Disclaimer: deze transcriptie is geautomatiseerd omgezet vanuit audio en dus geen officieel verslag. Om de transcripties verder te verbeteren wordt constant gewerkt aan optimalisatie van de techniek en het intrainen van namen, afkortingen en termen. Suggesties hiervoor kunnen worden gemaild naar info@1848.nl.

Energiebesparing en betaalbare energierekening voor huishoudens

[0:00:04] Hierbij open ik deze vergadering van de Vaste Kamer Commissie voor Klimaat en Groene Groei.

[0:00:08] Ik heet welkom aan de leden, de heer Van Houwelingen van Forum voor Democratie, mevrouw Postma van NEC, mevrouw Kreuger van GroenLinks PvdA en natuurlijk welkom aan de minister van Klimaat en Groene Groei.

[0:00:18] Aan de orde is een commissiedebat over energiebesparing en betaalbare energierekening voor huishoudens.

[0:00:23] We hebben er flink de tijd voor genomen van 10 tot 3.

[0:00:26] Het is alleen wel zo dat er waarschijnlijk om half 2 stemmingen zijn.

[0:00:30] waar de leden bij aanwezig moeten zijn en waar de minister ook bij aanwezig wil zijn.

[0:00:33] Dus dat betekent dat we waarschijnlijk om half twee schorsen tot kwart over twee.

[0:00:37] En dan gaan we daarna verder met het debat, mochten we nog niet klaar zijn.

[0:00:41] Maar laten we wel snel beginnen aan de eerste termijn aan de zijde van de Kamer.

[0:00:44] De heer Van Houwelingen is geen lid van deze commissie, dus ik moet even toestemming vragen aan de andere leden of zij akkoord gaan dat de heer Van Houwelingen meedoet aan dit debat.

[0:00:53] Ja, dat is akkoord.

[0:00:54] Dan is het woord aan de heer Van Houwelingen met zijn eerste termijn maximaal vier minuten.

[0:01:01] Dank u, voorzitter.

[0:01:04] Vandaag bespreken we de toekomst van de energierekening van miljoenen Nederlandse huishoudens.

[0:01:10] Een toekomst die er, als dit kabinet doorgaat op de ingeslagen weg, helaas niet rooskleurig uitziet.

[0:01:15] Integendeel.

[0:01:17] Volgens CE Delft stijgt de gasrekening voor huishoudens richting 2030 door het kabinetsbeleid met honderden euro's.

[0:01:23] ook in het lage prijsscenario.

[0:01:26] En wie betaalt de rekening?

[0:01:27] De hardwerkende Nederlander, het MKB, de gepensioneerden, de jonge starten.

[0:01:31] Terwijl Nederlanders zich zorgen maken over de torenhoge energiekosten, doet de Europese Unie er nog een schepje bovenop.

[0:01:38] Gisteren nog presenteerden de Nederlandse eurocommissaris Wopke Hoekstra

[0:01:41] zijn plan om de Europese CO2-reductie in 2040 met maar liefst 90 procent te reduceren.

[0:01:49] Ambitieus noemen we dat in Brussel.

[0:01:51] Maar laten we het beestje bij de na noemen.

[0:01:53] Dit is niet ambitieus.

[0:01:55] Dit is onbetaalbaar en onhaalbaar.

[0:01:58] Dat zeggen ook steeds meer kritische economen, energie-experts en gewone burgers die elke maand moeten kiezen tussen eten, wonen of verwarmen.

[0:02:07] Het is behalve onhaalbaar en onbetaalbaar bovenal volstrekt onnodig.

[0:02:12] De obsessie met CO2 is gebaseerd op de aanname dat de huidige klimaatverandering wordt veroorzaakt door menselijke CO2-uitstoot en dat deze bovendien uniek is in de geschiedenis.

[0:02:23] CO2 is het onmisbare voedingsstof voor planten.

[0:02:27] We zien weliswaar een verband tussen een hogere CO2-gehalte en een hogere temperatuur, maar oorzaak en gevolg is niet duidelijk.

[0:02:34] Opwarpende oceanen houden minder CO2 vast, dat ontstapt naar de lucht, waar de concentratie stijgt.

[0:02:40] Een hoger CO2-gehalte zou heel goed het gevolg kunnen zijn van temperatuurstijging en niet andersom.

[0:02:47] Bovendien verandert het klimaat al zo lang als de aarde bestaat.

[0:02:52] De baan om de zon en de stand van de aardas volgen cycli die 10.000 jaren bestrijken en het komen en gaan van ijstijden bepalen.

[0:03:02] Ook op kleinere straal bestaan er cycli.

[0:03:04] Er is geen enkel bewijs dat de opwarming van de laatste 150 jaar op zorgwekkende wijze afwijkt van de normale variatie van de afgelopen honderdduizenden jaren.

[0:03:14] Hetzelfde geldt overigens voor de aanname dat er een toename zou zijn van het aantal weersextremen.

[0:03:20] In een debat dat ik afgelopen november met de minister hierover voerde, betwiste ik deze aanname onder verwijzing naar het laatste IPCC-rapport.

[0:03:28] Om precies te zijn, naar pagina 1585, waar duidelijk staat dat er geen bewijs is voor een toename van het aantal orkanen.

[0:03:36] En naar pagina 1569, waar het IPCC schrijft dat er geen toename is van het aantal overstromingen.

[0:03:43] Deze minister antwoordde daarop, ik citeer nu even uit dat debat, Van Houding heeft gisteren geciteerd uit een rapport, dus het IPCC-rapport, vrij eenzijdig geciteerd, want er zijn ook veel, heel veel rapporten te citeren waar veel en heel veel andere informatie in staat.

[0:03:59] Einde citaat, voorzitter.

[0:04:02] Het is eigenlijk nog niet eens een interruptie, maar meer een punt van orde.

[0:04:07] De heer Van Houweningen vraagt toestemming om deel te nemen aan dit debat en heeft vervolgens een bijdrage die op geen enkele manier raakt aan de inhoud van wat er vandaag op de agenda staat.

[0:04:18] Dat mag, dat kan.

[0:04:19] Het is campagnetijd.

[0:04:22] Forum hoopt ook op een zeteltje vanuit klimaatontkenning, maar ik vind het eigenlijk beneden alle pijlen.

[0:04:30] De debat gaat over de hoge energieprijzen.

[0:04:40] Die zijn een rechtstreeks gevolg van het klimaatbeleid.

[0:04:45] Ik ga verder met mijn betoog.

[0:04:55] Mijn vraag aan de minister is, klopt het dat ze met deze bewering haar twijfels over de kwaliteit van het IPCC-rapport uit?

[0:05:04] In ieder geval over de twee beweringen uit dat rapport, die ik zojuist citeerde.

[0:05:09] En zo ja, zou zij deze twijfel wellicht kunnen onderbouwen?

[0:05:12] En ten tweede, kan ze wellicht een aantal van de vele rapporten noemen waaruit volgens haar dus zou blijken dat er wel degelijk een toename is gemeten van het aantal orkanen en overstromingen?

[0:05:23] Met andere woorden, van het aantal weersextremen.

[0:05:25] Voorzitter, Form voor Democratie gelooft dat energie betaalbaar, betrouwbaar en beschikbaar moet en kan zijn voor iedere Nederlander.

[0:05:34] We doen namelijk een dringend beroep aan het kabinet om te stoppen met de klimaatobsessie, om de energiebelasting op gas en elektriciteit te verlagen en om zich te verzetten tegen de aangekondigde plannen van hurdelcommissaris Hoekstra.

[0:05:46] Ik zal hiertoe in de tweede termijn, maar ik begrijp dat er een tweede debat moet worden aangevraagd, maar dat zouden we graag willen doen om een motie te kunnen indienen.

[0:05:55] De heer Van Houwelingen heeft het over dat het klimaat eigenlijk niet echt verandert.

[0:06:05] Dat is de geologentheorie.

[0:06:07] Die wel wat fluctueren.

[0:06:10] Maar als je echt inzoomt, dan zie je het verschil niet.

[0:06:13] Maar wij leven wel in dat verschil.

[0:06:16] En als we nu kijken naar bijvoorbeeld hoe warm het nu is.

[0:06:21] De overstromingen die Spanje vorig jaar heeft gehad, die worden toch echt veroorzaakt doordat de Middellandse zee zo extreem opwarmt.

[0:06:28] En dat je dan ziet dat er in het najaar dat de lucht eigenlijk dat water kwijt moet, met enorme neerslag.

[0:06:34] Dat is een weerfenomeen dat al honderden jaren daar bekend is, maar nu gewoon extremer is omdat door die warmte, door die warme zee, er gewoon veel meer water in de lucht is.

[0:06:44] Dus eigenlijk als je nu kijkt naar de temperaturen, dan zie je

[0:06:48] ben ik bang dat we in dit najaar daar weer problemen gaan krijgen in die regio, die echt heel ernstig zijn voor die bevolking daar, net als op dit moment de hitte en de bosbranden.

[0:06:56] Dus daar zullen we mee moeten omgaan.

[0:06:58] Ik denk niet dat ik de heer Van Houweling kan overtuigen in het feit dat dit wel komt door wat wij met z'n allen de afgelopen honderd jaar gedaan hebben met de uitstoot.

[0:07:07] Dus daar wil ik het niet over hebben.

[0:07:08] Maar ik ben het wel eens met mevrouw Kreuger dat dit een debat is waar we het hebben over de energierekening van mensen.

[0:07:14] En los van het betelgen van de heer Van Houwelingen denk ik wel dat hij ziet dat die energierekening duurder is voor mensen, dat ze mogen moeite hebben om die te betalen.

[0:07:21] En ik heb nog geen enkel punt in het voorstel gehoord van Forum voor Democratie die ook maar helpt om die energierekening...

[0:07:29] Wat zou de heer Van Houwelingen in dit debat willen brengen om concreet de energierekening van mensen lager te maken?

[0:08:27] Dat was de bel.

[0:08:28] Heel goed.

[0:08:28] De heer Van Houwelingen wilt u reageren op de vraag van mevrouw Posma.

[0:08:31] Ja, dank voor de vraag.

[0:08:33] Uiteraard, dat zeggen we ook keer op keer.

[0:08:35] Natuurlijk verandert het klimaat en niemand zal dat kunnen ontkennen.

[0:08:39] En het wordt wellicht inderdaad ook op wat warmer.

[0:08:41] En dat is geen vreemde ontwikkeling, omdat we uit een koude periode komen, waar we dus alleen bezwaar tegen maken.

[0:08:46] En niet alleen wij.

[0:08:47] Dat zeggen ook heel veel klimaatwetenschappers.

[0:08:49] Waaronder, ik heb dat vaker gezegd, de 2000 klimaatwetenschappers die zich verenigd hebben in Klintel.

[0:08:54] Er is geen klimaatcrisis.

[0:08:56] Dus je hebt af en toe natuurlijk een warm periode.

[0:08:57] Maar er is geen klimaatcrisis.

[0:09:07] Wat is dan het verband met dit debat?

[0:09:08] De meeste partijen menen dat het een klimaatcrisis is.

[0:09:12] Dat maakt de energieprijzen veel duurder.

[0:09:23] Dat is het verband met dit debat.

[0:09:27] Wat zou Forum voor Democratie dan willen?

[0:09:31] Wij willen stoppen met het klimaatbeleid, omdat er geen klimaatcrisis is.

[0:09:38] Dat brengt de energierekening omlaag van huishoudens.

[0:09:45] Dat is onze antwoord.

[0:09:51] Dank u wel.

[0:09:54] Uw interruptie?

[0:09:55] Ik zal hem korter doen.

[0:10:00] Als we niets doen, gaat de rekening automatisch omlaag.

[0:10:06] Dat is niet zo, omdat de gasprijzen zo duur zijn.

[0:10:09] Ook door het conflict met Rusland.

[0:10:17] Dus daarom nogmaals mijn vraag.

[0:10:19] Wij als NEC hebben ons bijvoorbeeld ingezet voor het energie noodfonds om ervoor te zorgen dat mensen die de energierekening niet kunnen betalen daar een gemoedkoming uit kunnen krijgen.

[0:10:27] Dat zal een van mijn voorstellen zijn om die structureel te maken zodat mensen echt ook iets hebben waarmee ze direct hun rekening kunnen betalen.

[0:10:36] Is dat iets wat de heer Van Houwelingen zou steunen?

[0:10:40] We zijn voor lage energiebelastingen.

[0:10:44] Dat kunnen we ook betalen.

[0:10:47] Er zijn ook andere oorzaken waarop de gasprijzen te hoog zijn.

[0:10:55] Je hebt allerlei energiebronnen.

[0:10:56] Zodra je één belangrijke energiebron...

[0:11:03] Afwilschalen eigenlijk wil verbieden, want daar wil men natuurlijk naartoe.

[0:11:08] Dan gaan de energieprijzen natuurlijk omhoog.

[0:11:10] Dus dat blijft wat ons betreft de kern van het probleem.

[0:11:13] Vooral daarom hebben we, denk ik, hogere energieprijzen.

[0:11:15] En u heeft gelijk, alle vormen van verlaging van energieprijzen, bijvoorbeeld door de belasting te verlagen, daar zijn wij voor.

[0:11:21] En dat zou wat ons betreft wel kunnen, omdat we dat geld kunnen halen uit het klimaatbeleid, wat ons betreft dus niet nodig is.

[0:11:26] Dus dat ik ook met betoogsjuist verwerk.

[0:11:28] Dank u, voorzitter.

[0:11:30] Dank u wel.

[0:11:31] Nog een vraag, mevrouw Posma.

[0:11:33] Ik hoor nog steeds geen concrete maatregelen waardoor mensen volgende maand, volgend jaar een lagere rekening krijgen.

[0:11:41] Want dit is allemaal lange perspectief, lange termijn.

[0:11:44] Ik ben echt op zoek, daar is dit debat ook echt geschikt voor, van wat kan er nu gebeuren zodat mensen volgende week, volgende maand, volgend jaar echt een lagere rekening hebben.

[0:11:56] We hebben de hoogste energiebelasting van heel Europa.

[0:12:05] Dat is het punt dat ik in mijn betoog heb opgenomen.

[0:12:08] Wat ons betreft kan die energiebelasting dus veel lager.

[0:12:10] Daar hebben we ook dekking voor.

[0:12:12] Dat heb ik net in mijn betoog opgenomen.

[0:12:17] Dat is wat wij zouden willen doen.

[0:12:23] Dank u wel.

[0:12:24] Dan heet ik welkom aan de heer Vlag van de SGP en de heer Peter de Groot van de VVD.

[0:12:29] We zitten ruim in de tijd en we hadden dus een minuutje korter spreektijd afgesproken twee dagen geleden in de procedurevergadering.

[0:12:36] Maar dat betekent wel dat we iets meer kunnen interrumperen.

[0:12:38] Daar deden we het natuurlijk voor.

[0:12:40] Dus wat mij betreft zetten we het voor nu op zes, de interrupties, zeker op de eerste termijn van de Kamer.

[0:12:44] Maar als we ruim in de tijd blijven zitten, kan dat natuurlijk ook nog wel wat omhoog.

[0:12:48] Mevrouw Postma, dan is het uw beurt.

[0:12:49] Mag ik een kleine verzoek stellen?

[0:12:52] Ik had niet door dat het vier minuten was in plaats van vijf.

[0:12:55] Als ik nou een interruptie inlever, die zijn bij mij altijd heel lang, mag ik dan een minuutje extra voor mijn spreektekst?

[0:13:00] Nou, ik zou toch proberen om hier en daar ietsje korter uw bijdrage te doen.

[0:13:04] Want dit is wel gewoon wat we hebben afgesproken met elkaar.

[0:13:07] Omdat er ook stemmingen tussendoor kwamen.

[0:13:12] Dat was natuurlijk de reden.

[0:13:14] Daar hebben we het dinsdag over gehad in de procedurevergadering.

[0:13:16] Mevrouw Postma, ga u gang.

[0:13:18] Het hebben van het juiste energiecontract is ontzettend belangrijk.

[0:13:25] En in april berichtte de ACM dat een huishouden 900 euro per jaar scheelt wanneer ze een passend energiecontract hebben.

[0:13:31] Maar het vinden van een passend contract is lastig.

[0:13:34] Ik ben met verenigingen eigen huis aan de slag geweest en verschillende contracten met elkaar vergeleken.

[0:13:39] En dat was eigenlijk niet te doen omdat ze allemaal zo anders waren vormgegeven.

[0:13:44] Ik heb daar schriftelijke vragen over gesteld over LVNG leveranciers die volgens de ACM structureel te hoge tarieven rekenen.

[0:13:52] En in de beantwoording daarvan erkent de minister dat er sprake is van een asymmetrische informatie.

[0:14:00] Om het maar eens even technisch te zeggen.

[0:14:02] Eigenlijk betekent dat dat het niet te doen is om die vergelijking te maken.

[0:14:06] En de vraag die ik eigenlijk daarover heb, hoe kunnen wij nou met elkaar ervoor zorgen dat het makkelijker is voor huishoudens

[0:14:12] om die contracten met elkaar te vergelijken, zodat zij het goedkoopste contract kunnen krijgen.

[0:14:17] In 2010 is er een richtlijn gemaakt met de titel richtlijn energierekening voor consumenten.

[0:14:22] En kan de minister aangeven waarom deze richtlijn vanaf 2014 niet meer van kracht was?

[0:14:27] Lijkt me juist ideaal om zoiets te hebben met elkaar.

[0:14:31] Dan de misleidende kortingen.

[0:14:33] Er wordt soms korting tot 500 euro per jaar aangeboden.

[0:14:36] Deze korting betalen klanten natuurlijk zelf en hierdoor maken ze energieleveranciers het lastige voor huishoudens om inzicht te hebben in de daadwerkelijke tarieven die aangeboden worden.

[0:14:46] De minister geeft in beantwoording van mijn schriftelijke vragen aan dat in de nieuwe energiewet voorgeschreven is dat bonussen alleen maar in geld mogen worden uitgekeerd.

[0:14:54] Maar ook een geldelijke korting vertroebelt het beeld voor huishoudens.

[0:14:58] Erkent de minister dat ook geldelijke bonussen voor informatieasymetrie zorgen en dat de minister het ons met ons eens vindt dat dit eigenlijk ook een soort kortingsactie is die onwenselijk is?

[0:15:08] Naast daadwerkelijke korting bieden sommige leveranciers korting op het maandbedrag aan.

[0:15:13] Alleen hierbij heeft het huishoud een soort voorschot en is het niet meer dan dat.

[0:15:18] Dus aan het einde van het jaar moet die persoon dat ook nog terugbetalen.

[0:15:23] Dus het is echt een vorm van misleiding.

[0:15:25] Wat doet de minister tegen deze specifieke vorm?

[0:15:29] Dan heb ik nog een vraag over het social climate fund en het energienoodfonds.

[0:15:33] De termijn waarin het energienoodfonds in Februari overvraagd werd, laat zien dat het een druppel op de groeiende plaats is en dat dit echt nodig is.

[0:15:40] We hebben eerder al moties ingediend om het social climate fund te gebruiken om dit structureel te maken.

[0:15:46] Volgens mij gaat dat ook gebeuren, maar kan de minister aangeven wanneer dit gereed is?

[0:15:51] Kunnen huishoudens in januari 2026 al terecht bij dit fonds op het moment dat het koud is en de verwarming weer aan moet?

[0:16:00] Dit potje moet echt structureel worden.

[0:16:02] Hoe ver is de minister daarmee?

[0:16:05] Ik snap ook dat dit bij een andere minister ligt, maar ik hoop dat deze minister daar toch een antwoord op wil geven.

[0:16:11] Dan nog over energiebesparing.

[0:16:13] De koopste energie is de energie die je niet gebruikt.

[0:16:16] Natuurlijk moeten we ons voor de energietransitie in blijven zetten op elektrificatie en verzwaring van het net, maar het zijn kostbare investeringen en we rennen het niet om dit te doen zonder investeringen.

[0:16:28] om te gaan met onze energie.

[0:16:30] We hebben laatst een petitieaanbieding gehad.

[0:16:32] Kan de minister aangeven wat zij daarvan over kan nemen om ervoor te zorgen dat ledverlichting bijvoorbeeld meegenomen wordt in allerlei zaken?

[0:16:40] Voorzitter.

[0:16:41] Het is echt tijd voor het nieuwe tariefmodel.

[0:16:43] Vorige keer heb ik ook een motie over ingrediënties aangenomen over nieuw dan een piektarief.

[0:16:47] Ik zie goede berichten dat daar echt goed mee aan de slag gegaan wordt.

[0:16:52] Er zit nog één klein punt in waar ik het over wil hebben en dat is de elektrische auto die geladen moet worden.

[0:16:57] Er is een enorme piek op het elektriciteitsnet.

[0:17:00] Ik geloof dat daar een programma voor wordt gesteld dat heet bewust laden.

[0:17:03] Wat onze fractie betreft heeft dit prioriteit.

[0:17:06] Hoe ver is de minister ermee en kan zij hier een update van geven?

[0:17:10] Dan mijn laatste punt.

[0:17:12] De VIX-brigade en de Energiebank, fantastische organisaties die echt concreet helpen om mensen energie te laten besparen.

[0:17:22] Wat ons betreft gaat dit een structurele dekking krijgen vanuit ons, vanuit de rijksoverheid, zodat deze organisaties kunnen blijven bestaan.

[0:17:31] Want nu de spukgelden ophouden, hebben zij geen financiering meer.

[0:17:36] En dit zijn toch prachtige initiatieven.

[0:17:38] Dus daarom wil ik van de minister weten welke gevolgen het einde van de spukgelden in 2027 gaan hebben.

[0:17:44] op de verduurzaming van huizen en deze organisaties.

[0:17:48] En wil ik vragen of de minister voorstander is om de fixbegaande energiebank een structurele vorm wil geven in onze begroting.

[0:17:58] En ik dank de voorzitter.

[0:18:00] Dank aan mevrouw Postma.

[0:18:02] Welkom aan mevrouw Rodekerk van D66.

[0:18:04] En het is nu de beurt aan mevrouw Kreuger van GroenLinks PvdA met haar inbreng.

[0:18:08] Ga u gang.

[0:18:08] Dank u wel, voorzitter.

[0:18:10] En het laatste debat wat wij als commissie voeren van dit parlementaire jaar, en wat mij betreft misschien wel het allerbelangrijkste, namelijk energiebesparing en de betaalbare energierekening.

[0:18:19] Het zou een absolute prioriteit moeten hebben.

[0:18:22] Ik heb een paar punten.

[0:18:23] In de eerste plaats over besparing.

[0:18:25] Onze motie over ledverlichting.

[0:18:27] Ik was echt tot mijn

[0:18:28] stomme verbazing las ik dat pas eind maart de eerste vergadering is geweest van de taskforce over hoe we LED-verlichting gaan vervangen.

[0:18:39] Dat is anderhalf jaar nadat de Kamer heeft gezegd LED in alle openbare gebouwen, snelwegen en snel.

[0:18:47] Ik vraag me echt af hoe kan het via de voorzitter in hemelsnaam

[0:18:52] dat dit totaal laaghangend fruit zo lang moet duren.

[0:18:56] Wat een stilstand.

[0:18:57] Ik vind het echt gênant.

[0:18:59] We kunnen er net zoveel energie mee besparen als de kerncentrale borstelen opwekt, het vermindert de drukte op het stoomnet.

[0:19:05] Het is echt gewoon cruciaal.

[0:19:08] Dus ik wil voor het begin van het nieuwe parlementaire jaar een schriftelijke reactie op het Berenschot-rapport dat net door de sector is gepresenteerd.

[0:19:16] En als eerste hele concrete stap de toezegging dat ledlampen voor het hele huis,

[0:19:22] in de bespaarpakketten komen van de fixed teams.

[0:19:26] Dan, voorzitter, wij maken ons grote zorgen over de geplande bezuinigingen op zowel de CDOKE-gelden als de gelden van de participatiecoalitie.

