Discriminatie, racisme en mensenrechten

[0:00:03] Ik begin opnieuw.

[0:00:05] Goedemiddag, dames en heren.

[0:00:07] Ik open het debat over discriminatie, racisme en mensenrechten, een uitermate belangrijk onderwerp.

[0:00:14] En ik heet iedereen van harte welkom, in het bijzonder de minister van Binnenlandse Zaken, in zijn tweede debat van deze week en tweede debat als minister.

[0:00:26] De spelregels vandaag zijn dat elk lid vijf minuten heeft voor zijn spreektekst.

[0:00:30] Wij gaan uit van vier interrupties en zullen daar soepel mee omgaan.

[0:00:34] Als de minister welkom geheten moet worden, is dat vijf minuten en twintig seconden voor de Kamerleden.

[0:00:40] Laten we dat dan...

[0:00:41] Daarmee aftrappen.

[0:00:45] Ik denk dat ik gewoon als eerste het woord geef aan de heer Bamenga.

[0:00:48] Gaat uw gang.

[0:00:50] Dank u wel, voorzitter.

[0:00:51] Ik wil inderdaad de minister allereerste welkom heten.

[0:00:55] Heel veel succes wensen bij zijn nieuwe taak.

[0:00:59] Het is een grote uitdaging.

[0:01:00] Ik denk ook een hele belangrijke uitdaging.

[0:01:03] Het gaat hier toch wel over de waarden die belangrijk zijn voor Nederland, namelijk gelijkheid, vrijheid en solidariteit.

[0:01:11] En de minister mag daar uitvoering aan geven, dus heel veel succes daarmee.

[0:01:17] Voorzitter, discriminatie en racisme wordt meer en meer genormaliseerd.

[0:01:23] Meldingen over discriminatie nemen toe, vooral rond afkomst en ras, terwijl het merendeel van de incidenten niet eens wordt gemeld.

[0:01:31] Het rapport van het OM wijst ook uit dat online discriminatie groeit en dat ruim een derde van deze uitingen voortkomt uit extreemrechtse netwerken.

[0:01:41] Ook wijst het onderzoek naar moslimdiscriminatie uit hoe hardnekkig en genormaliseerd moslimdiscriminatie is.

[0:01:48] En dat erkenning en systematische verandering nodig zijn.

[0:01:52] Ik krijg steeds vaker berichten van burgers met migratieachtergrond die te maken hebben met geweld en pesterijen.

[0:01:59] Die zich niet meer veilig voelen in hun eigen buurt.

[0:02:02] Een aantal van die voorbeelden zijn de afgelopen weken ook in het nieuws gekomen.

[0:02:07] Bijvoorbeeld Zoër uit Duindorp in Den Haag.

[0:02:11] die tien maanden geleden een snackbar opende en als reactie geconfronteerd werd met white power tekens op zijn winkel.

[0:02:19] In mei kregen we ook bericht van een Somalische gezin uit Ravenstein.

[0:02:24] Ze zijn weggepest, nageroepen, met geweld geconfronteerd.

[0:02:28] Er zijn hakenkruizen op de stoep en schutting gekalkt.

[0:02:32] Ruiten ingegooid en er is zwaar vuurwerk naar hun huis gegooid.

[0:02:37] En vandaag in het Nederlands Dagblad het verhaal van de minnejarige Zaki en zijn familie, die twee jaar geleden onterecht verdacht is gemaakt door de overheid.

[0:02:46] Die noodgedwongen uit hun woonplaats Urk moesten vluchten vanwege bedreigingen, pesterijen en geweld jegens de familie.

[0:02:55] Zo werd er op hun ramen gebonst, voor hun huis geschreeuwd.

[0:03:01] Zaki moet komen.

[0:03:02] Zaki moet dood.

[0:03:05] Er is vuurwerk naar hun huis gegooid.

[0:03:08] Zaki en zijn familie zijn getraumatiseerd en leven al twee jaar ondergedoken.

[0:03:14] Tot de dag van vandaag hebben zij geen eerherstel gehad en geen openbare excuses gekregen.

[0:03:21] Voorzitter, ik maak me ernstig zorgen over de toename van hatecrime, discriminatie en geweld, jegens burgers in dit land met een migratieachtergrond.

[0:03:30] We hebben te maken met normalisering, een glijdende schaal van discriminatie.

[0:03:35] en het uitzicht meer en meer in fysiek geweld en pesterijen.

[0:03:39] Slachtoffers voelen zich veel te vaak onveilig en onbeschermd.

[0:03:43] Als we dit geen halt roepen en aanpakken, dan hebben we te maken met straffeloosheid.

[0:03:50] En laten we slachtoffers aan hun lot over.

[0:03:53] Dat zou een serieuze bedreiging zijn voor onze samenleving, het vertrouwen in de rechtsstaat en de toepassing van mensenrechten.

[0:04:00] Wat gaat de minister concreet doen voor Zaki en zijn familie, voor Zoërt?

[0:04:06] en voor het Somalisch gezin uit Ravenstein.

[0:04:09] Wat gaat de minister in algemeen doen tegen de toename van hatecrime, van discriminatie en geweld vanuit extreemrechtse hoek?

[0:04:17] Op welke manier is de minister van Justitie en de minister van Binnenlandse Zaken betrokken geweest bij de situatie rondom de familie van Zaki?

[0:04:25] Kunt u ervoor zorgen dat de proceszukken, die de familie nog steeds niet heeft, ook daadwerkelijk bij Zaki terechtkomen?

[0:04:32] Voorzitter, de rapporten van de staatscommissie en het OM

[0:04:36] en de discriminatiecijfers van 2024 laten één pijnlijke waarheid zien.

[0:04:42] Onze overheid gaat nog te reactief om met discriminatie.

[0:04:46] Daarom pleit de staatscommissie voor een wettelijke gelijkheidsplicht die discriminatie actief voorkomt.

[0:04:54] Op welke manier gaat de minister het voortgangsrapport gelijkheidsplicht in de publieke sector van de staatscommissie opvolgen?

[0:05:01] Welke rol ziet hij voor de Raad van State hierin?

[0:05:04] Kunnen zij bij het toetsen van nieuwe wetgeving meewegen hoe beleid discriminatie kan voorkomen, in plaats van alleen te kijken naar de juridische correctheid daarvan?

[0:05:14] Voorzitter, discriminatie en racisme maken ontzettend veel kwaad.

[0:05:19] En ze maken ontzettend veel kapot.

[0:05:22] Het doet pijn en het blijft je meedragen.

[0:05:25] En ik spreek uit ervaring.

[0:05:27] Naast het persoonlijk leed en de schade

[0:05:29] die het aanbrengt aan de geloofwaardigheid van de overheid kost het ook ontzettend veel geld.

[0:05:34] De toeslagaffaire, duo-schandaal, etnisch profileren bij de Marchaussee, allemaal voorbeelden van discriminatie bij de overheid die samen miljarden kosten.

[0:05:44] Is de minister bereid om de financiële kosten van alle recente voorbeelden van racisme en discriminatie bij de overheid in kaart te laten brengen?

[0:05:57] Daar even het voorzitterschap over aan de heer Van Nispen.

[0:06:03] Er is een interruptie van de heer Koops, meneer Bumminga.

[0:06:06] Dank u, meneer de voorzitter.

[0:06:07] Nou zijn de verhoudingen weer zoals ze hoorden te zijn.

[0:06:11] Ik zit niet zo vaak voor, dames en heren, dat is het.

[0:06:13] Hij zit vaak voor.

[0:06:14] Over het in kaart brengen van de kosten, want dat vond ik namelijk een hele goede vraag van het lid Bamenga.

[0:06:21] Maar kunt u concretiseren welke kosten u daar bij allebei dan in kaart gebracht wilt zien?

[0:06:26] Want dat kan echt alle kanten opgaan.

[0:06:27] Hebben we het over politiebudgetten, schadevergoedingen, noem maar op.

[0:06:32] De heer Bamenga.

[0:06:34] Dank u wel voor het verduidelijken de vraag.

[0:06:36] Ik wilde hier wel wat

[0:06:37] eigenlijk er wat ruimte over laten voor de minister om dat nader in te vullen.

[0:06:41] Maar het ging er mij om dat meestal hebben wij geen inzicht over wat het ons daadwerkelijk kost.

[0:06:49] Er worden natuurlijk met wellicht goede bedoelingen beleid gevoerd op gebied van etnische profileren bijvoorbeeld.

[0:06:57] En uiteindelijk brengt dat heel veel schade met zich mee.

[0:07:00] Psychische schade, gezondheidsschade, maar ook heel veel financiële schade.

[0:07:04] die de overheid terug moet betalen.

[0:07:06] Dat hebben we natuurlijk heel duidelijk gezien bij de toeslagenaffaire, maar ook als het gaat om de duoschandaal.

[0:07:11] De nasleep ervan, dat kost de overheid ontzettend veel geld.

[0:07:15] En ik zou het heel goed vinden als we daar eens naar gaan kijken.

[0:07:18] Wat kost het eigenlijk de samenleving?

[0:07:20] Los van inderdaad gezondheidsklachten die heel veel mensen, die slachtoffer ervan zijn, nog steeds hebben.

[0:07:27] en ook de psychische klachten, maar wat kost het de samenleving uiteindelijk dat wij inderdaad met beleid komen die discrimineren?

[0:07:35] Dus dat zou ik graag willen.

[0:07:37] En hoe precies?

[0:07:38] Ik zou toch wel ook ruimte willen overlaten in eerste instantie ook aan de minister om daar nader invulling aan te geven.

[0:07:45] Leidt dat nog tot een vervolgvraag van de heer Koops?

[0:07:47] Nee, meneer de voorzitter.

[0:07:49] Dan gaan we aan de heer Bamenga vragen om zijn betoog te vervolgen.

[0:07:51] Precies.

[0:07:55] Voorzitter, het plan van aanpak tegen online discriminatie is een belangrijke eerste stap, maar het blijft te veel hangen in procedures.

[0:08:03] Goede voorbeelden uit het buitenland laten zien dat het aanpakken van online discriminatie wel kan.

[0:08:07] Bijvoorbeeld Australië laat zien dat een onafhankelijke toezichthouder slachtoffers snel kan helpen en platforms kan dwingen tot aanpak van discriminatie.

[0:08:17] En Finland bewijst dat structurele digitale weerbaarheid in het onderwijs werkt.

[0:08:22] Mijn vraag aan de minister is of de minister bekend is met de Australische e-safety commissioner en het voorbeeld uit Finland.

[0:08:29] Kunnen dergelijke initiatieven onderdeel uitmaken van het actieplan online discriminatie?

[0:08:34] Voorzitter, afrondend, discriminatie en racisme zijn geen natuurwetten.

[0:08:38] Ze zijn door mensen gemaakt en dus kunnen ze ook door mensen worden afgebroken.

[0:08:43] Zonder uitstel, zonder afstel en met wetgeving en handhaving.

[0:08:47] Het kan wel.

[0:08:48] Dank u wel.

[0:08:51] Dank u, meneer Bermenga.

[0:08:53] Voordat ik het woord geef aan heer Ergin, ga ik ruilen.

[0:08:56] En wel met de derde man die als voorzitter gaat optreden vandaag, de heer Van Waveren.

[0:09:03] En dan is nu de wereld weer in kosmisch evenwicht.

[0:09:27] Dan geef ik woord aan de heer Erkan voor zijn bijdrage.

[0:09:31] Dank u wel, voorzitter.

[0:09:33] Het is mij waargenoeg om met de enige echte Frank Rijkaard in debat te mogen gaan over een zeer belangrijk onderwerp, waar ik mij

[0:09:45] Als persoon druk om maken waar ik echt soms dagen wakker van, nachten lakker wakker van lig.

[0:09:51] Als ik dan lees dat een Marokkaans gezin in Urk niet meer op een veilige manier kan leven.

[0:09:57] Als ik lees dat een ondernemer in Dijndorp niet meer kan ondernemen omdat zijn ruiten worden ingeslagen, omdat hij wordt gepest.

[0:10:05] Als ik lees dat uit het zovolste onderzoek blijkt dat vrouwen zeven keer vaker moeten solliciteren om werk te kunnen vinden alleen maar omdat ze een hoofddoek dragen.

[0:10:15] Als ik word gebeld door de zoon van oma Jemila die racistisch is mishandeld in Den Haag afgelopen jaar nog.

[0:10:22] Als ik word gebeld door een moeder, familie Tsjakker, die enorm veel last heeft van racistische opmerkingen vanwege haar achtergrond.

[0:10:33] Als ik word gebeld door de vader van Almina uit Bergen op Zoom, die ernstig is mishandeld vanwege haar achtergrond.

[0:10:40] Dat doet mij persoonlijk veel pijn.

[0:10:42] Ik maak me daar ernstige zorgen over, dat dit helaas de werkelijkheid is voor heel veel mensen, Nederlandse moslims in Nederland.

[0:10:50] Er is veel werk aan de winkel.

[0:10:52] Want we zien dat de jongeren, en dat blijkt weer uit het zoveelste onderzoek.

[0:10:58] Ik heb me voorgenomen om niet meer te verwijzen naar onderzoeken, omdat er zoveel onderzoeken zijn waar we deze stelling mee kunnen onderbouwen.

[0:11:08] Maar waar het mij om gaat, is dat het uitgerekende jongeren zijn die het meest last hebben van racisme en discriminatie.

[0:11:15] dat het uitgerekende jongeren zijn die het vertrouwen in de politiek zijn kwijtgeraakt en die steeds vaker afhaken en er een brui aan geven.

[0:11:24] En voorzitter, ik wil aan deze kersverse minister willen vragen, hoe kijkt hij hier nou naar?

[0:11:29] Wat vindt hij en wat doet het nou met hem als minister, maar natuurlijk ook als mens als hij dit soort verhalen hoort?

[0:11:37] En twee weken terug, dat is mijn tweede punt, ging de regering in gesprek op het Katshuis met moslimjongeren en voorzitter,

[0:11:43] Wat juichen wij als Denk toe.

[0:11:45] Het was ook een voorstel van Denk dat kon rekenen op een brede Kamermeerderheid.

[0:11:51] Maar kan de minister aangeven wat daar nou is besproken?

[0:11:53] Wat is nou de uitkomst van dat gesprek?

[0:11:56] Wat heeft de regering geleerd van dat gesprek?

