wapenimportbeleid heeft.

[0:25:32] En er zijn snel principes nodig, gebaseerd op humanitair recht en mensenrechten, om wapenfabrikanten uit te sluiten van aanbestedingen, zoals ook Israëlische wapenfabrikanten, die gewoon schuldig zijn voor de grootste schendingen van de mensenrechten die we op dit moment in de wereld zien.

[0:25:50] Erkent de staatssecretaris de noodzaak dat we tot dit soort beleid moeten komen?

[0:25:55] En is hij dus bereid om te kappen met het kopen

[0:25:58] van ook maar een enkele vorm van defensiemateriaal van Israël.

[0:26:03] Dank, voorzitter.

[0:26:05] Dank aan de heer Van Baden voor zijn inbreng.

[0:26:08] Ik kijk de staatssecretaris even aan tot hoe laat hij nodig heeft voor de beantwoording.

[0:26:13] Voorzitter, toch een hoop vragen en ook best wel technische vragen.

[0:26:17] Het is vijf over half.

[0:26:19] We moeten best wel ver lopen.

[0:26:21] Prima, vijf over half zeven beginnen we met de eerste termijn van de staatssecretaris en dan schors ik hierbij de vergadering.

[0:51:17] heropen de vergadering.

[0:51:20] Ik geef aan de leden mee dat ik ook in de termijn van de staatssecretaris vier interrupties toelaat.

[0:51:26] En dan geef ik het woord aan de staatssecretaris voor de beantwoording van de vragen.

[0:51:30] De staatssecretaris.

[0:51:34] Ik heb straks drie mapjes.

[0:51:36] Defensie, industrie, munitie, materieel en overheer.

[0:51:43] Voorzitter, al eerst dank aan uw commissie voor de woorden en ook de vragen die gesteld zijn.

[0:51:51] Ik moet stellen dat we ons steeds meer bewust worden van het feit dat we in een tijd leven waarbij de Europese veiligheid niet meer vanzelfsprekend is.

[0:51:59] Wanneer ik met jongeren spreek en regelmatig vraag wat hun bezighoudt, dan is oorlog een onderwerp waar ze eigenlijk altijd wel snel over beginnen.

[0:52:07] En ik snap dat ook, want in tegenstelling tot de heer Van Baarle van Denk neem ik de dreiging en met mij, mijn departement en vele specialisten hier ook, de dreiging, uw Kamer trouwens ook, die nemen wij serieus en is ook niet te ontkennen.

[0:52:25] En op veel verschillende terreinen zien we ook dat hij aanwezig is.

[0:52:29] of de verschrikkelijke beelden van oorlog aan het front.

[0:52:31] En afgelopen week is er in deze stad Den Haag historisch besluit ook genomen.

[0:52:36] We gaan 5 procent van onze begroting uitgeven aan Defensie, waarvan dan 3,5 procent direct.

[0:52:40] aan de versterking van onze krijgsmacht.

[0:52:42] Dit is een prachtig principiebesluit, maar van deze percentages schrikken de regeringsleiders in Rusland, Iran en Noord-Korea niet.

[0:52:50] Het enige dat werkelijk trilt is een krijgsmacht die een geloofwaardige afschrikking tot de beschikking heeft.

[0:52:56] En een geloofwaardige afschrikking begint bij materiaal dat werkt.

[0:53:00] tijdig beschikbaar is en personeel dat getraind hiervoor is.

[0:53:03] En dat past bij de dreiging van vandaag en morgen.

[0:53:07] Voorzitter, om die dreiging het hoofd te bieden, komen we vandaag bijeen om ook een groot aantal investeringen in nieuw en verbeterde capaciteiten van de krijgsmacht te bespreken.

[0:53:16] Zo versterken we de slagkracht van de NAVO, maken we ook Defensie gereed voor hoofdtaak 1.

[0:53:22] Ik zet mij samen met het hele departement in om dat te versnellen, op te schalen, maar het allerbelangrijkste is resultaten boeken elke dag.

[0:53:29] en elk moment.

[0:53:31] Ik wil het moment dan ook graag gebruiken om de collega's hiervoor te bedanken, omdat dit ook echt een team effort is.

[0:53:37] We kunnen alleen meer leveren wanneer we de handen ineens slaan, zowel intern binnen het departement als ook met de samenleving, onze internationale bondgenoten, Europa en de Verenigde Staten.

[0:53:47] We hebben elkaar keihard nodig.

[0:53:49] Een aantal van die concrete resultaten in 2024, de uitgaven met ruim 4,5 miljard gestegen,

[0:53:56] We kijken nog vooruit.

[0:53:57] Een aantal van uw leden gaf er ook al gewacht van.

[0:54:02] Een verzamelaadbrief gestuurd met 17 nieuwe behoeftestellingen over alle domeinen heen.

[0:54:07] En die clustering onderstreept niet alleen de versnelling waar we als Defensie aan werken, maar we geven hiermee ook een duidelijk demandsignal, een duidelijk signalas af aan de Nederlandse defensieindustrie, die ook bestendigd is bij het NAVO Industrie Summit afgelopen week.

[0:54:24] Maar ook met de debrief van het programma WTB, de zware vrachtwagens, schaffen we 785 militaire transportvoertuigen uit.

[0:54:40] De wieltransport- en bergingsvoertuigen zijn dat.

[0:54:43] Zodat onze mannen en vrouwen het juiste en voldoende materiaal beschikken om die logistieke operaties uit te kunnen voeren.

[0:54:49] En ook met de debriefverwerving Maritime Strike, daar komen we zometeen op de vragen terug, schaft Defensie Tomahawk kruisvluchtwapens aan voor de luchtverenigingsfragaten en daarmee halen we een strategische en tactische capaciteit in huis.

[0:55:03] Aan de andere kant kijken we ook terug, bijvoorbeeld met de voortgangsrapportage RIT,

[0:55:07] vervang onder zeeboten, maar ook de voortgangsrapportage met betrekking tot de verwerving F35 maakt het deel van uit.

[0:55:14] En het zal ook gelijk de laatste voortgangsrapportage zijn in deze vorm.

[0:55:18] Defensie start nog dit jaar met evaluatiefasen van dit project.

[0:55:23] En uw Kamer wordt dan ook voortaan via het Defensieprojectenoverzicht geïnformeerd.

[0:55:27] Ook heeft die Kamer het Defensieprojectenoverzicht ontvangen.

[0:55:31] We hebben inmiddels 84 projecten inzitten van boven 1,5 miljoen euro.

[0:55:36] Dat is een stijging met 13 projecten sinds het vorige dpo.

[0:55:40] En hiermee geeft ook aan de verdere uitvoering van de Defensienota 24.

[0:55:45] De Defensie blijft verder bouwen en is sterker, robuuster en een toekomstbestendige krijgsmacht.

[0:55:49] We doen wat we kunnen en blijven zoeken naar mogelijkheden om dat te versnellen.

[0:55:54] Zo heb ik vandaag ook een kamerbrief gestuurd, of eigenlijk gisteren al, waarin ik u meeneem hoe we onze inkoopprocessen nog verder gaan versnellen, nadat ik u vorig jaar daar ook een brief over heb gestuurd.

[0:56:05] Later deze week informeer ik u ook over de digitale transformatiestrategie voor Defensie, waarin de ambitie, de radicale innovatie en technologie met elkaar verbinden.

[0:56:13] En ik wil eindigen met mijn 8 dagium dat we moeten leveren, leveren, leveren.

[0:56:17] En als ik niet onopgemerkt blijf,

[0:56:19] bij een aantal van u, maar ook bij de secretaris-generaal van de NAVO.

[0:56:24] En hij heeft het dan ook zelfs in zijn speech tijdens de NAVO-top overgenomen.

[0:56:28] En dat werd ook door de voorzitter van de Europese Unie, Ursula von der Leyen, nog bestendigd.

[0:56:34] Beter goed gejart dan slim bedacht, zou ik zeggen.

[0:56:37] Om de woorden van de SGI-secretaris-generaal Mark Rutte te halen.

[0:56:41] It's time to deliver, deliver, deliver.

[0:56:43] Voorzitter, ik dank u allen voor uw betrokkenheid bij het thema.

[0:56:46] en zie je dan ook uit naar een consecutief debat.

[0:56:49] En laat ik beginnen met een reflectie op het idee van de heer Elian en waar de heer Pool in het verleden ook op is opgekomen.

[0:57:01] En dat gaat over een vliegdekschip.

[0:57:04] En laat ik al eerst vooropstellen dat een vliegdek- of vliegkampschip voorlopig nog geen onderdeel is van de capabilities die de NAVO van ons vraagt.

[0:57:16] Dat is denk ik wel belangrijk.

[0:57:18] Wat ik ook wil aangeven is dat Nederland een vliegdekschip heeft gehad.

[0:57:23] In 1948 hebben we die van het Verenigd Koninkrijk overgenomen in de wederopbouw van de marine met betrekking tot de wederopbouw van onze maritieme capaciteit.

[0:57:36] Die hebben we gehad tot 1969 en toen hebben we hem verkocht aan.

[0:57:41] Argentinië, dat klopt.

[0:57:44] Uiteindelijk is dat vliegdekschip ook aangekocht, voornamelijk om af te schrikken.

[0:57:51] Maar goed, onze resultaten met de Kaaldorm waren niet heel goed.

[0:57:55] Het heeft heel veel in onderhoud gelegen, nog een brandje gehad zelfs.

[0:57:59] En eigenlijk is dat ook de reden dat een vliegkampschip eigenlijk niet binnen onze begroting past.

[0:58:05] Het is extreem duur in aanschaf en exploitatie.

[0:58:10] Als je dat zou willen toepassen, betekent dat dat we een derde tot misschien wel de helft van je hele defensiebudget daarin zouden moeten zitten.

[0:58:18] We zien dat bij de Britten ook.

[0:58:20] Groot-Brittannië heeft twee vliegkampschepen, eentje daarvan laatst in de Rotterdamse haven, de Prins of Wales.

[0:58:27] Dat neemt echt een flinke stuk uit de begroting.

[0:58:33] Wij vullen die capaciteit in van de huidige Karel Dorman door de toekomstige transportschepen.

[0:58:42] Die zijn uitgeschikt voor de inzet van verschillende soorten vliegende eenheden.

[0:58:49] en verschillende soorten onbemenste systemen.

[0:58:52] Dus je ziet eigenlijk daar wel in datgene wat een vliegkampschip doet, expeditionaire afschrikking wereldwijd, dat we dat met de behoeften in het ATS, de amfibische transportschepen, dat we die eigenlijk daarmee ook invullen.

[0:59:07] Voorzitter, dan naar het eerste mapje.

[0:59:10] Dat gaat over... Ik zal met deze beginnen.

[0:59:12] Die gaat over materiaal.

[0:59:16] En...

[0:59:19] De heer Elian maakt een punt over de luchtmobiele brigade.

[0:59:23] Een belangrijke rol.

[0:59:24] Ze hebben behoefte aan snelle mobiliteit.

[0:59:28] De NAVO heeft de middelzware brigade aangewezen voor Nederland als prioriteit.

[0:59:37] Daarom doen we die ook versterken met een tankbataillon.

[0:59:42] Aanvullende investeringen omtrent de voorjaarsnota.