[0:19:36] Dat zijn allebei gelden die nodig zijn voor die wijkgerichte aanpak waarbij collectief wordt ingezet op isoleren, langs de deuren, via buurtinitiatieven, zodat mensen

[0:19:48] echt met vertrouwen kunnen zorgen dat er energiebesparing plaatsvindt.

[0:19:54] En het is voor mij echt onbegrijpelijk dat in woord de minister zegt de wijkaanpak te steunen, maar dat inderdaad juist die gemeenten en dat soort organisaties in de participatiecoalitie gewoon begekort worden.

[0:20:06] En ik wil heel graag de toezegging dat dit in de miljoenennota wordt gefixt, zodat die fixbrigades gewoon door kunnen.

[0:20:13] Dan het noodfonds.

[0:20:16] Daar hebben we al veel over gezegd.

[0:20:17] Ik vond het echt een beschamende redrace voor mensen die het echt zwaar hebben om aanspraak te kunnen maken op dat potje.

[0:20:24] Ik wil weten of er nog dit jaar iets wordt gedaan voor die mensen.

[0:20:28] En of de minister kan garanderen dat gewoon aan het begin van het stookseizoen dat geregeld is en klaar staat.

[0:20:35] En dat we niet als Kamer weer een half jaar daarover moeten zeuren.

[0:20:38] En dat vervolgens nog steeds niet goed geregeld is.

[0:20:41] Dan de Nederlandse inzet voor... Pardon, mevrouw Posma, met een interruptie.

[0:20:49] Dank, voorzitter.

[0:20:50] We hebben het hier over de noodfonds.

[0:20:51] Iets waar mijn buurvrouw zich ook altijd voor inzet.

[0:20:58] Wij als NEC maken ons zorgen over dat het potje niet op tijd klaar zal zijn.

[0:21:02] Of dat het niet structureel ingeregeld is volgend jaar in 2026.

[0:21:06] En ik zou heel graag deze minister willen vragen om echt hier al neer te leggen van wat er nu concreet gedaan is en wat het plan ook is tot volgend jaar.

[0:21:16] En hoe ziet mevrouw Kreuger het?

[0:21:18] Want volgens mij deelt ze het belang dat dit januari 2026 klaar moet zijn.

[0:21:23] Zoals ik net zei, het liefst aan het begin van het stookseizoen.

[0:21:26] Wat we vorig jaar hebben gezien, is dat we vanaf de zomer gevraagd hebben... staat het klaar, staat het klaar, staat het klaar?

[0:21:33] Toen begon het stookseizoen, het stond niet klaar.

[0:21:36] Toen werd het kouder, het stond nog niet klaar.

[0:21:38] Dat veroorzaakt ongelooflijk veel paniek en stress bij mensen... die de energierekening niet kunnen betalen.

[0:21:43] Ik snap niet dat dit niet geregeld is.

[0:21:48] Er moet een structurele oplossing komen.

[0:21:51] In de aanvraag staat iets, maar ik begrijp dat dat pas half 2026 is.

[0:22:02] Dat is veel te laat.

[0:22:03] We kunnen dit niet nog een keer laten gebeuren zoals het afgelopen jaar is gegaan.

[0:22:08] Het kabinet is wellicht demissionair, maar de mensen thuis in de kou hebben echt last van die energierekening.

[0:22:18] Ik moet zeggen dat ik het proces heel onduidelijk vind.

[0:22:27] Volgens mij was de toezegging aan de Kamer dat wij echt op de inhoud mee konden kijken.

[0:22:34] maar niet wat er nu voor ligt in Brussel.

[0:22:38] En ik heb eigenlijk toch wel zorgen over twee dingen.

[0:22:41] De eerste is dat het Social Climate Fund is ingericht om eigenlijk te compenseren voor ETS2, wat een nieuwe belasting op vervuiling is.

[0:22:50] Maar als je dan kijkt naar de voorstellen, is het heel veel staand beleid.

[0:22:54] Dus het is helemaal niet additioneel.

[0:22:56] Waarom is daarvoor gekozen en hoe...

[0:22:59] Hoe legt de minister dat uit?

[0:23:02] En het tweede is dat er ook voor gekozen is om veel geld te stoppen in het warmtefonds.

[0:23:07] Wij zijn een groot voorstander van het warmtefonds, maar dat komt wel natuurlijk bij een specifieke groep terecht, namelijk mensen met een huis.

[0:23:15] En ik had eigenlijk gedacht van we doen zo weinig voor mensen in een huurwoning.

[0:23:21] Zeker als je kijkt naar bijvoorbeeld solderen wat is afgeschaft.

[0:23:24] Dat mensen nu de rekening moeten betalen voor de zonnepanelen op hun dak.

[0:23:27] Dat dan juist dat social climate fund dat je dan echt probeert te richten op die mensen die het het hardst nodig hebben.

[0:23:33] En dan kies je ook veel meer voor sociale huur wat mij betreft.

[0:23:36] Dus ik vind dat een onverstandige keuze.

[0:23:38] En ik wil van de minister weten of ze daar nog een wijziging in kan aanbrengen.

[0:23:42] Dan voorzitter, ik kijk hoeveel tijd ik nog heb.

[0:23:45] Mijn laatste punt gaat over energiebesparingsverplichting bij bedrijven.

[0:23:57] Dat is op dit moment een papieren tijger, maar dat hoeft niet zo te zijn.

[0:24:02] En de koppeling aan verduurzamingssubsidies zou wat mij betreft echt volstrekt logisch zijn.

[0:24:09] Maar dan checken we eerst even of we niet gaan betalen voor uitstootreductie die ze toch al niet hadden moeten hebben.

[0:24:16] Kan de minister mij vertellen, met de bedrijven waarvoor gesprekken zijn gevoerd voor het maatwerk, voldoen die allemaal aan de energiebespaaringsverplichting?

[0:24:25] En wanneer komt zij met het concrete voorstel om te garanderen dat bedrijven die subsidie krijgen

[0:24:30] ook daadwerkelijk voldoen aan hun wettelijke verplichtingen en dat tijdpad zo in te richten dat het wel mee kan in die nieuwe ronde voor duurzamingssubsidies en we niet weer achter de feiten aanlopen.

[0:24:40] Dank u wel.

[0:24:42] Dank aan mevrouw Kreuger.

[0:24:43] Ik zie geen interrupties, dus nu is de beurt aan de heer Vlag van de SGP.

[0:24:46] Ga uw gang.

[0:24:47] Ja, dank voorzitter.

[0:24:49] Inzet op energiebesparing moet prioriteit krijgen, daar zijn we denk ik wel met elkaar over eens.

[0:24:54] Het is de duurzame oplossing voor energiearmoede.

[0:24:57] We verdienen terug het verminderd gedoe.

[0:25:00] vermindert CO2-uitstoot, vermindert netcongressie en...

[0:25:04] Het helpt bij de problemen in de energieproductie.

[0:25:07] Kortom, energiebesparing is keihard nodig.

[0:25:10] Een op de vijf huiseigenaren of huurders ligt soms wakker van de energierekening.

[0:25:14] Ik vind dat veel.

[0:25:16] Die kopzorgen bij die mensen nemen alleen maar toe als wij niets doen.

[0:25:19] De SGP kiest liever voor gerichte maatregelen voor een betaalbare energierekening dan voor generieke verlagingen van de energiebelasting.

[0:25:27] Want dan komt het ook terecht bij mensen die dat eigenlijk helemaal niet nodig hebben.

[0:25:30] Dat laatste is relatief duur.

[0:25:32] En het levert kwetsbare huishoudens maar een paar euro op.

[0:25:37] Voorzitter, het begint bij Inzicht.

[0:25:38] De minister schrijft over het bekijken van de beleidseffecten op de energierekening van huishoudens.

[0:25:43] Ik vrees dat het dan al snel gaat over de gemiddelde situatie.

[0:25:46] De kwetsbare groep bestaat uit huishoudens met lage inkomens in slecht geïsoleerde huizen.

[0:25:51] Maar ik noem ook middeninkomengezinnen in grote, maar slecht geïsoleerde huizen.

[0:25:56] Worden kwetsbare groepen apart berekend?

[0:25:59] Kwetsbare huishoudens zijn het meest gebaat bij verduurzaming.

[0:26:02] Investeringsregelingen bereiken huishoudens met koopwoningen die zelf kunnen investeren, maar niet deze doelgroep.

[0:26:08] Aan de knooppunten, het doenvermogen, de investeringsdrempel en de lastige positie van huurders zullen we wat moeten doen.

[0:26:15] Energiecoaches kunnen daarbij een belangrijke rol spelen.

[0:26:17] We horen dat veel energiecoaches stoppen omdat de ondersteuning wegvalt.

[0:26:21] Gemeenten zien het ravijnjaar op zich afkomen met alle financiële uitdagingen van dien.

[0:26:26] De spuk energiearmoede loopt af, het al eerder genoemd.

[0:26:30] De spuk lokale aanpakisolatie richt zich alleen op koophuizen en niet primair hiervoor.

[0:26:36] De regeling vanuit het Social Climate Fund is opnieuw tijdelijk.

[0:26:38] Gaat het kabinet samen met de gemeente zorgen voor structurele ondersteuning van energiecoaches?

[0:26:43] En voor een goed gevulde gereedschapskist dus aansluiting op investeringsregelingen zodat energiecoaches meters kunnen maken.

[0:26:50] Willen kabinet en gemeente ook een centraal, digitaal platform opzetten, zodat energiecoaches het wiel niet steeds opnieuw hoeven uit te vinden?

[0:26:58] Dan de investeringsdrempel.

[0:27:00] Die geldt niet alleen voor kwetsbare huishoudens.

[0:27:01] Een kwart van de huishoudens investeert niet in besparende maatregelen, omdat ze mogelijk gaan verhuizen.

[0:27:07] Ik benadruk daarom opnieuw, er is naast de nul procent leningen ook een vorm van gebouwgebonden financiering nodig.

[0:27:13] Gaat de minister steun en ruimte geven aan gemeentelijke verduurzaamingsregelingen met gebouwgebonden financiering?

[0:27:20] een effectief instrument in de gereedschapskist van energiecoaches.

[0:27:23] Het kost het Rijk nauwelijks iets en je kunt op wijkniveau opschalen.

[0:27:28] Veel kwetsbare huishoudens zijn huurders.

[0:27:30] Zij kunnen weinig kanten op.

[0:27:32] Er is 150 miljoen voor de subsidieregeling verduurzaming en onderhoud.

[0:27:36] Huurwoningen en verhuurders maken hier weinig gebruik van.

[0:27:40] Hoe komt dat, vraag ik aan de minister.

[0:27:42] Hoe gaat het kabinet ervoor zorgen dat ook verhuurders investeren in energiebesparing en niet pas in 2030?

[0:27:49] Met een samenhangende aanpak voor energiebesparing bij kwetsbare huishoudens krijgen we een vliegwiel voor effectieve aanpak van energiearmoede.

[0:27:57] Voorzitter, er blijkt een structureel vangnet nodig.

[0:28:00] De opvolger van het noodfonds is tijdelijk en je moet geluk hebben.

[0:28:03] Is het niet beter om primair te kiezen voor gerichte energiebesparing met een sociaal tarief als robuust vangnet?

[0:28:09] Wetenschappers en ACM pleiten voor zo'n sociaal tarief voor kwetsbare huishoudens.

[0:28:13] Wil de minister dit tenminste onderzoeken?

[0:28:15] Bijvoorbeeld door te kijken hoe het in ons buurland België functioneert?

[0:28:19] Heel kort iets over de ISDA.

[0:28:20] Het dreigt forse bezuinigingen op die subsidie.

[0:28:23] We zijn de rechter nog niet met de verduurzaming van gebouwen.

[0:28:26] Wat is het lange termijnperspectief, vraag ik.

[0:28:28] En tot slot.

[0:28:30] De minister wil de terugverdientijd voor de energiebesparingsverplichting verlengen van vijf naar zeven jaar.

[0:28:35] De uitvoering moet eerst op orde zijn.

[0:28:37] Cruciaal is dat ondernemers voluit ondersteund kunnen blijven worden om deze slag te maken.

[0:28:41] Anders moet je het niet doen.

[0:28:42] Het staatssteunkader biedt deze ruimte.

[0:28:45] Brussel hanteert immers nog steeds een terugverdiend tijd van vijf jaar.

[0:28:48] Gaat de minister ervoor zorgen dat we energiebesparende maatregelen met een terugverdiend tijd tussen vijf en zeven jaar gewoon kunnen blijven subsidiëren?

[0:28:56] Tot zover, voorzitter.

[0:28:58] Dank u wel.

[0:28:59] U heeft een interruptie van de heer Van Houweling.

[0:29:01] Dank voor het betoog.

[0:29:02] Ondanks heeft Wopke Hoets haar aangekondigd dat hij dus in 2040 90% reductie wil.

[0:29:07] Ik denk dat dat de energieprijzen verder omhoog zal sturen.

[0:29:10] En ik vroeg me af, hoe kijkt de SGP naar die uitspraak?

[0:29:12] Is de SGP daar mee eens of niet?

[0:29:13] Is dat ook het doel wat de SGP betreft?

[0:29:16] We hebben in deze commissie met de vorige minister Jette nog wel een discussie over dat tussendoel.

[0:29:23] Wij zijn niet zo'n voorstander van eindeloze discussies over percentages, tussendoelen en ambities.

[0:29:32] voortdurend de focus op realisme en gewoon doen.

[0:29:37] En over doelen praten is mooi, maar daar schiet je helemaal niks mee op.

[0:29:40] Daar help je mensen in energiearmoede niet mee.

[0:29:42] Daar bespaar je ook geen CO2 mee.

[0:29:44] Dus aan de slag in plaats van elkaar gek maken met percentages.

[0:29:49] Dank u wel.

[0:29:50] Dan gaan we naar de bijdrage van mevrouw Rodekerk van D66.

[0:29:53] Graag gedaan.

[0:30:00] Dank, voorzitter.

[0:30:01] Na een laat debat gaan we vandaag weer door.

[0:30:04] Want zoals ik gisteren zei, we moeten aan de slag voor het klimaat.

[0:30:08] We hebben allemaal de intense hitte de afgelopen dagen meegemaakt en we gaan de gevolgen van klimaatverandering met extreme weer steeds vaker en heftiger ervaren.

[0:30:18] Daar moeten we ervoor zorgen dat onze huizen ook bij hogere temperaturen gezond zijn.

[0:30:22] Als gevolg van achterlopende regelgeving wordt nieuwbouw nog steeds ontworpen voor het gematigde klimaat van vroeger.

[0:30:28] maar liefst 10 miljoen Nederlanders wonen in een huis dat dreigt te warm te worden.

[0:30:33] Daarom wil ik het graag vandaag hebben over de verduurzaming van woningen, het werk daarbij van de fixbegraders en energiebanken en de inzet natuurlijk van de Social Climate Fund.

[0:30:44] We weten allemaal waarom het verduurzamen van woningen een cruciaal onderdeel is van het klimaatbeleid.

[0:30:48] Ten eerste verlagen we de hoge energierekening, zodat mensen meer te besteden hebben.

[0:30:53] En ten tweede besparen we energie, wat rechtstreeks leidt tot minder CO2-uitstoot en minder kosten voor de aanleg van netten.

[0:30:59] en aan het einde van de lange weg van de energietransitie.

[0:31:03] Is Nederland schoner, de energie goedkoper en bovendien energie onafhankelijk?

[0:31:07] Zodat we niet langer bakken met geld naar regimes en landen sturen waar we liever niet afhankelijk van zijn, zoals die van Poetin en Trump.

[0:31:14] En voorzitter, ik wil vandaag focussen op kwetsbare groepen, want het is van belang dat iedereen mee kan in de klimaattransitie.

[0:31:20] En op dit moment zijn er bijna 400.000 energiearme huishoudens in Nederland.

[0:31:25] Daarom een aantal vragen aan de minister.

[0:31:27] Welke stappen neemt het ministerie om ervoor te zorgen dat woningen toekomstbestendig worden gebouwd en verduurzaamd met het oog op toenemende hitte?

[0:31:36] En denkt ze daarbij ook aan de aanpak van schoolgebouwen?

[0:31:41] Naast het klimaat heb ik ook de onderwijssport te faillen.

[0:31:43] En de afgelopen weken was mijn kind ook een aantal dagen thuis, omdat hij vanwege de hitte niet naar school kon.

[0:31:49] We weten dat we daar miljarden tekort komen om te zorgen voor verduurzaming van schoolgebouwen.

[0:31:54] Het zijn voornamelijk mensen met lage inkomens die in corporatiewoningen wonen.

[0:31:58] Kan de minister dan toelichten waarom woningcorporaties worden uitgesloten van subsidies als de subsidieregeling verduurzaming en onderhoud huurwoningen?

[0:32:07] En heeft de minister inmiddels in kaart welke maatregelen genomen zullen worden en hoe het staat met het isolatieoffensief en de aanpak en of we dat gaan redden?

[0:32:18] Want verschillende organisaties roepen op om meer tempo te maken met het verduurzamen van woningen.

[0:32:23] De G40 pleit voor meer geld.

[0:32:24] Zij zeggen er is 3 miljard extra nodig tot 2030 om de belovende 2,5 miljoen woningen te verduurzamen.

[0:32:32] En dit zorgt ook nog eens voor een CO2-deductie van 9 ton per jaar.

[0:32:37] De NVDE stelt het voor, de jonge klimaatbeweging is voor.

[0:32:41] Laatst was ik samen met mevrouw Kreuger op bezoek bij de fixbrigades in Amersfoort.

[0:32:46] Hun fixers doen geweldig werk.

[0:32:48] Ik mocht met twee linkerhanden meehelpen.

[0:32:51] Ik spreek voor mezelf.

[0:32:52] Met het isoleren van radiatoren, plaatsen van tochtstrips en beter instellen van de cv-ketel.

[0:33:00] Zo helpen we mensen aan een lagere energierekening en aan verduurzaming.

[0:33:05] Dit soort maatregelen zijn concreet, effectief en dragen rechtstreeks bij aan onze klimaatambities.

[0:33:11] Het zwabberbeleid en het gebrek aan langetermijnvisie hebben ervoor gezorgd dat huishoudens, bedrijven en corporaties nauwelijks durven te investeren in de lange termijn.

[0:33:19] En de CO2-uitstoot gaat onvoldoende omlaag.

[0:33:22] Maar, voorzitter, het kan wel.

[0:33:25] Laten we ervoor zorgen dat oplossingen als de FICS-brigades steeds verder van de grond komen.

[0:33:33] En dan ook mijn vraag aan de minister.

[0:33:34] Hoe staat het met de uitvoering van ons amendement samen met mevrouw Posma om 10 miljoen euro extra vrij te maken voor de FICS-brigades en de energiebanken om meer mensen te ondersteunen?

[0:33:44] Bij het bezoek dat wij deden viel op dat we wel isolatiemaatregelen konden toepassen waar bewoners blij mee waren.

[0:33:53] Alleen vervolgens leidde hij ons naar boven waar hij liet zien dat hij een enorme lekkage had die dan door de woningcorporatie niet wordt opgelost.

[0:34:00] Dus ja, ik zou de minister in die uitdaging ook willen zorgen dat dit soort signalen beter worden doorgegeven zodat bewoners ook echt geholpen worden.

[0:34:11] Dan het Social Climate Fund.

[0:34:12] Komt dit op een afronding?

[0:34:15] We hadden de spreektijd van vijf naar vier minuten gebracht.

[0:34:19] Maar er zijn ook andere leden die iets meer tijd hebben genomen, dus ik ben wel coulant.

[0:34:23] Nee, ik zal het kort houden.

[0:34:24] Graag.

[0:34:24] Ten aanzien van het Social Climate Fund zou ik eigenlijk de minister vooral willen vragen of zij kan toelichten hoe zij de Kamer hierin wil meenemen, want ik weet dat zij plannen aan het maken zijn met het kabinet om die 720 miljoen in te gaan zetten en ook goede plannen voor het tegengaan van energiearmoede en daar een goed fonds ook voor mensen voor de winter door te komen tegen de hoge kosten voor energie.

[0:34:47] Ik lees ook dat zij daar bijvoorbeeld de FICS-brigades voor ondernemingen wil gaan uitbekostigen.

[0:34:53] Ik ben benieuwd of ze daar ook wat meer over zou kunnen toelichten.

[0:34:56] En tot slot, voorzitter.

[0:34:59] We moeten nu stappen zetten, niet morgen, maar vandaag.

[0:35:02] Duidelijk, doordastend en verstandig beleid voeren, niet meer kortetermijn denken, zoals het plunderen van het Klimaatfonds voor belastingverlaging.

[0:35:09] We verwachten duidelijkheid en concrete maatregelen, zodat Nederland niet verder achterop haalt bij het halen van onze klimaatdoelen.

[0:35:16] Dank u wel.

[0:35:17] Dank u wel.

[0:35:17] Eerst een interruptie van de heer Vlag.

[0:35:20] Ja, voorzitter.

[0:35:22] Collega Rodekerk dicht dit kabinet heel veel invloed toe, want ze zei letterlijk dat door het zwabberbeleid bedrijven niet toekomen aan investeringen voor de lange termijn.

[0:35:29] Volgens mij zit dit kabinet er op de kop af, nog net geen jaar.

[0:35:33] En er zat een jaar geleden nog een minister met dezelfde partij uit de grond als mevrouw Rodekerk.

[0:35:37] Dus het is denk ik wat korter de bocht om dat zwapperbeleid, dat gesignaleerde zwapperbeleid, als reden te geven dat bedrijven niet investeerden.

[0:35:45] Wat misschien wel een echte reden zou kunnen zijn, is dat een aantal randvoorwaarden niet op orde zijn.

[0:35:50] Netcongestie, het niet voorhanden hebben van groene waterstof en het dan toch voortdurend opleggen van onrealistische eisen, dat maakt bedrijven onzeker om te investeren in de toekomst.

[0:35:59] Zou dat niet een betere verklaring zijn?

[0:36:02] Mevrouw Rodekerk.

[0:36:04] Misschien zijn beide zaken waar, dat kan natuurlijk ook.

[0:36:09] Het zware beleid, daarmee bedoel ik wat dit kabinet is gaan doen.

[0:36:12] Die hebben bijvoorbeeld de hybride warmtepompsubsidie afgeschaft, wat voor heel veel onrust en onzekerheid heeft gezorgd.

[0:36:18] Die hebben de salderingsregeling abrupt afgeschaft, wat voor heel veel onrust en onzekerheid heeft gezorgd.

[0:36:22] Nu weer die CO2-heffing.

[0:36:23] Die wordt dan zonder dekking afgeschaft door de Kamer, maar door de minister.

[0:36:28] Die gaat zeggen van, nou, ik ga toch nog kijken wat we hiermee moeten doen.

[0:36:32] Maar dat ook zorgt weer voor onzekerheid.

[0:36:34] En ik denk aan alle kanten dat het van belang is als je met bedrijven spreekt.

[0:36:38] Zeggen zij, wij willen gewoon voor de lange termijn kunnen investeren en wij willen helderheid en duidelijkheid.

[0:36:44] En die randvoorwaarden,

[0:36:46] Dat is de basis van een investerend energiesysteem.

[0:36:54] Je moet genoeg capaciteit hebben om te zorgen dat bedrijven kunnen verduurzamen en aansluitingen krijgen.

[0:37:02] En ja, daar moet veel meer gebeuren.

[0:37:05] Daar moeten keuzes voor worden gemaakt.

[0:37:07] En ik vind het echt te flauw op dit moment om dan het vorige kabinet dat te gaan verwijten.

[0:37:11] Ik denk dat de vorige minister juist heeft laten zien dat als je keuzes maakt en daadkracht troont, dat je verder komt.