[0:11:59] Was het een ik hoor je aan, maar ik ga vervolgens over tot de orde van het daggesprek?

[0:12:04] Zijn er concrete afspraken gemaakt?

[0:12:07] Ik wil het graag van de minister horen die coördinerend is namens dit kabinet en de regering.

[0:12:14] Want wat ik terugkrijg van al die jongeren is dat heel veel mensen daar met dubbele gevoelens zaten.

[0:12:20] dat ze enorm veel moed hadden met de aanwezige bewindspersoon.

[0:12:25] En ik citeer een uitspraak die letterlijk in de krant stond.

[0:12:28] We zaten daar aan tafel met politici die moslimaat faciliteren.

[0:12:33] Een op een, een uitspraak gericht richting de bewindspersoon.

[0:12:37] Ik zou graag een reactie van deze minister willen

[0:12:41] wat dit met hem doet en of deze uitspraak, wat deze uitspraak nou voor de regering betekent.

[0:12:47] Want mensen, en dat is weer een andere citaat die ik graag wil delen met de minister, is dat mensen die de deel hebben genomen aan het gesprek aangeven, ik ging met een dubbel gevoel met buikpijn naar dat gesprek toe en na afloop had ik dubbel zoveel buikpijn.

[0:13:05] Ik ga vandaag niet alleen aan de minister vragen om te reflecteren op uitspraken, op woorden, maar ik wil ook gewoon van deze minister weten wat gaat hij doen om moslimdiscriminatie tijd een halt toe te roepen, want het is tijd voor actie.

[0:13:18] Er is genoeg onderzocht.

[0:13:19] We hebben genoeg gepraat, genoeg debatten.

[0:13:22] We kunnen deze zaal vullen met onderzoeken.

[0:13:24] We kunnen deze zaal vullen met pijnlijke ervaringen.

[0:13:27] We kunnen deze zaal vullen met beloftes die door de voorgangers van deze minister

[0:13:33] zijn gedaan, maar wat gaat er nou echt gebeuren?

[0:13:36] En voorzitter, de voorstellen van DENK zijn krip en klaar.

[0:13:39] Er moet een nationaal coördinator moslimdiscriminatie komen.

[0:13:43] Er moet een nationaal actieplan tegen moslimdiscriminatie komen.

[0:13:46] Waarom roepen we 15 maart niet uit als een landelijke dag tegen moslimaat?

[0:13:51] En waarom nemen we het tegengaan van moslimaat niet mee in de nieuwe kerndoelen in het onderwijs?

[0:13:58] Waarom zorgen wij nou niet voor dat racisme en discriminatie zwaarder worden gestraft?

[0:14:04] Graag een reactie van de minister op deze voorstellen.

[0:14:08] Want wat mij ook verbaast, voorzitter, is dat we nog steeds geen reactie hebben op de... een kabinetsreactie hebben over het evaluatierapport over de wet gedeeltelijk verbod gezichtsbedekkende kleding.

[0:14:21] Want met heel veel bombardies is deze wet aangekondigd.

[0:14:23] Dat zou de veiligheid van Nederland ten goede komen.

[0:14:26] Maar in het rapport lezen wij dat er nul boetes zijn uitgedeeld, dat de wet eigenlijk geen effect heeft.

[0:14:32] Maar de evaluatie en die is gedaan.

[0:14:35] Maar de reactie daarop die blijft uit.

[0:14:38] Waarom komt er gewoon geen kabinetsreactie, een duidelijke kabinetsreactie?

[0:14:43] En hoe lang moeten wij nog wachten?

[0:14:45] Voorzitter, mijn laatste punt gaat over de schandalige racistische gebeurtenissen op onze voetbalvelden.

[0:14:54] Want afgelopen week zagen we weer bij Willem II dat speler Samuel Bamba in zijn eerste wedstrijd in Nederland werd ontvangen met walgelijke racistische apengeluiden van de supporters van Cambuur.

[0:15:09] Helaas is dat nog de realiteit van onze voetbalcultuur, de realiteit van heel veel voetballers die te maken hebben met racisme en discriminatie.

[0:15:19] En we zien weer dat racisme springlevend is, een groot probleem is op de amateurvelden, in de tribunes.

[0:15:26] Volgens mij wil de voorzitter ingrijpen.

[0:15:28] Ik laat u uw zinnen afmaken, maar u bent door uw tijd heen.

[0:15:32] Oké, dan, voorzitter, dan... Ja, dan wil ik eigenlijk een reactie van de minister hebben op... Ja, wat gaan we hier nou mee doen?

[0:15:41] Want ook dit speelt al veel langer.

[0:15:43] En, voorzitter, echt tot slot wil ik ook mijn steun uitspreken in de richting van Samuel Bamba, maar met name ook in de richting van al die jonge amateurvoetballers, profvoetballers en sporters die dit dagelijks meemaken.

[0:15:57] Jullie staan niet alleen en wij staan naast jullie in deze strijd.

[0:16:01] Dank u wel, voorzitter.

[0:16:02] Dank u wel voor uw bijdrage.

[0:16:03] Mevrouw Chagai.

[0:16:06] Ja, dank u wel, voorzitter.

[0:16:08] Afgelopen week werd ook ik geraakt door het bericht dat uit Jemen...

[0:16:12] afkomstige zoeher zijn snackbar in Duindorp heeft moeten sluiten.

[0:16:16] Ja, vanwege hate crimes eigenlijk gewoon.

[0:16:19] En het is heel goed dat we die hate crimes sinds 1 juli harder aanpakken, zwaarder bestraffen.

[0:16:24] Maar ja, er is nog genoeg te doen.

[0:16:27] Dus een warm welkom aan deze nieuwe minister.

[0:16:29] Maar ik wens hem ook heel veel wijsheid en succes toe, want het is bitter noodzakelijk dat we discriminatie en racisme nu keihard aan gaan pakken in Nederland.

[0:16:38] Een groot probleem, lijkt mij.

[0:16:39] En afgelopen zomer nog kwam er een onderzoek uit waaruit ook bleek dat discriminatie op bijvoorbeeld de woningmarkt in Nederland nergens in Europa zo ernstig is als hier.

[0:16:49] Is deze minister bereid hier korte metten mee te gaan maken?

[0:16:52] Want het is al moeilijk genoeg om een woning te vinden.

[0:16:55] Wat GroenLinks PvdA betreft voeren we een vergunningsplicht in voor makelaars waarbij de vergunning bij discriminatie weer wordt ingetrokken.

[0:17:02] Want GroenLinks B van de A is in het algemeen ook erg benieuwd hoe de minister aankijkt tegen de aard en de omvang van discriminatie in Nederland en wat zijn inzet zal zijn in de komende periode.

[0:17:13] Want er ligt het nodige op zijn bord.

[0:17:15] In het regeerprogramma is er een nationaal programma beloofd en daadkracht op racisme, antisemitisme en moslimhaat.

[0:17:22] Maar daar is nog weinig van te zien.

[0:17:25] Wel beschouwd is eigenlijk alleen een beslissing gevallen over de nationaal coördinator tegen discriminatie en racisme.

[0:17:31] Vlak voor het zomerreces ontving de Kamer van de staatssecretaris van de STW een nietzeggende brief over moslimdiscriminatie, waarbij acties en reacties op de stijgende moslimdiscriminatie nog langer op zich laten wachten.

[0:17:46] En gisteren, in het debat over integratie,

[0:17:48] schoof hij deze verantwoordelijkheid af op BZK.

[0:17:51] Dat brengt mij bij een volgend probleem.

[0:17:53] Vijf ministeries en twee coördinatoren zijn in Den Haag verantwoordelijk voor de aanpak van racisme en discriminatie, maar niemand die zich echt verantwoordelijk voelt.

[0:18:02] Het wordt tijd, wat mij betreft, dat we alle vormen van discriminatie als veiligheidsissue gaan benaderen.

[0:18:06] met de minister van Justitie en Veiligheid in charge, met meer discriminatieregisseurs en één loket voor slachtoffers, namelijk de politie.

[0:18:15] Hoe kijkt de minister naar de versnippering in Den Haag rondom dit onderwerp?

[0:18:19] Er wordt ook nagedacht over de landelijke organisatie van de antidiscriminatievoorziening.

[0:18:23] Wat is daarop de stand van zaken?

[0:18:25] Voordat u verder gaat praten, heb ik een interruptie van de heer Koops.

[0:18:30] Dank u, meneer de voorzitter.

[0:18:32] Wat mevrouw Tsegaye daar zegt over dat het bestrijden van discriminatie over vijf ministeries is verdeeld, daar hoef je geen politicus voor te zijn.

[0:18:41] Dat is natuurlijk sowieso onwenselijk, dat er geen vorm van coördinatie was.

[0:18:45] Maar nu hoor ik mevrouw Tsegaye zeggen, dit moet bij justitie en veiligheid worden belegd, ook vanwege de veiligheidsaspecten.

[0:18:51] Nou, dat is al het geval voor antisemitismebestrijding, natuurlijk, en voor heel veel andere, alle andere vormen juist weer niet.

[0:18:58] Waarom veiligheid en justitie is nou net niet binnenlandse zaken en koninkrijksrelatie een veel betere plek om dit te beleggen?

[0:19:06] Ik kan me heel goed voorstellen namelijk dat veiligheid, dus echt bedreigde mensen van Joodse afkomst bijvoorbeeld, wat jammer genoeg aan de orde van de dag is, dat die veiligheid, dat dat een onderdeel is voor de minister van Justitie en Veiligheid.

[0:19:18] Maar een coördinerende rol specifiek op discriminatie, wat de maatschappij als geheel ontwricht, zou toch veel beter bij de minister van Binnenlandse Zaken kunnen liggen?

[0:19:28] Mevrouw Tsugay.

[0:19:29] Ja, voorzitter.

[0:19:30] Ik denk dat discriminatie inderdaad een veiligheidsissue is.

[0:19:34] Bijvoorbeeld zo'n steen door je ruit als je als snackbarhouder met een migratieachtergrond een zaak opent.

[0:19:41] En ik denk dat het goed is om discriminatie daarom ook als veiligheidsissue te benaderen.

[0:19:46] Je voelt je er onveilig door.

[0:19:47] Bovendien is het een strafbaar feit, discriminatie in Nederland.

[0:19:50] Dus het lijkt me ook goed als we dat strafrechtelijk beter aan gaan pakken.

[0:19:54] Bijvoorbeeld met de komst van meer discriminatieresearchers

[0:19:57] en het beleggen bij het ministerie van Justitie en Veiligheid.

[0:20:00] En de preventieve kant zou dan misschien meer belegd moeten worden bij die antidiscriminatievoorzieningen lokaal.

[0:20:07] Tuurlijk zou het ministerie van BZK daar een rol in kunnen spelen, maar ik snap niet waarom we de ene vorm van discriminatie wel als veiligheidsissue zien en benaderen en de andere niet.

[0:20:21] Gaat u verder met uw... O, meneer Van Nispen nog.

[0:20:24] Dank u wel, voorzitter.

[0:20:25] Ik ben het daar namelijk mee eens.

[0:20:26] Ik vind dat een heel goed punt wat mevrouw Tsegaye maakt.

[0:20:30] Maar ik dacht wel, en ik denk ook dat mevrouw Tsegaye dat met mij eens is, ik had hem ook aan een van de andere sprekers voor of na mij kunnen stellen, maar volgens mij in niks is ook een versnippering niet een rechtvaardiging voor het feit dat er zo weinig gebeurt vanuit het kabinet.

[0:20:44] Want het is een feit, er is versnippering.

[0:20:45] Ik vind hem ook onwenselijk.

[0:20:46] Ik weet niet precies hoe je het op moet lossen, al denk ik dat de heer Koopstra terecht de dingen over zei.

[0:20:50] Maar of het nou gaat over de discriminatietoets voor publieke dienstverleners.

[0:20:53] Motie over aangenomen?

[0:20:55] Heel weinig.

[0:20:55] Tenminste, volgens werk weet, mee gebeurt.

[0:20:57] Eenzijdig overheidshandelen onder de Algemene Wet gelijke behandeling brengen.

[0:21:00] Waar blijft dat?

[0:21:01] Het onderzoek naar sociaal-economische klassen als discriminatiegrond.

[0:21:04] Dus alle motie die we samen met Kamermeerderheden hebben ingediend en aangenomen gekregen, denkt mevrouw Tsegai, hoe zou dit nou komen?

[0:21:12] Waarom gebeurt er zo weinig?

[0:21:13] Is dat de schuld van de versnippering of ziet zij ook een bepaalde onwil bij het kabinet?

[0:21:17] Of iets anders?

[0:21:19] Mevrouw Tsegai.

[0:21:20] Ik denk dat de situatie als volgt samen te vatten is.

[0:21:23] De vorige kabinetten hebben te weinig gedaan en dit kabinet heeft inderdaad helemaal niets gedaan in de aanpak tegen racisme en discriminatie.

[0:21:33] Dat neem ik overigens deze minister niet kwalijk, want die is hier net gaan zitten, dus dat lijkt me wat hard.

[0:21:37] Maar ik denk dat dat wel een beetje de samenvatting is en we vragen inderdaad ook de afgelopen tijd al langer om actie op allerlei terreinen die gaan over discriminatie en racisme.

[0:21:47] Daar hebben we het al heel erg lang over met elkaar in Nederland, maar er gebeurt te weinig en de cijfers die liegen niet.

[0:21:56] Ik was gebleven in dat wij dus meer vaart willen in de aanpak, want ook overheden hebben marktmacht en kunnen een effectieve discriminatieaanpak afdwingen, bijvoorbeeld geen overheidsopdrachten, geen vergunningen en stevige boetes voor discriminerende bedrijven.

[0:22:13] Hoe staat het met de uitvoering van die eerder aangenomen Kamermoties die de heer Van Nispen net ook noemde, die oproepen

[0:22:20] tot invoering van de discriminatietoets voor uitvoeringsorganisaties en de invoering van de gelijkheidsplicht van overheden?

[0:22:26] En hoe kijkt deze minister naar het samenwerken met bedrijven die discrimineren, bijvoorbeeld als het gaat om stages en werk?