[0:59:45] We zien dat na de 13e brigade in het zuiden van het land ook een panzer-infanteriebataillon uiteindelijk met CV-90's gaat optreden.

[0:59:53] De luchtmielenbrigade, dat klopt.

[0:59:55] Dat moet snel zijn en mobiel spullen moeten in.

[0:59:59] of aan of onder een helikopter kunnen.

[1:00:02] We hebben inderdaad nieuwe karakalvoertuigen eigenlijk besteld.

[1:00:07] Dat doen we samen met de Duitsers.

[1:00:08] Dus we zitten daar ook wat dat betreft op dat contract en ook kwotsen.

[1:00:12] Je ziet dat die eigenlijk uit de lopende projecten van de defensiebrede operationele wielvoertuigen uiteindelijk gaan komen.

[1:00:19] Bij structurele doorgroei van het budget kijken we ook naar bredere versterking en opschaling van die zaken.

[1:00:25] Hier kijken we natuurlijk ook naar de versterking van grondmobiliteit van die luchtmobiele begraden.

[1:00:30] Dus in het kort, ja, luchtmobiel heeft wel degelijk de behoefte aan snelle mobiliteitsoplossingen.

[1:00:36] Nou, dat zit in de car recall en quads.

[1:00:39] En indien er meer geld bij komt, zullen we dat verder gaan versterken.

[1:00:45] U heeft een interruptie van de heer Elian.

[1:00:52] Ik probeer even goed te begrijpen wat de staatssecretaris nu zegt, want hij herkent de behoefte, maar hij zegt daar is mee geld nodig eigenlijk om die behoefte volledig te vervullen.

[1:01:03] Begrijp ik de staatssecretaris zo goed?

[1:01:06] Want daarmee zeg je dus feitelijk ja, ik zou meer willen doen, maar dat kan ik nu niet doen.

[1:01:10] De staatssecretaris.

[1:01:13] Voor de Luchtmobiele Brigade zit een operationeel concept achter.

[1:01:17] Dat ze met helikopters werken, te voet werken en een bepaalde mobiliteitsbehoefte hebben om te kunnen optreden.

[1:01:24] In die mobiliteitsbehoefte zitten caracalvoertuigen, vierwielvoertuigen waar je met z'n vieren in kunt optreden, maar ook lichtere voertuigen.

[1:01:35] Het concept van optreden is continu in ontwikkeling.

[1:01:50] We leren van wat er in Oekraïne gebeurt.

[1:01:57] iets in te voeren doen.

[1:01:58] En wat ik ook wil aangeven, waar we nu ook mee bezig zijn, we hebben zojuist aangekondigd dat we voor de behoefte voor Oekraïne bij Rijmetaal Airminds, dat zijn ook een soort van quads, hybride quads, dat we die hebben aangeschaft.

[1:02:12] En goed, dat we niet alleen dat doen voor Oekraïne, dat we daarmee dat voertuig wat in een soort testfase is versneld operationeel gaan krijgen en de behoeften voldoen die noodzakelijk zijn om ze operationeel te gaan gebruiken.

[1:02:26] En wat ik daar ook met de generaal links van mij heb afgesproken, is dat we daar bovenop de nationale behoeften ook gaan koppelen.

[1:02:35] Dus je zult gaan zien dat in de aankomende tijd dat we die clusters gaan maken.

[1:02:41] Dus datgene wat we voor Oekraïne bestellen.

[1:02:43] En of de Luchtmobiele Brigade nou wel of niet heel concreet zegt we hebben die behoefte, dat ze wel wat van die spullen daadwerkelijk ook gaan krijgen.

[1:02:51] Ik waardeer dat de staatssecretaris meedenkt.

[1:03:00] Ik heb waardering voor alle krijgsmachtonderdelen.

[1:03:03] Zeker de luchtmobiele heeft een belangrijke rol.

[1:03:11] Er wordt veel gevraagd van de luchtmobielen, doorlopend.

[1:03:21] Ik begrijp die behoefte heel goed.

[1:03:24] Mag ik de staatssecretaris zo beluisteren?

[1:03:32] Het is een concrete behoefte die mij niet ingewikkeld lijkt... die de gevechtsgereedheid uiteindelijk op orde brengt.

[1:03:50] Ja, voorzitter, daar zijn er nu van die karretjes, die ik de commerciële naam niet zo noem, maar die zijn nu bij de brigade aanwezig.

[1:04:00] En goed, als er meer behoefte is, dan zullen we dat wel degelijk faciliteren.

[1:04:04] Maar ik wil ook aangeven, het gaat dus niet alleen over de karkassen, de voertuigen, de quads, dan de kleine, snelle karretjes, maar waar de brigade ook beschikking over heeft en gaat krijgen, zijn bijvoorbeeld motoren, twee wielers.

[1:04:16] En dan zien we ook dat die vanuit Oekraïne noodzakelijk zijn.

[1:04:21] Dus ja, goed.

[1:04:23] Datgene wat de brigade nodig heeft en wat te faciliteren valt binnen, nou goed, de projecten die we hebben staan op het gebied van die snelle mobiliteit, die zullen we zeer zeker te hand nemen.

[1:04:33] En als er echt een nijpuntenbehoefte is bij de brigade die we direct moeten invullen, dan, nou ja, uw Kamer kent mij, dan doe ik dat.

[1:04:45] U kunt uw beantwoording vervolgen.

[1:04:59] Hoe dat werkt is dat we uiteindelijk de tomahawks... Dat is een FMS-deal, Foreign Military Sales, van de Amerikanen.

[1:05:07] Dan moet je een vraag, een behoefte stellen.

[1:05:10] Vervolgens krijg je een letter of acceptance terug.

[1:05:12] Dat is heel technisch.

[1:05:13] In die letter of acceptance krijg je de daadwerkelijke informatie.

[1:05:18] Wanneer geleverd, of het geleverd kan worden en dat soort zaken meer.

[1:05:22] Wat daaruit voortgekomen is, is dat... Ik moet het heel goed zeggen.

[1:05:26] De TLAM, dat is een tomahawk.

[1:05:29] die tube-launched is, dus met andere woorden die uit een onderzeeboot horizontaal eruit kan komen, kan draaien en kan opstijgen, dat daar uiteindelijk geen behoefte meer voor is.

[1:05:41] Dat is iets anders dan de tomahawk die verticaal opstijgt.

[1:05:46] Dus die tube-launched tomahawk, dat betekent dat de Amerikanen daar geen voorraad van hebben, geen productiecapaciteit, geen productiestraat meer voor hebben.

[1:05:58] We hebben dat ook bij partnerlanden uitgevraagd, voornamelijk bij onze vrienden aan de andere kant van de plas, dus het Verenigd Koninkrijk.

[1:06:05] Die hebben dat ook niet.

[1:06:06] Wat dat betekent, is als we ermee door zouden gaan, dat betekent dat je enerzijds die tomahawks moet gaan herontwikkelen.

[1:06:15] En het tweede wat het betekent, is dat Nederland is eentje

[1:06:17] de heropstart van de productiestraat voor die tomahawks voor elkaar moet gaan krijgen.

[1:06:24] En waar dat dan uiteindelijk op neerkomt, voorzitter, is als je die tomahawks die dan tube-launched zijn, die horizontaal uit die onderzeeboot komen,

[1:06:33] en de hele productiestraat en het moeten integreren, dat je ongeveer om en nabij tegen een budget aankomt dat we nu betalen voor de hele onderzeebootvervanging.

[1:06:43] Dus dat is niet doelmatig.

[1:06:44] Wat we wel hebben gedaan is, we hebben de behoefte

[1:06:48] voor de Tomahawk die verticaal lanceerbaar is, die dus ook van onze LC-vergatten, dus die luchtverdelingsvergatten, afkomt.

[1:06:57] Daar gaan we gewoon mee door.

[1:06:58] En het mooie nieuws daarvan is, daar hebben we een aantal maanden terug de daadwerkelijke acceptatietest ook in de VS uitgevoerd, succesvol.

[1:07:07] Dus die Tomahawks, daar gaan we gewoon mee door.

[1:07:10] Daar hebben we ook over gecommuniceerd.

[1:07:12] De FMS, de Amerikanen zijn daar, nou goed, dat is helemaal geregeld.

[1:07:17] En dat betekent dus dat we in 2028 wel degelijk deep precision strike, dus lange afstand, precisiecapaciteit in Nederland hebben.

[1:07:25] Dat doen we op basis van de luchtverdedigingsfragaten.

[1:07:33] Wat gaan we dan wel doen voor de onderzeeboten?

[1:07:37] We hebben gekeken naar de nieuwe orka-klasse onderzeeboten... die we samen met Naval gaan bouwen, waar uw Kamer goed van op de hoogte is.

[1:07:48] Die gaan we dus niet integreren met de Tomahawks, omdat die dingen niet meer gemaakt worden.

[1:07:53] En we zijn opnieuw onderzocht...

[1:07:58] Die precision strike missiles die we eerder ook hebben bekeken.

[1:08:03] Gaan we daar dan naartoe?

[1:08:04] Hebben we nog zaken gemist die nu wel beschikbaar zijn?

[1:08:08] Dan kom je op de joint strike missile uit.

[1:08:11] Dat is een lange afstandsraket die op dit moment in gebruik is in Europa... en trouwens ook de Amerikanen, maar een Europese fabrikant heeft.

[1:08:23] Dat project loopt nu samen met Spanje en Noorwegen, daar gaan we ook instappen.

[1:08:30] Die gaan we nu ontwikkelen...

[1:08:35] submarine launch, dat je die daadwerkelijk ook uit een onderzeeboot kunt lanceren.

[1:08:41] Dus uiteindelijk, met deze brief die we aan u gestuurd hebben, hebben onze luchtverkeersvergatten die hebben in 2028 de capaciteit over Tomahawks, die je ook daadwerkelijk op een doel kunt laten vallen, en in 2035 heb je de Orca-klasse, die heeft dan de Joint Strike Missile,

[1:09:03] in de submarine launched versie.

[1:09:06] uiteindelijk geïntegreerd in een wapensysteem.

[1:09:08] Voordeel daarvan is, hij is een stukje goedkoper, voordeel daarvan is dat om zo'n raket uiteindelijk op doel te krijgen moet je een hoop inlichting en informatie, je hebt je strike suite nodig om dat allemaal bij elkaar in de raket te programmeren, dat het Europees is, dat we het samen ontwikkelen.

[1:09:25] Voordeel is ook dat het al een bestaande raket is die nu daadwerkelijk in gebruik is, die alleen omgebouwd moet worden.

[1:09:30] En het allergrootste voordeel is dat het een Europees traject is.

[1:09:33] En dat daarvan ook weer mogelijkheden zijn om door middel van industriële participatie weer een deel uiteindelijk uit Nederland terug te krijgen en dat je daar veel meer strategische autonomiteit mee hebt.

[1:09:44] U heeft een interruptie op dit onderwerp van de heer Pol.

[1:09:48] Dank u wel, voorzitter.

[1:09:49] Want in het grote debat over de aanbesteding van onze onderzeeboot ging het juist hierover.

[1:09:55] En toen was de PVV in dat debat erg kritisch over de vraag of het wel ging lukken met die Tomahawk kruisraketten.