[0:37:16] En als je er tegen aanloopt dat het niet snel genoeg gaat, maak dan de keuzes om te zorgen dat het versnelt.

[0:37:21] Daarom heb ik gisteren ook in het debat tegen de minister gezegd, hoe kan het dat er in Utrecht wordt besloten tot zes jaar vertraging voor de aanleg van noodzakelijke energienetten?

[0:37:30] Dat kan niet.

[0:37:31] Daar moet de minister dan bovenop zitten.

[0:37:33] Ik ben blij dat ze ook gezegd heeft dat te willen doen.

[0:37:35] Dat moet gewoon sneller gaan.

[0:37:37] Dus ja, bij alles wat er gebeurt, denk ik, zorg voor duidelijkheid, zorg voor lange termijn en zorg voor versnelling.

[0:37:46] Nog een vraag van de heer Vlag.

[0:37:48] Ik ben niet degene die kabinetten de schuld geeft van de problemen die bedrijven ervaren.

[0:37:54] Ik reageer alleen op de opmerking van mijn collega.

[0:37:58] En wat ik zie is dat bedrijven vragen om realistisch beleid.

[0:38:03] Voortdurend het opleggen van hoge eisen die niet waargemaakt kunnen worden doordat er geen ruimte is op het elektriciteitsnet of doordat er geen groene waterstof voldoende voor hand is.

[0:38:11] Dat zorgt ervoor dat bedrijven in een soort

[0:38:13] Wat moet ik nu met deze overheid?

[0:38:16] Wat vragen ze van me?

[0:38:17] Het kan niet.

[0:38:18] En dan krijg ik ook nog eens een CO2-heffing voor me kiezen, terwijl ik helemaal niet kan wat ik wil.

[0:38:23] Met andere woorden, als we nu eens de stap maken... Voorzitter, het is een beetje onrustig aan de rechterkant van mij.

[0:38:30] Als we nu eens de stap maken naar realistisch beleid, waarin datgene wat we vragen aan bedrijven ook haalbaar is, zonder dat we al direct klaarstaan met een boete, zou dat niet veel effectiever zijn.

[0:38:39] Want we moeten het toch met onze industrie, met onze bedrijven doen, in plaats van ze alleen maar weg te jagen.

[0:38:45] De bedrijven die ik spreek en wellicht ook de heer Vlagg spreekt, die willen wel degelijk mee in een nieuwe economie.

[0:38:54] Die willen niet mee in een oude economie.

[0:38:56] Die willen niet blijven hangen in een fossiele economie, terwijl zij wereldwijd voorbij worden gegaan door allerlei landen die wel investeren in bedrijven die willen vergroenen en verduurzamen.

[0:39:06] En voor die bedrijven moeten wij er denk ik als overheid zijn, want wij willen ook een nieuwe economie.

[0:39:11] Die is nou eenmaal groen, die is nou eenmaal digitaal.

[0:39:13] En daar moeten wij een sterke samenleving voor hebben.

[0:39:18] Wat je echter dan niet moet doen, is steeds beleid weer afschaffen of toch maar niet, weet je.

[0:39:25] Dus daar moet je gewoon duidelijkheid bieden.

[0:39:27] Als bedrijven aanzien komen dat er een heffing aankomt, dan kunnen ze daar rekening mee houden.

[0:39:33] Als je aan de andere kant zorgt dat je dan ook daadwerkelijk voor maatwerkafspraken zorgt die werken, dan kunnen bedrijven ook geholpen worden.

[0:39:40] Aan de andere kant ook met subsidie, dan heb je zowel de stok als de wortel.

[0:39:44] Wat je nu ziet is dat die stokker bleef bestaan, maar de wortel niet.

[0:39:48] Ja, wat ons betreft gaat het dan dus ook niet goed.

[0:39:51] We hebben ook voorstellen gedaan bijvoorbeeld om een ontheffing te geven aan bedrijven die een plan hebben om echt te verduurzamen en te vergroenen, maar dat niet kunnen vanwege de aansluiting.

[0:40:00] Er ligt een aangenomen Kamermotie van ons op voor cluster 6 bedrijven, maar je zou best kunnen kijken of je dat bijvoorbeeld uitbreidt, want ik ben het eens als bedrijven graag dat willen doen, maar niet kunnen.

[0:40:09] Ja, dan kun je ze dat natuurlijk niet vervolgens een heffing gaan opleggen.

[0:40:13] Dus op zo'n manier kijken wij heel realistisch naar het energiebeleid.

[0:40:18] Maar ik denk wel dat het nodig is dat we daadwerkelijk stimuleren dat bedrijven meekunnen in de nieuwe economie.

[0:40:24] Want anders dan zijn wij geen koploper.

[0:40:27] Niet in Europa, maar ook niet internationaal.

[0:40:30] En dan gaat het onze economie nog veel meer schadigen.

[0:40:34] Dank u wel.

[0:40:35] Dan is het de beurt aan de heer De Groot van de VVD met zijn inbreng, Guy Gang.

[0:40:39] Dank u wel, voorzitter.

[0:40:39] Energiebesparing gaat Nederland helpen met energie onafhankelijker worden.

[0:40:43] Een groot gedeelte van onze energie wordt namelijk geïmporteerd uit het buitenland.

[0:40:47] En daarnaast zorgt energiebesparing voor een lagere energierekening, minder CO2-uitstoot en minder netcongestie.

[0:40:52] En de VVD die onderschrijft de winst die te behalen valt met energiebesparing.

[0:40:56] En wij zullen ons zeker ook de komende jaren voor logische zaken op het gebied van energiebesparing blijven inzetten.

[0:41:02] De VVD vindt dat het verduurzamen van je woning moet lonen.

[0:41:05] Dat betekent dat je zowel de financiële investering moet kunnen dragen... ...en er moet een acceptabele terugverdientijd zijn.

[0:41:12] Wij willen woningeigenaren zo veel mogelijk helpen... ...en stimuleren hun bezit te verduurzamen.

[0:41:17] En ik heb daar drie onderwerpen over waar ik vragen over heb aan de minister.

[0:41:22] Allereerst, en mevrouw Posman refereerde eraan, aan de energierekening.

[0:41:25] Ja, ik heb ook gesproken met het Vereniging Eigen Huis... ...en ik heb er een paar naast elkaar gelegd.

[0:41:30] Ja, je ziet echt door de boom het bos niet meer.

[0:41:32] En alleen al het feit dat nu bijvoorbeeld ook weer terugleverkosten op de energierekening gekomen zijn, dat sommige bedrijven dat wel hanteren en sommige bedrijven niet, je komt er eigenlijk niet uit.

[0:41:42] Terwijl je eigenlijk vanuit die energierekening wil zien welke invloed je kan uitoefenen.

[0:41:47] Mijn tweede punt gaat over het gebruik van de data die eigenlijk in je huis zit, om te zien waar zou je nou verder kunnen besparen.

[0:41:53] We hebben een slimme meter in het huis zitten.

[0:41:55] Daar kun je ontzettend veel in zien... als je dat op een presenteerblaadje krijgt als bewoner... en niet alleen meer in een A, B of C label.

[0:42:01] Dus hoe kijkt de minister daar om dat beter in te zetten... voor de bewustwording van wat je kan doen in je huis?

[0:42:07] En het derde, als je dan al verduurzaamd hebt... bijvoorbeeld je hebt een hybride warmtepomp genomen... of je hebt andere maatregelen genomen om je energiesysteem te verbeteren... dan kan het nog wel eens zo zijn dat het niet zo goed rendeert... als dat vooraf beloofd is, omdat...

[0:42:22] Ja, mevrouw Rodekerk zei het al hè, soms is er een aanpassing nodig aan het warmtesysteem, aan de radiator, of is er een combinatie met isolatie nodig.

[0:42:32] Hoe gaat de minister ook in gesprek met de branche om ervoor te zorgen dat er niet alleen maar gewoon apparaten naar binnen worden geschoven, maar dat het eigenlijk gaat over het daadwerkelijk realiseren van die energiebesparing?

[0:42:43] Dat waren maar drie vragen over het onderwerp de verduurzaming van de woning.

[0:42:47] Ik heb nog twee andere onderwerpen.

[0:42:48] De eerste is ook al genoemd.

[0:42:49] De vlag gaat over de ledverlichting.

[0:42:51] De kranten staan namelijk vol met dat we natuurlijk problemen hebben op het gebied van netcongesten en energiebesparing bijvoorbeeld door ledverlichting kan daar enorm aan bijdragen.

[0:43:00] Ja, wat dat betreft nog steeds een ondergeschoven kindje.

[0:43:04] Het is laag hangend fruit.

[0:43:05] Kijk naar overheidsgebouwen langs Rijksweg, kantoren, kassen en bedrijven.

[0:43:10] En het kan daar jaarlijks tot wel 7,9 terawattuur besparen.

[0:43:13] Dus we vragen de minister hoe zij daar... Mevrouw Kreuger heeft daar ook vragen over gesteld en daar sluit ik mij bij aan.

[0:43:21] Mevrouw Kreuger heeft nu een vraag voor u. Ja, maar mevrouw Kreuger heeft niet alleen vragen over gesteld.

[0:43:26] Ze heeft ook een motie erover ingediend in 2023.

[0:43:29] die is aangenomen.

[0:43:32] En ik vraag dan toch eigenlijk aan de heer De Groot hoe hij nou naar kijkt.

[0:43:36] Het feit dat deze motie in 2023 is aangenomen en dat nu we een briefje krijgen van de minister dat in maart dit jaar, dus 2025, anderhalf jaar later, voor het eerst de taskforce heeft vergaderd over hoe we ledverlichting gaan uitrollen.

[0:43:51] Ja, het is bijna lachwekkend, toch?

[0:43:53] Ik ben heel benieuwd of de heer De Groot deelt mijn volstrekte voorbijstering over het gebrek aan urgentie.

[0:43:59] Ik ga er niet om lachen.

[0:44:02] Ik denk dat het gewoon een kans is die we moeten benutten.

[0:44:05] Dat heeft u gisteren ook van mij gehoord.

[0:44:08] Ik wil graag gewoon zien dat er dingen in de praktijk gebeuren in plaats van dat we vergaderen.

[0:44:13] of dat we dat potentieel niet benutten.

[0:44:15] Kijk, ik rijd ook heel vaak langs rijkswegen waarin ik denk, oh, hartstikke mooi, hier brandt het al.

[0:44:19] Dus daar lukt het heel erg goed.

[0:44:21] Daar is het in het plan al gewisseld.

[0:44:23] Alleen ik denk dat er hier en daar wel wat meer tempo op kan.

[0:44:26] En daar ben ik met mevrouw Kreuger eens.

[0:44:29] Wat ik heel lastig vind, en dat vond ik gisteravond ook, is dat de VVD de hele tijd zegt dat ze voor praktische zaken zijn.

[0:44:45] Ze hebben dezelfde bewindspersoon geleverd.

[0:44:47] En we hebben een jaar van stilstand gehad.

[0:44:51] Een jaar van stilstand.

[0:44:53] Het heeft anderhalf jaar geduurd om een vergadering bij elkaar te roepen over hoe we ledverlichting gaan regelen.

[0:44:58] Een beter symbool van het falen van dit beleid kan ik ongeveer niet verzinnen.

[0:45:04] Dus toch mijn vraag aan de VVD.

[0:45:06] Hoe kijken jullie terug op... Als je dan zo'n led als voorbeeld neemt over die stilstand.

[0:45:16] Mevrouw Kreuger was er ook bij dat er een kabinetswisseler is geweest en dat deze minister nu een jaar aan de slag is.

[0:45:22] Ik kan me ook voorstellen, en daarom stel ik ook de vraag, dat bij het uitrollen van zo'n programma dat er allerlei zaken naar voren komen wat geregeld moet worden.

[0:45:29] Dat kan ik me ook heel erg goed voorstellen.

[0:45:31] Dus laten we het gewoon aan de minister vragen waarom

[0:45:34] waarom er in maart dan een vergadering was en hoe het er nu mee staat en hoe we die versnelling kunnen brengen.

[0:45:39] Kijk, ik ga hier niet dingen worden in de mond nemen als falen.

[0:45:42] Dat vind ik ook niet terecht.

[0:45:44] Dat vind ik ook echt niet nodig, zou ik bijna willen zeggen.

[0:45:47] Maar ik ben het wel eens met mevrouw Kreuger dat we die potentie beter moeten benutten.

[0:45:51] En dat is dan hetgeen wat ik daar nog verder over wil zeggen.

[0:45:58] Ik hoop vooral ook eigenlijk, er ligt nu een onderzoek van Berenschot door eigenlijk de hele sector samengesteld, dat wij echt de minister zeggen voor het einde van het zomerreces gewoon concrete reactie op dat rapport.

[0:46:15] Dat is een superconcreet rapport.

[0:46:17] Die werkgroep die bestaat dus kennelijk al sinds maart.

[0:46:20] Voor het einde van het zomerreces gewoon concrete reactie op dat rapport.

[0:46:23] Dan kunnen we daarna gewoon bij het eerst mogelijke debat daar weer over hebben en echt

[0:46:27] Aan de slag.

[0:46:28] Want als ons LED-verlichting, als dat al niet lukt, dan hebben we wel best een probleem.

[0:46:33] En dat hebben we ook.

[0:46:35] De heer De Groot.

[0:46:36] Ja, voorzitter.

[0:46:36] Ik vind het een fair point.

[0:46:37] En het is een goede deal, denk ik, om dat af te spreken met elkaar.

[0:46:40] Ik was ook bij de petitieaanbieding van dat rapport de afgelopen dinsdag.

[0:46:45] En dat is precies de reden waarom ik er vandaag ook over begin.

[0:46:47] Dus ik zal dat dossier ook praktisch volgen, zal ik ook toezeggen aan mevrouw Kreuger en ook meehelpen, duwen waar dat nodig is.

[0:46:56] Dus laten we daar proberen niet tegenover elkaar te komen te staan, maar gewoon te zorgen dat we vooruit gaan boeken.

[0:47:00] Dat is denk ik het beste.

[0:47:02] Voorzitter, ik had nog één laatste puntje voor de inbreng.

[0:47:05] Het gaat over de zogeheten energiebesparingsplicht, wat het werkpaard is van de energiebesparing.

[0:47:13] Het gaat erover dat bedrijven verplicht worden om energiebesparende maatregelen te nemen die zich binnen vijf jaar terugverdienen.

[0:47:18] En de heer Vlag had het er ook al over, die termijn die wordt na zeven jaar gezet.

[0:47:23] En het lijkt erop dat dat er juist voor gaat zorgen dat er minder energiebesparing wordt gehaald.

[0:47:27] Of dat bedrijven toch die keuze niet maken om die energiebesparende maatregelen te nemen.

[0:47:33] Ja, en dat snapt de VVD eigenlijk niet zo goed.

[0:47:34] Want je wilt eigenlijk het tegenovergestelde bereiken, maar je gaat wel die termijn verlengen.

[0:47:37] Dus ik sluit me aan bij de vragen die de SGP daarover gesteld heeft en tot zover mijn inbreng, voorzitter.

[0:47:44] Dank u wel.

[0:47:45] Dan heeft u nog een vraag van de heer Van Houwelingen.

[0:47:59] De laatste twee zijn heel duidelijk klimaat gerelateerd, dus nogmaals de koppeling tussen klimaat en energieprijs.

[0:48:03] En nu komt mijn vraag, want wat het klimaatbedrijf betreft, ik vroeg het net ook aan de heer Vlag, is het zo dat de Europese Commissie bij het woorden van de heer Hoekstra, die wil daar nog ambitieuzer op inzetten, dus maar liefst 90% reductie in 2040, en kritisch zeggen, ook dan gaan de energieprijzen nog verder omhoog.

[0:48:17] En nu is mijn vraag aan de VVD, staat de VVD daarachter?

[0:48:21] Want ik denk het is belangrijk dat ook de kiezers dat weten.

[0:48:23] Gaat de VVD dat steunen of niet?

[0:48:25] Het is een heel hoge ambitie.

[0:48:28] We moeten goed kijken wat de effecten daarvan zijn.

[0:48:33] Het ligt er wel heel erg aan hoe we daarbij geholpen worden.

[0:48:44] Dus het gaat er ook over van krijgen we een nationale ruimte om te bepalen hoe we dat doel kunnen bereiken.

[0:48:51] Krijgen we ook regelingen vanuit Brussel mee om dat doel ook te bereiken met elkaar.

[0:48:54] Er moeten nog heel veel voorwaarden worden ingevuld om ermee aan de slag te gaan.

[0:48:58] En waarom zeg ik dit?

[0:49:00] Omdat we gisteren een debat hebben gehad en we hebben hier ook een debat vandaag over energiebesparing, wat er toch echt over gaat van hoe kunnen we die dingen dan ook met elkaar realiseren.

[0:49:07] En een overheid die steeds harder duwt, ja dat is leuk, maar inwoners en bedrijven moeten het kunnen meemaken.

[0:49:13] En daar zal de VVD altijd op toetsen.

[0:49:15] Dus keile tussendoel van 2040, zover zijn we nog niet als VVD, maar dat we daar een hogere doelstelling zullen moeten hebben om in 2050 op nul te zijn, dat is de realiteit.

[0:49:29] De VVD is dus niet in staat om helden aan te geven.

[0:49:36] Het maakt uit voor de energieprijzen.

[0:49:50] Ja, voorzitter, dank u wel.

[0:49:52] Kijk, die conclusie trekt u één op één.

[0:49:54] Dat er direct hogere energieprijzen zijn, dat hoeft helemaal niet.

[0:49:57] Dat is ook helemaal niet zo, wat mij betreft.

[0:49:59] Daar moeten we dus goed naar kijken.

[0:50:00] En daar zitten we dus echt anders in.

[0:50:02] Dat het direct leidt tot hogere energieprijzen.

[0:50:06] Ik ben oprecht verbaasd dat er geen relatie tussen klimaatbeleid en energieprijzen zit.

[0:50:15] Dat onderzoek dat ik net aanhaalde van de CEDELF, die zeggen dat zelf.

[0:50:21] Dat zorgt voor hogere energieprijzen.

[0:50:24] Dat valt toch niet te ontkennen?

[0:50:27] Als de VVD... Dan is het toch het eerlijke verhaal.

[0:50:30] Dan krijg je ook hogere energieprijzen voor je kiezen straks.

[0:50:35] Hoe kijkt de VVD dat tegenaan?

[0:50:40] Met het huidige beleid gaan we al richting de 90 procent.

[0:50:43] Het is niet gezegd dat we een enorme berg met extra maatregelen moeten treffen wat ervoor zorgt dat die energieprijzen verder omhoog gaan.

[0:50:49] Tegelijkertijd is het maar de vraag of die hogere energieprijzen ook daadwerkelijk een effect kunnen gaan zijn.

[0:50:58] En we hebben het hier vandaag toch ook juist over dat we door de juiste investeringen te doen met elkaar,

[0:51:03] Dat het voor mensen in huizen, mensen, onze inwoners, maar ook de bedrijven, dat juist de energiekosten naar beneden gaan.

[0:51:10] Daar gaat dit hele debat vandaag over.

[0:51:12] Dus laten we ook daar vooral op inzetten, dat we daarvoor zorgen.

[0:51:15] TNO heeft twee dagen geleden nog gezegd, de energieprijzen gaan de komende jaren naar beneden.

[0:51:20] Dus we spreken elkaar ook een beetje tegen, zou ik willen zeggen.

[0:51:22] Dus nee, ik zie die directe koppeling, daar ga ik niet in mee.

[0:51:28] Ik vind het zo verbijsterend.

[0:51:32] Je gaat energie extra belasten.

[0:51:36] Je gaat fossiele brandstoffen uitfaceren.

[0:51:40] Het is bijna logica, wiskunde.

[0:51:43] Je hebt energiebehoefte en je pakt een hele belangrijke energie, fossiele brandstof.

[0:51:49] Dan gaan energieprijzen omhoog.

[0:51:51] Bijna 1 plus 1 is 2.

[0:51:54] En de VVD laat dat nu in het midden.

[0:51:55] We maken het onszelf moeilijker, wat de energieprijzen betreft.

[0:52:00] Als we fossiel doen, waar wij tegen zijn... Wij geloven niet dat er een klimaatcrisis is, de VVD wel.

[0:52:06] Dan is het eerlijk dat de VVD dat wil.

[0:52:11] Dat lijkt tot hoge energieprijzen of een minder snelle daling.

[0:52:15] Maar het zal de energieprijzen omhoog drijven.

[0:52:19] We zitten echt op een andere golflengte.

[0:52:24] Ik heb dat gisteren ook gezegd.

[0:52:25] In de transitie die we te gaan hebben, moeten we nog gebruik maken van fossiele energie, heb ik gisteren in het debat gezegd.

[0:52:30] Dan moeten we zorgen dat we voldoende aanbod hebben.

[0:52:32] Tegelijkertijd moeten we heel hard werken aan hernieuwbare energie en er ook voor zorgen dat het aanbod zo sterk groeit dat het ervoor zorgt dat die prijs van die hernieuwbare energie

[0:52:43] dat hij uiteindelijk ook gaat dalen.

[0:52:45] Ik bedoel, ja, laat ik heel eerlijk zijn.

[0:52:47] Ik heb ook zonnepanelen op mijn dak.

[0:52:48] Nou, er is niks moois dan dat.

[0:52:51] Als je het hebt over, als ik de vaatas eraan zet, hoe gratis dat is.

[0:52:54] Dus, kijk, we zitten echt op een hele andere golflengte over hoe we dat met elkaar zouden moeten doen.

[0:52:59] Dus, ja, laat het ook maar duidelijk zijn in het debat dan.

[0:53:03] Dank u wel.

[0:53:04] Dan heeft u nog een vraag van mevrouw Kreuger.

[0:53:07] Misschien om dit debatje over die kosten en prijzen toch nog een andere dimensie te geven, vraag ik eigenlijk aan de heer De Groot toch ook de dimensie van de kosten van niets doen.

[0:53:20] Als we klimaatverandering niet aanpakken, de gigantische kosten waar we als maatschappij voor komen te staan en dat dat ook een dimensie is in deze discussie over hoe

[0:53:32] we klimaatverandering aanpakken en hoe we zorgen dat de rekening daarvoor eerlijk terecht komt.

[0:53:40] Ja, dank u wel.

[0:53:40] Voorzitter, ja, dat is precies de reden waarom wij ook voor realistisch klimaatbeleid staan, dat we vooruit gaan moeten boeken.

[0:53:46] Ik vind het wel mooi dat we vandaag wat meer constructieve toon naar elkaar willen geven.

[0:53:50] We zijn het best op een aantal punten heel erg eens, zou ik kunnen zeggen, mevrouw Kreugen en ik.

[0:53:54] Dat was gisteravond heel anders, maar dat is zeker zo.

[0:54:00] Dat is precies de reden waarom wij ook achter klimaatbeleid staan, dat we vooruit gaan moeten boeken.

[0:54:06] Dank u wel.

[0:54:07] Dan is daarmee een einde gekomen aan de eerste termijn aan de zijde van de Kamer.

[0:54:11] De minister wil graag een half uur schorsen, dus dan zien we elkaar terug om half twaalf.

[0:54:20] Dan gaat het debat verder.

[0:54:21] Dat debat zal dan duren totdat er geschorst wordt bij de plenaire zaal en daar de stemmingen zijn, dus tot half twee.

[0:54:26] Dus ik raad de leden aan om ook wel iets kleins te eten, want we gaan niet tussendoor nog een lunchpauze doen.

[0:54:34] Iets kleins tijd.

[0:54:36] Gratis tip van de voorzitter.

[0:54:38] Dus dit debat is geschorst tot half 12.

[1:29:21] Ik heropen deze vergadering van de Vaste Kamer Commissie voor Klimaat en Groene Groei.

[1:29:25] Aan de orde is een commissiedebat over energiebesparing en een betaalbare energierekening voor huishoudens.