[0:22:34] Alsof dat allemaal nog niet genoeg is, op het bord van deze nieuwe minister liggen er ook nog eens oproepen vanuit de Staatscommissie tegen Discriminatie en Racisme om doortastende maatregelen te treffen tegen institutioneel racisme

[0:22:45] discriminerende risicogrofielen, cumulatieve discriminatie en de roep om een wettelijk kader dat overheidsinstanties ertoe verplicht om gelijkheid een vast onderdeel te maken van professioneel bestuur, beleid en uitvoering.

[0:22:57] Kan de minister op de adviezen van de staatscommissie ingaan en vooral hoe het staat met de uitvoering daarvan?

[0:23:04] Tot slot, voorzitter.

[0:23:05] Ik wilde even aandacht vragen voor een speciale groep in Nederland, namelijk

[0:23:10] De zaal waar wij vandaag in zitten is vernoemd naar minister Marga Compé, de eerste Nederlandse minister die zich bekommerde om de leefomstandigheden van woonwagenbewoners.

[0:23:22] De Europese Raad pleit al sinds 2008 voor de erkenning van woonwagenbewoners als nationale minderheid in de zin van het kaderverdrag Nationale Minderheden.

[0:23:32] Ik denk dat dat een hele betekenisvolle stap zou kunnen zijn voor de mensen uit de Roma- en Sinti-gemeenschap in Nederland.

[0:23:38] Een aantal van hen zijn hier ook vandaag aanwezig.

[0:23:41] En ik zou deze minister graag de kans geven, de historische kans, om in de voetsporen van Marga Klompé te staan.

[0:23:48] Niet omdat hij de eerste vrouwelijke minister is, maar omdat hij zich bekommert om het lot van deze gemeenschap.

[0:23:54] Laten we hen erkennen.

[0:23:55] als nationale minderheid.

[0:23:58] Ik heb het vorige debat daar een motie over ingediend, heb ik aangehouden.

[0:24:01] Maar als we nu daar op oordeel Kamer zouden kunnen krijgen van deze minister, dan kunnen we dit hopelijk gewoon regelen.

[0:24:07] Dank u wel.

[0:24:09] Dank u wel.

[0:24:10] Dan ga ik naar mevrouw Rakovski toe.

[0:24:13] Ja, dank voorzitter.

[0:24:14] En in Nederland heb je volgens de wet de vrijheid om jezelf te kunnen zijn.

[0:24:18] En helaas is die vrijheid en die veiligheid niet voor iedereen van toepassing.

[0:24:21] Er werden net al wat schrijnende voorbeelden aan mijn rechterzijde hier genoemd.

[0:24:25] En elke vorm van discriminatie is onacceptabel.

[0:24:28] Voor ons is dan ook de basis.

[0:24:29] Iedereen moet vrij en veilig zichzelf kunnen zijn in Nederland.

[0:24:33] We beoordelen mensen op basis van hun gedrag en niet op basis van iets anders.

[0:24:37] En wat de VVD betreft treden we ook daadkrachtig op tegen mensen die zich hier wel schuldig gaan maken.

[0:24:43] Mijn collega zei net over het aanpakken van bedrijven waarvan het duidelijk is dat zij dit bezigen.

[0:24:50] Misschien goed om dan te kijken of zij dan verdienen zij dan nog wel overheidsopdrachten.

[0:24:54] Een hele goede oproep.

[0:24:55] Want als je je best doet dan is het onacceptabel dat je op basis van je afkomst minder kansen krijgt.

[0:25:00] En ik maak me dan ook ernstig zorgen over de toegenomen intolerantie tegenover vrouwen, LBTI'ers, joden en moslims.

[0:25:07] Mijn eerste onderwerp gaat over het aanpakken van die online discriminatie.

[0:25:11] Want mensen die mij wat langer volgen in de Tweede Kamer weten dat ik hier al een aantal jaren voor inzet om dit aan te pakken.

[0:25:20] De minister heeft mij een plan van aanpakken toegezegd in maart.

[0:25:24] Die hebben we voor de zomer ook gekregen.

[0:25:26] En er staan ook echt heel veel goede dingen in.

[0:25:29] Mijn zorg zit er alleen in dat het weer heel veel beleidslijnen waren.

[0:25:32] En volgens mij pakken we online discriminatie vooral aan doordat iemand een verwerpelijke tweet online zet of op een andere platform.

[0:25:41] dat er dan ingegrepen wordt, dat er opvolging komt, dat iemand wordt opgespoord.

[0:25:46] Dus ik ben eigenlijk het punt van de beleidslijnen en de hoofdstukken al ver voorbij.

[0:25:50] Ik wil eigenlijk gewoon weten hoe vaak heeft de minister aangeklopt in bijvoorbeeld bij het toezichthouder in Ierland om dit soort social media platformen aan te spreken om ook daadwerkelijk hun verantwoordelijkheid

[0:26:04] Dat zou ook een hoop helpen in de wereld hier op straat.

[0:26:17] Dan over subsidies.

[0:26:19] De VVD wil dat overheidssubsidies stoppen als het gaat om organisaties die zich in binnen- en buitenland schuldig maken aan discriminatie.

[0:26:28] haat zaaien.

[0:26:29] Om dit te bereiken zou de VVD willen dat alle subsidies worden doorgelicht bij de Rijksoverheid, te beginnen bij BZK en bij SZW.

[0:26:38] Kunt u zo'n scan voor ons regelen?

[0:26:42] Voorzitter, dan heb ik mijn blaadjes heel handig door elkaar gewisseld.

[0:26:46] Sociale veiligheid op school, want ook onderwijs speelt een centrale rol in het overdragen van onze vrije waarden, het vergroten van gelijkwaardigheid en ook het beschermen van onze individuele vrijheden in ons jeugd.

[0:26:58] We staan nooit toe dat onderwijs gebruikt wordt voor aanzetten tot haat, geweld of discriminatie.

[0:27:03] We zien bijvoorbeeld op basis van seksuele geaardheid dat steeds meer scholen bepaalde lespakketten niet meer durven af te nemen, bijvoorbeeld over seksuele ontwikkeling.

[0:27:11] Hoe voorkomt deze minister dat gecoördineerde desinformatiecampagnes tegen lespakketten, zoals lentekriebels, scholen ervan weerhouden om dit thema bespreekbaar te maken in de klas?

[0:27:21] Hoe zorgt de minister ervoor dat ouders naast online desinformatie ook de juiste informatie ontvangen ten aanzien van lesstof?

[0:27:28] En hoe werkt hij samen met de staatssecretaris van Emancipatie voor het bijzonder orthodox onderwijs om ook te zorgen voor een veilig leerklimaat?

[0:27:38] En dan het laatste punt, voorzitter, dat gaat over zwangerschapsdiscriminatie, want ook dat is onacceptabel.

[0:27:44] En het goede voorbeeld geven begint dan ook bij onze eigen Tweede Kamer, bij onze volkstegenwoordigers.

[0:27:49] En in de gemeenteraad van Utrecht zijn vier papa's die zijn opgestaan en hebben gezegd, ook bijvoorbeeld wij zouden tijdelijk thuis willen zitten om voor ons kleintje te zorgen.

[0:27:58] Marijn de Pachter, Rik van der Zwet, Maarten Koning en Rik van der Graaf.

[0:28:02] En u weet voorzitter, ik ben zelf ook bijna niet geïnstalleerd in de Tweede Kamer, omdat ik hoogzwanger was.

[0:28:08] Om dit allemaal echt goed te regelen, is er eigenlijk een grondswetswijziging nodig.

[0:28:12] Ik weet dat dat een lang traject is.

[0:28:13] Deze minister heeft aangegeven dat we laten kijken wat op korte termijn wel kan, namelijk de flexibilisering van termijnen.

[0:28:20] Wanneer kan de Tweede Kamer dan het wetsvoorstel hieromtrend verwachten?

[0:28:28] Ja, voorzitter, dank.

[0:28:31] Ik vind het fijn om te horen dat mevrouw Rajakovski zich ook kan vinden in ons voorstel over de overheidsopdrachten.

[0:28:40] Kunnen wij daarvoor dan ook op haar steun rekenen?

[0:28:44] Zeker.

[0:28:47] Ik denk dat dat een mooie eerste stap is.

[0:28:50] Ik ben nog een beetje op zoek naar wat voor maatregelen de VVD verder voor zich ziet om bijvoorbeeld, één van de vormen van discriminatie die het meeste voorkomt nu in Nederland, naast antisemitisme, ook moslimdiscriminatie.

[0:29:03] Welke andere voorstellen zou de VVD daarop doen of voor zich zien?

[0:29:10] Ik denk dat het goed is.

[0:29:11] In andere debatten hebben wij het bijvoorbeeld over die over die meldpunten gehad.

[0:29:15] We hebben het ook gehad.

[0:29:16] We hebben ook een wetswijziging voor de Besseilanden doorgevoerd.

[0:29:20] Ik denk dat het ook allemaal begint met dat mensen ergens kunnen melden en dat er ook uitvoering aan die melding wordt gegeven.

[0:29:26] En wat ik elk debat weer probeer te herhalen.

[0:29:29] Nu heb ik het dan weer wat meer over online discriminatie gehad, wat ook voor moslims aangepakt zou moeten worden voor elke vorm van discriminatie.

[0:29:37] Maar sowieso, ik zie veel commissies die heel goed werk afleveren.

[0:29:41] Dus ik denk dat daar het probleem niet zit.

[0:29:43] Ik maak me alleen zo zorgen over dat er soms zoveel gepraat wordt en zo weinig gebeurt.

[0:29:47] Dus daarom vraag ik ook nu naar concrete voorbeelden en resultaten.

[0:29:50] Want op papier kunnen we het allemaal heel goed uitleggen.

[0:29:52] Maar ik zou zo graag willen dat er iets daadwerkelijk in de praktijk verandert.

[0:29:56] En daar maak ik me zorgen over.

[0:29:58] Als ik kijk naar de samenleving dan zie ik alleen maar polarisatie en haten ontstaan.

[0:30:03] Mensen die blijkbaar niet meer naast bepaalde buurmannen en buurvrouwen willen wonen.

[0:30:07] Ja, dat is gewoon echt de verkeerde kant op die we met Nederland opgaan.

[0:30:09] Dus ik heb hier een paar voorstellen gedaan.

[0:30:12] Maar als mevrouw Tsegai nog een paar aantal andere heeft, dan vindt ze mij vast en zeker aan haar zijde.

[0:30:18] Mevrouw Tsegai.

[0:30:18] Ik denk dat mevrouw Rijkhofsky van goede wil is.

[0:30:26] Ik ben op zoek naar wat we concreet gaan doen aan die muslimdiscriminatie.

[0:30:34] De laatste keer dat we een debat hadden over discriminatie en racisme...

[0:30:39] die moties van de VVD niet gezien, terwijl ik het helemaal met mevrouw Rekowski eens ben dat we de tijd van praten en onderzoeken wel voorbij zijn, maar dat het tijd is dat we dingen gaan doen.

[0:30:52] Ja, en terecht de vraag.

[0:30:53] Ik heb de vorige keer bijvoorbeeld dat plan van aanpak online discriminatie heb ik toen als toezegging gekregen.

[0:30:57] Dus ik dien dan gewoon geen motie meer in.

[0:31:01] Maar dat zou natuurlijk... Ik merk ook wel dat het soms lastig is als je een toezegging... Die worden hier niet altijd heel goed geregistreerd in de gemeenteraad van Utrecht.

[0:31:07] Wel, zoals de heer Van Waveren weet.

[0:31:09] Dan maakt het soms lastig om te laten zien wat je voor het wel binnen hebt gehaald.

[0:31:13] Maar ook voor moslimdiscriminatie geldt... Er werd volgens mij door de heer Bamenga net verteld over wat er op X veel gebeurt.

[0:31:20] Daar zie je veel extreemrechtse groepen.

[0:31:22] die eigenlijk in aantallen klein maar heel goed georganiseerd, die ook dit soort bagger, ook moslimdiscriminatie, haat en soms ook strafbare, verdergaande strafbare feiten daar bezigen.

[0:31:33] En ik zou zo graag willen dat op het moment dat dat gebeurt, dat een platform dan meteen ingrijpt.

[0:31:37] En dat kunnen ze gewoon.

[0:31:39] Ik heb ook geen enkele medelijden met hun.

[0:31:42] Als dat niet kan, dan had je maar niet zo'n groot platform moeten opstarten.

[0:31:45] Er komt verantwoordelijkheid bij.

[0:31:46] Dus daar ben ik dan misschien wat zwart-wit in.

[0:31:50] Maar ook daar zou ik willen aanpakken, ingrijpen en stoppen.

[0:31:54] Want als we online al het verkeerde voorbeeld geven, hoe kunnen we dan verwachten dat mensen op straat netjes wel met elkaar omgaan, terwijl wij meer uren per dag op de digitale snelweg zitten dan dat we daadwerkelijk op straat lopen?

[0:32:06] Interruptie van de heer Ergin.

[0:32:08] In de afgelopen periode heb ik vaak het gevoel gehad dat de VVD het beter aanpakken van racisme en discriminatie vaak op de rem heeft getrapt.

[0:32:27] We moeten subsidies doorlichten.

[0:32:31] Als er door meerdere partijen in de Kamer een voorstel wordt ingediend, misschien moeten we de rijksoverheid doorlichten.

[0:32:42] op vooringenomenheid, op discriminatie, dan zien we heel vaak dat de VVD dan zoiets heeft van ja, maar dat doen we dan liever niet.

[0:32:50] Dus kan mevrouw Rijkovski uitleggen waarom ze hier pleit voor het bijvoorbeeld doorlichten van subsidies?

[0:32:57] Maar als er dan andere partijen die zeggen van prima, doorlichten is goed, laten we de overheid ook doorlichten op discriminatie en op vooringenomenheid, dan zien we heel vaak dat de VVD terugkroppelt.

[0:33:07] Kan mevrouw Rijkovski toelichten waarom?

[0:33:10] dan denk ik dat het hier echt motieafhankelijk is.

[0:33:14] Want wij willen dit ook echt, ook in onze verkiezingsprogramma's, ook weer in de aankomende.

[0:33:20] Dus als wij dan tegen een bepaalde motie hebben gestemd, dan zou er iets in die motie moeten hebben gestaan.

[0:33:25] Vaak staat er dan in een overwegende of een constaterende uitspraak over ambtenaren, alsof alle ambtenaren dingen doen die niet mogen, of dat bij vermoeden van discriminatie ze meteen ontslagen moeten worden.