[1:10:01] En de voorganger van de staatssecretaris die ontkende in alle toonaarde dat er ook maar iets van een probleempje zou zijn en dat allemaal wel goed zou komen.

[1:10:10] Maar als de staatssecretaris het zo uitlegt, dan moet het toen toch ook al wel bekend zijn geweest dat het niet ging lukken.

[1:10:17] De staatssecretaris.

[1:10:19] Als dat toen duidelijk was dat het niet zou lukken, dan had mijn voorganger, en ikzelf trouwens ook, hadden we dat kender gemaakt.

[1:10:26] Dus dat was toen niet beschikbaar, die informatie.

[1:10:30] En die informatie is met de LOA beschikbaar gekomen dat uiteindelijk die Tomahawk tube launch, dat die niet meer beschikbaar is.

[1:10:40] En daarnaast dat als die productie weer op gang moet komen, dat Nederland die zelf moet gaan betalen omdat er geen andere partnerlanden zijn die zelf de behoefte hebben als wij.

[1:10:52] U heeft geen interrupties meer.

[1:10:53] U kunt uw beantwoording vervolgen.

[1:10:57] Dank u wel.

[1:10:58] Dan de vragen van de heer Noordkamp en de heer Van Balen met betrekking tot Israël en dat waarom het defensiewapensysteem uit Israël komt.

[1:11:07] Kijk, als het gaat om de herkomst kiest Defensie bij voorkeur voor leveranciers uit Nederland of Europa.

[1:11:13] Maar als er geen geschikte mogelijkheden voor zijn, dan komen andere alternatieven erbij.

[1:11:18] En dan kan het soms gaan ook over Israëlische leveranciers en bedrijven.

[1:11:23] Laat maar ook duidelijk zijn dat Israëlische leveranciers en bedrijven

[1:11:27] Een aantal daarvan, waar we ook een aantal behoeftes hebben uitgezet, diep verweven zijn in de supply chain, in de ketens van de defensie-industrie in Europa.

[1:11:39] Kijk, wij volgen, Defensie volgt wat betreft de samenwerking met Israël het huidige kabinetsbeleid.

[1:11:45] Elke vorm van samenwerking met Israël wordt dan ook zorgvuldig en afzonderlijk afgewogen, case by case.

[1:11:53] En Defensie koopt bij Israëlse bedrijven, nou,

[1:11:57] luchtdoelraketten, optische middelen, marineschepen, pulsrocketsystemen, zelfbeschermingsapparatuur voor vliegtuigen.

[1:12:03] De keuzes worden gemaakt op basis van urgentie, beschikbaarheid, technologie en interoperabiliteit met bondgenoten.

[1:12:11] Vergeet niet, ik hoorde net al het voorbeeld van de Spike voorbijkomen, een antitanksysteem.

[1:12:18] dat daar een grote gebruiksgemeenschap binnen NAVO ook binnen Europa van bestaat.

[1:12:25] En dat je daar ook dan uiteindelijk daarmee samenwerkt.

[1:12:28] Maar wat voor mij altijd belangrijk is, is de tijdigheid van systemen.

[1:12:33] En de heer Van Balen had een aantal kritische vragen over.

[1:12:36] Laat me daar dan gewoon, wie vroeg mag erop reflecteren, ook nog eens een keer bij stilstaan.

[1:12:43] Ik wil, Defensie wil,

[1:12:47] dat we voor onze militairen het best mogelijke materieel verwerven, dat tijdig beschikbaar is.

[1:12:54] Want materieel, zelfbeschermingsmiddelen bijvoorbeeld, die niet tijdig beschikbaar zijn, zijn geen zelfbeschermingsmiddelen.

[1:13:01] Dat zijn risico's voor onze mannen en vrouwen, die niet altijd zelf kiezen welke missies en operaties ze uitvoeren.

[1:13:07] Dat doen wij namelijk aan deze tafel.

[1:13:10] En als het gaat om de herkomst, kies Defensie bij voorkeur nogmaals voor de leveranciers in Nederland en Europa.

[1:13:17] Maar als we geen geschikte mogelijkheden of alternatieven zijn, dan komen de opties in beeld waarbij het ook kan gaan over Israëlische leveranciers.

[1:13:25] Het materiaal is van groot belang voor de bestaande slagkracht en veiligheid van onze krijgsmachten.

[1:13:31] In eigenlijk alle gevallen waarbij we overgaan tot het verwerven van defensieve militaire middelen bij Israëlische bedrijven,

[1:13:43] dan is er geen goed alternatief, een tijd of product voor Hanze.

[1:13:49] En Defensie heeft voornamelijk met de toegenomen dreiging, en richting de heer Van Balen, u gaf aan dat u die dreiging niet eminent vindt, die vind ik dat wel.

[1:13:59] En een brede Kamermeerderheid, wat ik elke keer ook begrijp, is dat de dreiging met betrekking tot Nederland, met betrekking tot Europa, op griep van onze veiligheid, dat die wel degelijk acuut is en reëel, en dat we daar ons ook daadwerkelijk tegen moeten beschermen en ons tegen moeten wapenen.

[1:14:20] De resolutie die afgelopen week ook bij de NAVO vandaan kwam, met 32 bondgenoten unaniem, ja, dat dat moeilijk te ontkrachten valt.

[1:14:31] Dat we wel degelijk een probleem hebben.

[1:14:33] Dat we wel degelijk onze krijgsten moeten op orde krijgen en dat we degelijk moeten investeren in zowel beschermingsmiddelen als offensieve wapensystemen.

[1:14:42] Dat wil ik ook aangeven, dat offensieve wapensystemen over het algemeen... Ja, goed, de aanval is vaak de beste verdediging.

[1:14:49] Zeker als het gaat over afschrikking.

[1:14:53] En de veroudering van wapensystemen bij de krijgsmacht van het huidige materiaal is echt heel acuut.

[1:15:00] En daarom hebben we ook op zeer korte termijn behoefte aan het beste materiaal om die dagen te kunnen doen.

[1:15:05] Noodzakelijk voor Nederland, noodzakelijk voor Europa en noodzakelijk om onze manier van leven, onze waarden en normen daarin te beschermen.

[1:15:13] Israëlische bedrijven leveren diverse essentiële militaire systemen of onderdelen daarvan.

[1:15:19] waarvan geen of vele malen slechter alternatieven beschikbaar zijn of dat alternatieven pas na 2032 beschikbaar zijn en daarmee voor ons geen reële optie zijn om het eigenlijk te voorzien in het beste materiaal voor onze mensen.

[1:15:36] De heer Van Barelen vroeg ook nog of ik een volledig overzicht kan bieden.

[1:15:39] Kijk, ik heb in de eerste sluppilotoire van 17 juli jongstleden een opzorgman gegeven van alle behoeftes, alle projecten met betrekking tot aanschaf bij Israëlische gevestigde bedrijven.

[1:15:54] Het gaat om antitankwapens, counterdroomsystemen, F-35 vliegerhelmen, optische middelen, nou, de hele lijst.

[1:16:00] Dus ik wou daar ook, daar is niks bijgekomen, daar ook verwijzen naar die specifieke lijst.

[1:16:07] Ik wil ook vragen waarom ik het risico van het vergroten van afhankelijk van Israëlische systemen aanvaardbaar acht voor de verwerving.

[1:16:21] Wij wegen bij elke samenwerking of elke behoefte die uitkomt bij een Israëlische bedrijf

[1:16:28] Dat doen we trouwens ook met Amerikaanse bedrijven en andere bondgenoten.

[1:16:32] Dat wegen wij afzonderlijk en zorgvuldig.

[1:16:40] is de enige leverancier van de geleverde modulaire capaciteit die die tijden kunnen leveren.

[1:16:45] Dat gaat dus over de EUV-modules om onze Noordzee veilig te houden.

[1:16:50] Dat gaat dus over luchtverdedigingsraketten, die ons ook veilig kunnen houden.

[1:17:00] Daar hebben we ook een rol in binnen de NAVO.

[1:17:03] voeren die zijn ook vanuit de VS niet leverbaar of pas heel heel heel heel veel later.

[1:17:10] Dus de tijdige invulling van deze capaciteit is dan essentieel ook voor de versterking van de maritieme luchtverdediging en de veiligheid van Nederland en onze mensen.

[1:17:20] U heeft interruptie van de heer Nortkamp.

[1:17:23] Op zich is het verhaal los van of u het ermee eens bent of niet.

[1:17:26] Grote gedeeltes qua uitvoering kan ik me goed voorstellen.

[1:17:29] Hoogover denk ik wel dat we over bepaalde zaken anders denken.

[1:17:32] Ook dat de staatssecretaris zegt ja, als we zaken aankopen in Israël, dan doen we goed onderzoek.

[1:17:37] Maar dat doen we ook bij de VS en dat doen we ook bij andere bondgenoten.

[1:17:39] Maar dat is toch ook wel een beetje het punt waarop het misgaat.

[1:17:44] Het is toch heel bijzonder dat je de aankopen van de Israëlische defensieindustrie

[1:17:49] Die liggen voor de staatssecretaris in hetzelfde bakje als aankopen van de Amerikaanse defensieindustrie of van de defensieindustrie van onze bondgenoten.

[1:17:58] Dat is toch bizar?

[1:17:59] Dan zie je toch niet wat er op dit moment daar gaande is.

[1:18:02] Goed, dat gezegd hebbende, de staatssecretaris heeft teruggekeken op een aantal aankopen die

[1:18:09] Ook in het debat vandaag kijken we vooruit naar een aantal aankopen, de gecombineerde A-brief met 17 materieelprojecten.

[1:18:15] Zou de minister voor ons in kaart kunnen brengen bij die 17 behoeften waarbij er nu al wordt gekeken naar mogelijke samenwerking met de Israëlische defensie-industrie en daarbij ook aangeven wat de Europese alternatieven zijn of mogelijk eventuele ontwikkeltrajecten van Europese alternatieven en wat dan de doorslag geeft in welke keuze wordt gemaakt.

[1:18:39] In ieder geval, ja, ons, de informatiebehoefte die we, ik snap dat het er twee zijn, de informatiebehoefte die we als Kamer hierin hebben, want ik denk niet dat het voor de hele Kamer aankomt, het is wel in hetzelfde bakje liggen als die bij onze bondgenoten.

[1:18:53] Wilt u ons dan alstublieft bedienen om dat inzicht aan ons als Kamer te geven, nog los van welke afweging u daar zelf bij maakt?

[1:19:00] De heer Noordkamp heeft het goed ingeschat dat het twee interrupties waren.

[1:19:03] De staatssecretaris.

[1:19:05] U had het over hetzelfde bakje, dat ik de behoeftes en de afweging langs de voorwaarden die je net had aangegeven, dat ik hetzelfde zou doen als de VS en andere bondgenoten.

[1:19:20] Die moet ik even in context plaatsen, want ik reageerde namelijk op de vraag van de heer Van Baarle over de afhankelijkheid van Israël.

[1:19:26] De afhankelijkheid van een land of een bepaalde leverancier, goed, dat is natuurlijk wel hetzelfde bakje.

[1:19:34] Dus je kijkt of die afhankelijkheid van Amerika, er zit natuurlijk ook een afhankelijkheidsvraagstuk in, daar is uw Kamer ook expliciet over geweest, maar het geldt voor andere zaken.