[1:29:31] Ik geloof dat alle leden een broodje kapsalon hebben gegeten, wat ook prima is.

[1:29:34] Dan kunnen we namelijk nu tegenaan.

[1:29:36] We beginnen aan de eerste zijde aan de kant van het kabinet met de beantwoording van alle vragen die gesteld zijn.

[1:29:43] Dus ik geef de minister graag het woord.

[1:29:45] Ik begin met vragen over betaalbaarheid, daarna de energiebesparing en dan een aantal overige onderwerpen en vragen.

[1:29:59] onder het kopje betaalbaarheid met vragen die gesteld zijn over het Social Climate Fund.

[1:30:05] En ik zeg, ik ga ze proberen allemaal te beantwoorden, maar ik moet ook eerlijk zijn, de verantwoordelijkheid hiervoor, de coördinerende verantwoordelijkheid, ligt bij de staatssecretaris van SZW, die hier natuurlijk eigenlijk ook bij dit debat zou zijn, maar elders in het pand over de kinderopvang aan het debatteren is.

[1:30:24] Dus ik ga dit zo goed mogelijk doen.

[1:30:27] Misschien eerst even over het proces, want daar zijn terecht vragen over gesteld.

[1:30:34] De staatssecretaris heeft vorige week een brief gestuurd met de laatste stand van zaken.

[1:30:40] Misschien even iets op de inhoud en op hoe het nu verder gaat en ook de betrokkenheid van de Kamer.

[1:30:45] Inhoudelijk zitten er nu vier voorstellen in het conceptvoorstel waar het kabinet aan werkt.

[1:30:55] Dat zijn de vier elementen die ik ook heb opgenomen in de brief eind april bij het groene groei pakket.

[1:31:02] Dat ziet op de OV onderwegpas.

[1:31:06] Het warmtefonds, de bijdrage daaraan.

[1:31:13] Natuurlijk het noodfonds, het armoedefonds en de derde, de vierde... Vier voorstellen zitten daarin.

[1:31:27] Die worden nu in informeel overleg met de Europese Commissie verder uitgewerkt.

[1:31:32] Je doet niet alleen die vier voorstellen, maar je moet het onderbouwen waaraan het bijdraagt.

[1:31:39] En dan moet op enig moment het definitieve plan worden ingediend voor goedkeuring in Brussel.

[1:31:47] En daar was oorspronkelijk een deadline op 30 juni gesteld, maar die is losgelaten.

[1:31:54] Dus daar is nog wat meer tijd voor.

[1:31:57] Het streven is nu om na de zomer een uitgewerkt plan met de Kamer te delen, waarin de feedback van de informele gesprekken met de Europese Commissie ook verwerkt is.

[1:32:08] Dat is ook het moment dat de staatssecretaris voor ogen heeft, en volgens mij ook zo in de brief heeft gemeld, dat dat voorstel ook met de Kamer wordt gedeeld.

[1:32:21] Wat ik hem zal vragen te doen is aan het eind van het reces, vlak voordat het parlementaire jaar weer begint, waar staan we nu, wanneer wordt het definitief ingediend en of er dan al een

[1:32:35] concept of een bijna definitief stuk gedeeld kan worden dan wel wat het moment is waarop de Kamer iets kan krijgen.

[1:32:41] Ik kan dat en ik durf dat gewoon niet nu te zeggen op basis van de informatie die ik nu heb.

[1:32:49] Dan vroeg mevrouw Kreuger dat de voorstellen waarvan de vierde mij nog steeds even niet is ingevallen, ja, de fixed teams.

[1:33:00] Natuurlijk.

[1:33:02] Wel met een hulplijn, maar dat is het vierde voorstel.

[1:33:06] Als je kijkt, dat is veelstaand beleid.

[1:33:09] Het is niet additioneel of nieuw beleid.

[1:33:11] Waarom is het daarvoor gekozen?

[1:33:14] De Social Climate Verordening eist dat lidstaten aanvullend beleid voeren.

[1:33:22] Dat kan gaan om nieuw beleid.

[1:33:23] Dat is bijvoorbeeld de onderwegpas.

[1:33:26] Maar het kan ook het doorzetten van beleid zijn dat anders zou stoppen.

[1:33:31] Dat is de nul procent lening op het warmtefonds.

[1:33:33] Ik ga zo nog in op de vraag die mevrouw Kreuger daarover gesteld heeft.

[1:33:39] Ook het opschalen van bestaand beleid mag je doen.

[1:33:41] En dat is wat we doen met de bijdrage voor de fixteams en de energiehuizen.

[1:33:52] Vroeg mevrouw Kreuger mij waarom nou dat geld naar het Warmtefonds zegt.

[1:33:58] Komt het dan wel bij de mensen die het het hardst nodig hebben terecht?

[1:34:05] De keuze die het kabinet heeft gemaakt is dat we de verduurzaming voor alle groepen betaalbaar willen houden.

[1:34:14] Er zijn veel instrumenten voor mensen met lage inkomens in huurwoningen.

[1:34:19] De energiecoaches zijn genoemd, de subsidie voor verhuurders.

[1:34:24] We gaan natuurlijk de woningen met slechte energielabels uitfaseren.

[1:34:28] Er komt ook normering om de slechte energielabels in particuliere huurwoningen uit te faseren per 2029.

[1:34:35] De fixbrigades hebben het over gehad.

[1:34:38] Ik zal zo nog over het amendement en de uitvoering van het amendement van mevrouw Rodekerk en Posma ingaan.

[1:34:45] Maar woningeigenaren met lage inkomens verdienen ook echt aandacht en steun.

[1:34:50] En daar is het warmtefonds opgericht.

[1:34:53] Er zijn ook veel verzoeken geweest in de afgelopen maanden, ook vanuit de Kamer, om te zorgen dat dat warmtefonds blijft bestaan.

[1:34:58] Dus dat is de reden dat het kabinet heeft gezegd, ook voor die groep,

[1:35:01] willen wij graag geld beschikbaar stellen, zodat ook zij door kunnen met het verduurzamen van hun woning.

[1:35:09] U heeft een vraag van mevrouw Kreuger.

[1:35:12] Volgens mij twijfelt ook helemaal niemand aan dat het van belang is om het Warmtefonds door te zetten.

[1:35:16] De vraag is waarom dit gefinancierd moet worden uit de Social Climate Fund.

[1:35:20] Ik moet zeggen... Sorry, ik ben nog niet klaar.

[1:35:26] Als je kijkt naar de verdeling... Ik begrijp dat het leeuwendeel nu een heel grote portie terechtkomt bij het warmtefonds... wat toch bij huiseigenaren terechtkomt... wat toch betekent dat mensen die vaak in een iets betere positie zitten... en dat juist voor sociale huurders de meest kwetsbare groep...

[1:35:50] Ja, daar gebeurt veel en veel te weinig voor.

[1:35:53] En dat zie je in de cijfers van TNO op energiearmoede.

[1:35:55] En daarom vind ik de inzet van het Social Climate Fund, zou je in ieder geval moeten zeggen, de zwaartepunt ligt bij de groep die het het aller, allerhardst nodig heeft.

[1:36:03] Dat was mijn verzoek.

[1:36:06] Ik denk ook als je kijkt naar hoe de voorstellen nu in het plan zitten en de verdeling van middelen daarbij, dat er ook echt oog is voor de meest kwetsbare huishoudens die te maken hebben met energiearmoede.

[1:36:23] Dus kijk naar het energiefonds, het armoedefonds, dat wordt doorgezet via het social climate fund.

[1:36:30] Ook de fix teams natuurlijk, maar er is ook die andere groep

[1:36:33] Waarvan het kabinet ook zegt dat wij daar ook aandacht voor willen hebben en daar dus ook geld voor beschikbaar houden.

[1:36:40] Omdat ook in die mensen met lagere inkomens in een koopwoning die verduurzaming door moet gaan.

[1:36:46] De verduurzaming van de woningvoorraad moet ook daar plaatsvinden.

[1:36:50] Dat is de weging die het kabinet gemaakt heeft.

[1:36:56] Maar dat is geen antwoord op mijn vraag.

[1:36:58] Waarom is er gekozen om de helft van het geld beschikbaar te stellen aan huiseigenaren?

[1:37:05] En nogmaals, ik vind het heel belangrijk dat het warmtefonds wordt voortgezet.

[1:37:09] Het had ook uit andere potten kunnen komen.

[1:37:11] En dit fonds is echt gericht op de meest kwetsbare groep energiearmoede.

[1:37:17] En als je dan kijkt naar de cijfers van TNO,

[1:37:19] dan zou het volstrekt logisch zijn om juist een veel groter deel terecht te laten komen bij mensen in een sociale huurwoning.

[1:37:26] Dus er is wat mij betreft echt een mismatch tussen de verdeling, hoe er nu voor gekozen is, en dan zie je toch weer dat dit kabinet onvoldoende ogen heeft gehad

[1:37:40] voor de meest kwetsbare groep.

[1:37:41] Dat heb je gezien bij hoe het noodfonds is ingericht en zie je eigenlijk hier weer.

[1:37:45] En nogmaals mijn vraag, kan de minister kijken naar een andere verdeling waarbij er meer aandacht is voor de meest kwetsbare groep?

[1:37:54] Als je geld gaat verdelen, ook al is dit best een aanzienlijk bedrag in totaal voor het social climate fund, is het toch uiteindelijk altijd het verdelen van geld in schaarste en het kiezen van waar ga je dat geld aan besteden en wie ga je daarbij helpen.

[1:38:11] En ik vind ook echt oprecht dat met de keuze voor de vier inhoudelijke punten en ook de verdeling van middelen daarover, dat we een weging hebben gemaakt.

[1:38:22] Dit kabinet heeft een weging gemaakt waarbij we kwetsbare mensen in huurwoningen helpen en ondersteunen.

[1:38:30] Maar ook mensen met een lager inkomen in koophuizen, die ook die hulp nodig hebben om te kunnen verduurzamen.

[1:38:38] En dat is de keus die het kabinet heeft gemaakt.

[1:38:41] Dat is niet de weging, dat hoor ik heel goed, die mevrouw Kreuger zou hebben gemaakt.

[1:38:47] Daar mag zij ook allerlei vragen en opmerkingen natuurlijk uiteraard nog over maken.

[1:38:51] Maar dit is de afweging die het kabinet heeft gemaakt.

[1:38:55] Dank u wel.

[1:38:57] Hoeveel interrupties gaan we doen?

[1:38:58] Nou, we zitten ruim in de tijd.

[1:38:59] Dus als de leden nu kort kunnen intrumperen en de minister kan proberen ook wat korter te antwoorden, dan zou ik zeggen, laten we gewoon eens kijken hoe het debat loopt.

[1:39:06] En als het dan heel erg uit de klauw loopt, dan ga ik op een gegeven moment er iets van zeggen.

[1:39:10] Mevrouw Kreuger.

[1:39:10] Ja, als laatste dan.

[1:39:13] 70 procent van de energiearme huishoudens die wonen in een huurwoning.

[1:39:17] Waarom is er niet gekozen om dan te zorgen dat ook 70 procent van het geld van Social Climate Fund bij die groep terecht komt?

[1:39:24] In plaats van de helft van het geld naar mensen in een koopwoning.

[1:39:28] Voorzitter, omdat de ondersteuning voor mensen in hun huurwoning niet alleen via het Social Climate Fund loopt.

[1:39:34] Ik noemde net, er lopen ook een heel aantal andere projecten en subsidies om mensen te helpen.

[1:39:40] En daar komt de overweging en de keus vandaan om nog steeds dan met een substantieel bedrag ook mensen met een laag inkomen in huurwoningen te helpen en mensen in koopwoningen.

[1:39:54] Mevrouw Rappelsma, met een korte interruptie.

[1:40:10] Ja, want dan kom ik nu bij de besteding van het geld aan het energienoodfonds, wat tot dit moment, tot en met dit jaar, een publiek-private samenwerking is en vanaf volgend jaar een publiekfonds zal zijn met een publieke uitvoerder en dat vraagt ook wettelijke borging.

[1:40:33] Dat organiseren, opzetten en implementeren kost tijd.

[1:40:37] Dat is wat de staatssecretaris van Participatie vorige week ook met de Kamer gedeeld heeft.

[1:40:44] Dat zal niet voor eind 2026 klaar zijn.

[1:40:50] Dat roept terecht de vraag op die mevrouw Kreuger ook stelde.

[1:40:53] Dan heb je het stookseizoen van begin 2025.

[1:40:57] Dat loop je dan mis.

[1:41:01] Het is wel zo dat mensen een aanvraag kunnen doen bij het publieke noodfonds eind 26 met terugwerkende kracht.

[1:41:09] Dus wel over het hele jaar.

[1:41:14] Dat is nog een vraag van mevrouw Posma.

[1:41:16] Ja, zeker.

[1:41:17] Dank, voorzitter.

[1:41:18] Ik vraag je zo expliciet naar, omdat er vorige keer bij het fonds bleek dat er pas begonnen werd toen het daadwerkelijk buiten wat kouder werd.

[1:41:26] Dat is natuurlijk veel te laat.

[1:41:27] We hebben nu een hittegolf.

[1:41:28] Dat wil niet zeggen dat het straks in de winter niet koud is.

[1:41:32] Dus we moeten nu echt aan de slag.

[1:41:33] En ik weet dat het opzetten van het structureel fonds zoveel pittiger is, omdat je echt moet kijken naar hoe regel je dat ook in de wet.

[1:41:41] Dus mijn vraag is, hoe vaak is de commissie die hierover gaat al bij elkaar gekomen om te zorgen dat dit geregeld wordt?

[1:41:47] Ik wil hem echt heel concreet, omdat hij zo belangrijk is.

[1:41:50] Ja, voorzitter, daar wordt nu op dit moment aan aangewerkt.

[1:41:54] Als mevrouw Posma zegt, ik wil echt precies weten hoe vaak een commissie bij elkaar is gekomen en welke stappen er zijn en met welke uitvoerder er nu gesprekken gevoerd worden.

[1:42:02] Ja, dat zijn van die vragen, die zou ik dan echt...

[1:42:05] Als mevrouw Posma dat ook groetenwind door wil geven aan mijn collega Jurgen, of de staatssecretaris van de participatie, en aan hem vragen om nog wat praktische informatie over hoe loopt het nou met dat opzetten van dat publieke fonds, met alle aspecten die erbij horen, dat geef ik met liefde door, maar daar kan ik nu geen antwoord op geven.

[1:42:27] Het is precies wat ik graag wil, maar ik zou er graag een toezegging op willen dat ik een tijdspad krijg.

[1:42:35] Dit is een kwestie van plannen.

[1:42:38] Ik wil graag als Kamer dat overzicht, zodat ik het vertrouwen kan hebben dat dit tijdig klaar is.

[1:42:50] Dus als de minister dat kan toezeggen, dan heel graag.

[1:42:54] Ik wil er wat meer grip op.

[1:42:56] Ja, voorzitter, die vraag begrijp ik.

[1:42:58] En dat tijdpad of die planning kan worden meegenomen in de brief die de staatssecretaris gaat sturen over het Social Climate Fund na de zomer.

[1:43:07] Hartstikke goed.

[1:43:08] U vervolgt uw bedoeling.

[1:43:10] Dan een vraag van de heer Vlag over het sociaal tarief en de vraag of het niet beter is om daarvoor te kiezen voor gerichte energiebesparing met een sociaal tarief als vangnet.

[1:43:27] Of ik dat nog eens zou willen onderzoeken.

[1:43:30] Het is al de afgelopen debat een paar keer voorbijgekomen, het sociaal tarief.

[1:43:35] En het kabinet, en ook het vorige kabinet, heeft al meermaals zo'n sociaal tarief als mogelijke optievariant onderzocht.

[1:43:46] Zowel in het kader van de behandeling van de energiewet vorig jaar, als onlangs nog in het uitgebreide IBO-onderzoek naar de kosten van netinfrastructuur.

[1:43:57] En die onderzoeken zijn eigenlijk steeds heel eensluidend en leiden tot dezelfde conclusie, dat het een ongerichte maatregel is die bovendien niet werkt voor blokaansluitingen.

[1:44:11] En het is in strijd met Europese wetgeving.

[1:44:15] Dus ja, allerlei... En er zitten ook nog heel veel haken en ogen aan de uitvoerbaarheid.

[1:44:19] Dus alles bij elkaar.

[1:44:21] Argumenten om daar nu, daar niet toe over te gaan.

[1:44:26] Het zijn wel onderzoeken op verschillende momenten in de tijd geweest.

[1:44:31] Dus als er behoefte aan is, kan ik de informatie nog wel een keer clusteren.

[1:44:35] Maar een nieuw onderzoek doen is niet wat ik nu denk dat nuttig of van toegevoegde waarde is.

[1:44:44] Dan mevrouw Posma over de informatieasymetrie op energiecontracten en jaarrekeningen.

[1:44:54] En ik ben het heel erg met mevrouw Posma eens dat als je je energierekening krijgt, dan moet je hem niet alleen goed kunnen begrijpen, daar begint het natuurlijk allemaal mee, maar ook kunnen vergelijken om te zien van ja, ben je misschien

[1:45:08] van plan om over te gaan stappen.

[1:45:13] Want dan kan je ook als consument echt een contract kiezen dat bij je past en dat scherp geprijsd is.

[1:45:20] In de energieregeling onder de Energiewet worden eisen gesteld aan de begrijpelijkheid van de energierekening en het wordt voor alle energieleveranciers verplicht om een samenvattend

[1:45:32] voorblad of oplegger toe te voegen aan de energierekening.

[1:45:37] En dat voorblad bestaat dan weer uit verplichte onderdelen, zodat dat voor elke energieleverancier vergelijkbaar wordt.

[1:45:44] In de Energiewet staat ook dat leveranciers prijzen en voorwaarden zo moeten presenteren dat de consument, de eindafnemer, in staat is om die van verschillende leveranciers te vergelijken.

[1:45:58] En er moet altijd één gratis, onafhankelijk vergelijkingsinstrument in de markt zijn op grond van de Energiewet.

[1:46:06] En in Nederland zijn er op dit moment meerdere van dat soort gratis sites, waaronder het vergelijkingsinstrument van de Consumentenbond.

[1:46:16] Tot slot, op dit punt heeft het kabinet twee subsidies verleend aan Milieu Centraal om de begrijpelijkheid te bevorderen en daar ook bij te helpen.

[1:46:24] Zo zal Milieu Centraal een communicatiecampagne starten en ook mensen helpen met wat verschillende begrippen op de energierekening betekenen.

[1:46:32] Dat is volgens mij een mooi begin.

[1:46:38] En de intenties zijn denk ik ook goed.

[1:46:40] Hetzelfde geldt voor veel energiebedrijven die op hun manier proberen zo duidelijk mogelijk te zijn in wat ze weergeven.

[1:46:46] Tegelijkertijd moet ik toch concluderen dat die intenties alleen niet genoeg zijn.

[1:46:52] Als we dan dat voorbeeld krijgen, wie bepaalt wat daar allemaal opkomt ten eerste?

[1:46:58] En stel het is nog steeds lastig te vergelijken, want het is best een lastige rekening, waar kunnen we dan terecht met z'n allen?

[1:47:05] Wie stuurt bij?

[1:47:06] Hoe werkt dat?

[1:47:08] Nou, voorzitter, het zijn intenties onder een wet en een regeling die in aan het gaan zijn, laat ik het zo zeggen.

[1:47:15] Dus we moeten natuurlijk ook nog gaan zien hoe gaat dit precies werken en doet dit wat we met z'n allen beoogd hadden toen ook over deze wet hier en in de Eerste Kamer al die uren gedebatteerd is.

[1:47:27] De wet en de regeling onder de wet schrijven dus een aantal van die verplichte onderdelen voor.

[1:47:36] In de ministeriële regeling die door het KGG, door het ministerie, gemaakt wordt, komen die verplichte onderdelen te staan.

[1:47:48] Dus als wij met elkaar denken, we signalen krijgen dat dat anders moet of beter moet, dan kunnen we dat ook in debat, in vragen, op wat voor manieren we ook met elkaar wisselen en daar, als dat nodig is, aanpassingen aan doen.

[1:48:01] Maar ik zou wel willen zeggen, we hebben het nu afgesproken in de Energiewet, de regeling daaronder, de ministeriële regeling gaat dit expliciteren, laten we het ook even de tijd geven om te zien of het werkt en doet wat we met elkaar beogen.

[1:48:18] Goed om te horen dat hier zo aan gewerkt wordt.

[1:48:26] Nogmaals, ik heb echt het idee dat iedereen wil dat het duidelijk wordt.

[1:48:31] Dat is een goede eerste stap.

[1:48:33] Mijn vraag daarbij is dat vaak als wij als beleidsmakers kijken naar een rekening hebben we toch andere gedachten erbij.

[1:48:39] We hebben iets meer kennis.

[1:48:40] Wordt dit bijvoorbeeld ook voorgelegd aan een focusgroep met consumenten die daadwerkelijk die energierekening moeten begrijpen?

[1:48:48] Wordt er op die manier echt meegedacht, zodat die rekening echt voor iedereen, ook voor mensen die wat laag geletterd zijn, een rekening is die makkelijk te vergelijken is?

[1:48:58] De minister?

[1:48:59] Voorzitter, de ministeriële regeling, dus waar die onderdelen in worden bepaald, die is op dit moment in consultatie, dus daar kunnen alle experts nu op reageren.

[1:49:10] Of er ook in gesprekken in focusgroepen naar gekeken wordt, dat zou ik even moeten nagaan.

[1:49:16] Dat weet ik zo niet uit mijn hoofd, begrijpt de vraag, maar daar kom ik dan zo even op terug.

[1:49:22] Er is nog een vraag van de heer De Groot.

[1:49:25] Ik deel het beeld van mevrouw Posma dat het belangrijk is om dit te doen en ook een goede stap worden gezet in de richting waar we het willen hebben met elkaar.

[1:49:38] De intenties zijn heel erg goed.

[1:49:40] Het is denk ik ook heel erg hard nodig als je kijkt dat er toch nog heel veel onduidelijkheid al is.

[1:49:44] Ik herken ook wel dat er van die opleggers zijn.

[1:49:47] een soort van opleggers waar heel weinig informatie in zit.

[1:49:50] Daar gaat mijn vraag ook over.

[1:49:52] Want zouden we ook niet met elkaar juist ook willen dat wij die oplegger, en ik wil niet meer regels maken hoor, maar ik probeer gewoon even met de minister te kijken van wat hebben we nodig ook om de invloed van mensen met die energierekening te vergroten op die energiebesparing.

[1:50:06] Dus het onderdeel waar heb ik invloed op,

[1:50:08] binnen de energierekening.

[1:50:10] En daar heb ik ook geen invloed op.

[1:50:11] Er zijn heel veel belastingen en tarieven, et cetera, waar je eigenlijk geen keuze in hebt.

[1:50:14] Maar vooral het deel waar kan ik aan sleutelen, dat dat wat verder naar voren toe komt.

[1:50:19] Ik herinner me die vragen van de heer De Groot.

[1:50:23] Volgens mij zit een antwoord daarop ook in mijn setje.

[1:50:29] Ik wilde daar later op ingaan in relatie tot mogelijkheden om aanvullende of volgende isolatie- of verduurzamingsstappen te zetten.

[1:50:38] Ik kan daar nu even naar zoeken.

[1:50:39] Als de heer De Groot het goed vindt, dan kom ik daar zo op terug.

[1:50:46] Dan vroeg mevrouw Posma mij ook naar een richtlijn uit 2010, de energierekening van consumenten 2010, en waarom die richtlijn vanaf 2014 niet meer van kracht is.

[1:50:58] Dat zit als volgt.

[1:51:01] In 2014 is de richtlijn uit 2010 opgevolgd door het document Informatievoorziening op de consumentenmarkt voor energie.