[0:33:37] En als dat soort constateren en overwegen er dan in staan, ja, dan lijkt de dikte misschien een goed doel na te streven, maar dan stemmen wij niet voor.

[0:33:46] Dus dat zijn voor ons vaak de overwegen waarom wij tegenstemmen.

[0:33:50] Als u specifiek een motie heeft, dan kan ik dat opzoeken en dan kan ik u daar ook gewoon een heel gericht antwoord op geven.

[0:33:57] Fijn deze beantwoording.

[0:34:01] Prima, dan is punt 1 afgedaan.

[0:34:04] Dat zien we ook niet heel vaak in de debatten.

[0:34:06] Maar wat me dan voor het afgelopen weekend opviel, is bij het VVD-congres dat er in het verkiezingsprogramma van de VVD het woord moslimaat niet eens in voorkwam.

[0:34:16] Gelukkig was er iemand die ook een amendement daarover heeft ingediend.

[0:34:20] Maar wat mij dan opvalt, is dat de helft van de leden, 45 procent was volgens mij van de VVD,

[0:34:25] tegen een amendement staan waarin alleen wordt gezegd neem nou het woord moslimhaat ook op in het rijtje van we gaan discriminatie stevig aanpakken.

[0:34:36] En dat is dus weer zo'n voorbeeld, ik noemde net een voorbeeld in dit huis, maar wat ik ook breder voel als het gaat om de VVD.

[0:34:43] is dat prima, we moeten uitspreken dat we discriminatie moeten aanpakken, dat is heel goed, we moeten allemaal achter artikel 1 staan, maar zodra moslimhaat ergens in voorkomt, dan zie ik de VVD vaker op de remtrappen dan dat de VVD zegt, weet je wat, we gaan juist extra gassen, we gaan er juist meer mee doen, want er speelt zoveel in de samenleving.

[0:35:03] Kan mevrouw Rijkovski anders dat misschien aan mij toelichten, waarom dat bij de VVD zo'n gevoelig punt is?

[0:35:09] Dank voorzitter.

[0:35:10] En ik vind het wel moeilijk om op soort van algemene beelden te reageren, want dan krijg je ook een algemeen antwoord.

[0:35:16] Ik ben heel blij, het ging om het woord islamofobie.

[0:35:19] Ik denk dat het goed is dat dat woord nu ook opgenomen is in ons verkiezingsprogramma.

[0:35:23] Volgens mij, maar ik zat bij een andere deelsessie die dag over asielmigratie, maar volgens mij ging die discussie meer over op welke plek die dan... Het werd een beetje een soort nondiscussie, maar ik ben heel erg blij dat die wel is aangenomen.

[0:35:36] En ik had het misschien wel mooier geweest als dat met 100% was gebeurd.

[0:35:40] Dus ja, ik ben woordvoerder namens de fractie, dus u kunt mij op dingen aanspreken.

[0:35:47] Maar ja, dit is denk ik gewoon het algemene beeld hoe ik hem kan beantwoorden.

[0:35:51] Maar nogmaals, als u nog meer concrete voorbeelden heeft, dan kan dat altijd.

[0:35:55] Maar alle vormen van discriminatie zijn verwerkelijk, ook moslimdiscriminatie.

[0:36:00] De voorbeelden die net werden genoemd, om het even heel eerlijk en kwetsbaar op te stellen, dat zijn voorbeelden die bijvoorbeeld nog niet tot mij waren aangekomen.

[0:36:11] Dus dat betekent ook iets van welke online bubbel zit je dan zelf?

[0:36:15] Welke informatie krijg je dan niet binnen?

[0:36:17] Wat ook weer kan betekenen als je dit niet allemaal weet.

[0:36:20] Acteer je dan misschien wel goed genoeg hierop?

[0:36:22] Ja, misschien dan ook niet.

[0:36:24] Maar ik denk dat daarom dat het zo goed is dat dit gesprek met elkaar blijven voeren.

[0:36:27] Maar ik sta hier zeker voor open.

[0:36:29] Voorzitter, de mevrouw... Ik wil het zeggen, ook voor de interrupties, het geldt voor u allemaal en niet alleen voor u, u heeft er nog één, maar laten we de interrupties echt interrupties laten zijn en niet alleen langer betogen.

[0:36:42] Nog twee.

[0:36:44] Ja, voorzitter, mevrouw Rijkovski vroeg aan mij of ik een concreet voorbeeld kan geven en ze heeft het in haar betoog gehad over online discriminatie.

[0:36:52] Wat dan bij mij dan oppopt, als ik gewoon terugkijk naar de afgelopen periode, is dat ik dus zie dat de VVD heel vaak op de rem heeft getrapt als het gaat om het erkennen en aanpakken van moslimaat, maar tegelijkertijd bijvoorbeeld ook hofleverancier is geweest als het gaat om discriminatiemeldingen.

[0:37:09] En we weten bijvoorbeeld bij het online meldpunt dat er meer dan duizend meldingen zijn gedaan omdat de VVD een motie indiende om mensen met een migratieachtergrond specifiek te onderzoeken op normen en waarden.

[0:37:24] En ik heb daar eigenlijk nooit een reflectie op gehoord, ook niet van de woordvoerder.

[0:37:28] Dus ik zou aan mevrouw Rijkovski, want zij was niet degene die die motie indiende,

[0:37:33] Maar hoe kijkt de VVD nou terug naar haar eigen handelen in de relatie tot online haat, online discriminatie, waar de VVD terecht een punt op maakt?

[0:37:45] Deze laatste interruptie vind ik dan toch iets anders dan die twee daarvoor, voorzitter.

[0:37:50] Er zitten hier toch echt wel een aantal vragen en ook wel subtiele of minder subtiele verwijten in die ik ver van mij wil werpen.

[0:37:58] Een motie van mijn collega Becker ging inderdaad over het voortzetten van het onderzoek wat al gebeurde.

[0:38:05] Die is toen ook breed ondersteund in de Kamer en later inderdaad vanwege de ophef die er kwam, die motie, maar ook de gevoeligheid die dat bepaalde mensen heeft opgeroepen en ook mensen die daarop zijn gekwetst.

[0:38:18] is er volgens mij vanuit mijn partij, maar vanuit veel partijen die de motie gesteund hebben, een uitgebreide reflectie gekomen om aan te geven hoe hij wel bedoeld is en niet zoals hij online gevreemd is door heel veel partijen.

[0:38:32] En wat ik dan weer jammer vind bij dit soort dingen is dat dan de bedoeling van dat een hele feitelijke motie was en je met elkaar in het debat

[0:38:40] zo'n discussie kan voeren.

[0:38:43] En iets wat blijkbaar ook al heel lang gebeurt, want die onderzoeken die gebeuren ook al, dat dat online dan eens gevreemd gaat worden als deze partij vindt dat jij er niet bij hoort in Nederland.

[0:38:52] En ook dat vind ik polarisatie en heel kwalijk.

[0:38:54] Die tweet zou u van mij in ieder geval niet zien.

[0:38:58] Voorzitter, ik vind het altijd mooi als de VVD het over vremen heeft.

[0:39:02] Volgens mij heeft de partij het vremen uitgevonden in dit land, maar dat terzijde.

[0:39:08] Wat mijn gevoel is, en ik ga daar gewoon heel eerlijk over zijn, is dat ik heb drie voorbeelden genoemd.

[0:39:15] Een over het woord moslimhaat, uberhaupt opnemen in een verkiezingsprogramma.

[0:39:21] Ik heb het gehad over

[0:39:23] Een heel concreet punt, geen verwijt, een heel concreet punt, namelijk uw partij heeft iets gedaan, dat heeft duizend meldingen opgeleverd, wat vindt u daarvan?

[0:39:32] Ik heb vervolgens in uw bijdrage, ik heb uw bijdrage erbij gehaald, waarin eigenlijk het enige concreet punt wat ik hoorde was, laten we de subsidies doorlichten die discriminatie aanpakken.

[0:39:44] Daar krijg ik ook geen antwoord op.

[0:39:45] Ik constateer dat ik drie keer ontwijkende antwoorden krijg, weinig zelfreflectie zie.

[0:39:53] En dat is echt mijn gevoel, dat is geen frame.

[0:39:56] Ik vind dat eigenlijk ongeloofwaardig van de VVD.

[0:39:58] En ik hoop dat we ook na dit debat samen met mevrouw Rijkovski daadwerkelijk aan de slag kunnen gaan en samen met maatregelen kunnen komen

[0:40:06] om moslimaat daadwerkelijk aan te pakken.

[0:40:08] En dan spreek ik dus als mijn laatste interruptie geen vraag, want ik krijg daar geen antwoord op, wil ik graag mijn hoop uitspreken.

[0:40:16] Daar ga ik zeker op reageren, want volgens mij in dit debat, en ik vind het toch jammer dat deze interrupties dan zo eindigen, volgens mij heb ik in mijn inbreng, ik heb meerdere concrete dingen gevraagd, daar kunnen we het straks nog verder met elkaar over hebben.

[0:40:29] Geen antwoord op uw vraag, ik heb zo goed mogelijk mijn best gedaan en ingeweten om uw vraag te beantwoorden.

[0:40:34] Geen reflectie.

[0:40:36] Ik heb me volgens mij ook een beetje kwetsbaar opgesteld net.

[0:40:39] Dus de enige conclusie die ik hier nu kan trekken... ...dat het dus blijkbaar niet uitmaakt wat ik antwoord.

[0:40:44] Het enige wat DENK wil dan wel kunnen concluderen... ...is dat wij ons blijkbaar niet hiervoor inzetten.

[0:40:49] En als dat de conclusie is die van tevoren al getrokken is... ...en als ik probeer te laten zien dat dat niet zo is... ...ja, dan weet ik ook niet zo goed dat u dan eindigt.

[0:40:56] Ik hoop dat we samen kunnen optrekken.

[0:40:58] Ja, dat hoopte ik ook.

[0:41:00] Maar die ruimte wordt dan wel steeds kleiner.

[0:41:03] U had ook nog een interruptie van de heer Koops.

[0:41:07] Nou, al dit verbale geweld blijft er alleen maar weinig van over.

[0:41:13] Maar ik ga wel in navolging van meneer Ergin vragen, hoe komt het nou dat het standpunt van de VVD was dat er niet een debat aan moslimdiscriminatie moest worden gewijd?

[0:41:23] Want ik ken mevrouw Rakovski.

[0:41:25] Ik heb gezien hoe u deelnam aan die ronde tafel over moslimdiscriminatie.

[0:41:30] Dat was hartstikke boeiend en relevant.

[0:41:32] en maakte dingen inzichtelijk.

[0:41:35] En ik heb erover verwonderd, waarom was u tegen?

[0:41:38] Waarom wilde u geen debat over moslimdiscriminatie?

[0:41:40] Mevrouw Rakovski.

[0:41:41] Ja, dank voorzitter.

[0:41:42] Omdat er meerdere vormen zijn van racisme en discriminatie die ik wilde bespreken.

[0:41:46] Dus dat heb ik ook in mijn spreektekst zo gedaan.

[0:41:49] Dat is eigenlijk gewoon het simpele antwoord.

[0:41:53] Dan ga ik naar de heer Van Nispen voor zijn inbreng.

[0:41:55] Dank u wel, voorzitter.

[0:41:57] Discriminatie is het gif in onze samenleving.

[0:42:00] Het ontneemt mensen de kans om iets van hun leven te maken.

[0:42:02] Het verdeelt, het saait angst en het ondermijnt het vertrouwen in de overheid.

[0:42:06] En discriminatie kent vele vormen, van afkomst en huidskleur tot geloof, seksuele gerichtheid en ja, ook sociaal-economische klassen.

[0:42:15] En laten we helder zijn, gelijke behandeling is geen gunst.

[0:42:19] Nee, het is een recht.

[0:42:21] En toch zien we dat mensen nog altijd ongelijk behandeld worden.

[0:42:24] Soms door anderen, soms door bedrijven, maar ook door uitvoeringsorganisaties, de eigen overheid.

[0:42:29] Dat hun achternaam, hun sociaal-economische positie of simpelweg de buurt waarin ze wonen bepaalt hoe ze worden behandeld.

[0:42:36] En de staatscommissie tegen discriminatie en racisme legt precies de vinger op de zere plek.

[0:42:40] We hebben een wettelijke gelijkheidsplicht nodig.

[0:42:43] Geen vrijblijvende beloftes, maar harde waarborgen.

[0:42:46] De overheid moet actief zorgen voor gelijke kansen en discriminatie tegengaan.

[0:42:52] Heeft de minister dit rapport van de staatscommissie voor zover dat de deelrapporten er zijn en de briefadviezen gelezen?

[0:42:57] En gaat hij die adviezen in ieder geval ook op dit punt, maar ook op de andere punten opvolgen?

[0:43:02] Want nog een andere vraag over de staatscommissie.

[0:43:04] Een half jaar geleden is al een motie aangenomen die de regering opriep om de door de staatscommissie ontwikkelde discriminatietoets bij alle publieke dienstverleners te gebruiken.

[0:43:12] Hoe staat het ervoor?

[0:43:13] Ligt er een plan klaar om dit te verwezenlijken?

[0:43:15] Waarom horen we hier zo weinig over?

[0:43:18] Dan nog over de uitvoering van enkele andere moties en toezeggingen.

[0:43:20] De minister heeft onderzocht hoe eenzijdig overheidshandelen kan worden opgenomen in de Algemene Wet Gelijke Behandeling.

[0:43:26] Een hele lange, slepende discussie.

[0:43:28] De parlementaire enquêtecommissie heeft er een aanbeveling over gedaan en ligt een aangenomen Kamermotie.

[0:43:33] Het onderzoek zou toch inmiddels wel afgerond moeten zijn?

[0:43:36] Hoe staat het ervoor?

[0:43:37] Waarom hebben we de resultaten nog niet gezien?

[0:43:38] Hoe kan dat nou?

[0:43:40] En kan de minister ons vandaag toezeggen dat dit rapport alsnog heel snel met de Kamer wordt gedeeld?

[0:43:44] Want ik begin me zorgen te maken, ook over de planning van het wetsvoorstel hierover, over dus eenzijdig overheidshandelen opnemen in de algemene wetgelijke behandeling.

[0:43:51] Het zou begin 2026 in consultatie gaan en nou begin ik me af te vragen of dat nog wel gaat lukken.