[1:19:43] Dus op basis van die strategische afhankelijkheid en dat je dat eigenlijk niet zou moeten willen als Nederland en Europa, daarvan zeggen we ja, tuurlijk, dat doen we ook met andere landen, kijken we er op hetzelfde na.

[1:19:55] met betrekking tot de A-brieven.

[1:19:58] Ik heb er straks nog een uitgebreide reactie over, maar ik ga dat hier toch met u meegeven.

[1:20:05] Wat we hebben gedaan, is dat we alle behoeftes die nog open stonden, daarvan heb ik gezegd, prima, we hebben urgentie om te versnellen, en dat is ook de wens van uw Kamer, om te versnellen, ondergoedige stappen eruit te halen, geen zaken dubbel op te doen.

[1:20:18] Daar hebben we voor gekozen om alle behoeftes die uit de defensienote 22, defensienote 24, aan wat nog verder open stond, en volgens mij de additionele investeringen om aan het 2% BBB te komen, daarvan heb ik gezegd, oké, laten we die allemaal bij elkaar pakken.

[1:20:35] Wat ik heb gedaan is, we hebben gekeken naar het DNP-proces.

[1:20:39] En dat DNP-proces is voor de kijkers thuis een defensiemateriaalproces.

[1:20:43] Er zijn bepaalde stappen over afgesproken hoe je daar uiteindelijk toe komt.

[1:20:47] En dat zijn afspraken.

[1:20:48] Dat DNP-proces, dat hebben we samen met uw Kamer, hebben we die afspraken gemaakt.

[1:20:52] In dat DNP-proces staat dat een A-brief gaat over twee dingen.

[1:20:57] Het waarom.

[1:20:58] Waarom heb je een bepaalde capaciteits- of capability-gap?

[1:21:02] En waarom moet je die invullen?

[1:21:03] En de wat-vraag.

[1:21:04] Nou goed, daarvan hebben we gezegd ook prima.

[1:21:07] Later in de B-fase, C- en de D-fase kom je daar verder op.

[1:21:10] Daarom hebben we gezegd, nou prima.

[1:21:12] Dus dan wat we moeten doen is precies ook invulling geven aan dat vraagstuk.

[1:21:17] En daarom ziet u ook dat in de...

[1:21:20] A-brieven die u heeft gekregen, die 17 stuks, dat staat dus niet in wat de verwerfingsstrategie is.

[1:21:26] Het staat ook niet in waar we per definitie die systemen gaan kopen.

[1:21:30] Wat wel geldt, is wat ik net heb aangegeven, dat mocht het zo zijn dat er geen...

[1:21:36] geen andere systemen vooralig zijn, whatever, de casus met betrekking tot Israëlische bedrijven.

[1:21:41] We kijken er case by case naar.

[1:21:43] Zijn er alternatieven beschikbaar?

[1:21:46] En zijn ze ook tijdig beschikbaar?

[1:21:48] En als dat niet is, nou goed, dan kan het zijn dat die behoefte daarin gaat vallen.

[1:21:52] Wat ik ook wil aangeven, richting uw commissie, voorzitter, is dat je kunt projecteren, mandateren of niet.

[1:22:02] Mandateren betekent eigenlijk dat uw Kamer een A-brief krijgt en als hij akkoord is, dan gaat hij naar Comet en dan gaan we naar de uitvoeringsfase.

[1:22:11] Dus u ziet geen verdere brieven meer terug.

[1:22:13] Dat is allemaal onder de 250 miljoen.

[1:22:19] Dat normbedrag is omhooggebracht op basis van uw eigen verzoek van uw Kamer.

[1:22:24] Dat zat eerst lager, dus daar hebben we 250 miljoen naar opgebracht.

[1:22:27] Volgens mij kwam het van 50, toch?

[1:22:29] Het zit nu op 250 miljoen.

[1:22:37] Maar dat betekent niet dat u daar geen informatie over krijgt.

[1:22:46] De A-brief is hier bij u gepasseerd, en dat is allemaal oké.

[1:22:49] Dan gaat u naar het defensie-projectenoverzicht.

[1:22:51] Dus u krijgt elk jaar uw rapportage daarover.

[1:22:54] En op basis van relevante zaken met innovatie, relevante zaken van duurzaamheid, wordt u daar op de hoogte gesteld.

[1:23:02] Is dat bedrag hoger dan 250 miljoen?

[1:23:04] Ja, goed.

[1:23:05] Dan krijgt u door middel van andere DNP-brieven, nemen we u mee,

[1:23:08] in dat proces.

[1:23:11] Daarom kan ik nu niet zeggen dat, heel technisch gezien, dat de 17 aardbrieven die hierin zitten, waar die uiteindelijk daadwerkelijk gaan landen.

[1:23:20] Dat komt een later proces.

[1:23:21] Dus gaat u dat terugzien in het defensieprojectoverzicht.

[1:23:26] De heer Noordkamp.

[1:23:28] Dus dank voor de uitleg en ik begrijp goed hoe de systematiek werkt.

[1:23:32] Maar kan ik je dan concluderen dat bij de projecten die we niet terugzien omdat die gemandateerd zijn, die komen wel terug in het Defensieproject in overzicht en dan zegt de staatssecretaris daar gaan wij dan ook de afweging van de staatssecretaris terugzien.

[1:23:44] Israël, wat zijn de alternatieven?

[1:23:45] Gaan we dat daar dan in terugzien?

[1:23:46] Want dat is wel wat u hier dan min of meer suggereert.

[1:23:50] De staatssecretaris.

[1:23:52] Voorzitter, wat ik heb gezegd is dat

[1:23:55] projecten die gemandateerd worden, na een aanbrief rechtsrechts richting Comet gaan, onze inkoop en materieel, een IT-organisatie, en dat die er vervolgens worden opgenomen in de geldensystematiek met betrekking tot defensieprojecten.

[1:24:11] Overzicht.

[1:24:16] Dan ga ik naar de heer Van Balen volgens zijn interruptie.

[1:24:19] Ja, voorzitter.

[1:24:21] Die Israëlische wapenfabrikanten, zoals Elbit en Rafael, Israel Aerospace Industries, die prijzen hun waar aan als combat-proven en battle-tested.

[1:24:35] En verwijzen ook, we hebben ze in actuele militaire operaties ingezet.

[1:24:40] Dan hebben we het bijvoorbeeld over de genocide die gepleegd wordt in Gaza.

[1:24:45] Of de andere verschrikkingen die Israël bijvoorbeeld pleegt, de onderdrukking op de westelijke Jordanoven van de Palestijnen.

[1:24:52] beseft de staatssecretaris niet dat hij door het kopen van dit soort wapentuig van Israëlische wapenfabrikanten gewoon aan het profiteren is van een technologie die gebouwd is op de onderdrukking van de Palestijnen.

[1:25:07] Een technologie die gebaseerd is op Palestijns bloed.

[1:25:11] Daar moet je toch als Nederlandse regering niet aan willen meewerken, vraag ik aan de staatssecretaris.

[1:25:17] Dit waren wel twee interrupties.

[1:25:18] De staatssecretaris.

[1:25:21] Laten we duidelijk zijn dat de situatie in Gaze verschrikkelijk is.

[1:25:26] Catastrofaal.

[1:25:28] Het is ook onwaarschijnlijk dat de vergunning... Nee, dat is verkeerd.

[1:25:33] Hoe zeg je dat?

[1:25:34] Laten we dat vooropstellen richting de heer Van Balen.

[1:25:38] Dat het verschrikkelijk is.

[1:25:40] En dat wij ons aan al die regelgevingen daarop betreft ook houden.

[1:25:47] Dat...

[1:25:52] Wat u aangeeft dat dat spul getest is, weet je, daar werk ik ver van.

[1:26:00] De behoefte die wij hebben, is dat we onze krijgsmacht op orde krijgen.

[1:26:04] De behoefte die wij hebben, is dat onze krijgsmacht, onze mannen en vrouwen, spullen hebben die uiteindelijk hun beschermen en uiteindelijk in de staat stellen dat ze een voordeel hebben ten opzichte van de vijand.

[1:26:17] ook aangeeft, is dat we daar een beleid op hanteren, dat we het case-by-case benaderen, dat we kijken naar alternatieven.

[1:26:27] Als er alternatieven beschikbaar zijn binnen Europa, binnen de VS, die tijdig geleverd kunnen worden, dat we dat uiteindelijk ook zullen doen.

[1:26:36] Maar mijn primaire verantwoordelijkheid in deze is te verzorgen

[1:26:39] dat onze mannen en vrouwen de spullen hebben die hun veilig houden en in staat stellen om hun functie uit te kunnen oefenen.

[1:26:46] Want de dreiging waar Europa voor staat, dat is een reële dreiging.

[1:26:50] En dat is een dreiging die we niet mogen onderschatten.

[1:26:53] En dat elke dag vindt er innovatie plaats.

[1:26:56] Elke dag worden de spullen ook van onze potentiële tegenstanders sterker en complexer.

[1:27:01] En daar moeten we op voorbereid zijn.

[1:27:05] De heer Van Balen.

[1:27:06] Voorzitter, zei de staatssecretaris, nou, ik werp verre van, maar dat dat battle-tested zou zijn, dat dat beweerd wordt.

[1:27:12] Voorzitter, dat wapentuig wat Nederland koopt, Palestijnen, daar wordt gewoon met dat wapentuig door Israël op geëxperimenteerd.

[1:27:20] Die drones en al die andere systemen worden er gewoon nu in Gaza ingezet.

[1:27:24] Dan is het toch zo dat Nederland profiteert van de moordpartijen op Palestijnen?

[1:27:30] De staatssecretaris.

[1:27:31] Wat wij doen, we kijken case by case welke behoeftes we hebben.

[1:27:35] Dat is één.

[1:27:36] Het tweede wat we doen, we kijken of de alternatieven beschikbaar zijn in Europa of in de Verenigde Staten of bij andere partners.

[1:27:43] En wat we vervolgens doen, is we kijken of die tijdig beschikbaar zijn of niet.

[1:27:49] En in het geval dat dat niet het geval is en Israëlische bedrijven zijn de enigen die daadwerkelijk die capabilities kunnen leveren, dan zullen we dat blijven doen.

[1:28:03] Het is echt uw laatste interruptie.

[1:28:05] De heer Van Balen.

[1:28:07] Ik krijg hier een heel onmenselijk antwoord van deze staatssecretaris.

[1:28:12] Ik vraag hem naar het feit dat die Israelische wapenbedrijven gewoon adverteren

[1:28:17] Sommigen zelfs met foto's van gevechtssituaties waarbij er gewoon misdaden gepleegd worden tegen de Palestijnen.

[1:28:25] En Nederland draagt daaraan bij door wapens te kopen.

[1:28:28] Niet alleen door die bedrijven te spekken, ook de Israelische staat.

[1:28:31] Want die wapenbedrijven zijn gewoon staatseigendom.

[1:28:34] Nederland spekt de oorlogskast van Netanjahu.

[1:28:37] En ik vraag deze staatssecretaris om daar gewoon mee te kappen.

[1:28:40] Want Nederland heeft op deze manier bloed aan de handen.

[1:28:43] Is de zaaksecretaris bereid om daarmee te stoppen?

[1:28:46] Want zo niet, dan is hij medeplichtig aan al die misdaden die daar gepleegd worden.