[1:51:09] Daarin heeft de ACM nieuwe handvatten bij haar toezicht op informatieverstreking door energieaanbieders aan consumenten gegeven.

[1:51:17] En die richtlijn geldt nog steeds.

[1:51:19] Dus hij is opgevolgd en de opvolger is nog steeds van kracht.

[1:51:24] Als je nou beleidseffecten op de energierekening van huishoudens gaat bekijken, dan vrezen we dat het al snel gaat over de gemiddelde situatie.

[1:51:37] Wordt er nou apart gekeken of gerekend voor kwetsbare groepen?

[1:51:41] Voorzitter.

[1:51:42] In de jaarlijkse monitor energiearmoede kijken we specifiek naar de huishoudens met een lage inkomen in combinatie met een hoge energierekening of slecht geïsoleerde woning.

[1:51:51] En in de volgende editie van die monitor wordt gekeken naar de groep huishoudens die nu niet binnen de definitie van energiearmoede valt, maar hier wel kwetsbaar voor is, omdat ze net boven de

[1:52:01] Dus dat is de manier waarop we zorgen dat we niet alleen naar de gemiddelde situatie kijken, maar echt kwetsbare groepen apart in beeld brengen.

[1:52:15] Dan vroeg mevrouw Posma naar het gevolg van het einde van de spukgelden in 1927 en wat dat betekent voor de verduurzaming van huizen en op de energiearmoede.

[1:52:30] Met de spukaanpak energiearmoede hebben gemeenten in totaal 550 miljoen euro gekregen voor de ondersteuning van energiearme huishoudens, bijvoorbeeld via de inzet van energiehulpen.

[1:52:42] Die uitvoeringstermijn loopt af eind 2027.

[1:52:47] Als er daarna geen vervolg komt of is, dan is te verwachten dat gemeenten hun activiteiten, die ze uit dit potje financieren, afschalen.

[1:52:59] Je kan natuurlijk wel voor kiezen om andere middelen in te zetten om deze activiteiten door te zetten.

[1:53:05] En een volgend kabinet kan natuurlijk besluiten om de energiearmoedemiddelen door te zetten of structureel te maken, zoals mevrouw Kreuger aan mij vroeg, bijvoorbeeld binnen het energiehuis.

[1:53:16] Het gaat inderdaad om de financiering van de FICS-brigade en bijvoorbeeld de Energiebank, maar ook wat lokale initiatieven die hetzelfde eigenlijk doen.

[1:53:26] Mijn vraag was ook van wat is er voor nodig om dit structureel te maken op rijksniveau?

[1:53:31] Dus wat zouden we kunnen doen?

[1:53:32] Want die financiering houdt naar waarschijnlijkheid wel op om ervoor te zorgen dat het wel doorgaat.

[1:53:38] Want het zijn echt mooie initiatieven.

[1:53:40] Ik deel de waarde van de initiatieven.

[1:53:44] Niets voor niks hebben we hard gewerkt aan het amendement Fixed Teams.

[1:53:52] De middelen lopen af.

[1:53:53] Er zijn op dit moment geen aanvullende middelen.

[1:53:56] Daar kan natuurlijk altijd toe besloten worden, maar dan moeten die er wel zijn.

[1:53:59] Zeker en dan moet er dekking voor zijn.

[1:54:02] En die heeft dit kabinet op dit moment niet, maar een nieuw kabinet.

[1:54:06] Een deugdelijk amendement met deugdelijke dekking kan daar natuurlijk altijd voorstellen voldoen, vanzelfsprekend.

[1:54:15] U heeft nog een vraag van mevrouw Posma, toch?

[1:54:18] Ja, dat is mijn laatste.

[1:54:20] Ik zoek ook even van...

[1:54:23] Hoeveel zou dat bijvoorbeeld zijn?

[1:54:24] Want we hebben een amendement samen met D66 gedaan met een paar miljoen, volgens mij zes of zeven miljoen uit mijn... tien miljoen uit mijn hoofd.

[1:54:35] Is dat dan voldoende, zo'n amendement?

[1:54:37] Of zouden we er nog meer bij moeten zetten?

[1:54:39] Want mijn fractie wil heel graag dit voorzetten.

[1:54:42] Dus het is ook een voorstel dat wij willen gaan doen.

[1:54:46] Voorzitter, dan zou ik even moeten kijken wat... Want die 550 miljoen die ik noemde is natuurlijk opgeteld bedrag over een langere periode.

[1:54:55] Dan zou ik even moeten kijken wat dit ongeveer per jaar is.

[1:54:59] En daar zal ik zo op terugkomen.

[1:55:04] Het ligt in hetzelfde blokje.

[1:55:07] We hebben veel aandacht voor de FICS-brigades, maar het gaat om bredere financiering van lokale initiatieven rond energiebesparing en isolatie.

[1:55:19] Dan heb je de participatiecoalitie met een heleboel

[1:55:23] langerlopende programma's waarbij er echt een relatie wordt opgebouwd in een wijk met bewoners om tot verduurzaming te komen.

[1:55:33] Je hebt natuurlijk de CDOKE-gelden, waarbij gemeenten ook allerlei dingen kunnen doen.

[1:55:39] Mijn vraag was eigenlijk, hier wordt op bezuinigd.

[1:55:44] Wat is daar nou de impact van en hoe reint zich dat met juist de behoefte aan die wijkgerichte aanpak waarbij we echt bij mensen thuis energiearmoede aanpakken?

[1:55:53] Voorzitter.

[1:55:57] De participatiecoalitie die mevrouw Kreuger noemt, wat inderdaad ook een mooi en een goed initiatief is, daar wordt op bezuinigd.

[1:56:04] Dus KGG en VRO leveren daar beide middelen voor.

[1:56:09] En die zijn de komende jaren vanuit het ministerie van KGG worden die doorgetrokken en het ministerie van VRO zit een verlaging in of een bezuiniging.

[1:56:18] Dat heeft natuurlijk effect.

[1:56:21] De exacte effecten kan ik niet zo even uit mijn mouw schudden.

[1:56:28] Het zou geen recht doen als ik denk dat ik dat hier kan zeggen, terwijl dit allemaal lokale initiatieven zijn.

[1:56:35] Ik heb twee weken geleden een bestuurlijk overleg gehad met VNG en IPO.

[1:56:41] over de CDOKE-middelen en waar we het gisteren ook even over hadden, die overheveling voor volgend jaar die gedaan is en hoe gaan we dat nou in de komende jaren doen.

[1:56:52] Daar zit ook een bezuiniging op en daar hebben we ook tegen elkaar gezegd, laten we in kaart brengen, hoe moet je dan gaan prioriteren of mogelijk deprioriteren, want dan ga je dat effect wat mevrouw Kreuger noemt,

[1:57:05] En kunnen we dat ook inzichtelijk maken?

[1:57:09] Wat voor keuzes zijn we bereid wel of niet te maken?

[1:57:12] En is een nieuw kabinet bereid daar dan een mogelijk aanvullend budget voor beschikbaar te stellen?

[1:57:26] Deze minister gaat nog een begroting maken richting de miljoenennota.

[1:57:32] mijn oproep is van al die bewonersinitiatieven, dus dat gaat om het werk van de participatiecoalitie en dat gaat om eigenlijk die CDOKE gelden, waarbij gemeenten de mogelijkheid hebben om wijkgericht bij mensen thuis energiearmoede aan te pakken.

[1:57:48] Ja, kan de minister toch kijken of die bezuiniging kan worden teruggedraaid?

[1:57:53] Want ik vind het eigenlijk onbegrijpelijk dat je dit laaghangende fruit wederom, net zoals de discussie over led, dat we hierna op gaan bezuinigen.

[1:58:03] En is het anders mogelijk om bijvoorbeeld uit klimaatfondsen te financieren?

[1:58:07] Het gaat echt niet om hele grote bedragen.

[1:58:10] Dat is de tragiek.

[1:58:11] Met een gigantische impact op mensen.

[1:58:15] De minister.

[1:58:15] Ik moest even glimlachen omdat ik gisteren nog een motie van u kreeg dat ik de klimaatfondsmiddelen met mijn leven moest bewaken.

[1:58:26] Dat zal ik ook doen.

[1:58:31] Zeker.

[1:58:33] Maar zo liggen er een heleboel verzoeken en wensen.

[1:58:37] De afgelopen voorjaarsbesluitvorming ging over de uitgaven.

[1:58:41] De miljoenennota gaat over de lastenkant van de begroting.

[1:58:46] Dat neemt niet weg dat als we keuzes kunnen maken om een acuut probleem op te lossen, ik daar altijd bereid ben naar te kijken.

[1:58:58] Maar deze keuze is, hoewel ik hem ook lastig vind, laat ik daar echt geen doekjes om winden, maar hebben we gemaakt in het voorjaar, omdat je in een tijd waarin de bomen niet tot aan de hemel groeien, dat doen ze overigens nooit, maar zeker nu niet financieel,

[1:59:12] Je moet ook keuzes maken.

[1:59:14] En ja, die hebben altijd ergens een consequentie, dat realiseer ik me.

[1:59:17] Maar ik wil mevrouw Kreuger toezeggen dat ik ook in dat gesprek wat ik voer met, in dat bestuurlijke overleg met gemeenten, met provincies, over wat betekent nou die bezuiniging?

[1:59:29] Waar kan dat nou effectief terechtkomen?

[1:59:32] Wat ga je dan deprioriteren?

[1:59:34] Dat ik dat op basis van dat gesprek, als daar aanleiding toe is en ook als daar middelen voor zijn,

[1:59:40] Ik zal niet schomen om daar op een eerder moment iets in te doen.

[1:59:51] Deze toezegging klinkt als er dan toch bezuinigd moet worden.

[1:59:56] We prioriteren dan niet een bezuiniging op energiebesparing.

[2:00:02] Ik kan er met mijn hoofd niet bij dat wij miljarden hebben in het klimaatfonds, dat er heel veel geld op allerlei plekken wordt uitgetrokken voor verduurzaming, maar dat je dan op dit stukje... Het gaat niet over veel geld, die participatiecoalitie.

[2:00:17] Het gaat over de mensen in de wijken die echt het werk doen om energie te besparen.

[2:00:25] De minister zegt net dat hij gisteren nog een motie kreeg

[2:00:29] om dat klimaatfonds met mijn leven te verdedigen.

[2:00:32] Ja, om effectieve dingen ermee te doen.

[2:00:35] En dit is effectief.

[2:00:36] Dit gaat over CO2-reductie.

[2:00:38] Dit gaat over klimaatrechtvaardigheid.

[2:00:40] Het amendement wat wij hebben ingediend om altijd te toetsen of uitgaven van klimaatrechtvaardig zijn.

[2:00:46] Er gaan miljarden naar de grote industrie.

[2:00:52] Omdat er een noodklok geluid wordt.

[2:00:53] Maar die mensen in energiearmoede, die luiden continu een noodklok.

[2:00:56] Alleen die wordt niet gehoord hier in Den Haag.

[2:00:59] Dus ik vraag de minister echt, de participatiecoalitie, de COKE-gelden, alsjeblieft, maak dat laagdrempelige werk in wijken mogelijk.

[2:01:09] De minister.

[2:01:10] Voorzitter, ik heb de oproep van mevrouw Kreuger heel goed gehoord, maar ik wil even het beeld nuanceren, dat er helemaal niets wordt gedaan vanuit het Klimaatfonds of geld wordt vrijgemaakt voor mensen die onze steun en ondersteuning nodig hebben om te kunnen verduurzamen.

[2:01:25] of om bijvoorbeeld de energierekening te kunnen betalen.

[2:01:27] Dat mevrouw Kreuger zegt, ik vind dat de bezuinigingen of het terugdraaien van budget op die initiatieven die in wijken plaatsvinden, die inderdaad heel goed werk doen, die vind ik niet wenselijk.

[2:01:40] Dat vind ik, dat is sowieso natuurlijk haar goed recht.

[2:01:44] Ik kan het ook nog voor een heel groot deel volgen, maar daaruit de conclusie trekken dat er niks gebeurt, dat is echt niet aan de orde.

[2:01:50] Mevrouw Posma vroeg mij als je nou door wil zetten die middelen voor die energiearmoede.

[2:01:57] Dat gaat om ongeveer 50 tot 100 miljoen per jaar.

[2:02:03] Dank u wel.

[2:02:03] Dat leidt tot de vraag van de heer Van Houweling.

[2:02:05] Ja, nu het klimaatbeleid is opgeworpen door een andere partij, CO2-reductie, wil ik even de minister graag de vraag stellen, waar ik eigenlijk ook het debatje met de heer De Goots juist af had.

[2:02:12] Ziet de minister van Klimaat en ook van Energie een verband tussen het klimaatbeleid en de oplopende energieprijzen?

[2:02:19] Dat is eigenlijk mijn simpele vraag.

[2:02:21] De minister.

[2:02:22] Wij voeren klimaatbeleid omdat we het klimaat zien veranderen en dat heeft grote effecten.

[2:02:38] We voeren klimaatbeleid ook omdat we onafhankelijk willen worden in onze energievoorziening van landen waar je niet afhankelijk van wil zijn.

[2:02:46] En daarvoor willen we graag energie produceren dicht bij huis en schoon.

[2:02:51] Daar combineren we al die belangen.

[2:02:53] Veiligheid, economie en klimaat.

[2:02:55] Het staat niet tegenover elkaar, het hoort bij elkaar.

[2:02:59] Schone energie is...

[2:03:01] voor een heel groot deel in het toekomstige energiesysteem van Nederland elektriciteit.

[2:03:07] En in het bijzonder wind op zee.

[2:03:09] Dat is echt de hofleverancier in onze energievoorziening in de toekomst.

[2:03:12] Dat zijn we nu in de komende jaren aan het aanleggen.

[2:03:14] En ja, dat vergt grote investeringen.

[2:03:16] En die investeringen komen, daar heeft de heer Van Houwelingen gelijk in, die komen ook terecht in nettarieven.

[2:03:23] En zo bezien stijgen de elektriciteitskosten.

[2:03:29] De minister herkent dat er een verband is tussen het huidige klimaatbeleid... en de hoge energieprijs waar we vandaag met elkaar over debatteren.

[2:03:52] Er zijn wel meer aspecten.

[2:03:55] Waar het debat tussen de heer Van Houweling en de heer De Groot over ging...

[2:03:59] Het voorstel van de Europese Commissie van commissaris Hoekstra over het tussendoel en de suggestie die de heer Van Houwelingen daarbij wekte, dat dat direct leidt tot veel hogere elektriciteitskosten.

[2:04:13] Daar kun je een hele discussie over voeren, omdat, precies zoals de heer De Grote ook zei, als je al het huidige beleid

[2:04:22] doorrekend bij elkaar optelt, dan zit je al grosso modo op die 90% van dat tussendoel wat gisteren door de commissie gepresenteerd is.

[2:04:30] Dus daar de link tussen leggen, dat gaat echt wel te snel.

[2:04:35] Wat ik net schetste, is dat in het belang van onze veiligheid, van onze economie en ons klimaat, wij investeringen doen in wind op zee.

[2:04:43] En ja, die investeringen, die kosten geld en die komen ergens terecht, namelijk in de nettarieven.

[2:04:51] U vervolgt op het oog.

[2:04:53] Voorzitter, dan het amendement van mevrouw Rodekerk en mevrouw Posma, de 10 miljoen voor de Fixbrigade en de Energiebank, hoe het staat met de uitvoering daarvan.

[2:05:04] Het ministerie van Vrouw is met partijen in gesprek gegaan.

[2:05:08] Er is een subsidieverzoek ook ingediend.

[2:05:11] En dat verzoek wordt nu beoordeeld van hoe gaat dat geld dan precies besteed worden?

[2:05:16] En het ministerie verwacht op korte termijn die beoordeling af te kunnen ronden.

[2:05:22] Dan vroeg de heer Vlag mij nog of ik ga zorgen voor een goed gevulde gereedschapskist, inclusief een centraal digitaal platform, zodat energiecoaches meters kunnen maken en het wiel niet steeds opnieuw hoeven uit te vinden.

[2:05:44] Er is een aantal subsidies om energiehulporganisaties te ondersteunen.

[2:05:50] Bijvoorbeeld het lokale energiearmoedeaanpak, het energiehulpnetwerk van Milieu Centraal.

[2:05:58] En in een aantal netwerken, zoals die twee die ik net noemde, wordt uitwisseling van aanpakken en methodes gefaciliteerd.

[2:06:07] Soms digitaal en soms fysiek.

[2:06:09] En met de middelen uit het Social Climate Fund voor het energiehuis is het ook de bedoeling om digitale ondersteuning via het energiehuis te versterken, waar energiecoaches en fixers dan weer gebruik van kunnen maken.

[2:06:24] Meneer Vlag, met een interruptie.

[2:06:27] Ja, voorzitter, dat was me op zich bekend, maar ik heb een aantal regelingen opgenoemd die aflopen of die niet volledig aansluiten.

[2:06:34] Dus het signaal dat veel energiecoaches stoppen,

[2:06:38] Waard dat de minister ook zorgen en daarom heb ik ook gezegd van nou naast financiële zou je ook digitale ondersteuning kunnen regelen zodanig dat ze zich niet zo alleen voelen en besluiten te moeten stoppen

[2:06:52] Dus in een aantal netwerken die er nu zijn, wordt die uitwisseling gefaciliteerd en mogelijk gemaakt, digitaal en fysiek.

[2:07:04] En met dat geld dat beschikbaar komt via het Social Climate Fund, ter ondersteuning van onder andere de Fixed Teams, is het dus ook de bedoeling om die digitale ondersteuning meer handen en voeten te geven.

[2:07:16] Zodat precies om de reden die de heer Vlag zegt, jij niet overal het wiel opnieuw hoeft te worden uitgevonden.

[2:07:22] En mogelijk ook in de kleinere gemeenten mensen echt gebruik kunnen maken van wat in een gemeente als Amsterdam, waar er veel ervaring met deze teams is, daar hun voordeel mee kunnen doen.

[2:07:35] Voorzitter, dan kom ik bij de vragen over energiebesparing.

[2:07:40] En de vraag van de heer Vlag en de heer De Groot over de terugverdientijd van vijf naar zeven jaar voor investeringen.

[2:07:52] Waarom we dat doen?

[2:07:55] In 2023 is het besluit genomen om die terugverdientijd op te hogen van vijf naar zeven jaar.

[2:08:02] En dat is belangrijk om onze energiebesparingsdoelen te halen.

[2:08:08] weer belangrijk voor alle doelen die we hebben met die hele energietransitie.

[2:08:14] Ik vind ook dat we daarbij wel oog moeten hebben voor ondernemers.

[2:08:19] En daarom werken we aan de verlaging van administratieve lasten, beter toezicht.

[2:08:23] Kijken we ook op verzoek van de VVD naar het samenvoegen van rapportageverplichtingen.

[2:08:30] Dus die stappen worden nu gezet.

[2:08:33] En omgevingsdiensten gaan in gesprek met ondernemers over energiebesparende maatregelen.

[2:08:38] En per 1 juli is het mogelijk om ook energiegebruikgegevens te delen.

[2:08:45] Dat hebben we afgesproken in de Energiewet.

[2:08:46] En dat maakt het ook voor omgevingsdiensten weer gemakkelijker en inzichtelijker.

[2:08:52] Dan vroeg de heer Vlag nog expliciet van vijf naar zeven, maar wat doe je dan met de investering die bijvoorbeeld in zes jaar tijd is terugverdiend?

[2:09:03] Als je zo'n grens ophoogt, dan snap ik, dan valt er altijd een groep investeringen buiten waarvan je zegt, ja, die zijn eigenlijk ook met de beste bedoelingen en die dragen bij aan datzelfde doel wat we hebben.

[2:09:15] Maar dat is wel het gevolg natuurlijk van dit soort besluiten die we ook vastleggen in wet en regelgeving.

[2:09:21] Ik vind wel dat je ondernemers moet ondersteunen, ook als je, even in het voorbeeld van de heer Vlag, op die zesjaars investeringen zit.

[2:09:31] Dus we werken ook aan een energiebesparingsfonds, waar ongeveer 100 miljoen euro in zit, waar ondernemers leningen kunnen krijgen voor energiebesparende maatregelen.

[2:09:43] Nog een vraag van de heer Vlag.

[2:09:45] Voorzitter, een lening is natuurlijk iets anders dan een subsidie.

[2:09:47] We hebben hier al eens eerder over gesproken, maar waarom ik dit problematisch vind is juist omdat Brussel nog steeds uitgaat van die vijfjaarstermijn.

[2:09:54] Door het ophoog van die vijf naar zeven jaar valt een groter deel van de investeringen buiten subsidieregelingen.

[2:10:00] Als dat het mechanisme wordt...

[2:10:02] dan ga ik in ieder geval minder blij worden van wettelijke wijzigingen.

[2:10:07] Want dan kun je wel op tien jaar zetten, dan hoef je helemaal niks meer te subsidiëren.

[2:10:11] Met andere woorden, blijven we nu kijken naar het doel en daar de subsidie op inzetten?

[2:10:16] Of blijven we heel zuinig kijken van alles wat in de wet geregeld is, dat zoek je zelf maar uit en alleen daarboven krijg je nog subsidie.

[2:10:24] Ik denk dat je daarmee een deel van het enthousiasme bij ondernemers echt kwijtraakt.

[2:10:29] Als je verplichte maatregelen gaat subsidiëren...

[2:10:36] Dat kunnen we niet doen.

[2:10:37] Dat is geen doelmatige besteding van overheidsgeld.

[2:10:42] Daarom hebben we ook die optie van dat fonds, waar je een lening kunt krijgen, daarnaast gezet.

[2:10:49] Want ik wil wel ondersteunen waar we het kunnen, omdat het uiteindelijk gaat om dat doel, wat de heer Vlag ook terecht zegt, om dat voor elkaar te krijgen.

[2:11:00] En die vijf jaar...

[2:11:03] te begrijpen uit de woorden van de heer Vlag, dat hij zei dat is in Europese regelgeving nog steeds vijf en Nederland maakt er nu zeven van.

[2:11:12] Maar deze termijnen komen niet uit Brussel.

[2:11:16] Dit komt vanuit de Nederlandse energiebesparingsplicht.

[2:11:21] Hier blijven we dan toch over meningsverschillen, want een lening is geen subsidie.

[2:11:27] Die moet je namelijk terugbetalen.

[2:11:29] En waar het mij om gaat, is dat je dus door het ophogen van die termijn

[2:11:34] eigenlijk gewoon jezelf onmogelijk maakt om dat te subsidiëren.

[2:11:37] Ja, de vraag die ik dan heb, breng je doel daarmee dichterbij.

[2:11:41] En je kiest als het ware voor een sanctie, namelijk een wettelijke plicht, in plaats van een motivatie, namelijk een subsidie.

[2:11:47] En dat vind ik de omgekeerde weg.

[2:11:49] Dus waarom kiest de minister voor deze route?

[2:11:54] Nou, voorzitter, dit is een route die we al een heel aantal jaren met elkaar bewanden.

[2:11:58] Dus het is niet een keuze van onlangs.

[2:12:02] En eigenlijk, zou je kunnen zeggen, is die lening bedoeld als een overbrugging.

[2:12:05] De kosten gaan voor de baat uit.

[2:12:09] Je investeert, dan ga je energie besparen, gaat je energierekening omlaag en daarmee betaal je de lening terug.

[2:12:19] Dus ik vind dat deze vorm, naast de subsidies die we ook hebben... We hebben subsidies, we normeren en we beprijzen.

[2:12:29] Dat is de mix in het klimaat- en energiebeleid.

[2:12:32] En die vind ik ook op dit vlak goed te verdedigen.

[2:12:39] De vervolgde betoog.

[2:12:40] Dan kom ik bij de LED-verlichting.

[2:12:47] Daar is een heel aantal vragen over gesteld.

[2:12:52] Even te beginnen met de petitie die is aangeboden.