[0:43:56] Graag een reactie, maar het liefst een hele harde toezegging van de minister.

[0:44:01] En ik zei het al in mijn inleiding, discriminatie uit zich op allerlei verschillende manieren.

[0:44:05] Maar discriminatie op basis van sociaal-economische status blijft onderbelicht en dat moet veranderen.

[0:44:10] De minister heeft ook toegezegd om te onderzoeken hoe sociaal-economische status kan worden opgenomen als discriminatiegrond in de algemene wetgelijke behandeling en in het wetboek van strafrecht.

[0:44:20] Mijn vraag is, is dit onderzoek al begonnen en wanneer kunnen we de resultaten hiervan verwachten?

[0:44:25] En dan nog wat anders, in de praktijk is er soms onduidelijkheid over het gebruik van gevoelige gegevens om discriminatie en ongelijke behandeling op te sporen in bijvoorbeeld algoritmes.

[0:44:36] Let wel, dat is ingewikkeld, want het zijn juist gevoelige gegevens die je niet zomaar mag gebruiken, maar hier dan met een positief doel om juist discriminatie op te sporen, te signaleren en te voorkomen binnen de eigen organisaties.

[0:44:47] Gemeenten twijfelen of dit wel kan binnen de kaders van de AVG.

[0:44:51] Hoe gaat de minister zorgen voor duidelijkheid over het gebruik van gevoelige gegevens, juist wanneer het bedoeld is om vormen van discriminatie te voorkomen?

[0:44:59] Het CBS bijvoorbeeld beschikt over waardevolle data die hiervoor gebruikt kan worden, maar we horen vaak dat dat onder benut blijft.

[0:45:07] Kan en gaat de minister ervoor zorgen dat deze data op een verantwoorde wijze ingezet worden, bijvoorbeeld door uitvoeringsorganisaties, om ongelijke behandeling tegen te gaan?

[0:45:15] En is zij bereid om, zoals bijvoorbeeld het College voor de Rechten van de Mens adviseert, te werken aan een wettelijk kader hiervoor?

[0:45:21] Tot slot.

[0:45:22] Discriminatie is geen randonderwerp.

[0:45:25] En juist daarom vind ik het zorgwekkend dat er op het ministerie van Binnenlandse Zaken zo weinig lijkt te gebeuren.

[0:45:30] En ik kan ernaast zitten, misschien gebeurt er heel veel, maar allerlei aangenomen moties, we zien er nog te weinig van terug.

[0:45:36] Dus ja, van harte welkom aan de minister.

[0:45:38] En het is ook niet persoonlijk, want hij zit er net.

[0:45:40] Maar ik vind het wel belangrijk om de minister hier in het ambt aan te spreken.

[0:45:44] Want als moties onuitgevoerd blijven, onderzoeken vertraagd zijn en daarmee het antidiscriminatiebeleid stil dreigt te vallen, ja, dat kan gewoon niet.

[0:45:52] Dus we horen graag van de minister wat hier aan de hand is, want alleen met actief beleid en duidelijke keuzes kunnen we het vertrouwen van mensen herstellen en bouwen aan een samenleving waarin niemand wordt uitgesloten.

[0:46:02] Dank u wel.

[0:46:04] Dank u wel, meneer Van Nispen.

[0:46:05] Dan ga ik naar de heer Koops.

[0:46:08] Meneer de voorzitter, weet u nog

[0:46:12] hoe wij samen werden beëdigd op 3 december 2024, een historische en prachtige dag.

[0:46:19] Dat was om drie uur.

[0:46:20] En om ongeveer half vier hebben wij gestemd over de motie van Bente Becker.

[0:46:25] Dat was echt de eerste waar ik stond.

[0:46:26] En die ochtend was ik dus wel bij de vergadering geweest, maar ik realiseerde me niet wat er precies gebeurde eigenlijk die dag.

[0:46:32] En ik ben er de rest van de week op aangesproken door iedereen die mij eerst wilde feliciteren met mijn komst naar de politiek.

[0:46:38] Die dacht Willem is een racist.

[0:46:40] Dat is wat mij overkwam in die eerste week.

[0:46:42] En ik maar uitleggen over hoe we de motie hadden opgevat, hoe we het bedoeld hadden, over hoe we van goede wil zijn.

[0:46:48] Want dat zijn we namelijk ook allemaal.

[0:46:50] En bij dat voorbeeld kom ik nu, omdat ik goed geluisterd heb naar alle andere inbrengen hier aan deze tafel.

[0:46:56] En één ding is hier nog niet aan de orde gekomen en daarom ga ik daar nu op focussen.

[0:46:59] En dat betreft de rol van politici zelf.

[0:47:03] Iedereen die weet wat een enorme scheuring het in de maatschappij heeft gemaakt toen Geert Wilders werd vervolgd voor het zaaien van haat en voor het beledigen van groepen.

[0:47:13] En dat hele proces, dat heeft als proces in mijn ogen meer schade toegebracht dan de zeer onwenselijke opmerkingen die meneer Wilders zelf maakte.

[0:47:22] Want het heeft ertoe geleid dat vijf, zes, zeven jaar lang meer of minder Marokkanen een soort van gebruikstitel werd, een soort van huishoudwoord.

[0:47:30] En het hele proces heeft niet meer of minder voor elkaar gekregen dat iedereen eraan gewend raakte.

[0:47:36] En er zijn talloze voorbeelden te geven van politici die zich in de Tweede Kamer uiterst opinionerend uitlaten en daarbij ver gaan over de grenzen van wat fatsoen voorschrijft, maar blijven binnen de grens van wat echte discriminatie is.

[0:47:51] Dus ze houden zich aan de vrijheid van meningsuiting.

[0:47:53] En dan heb je ook nog als politicus hier in de Tweede Kamer een speciale bescherming dat je niet vervolgd kan worden voor wat je hier zegt.

[0:48:00] Maar als de vergadering voorbij is, als we straks daar weer op die gang staan en je herhaalt dezelfde dingen die hier binnen worden gezegd, kan je er wel degelijk voor worden vervolgd.

[0:48:08] Nou, sinds die 3 december, meneer de voorzitter, voor mijn leven staat gewoon, wat dat betreft, is echt overhoop gehaald, moet ik eerlijk zeggen.

[0:48:17] Dat komt door het zitten in een regering met de PVV.

[0:48:21] terwijl ik nooit heb gehouden van de PVV.

[0:48:23] Maar als ze 37 zetels hebben, dan moet je daar gewoon samen mee door.

[0:48:26] En de vraag is, hoe doe je dat?

[0:48:29] En ik kom tot de conclusie dat de polarisatie in onze maatschappij in het afgelopen jaar ongelofelijk is toegenomen.

[0:48:38] En dan heb ik het niet over de strafrechtelijke incidenten die hier al lang en breed zijn toegelicht.

[0:48:43] Het gaat hier om de lange reeks aan kleine ongelukjes.

[0:48:47] Als ik denk aan mijn kinderen, mijn ouders zeiden altijd, het krijgen van kinderen, dat is niet één groot geluk.

[0:48:54] Het is vooral heel hard werken en een lange reeks aan kleine gelukjes.

[0:48:58] Kleine gelukjes.

[0:48:59] En ik denk dat polarisatie op een soortgelijke manier kan worden gezegd.

[0:49:03] Polarisatie is niet één groot begrip.

[0:49:05] Dat is niet iets wat je in één zin samenvat, maar het is een oneindig lange reeks aan kleine speldenprikjes die je voelt en waar je vervolgens dan niks aan doet, omdat je te moe bent, omdat je fatalistisch bent of omdat je zeker weet dat er niks mee gebeurt.

[0:49:18] Ik vind dat niet alleen de landelijke politici, maar ook de lokale politici hier een grote rol hebben.

[0:49:24] En als ik dan denk aan het voorbeeld wat de heer Bamenga net gaf, het was in Volendam dat dus een Marokkaanse familie gewoon het leven niet meer zeker was en het leven onmogelijk werd gemaakt omdat iemand als verdachte werd aangemerkt.

[0:49:37] En dan denk ik ook aan de historie van deze minister als burgemeester.

[0:49:40] Ik ben ervan overtuigd dat u als burgemeester veel moeilijke beslissingen hebt moeten nemen in een split second.

[0:49:45] en veel weet van dingen als polarisatie binnen kleine gemeenschappen.

[0:49:49] Mijn vraag aan de minister is dan ook, wat gaat de minister eraan doen om een kader te creëren voor de politici, hoe zij zich uitlaten, hoe zij depolariserend gaan optreden buiten het verband van vergaderingen?

[0:50:04] In vergaderingen mag je zeggen wat je wilt, daar is die vergadering voor bedoeld.

[0:50:08] Als ik wil zeggen dat ik niet naast een vent wil zitten, dan mag ik dat gewoon doen.

[0:50:12] Dan roept u mij wel tot de orde, maar ik mag dat gewoon zeggen en dan ben ik je niet aan het discrimineren.

[0:50:18] Dat is dan toelaatbaar.

[0:50:20] Dus mijn vraag, heel specifiek, hoe...

[0:50:23] Wat is de visie van deze minister op het tegengaan van de polarisatie in de samenleving?

[0:50:30] En hoe voorkomen we dat we moeten grijpen naar noodmaatregelen zoals het strafrecht, het ultimum remedium?

[0:50:35] Ik wil helemaal niet dat er veel strafzaken komen over discriminatie.

[0:50:40] Ik wil dat het wordt voorkomen.

[0:50:42] En ik denk dat we dat eigenlijk allemaal willen.

[0:50:44] En alle vragen zijn al gesteld over de veiligheidsaspecten van vormen van discriminatie.

[0:50:49] Maar de vraag is, hoe zorgen we nou dat we daar überhaupt niet terechtkomen?

[0:50:53] En dan denk ik aan de brief die uw voorganger geschreven heeft, afgelopen juli was dat, met wat is de stand van zaken, waarom hebben we nog niks gedaan aan de moties, dat heeft meneer Van Nispen nou net allemaal al keurig netjes gezegd, daar krijgt u een harde dobber aan, aan hoe het nou komt dat er nog niks gebeurd is, dat ligt nu gewoon op uw bordje, dat is mijn overtuiging.

[0:51:12] Maar dan denk ik ook, hoe zetten we als het ware

[0:51:17] de inertie aan de kant.

[0:51:20] Politiek is inert.

[0:51:21] Iets gaat maar heel langzaam aan het rollen.

[0:51:23] Het is een enorm zwaar gewicht waar je heel hard tegen aan moet duwen voordat het ding op gang komt.

[0:51:27] En hij lijkt maar niet op gang te komen.

[0:51:29] En dat is een heel erg fors probleem dat wij ons met z'n allen moeten gaan aantrekken.

[0:51:33] Het is niet een probleem dat je oplost met een koelkast.

[0:51:36] Het is wel een probleem dat je oplost door een kader te creëren voor politici.

[0:51:42] met inachtneming van een vrije van meningsuiting.

[0:51:44] Wij hebben wel een collectieve taak hier om te zorgen dat die depolarisatie plaatsvindt.

[0:51:48] Dat moeten we gewoon met z'n allen doen.

[0:51:50] En dat kunnen we allemaal mooi met elkaar eens zijn, maar dat moet gewoon stoppen.

[0:51:53] En neem me niet kwalijk, meneer de voorzitter... Over dingen die moeten stoppen, meneer Koops, u zelf ook in dit geval.

[0:51:58] Ik verloor me helemaal, ik heb mijn hele inbreng vergeten.

[0:52:05] Mag ik dan één zin, gewoon in de vorm van een vraag?

[0:52:08] Eén zin als afsluiting, ja.

[0:52:10] Meneer de voorzitter, wat gaat u doen met mijn eerste motie?

[0:52:13] Die gaat namelijk over coördinatie.

[0:52:14] Eh, meneer de minister.

[0:52:18] En ik hoop wel dat u die vraag serieus neemt die ik net probeerde te stellen.

[0:52:21] Mevrouw Tsikai heeft een interruptie.

[0:52:24] Ik ben ook even sprakeloos door deze inbreng van de heer Koops, maar misschien toch even binnen de scoop van dit debat.

[0:52:33] Wat stelt NSC nou voor om die discriminatie aan te pakken?

[0:52:37] Welke voorstellen had u in uw oorspronkelijke inbreng staan?

[0:52:41] En dan zonder de verleiding om dan die vijf minuten inbreng alsnog te gaan doen.

[0:52:44] Dus puntig, meneer Koops.

[0:52:46] Ik had mijn inbreng inderdaad wel heel beknopt samengevat.

[0:52:49] Laten we het zo zeggen.

[0:52:51] Mijn inbreng die was gericht, dat is de vraag gewoon kort en goed.

[0:52:58] Hoe zorgen we ervoor dat de versprokkeling van de bestrijding van discriminatie en de preventie ervan tegen kan worden gegaan?

[0:53:05] Daar ging die motie ook over.

[0:53:06] De vraag is welke coördinerende inspanningen gericht op coördinatie worden er

[0:53:11] door de regering nu op dit moment in touw gezet?

[0:53:13] En hoeveel tijd is er voor nodig?

[0:53:15] En mag het alsjeblieft voor de gemeenteraadsverkiezingen?

[0:53:18] Dat is een antwoord.

[0:53:20] Mevrouw Rijkovski.

[0:53:22] Ja, ik hoorde heer Koops een hoop duiden over de politiek en de samenleving.

[0:53:26] Nu zie ik toevallig iemand op de publieke tribune zitten als ik denk aan de samenleving duiden, dan komt het woord ambigu komt dan al snel bij mij naar boven, maar dat terzijde.

[0:53:34] Even een vraag aan een van de dingen die de heer Koops nu net noemde.

[0:53:39] Begreep ik hem nou goed dat u wil dat er, dus buiten deze zaal, dus op straat, wij als privépersoon, het zou natuurlijk altijd ook gewoon Tweede Kamerlid zijn, maar dat er een speciale wet moet komen voor politici, dat als zij polariserende opmerkingen doen, dat hij dan dus strafrechtelijk op ingegrepen moet worden?

[0:54:00] Ik begreep niet helemaal goed wat hier... Als u dit bedoelt, dan heb ik nog een vervolginterruptie.

[0:54:05] Meneer Koops.

[0:54:06] Maar dat bedoelde ik jammer genoeg niet.

[0:54:07] Ik hoop wel dat u ook komt met die andere interruptie natuurlijk.