[1:28:51] De staatssecretaris.

[1:28:53] Voorzitter, allereerst ik en al mijn mensen, wij zijn nergens medeplichtig aan.

[1:28:57] Laat ik vooropstellen dat de heer Van Balen stelt dat er reclame wordt gemaakt met oorlogsmisdadigen.

[1:29:03] Dat valt mij vanaf hier nu niet vast te stellen.

[1:29:07] Dus daar ga ik niks op zeggen.

[1:29:10] De defensie samenwerken met Israël geschiet binnen het geldende kabinetsbeleid.

[1:29:15] Daar is de heer Van Balen hartstikke goed van op de hoogte, want in elke debat maakt hij dit bespreekbaar.

[1:29:20] Het kabinet benadrukt ook dat die defensie samenwerkt tussen Israël en Nederland met het oog op het respect voor internationaal recht.

[1:29:27] in begrip mensenrechten verbonden is aan strenge voorwaarden.

[1:29:30] En aan die strenge voorwaarden houden wij ons.

[1:29:33] Elke vorm van samenwerking, nogmaals, daarom zorgvuldig en afzonderlijk afgewogen in het licht van actuele ontwikkelingen.

[1:29:39] Door de huidige ontwikkelingen leidt deze werking in de praktijk tot minimale samenwerking, hoofdzakelijk op het materieel gebied.

[1:29:46] Nou, al die projecten, die heb ik net ook aangegeven, daar hebben we meerdere malen over geprateerd.

[1:29:52] Daar zijn we transparant over.

[1:29:54] En als u er vragen over heeft, zal ik keer op keer uitleggen waarom we deze keuzes maken.

[1:29:59] Nogmaals, case by case.

[1:30:02] Spullen moeten voorradig zijn en ze moeten tijdig geleverd zijn.

[1:30:07] Nogmaals, de verantwoordelijkheid die ik voel... is dat onze mensen met de beste spullen op pad moeten... omdat de dreiging waar ze voor staan reëel is.

[1:30:16] En daarvoor hebben we gewoon spullen nodig.

[1:30:19] Luchtafweerraketten hebben we nodig.

[1:30:21] We hebben vlieghelmen voor de F-35 nodig.

[1:30:24] We hebben ook trofiesystemen die we gebruiken.

[1:30:27] Dat zijn zelfbeschermingsmiddelen.

[1:30:31] de C-190 die we gaan kopen.

[1:30:36] En uiteindelijk blijkt dat de spullen, als het niet anders kan bij Israëlische bedrijven, dat die tijdig geleverd kunnen worden en van de beste kwaliteit zijn.

[1:30:48] Ik zie geen interrupties meer.

[1:30:49] U kunt uw beantwoording vervolgen.

[1:30:53] Voorzitter, we hadden het nog over defensieindustrie en munitie.

[1:31:00] Even kijken.

[1:31:01] De heer Elian vroeg hoe het stond met de motie met betrekking tot munitieproductie.

[1:31:06] Dank voor die motie.

[1:31:07] We zijn er hard mee aan de slag.

[1:31:08] Munitieproductie in Nederland is ook wenselijk gezien de toegename druk op de Europese defensieindustrie.

[1:31:14] Dat beginnen we ook meer en meer zelf te zien en te voelen.

[1:31:17] Dus we kijken ook in deze fase naar de wenselijkheid.

[1:31:21] En dat doen we

[1:31:22] We kijken naar munitiesoorten.

[1:31:24] We focussen op kapitale munitie.

[1:31:26] Dat zijn de geavanceerde vormen.

[1:31:29] Droonmunitie, demilitarisatie.

[1:31:33] Dat betekent spul dat je niet meer kunt gebruiken omdat het over de houdbaarheidsdatum heen gaat.

[1:31:37] En munitie, even een houdbaarheidsdatum, dat je die kunt hergebruiken.

[1:31:41] of herfabriceren, of kunt demilitariseren voor de schaarste grondstoffen die erbinnen zitten.

[1:31:50] Dan kijken we naar alle wenselijkheden en kansen.

[1:31:53] Die haalbaarheid zijn we nu vast te stellen door nog een specifiekere beduiding van de munitiebehoeften en welke mogelijkheden bij de industrie en de kennisinstelling op dit moment zijn.

[1:32:03] Dus eigenlijk wat we doen, is dat we

[1:32:06] onze behoeftes, de industrie en de kennisinstellingen bij elkaar brengen en vandaaruit met elkaar een propositie gaan opbouwen.

[1:32:14] Dat doen we door het nieuwe team dat we op hebben gebouwd.

[1:32:16] Dat is onze business development afdeling.

[1:32:18] Daar ben ik heel blij mee.

[1:32:20] Dus die kunnen meteen goed aan de slag.

[1:32:21] En ik kan u toezeggen dat we uiterlijk twee weken voor de behandeling van de begroting in 2026 daar in detail op terugkomen en u over informeren.

[1:32:34] De staatssecretaris zegt in 2026.

[1:32:41] Of bedoelt hij de begroting 2026?

[1:32:44] Dat zijn twee verschillende... Hij heeft het helemaal gelijk, heel scherp.

[1:32:48] Het gaat in 2025 voor de begroting over 2026.

[1:32:52] Helemaal goed, scherp.

[1:32:56] De heer Paul had nog een vraag over of de nieuwste aanvullingen met betrekking tot munitie op voorraad te krijgen om ons land te kunnen verdedigen of dat nou voldoende is.

[1:33:06] 2024 heeft de NAVO de voorraadnormen van de strategische voorraad munitie.

[1:33:13] echt flink omhoog bijgesteld.

[1:33:17] We hebben daar de behoefte voor die inzetvoorraden munitie en de eerste hoofdtaak ook geactualiseerd aan de hand van de nieuwe NAVO-norm.

[1:33:26] En met die aanvulling zit echt wel een flinke stap in de opbouw van die inzetvoorraden

[1:33:30] munitie naar het niveau wat ook nodig is.

[1:33:33] Dus de verhalen en de fabels van twee dagen, drie dagen en twee weken vechten, die zijn wel achter ons.

[1:33:41] Tuurlijk moeten wij rekening houden met de oplopende levertijden en ook houdbaarheidsdatums van munitie.

[1:33:47] En zodra de munitie complexer en geavanceerder wordt, dan moet je hem eigenlijk op een gegeven moment gaan onderhouden.

[1:33:52] Net zoals dat je met een auto doet.

[1:33:55] En dat moet je wel inrichten.

[1:33:58] De specifieke percentages met betrekking tot munitie, die zijn vertrouwelijk.

[1:34:04] En ik kan me goed voorstellen dat de heer Pol ook niet wil dat de Russen precies weten hoeveel wat en waar we hebben liggen.

[1:34:10] Wat ik er wel over kan zeggen is dat we daar, ja, echt wel richting de norm aan aan het bewegen zijn.

[1:34:18] Dat we significant geld erin aangooien en als er meer nodig is, dat we dat ook zullen doen.

[1:34:23] U heeft een interruptie van de heer Pol.

[1:34:26] Oké voorzitter, dat is hartstikke goed om te horen.

[1:34:29] Ik vroeg ook nog specifiek naar de oefenmunitie.

[1:34:32] We hebben straks die mooie gevechtsbaan.

[1:34:34] Ik zag de foto's al op Twitter voorbijkomen die gereed is.

[1:34:38] Dat wil je ook gewoon lekker kunnen schieten zonder dat je de hele tijd rekening hoeft te houden met schaarste.

[1:34:43] Is ook de oefenmunitie nu op orde, wil ik graag vragen.

[1:34:47] De staatssecretaris.

[1:34:49] Dat is een zeer tijdige vraag.

[1:34:51] Ik heb een half jaar geleden een werkbezoek gebracht aan de Koninklijke Militaire School, waar onderofficieren worden opgeleid.

[1:34:58] Ik kreeg het signaal dat bepaalde oefeningen niet doorgingen omdat er geen oefenmunitie beschikbaar is.

[1:35:04] Dat hebben we met elkaar tot over de pijngrenzen toe uitgezocht.

[1:35:08] En eigenlijk waar het om neerkomt, is dat omdat oefenmunitie geen oorlogsvoorraad is, zie je eigenlijk dat je alleen een voorraad hebt om mee te kunnen trainen.

[1:35:17] Dus als je dan een levering later is, of we moeten bijvoorbeeld een levering... Het zijn fabrikanten en dan moeten we keuzes maken.

[1:35:24] Die doen dus of scherpe munitie maken of oefenmunitie maken.

[1:35:29] Dus we hebben gekozen.

[1:35:30] Nou goed, scherpe munitie maken is voor ons belangrijk, is voor Oekraïne belangrijk.

[1:35:33] hebben we nu nodig.

[1:35:34] Dus ze hebben geen oefenmunitie gemaakt en omdat je geen reserve hebt, liepen we daar direct in het rood.

[1:35:40] Wat we nu hebben afgesproken met elkaar en dat besluiten, die kogel is wel door de boom of door de kerk heen, kan ik in ieder geval zeggen, is dat we oefenmunitie ook een oorlogsvoorraad gaan aanleggen.

[1:35:51] Dat gaat niet meer gebeuren omdat je wat kunt interen als je ergens naar buiten loopt in je oorlogsmunitie.

[1:35:59] Oefenmunitie is echt knetterbelangrijk.

[1:36:02] Niet alleen om te oefenen in vredestijd.

[1:36:07] het echt misgaat en we gaan meer troepen richting het Oosten sturen.

[1:36:12] Het is ook gek als we onze reservisten moeten gaan opleiden of actualiseren.

[1:36:16] Wat heb je daarvan nodig?

[1:36:17] Oefenmunitie.

[1:36:18] Wat gebruiken we ook om onze Oekraïnse vrienden op te leiden en te trainen?

[1:36:22] Van groot deel oefenmunitie.

[1:36:25] Dat wordt dus ook oorlogsvoorraad.

[1:36:28] Daarmee gaan we ook strategische voorraad aanleggen.

[1:36:32] Ik denk dat dat een goede keuze is.

[1:36:34] En ik wil de heer U Commissie, maar zeker ook de heer Pool, ook danken voor de continue aandacht die hij heeft.

[1:36:40] Soms heb ik het ook nodig om even af en toe...

[1:36:43] We hebben een aantal vragen over de krapte op de Defensiemarkt en de prijsopdrijvende effecten.

[1:36:54] Daar maak ik me ook zorgen over.

[1:36:56] Ik maak me zorgen over twee dingen.

[1:37:05] De producten die we moeten kopen, dus de militaire groeideren, die stijgen met 30, 40 procent per jaar.

[1:37:12] Dan ga ik over een jaar of tien heb ik al het geld uitgegeven, maar ik heb geen extra afschrikking.

[1:37:16] Het tweede is als de leveringstijden allemaal achtergaan, heb ik ook geen afschrikking.

[1:37:22] Dus dat zijn de twee zaken waar ik me zorgen over maak.

[1:37:25] Maar ook wat geruststellende woorden.

[1:37:28] Het is natuurlijk duidelijk dat die industrie kant met inflatie.

[1:37:32] Dat zien we natuurlijk in de breedste zin.

[1:37:33] We doen er alles aan om die prijsopdrijvende effecten te voorkomen.