[2:12:58] Ook het rapport van Berenschot en de motie van mevrouw Kreuger en de heer Thijssen die daarover is ingediend.

[2:13:09] Het kabinet voert de motie uit.

[2:13:13] Ik ga zo in op de timing en de voortgang daarvan.

[2:13:18] Die motie is helemaal in lijn met het rapport van Berenschot.

[2:13:23] In het rapport zijn wel wat inzichten over knelpunten en hoe je die kan aanpakken gedeeld.

[2:13:32] Mevrouw Kreuger vroeg mij of het kabinet een reactie kan geven op dat rapport en dat voor het nieuwe parlementaire jaar aan de Kamer doen toekomen.

[2:13:42] Het antwoord daarop is ja, dat zal ik doen.

[2:13:45] Dan de uitvoering van de motie en de specifieke vraag van mevrouw Kreuger.

[2:13:49] Waarom is die taakgroep nou zo laat gestart?

[2:13:52] De motie is in 23 ingediend en de taakgroep is pas dit jaar in 25 gestart.

[2:13:58] Voorzitter, de exacte reden waarom dat

[2:14:01] lang geduurd heeft, ken ik niet.

[2:14:05] Maar ik deel wel het gevoel van mevrouw Kreuger dat het starten van een taakgroep zo lang daarna, dat dat het gevoel geeft, wordt het serieus genomen of wat gebeurt er precies mee.

[2:14:17] En dan kom ik op wat er wel gebeurd is in de praktijk in de afgelopen periode.

[2:14:21] Het is niet zo dat er niet gestart is met het uitvoeringgeven aan de motie.

[2:14:26] En uiteindelijk is het uitvoeringgeven aan de motie natuurlijk wel... wat zie je daadwerkelijk aan ledsverlichting in rijksgebouwen en op wegen gebeuren.

[2:14:34] En daar is wel degelijk resultaat geboekt.

[2:14:37] Mogelijk niet op het tempo dat mevrouw Kreuger het liefst zou willen... maar daar worden echt forse stappen gezet.

[2:14:48] Dat leidt tot de vraag van mevrouw Kreugen.

[2:14:50] Ja, voorzitter, gelukkig gaat het niet om het tempo wat mevrouw Kreugen graag zou willen, maar het tempo wat de Kamer graag had gewild.

[2:14:56] De Kamer heeft die motie aangenomen en er is dus brede steun voor een enorme versnelling op LED.

[2:15:03] En nu heeft die taakgroep, kennelijk extreem lang heeft dat allemaal geduurd.

[2:15:08] Nou, ik ben toch wel benieuwd waarom dat zo is.

[2:15:12] Ik ben blij dat we dan voor het begin van het nieuwe parlementaire jaar een reactie krijgen op het Berenschot rapport.

[2:15:17] Maar dan wil ik wel graag dat die reactie ook concrete acties bevat.

[2:15:22] Want ja, de minister moet toch voelen dat dit echt sneller moet.

[2:15:27] En dat als dit al niet lukt met elkaar, ja, dan is het hele debat wat we gisteren hebben gehad, denk ik, ja, dan hebben we wel een heel groot probleem in de aanpak van de klimaatcrisis.

[2:15:38] Er komt ook een plan van aanpak van die taakgroep.

[2:15:46] Dat is een samenwerking tussen alle departementen.

[2:15:49] En ook VNG en IPO zijn daarbij betrokken.

[2:15:53] En op dit moment gebeurt er dus ook wel degelijk wat.

[2:15:57] Dat wil ik wel echt benadrukken.

[2:15:59] In veel Rijksgebouwen worden ledlampen gebruikt.

[2:16:05] Bijvoorbeeld bij de belastingdienst zijn er grote stappen gezet.

[2:16:11] En met de huidige voortgang is, met uitzondering van defensie, 2028 een realistisch doel om led geïmplementeerd te hebben bij het Rijksvastgoed.

[2:16:21] Vanuit INW wordt ook hard gewerkt aan de implementatie.

[2:16:26] Zo zal 50% van de rijkswegen in Nederland voorzien zijn van ledverlichting en in 2030 zitten we op 70% led op onze wegen.

[2:16:38] In Noord-Holland, even als een specifiek voorbeeld, zijn de rijkswegen al voor 100% voorzien van ledverlichting.

[2:16:45] En in Zeeland zijn alle rijkswegen in 2027 voorzien van ledverlichting.

[2:16:50] 70 procent van de motie uitvoeren twee jaar te laat.

[2:16:58] Daar kan ik niet heel enthousiast van worden.

[2:17:01] In België is dit gewoon allang geregeld.

[2:17:04] Ik snap werkelijk niet.

[2:17:06] LED-verlichting langs de snelwegen.

[2:17:08] Waarom zou dat pas 70 procent in 2030?

[2:17:11] Hier moet toch meer op mogelijk zijn?

[2:17:15] Ik neem aan dat de opdracht voor die taskgroep is om dat sneller te doen, toch?

[2:17:20] Laten we nu gewoon om natuurlijk verloop.

[2:17:23] De minister.

[2:17:29] Voorzitter, de taakgroep kijkt mede ook naar aanleiding van het rapport en de knelpunten die genoemd zijn, ook vanuit het veld, noem ik maar eventjes, naar waar kan je nou tempo maken, hoe kunnen we dit sneller doen en de voortgang bevorderen.

[2:17:44] Toch even over die Rijkswegen.

[2:17:45] Ik zal de oproep van mevrouw Kreugen doorgeven aan mijn collega

[2:17:49] Maar het vervangen van ledverlichting op de snelwegen gebeurt op natuurlijke momenten, als er sprake is van vervanging en van onderhoud.

[2:18:01] Dat snap ik ook wel.

[2:18:02] Je wil dat ook wel een beetje efficiënt en een beetje doelmatig doen op de momenten dat je toch bezig bent en op die manier ook de kosten ervan een beetje onder controle houdt.

[2:18:18] Dank u wel.

[2:18:20] Als de vervanging gebeurt op natuurlijke momenten, dan zit er geen versnelling in.

[2:18:28] Hoe gaan we van natuurlijke momenten naar versnelde momenten?

[2:18:38] Voorzitter, de taakgroep kijkt ook waar je kan versnellen of waar nu knelpunten zitten om te versnellen.

[2:18:45] Dat zal niet op alle plekken even makkelijk gaan.

[2:18:48] En als je een weg apart moet afsluiten voor die verlichting vervangen, maar er misschien een half jaar of een jaar later groot onderhoud gepland zijn, vind ik het ook echt wel te rechtvaardigen, ook vanuit een doelmatig besteding van overheidsmiddelen, om die momenten met elkaar te combineren.

[2:19:07] Dank u wel.

[2:19:07] U vervolgt uw bedoeling.

[2:19:09] Voorzitter, dan nog een vraag van mevrouw Kreuger over het voldoen aan energiebesparing en of alle maatwerkbedrijven daaraan voldoen of het bedrijf met wie gesprekken gevoerd worden.

[2:19:21] Voorzitter, de maatwerkbedrijven hebben in de meeste gevallen de wettelijke onderzoeksplicht naar energiebesparende maatregelen en die auditplicht in het kader van de Energy Efficiency Directive.

[2:19:33] En maatwerkbedrijven dienen zich ook op dit punt aan de wet te houden.

[2:19:38] En dat is wat gecontroleerd wordt, wat een element is in het voeren van die maatwerkgesprekken.

[2:19:45] Een bedrijf houdt zich aan de wet zoals je je daaraan hoort te houden.

[2:19:51] En dat geldt dus ook voor de energiebesparingsplicht.

[2:19:57] Een aparte toets op voldoen je aan die energiebesparingsplicht.

[2:20:03] Anders dan dat je dus moet voldoen aan wet en regelgeving.

[2:20:07] De toezicht op die energiebesparingsplicht ligt bij mede-overheden.

[2:20:11] Het is een taak van mede-overheden en niet van het ministerie van KGG.

[2:20:16] direct hierop aanvullend, want mevrouw Kreuger vroeg mij ook hoe staat het met het onderzoek naar kan je nou die energiebesparing onderdeel maken van een voorwaarde eigenlijk of een criterium in het toekennen van subsidies.

[2:20:31] Dat onderzoek is bijna afgerond en zal ik heel snel na de zomer aan de Kamer sturen, inclusief natuurlijk een appreciatie hoe we daarmee omgaan.

[2:20:41] Zodat we dat, zoals mevrouw Kreuger zei, niet weer, als we aanpassingen gaan doen, deadlines gaan missen.

[2:20:53] Het antwoord over het voldoen aan de energiebesparingsverplichting duizelde mij een beetje.

[2:21:01] Ze voldoen eraan, maar de minister kan niet zeggen of ze eraan voldoen.

[2:21:05] Het gaat om 20 bedrijven, de 20 grootste uitstoters van Nederland.

[2:21:10] Daar zijn intensieve gesprekken mee gevoerd, volgens mij vier jaar lang.

[2:21:14] Dus kan de minister gewoon klip en klaar zeggen dat deze bedrijven voldoen aan de energiebespijingsverplichting?

[2:21:22] Dus ze hebben de maatregelen genomen die ze moeten nemen onder de energiebespijingsverplichting.

[2:21:26] Ja of nee?

[2:21:28] Dat kan ik niet en ga ik ook niet bedrijf voor bedrijf zeggen.

[2:21:32] Als wij gesprekken voeren over de maatwerkafspraken, dan gaan wij ervan uit, en dat wordt natuurlijk ook gecheckt, houden bedrijven zich aan geldende wet en regelgeving.

[2:21:44] Het toezicht op en de handhaving van de energiebesparingsplicht ligt bij de omgevingsdienst of bij de lokale overheid, dus niet bij het ministerie van KGG.

[2:21:55] Dus het is niet een aparte check die wij doen, waar eerst een vinkje voor moet staan voordat je een maatwerkafspraak kan sluiten.

[2:22:07] Maar hoe wordt dan gecheckt dat ze zich aan die wet en regelgeving houden?

[2:22:10] Dan is dat toch, neem ik aan, dat er bij de Omgevingsdienst wordt gevraagd, houden ze zich eraan?

[2:22:15] Dus dan is het antwoord ja, ze houden zich eraan.

[2:22:20] Voorzitter, naar aanleiding van vragen die mevrouw Kreuger hier eerder over gesteld heeft, ben ik dit nagegaan.

[2:22:27] Hoe werkt dit?

[2:22:30] Het is een verantwoordelijkheid van de Omgevingsdienst om dit na te gaan.

[2:22:34] En voor de specifieke maatwerkafspraak die we in december, want we hebben natuurlijk helaas pas één echt definitieve maatwerkafspraak gesloten,

[2:22:42] Ben ik dit nagegaan?

[2:22:44] Maar dit staat los van de voorwaarden zoals die zitten in de maatwerkaanpak.

[2:22:48] Maar juist omdat mevrouw Kreuger die vraag stelde en ik het wel een begrijpelijke vraag vind, heb ik die check gedaan.

[2:22:59] Antwoord toen bij dat specifieke geval is ja.

[2:23:03] Waarom het niet in de standaard in de aanpak zit, is omdat wij zeggen wij gaan ervan uit dat bedrijven voldoen aan of zich houden aan wet en regelgeving en dat de betreffende toezichthouders daarop toezien en dat als er iets aan de hand is daar natuurlijk melding van wordt gemaakt.

[2:23:24] Maar wij doen dus niet per bedrijf waarmee we nu in gesprek zijn de check voldoet u aan de energiebesparingsplicht.

[2:23:37] Dat is de logische vervolgvraag.

[2:23:40] Waarom niet?

[2:23:41] Nogmaals, we hebben het over de twintig grootste vervuilers van Nederland, met het allermeeste uitstoot.

[2:23:46] We weten uit de rapportages van de Algemene Rekenkamer dat de energiebesparingsverplichting massaal niet wordt nageleefd en gehandhaafd.

[2:23:54] Er zijn intensieve gesprekken met die bedrijven.

[2:23:57] Ik neem een voorbeeld Tata.

[2:23:58] Wat doen die aan de energiebesparingsverplichting?

[2:24:01] Het lijkt me zo evident voordat je honderden miljoenen overmaakt, slash miljarden, dat je dat checkt.

[2:24:08] En waarom niet?

[2:24:11] De minister.

[2:24:12] Omdat wij een afspraak hebben gemaakt over hoe we die maatwerkafspraken maken, wat daar voorwaarden voor zijn.

[2:24:21] Er zitten ook allerlei clausules in die joint letters of intent.

[2:24:28] Volgens mij heb ik daar ook nog gisteren een korte brief over aan de Kamer gestuurd.

[2:24:32] Dat zag vooral op

[2:24:34] Welke ruimte is er nou om demissionair dit soort afspraken te maken?

[2:24:38] Maar, voorzitter, wij gaan bijvoorbeeld ook niet langs bij de Belastingdienst om te checken of aan alle fiscale verplichtingen is voldaan.

[2:24:49] Dus nogmaals, het uitgangspunt is dat die bedrijven zich houden aan wette regelgeving.

[2:24:58] Daar gaan wij vanuit.

[2:25:00] of dat nou fiscaal is of op het gebied van energiebesparing.

[2:25:05] En als wij natuurlijk signalen krijgen dat daar iets aan de hand is, dan handelen we daar wel degelijk naar.

[2:25:12] Mevrouw Kreuger heeft mij natuurlijk de vraag gesteld naar dat onderzoek.

[2:25:20] Dat zag breder dan alleen de subsidies natuurlijk voor maatwerk, maar in het algemeen.

[2:25:24] Wat ik haar wil toezeggen, want het is niet dat ik de vraag niet begrijp, maar ik wil ook een beetje

[2:25:30] verplichtingen en verantwoordelijkheden wel op een goede manier blijven scheiden.

[2:25:35] Wat ik wil nagaan, is dat ik kijk, en daar dus ook in die reactie op dat rapport op terugkom, of we bij het sluiten van de maatwerkafspraak een afspraak kunnen maken dat we daar een soort, ik noem het maar even, definitieve check op doen op die energiebesparingsplicht.

[2:25:54] En daar kom ik dan op terug in die brief die ik net toezei.

[2:25:58] Dank u wel.

[2:25:59] U vervolgt uw betoog.

[2:26:02] Voorzitter, dan kom ik bij de overige vragen.

[2:26:07] Ik begin met een vraag van mevrouw Rodekerk over het hittebestendig maken van huizen en scholen.

[2:26:17] Ik begin even met woningen en huizen.

[2:26:19] De hittebestendigheid van wonen valt onder de verantwoordelijkheid van de minister van Vro.

[2:26:23] Zij heeft onlangs, begin juni, een hitteaanpak gepresenteerd.

[2:26:33] Die bevat verschillende maatregelen.

[2:26:35] Bewustwording om isolatie te combineren met ventilatie en zonwering.

[2:26:40] Coolbehoefte in de warmtetransitie meenemen.

[2:26:43] ontwikkelen van een meetmethode voor bestaande bouw.

[2:26:46] Zo zitten nog een aantal andere aspecten in.

[2:26:50] En met betrekking tot de sociale huursector is er een hittegroep van corporaties onder leiding van de groene huisvesters, waarin kennis en ervaring over hittewerende maatregelen kan worden gedeeld.

[2:27:02] En de uitkomsten daarvan zijn te vinden via de hittetoolbox op de website van de groene huisvesters.

[2:27:09] En voor meer details en informatie verwijs ik dus heel graag naar die hitteaanpak die door VWS, VRO en INW gemaakt en gedeeld is met de Kamer.

[2:27:22] De minister van VRO heeft ook budget beschikbaar voor de verduurzaming van maatschappelijk vastgoed, zoals scholen, via de Dumava-subsidie.

[2:27:30] En daar zijn dus ook mogelijkheden om ventilatie bijvoorbeeld in scholen mee te subsidiëren.

[2:27:39] Dan de heer Vlag over de ISDE.

[2:27:43] Er dreigt vanaf 2027 een bezuiniging op die middelen.

[2:27:48] Terwijl we er nog niet zijn met de verduurzaming.

[2:27:52] Dank voor de beantwoording.

[2:27:55] De minister wijst op de bestaande regelingen en heel goed dat die hitteaanpak ook er is.

[2:28:01] Maar we zien natuurlijk ook dat het niet genoeg is.

[2:28:03] Dat is ook waarom er van de week weer aandacht voor werd gevraagd, ook in de media, maar ook bij scholen, maar ook overal in het land.

[2:28:11] Ik denk dat iedereen wel een huis heeft wat behoorlijk heet is geworden afgelopen tijd.

[2:28:15] Ja, eigenlijk is het natuurlijk niet genoeg.

[2:28:17] Dus mijn vraag was ook meer opgericht of zij bijvoorbeeld dan ten aanzien van die schoolgebouwen haar best wil doen.

[2:28:23] Er komt ook een nieuwe wet aan namelijk over renovatie van schoolgebouwen.

[2:28:29] Dat ze wellicht ook dan in contact wil treden met haar collega-bewindspersonen om zich ervoor in te zetten dat ook goede ventilatie en verduurzaming daar onderdeel van wordt.

[2:28:36] Want het was nu niet het geval.

[2:28:38] Minister?

[2:28:39] Voorzitter, ik zal dit verzoek van mevrouw Rodekerk onder de aandacht brengen bij de minister van VRO, die natuurlijk de verantwoordelijkheid heeft voor de gebouwde omgeving, maar ongetwijfeld hier ook met de minister van OCW contact over heeft.

[2:28:50] Ik zorg dat het bij haar terechtkomt.

[2:28:53] Hartstikke goed.

[2:28:54] U vervolgt uw betoog.

[2:28:55] Ja, voorzitter.

[2:28:55] Ik was bij de ISDE en de vraag van de heer Vlag.

[2:28:59] Dit voorjaar is de ISDE aangevuld met ruim een miljard aan eerder gereserveerde middelen uit het Klimaatfonds.

[2:29:07] Daarmee hebben we dus ook voor de jaren 27 tot 30 geld beschikbaar.

[2:29:13] De heer Vlag heeft gelijk dat het budget vanaf, of langzaam afloopt, van ongeveer 529 miljoen in 27 naar 374 miljoen in 2030.

[2:29:26] En bij een gelijkblijvende vraag of aantal aanvragen naar de subsidie kan het nodig zijn om de regeling te versoberen om aan de aanvragen te blijven voldoen.

[2:29:37] Het klimaatfonds loopt tot 2030 en het vormgeven van stimuleringsbeleid voor de jaren daarna is aan het volgende kabinet en zullen nieuwe afspraken over gemaakt worden, want dit geldt natuurlijk voor meer subsidies.

[2:29:54] Dan vroeg de heer Vlagg mij af nog naar... Heer De Groot, met een interruptie.

[2:30:00] Ja, ik dacht, ik wil ook wel een interruptie doen.

[2:30:02] Dus ik dacht van... Sorry, we hebben er een paar, hè?

[2:30:06] Ja, nee, daarom.

[2:30:06] Dus in ieder geval... Nou, kijk, mijn vraging daar ik over, van wat is de verwachting die de minister dan heeft bij het aflopen van het...

[2:30:16] Het minder worden van die subsidie... ten opzichte van de bekostiging van die energiemaatregelen.

[2:30:24] Ik kan me voorstellen bij hybride warmtepompen... dat door de opschaling de kost per warmtepomp ook lager wordt.

[2:30:33] Dus de kostprijs.

[2:30:36] Is het dan wel degelijk nodig om daar extra subsidie tegen aan te zetten?

[2:30:39] Of is het zo dat het netto gezien de investering gelijk blijvend is?

[2:30:45] Gewoon een vraag uit nieuwsgierigheid wat de minister daarvan verwacht.

[2:30:48] Ja, voorzitter.

[2:30:50] Ik dacht dat we dat elk jaar doen.

[2:30:53] Kijken we opnieuw van wat zijn nou reële subsidiepercentages of bedragen.

[2:30:59] En dan zie je dus dat ook over de afgelopen jaren er in die ISDE subsidieaanpassingen worden gedaan in categorieën, in maatregelen waar je wel of niet of meer of minder subsidie voor krijgt.

[2:31:12] Juist om de reden die de heer De Groot ook zegt.

[2:31:15] Dus daar wordt rekening mee gehouden.

[2:31:19] Dank u wel.

[2:31:21] U vervolgt uw betoog.

[2:31:23] De heer Vlag vraagt of er niet een vorm van gebouwgebonden financiering nodig is.

[2:31:31] Ook dit is een dossier van de minister van Vro.

[2:31:35] Zij vindt het idee van een gebouwgebonden financiering op het eerste gezicht interessant.

[2:31:41] Dat zeg ik namens de minister van Vro tegen de heer Vlag.

[2:31:44] Maar het blijkt wel dat het maken van een juridische basis voor zo'n vorm van financiering en een praktische uitwerking die mensen echt helpt, in het vooral in het verleden erg lastig is gebleken.

[2:31:57] Dus wat de minister doet, dat het ministerie op dit moment of dit jaar gesprekken voert met alle relevante partijen in het veld.

[2:32:08] En dat moet leiden tot een advies.

[2:32:10] Die bevindingen komen naar verwachting begin 2026.

[2:32:14] Die zal de minister van Vrouw dan met de Kamer delen.

[2:32:21] Dan komt de heer Vlag nog.

[2:32:23] Waarom wordt er nou zo weinig gebruik gemaakt van de subsidieregeling voor verduurzaming en onderhoud huurwoningen, de SVOH?

[2:32:31] Het goede nieuws is dat de regeling inmiddels beter gevonden wordt door verhuurders.

[2:32:35] Er is inmiddels bijna 20 miljoen uit de regeling gebruikt, maar verhuurders moeten wel echt gaan versnellen.

[2:32:43] Daarom is de regeling in samenspraak met belangrijke organisaties in 2025 ook verbeterd.

[2:32:52] En verhuurders hebben tot 1 januari 2029 de tijd om de huurwoningen met EFG-labels aan te pakken.

[2:32:59] En deze regeling helpt de verhuurders daar ook bij.

[2:33:03] Dan vroeg mevrouw Rodekerk waarom woningcorporaties worden uitgesloten van subsidies.

[2:33:12] Voorzitter, bij de afschaffing van de verhuurderheffing zijn er afspraken gemaakt over de verduurzaming van corporatiewoningen in de nationale prestatieafspraken.

[2:33:19] Ook is het budget beschikbaar voor huurwoningen met een subsidieregeling voor private verhuurders, de SVOH, waar ik het net over had, de Vereniging van Eigenaren, de SVVE, en de investeringssubsidie duurzame energie en energiebesparing, ISDE, voor warmtetechnieken voor woningcorporaties.

[2:33:38] Dan de participatiecoalitie en de CDOKE hebben we het over gehad.

[2:33:43] Mevrouw Rodekerk vroeg nog over isolatie en dat er de roep is om daar meer geld voor beschikbaar te stellen en hoe het eigenlijk ook staat met de uitvoering.

[2:33:56] Voorzitter, ook namens de minister van Vrouw kan ik zeggen dat we goed op weg zijn.

[2:34:01] Er wordt volop geïsoleerd.

[2:34:03] In 2023 zijn er bijna 1,4 miljoen isolatiemaatregelen getroffen.

[2:34:07] En in 2022 waren dit er 1,2 miljoen.

[2:34:11] Dat is echt een flinke stijging ten opzichte van bijvoorbeeld 2017, waar er tussen de 700.000 en 800.000 maatregelen per jaar werden getroffen.

[2:34:19] Om tot het doel, en dat ben ik met mevrouw Rodekerk eens, uit het nationaal isolatieprogramma van 2,5 miljoen geïsoleerde woningen in 2030 te komen, moeten we nog wel echt doorpakken.

[2:34:31] Corporaties zijn aan de slag.

[2:34:34] Er komt ook die normering om slechte huurwoningen uit te faseren.

[2:34:38] Voor woning-eigenaren, VVE's die extra hulp nodig hebben, zijn er landelijke subsidies.