[0:54:13] Dat bedoelde ik niet.

[0:54:14] Ik denk ook helemaal niet dat een wet een oplossing is of strafrecht een oplossing is voor het probleem dat ik aan de orde probeerde te stellen.

[0:54:19] Wat ik wel zoek is beleid.

[0:54:20] En dat is natuurlijk ook wat de minister overgaat.

[0:54:22] Niet alle problemen zijn op te lossen met wetten.

[0:54:24] Het gaat gewoon simpelweg ook om vormen van beleid, om protocollen, om instructies.

[0:54:29] Ik moet denken aan Nestorix uit Asterix en Obelix.

[0:54:33] Die zit ergens te afwassen terwijl hij een nieuwe buurman krijgt, een vent van een paar dorpjes verder.

[0:54:37] Die gaat naast hem wonen en dan zegt hij... Ik heb helemaal niks tegen vreemdelingen.

[0:54:42] Een van mijn beste vrienden is een vreemdeling.

[0:54:43] Maar die mensen zijn niet van hier.

[0:54:46] Dat zegt hij.

[0:54:47] Nou, is dat nou racistisch?

[0:54:48] Is dat discriminerend?

[0:54:49] Is dat polariserend, zo'n opmerking?

[0:54:52] Dit komt niet in de buurt van een strafrechtelijke grens of ondergrens, maar als je dat soort opmerkingen gaat maken en je maakt ze serieus, en we hebben ook een Nestor in de Tweede Kamer, dat moet je gewoon niet doen.

[0:55:02] En ik vind dat er iets aan moet gebeuren.

[0:55:04] Dat je dat vooral niet moet doen en dat er iets aan moet gebeuren, dat ben ik helemaal met de heer Koops eens.

[0:55:11] Maar dan stelt u dus geen wettelijk kader voor, maar een beleidskader of een protocol.

[0:55:17] Dat als u inderdaad op een feestje staat of met iemand praat, dat iemand er een beleidskader naast kan houden.

[0:55:24] Dus dan, je hebt het strafrecht, je hebt het recht van meningsuiting, maar daarnaast komt nog een inperkend beleidskaderprotocol.

[0:55:31] waarin alles wat wij zeggen getoetst wordt aan of dat polariserend zou zijn of niet.

[0:55:35] En wat is dan voor zo'n sanctie die erop staat op het moment dat wij het zeggen zegt oeh, dit kan wel eens polariserend zijn.

[0:55:42] Decepties zaten meer in de toon van mevrouw Rijkhofsky dan in die woorden, want het is een hele goede vraag.

[0:55:47] Ik weet niet precies hoe dat moet, daarom is ook de vraag aan de minister wat hij daarvan denkt aan te kunnen gaan doen.

[0:55:53] Wat ik zeker weet is, kijk, een waarde als de vrijheid van meningsuiting, die moeten we hoog in het verhandel hebben met z'n allen.

[0:56:01] Dat is gewoon zo, daar kan je niet lichtvaardig...

[0:56:03] grenzen aanstellen.

[0:56:05] En gelijktijdig moeten we niet ontkennen en ook niet wegkijken voor datgene wat hier gebeurt in Den Haag, in dit huis, dat heeft geleid tot 96% van mensen die geen geloof meer hebben in wat we hier doen, die het gewoon geen klap meer kan schelen.

[0:56:17] En je hebt ook ongelooflijk veel mensen die van wat wij hier doen opmerkingen uit hun context halen en daar vervolgens mee aan de loop gaan.

[0:56:23] en ik weet niet precies hoe ik nou goed onder woorden kan brengen hoe belangrijk die woorden allemaal zijn die wij hier gewoon uitspreken en hoe het olie op het vuur is geweest in het afgelopen jaar en de vraag is hoe we daar een einde aan maken.

[0:56:36] Laatste keer, ja.

[0:56:37] Oké, inderdaad, woorden doen ertoe.

[0:56:41] Nou is die 4% vertrouwende politiek denk ik niet per se alleen door het afgelopen jaar, maar ik denk ook heel veel jaren daarvoor en heel veel debatten die wij met elkaar hier hebben gevoerd.

[0:56:49] Dus daar zijn we zeker allemaal ook gewoon onderdeel van en debet aan.

[0:56:53] Maar op het moment inderdaad, dat de heer Koopstra straks luistert naar de beantwoording van de minister.

[0:56:57] Misschien komt er nog een twee minuten wat met de motie.

[0:56:59] Op het moment dat de heer Koops gaat voorstellen dat we vrijheid van meningsuiting gaan inperken, dan zal ik daar altijd mijn veld tegen verzetten voor welke groep en voor wie dan ook.

[0:57:10] En tegelijkertijd als discriminatie waar dan ook plaatsvindt, vindt u mij ook aan uw zijde.

[0:57:14] Maar het inperken van de vrijheid van meningsuiting voor wie dan ook, is wat mij betreft een stap die we nooit moeten zetten.

[0:57:20] Want dat is pas een helling die we afgaan en waarvan ik het heel eng vind waar dat eindigt.

[0:57:24] Dat is bijna niet mogelijk.

[0:57:28] Want hier gaan we bijna een filosofisch debat aan over hoe grondrechten met elkaar kunnen botsen.

[0:57:33] Natuurlijk zijn er grenzen aan de vrijheid van meningsuiting.

[0:57:36] Bijvoorbeeld de grens, de persoonlijke levenssfeer van degene over wie die mening wordt geventileerd.

[0:57:40] Daar mag ook niet zomaar een inbreuk op worden gemaakt.

[0:57:42] En bij grondrechten en bij mensenrechten en bij racisme

[0:57:45] En bij het kruipend kwaad van discriminatie gaat het om de afweging van die rechten.

[0:57:52] En die afweging van die rechten moet ook worden gedaan door politici.

[0:57:56] En daar kunnen handvatten voor worden gecreëerd.

[0:58:00] En dat is eigenlijk mijn oproep aan de minister, maar ik ben heel benieuwd naar zijn antwoord.

[0:58:03] Die gaan we zo dadelijk horen.

[0:58:05] Dan komen we daar maar aan het eind van de... Ja, meneer Van Nispen, interruptie ook nog richting de heer Koos?

[0:58:09] Nou voorzitter, ik ga me aan deze laatste discussie niet wagen behalve dat ik gezegd wil hebben dat ik je voorstander kunt zijn van de ruime vrijheid van medische uiting en tegelijkertijd fel bestrijder van alle vormen van discriminatie.

[0:58:19] Ik denk dat dat samen kan gaan.

[0:58:21] Maar ik had eigenlijk alleen nog maar de open vraag aan de heer Koops willen stellen of hij nu alles gezegd heeft en gevraagd heeft wat hij had willen zeggen en vragen aan de minister en zo niet wat dat dan nog is.

[0:58:30] Ja, ik vind het heel attent van u dat u de heer Koops nog de ruimte geeft om de rest van ze in te brengen.

[0:58:36] En hoeveel speelwaardering ik daar ook voor heb.

[0:58:38] Als uw voorzitter probeerde ik ook over de orde van de vergadering en de spreektijden te waken.

[0:58:42] Dus ik wil daar nog heel kort de tijd voor geven.

[0:58:45] Maar dan vraagt de heer Koops ook om dat in twee of drie zinnen te doen.

[0:58:48] En daarna ga ik hem aanhouden ook.

[0:58:51] Meneer de voorzitter, u bent mijn mattie.

[0:58:52] Hoe kunt u dit nou zeggen?

[0:58:54] Zijn we buiten de orde van deze tafel?

[0:58:56] Ik ben de voorzitter van de hele commissie.

[0:58:58] Hier buiten ben ik weer uw mattie.

[0:58:58] Ja, en bij die opmerking de laatste keer.

[0:59:00] Er zijn wel zulke goede inbrengen geweest.

[0:59:03] Dan komen we daarmee aan het eind van de inbreng van de zijde van de Kamer.

[0:59:08] Ik kijk even naar de minister of u kunt inschatten hoe lang u nodig heeft om de beantwoording voor te bereiden.

[0:59:15] Dat kan ik, maar laat ik even beginnen dat ik uw betrokkenheid bij alle bijdragen enorm proef en voel en ook zeer waardeer, maar ook even de betrokkenheid van de mensen op de tribune.

[0:59:26] Fijn dat u in grote getalen hier bent aangekomen.

[0:59:31] Uw voorganger en daar de voorganger van even een 1-2'tje gemaakt om in te schatten hoe lang ben ik hiermee bezig.

[0:59:39] Het is al meermaals gezegd, ik zit hier nu drie dagen, maar ik wil wel de beantwoording zorgvuldig en netjes doen om te voorkomen dat ik heel veel terug moet komen met schriftelijke reacties.

[0:59:47] Daar is denk ik niemand in deze fase bij gebaat.

[0:59:51] Ik schat zo in ergens tussen drie kwartier en een uur.

[0:59:56] Ik weet ook niet hoe het helemaal zit qua eten natuurlijk.

[0:59:59] En de mensen op de tribune hebben misschien ook een behoefte aan een hapje.

[1:00:01] Dus drie kwartier tot een uur.

[1:00:03] En daar komt bij dat we verwachten dat er een hoofdelijke stemming is.

[1:00:07] Die zal waarschijnlijk iets na zessen zijn.

[1:00:09] Dus ik wil dan voorstellen dat we gewoon ruim de tijd nemen dat we half zeven, dus over een uur, hier verder gaan.

[1:00:15] Dan heeft iedereen de tijd om te doen wat er moet gebeuren, te eten.

[1:00:18] En dan komen we dan hier terug.

[1:00:20] Mocht onverhoopt die hoofdelijke stemming iets later zijn en tegen half zeven zijn,

[1:00:24] Dat zeg ik ook voor de kijkers thuis, voor mensen die zitten te wachten, waarom beginnen ze niet?

[1:00:27] Dan kan het zijn dat we nog iets later beginnen, maar dan ligt het daaraan.

[1:00:30] Maar anders half zeven.

[1:00:32] Ik schors de vergadering.

[2:08:26] Goed.

[2:08:29] Ik heropen de vergadering en ik ga zo de minister het woord geven voor de beantwoording in eerste termijn door de zijde van de Kamer gestelde vragen.

[2:08:39] We hebben wat langer schorst omdat er een afwachting zijn van onze collega's in de plenaire zaal wanneer daar de eerste termijn van het kabinet klaar is.

[2:08:47] Want zodra dat zover is, zal de bel gaan en moeten wij gaan stemmen.

[2:08:51] Dus op dat moment, zeg ik het nu maar vast even voort, iedereen dan weer opspringt, schors ik direct de vergadering.

[2:08:58] We gaan dan vijf minuten na de stemming weer hier verder.

[2:09:02] Dus dan vraag ik ook om strak terug te komen.

[2:09:04] en dat niet gebruiken voor extra rook- of sanitaire pauzes, want dan gaan we weer... Nee, ook geen rookpauze, meneer Koops.

[2:09:11] Want anders lopen we weer verder uit de tijd, dat is ook niet de bedoeling.

[2:09:14] En we hebben een minister en een staf die zitten te popelen om ons van antwoorden te voorzien.

[2:09:18] Dus ik stel voor dat we daar gewoon snel naartoe gaan.

[2:09:22] Minister.

[2:09:24] Voorzitter, dank u wel.

[2:09:25] Aanwezigen, dank u wel.

[2:09:27] Ik zal beginnen met een inleidende spreektekst zoals dat gebruikelijk is.

[2:09:30] Die zal wat hoog over zijn en diverse elementen van de vele pattern die als coördinator dan hebt aanraken.

[2:09:37] Er is ook gevraagd naar een stukje persoonlijke reflectie waar ik ook even op in zal gaan.

[2:09:42] zal ik mij wenden tot in totaal ongeveer vijftig vragen die u heeft gesteld.

[2:09:47] En die zal ik proberen zo goed mogelijk te beantwoorden.

[2:09:50] Ik heb een nieuw device, dat is hartstikke leuk, maar ik heb nog niet altijd door dat als je het geluid uitzet, dat hij dan toch nog geluid maakt.

[2:09:58] Daar ga ik nog even achteraan, maar laten we eerst dit doen.

[2:10:03] Er zijn blokjes in de beantwoording, ja, daar kom ik zo even op terug.

[2:10:06] Ik heb ze opgedeeld in totaal acht blokken.

[2:10:09] Voorzitter, laat ik heel duidelijk zijn.

[2:10:11] In Nederland is discriminatie verboden en dat staat immers in artikel 1 van onze grondwet.

[2:10:16] En ik ben dan ook als minister de hoeder van die grondwet.

[2:10:20] Elke schending daarvan die is ook dan strafbaar gesteld en in Nederland zou het zo moeten zijn.

[2:10:27] Het zou zo moeten zijn dat iedereen kan zijn wie hij wil zijn, mag zijn, ongeacht welke afkomst of uiting die hij dan ook doet.

[2:10:37] Mensen moeten vrij en veilig kunnen zijn om zichzelf te kunnen uiten en dat is iets waar ik mij als minister ook voor in zal zetten.

[2:10:42] Daar kunt u van op aan.

[2:10:44] Eind april kwam de jaarlijkse rapportage van de meldcijfers van discriminatie uit.

[2:10:49] En dit keer viel er wel wat op.

[2:10:52] Ook jongeren, sommigen nog niet ouder dan acht, vielen ten prooi aan discriminatie en racisme.

[2:10:58] Veelal ook door leeftijdsgenoten, maar ook door volwassenen.

[2:11:01] Een stuitende constatering dat het ook op die manier plaatsvindt.

[2:11:07] Gelijke behandeling voor de wet is en blijft een fundament voor onze democratische rechtsstaat.

[2:11:12] Tegelijkertijd besef ik heel goed dat discriminatie zeer hardnekkig is en de bestrijding constante inzet blijft vergen en vragen.

[2:11:19] In mijn tijd als minister blijf ik dus met het kabinet dan ook werken aan een daadkrachtig optreden tegen discriminatie, racisme, antisemitisme en moslimaat, zowel op straat als online.

[2:11:29] Ik zal even kort ingaan op de meldcijfers.

[2:11:32] Uit de jaarlijkse rapportage van meldcijfers, die ik net al even zei, volgt dat het aantal meldingen bij de antidiscriminatievoorziening is verdubbeld.