[1:37:42] Als we niet die concurrentiestelling aanbesteden...

[1:37:50] direct gunnen, is het ook wel belangrijk dat we dat doen op basis van open boeken, even platgezegd.

[1:37:56] Dat betekent eigenlijk dat onze oude dienstrijken, die hebben speciale teams en mensen ervoor, die eigenlijk die contracten aan de voorkant ook managen en die controles ook wat dat betreft uitvoeren.

[1:38:07] En dan zorgen we ervoor dat we niet exorbitant veel geld betalen, want daar schieten wij niks mee op.

[1:38:14] En dan krijg je ook niet meer afschrikking door.

[1:38:16] Wat we ook hebben gezegd in de Defensiestrategie voor Industrie en Innovatie,

[1:38:20] dat we daar, ten aanzien van die opschaling, specifieke beleid opvoeren.

[1:38:25] Dus we hebben gekeken naar wat de knalpunten zijn en hoe je die kunt mitigeren.

[1:38:29] Door bijvoorbeeld specifieke productiecapaciteit op te schalen, één.

[1:38:33] Twee, een publiek-privaat platform op te richten, zoals Devport, waar je die prijsopdrijvende effecten probeert te voorkomen.

[1:38:41] Vraagbundeling, gebruikmaken van NSPA, dus dat is de NAVO,

[1:38:45] inkoopinstanties, dat je eigenlijk al die vragen bundelt en dat je dat gezamenlijk inkoopt, zoals bijvoorbeeld ook met de Embraers uiteindelijk hebben gedaan.

[1:38:54] En een ander voorbeeld hoe we daarmee omgaan, is dat je bijvoorbeeld capabilities niet altijd koopt in de overspannen markt waarin het plaatsvindt, maar dat je dus ook gaat kijken naar bijvoorbeeld binnenkort komen, over een paar dagen komt onze digitaliseringstrategie, is dat je ook specifiek kijkt naar marktsegmenten waar gewoon nog ruimte in zit.

[1:39:14] Op het gebied van software en software oplossingen voor problemen zit meer ruimte om op te schalen dan dat er op dit moment bijvoorbeeld zit in producten waar panzerstaal in zit verwerkt.

[1:39:23] Zo proberen we dat te doen.

[1:39:29] Goed, een andere vraag.

[1:39:29] Waar komen die exportatiekosten zijn gestegen?

[1:39:33] Waar komt er nou vandaan die opdrijvende prijzen?

[1:39:36] Een groot deel van die meerkosten die komen uit de marktontwikkelingen en het gevolg van herplanning.

[1:39:44] Het is de heer Noordkamp in betrekking tot Grit.

[1:39:49] We hebben een aantal debatten over gehad.

[1:39:53] Hoe zorgt u ervoor dat die stijgingen in de hand zijn?

[1:39:58] Laten we teruggrijpen op het Grit-debat.

[1:40:03] veel te lang hebben bekeken vanuit een project en een programma met een startdatum en een einddatum en dat je in controle moet zijn.

[1:40:10] Kijk, wat ik ook heb gezegd is dat gevechtskracht in deze tijd is meer dan alleen staal en vuur, het zijn ook bits en bytes en dus investeren in IT is eigenlijk gewoon continu investeren in gevechtskracht en eigenlijk is

[1:40:25] Data- of procescapaciteit, applicaties en computerkracht is eigenlijk ook een vorm van munitie.

[1:40:32] Het is eigenlijk ook een soort van zuurstof wat je nodig hebt om die krijgsmacht verder uiteindelijk te digitaliseren.

[1:40:42] Even kijken, dan heb ik nog een mapje overigen.

[1:40:49] Een interessant... Hebben ze ook lauwen.

[1:40:55] Overigens, geen wapens.

[1:40:59] Op Prinsjesdag zijn er wel wapens die zichtbaar zijn.

[1:41:02] Maar laten we ervoor zorgen dat er geen scherpe munitie bij komt.

[1:41:07] Dat is allemaal mooi ceremonieel.

[1:41:14] meer defensiemateriaal, een grotere rol en ceremonieel zou moeten innemen en dat de interesse in de krijgsmarkt erin zal toenemen en wat de staatsgedares ervan vindt.

[1:41:24] Het lastige is van Prinsjesdag, daar ga ik eigenlijk niet over.

[1:41:27] Dat is het Koningshuis en deels is dat het AZ.

[1:41:30] Maar wat ik wel wil doen,

[1:41:31] Want de echte dag waar iedereen voor de buis gekluisterd is, die is net afgelopen zaterdag geweest, dat is Veteranendag.

[1:41:40] En daar ga ik ook niet helemaal zelf over, dat doen we ook met een stichting en een aantal anderen.

[1:41:46] Wat ik wel wil toezeggen is dat ik daar in gesprek mee wil gaan om te kijken of we daar wat meer materiaal kunnen laten zien.

[1:41:54] dat onze krijgsmacht is ingekomen en wat u zegt dat een krijgsmacht die meer zichtbaar is in de samenleving dat het uiteindelijk impact heeft op hoeveel mensen überhaupt nadenken over een keuze om voor de krijgsmacht te werken, ben ik het mee eens.

[1:42:09] Ook op het gebied van weerbaarheid ben ik het ook mee eens en ook het feit dat we soms moeten wennen dat onze manier van leven en vrede

[1:42:15] in veiligheid en welvaart, dat het ook af en toe betekent dat je een krijgsmacht nodig hebt en dat het ook een andere kant heeft.

[1:42:24] Ik denk dat dat een goed idee is en ik hoop dat de heer Pol daar mee uit de voeten kan.

[1:42:31] De heer Pol, we gaan het zien.

[1:42:33] Dank u wel.

[1:42:34] Het centrale punt is dat we trots mogen zijn op de krijgsmacht.

[1:42:40] Dat de krijgsmacht fors investeert en dat je dat ook mag laten zien aan de Nederlanders die daar gewoon voor betalen.

[1:42:47] Je laat ook zien dat die wederopbouw plaatsvindt, dat dat concreet zijn vruchten afwerpt.

[1:42:53] En waar en op wat voor manier, dat maakt me eigenlijk niet zo heel veel uit.

[1:42:58] Als we daar maar iets meer mee kunnen gaan doen.

[1:43:01] En in die bewoording hoor ik de staatssecretaris ook antwoorden geven.

[1:43:05] Dus dat is hartstikke mooi.

[1:43:07] Dank u wel, voorzitter.

[1:43:13] Heeft de heer Notkamp nog een vraag over die A-brieven en dat we die nu langs de lijn van de DNP echt specifiek richten op waarom en het wat en hoever we dan goed rekening houden met personele aspecten en dat soort zaken meer.

[1:43:30] Kijk, in een A-brief schrijven we dus op het waarom, wat capability gap is en wat we nodig hebben voor de krijgsmacht volgens dat DNP-proces.

[1:43:37] En die behoefte wordt dan door onze mensen uitgewerkt in

[1:43:40] .pfi, al die factoren, personeel, opleiding, training, infrastructuur, IT, dat soort zaken meer.

[1:43:49] En ook zaken als innovatie en duurzaamheid worden daar eigenlijk altijd meegenomen.

[1:43:55] We hebben ook kaders en criteria die zijn er ook van toepassing in die verdere uitwerking.

[1:43:59] En ook die gemandateerde projecten, nou goed, wat ik aangaf, die kunt u gewoon volgen in het

[1:44:05] DPO.

[1:44:07] En sowieso op innovatie zullen we eigenlijk altijd op terugkomen.

[1:44:10] En als daar duurzaamheidsaspecten aan vastzitten, die hanteren we eigenlijk voor elke behoefte.

[1:44:16] Omdat eigenlijk als we minder energie nodig hebben en het heeft minder uitstoot, dan ben ik autonomer in mijn optreden en kan ik er meer van doen, want ik hoef namelijk minder te compenseren.

[1:44:30] We hadden een vraag over afhankelijkheden ICT en dat soort zaken meer en infrastructuur en kwetsbaarheden en strategische afhankelijkheden afbouw.

[1:44:41] Voor IT zijn we afhankelijk van externe hardwareleveranciers en dienstverleners.

[1:44:46] Deels is dat niet uit Nederland, maar een groot deel is het ook daadwerkelijk in Nederland.

[1:44:52] En de robuustheid van de IT-infrastructuur die creëren we eigenlijk door juist een mix van IT-middelen te gebruiken door Defensie en die ook

[1:44:59] We zijn ook echt wat stappen in het maken.

[1:45:08] En ook het afnemen van IT-diensten bij commerciële partijen.

[1:45:14] Het contract dat we met zowel Thalys als KPN hebben, waarbij we echt wel flinke stappen hebben gezet richting soevereine private cloud voor de krijgsmacht.

[1:45:29] We hadden ook wat vragen over... Grit had het over, maar ook clouddiensten, dat soort zaken.

[1:45:35] Ik denk een beetje gebaseerd op het idee van NAVIN, dat hyperrobuste netwerk wat in de grond ligt, waar ook andere overheidsdiensten...

[1:45:44] Ik heb met de staatssecretaris van digitalisering vorige week nog een bewindspersonenoverleg gehad.

[1:45:53] We gaan kijken hoe we dat samen kunnen doen.

[1:45:57] Een partijgenoot van mevrouw Katman zei dat op een aantal vlakken Defensie voorloper is.

[1:46:05] We hebben daar budget voor.

[1:46:08] We hebben die multimodale cloud-strategie.

[1:46:12] U zou daar een grotere voortrekkersrol in moeten nemen.

[1:46:18] Ik heb dat gesprek opgestart, ook met de CIO Rijk hierover.

[1:46:22] We gaan kijken hoe we dat kunnen vormgeven.

[1:46:26] Wat u daar als eerste van gaat zien, is deze week nog de digitaliseringsstrategie van de kruismacht.

[1:46:31] Daar zitten de kruisverbanden in de brief, ook naar de Nederlandse digitaliseringsstrategie.

[1:46:38] Ik denk voor de zomer vanuit de minister van Digitalisering en Koninkrijksrelaties zal die komen.

[1:46:45] En dan ziet u die kruisverbanden eigenlijk inzitten.

[1:46:48] Wat ik er wel altijd bij zeg, het geldt hetzelfde voor het NAVO-netwerk wat we hebben.

[1:46:53] Het is een primair defensie-netwerk, military-owned en controlled.

[1:46:58] dat er geen verdringingseffecten mogen ontstaan, want uiteindelijk moet die krijgsgemacht gewoon kunnen knokken op het moment dat dat nodig is.

[1:47:08] De heer Elian had ook nog een vraag over Comet.

[1:47:11] Nou, Comet doet hartstikke goed werk.

[1:47:13] Comet wordt ook flink uitgebreid.

[1:47:16] Er komen honderden collega's bij.

[1:47:18] Wat ik wel leuk vind om aan te geven, is dat... Ik krijg vragen, opmerkingen over waar meneer Tuinman... al die vacatures kunt u niet vullen.

[1:47:27] Op dit moment zien we dat de vacatures die bij Comet openstaan in inkoop en juridische afdelingen, dat soort dingen meer eigenlijk supergoed gevuld raken.

[1:47:36] We zien eigenlijk dat het mensen aantrekt vanuit alle hoedanigheden van de samenleving.