[2:34:45] Voor de lokale aanpak is er 1,6 miljard beschikbaar.

[2:34:48] Laten we dat geld nu eerst goed besteden.

[2:34:53] De minister-mevrouw kijkt ook via het nationaal programma lokale warmtetransitie... wat mogelijkheden zijn om gemeenten in de lokale isolatie aan te pakken... verder te ondersteunen om versnelling te realiseren.

[2:35:06] Voorzitter, dan vroeg mevrouw Posma naar het netbewust laden van elektrische auto's.

[2:35:13] Dat dat belangrijk is om die pieken ook op het net te dempen.

[2:35:19] En of ik een update kan geven.

[2:35:21] Voorzitter, dit onderdeel ligt dan weer bij de minister van INW.

[2:35:25] Maar ik heb mij natuurlijk wel even laten bijpraten.

[2:35:30] En het komt ook vaak voorbij in het overleggen over het landelijk actieprogramma Netcongesti.

[2:35:35] Er is een opschalingsplan slim laden voor iedereen.

[2:35:43] Het is een onderdeel ook van die actieagenda.

[2:35:48] Er is eigenlijk geen antwoord op uw vraag.

[2:35:50] Ik kom hier in tweede termijn even op terug.

[2:35:54] Dit is gewoon het opnoemen van.

[2:35:56] Wat zeg je?

[2:35:57] Dit is gewoon opnoemen van wat er is.

[2:35:59] Nu kan ik een verhandeling geven over een bezuurlijke overleg... wat ik met Flevoland Gelderland Utrecht had, waarin deze maatregel ook voorbij kwam.

[2:36:09] Er wordt gekeken hoe je lokaal, dus in steden, afspraken kunt maken... dat je niet gedurende de hele dag die laadpalen op maximale capaciteit hebt staan.

[2:36:19] Maar ik weet niet of dat... U bedoelt het netbewust laden, denk ik, ook bij mensen thuis.

[2:36:25] Ja, juist.

[2:36:28] Precies.

[2:36:29] Dat mag zeker.

[2:36:29] Mevrouw Postma, met een interruptie.

[2:36:31] Dank, voorzitter.

[2:36:32] Waar het mij echt om gaat, is dat wij als overheid daar meerdere regie in nemen.

[2:36:37] Het gaat inderdaad over het laden thuis van mensen.

[2:36:40] Zodra je je elektrische auto aan die laadpas hebt, dan krijg je een laadpiek die tien keer zo hoog is als normaal gebruik.

[2:36:48] Wij hebben allemaal de gewoonte te laden zodra we thuis komen van werk.

[2:36:51] Dat is ongeveer allemaal op hetzelfde tijdstip.

[2:36:54] Als we dit kunnen ontlasten en deze piek ietsje kunnen afzwakken... dan scheelt dit zo verschrikkelijk veel voor iedereen op het net.

[2:37:03] En ook de tarieven voor andere mensen.

[2:37:04] Dus daar gaat hij mij echt om.

[2:37:06] Dus ik wil echt meer sturing vanuit KGG eigenlijk... om ervoor te zorgen dat dit beter komt.

[2:37:12] Ik ken al die andere programma's.

[2:37:14] Die gaan ook veel over vrijwilligheid.

[2:37:17] En ik wil hem iets dringen en daarmee opmaken.

[2:37:20] Waarom ik even zuchten bij KGG moet neersturen... Ik vind echt dat we op moeten passen dat zodra het woord energie valt, of energiebesparing, of netbewust, dat alles vanuit het ministerie van KGG wordt gedaan.

[2:37:35] Want juist op het ministerie van INW zit de kennis en de expertise om hier...

[2:37:40] de goede dingen in te doen.

[2:37:42] Dat wil niet zeggen dat wij er ook bij betrokken zijn.

[2:37:45] Dus dat in bijvoorbeeld dat landelijk actieprogramma Netcongesti zit ook het ministerie van INW, zit ook het ministerie van VRO voor het netbewust bouwen, het netbewust laden dus INW.

[2:37:55] Maar ik wil ook wel een beetje zorgen dat we het werk daar doen waar ook echte kennis en de expertise in zit.

[2:38:02] Ik neem niet weg dat ik de vraag van mevrouw Posma begrijp.

[2:38:06] We doen natuurlijk nu die voorlichtingscampagne.

[2:38:08] Dat is nog aan de vrijwillige, de bewustwordingskant.

[2:38:13] Want ja, je kan de auto ook s'nachts opladen en inderdaad niet op het piekmoment als er ook heel veel elektrische kookplaten aan het werk zijn, om het voorbeeld te noemen.

[2:38:25] En wat ik net noemde, dat voorbeeld van hoe je zorgt dat je in steden die laadpalen niet de hele dag, in een stad als Utrecht waar de netcongres natuurlijk echt een serieus vraagstuk is, niet de hele dag op volle kracht staan.

[2:38:43] Dat helpt hier ook wel degelijk aan mee, maar ook daar moet je mensen natuurlijk wel bewust van maken.

[2:38:49] Dan komt de slimme meter, de slimme apparaten.

[2:38:52] Die gaan hier natuurlijk ook een bijdrage aan leveren.

[2:38:55] De heer De Groot vroeg daar ook al naar, meer in relatie tot isoleren.

[2:38:59] Maar ook het wanneer zet je nou je apparaat aan of juist uit, hoort hier ook bij.

[2:39:09] Deze heeft veel relatie met de tariefdifferentiatie waar ACM en de netbeheerders mee bezig zijn.

[2:39:18] Er wordt gekeken naar een verschil in tarieven tussen huishoudens die een elektrische auto hebben en een warmtepomp.

[2:39:27] En huishoudens die dat niet hebben.

[2:39:30] De NEC begrijpt dat bij huishoudens die een ander tarief krijgen.

[2:39:35] Ook nog is echt naar de piekbelasting van die auto gekeken.

[2:39:39] Als je een auto aan het net zet, trek je in één keer dat eerste uur zoveel stroom nodig uit dat net.

[2:39:46] Dat kan via verschillende technieken, maar volgens mij is de sleutel ook in die tariefdifferentiatie.

[2:39:52] Vandaar dat ik hem in dit debat neerleg.

[2:39:54] Ik begrijp de vraag ook heel goed.

[2:40:00] En de tariefdifferentiatie is juist ook hiervoor bedoeld.

[2:40:03] Dat je dus ook geprikkeld wordt via de portemonnee, via de rekening, om op bepaalde momenten wel of niet te laden.

[2:40:12] Of als jij kiest om het wel te doen op de duurdere momenten, dat je daar dus ook een extra prijs voor betaalt.

[2:40:17] Op die tarieven moeten we natuurlijk nog wel even wachten.

[2:40:21] Dat weet mevrouw Posma, want aan dat voorstel wordt nu gewerkt.

[2:40:25] Dank u wel.

[2:40:39] Mevrouw Posma vroeg naar... Je kunt vrijwillig dingen doen, maar je kan ook normeren of dingen verplicht maken.

[2:40:51] Ik ging in op wat er nu gebeurt en zei... Een campagne, en ik realiseer me, dat is langs de vrijwillige route.

[2:40:56] En met slimme meter geven we mensen gewoon inzicht in, en slimme apparaten, inzicht in hoe kan je nou je apparaat op een zo slim mogelijke manier gebruiken?

[2:41:09] Hoe kan je het net ontlasten?

[2:41:12] Hoe kan jij er ook aan bijdragen dat op piekmomenten niet door nog meer elektriciteit verbruiken, wat mogelijk tot gevolg heeft dat in een hele wijk de stroom uitvalt?

[2:41:23] Dat is ook een beetje een onderlinge verantwoordelijkheid die we hebben.

[2:41:26] Daarmee zeg ik dus niet dat ik iets ga verplichten of ga afdwingen, maar ik geef wel aan dat we instrumenten aanreiken om slimmer die keuzes te kunnen maken en bewustwording te stimuleren.

[2:41:39] Er zijn dus geen plan, ook geen plan in de maak, om wellicht in de toekomst te zeggen, in die en die wijk kun je dan en dan je auto opladen, anders wordt je lapen automatisch afgesloten.

[2:41:53] Het blijft op basis van vrijwilligheid of tariefdiversatie, maar het is niet zo dat Nederlanders op een gegeven moment hun auto niet meer kunnen opladen of wat voor apparaat dan ook, omdat de overheid zegt, dat kan niet op dat en dat tijdstip.

[2:42:06] Voorzitter.

[2:42:10] In het IBO is een heel aantal maatregelen gepresenteerd die ook laten zien hoe je het bestaande net beter kunt benutten.

[2:42:20] Dat is nodig, omdat we die uitbreiding van het net van vandaag op morgen niet hebben geregeld.

[2:42:29] Dus voor de korte termijn is dit een manier om extra capaciteit te organiseren.

[2:42:34] En het kan er bovendien ook voor zorgen dat we die grote investeringen in het elektriciteitsnet ook substantieel kunnen verminderen.

[2:42:44] In dat onderzoek zit een heel aantal verschillende type maatregelen.

[2:42:50] Die gaan over locatiesturing.

[2:42:53] Dus waar bouw je nieuwe energievoorzieningen.

[2:42:56] Gaan over flexibele contracten.

[2:42:59] Maar die gaan ook over hoe kun je mensen nou bewust maken, alert maken op wat kun je zelf bijdragen aan wanneer zet je je apparaat wel of niet aan.

[2:43:09] Daar zitten geen voorstellen dat de overheid in jouw meterkast iets gaat bepalen.

[2:43:22] Dat is op die manier niet aan de orde.

[2:43:26] geven op basis van verbruik, op basis van belasting die zij zien van het net in de wijk of in jouw buurt, kunnen die wel signalen afgeven waarmee ze bewoners kunnen attenderen op, nou het is nu druk, pas even op.

[2:43:43] Dank u wel.

[2:43:43] Een korte vraag van mevrouw Posma.

[2:43:46] Ik wil even duidelijk maken dat het ons niet om een verplichting gaat.

[2:43:50] Voor NEC is het heel belangrijk dat er wel een prijsbeloning, een prijsdifferentiatie komt.

[2:43:56] Dus dat die op die manier slim gaat laden.

[2:43:59] Dus dat je even beloond wordt als je het juist in de daluren doet en dat het wat meer kost in de piekeuren.

[2:44:05] Ik hoor geen vraag, dus dan nog een interruptie van de heer De Goot.

[2:44:09] Ik heb het in de eerste termijn ook gevraagd.

[2:44:14] Het is goed dat we mensen bewust maken van wanneer ze iets moeten aanzetten.

[2:44:21] terrein waar ze geen verstand van hebben.

[2:44:23] Er zit heel veel techniek achter.

[2:44:24] Of het nou is dat er zonnepanelen naar binnen zijn gegooid, een hybride warmtepomp, een energiemeter van de netbeheerder, het elektriciteitskastje in de wijk.

[2:44:32] Er moet allemaal aan elkaar gekoppeld worden.

[2:44:33] En heel vaak en heel veel past het niet op elkaar op dit moment voor de mensen thuis.

[2:44:37] Of je nou een één fase aansluiting moet hebben of een drie fase aansluiting om alles te kunnen regelen.

[2:44:41] Heel veel mensen die huren allerlei bedrijven in en die werken allemaal langs elkaar heen.

[2:44:45] En daar ging mijn vraag juist ook over.

[2:44:47] Wat kunnen we als overheid bijdragen

[2:44:50] Niet zozeer alleen maar op wanneer zet je de wasmachine of de vaatwasser aan, maar ook wat mogen wij verwachten van de sector, van de bedrijven die daar dus al die diensten komen leveren, aan wat ze daar voor die mensen betekenen.

[2:45:02] En niet alleen maar even een warmtepomp naar binnen schuiven en weer wegwezen.

[2:45:09] Die vraag lag hier nog voor mij.

[2:45:13] Een hele terechte vraag ook, zeg ik ook met enige eigen ervaring hierbij.

[2:45:21] De vraag van de heer De Groot was ook of ik daarover in gesprek wil gaan met de branche.

[2:45:25] Hoe kunnen we dit nu verbeteren?

[2:45:27] Ik deel dit heel erg, dus ik kan nu van alles gewoon zeggen wat we al doen.

[2:45:31] Dat zit toch ook heel erg op informatie die je zelf kan vinden op een website.

[2:45:35] Maar het is vaak ook gewoon best wel technisch en ingewikkeld.

[2:45:39] Elke situatie is ook weer anders.

[2:45:41] Het is ook echt als mensen bij jou thuis bezig zijn met de installatie van alle voorbeelden die de heer De Groot noemde.

[2:45:46] Dus ik zeg graag toe dat ik daarover met de branche in gesprek ga.

[2:45:51] Dat lijkt op een vraag van de heer De Groot.

[2:45:55] Als je je auto naar de garage brengt en je rijdt weg met die auto... en de rem doet het niet of de band valt eraf, dan zeggen we allemaal... hoe kan dit nou eigenlijk?

[2:46:02] Dan mag je verwachten dat het gewoon werkt.

[2:46:04] En het is nu gewoon niet standaard geregeld... op het moment dat je verduurzaamd doorvoert in je huis, dat het allemaal goed werkt.

[2:46:11] En ik heb zelf die ervaring ook.

[2:46:14] Wel zonnepanelen, wel niet één fase.

[2:46:15] Ze sluiten het op elkaar aan en werkt het allemaal goed op elkaar.

[2:46:18] We verwachten veel van mensen dat ze zelf ook handelingsperspectief hebben.

[2:46:21] En dat betekent ook dat we een soort van garantie mogen hebben dat het goed werkt met elkaar.

[2:46:24] En in die hoek zou ik aan de minister willen vragen, zoek ik het een beetje van, wat kunnen we daar verwachten van marktpartijen?

[2:46:31] En u kent de VVD die altijd vindt dat marktpartijen ook hun ding moeten kunnen doen, maar ze moeten ook hun verantwoordelijkheid nemen.

[2:46:36] Omdat op het moment dat ze daar een rekening hebben afgelegd bij iemand thuis, dat iemand er ook vanuit kan gaan, dat het goed op elkaar afgestemd is en dat het goed werkt.

[2:46:43] En daar ben ik een beetje naar op zoek.

[2:46:45] Hoe we naar die soort van garantie, zou ik willen zeggen, zonder dat dat weer een hele hoop extra regels voor die bedrijven met z'n medewerkers, dat we daar iets kunnen doen.

[2:46:54] Maar dat wilde ik eigenlijk meer meegeven, voorzitter, aan de minister.

[2:46:57] En ik wil me ook graag alvast even excluseren dat ik zo nog even naar een andere plek moet dan dit debat.

[2:47:03] Dat zal ik betrekken in het gesprek dat ik ga voeren.

[2:47:11] Tot slot nog een vraag van de heer De Groot.

[2:47:15] Bijna tot slot, maar dan heb ik nog de laatste vraag van de heer Van Houwelingen.

[2:47:19] De heer De Groot vroeg nog hoe consumenten inzicht kunnen hebben op hun verbruik.

[2:47:23] Hoe ziet het verbruikskostenoverzicht eruit?

[2:47:26] Met zo'n slimme meter ontvang je maandelijks een overzicht daarvan.

[2:47:33] Het geeft inzicht in je eigen energieverbruik.

[2:47:36] Het geeft ook een vergelijking tussen eigen verbruik en het verbruik van een gemiddelde consument in een vergelijkbare categorie.

[2:47:44] Het overzicht geeft ook informatie van organisaties waar je je kan melden met tips over energiebesparende maatregelen.

[2:47:51] Ook onder de nieuwe energieregeling blijft zo'n verbruikskostoverzicht verplicht.

[2:47:56] Voorzitter, dan helemaal tot slot.

[2:48:01] De heer Van Houwelingen deed een beroep om me te verzetten tegen de plannen van de eurocommissaris.

[2:48:11] Op dat zou de reden en de manier zijn om energiebelasting op gas en elektriciteit te verlagen.

[2:48:15] Nog wat stellingen betrok de heer Van Houwelingen.

[2:48:21] en die ik overigens niet deel.

[2:48:24] Klimaatverandering is gaande en het veroorzaakt grote negatieve effecten.

[2:48:30] Het is belangrijk dat we hier mondiaal, Europees en nationaal afspraken over maken en maatregelen treffen om die klimaatverandering tegen te gaan.

[2:48:37] En het kabinet neemt doorlopend maatregelen om de energierekening te verlagen of mensen te ondersteunen.

[2:48:46] En over dat voorstel van 2040, dat is gisteren gepresenteerd.

[2:48:52] Het kabinet zal dat nu beoordelen.

[2:48:55] Een BNC-fiche, zoals we dat altijd doen, opstellen.

[2:48:58] En die zal ook in en met de Kamer worden besproken.

[2:49:03] De komende weken worden daar dus geen onomkeerbare stappen in genomen.

[2:49:08] Dat lijkt op een vraag van de heer Van Houwelingen.

[2:49:10] Veel dank voor de beantwoording.

[2:49:12] We hadden nog een vraag, en voor ons is dit heel belangrijk, waar we ook een debat over hebben gehad met de minister in november, namelijk dat IPCC-rapport, waar het dus zelf in staat, in de voetnoten, ik heb die paginanummers genoemd, dat er niet meer overstromingen zijn, niet meer orkanen.

[2:49:26] Overstromingen en orkanen zorgen voor 90 procent van de schade door weer.

[2:49:28] De minister zei toen in dat debat dat dat ook maar een rapport is.

[2:49:32] Ik had daar dus een vraag in.

[2:49:33] Waar baseert de minister dat op?

[2:49:38] Het lijkt alsof ze twijfels heeft over het IPCC-rapport.

[2:49:41] Ik zou graag wat onderbouwen willen.

[2:49:45] Ik heb daar veel genuanceerdere woorden over gesproken.

[2:49:50] Maar dan toch even.

[2:49:52] Orkanen en overstromingen, die nemen wel degelijk toe.

[2:49:59] Dan wijs ik maar eventjes op het KNMI.

[2:50:02] Onze eigen genommeerde KNMI zegt voor Nederland dat we door een toename van extreem weer meer te maken zullen krijgen met stormen en hevige regenval die kunnen leiden tot overstromingen, rivieren die buiten de oevers treden.

[2:50:15] Ik neem dat soort instituten uitermate serieus en dit onderstreept vanuit het KNMI, en zo zijn er nog veel meer institutenrapporten te noemen, dat de gevolgen van klimaatverandering wel degelijk aan de orde van de dag zijn.

[2:50:30] en dat wij daarin dus ook een verantwoordelijkheid hebben om daar maatregelen tegen te nemen.

[2:50:37] De heer Van Houwelingen.

[2:50:41] In het IPCC-rapport staat dat de conclusie niet getrokken kan worden.

[2:50:53] Klopt dat dan niet?

[2:50:54] Dat is het basisrapport waar iedereen zich op baseert.

[2:50:59] Hoe kijken ze daar dan tegenaan?

[2:51:05] Voorzitter, datzelfde rapport geeft wel degelijk aan dat het risico op overstromingen groter wordt.

[2:51:12] En ik noemde ook het KNMI.

[2:51:13] En zo zijn er dus nog veel meer rapporten en instituten die dit zeggen, die dit constateren, die dit concluderen.

[2:51:23] Het is ook feitelijk.

[2:51:24] Kijk op de wereld.

[2:51:26] Kunnen we het ook zelf zien of zelf waarnemen?

[2:51:31] Ik voel me dus ook verantwoordelijk, gelukkig met het allergrootste deel van de Kamer, om daar maatregelen tegen te nemen.

[2:51:44] Tot slot, voorzitter.

[2:51:47] Het klopt dus niet.

[2:51:49] En wij zijn niet de enigen die dat zeggen.

[2:51:51] Ik heb dat al veel vaker genomen.

[2:51:52] Er zijn heel veel wetenschappers die dat ook zeggen.

[2:51:54] Dus er is op z'n minst geen consensus.

[2:51:56] En het enige wat ik hoor van de minister, dat heb ik ook gevraagd, noem andere rapporten.

[2:51:59] Dat heb ik niet gehoord.

[2:52:00] Het enige wat ik hoor is de KNMI, die wat dit betreft een hele dubieuze reputatie heeft.

[2:52:04] Denk maar aan de verdwenen hittegolven.

[2:52:05] Dus ja, ik ben dus niet overtuigd, voorzitter.

[2:52:08] Eindig daar maar mee.

[2:52:09] Ik vind dit geen sterke beantwoording van de minister.

[2:52:13] Ik waag ook te betwijfelen of dat wat de heer Van Houwelingen nu zegt... echt letterlijk op deze manier in het rapport staat, dan wel in een footnote.

[2:52:22] Dus laat ik het dan zo doen.

[2:52:25] Als hij mij die teksten even overhandigt, dan zal ik daar een reactie op geven.

[2:52:30] Maar wij gaan elkaar hier niet overtuigen van iets waarvan u ontkent.

[2:52:36] waarvan u zegt, het is er niet, het gebeurt niet of het is in elk geval niet van die aard dat we er maatregelen tegen moeten nemen.

[2:52:45] En ik ben die mening wel toegedaan om wat we op de wereld zien gebeuren en ook in Nederland.

[2:52:52] Ik schetste zojuist wat ons eigen KNMI ook zegt voor de risico's in Nederland en daarbovenop.

[2:52:58] komt ook nog dat investeren in die energietransitie van cruciaal belang is voor onze veiligheid en voor onze economie, omdat we geen energie willen gebruiken uit landen waar we niet afhankelijk van willen zijn.

[2:53:12] Als ik heel kort mag, voorzitter... Tot slot.

[2:53:16] Ja, tot slot, maar omdat de minister mij iets vraagt... Ja, tot slot, tot slot, voorzitter.

[2:53:20] We zullen haar, maar dat hebben we eerder gedaan, voorzitter, via u, de minister, die teksten, die voetnoten, die moeten toekomen.

[2:53:25] Hebben we al gedaan, trouwens.

[2:53:26] Zal ik daar een vraag over stellen?

[2:53:27] Ik hoop dat we daar een antwoord over krijgen.

[2:53:29] En helemaal tot slot, voorzitter, want dit is dus de kern van het probleem.

[2:53:31] De minister gebruikt weer het woord ontkenning.

[2:53:34] Dus wetenschappers, en er zijn er vele die dus een andere

[2:53:36] gezichtspunten hebben.

[2:53:37] Die worden weggezet als ontkenners, als mensen die de boel bedriegen.

[2:53:40] En daardoor zit het hele debat vast.

[2:53:42] En daardoor krijg je dus dat er een zogenaamde consensus zou zijn die er niet is.

[2:53:46] Dat is de hele tijd ons punt.

[2:53:47] Het is jammer dat de minister, voorzitter, zo'n gesloten houding heeft met betrekking tot dit onderwerp.

[2:53:52] Dank u wel.

[2:53:52] Wil de minister nog reageren?

[2:53:53] Ja, voorzitter.

[2:53:55] Er wordt mij nu verweten dat ik mensen als liegers en bedriegers wegzet, wat echt volstrekt niet aan de orde is.

[2:54:00] Dat er in de wetenschap altijd twijfel is, dat er altijd discussie is over inzichten.

[2:54:04] Dat mag, dat is ook goed.

[2:54:06] Daarmee gaat de wetenschap ook altijd voort.

[2:54:08] Maar het aantal mensen dat hier twijfelt over dat er daadwerkelijk iets aan de hand is, is echt dermate klein dat ik me wel aansluit bij die overgrote meerderheid van wetenschappers

[2:54:18] waar de algehele consensus is dat er wel degelijk sprake is van klimaatverandering.

[2:54:24] Dank u wel.

[2:54:25] Nog een vraag van mevrouw Kreuger?

[2:54:27] Ik ben blij dat de minister heel duidelijk is over de cruciale rol die wetenschap speelt in het klimaatdebat en hoe belangrijk het tegengaan van desinformatie is.