[2:11:39] Van 6.300 naar ruim 14.000 in 2024.

[2:11:44] Dat is op zich iets waar je van schrikt.

[2:11:47] Echter kan je dit ook opdelen.

[2:11:49] We hebben geen exacte verklaring voor de verdubbeling.

[2:11:53] Enerzijds kunnen we wel zien dat sommige meldingen slechts één oorzaak hebben.

[2:11:58] Een zogenaamde clustermelding.

[2:12:01] Veel meldingen over hetzelfde incident.

[2:12:04] Echter.

[2:12:05] De bereikbaarheid van de discriminatievoorzieningen maakt ook dat het aantal meldingen toeneemt.

[2:12:10] En dat is op zich een positieve ontwikkeling.

[2:12:13] Alhoewel de grondslag voor die ontwikkeling natuurlijk zeer verwerpelijk is.

[2:12:18] Een deel van de meldingen komt van moslims.

[2:12:19] Dat is niet verbazingwekkend.

[2:12:21] Uit het Nationaal Onderzoek Moslimdiscriminatie volgt dat moslims in Nederland op diverse terreinen van het maatschappelijk leven met discriminatie te maken hebben.

[2:12:28] Een brede aanpak moslimdiscriminatie komt er dan ook.

[2:12:31] Er heeft een Catshuis-sessie plaatsgevonden, u refereerde daar al even aan en u heeft mij gevraagd erop te reflecteren.

[2:12:36] Ik kan het niet uit persoonlijke overweging doen, omdat ik er niet bij was, maar ik heb begrepen dat het moeilijk, soms emotioneel gesprek was, maar ook een constructieve gezamenlijke zoek naar oplossingen.

[2:12:48] Er is daar wel afgesproken dat er iedere half jaar een bestuurlijk overleg zal plaatsvinden met Nederlandse moslims en ik zal daar zelf ook als minister aansluiten.

[2:13:00] De stijging in melden laat zien dat mensen beter de weg weten te vinden waar ze discriminatie kunnen melden, of dat bij het antidiscriminatiebureau is, de politie, meldpunt online discriminatie, het college voor de rechten van de mens, de nationale ombudsman of de kinderombudsman.

[2:13:13] Het helpt wel dat antidiscriminatiebureaus de kracht hebben gebundeld in discriminatie.nl.

[2:13:18] Dat is de opmaak naar de versterking van de wijziging van het stelsel aan die antidiscriminatievoorzieningen die ik momenteel voorbereid.

[2:13:26] In de hoofdlijnde notitie van dit voorjaar leest u dat ik toewerk naar een verandering van 19 losse antidiscriminatievoorzieningen naar één centrale organisatie die de aanpak van discriminatie organiseert, maar wel met lokale kantoren.

[2:13:41] Op dit moment hebben niet alle inwoners van Nederland toegang tot een antidiscriminatievoorziening, omdat niet alle gemeenten dat hebben georganiseerd.

[2:13:47] Het doel van de stelselwijziging is dat inwoners van alle gemeenten in gelijke mate toegang hebben tot

[2:13:54] En volgens mij gaan wij even schorsen.

[2:13:56] Dan zet ik hier een punt.

[2:13:57] Ik ga zo duidelijk verder.

[2:14:00] Dank u wel.

[2:14:01] Dan schors ik de vergadering en wij treffen elkaar zo weer.

[2:30:14] Dames en heren, dank voor uw geduld.

[2:30:18] We hebben onze plicht boven weer gedaan en gestemd.

[2:30:21] Dus nu gaan we hier verder.

[2:30:23] Dank ook aan de minister voor uw geduld.

[2:30:25] En gaat u verder met uw... U was halverwege uw inleiding gebleven, volgens mij.

[2:30:31] Ja, voorzitter, dat is inderdaad correct.

[2:30:32] Ik zal hem even terugpakken.

[2:30:33] Waar waren wij gebleven?

[2:30:35] Over de stelselwijziging en toegang tot de antidiscriminatievoorziening.

[2:30:40] Daar was ik gebleven.

[2:30:42] Dat de nieuwe centrale organisaties al rechtstreeks door het Rijk worden gefinancierd.

[2:30:46] En we gaan dan ook zorgdragen voor de regie en kwaliteitsborging daarin.

[2:30:50] En een wetsvoorstel die beoog ik dit najaar in consultatie te brengen daarover.

[2:30:57] Ik had al even gezegd dat sinds alle antidiscriminatievoorzieningen onder discriminatiepunten nou werken, de vindbaarheid aanmerkelijk is verbeterd.

[2:31:04] En dat zien we dan ook in het toename van het aantal meldingen.

[2:31:09] Maar toch moet de zichtbaarheid en vindbaarheid nog verder worden verbeterd.

[2:31:12] Dit valt dan ook onder de herziening, maar is ook een onderwerp voor de communicatiestrategie voor het brede bekendheid geven aan deze voorzieningen.

[2:31:22] Daarnaast hebben we een wetsvoorstel ingediend voor de gelijke behandelingswetgeving in te voeren in Caribisch-Nederland.

[2:31:27] Dat wetsvoorstel beheerst ook de oprichting van een antidiscriminatievoorziening en uitbreiding van de oordelende taak voor het College voor de Rechten van de Mens naar Caribisch-Nederland.

[2:31:37] Dit wetsvoorstel ligt op dit moment in de Eerste Kamer en de inwerkingstreding is voorzien per 1 januari 2026.

[2:31:43] Even ingaan op het nationaal programma en de NCDR.

[2:31:49] De antidiscriminatievoorzieningen registreren meldingen van discriminatie en bieden bijstand, dan is het kwaad echter al geschiet.

[2:31:56] Beter is dus nog om in te zetten op preventie.

[2:31:59] Voor de aanpak van alle vormen van discriminatie en racisme en ook het voorkomen ervan stelt het kabinet sinds 2022

[2:32:05] het nationaal programma tegen discriminatie en racisme op, samen met de NCDR.

[2:32:11] En op dit moment wordt dan ook gewerkt aan de afronding van het volgende nationale programma, met divers nieuwe maatregelen.

[2:32:18] En deze keer ook met een meerjarenagenda die richting kan geven aan de inzet voor de bestrijding van discriminatie in de komende jaren.

[2:32:25] De maatregelen in het nationaal programma betreffen alle vormen van discriminatie op alle gronden.

[2:32:31] Dit is het mooie van het nationaal programma, dat het op één plek samenkomt wat er allemaal wordt gedaan, dat er gecoördineerd richting wordt gegeven aan het kabinetsbeleid.

[2:32:39] Het nationaal programma wordt nu nog opgesteld door de NCDR en zoals u heeft kunnen lezen wordt het instituut NCDR verlengd tot eind 2029.

[2:32:49] Echter, de NCDR krijgt wel een iets andere rol.

[2:32:52] In lijn met andere rollen van regeringscommissarissen krijgt de N-CDR een adviestaak.

[2:32:58] Dat sluit aan bij de meerjarenagenda die richting geeft aan het kabinetsbeleid en nader ingevuld moet worden.

[2:33:03] En de N-CDR kan er dan vanuit zijn rol over adviseren en voorstellen doen.

[2:33:08] Dan wil ik ook nog even iets zeggen over mijn rol als Rijkswerkgever.

[2:33:12] Als Rijkswerkgever werk ik toen aan een voortvaardende, meer gestructureerde en integrale aanpak van racisme en discriminatie op de werkvloer van het Rijk.

[2:33:21] In het dertigleden debat op 12 september 2024 over het personeelsonderzoek, het personeelsenquête Rijk staat dat voor, heb ik uw Kamer een aantal toezeggingen gedaan en in dat debat zijn ook enkele moties aangenomen.

[2:33:33] Over deze maatregelen en toezeggingen is uw Kamer eind januari en half april in twee Kamerbrieven geïnformeerd.

[2:33:39] Het gaat om de brieven over het integriteitsstelsel en over de aanpak van discriminatie en racisme op de werkvloer van het Rijk en ik zal dan een paar acties uitlichten.

[2:33:48] We ontwikkelen een model aanpak discriminatie en racisme voor het departementale beleids- en effectrapportage.

[2:33:54] De departementen hebben zich daarmee verplicht om deze bij BZK aan te leveren.

[2:33:59] Ik streef ernaar dat het model dit najaar nog wordt vastgesteld en met ingang van 2026 wordt gehanteerd.

[2:34:06] Voor leidinggevenden en hun teams wordt een e-learning ontwikkeld over het tegengaan van vooroordelen, pesten, racisme en discriminatie op de werkvloer.

[2:34:14] En tot slot onderzoek ik ook in hoeverre het mogelijk is om rijksbreedstappen van escalatie en sanctiebeleid vorm te geven en af te spreken bij discriminatie en racisme.

[2:34:23] Daar heeft uw Kamer op meerdere momenten om gevraagd en een handreiking met een escalatiemodel wordt nu voorbereid.

[2:34:29] Deze handreiking geeft leidinggevende inzicht in welke sanctiemogelijkheden in het geval van discriminatie, racisme en andere ongewenst gedrag beschikbaar zijn.

[2:34:36] En ook deze handreiking verwacht ik dit najaar nog uit te brengen.

[2:34:43] Dit kabinet zet dus de aanpak van discriminatie voort met concrete acties.

[2:34:47] En ik stel voor dat de vragen van de Kamer uiteerst uit mij beantwoord met de volgende kopjes, zoals dat doen gebruikelijk is.

[2:34:53] Een stuk over coördinatie, het ervaren van discriminatie, de aanpak van online discriminatie, een kopje over de staatscommissie, wetgeving en dan nog een kopje over alles wat daar niet onder valt.

[2:35:07] Er is ook gevraagd om een stukje persoonlijke reflectie.

[2:35:11] De vele voorbeelden die hier over tafel zijn gegaan geven aan dat u zeer goed verweven bent in de samenleving en die raken mij persoonlijk ook.

[2:35:22] Ik kan niet spreken uit ervaring hoe het is om geconfronteerd te worden met racisme of discriminatie.

[2:35:28] Ik kan me wel indenken dat dit je enorm raakt.

[2:35:31] En zeker waar het de grens over gaat van intimidatie en bedreiging.

[2:35:35] Want daarover kan ik helaas uit eigen ervaring wel spreken.

[2:35:38] Tot diep in mijn persoonlijke levenssfeer heb ik daar wel mee ervaring gehad.

[2:35:43] Dat raakt je.

[2:35:45] En als dat dan ook nog gecombineerd wordt met een racistische ondergrond, dan draag je dat tot diep in je persoonlijkheid mee.

[2:35:51] Ik hoop dat ik u heb kunnen overtuigen dat ik mij hiervoor in blijf zetten voor de bestrijding van racisme en discriminatie en dat ik mij zeer aantrek.

[2:36:00] Ik zal nu op uw individuele vragen ingaan.

[2:36:05] We beginnen met het kopje coördinatie en aanpak van discriminatiebeleid.

[2:36:08] Er zijn diverse vragen over gesteld.

[2:36:11] Hoe kijkt de minister naar de versnippering in Den Haag over de rijksbrede aanpak?

[2:36:15] Ja, er zijn vele organisaties die zich daarmee bezighouden.

[2:36:20] Dat is ook wel logisch, want discriminatie is een zeer divers onderwerp en daarvoor verdient ook iedereen zijn individuele aandacht.

[2:36:29] Toch proberen we wel zoveel mogelijk te bundelen.

[2:36:32] We hebben één nationaal coördinator tegen discriminatie voor alle vormen van discriminatie.

[2:36:37] maar wel met uitzondering van antisemitisme.

[2:36:41] Die is elders belegd.

[2:36:42] De verbinding moet daarmee gelegd worden tussen maatschappij en overheid.

[2:36:47] De rijksbrede aanpak komt zoveel mogelijk samen in nationale programma tegen discriminatie en racisme.

[2:36:54] En ik hoop ook dat de versterking van de antidiscriminatievoorzieningen met dat stelsel waar ik al even op doelde, een stevige bijdrage aan een gecoördineerde en gestructureerde aanpak gaat opleveren.

[2:37:08] De coördinatie aanpak discriminatie van de heer Koops.

[2:37:18] Wat is de stand van zaken van uitvoering van de motie Koops, waarin de regering wordt verzocht om een verkenning uit te voeren, om te kijken of er knelpunten zijn in de coördinatie van de aanpak van discriminatie en hoe deze knelpunten voorkomen kunnen worden.

[2:37:29] Er wordt nog gewerkt aan de uitvoering van deze motie.

[2:37:32] En bij de uitvoering zal ik ook de recente voortgangsrapportage van 4 september jongstleden van de staatscommissie en racisme betrekken, die onder meer ingaat op de coördinatie van het antidiscriminatiebeleid.

[2:37:43] Ik streef ernaar om dat dan ook rond te hebben in het eerste kwartaal van 2026 en over die verkenning u te informeren.

[2:37:54] Hij ligt hier al even, ja u zult begrijpen, 4 september en vandaag.

[2:37:57] Het was wat lastig om daar nu al mee te komen.

[2:38:02] Bent u bereid de Nationaal Coördinator Moslimdiscriminatie in te stellen, van de heer Ergin?

[2:38:11] Nou, de Nationaal Coördinator tegen discriminatie en racisme is er voor alle discriminatiegronden, ook voor de bestrijding van moslimdiscriminatie en moslimhaat, waar u al aan refereerde.

[2:38:22] Ik ben niet bereid om een aparte coördinator in te stellen.

[2:38:26] We hebben doelbewust gekozen voor één coördinator voor alle discriminatiegronden om verbinding te leggen tussen de verschillende actoren en daarmee de aanpak van discriminatie te versterken.

[2:38:38] Dus voor die vraag...

[2:38:42] De aard en omvang van discriminatie in Nederland.

[2:38:48] Wat wordt de inzet voor de komende periode?

[2:38:51] Het jaarlijkse rapport met alle meldcijfers geeft in ieder geval inzicht in alle incidenten en meldingen.

[2:38:56] Daar ben ik al eventjes op ingegaan.

[2:38:58] Dat is een stijging en die is ten alle tijden zorgwekkend.

[2:39:03] Goed om te onderstrepen is dat die cijfers niet direct de totale omvang van discriminatie weergeven.

[2:39:09] Het geeft een indruk, maar ik maak me ook niet de illusie, dat er inderdaad nog heel veel niet gemeld wordt.