[1:47:42] Omdat mensen zien dat het mooi werk is bij Comet.

[1:47:44] Er is geld, er worden echt projecten gerealiseerd.

[1:47:47] En mensen zien meer en meer dat ze daadwerkelijk een maatschappelijke relevante bijdrage willen leveren.

[1:47:52] Dat kun je overal doen, maar bij de Krijgsman Comet in het bijzonder.

[1:47:57] En ik ben ook trots hoe Comet de afgelopen, nou ja, onder mijn leiding dan, of onze leiding, ook daadwerkelijk stappen heeft gemaakt op organisatie en ook voornamelijk cultuur.

[1:48:08] Ik wil toch even terug begrijpen op de brief die ik volgens mij in oktober afgelopen jaar heb gestuurd met betrekking tot versnelling.

[1:48:14] Daar heb ik een aantal versnellingsaspecten aangegeven waarbij ik ook heel duidelijk geweest dat wij als organisatie ook zien dat een groot deel zit in wat u denk ik ook aangeeft cultuurverandering.

[1:48:24] Daar zijn we hard mee bezig.

[1:48:26] De commandant is op plaats vervangen en al zo'n mensen die zijn er dag en nacht mee bezig.

[1:48:31] En ik zie dat ook wel daadwerkelijk beginnen.

[1:48:34] Uw Kamer heeft gisteren of vandaag een brief gestuurd over de verminderde lastendruk en het versnellen van het inkoopproces.

[1:48:44] Er zit een aantal resultaten in hoe we die cultuur uiteindelijk ook omkrijgen.

[1:48:50] Het is niet dat de mensen het niet willen, maar het is wel dat als we een ander regime gebruiken met betrekking tot inkoop, dat we ze er mijl bij moeten zetten.

[1:49:01] helpen en assisteren.

[1:49:03] We zien het ook in de stroomlijnen van de voorzien inketen als doorlopend verbeterproces.

[1:49:09] We hebben verschillende maatregelen genomen, maar ook bijvoorbeeld verwerving van de plank of gezamenlijke inkoop in naverband met bijvoorbeeld NSPA zorgt uiteindelijk voor de versnelling.

[1:49:19] Dat betekent wel dat je het op iets andere manieren moet doen.

[1:49:21] Ik ben ook blij dat we nu iemand uit de

[1:49:23] uit de private markt nu binnen ons hebben, die zich specifiek richt op innovatieve inkoopprocessen en systemen en ons ook helpt bij het bouwen van frameworks, zoals het SDIR, Strategische Defensie, Innovatie en Research en onderzoeksinkoopsystematieken, waarbij je eigenlijk zowel het onderzoek, de innovatie, als het opschalen eigenlijk

[1:49:48] in één systeem inkoopt en het zorgt ervoor dat we dan veel minder druk in proces zijn.

[1:49:54] De heer Notko vraagt nog over welke concrete innovatieprojecten en hoe de duurzaamheid geboort.

[1:49:59] Dat had te maken met die verzamel-A-brief.

[1:50:02] Voor die niet gemonteerde projecten geldt dat zaken als duurzaamheid worden meegenomen in de vervolg-DMP-brieven.

[1:50:08] En specifiek voor duurzaamheid bij nieuw materiaal geldt dat we hier altijd een afwegingskade voor hebben en waar een project dat kan ook daadwerkelijk zullen verduurzamen.

[1:50:21] Wat ik ook in uw Kamer al heb toegezegd, is dat we ook komen met een...

[1:50:26] vernieuwing of een herijking van onze uitvoeringsagenda duurzaamheid, waar we daar specifiek op zullen ingaan.

[1:50:35] Maar u kunt van mij uitgaan.

[1:50:37] Overal waar we dus minder consumeren, op het gebied van energie bijvoorbeeld, waar we minder uitstoot leveren en daarmee bijvoorbeeld met circulaire campementen een grotere bijdrage kunnen leveren aan autonoom kunnen opereren, dat noemen wij mission critical, we zullen dat altijd doen.

[1:50:54] Goed, daar ben ik door de beantwoording van de vraag heen.

[1:50:58] Ik heb wel nog een afsluitende oproep richting onze commissie.

[1:51:05] Dat is de volgende.

[1:51:06] Het juiste materieel is belangrijk voor onze mensen om invulling te geven aan wat de NAVO van ons vraagt.

[1:51:13] Graag ga ik ervan uit dat de aanvraag van twee minuten debat niet geldt voor de brieven over de wisselaadsystemen, MSS en maritime strikes, dat ik deze voor de zomer

[1:51:23] kan contracteren en uiteindelijk kan tekenen, tenzij de Kamer voor afgaand anders besluit.

[1:51:29] Het zijn systemen die hoog op de NAVO-capability-lijsten staan, maar voorzien in een huidige ernstige tekortkoming en daarmee noodzakelijk zijn om klaar te zijn voor dat wat van ons wordt gevraagd.

[1:51:43] We hebben een verzoek vanuit de staatssecretaris.

[1:51:46] Ik kijk even de commissie rond of ze zich kunnen vinden in het voorstel van de staatssecretaris.

[1:51:52] Ik zie niemand die daar bezwaar tegen maakt, dus volgens mij heeft de staatssecretaris akkoord gekregen op zijn verzoek om deze projecten door te laten gaan en niet te vertragen daarin.

[1:52:03] Dan ga ik naar de tweede termijn vanuit de commissie.

[1:52:06] U heeft anderhalf minuut spreektijd en ik laat één interruptie toe.

[1:52:10] En ik begin bij de heer Elian.

[1:52:14] Dank voorzitter en ik dank de staatssecretaris voor de

[1:52:17] Ik vind het fijn dat we op deze manier met elkaar van gedachten kunnen wisselen over het materieel.

[1:52:26] Zoals collega Pol net zei, onze krijgsmacht verdient het beste materieel.

[1:52:30] En daar worden hele goede stappen in gezet.

[1:52:32] Uiteraard onderschrijf ik volledig en begrijp ik ook heel goed dat de invulling van de NAVOcapabilitytargets de hoogste prioriteit moet hebben.

[1:52:45] Zullen we het maar even rustig vaststellen met elkaar.

[1:52:48] Mijn vraag ten aanzien van de voertuigen voor de luchtmobiele brigade moet vooral ook gezien worden in dat licht.

[1:52:58] Niet ten koste van iets anders, want we hebben er een hele hoop te doen.

[1:53:02] Maar het is wel een serieuze zorg.

[1:53:07] voor een brigade die fors ingezet wordt.

[1:53:10] Ik probeer te kijken of we er misschien met een vraag-antwoord uit kunnen komen, want dan scheelt dat misschien ook gewoon een motie.

[1:53:18] Kijk, het gaat om 6x6 quads en ultralichte voertuigen, de MRZRA.

[1:53:25] die volgens mij ook onderdeel zijn van de benodigdheden.

[1:53:31] Is de staatssecretaris bereid om de mogelijkheid tot aanschaf uit te werken richting de begroting en dan uiterlijk daarover te informeren?

[1:53:41] Als zij dat zou kunnen toezeggen, dan heb ik ook geen twee minuten debat nodig.

[1:53:46] Dank aan de heer Elion.

[1:53:50] Dan ga ik naar de heer Pol.

[1:53:52] Hartelijk dank voorzitter en hartelijk dank aan de staatssecretaris voor de beantwoording.

[1:53:57] Ja, mooi.

[1:53:58] De weg omhoog is gevonden.

[1:54:00] De krijgsmacht krijgt het materieel dat ze verdient.

[1:54:04] En dat is hartstikke goed nieuws.

[1:54:05] Niet alleen voor de mannen en vrouwen die elke dag zo keihard werken bij Defensie, maar ook voor Nederland.

[1:54:10] Omdat het hier natuurlijk gaat om onze eigen nationale veiligheid.

[1:54:14] Dus chapeau aan een ieder die zich hier zo samen met de staatssecretaris voor inzet.

[1:54:20] Dat is echt ontzettend

[1:54:21] En de PVV is daar trots op.

[1:54:23] Ook goed dat de staatssecretaris het een goed idee vindt om dat materieel dat we hebben aangekocht ook wat meer te laten zien aan de samenleving.

[1:54:31] Dat is alleen maar goed voor het draagvlak voor onze krijgsmacht.

[1:54:35] Levert wellicht ook nog wat extra aanmeldingen op.

[1:54:37] Als je dat mooie materieel voorbij ziet rollen, dan wil je eigenlijk maar één ding en dat is werken bij Defensie.

[1:54:43] Voorzitter, ik dank u hartelijk.

[1:54:45] Dank.

[1:54:46] De heer Nortkamp ziet af van zijn tweede termijn.

[1:54:50] Dan de heer Van Balen.

[1:54:54] Mijn fractie heeft behoefte aan een twee minuten debat.

[1:54:58] Die behoefte ligt erin dat mijn fractie op geen enkele manier kan leven met het feit dat de Nederlandse regering wapens koopt van Israël.

[1:55:07] Die wapenfabrikanten in Israël

[1:55:09] die testen hun wapentuig op Palestijnen, niet alleen in de genocide in Gaza, ook door andere operaties van Israël en de onderdrukking op de westelijke Jordaanhoeve.

[1:55:21] Als je daar vervolgens wapens van koopt, dan hou je dat onderdrukkende misdadige systeem in stand.

[1:55:26] Dat is verwerpelijk, voorzitter.

[1:55:28] Daarnaast zijn de Israëlische wapenfabrikanten voor een groot gedeelte staatsbedrijven.

[1:55:35] Dus als je daar wapens van koopt, dan zorg je ervoor dat je de oorlogskas van de oorlogsmisdadiger Netanyahu spekt.

[1:55:43] Daarmee ben je direct en indirect medeplichtig aan de misdaden die Israël pleegt.

[1:55:50] Je zorgt er namelijk voor dat de misdadige Israëlische regering niet alleen de middelen heeft om de misdaden te kunnen uitvoeren, maar dat ze ook door kunnen gaan met het in stand houden van hun defensieindustrie en het testen van de wapens op Palestijnen.

[1:56:05] Dat moet wat mij betreft nu stoppen.

[1:56:07] Dus ik vraag daarom graag een twee minuten debat aan.

[1:56:11] Dan ga ik naar de staatssecretaris voor beantwoording van een aantal vragen die in de tweede termijn zijn gesteld.

[1:56:19] Eerst richting de heer Elian.

[1:56:21] Uw vraag en ook uw insistentie met betrekking tot de luchtmobiele brigade komt niet voor niks.

[1:56:29] U heeft dat vast en zeker gehoord van de boots on the ground.

[1:56:32] Dat neem ik dus serieus.

[1:56:36] Ik wil hem als toezegging laten noteren, voorzitter.

[1:56:39] Als ik hem zo kan formuleren, dat wij zien hoe de versterking van de mobiliteit van de elfde luchtmiddelbrigade vormgeven, voornamelijk in die lichte capaciteit in uw Kamer voor de begrotingsbehandeling van de begroting 26, hierover informeren.

[1:56:57] Meneer Elion?

[1:56:59] Ja, dat is prima wat mij betreft, voorzitter, waarbij ik ook wil aangeven dat ik er geen

[1:57:04] geen bezwaar tegen heb als het in de begroting verwerkt zou zijn en als het dan even aan gerefereerd wordt, vind ik dat ook prima.