[2:54:41] Net werd het KNMI in diskrediet gebracht door de bijdrage van de heer Van Houdingen.

[2:54:48] Dat zijn de instituties die cruciaal zijn in onze rechtsstaat en in onze democratie en in het klimaatbeleid.

[2:55:00] Ik hoop dat de minister daar een uitspraak over kan doen.

[2:55:04] Dat het KNMI dat in twijfel trekken zeer zorgelijk is.

[2:55:10] Dat was de reden waarom ik net citeerde uit een rapport van het KNMI over waar zij voor waarschuwen.

[2:55:22] Dat neem ik uitermate serieus.

[2:55:26] Daar vaar ik natuurlijk ook op.

[2:55:29] Dat zei ik volgens mij ook in eerste instantie in reactie op de heer Van Houwelingen.

[2:55:33] Dus ik zeg tegen mevrouw Kreuger dat hetzelfde geldt voor PBL, KNMI, RIVM en zo zijn er natuurlijk nog meer.

[2:55:39] Gewoon universiteitenwetenschappers die daar bezig zijn.

[2:55:43] En je mag het er niet mee eens zijn.

[2:55:45] Je mag dingen ter discussie stellen, dat is allemaal prima.

[2:55:49] Maar deze instituten, onze kennisinstellingen, onze universiteiten, daar wordt gewoon ongelooflijk belangrijk en waardevol werk geleverd.

[2:55:57] Dank u wel.

[2:55:58] Dan zijn we aan het einde gekomen van de eerste termijn van dit debat.

[2:56:01] En we gaan dit debat gewoon voor half twee afronden, voordat we naar de stemmingen gaan.

[2:56:05] We gaan snel beginnen met de tweede termijn aan de zijde van de Kamer.

[2:56:07] U heeft al een 1 minuut en 20.

[2:56:09] Meneer Van Houwelingen, ga uw gang.

[2:56:11] Ik zal het kort houden.

[2:56:13] Dit is wel de kern van de discussie die zojuist langskwam.

[2:56:18] Je moet blijkbaar vertrouwen hebben.

[2:56:19] Je moet het KNMI geloven, je moet de wetenschap die niet bestaat geloven.

[2:56:26] We hebben een motie ingediend een paar weken geleden waarin we stellen...

[2:56:32] Een consensus, zeker als degenen die die consensus betwijfelen... ...uitgesloten worden van een debat, niet automatisch ook de waarheid is, voorzitter.

[2:56:38] En elke wetenschapper die de naam waar is, zal dat onderschrijven.

[2:56:41] Natuurlijk is de consensus niet de waarheid.

[2:56:42] Er zijn zoveel voorbeelden van consensus in de wetenschap... ...die achteraf herzien moeten worden.

[2:56:46] Dat begint bij Newton, dan krijg je Einstein, dan krijg je quantummechanica.

[2:56:49] Er zijn allerlei consensussen, paradigma's.

[2:56:52] Koen heeft daar een boek over geschreven, die dan veranderen.

[2:56:54] En het is ontzettend awetenschappelijk om hier een houding te hebben van, oh, je moet dus de consensus als de waarheid zien.

[2:56:59] Die mag je niet betwijfelen, anders ben je een wetenschapper ontkennen.

[2:57:02] En je moet instituten vertrouwen.

[2:57:03] Ik heb nog nooit zoiets doms gehoord.

[2:57:05] Dus dat is de kern van het probleem.

[2:57:06] Ik probeer dat steeds te politiseren.

[2:57:08] Ik probeer hier dat debat te voeren en dat is ontzettend moeilijk.

[2:57:10] Dat blijkt me weer.

[2:57:11] Ja, voorzitter, ik rond af.

[2:57:13] Ik wil graag dus een twee minuten debat aanvragen.

[2:57:15] Ik wil één of twee moties indienen en daarbij rond ik af.

[2:57:17] Dank u, voorzitter.

[2:57:18] Dank u wel.

[2:57:19] U bent hier in ieder geval altijd welkom om het debat te voeren, ook al bent u het niet eens met de rest van de consensus.

[2:57:24] Dus dat wil ik ook wel even gezegd hebben als voorzitter van deze commissie.

[2:57:29] Mevrouw Posma, met uw tweede termijn.

[2:57:31] We hebben een goed gesprek gehad, met name over de betaalbaarheid van de energierekening.

[2:57:38] Dat was voor onze fractie het allerbelangrijkste om hier in te brengen.

[2:57:43] Ik ben blij met de toezegging dat we zicht gaan krijgen over hoe dat noodfonds nu op wordt gezet.

[2:57:47] Dat we eind deze zomer daar een brief over krijgen van de collega van deze minister.

[2:57:54] Dus dank daarvoor, want dat is iets wat wij als NEC goed in de gaten willen houden.

[2:57:58] opgezet wordt en klaar is in 2026.

[2:58:02] Fijn ook dat die aanvragen dan met terugwerkende kracht gedaan kunnen worden, zoals ik van de minister begreep.

[2:58:08] Ik mis nog even een antwoord over de misleidende kortingen waar ik het over heb gehad.

[2:58:14] Daar overweeg ik ook een motie over.

[2:58:15] Ik zie de minister grijpen naar een mapje met antwoorden.

[2:58:18] Dat hoor ik dan graag in tweede termijn.

[2:58:22] Want ik wil wel even kijken van hoe kunnen we ervoor zorgen dat met name dat soort kortingen niet meer kunnen.

[2:58:26] omdat ik ze eigenlijk echt niet meer van deze tijd vind.

[2:58:32] Dus daar zal een motie van mij ook over gaan.

[2:58:34] We hebben het gehad over het bewust laden.

[2:58:36] Volgens mij verdient dat ook nog verdere debatten en iets waar we scherp op moeten zijn voor de komende tijd.

[2:58:43] Want ik denk echt dat dat ervoor gaat zorgen dat wij minder hoeven te gaan investeren in verzwaring van netten als we dat soepel krijgen.

[2:58:49] Dus ook daar overweeg ik nog een motie op.

[2:58:52] Dank u, voorzitter.

[2:58:53] Dank u wel.

[2:58:54] Dan de tweede termijn van mevrouw Kreuger.

[2:58:56] Dank u wel, voorzitter.

[2:58:58] Ik heb aandacht gevraagd eigenlijk voor juist de meest kwetsbare groep als het gaat om energiearmoede.

[2:59:04] En ik maak me zorgen dat bij het Sociaal Klimaatfonds dat die groep eigenlijk te weinig bediend wordt.

[2:59:11] Ik heb ook vragen gesteld over de bezuinigingen op eigenlijk de participatie coalitie.

[2:59:16] Dus dat zijn de ondersteuning van allerlei bewoners initiatieven in de wijk rond isolatie.

[2:59:22] Kunnen die twee dingen samenkomen?

[2:59:24] Dat is eigenlijk mijn vraag aan de minister.

[2:59:26] Of zij reserveert geld in die sociale klimaatfondsaanvraag voor de fixteams.

[2:59:32] Dat is dus individuele aanpak van huizen.

[2:59:36] Maar het doel is natuurlijk lokaal isoleren.

[2:59:40] En kunnen we niet kijken of juist ook die collectieve aanpak via zo'n participatiecoalitie of die ook onderdeel kan worden van het social climate fund aanvraag?

[2:59:48] Dat zou een hoop schelen.

[2:59:51] Over de ledverlichting.

[2:59:54] Ik zie echt uit naar die brief.

[2:59:55] Ik verwacht er in concrete, stevige acties.

[2:59:59] Maar 20, 30, 70 procent van de snelwegen met led.

[3:00:05] Dat is gewoon alsof we geen versnelling inzetten.

[3:00:09] Mijn partij vraagt hier al sinds 2011 om.

[3:00:12] 2011.

[3:00:14] België heeft het en wij zouden dan in 20, 30, 70 procent.

[3:00:18] Ik vind dat niet oké.

[3:00:22] En ten slotte, voorzitter, over de energiebesparingsverplichting en bedrijven.

[3:00:27] De minister zegt, ik ga ervan uit dat ze zich aan wet en regelgeving houden.

[3:00:32] En ze zei daarbij ook van ja, dat ze ook netjes belasting betalen.

[3:00:35] Nou is een van de bedrijven waar de minister maatwerkafspraak mee gesloten heeft, Yara, net veroordeeld voor belastingontwijking.

[3:00:42] Dus ik zou toch zeggen niet ervan uitgaan dat bedrijven zich met de wet en regelgeving houden, maar dat echt checken.

[3:00:49] Zeker op zoiets als de energiebesparingsverplichting, anders gaan we geld stoppen in CO2-reductie die ze überhaupt niet al hadden mogen hebben.

[3:00:57] Dus ik hoor de toezegging van de minister en ik verwacht erop ook concrete stappen.

[3:01:02] Dank u wel.

[3:01:04] Bijna binnen de tijd, dank u wel.

[3:01:05] En de heer Vlag.

[3:01:07] België is al genoemd en daar gaat ook mijn vraag over rondom het sociaal tarief.

[3:01:14] De minister heeft eraan gegeven, er is onderzoek nagedaan, maar met name in Europees verband zou dat lastig zijn.

[3:01:18] Maar in België gebeurt het wel.

[3:01:22] Het ACM adviseert het ook en die weten ook dat het lastig ligt.

[3:01:25] Dus mijn vraag aan de minister is, kan zij ons in ieder geval informeren over hoe België dat doet en hoe wij daarvan kunnen leren dan?

[3:01:32] Blijkbaar hebben zij wel een manier gevonden.

[3:01:35] En de tweede en laatste vraag gaat over de beleidseffecten voor kwetsbare groepen.

[3:01:39] Die worden meegenomen in de energiemonitor.

[3:01:41] En mijn vraag is, zouden die berekeningen van die beleidseffecten ook meegenomen kunnen worden, bijvoorbeeld bij belastingplan of bij individuele beleidsvoorstellen, dat we er gewoon standaard oog voor blijven hebben?

[3:01:54] Dank u wel.

[3:01:55] Nog een aantal vragen.

[3:01:56] En er waren nog een paar dingen uit de eerste termijn... waar de minister nog op rust zou kunnen komen.

[3:02:00] Wilt u even schorsen of kunt u meteen doorgaan?

[3:02:01] Ja, even vijf minuutjes, denk ik, hè?

[3:02:04] Vijf minuutjes.

[3:02:05] Maar ik heb de vragen uit de eerste termijn die nog lagen... heb ik zo tussen de bedrijven door beantwoord.

[3:02:12] Dus de 50 tot 100 miljoen aan mevrouw Posma... en de verbruikskosten van de focusgroep.

[3:02:19] Die moesten nog inderdaad.

[3:02:21] De focusgroepen bij de ministeriële regeling.

[3:02:23] Ja.

[3:02:24] Dan schorsen we een minuut of vijf tot tien over één.

[3:02:31] Gaan we dan verder met dit debat.

[3:07:55] Ik heropen dit debat van de Vaste Kamer, Commissie voor Klimaat en Groene Groei.

[3:07:58] Aan de orde is het debat over energiebesparing en betaalbare energierekening voor huishoudens.

[3:08:04] We zijn toe in de tweede termijn aan de zijde van het kabinet.

[3:08:07] Ik geef graag de minister het woord.

[3:08:08] Dan begin ik met de vraag van mevrouw Posma over de geldelijke bonussen en de misleiding daarvan.

[3:08:20] Een welkomstbonus is een korting op je energiecontract.

[3:08:25] En een manier waarop die wordt uitbetaald is dat je aan het einde, als je je hele contract hebt uitgediend, dat je die korting krijgt.

[3:08:34] Als je dat soort kortingen zou gaan verbieden, beperk je ook een manier of een vorm waarop leveranciers onderling kunnen concurreren.

[3:08:45] En dat is ook weer goed en belangrijk voor de prijs.

[3:08:49] En daar is de consument bij gebaat.

[3:08:52] Op basis van de contractvrijheid mogen leveranciers een bonus opnemen in het energiecontract.

[3:08:57] Over de voorwaarden voor het krijgen van een bonus moet de leverancier natuurlijk wel transparant zijn.

[3:09:02] En in het energiebesluit onder de Energiewet worden nadere eisen gesteld aan de bonus.

[3:09:07] Het mag straks alleen nog in geld worden uitgedrukt, dus er mogen geen cadeaus meer worden uitgedeeld.

[3:09:12] En dat maakt de vergelijkbaarheid van energiecontracten ook beter.

[3:09:20] Voorzitter, dan de focusgroepen.

[3:09:23] Of die ook kunnen reageren of meekijken op de consultatie van de ministeriële regeling.

[3:09:29] En voorzitter, de consultatie van de regeling staat open tot 16 juli.

[3:09:35] Open consultatie, daar mag iedereen op reageren.

[3:09:37] Hecht ik toch even aan om daar wat dat te zeggen.

[3:09:39] In een eerder stadium is er ook informeel overleg geweest met stakeholders, met kennis over de begrijpelijkheid van de rekening, zoals de vereniging Eigen Huis.

[3:09:50] En ook is Milieu Centraal gevraagd om onderzoek te doen naar de ervaring van mensen met de begrijpelijkheid van de energierekening en hoe die verbeterd kan worden en mensen hier ook actief bij te helpen.

[3:10:01] We hadden het even over de misleidende manier waarop energiebedrijven soms hun contracten verkopen.

[3:10:15] Ik vind de energiewet in die zin al een verbetering.

[3:10:18] Mijn vraag ging specifiek over, we horen ook dat er energiemaatschappijen zeggen die voorspiegelen alsof het maandbedrag koper is en alsof dat een besparing is, maar dat blijkt een verlaging van het voorschotbedrag te zijn.

[3:10:31] Dus dat doet niks voor de daadwerkelijke rekening.

[3:10:34] En wat wij merken is dat mensen dan onaangenaam verrast worden aan het einde van het jaar, omdat ze dus toch meer moeten betalen dan ze dachten.

[3:10:42] Dat was wat ik hier op tafel legde.

[3:10:44] Kan de minister daarop reageren?

[3:10:47] Wat ik net zei, in algemene zin over die bonus, geldt dat de voorwaarden waaronder en waarvoor je die krijgt, die moeten transparant zijn.

[3:11:03] Je moet weten waar je aan toe bent.

[3:11:05] En er worden dus nadere eisen gesteld.

[3:11:08] Dus ik denk dat daarmee dit potentiële probleem, wat ik zelf niet herken, maar dat wil niet zeggen dat het er natuurlijk kan zijn, wordt dat ondervangen.

[3:11:20] Maar ik wil dit nog wel even specifiek nagaan voor mevrouw Posma om te zien of ook de nadere regels die we stellen ook hier ook daadwerkelijk wat aan doet.

[3:11:33] Dank u wel.

[3:11:35] Heel kort, Jan.

[3:11:35] Ja, dank.

[3:11:36] Ik vind het heel mooi.

[3:11:36] Kunnen we dit noteren als een toegezegging of is dit gewoon een inzetverplichting?

[3:11:40] Want het is gewoon een heel belangrijk onderwerp dat we dit scherp houden.

[3:11:45] Dus ik ben even benieuwd wanneer de minister hier dan specifiek op terugkomt.

[3:11:49] Voorzitter, het is een toezegging dat ik check of dit zich voordoet of een keer gebeurt.

[3:11:55] Daarmee is het niet minder vervelend, maar ik vraag dit echt om extra maatregelen.

[3:12:00] Ondervangen we het mogelijk al met de aanvullende voorwaarden die gesteld worden.

[3:12:04] Ik kom daarop terug in een volgende brief over de energierekening, waar dat logisch in is.

[3:12:13] Dat heb ik nu even niet scherp, maar ongetwijfeld na de zomer staat er weer van alles op stapel.

[3:12:20] U vervolgt uw bedoeling.

[3:12:22] Voorzitter, dan de vraag van mevrouw Kreuger of ik kan toezeggen te kijken of fixed teams en participatiecoalitie kunnen worden opgenomen in het Social Climate Fund.

[3:12:31] Voorzitter, wat ik wil toezeggen is dat ik de staatssecretaris deze vraag van mevrouw Kreuger overdraag.

[3:12:41] Ook even de manier waarop we daarover gedebatteerd hebben met hem deel.

[3:12:45] En vraag of hij in de brief die ik al heb toegezegd, dat hij die gaat sturen aan de Kamer, daar nader op ingaat.

[3:12:55] En dat is ook het moment waarop de Kamer nog over de inzet van de middelen van het Climate Fund ook met de staatssecretaris kan spreken.

[3:13:03] Dan leg ik het verzoek zoals door mevrouw Kreugen gedaan bij hem neer.

[3:13:07] Dus het is niet een toezegging dat het gaat gebeuren, maar wel dat ik het daar neerleg en nogmaals ook met de context van het debat van vandaag erbij.

[3:13:18] Ja, dat is heel fijn.

[3:13:21] Volgens mij is de intentie van het geld dat gereserveerd wordt voor de fixed teams... is dat lokaal isoleren, laagdrempelig bij mensen thuis.

[3:13:30] Dat is natuurlijk ook precies de inzet van de participatiecoalitie... die een meer collectieve aanpak heeft.

[3:13:36] Aansluiten bij bewonersinitiatieven.

[3:13:39] Volgens mij dienen allebei die routes hetzelfde doel.

[3:13:43] Nou ja, hoe zeg je dat?

[3:13:45] Eén spoor kan worden, lijkt me dat heel erg mooi.

[3:13:48] Dus ik hoop dat de minister dat zo neer kan leggen.

[3:13:52] Voorzitter, ik heb die oproep gehoord.

[3:13:56] Dan kwam mevrouw Kruger nog even terug op de energiebesparingsplicht en het maatwerk, in het geval van maatwerk, maar überhaupt bij subsidies aan bedrijven.

[3:14:08] Zoals ik heb toegezegd bij de definitieve maatwerkafspraken tekenen, ga ik kijken of we die check op deze manier er zo aan toe kunnen voegen.

[3:14:19] En voor de voorwaarden bij subsidies in het algemeen loopt dus het onderzoek.

[3:14:23] En in de reactie op dat onderzoek neem ik ook het punt over maatwerken mee.

[3:14:28] Dan de heer Vlag, die vroeg over het sociaal tarief.

[3:14:34] Het kan wel in België, dus waarom dan niet in Nederland?

[3:14:38] De manier waarop België het heeft ingevoerd hebben wij ook naar gekeken, maar die variant is in Nederland niet uitvoerbaar.

[3:14:45] Dat hangt onder andere samen met de regels die wij hebben over informatieuitwisseling en de beperking die ook voor de Belastingdienst aankleven.

[3:14:53] Dus dat is een van de bezwaren waardoor dat hier niet kan.

[3:14:59] Dan vroeg de heer Vlag nog of die monitor energiearmoede, of we die ook kunnen betrekken op andere momenten.

[3:15:07] En ik hoop dat ik de vraag dan goed begrepen heb.

[3:15:10] En hiermee kan de heer Vlag geruststellen dat de uitkomsten van die monitor of de inzichten uit die monitor ook betrokken worden bij de augustusbesluitvorming, waarin natuurlijk het koopkracht

[3:15:20] vraagstukken voorlicht.

[3:15:22] Dus daar worden ook specifiek de effecten op kwetsbare huishoudens via die monitor ingebracht.

[3:15:29] Voorzitter en dan nog even aan mevrouw Posma.

[3:15:33] Ik kan daar op ingaan in de over die misleidende punten in de brief consumentenmarkt.

[3:15:40] Die komt in het najaar.

[3:15:44] Dat is dan ook weer een breed begrip.

[3:15:46] Dus dan wilt u waarschijnlijk weten wanneer precies.

[3:15:47] Maar daar moet ik dan even het antwoord op op schuldig blijven.

[3:15:51] Nog wel goed om toe te voegen.

[3:15:52] De ACM ziet ook echt toe op.

[3:15:55] Want als je echt als het echt misleidend is, dan is het natuurlijk ook

[3:15:58] Dan moet er op gehandhaafd worden en dat is aan de ACM.

[3:16:04] Maar nogmaals, ik ga het na en kom er in die brief op terug.

[3:16:11] Dan zijn we daarmee gekomen aan het einde van dit debat.

[3:16:15] Rest mij om te zeggen dat er drie toezeggingen zijn gedaan.

[3:16:19] Dus als de leden en de minister even goed mee willen luisteren of we die goed hebben

[3:16:24] Na de zomer gaat de staatssecretaris SZW in de update over het social climate fund ook in op het tijdspad voor het noodfonds energie.

[3:16:33] Toezegging aan mevrouw Posma.

[3:16:36] In dezelfde brief gaat de staatssecretaris ook in op de fixbrigades.

[3:16:39] Toezegging aan mevrouw Kreuger.

[3:16:40] En de participatiegroep.

[3:16:42] En de participatiegroep.

[3:16:45] Participatiecoalitie.

[3:16:47] Derde.

[3:16:48] Voor de start van het parlementaire jaar stuurt de minister een kabinetsreactie op de impactanalyse versneld omschakelen 100% LED-verlichting in 2030 van Berendschot.

[3:16:56] Toezegging aan mevrouw Kreuger.

[3:16:59] Hij kan nog een keer.

[3:16:59] Voor de start van het parlementaire jaar.

[3:17:02] Ja?

[3:17:04] Kijken of de minister dat ook... Ja, kijk eens aan.

[3:17:07] En dan de laatste.

[3:17:08] Na de zomer stuurt de minister de appreciatie van het onderzoek naar het voldoen aan de energiebesparingsplicht als voorwaarde bij de verlening van duurzaamheidssubsidies en maatwerkafspraken.

[3:17:17] Toezegging aan mevrouw Kreuger.

[3:17:19] Ja, even die heel precies.

[3:17:20] Dat is een onderzoek naar duurzaamheidssubsidies in het algemeen.

[3:17:24] Dus die komt met een appreciatie.

[3:17:26] En in diezelfde brief ga ik ook in op het punt waar mevrouw Kreuger en ik het in het debat uitgebreid over hadden.

[3:17:32] De energiebesparensplicht in relatie tot de maatwerkafspraken.

[3:17:37] Mevrouw Kreuger.

[3:17:39] Het lastige vind ik alleen, zo'n heel onderzoek kost natuurlijk wel wat tijd, maar als er in de tussentijd wellicht nog maatwerkafspraken gesloten worden, ik kan mij niet voorstellen dat er een maatwerkafspraak met Tata gesloten wordt zonder dat er gecheckt wordt of ze daarom voldoen, om maar even één dwarsstraat te noemen.

[3:17:57] Voorzitter, zonder in te gaan op de specifieke bedrijven, maar heb ik heel goed gehoord wat mevrouw Kreugen zei.

[3:18:03] Dus mocht er voor die brief iets op het gebied van maatwerkafspraken gebeuren, dan zal ik kijken wat we binnen de mogelijkheden die ik heb, kan doen om die check te doen.

[3:18:16] En dan nog een vraag van mevrouw Posma.

[3:18:18] We hebben het even gehad over de misleidende kortingen van de energiebedrijven.

[3:18:21] De minister zei toe dit te betrekken bij de brieven van consumentenbescherming in het najaar.

[3:18:25] Die zou ik ook graag genoteerd willen hebben, omdat die belangrijk is.

[3:18:30] Bij deze.

[3:18:30] Wordt die genoteerd?

[3:18:32] Oké, dan is dit echt het einde.

[3:18:34] Alleen rest mij nog te zeggen dat er een twee minuten debat is aangevraagd door de heer Van Houwelingen.

[3:18:37] Die zal ingepland worden na het zomerreces.

[3:18:41] Dan wens ik iedereen een heel fijn zomerreces.

[3:18:44] Dank voor uw aanwezigheid.

[3:18:45] Dank ook aan de minister voor het goede debat.

[3:18:46] Dank aan de ondersteuning van de Tweede Kamer voor het mogelijk maken van dit debat.

[3:18:50] En dan sluit ik deze sessie.