[1:57:19] Richting de heer Van Baarle.

[1:57:21] Ik heb net aangegeven wat het dilemma is waar ik in zit met betrekking tot

[1:57:27] de einde van dit jaar, zeg maar, en dat u nog twee dagen heeft voor uw twee-minuten-debat.

[1:57:33] Dus mijn vraag zojuist was of, met betrekking tot het twee-minuten-debat, dat exclusief de brief over MSS is, de wisselaadsystemen

[1:57:45] en de Tomahawks.

[1:57:48] En als ik dan het twee minuten debat van de heer Van Barelen kan interpreteren, dat daar uw generieke zorgen zitten met betrekking tot de krijgsmacht in relatie tot de behoeftes die uiteindelijk bij Israëlische bedrijven terechtkomen, dan kan ik in ieder geval door met deze drie projecten, want die moeten namelijk voor

[1:58:10] het zomerreces uiteindelijk getekend zijn.

[1:58:14] Want anders gaat het zware vertragingen opleveren en ook een flinke extra som en geld.

[1:58:22] En dat betekent dat we niet aan de doelstelling kunnen voldoen op het gebied van gereedheid waar we ons aan gecommiteerd hebben.

[1:58:31] Ik interpreteer de beantwoording van de staatssecretaris dat hij wil doorgaan met de drie projecten die de staatssecretaris... En die hebben geen relatie met Israël, als ik het goed begreep, van de staatssecretaris.

[1:58:41] Ja, eentje wel, voorzitter.

[1:58:42] Dat is mijn vraag ook richting de verheer van Baarle.

[1:58:46] Kijk, als de verheer van Baarle zegt, luister, ik wil dit project, daar wil ik een motie op indienen en daar wil ik blokkeren.

[1:58:51] Ja, goed.

[1:58:52] Dan zal uw Kamer, dat is een verzoek, dan zal uw Kamer dat twee minuten debat uiteindelijk voor het

[1:58:59] Het is in ieder geval mijn intentie om een Kamerhuispraak te vragen over...

[1:59:14] alle vormen van wapenhandel die er met Israël plaatsvinden.

[1:59:18] En als dat met zich meebrengt dat de Kamer dan wellicht morgen of overmorgen uiterlijk daar een uitspraak over moet doen, zobeert.

[1:59:26] Het is echt een principiële ondergrens voor mijn fractie.

[1:59:29] Dus ik wens wel om die uitspraak dan van de Kamer te vragen.

[1:59:40] Ik overleg even met de Griffier.

[1:59:46] Hij is vandaag aangevraagd door de heer Elian.

[1:59:47] Hij is niet toegewezen.

[1:59:52] Ik zie nu dat één fractie een blokkade doet richting de aanschaf van het drietal projecten.

[1:59:59] Ik begrijp de heer Van Balen inderdaad.

[2:00:04] De heer Noordkamp.

[2:00:06] Ik denk dat we even geen generieke uitspraken moeten doen wat één fractie vindt of de Kamercommissie vindt.

[2:00:11] Laten we gewoon afwachten welke moties er in stemming worden gebracht voordat u concludeert hoe een partij hiernaar kijkt.

[2:00:18] Excuses.

[2:00:18] Ik zeg één partij of één fractie wil een twee minuten debat en geeft geen...

[2:00:24] We moeten de Kamer een uitspraak laten doen over moties en noem maar op.

[2:00:31] Mijn verzoek is om het aan te melden bij de plenaire Griffie.

[2:00:35] Mijn verzoek is aan de Kamerleden om morgen in de regeling van werkzaamheden dat verzoek nog een keer te doen.

[2:00:41] Zodat die wel deze week nog ingepland wordt.

[2:00:44] De strijd die de staatssecretaris heeft, die wil gewoon voor de zomer deze drie projecten kunnen gunnen.

[2:00:52] En daar zullen we dus ook deze week hierover moeten stemmen.

[2:00:56] En ik zou dan de fracties die aanwezig zijn gaan verzoeken om daar ook rekening mee te houden met het toekennen van de regeling van werkzaamheden of niet.

[2:01:03] De heer Elian.

[2:01:04] Oké, helder.

[2:01:08] Voorzitter, even procedureel.

[2:01:10] Dat betekent dus dat een extra regeling aangevraagd moet worden, want die is er niet, dus dat is al een extra stap.

[2:01:16] Ik wil even vragen aan, ik begrijp het goed, de heer Van Baarle wil een twee minuten debat.

[2:01:22] Dat mag uiteraard, dat is zijn goed recht.

[2:01:25] Als wij nu niets doen, dan komt dat in september een keer.

[2:01:30] Dat 2-minuten-debat komt met een motie, dat zien we in de tekst wel.

[2:01:35] En de staatssecretaris zegt dat als dat het geval is, dan moet ik wachten op de uitkomst van dat 2-minuten-debat.

[2:01:43] Mijn voorstel was... Er zijn drie projecten die ik heb genoemd.

[2:01:49] Eentje daarvan zit een Israëlische component aan vast.

[2:01:53] Die offerte loopt af.

[2:01:56] U gaat over uw eigen agenda.

[2:01:58] Dat begrijp ik.

[2:01:59] Het punt is dat we onze materieeldebat twee keer per jaar hebben.

[2:02:03] We moeten alles opsparen tot nu.

[2:02:06] Dat is nu zo.

[2:02:08] Ik ga niet over uw agenda, maar hij staat nu wel.

[2:02:10] Kijk, het punt is dat wij dat... Nou goed, tot volgens mij 11 of 12 juli of zo loopt die offerte.

[2:02:18] Als die offerte afloopt, kunnen wij nieuw beginnen.

[2:02:21] Dat betekent dat je significante vertraging gaat krijgen en achteraan een lijstje komt.

[2:02:25] Significante vertraging.

[2:02:27] Wat ik daarbij wil aangeven, is wat erin zit, is EOV-materiaal.

[2:02:33] elektronische oorlogsvoering, om onze kritieke infrastructuur in de Noordzee veilig te houden.

[2:02:39] Dat spul heb ik nu nodig en niet over twee jaar.

[2:02:42] Wat erin zit is luchtverdedigingsraketten, de Amerikaanse SM-raketten die we nu gebruiken, die zijn geüpdreed, die passen niet meer in onze verratten.

[2:02:53] We hebben er gewoon te weinig van.

[2:03:01] Per direct hebben we die nodig.

[2:03:03] Wat er ook in zit, is de strikecapaciteit die je nodig hebt om uiteindelijk...

[2:03:10] maritiem, amfibische operaties goed uit te kunnen voeren.

[2:03:15] Zijn die amfibische operaties relevant?

[2:03:18] Die zijn retorelevant.

[2:03:19] Als je nu gaat kijken wat er allemaal aan de hand is in de Arctic, welke rol we hebben binnen de NAVO-plannen, dus dat spul moet eigenlijk zo snel mogelijk komen.

[2:03:30] En met het niet behandelen van, nou goed, laat ik het zo zeggen,

[2:03:37] met het niet behandelen van deze brief, uitstel, na het zomereces.

[2:03:45] Wat ik u terug wil geven, ik vind dat onacceptabel voor onze mannen en vrouwen.

[2:03:50] Volgens mij is de urgentie duidelijk geuit door de staatssecretaris en is het aan ons als Kamerleden om daar in de regeling van werkzaamheden uiting te geven in de urgentie die de staatssecretaris richting de commissie heeft gedaan.

[2:04:03] Dan ben ik echt aan het einde gekomen van deze commissie.

[2:04:09] De staatssecretaris.

[2:04:11] Toch nog eentje om het helemaal helder te krijgen.

[2:04:14] Ik had er drie voorgesteld.

[2:04:15] In eerste instantie was u ermee akkoord.

[2:04:17] Nu komt uw commissie op eentje terug.

[2:04:20] Maar ik ga ervan uit, met betrekking tot die andere twee, de Tomahawk en de WTB, daar ga ik wel mee akkoord.

[2:04:31] Ik kijk de commissie aan.

[2:04:33] De heer Van Baarle.

[2:04:34] Voor de handelingen wil ik in ieder geval aangegeven hebben... dat dat wat mijn fractie betreft niet akkoord is.

[2:04:40] Dus dat is dan voor de handelingen.

[2:04:42] Mijn fractie hecht er, zoals gezegd, wel aan... als het gaat om het aankopen van defensiemateriaal van Israël... om dan gewoon die Kameruitspraak te verwangen.

[2:04:51] Maar voor de handelingen geef ik aan... dat dat akkoorden van mijn fractie niet is.

[2:04:57] Er kunnen hier in de commissie geen uitspraken gedaan worden, dus...

[2:05:02] Ik weet dat de staatssecretaris hem gevraagd heeft.

[2:05:05] Als er geen bezwaren waren, was het makkelijker.

[2:05:08] Maar ik denk dat we het op de regeling van werkzaamheden zo snel mogelijk moeten benoemen.

[2:05:13] En de urgentie van de staatssecretaris meenemen in het toekennen van de twee minuten debat.

[2:05:17] Zodat de staatssecretaris nog deze week een uitspraak heeft waar hij dan mee aan de slag kan gaan.

[2:05:23] Met de verwerving van het materieel.

[2:05:28] Nog eentje, de heer Notkoop.

[2:05:34] We hebben nog nergens ons positief of negatief over uitgesproken... tot het moment dat er twee minuten een debat is geweest.

[2:05:40] Dat is hoe we het nu afgesproken hebben, toch?

[2:05:44] In de commissie kunnen geen toezeggingen of uitspraken gedaan worden.

[2:05:47] Dat gebeurt echt in de plenaire zaal door de Tweede Kamer.

[2:05:53] Er is niks toegezegd aan de staatssecretaris... dus er is geen akkoord gegeven op welk project dan ook.

[2:05:59] We gaan proberen om een twee minuten debat in te plannen, zodat de staatssecretaris wel deze week een uitspraak heeft vanuit de Kamer en daarmee aan de slag kan gaan.

[2:06:11] Die wil ik even voorlezen.

[2:06:13] De staatssecretaris zegt toe aan het lid Elian om voor de begrotingsbehandeling voor het jaar 2026 in detail in te gaan op de stand van zaken omtrent de munitiefabriek.

[2:06:27] Ja, ik zie de staatssecretaris knikken.

[2:06:30] En de tweede toezegging is de staatssecretaris zegt toe de mogelijkheden tot aanschaf van voertuigen voor de luchtmobiele brigade te verkennen en hierover in de begroting voor 2026 te rapporteren.

[2:06:43] We gaan kijken naar die lichte voertuigen.

[2:06:48] Dat is één.

[2:06:49] En tweede, dat zullen we in de behandeling van begroting 26 daar specifiek op terugkomen.

[2:06:59] Hartstikke akkoord, want ofwel is het dan mooi geregeld of niet.

[2:07:02] En dan praten we erover, dus dat scheelt iedereen.

[2:07:06] En dan kan ik ook afsluiten om te zeggen dat er ook een twee minuten debat is aangevraagd door de heer van Balen.

[2:07:12] En dan dank ik de staatssecretaris en zijn ondersteuning voor hun inbreng.

[2:07:18] En dank ik ook de Kamerleden en sluit ik hierbij de vergadering.