[2:39:14] Er werd al even aan gerefereerd.

[2:39:18] Het kan wel die stijging wijzen op een grotere meldingstoegankelijkheid of een meldingsbereidheid.

[2:39:25] Dat kan daaraan bijdragen, maar elke melding is er natuurlijk eigenlijk één teveel, want je hoopt dat het niet meer voorkomt.

[2:39:34] Hier ben ik al op ingegaan.

[2:39:39] De heer Van Nispen over de acties op moties.

[2:39:42] Nou, laat ik vooropstellen, discriminatie is geen randonderwerp.

[2:39:45] Ik denk het feit dat ik hier na drie dagen al zit en echt van overtuigd ben dat ik hiervoor inzet en in wil blijven zetten, geeft dat ook wel aan.

[2:39:57] Ik heb net een uiteenzetting gedaan van wat er allemaal toch al gebeurt.

[2:40:01] En ik maak me niet de illusie dat we, als we bij wijze van spreken over een jaar hier zitten, dat we nog tot de conclusie komen dat het nooit genoeg is.

[2:40:08] Want wanneer is het genoeg als er geen racisme en discriminatie meer bestaat?

[2:40:12] Dat zou mooi zijn als dat het geval is, maar daar hebben we allemaal een taak in.

[2:40:16] Helemaal indachtig, wat de heer Koops ook zei.

[2:40:19] Maar ik maak me niet de illusie dat we het altijd volledig kunnen uitbannen.

[2:40:22] We kunnen ons alleen maar in blijven zetten om het zoveel mogelijk terug te dringen.

[2:40:26] En daar zet ik mij dan ook in.

[2:40:30] En dat begrijp ik natuurlijk.

[2:40:37] Ik heb ook niet de illusie, al zou ik het met elkaar zo graag willen, dat het over een jaar volledig is uitgebannen.

[2:40:41] Maar kijk, deze minister heeft waarschijnlijk hier een introductiedossier op gelezen.

[2:40:44] Dan heeft hij waarschijnlijk gezien wat er recent en iets minder recent, wat langer geleden ook allemaal al aan moties en kamervragen, debatten, aangenomen voorstellen vanuit de Kamer.

[2:40:56] met toezeggingen die zijn gedaan, die vervolgens niet zijn nagekomen, in ieder geval zeker niet binnen de termijnen die daarvan zijn afgesproken, dan kan ik me voorstellen dat de minister zich daarover verbaasd heeft.

[2:41:04] Sterker nog, ik kan mij niet voorstellen dat de minister... Nou, dat loopt lekker zich.

[2:41:08] De Kamer wil van alles.

[2:41:10] Maar eigenlijk is het allemaal blijven liggen op het ministerie.

[2:41:11] Dat is hem dan toch opgevallen bij het dossier.

[2:41:13] Dus het gaat mij niet over... Ik heb niet gezegd dat er niks gebeurt.

[2:41:16] Ik heb wel kritiek op de manier waarop met moties en met toezeggingen en met data is omgegaan.

[2:41:22] En dat kan de minister niet zijn ontgaan.

[2:41:23] Daar wil ik graag een reflectie op.

[2:41:29] Dat moet ik wel netjes zeggen.

[2:41:31] Het is mij inderdaad opgevallen dat een aantal moties en acties inderdaad vertraging hebben opgelopen.

[2:41:37] En inderdaad, als minister ben ik nu hoofdelijk aansprekelijk voor datgene wat u aanraakt.

[2:41:43] Wel moet ik zeggen dat sommige dingen die zijn inderdaad vertraagd.

[2:41:46] Die probeer ik te versnellen en ik heb u een doorkijkje proberen te geven over wanneer wat dan ook komt.

[2:41:53] Sommige acties, dat moet ik ook heel eerlijk zeggen,

[2:41:56] worden enigszins getemporiseerd, omdat ik ook mijn ambtenarenapparaat maar één keer in kan zetten en dat ik er dan voor kies om focus aan te brengen op een belangrijk item, waardoor anderen iets te vertraging gaan.

[2:42:08] Ik zal er zo in een menensprekend voorbeeld op uitkomen.

[2:42:12] Maar laat ik heel helder zijn dat dit voor mij echt een prioriteit heeft en dat ik geen enkele ambitie heb om hierin te vertragen.

[2:42:21] Maar daarin moeten wij elkaar nader gaan vinden, denk ik, de komende tijd.

[2:42:32] De preventie van discriminatie van de heer Koops.

[2:42:35] Ik wil dat discriminatie wordt voorkomen.

[2:42:36] Hoe zorgen we ervoor dat we u überhaupt niet met discriminatie te maken krijgen?

[2:42:39] Ja, het is een verantwoordelijkheid van ons allen.

[2:42:42] U refereerde even aan de politiek, maar het is natuurlijk vele malen breder.

[2:42:46] Het is een samenlevingbreed probleem.

[2:42:48] De heer Ergin haalde even een voorbeeld aan tot in de voetbalstadions.

[2:42:54] Dus we hebben een nationale coördinatie die als wakend optreedt bij de vorming van beleid, maar er is natuurlijk ook gewoon een sociaal-maatschappelijke verantwoordelijkheid van ons allemaal om dat ook racisme tegen te gaan en anderen ook erop aan te spreken op het moment dat dat zover komt.

[2:43:10] U haalde zelf daar ook al even een voorbeeld aan.

[2:43:14] Er wordt wel aangewerkt vanuit de overheid, ook vanuit SZW, op een preventieve aanpak van discriminatie op grond van herkomst, religie en huidskleur.

[2:43:25] En daarmee hopen we toch zoveel mogelijk het racisme tegen te gaan.

[2:43:31] Want je kan me geen grond indenken waarop je voor racisme zou kunnen zijn.

[2:43:36] Interruptie van de heer Koops.

[2:43:38] Meneer de voorzitter.

[2:43:41] Ik weet dat er nog een kopje aankomt en het gaat over het ervaren van discriminatie.

[2:43:44] Dat is een apart blokje nog.

[2:43:47] Maar ik kies ervoor om toch nu al even hier iets over te zeggen.

[2:43:50] In uw hele betoog worden de woorden racisme en discriminatie gebruikt.

[2:43:57] En dan kan je het hebben over de strafrechtelijke definitie ervan of de grondwettelijke definitie ervan.

[2:44:02] Maar dan ligt de lat relatief hoog.

[2:44:04] En als ik dan denk aan het voorbeeld van de heer Ergin, wat u zelf ook aanhaalt, dus de geluiden die worden gemaakt in zo'n stadion, het is niet zo heel gemakkelijk om dat onder een strafbepaling te doen, terwijl het extreem onwenselijk is en zeer schaamtevol en schandelijk, dat is het allemaal, en kwetsend.

[2:44:21] Hoe kijkt de minister aan tegen... Wat vindt hij nou wat discriminatie en racisme is?

[2:44:29] Die geluidjes, dat komt heel erg goed.

[2:44:32] We laten ons niet afleiden, ook niet door de bel.

[2:44:34] Maar wat ik wilde zeggen dus, je hebt racisme, je hebt discriminatie.

[2:44:40] Hoe ziet de minister de maatregelen die worden genomen, gaat dat dat ook voor vormen van discriminatie die niet vallen onder de strafrechtelijke definitie ervan?

[2:44:49] Begrijpt u wat ik bedoel te zeggen?

[2:44:51] Dus niet dat het heel schamelijk is.

[2:44:52] De vraag is duidelijk, meneer Koppers.

[2:44:54] De heer Koops heeft het over het grijze gebied waarbij je over de grens gaat van de wetgeving en er dus daadwerkelijk opgetreden kan worden.

[2:45:03] Gelukkig zijn er wel heel veel instanties die een gedragscode hebben, gedragsregels.

[2:45:09] En rondom het voetbal zien we dan ook dat er maatregelen worden genomen tot zeer specifiek camera toezicht en het er echt uitplukken van mensen die dus over de schreef gaan, punten in mindering.

[2:45:22] Dat ligt niet bij een kabinet, dat ligt echt specifiek bij belangenverenigingen, beroepsgroepen, sportkoepels enzovoort enzovoort.

[2:45:31] Ik kan niet het gevoel van racisme bij iemand wegnemen.

[2:45:38] Ik kan het herkennen, ik kan er zorg aan geven, maar dat wil niet noodzakelijk zeggen dat ik er een maatregel oplos kan laten.

[2:45:46] En dat maakt het soms wel eens moeilijk.

[2:45:48] Daar worstel ik ook mee.

[2:45:49] Ik denk dat iedereen daar mee worstelt.

[2:45:53] Daar waar beleid mogelijk is, kunnen we daarnaar kijken.

[2:45:56] Heel veel instanties doen dat gelukkig al.

[2:45:58] Ik heb er net een doorkijkje gegeven wat we als Rijkswerkgever doen met handreikingen en dergelijke.

[2:46:03] Maar er zal altijd een grijs gebied blijven, heer Koops.

[2:46:06] Voorzitter, moet ik zeggen.

[2:46:10] Ja, ik zit hier te denken aan een bepaalde politieke partij die een foto had gemaakt met de ene helft een meisje met een blauw oog, dus blauwe ogen moet ik zeggen, en de andere helft een mevrouw met een hoofddoekje om.

[2:46:24] Ik vond die foto of die reclame, om het zomaar eens te noemen, verwerpelijk en schandelijk.

[2:46:30] En ik weet dat er duizenden keren aangifte is gedaan van discriminatie en racisme naar aanleiding van dat ding.

[2:46:35] Ik weet alleen niet of zo'n

[2:46:37] of het valt onder enig strafrechtelijk verbod.

[2:46:39] Weet je, nogmaals, ik vind hem hartstikke verwerpelijk, maar als je duizenden keren moet zeggen, joh, ik ga de zaak seponeren, dit wordt geen strafzaak, dan heb je dus enorm veel teleurstelling, omdat een melding voor het gevoel niet wordt opgepikt.

[2:46:53] Vandaar dat ik hier zo over begin.

[2:46:54] U had het over de meldpunten die bij gemeentes moeten worden ingesteld of zullen worden ingesteld.

[2:46:59] Dat is prachtig, dat vind ik ook echt prachtig, dat dat landelijk helemaal ontdekkend wordt.

[2:47:03] Maar hoe voorkom je nou dat mensen daar een melding doen, dat ze terughoren... Sorry, maar dat is strafrechtlijk niet verboden, dus we kunnen er niks mee doen.

[2:47:13] Begrijpt u dus het grijze gebied aan de hulp aan de melder, tegenover het grijze gebied over wat wel of niet strafbaar is?

[2:47:23] Ja, dat blijft altijd heel moeilijk.

[2:47:26] En even als ex-politieagent zeg ik dat ik inderdaad wel herken dat de frustratie van datgene wat men ervaart, en de hoop vestigd op het strafrechttraject, als dat dan uiteindelijk niet ontaart in een vervolging of een veroordeling, ja, die frustratie die herken ik.

[2:47:43] Het is heel moeilijk om daar dan ook de juiste plek en de gevoelens aan terug te geven.

[2:47:48] Ik weet dat het vanuit de politie wel gebeurt.

[2:47:51] politie, praktijk, ervaring.

[2:47:53] Maar het gaat ook nog heel vaak mis.

[2:47:57] Hoe we dat in kunnen richten dat het altijd gebeurt en goed gaat, dat is wel een heel lastige zaak.

[2:48:06] U refereerde even aan een foto.

[2:48:09] Ja, daar zijn wel ontzettend veel meldingen over binnengekomen.

[2:48:13] Maar heeft dat nou uiteindelijk geleid tot echt invulling geven van het gevoel dit moet vervolgd worden?

[2:48:18] Nee, dat niet.

[2:48:20] En dat is wel een heel lastige.

[2:48:21] Zo is het systeem gewoon ook niet ingericht dat die genoegdoening er altijd is.

[2:48:32] Dat zegt ze pas achteraf.

[2:48:33] Zo kan ik het ook.

[2:48:34] Door de toenmalige voorzitter is dat aan het begin van de vergadering gemeld dat er vier interrupties per fractie zijn.

[2:48:39] Maar ik gebruik hem toch, want dit vind ik echt een hoofdpunt.

[2:48:41] Is de minister bereid om toe te zeggen, altijd oog te houden voor het grijze gebied, zoals u dat zelf omschrijft, ook bij de behandeling van de meldingen zoals die zullen worden gedaan bij de interichte meldpunten over de gemeentes?

[2:48:54] Dus dat daar expliciet ook beleid op wordt gemaakt.

[2:48:57] Dus er moet niet worden verkocht.

[2:48:59] Jammer, helaas, dit is niet strafrechtelijk vervolgbaar.

[2:49:01] Er moet meer worden verkocht.

[2:49:03] Dat vraag ik.

[2:49:06] Nou, dat er meer moet worden verkocht, voorzitter, dat kan ik niet toezeggen.

[2:49:10] Wel kan ik toezeggen dat ik er oog voor zal hebben.

[2:49:12] Maar dat is wel een hele lastige zaak, want u vraagt enerzijds heb er oog voor.

[2:49:17] Nou, dat kan ik u toezeggen dat ik dat zeker zal blijven doen.

[2:49:20] Maar u vraagt eigenlijk ook naar een vervolgstap waar ik niet over ga.

[2:49:22] En dat is een collectief iets, want dan zou je bij wijze van spreken moeten gaan werken aan een verbreding van het strafrechtstelsel of een verlaging van de drempel om te komen tot een veroordeling.

[2:49:33] Daar ga ik als minister van Binnenlandse Zaken natuurlijk niet over.

[2:49:36] Maar dat ik er ook voor zal blijven hebben voor dat grijze gebied en de gevoelens die daarmee gepaard gaan, dat mogen duidelijk zijn.

[2:49:44] Mevrouw Tsigae.

[2:49:45] Ja, de minister zegt iets interessants.

[2:49:47] Hij zegt het zou moeten kunnen leiden tot het uitbreiden van het strafrechtstelsel.

[2:49:52] Maar daar ga ik als minister niet over.

[2:49:54] Dat is precies mijn punt.

[2:49:55] Discriminatie is een strafbaar feit.

[2:49:57] We zien dat het nog te weinig ook tot strafrechtelijke vervolging leidt.

[2:50:01] Het is een veiligheidsissue.

[2:50:03] Waarom zijn er vijf verschillende ministeries verantwoordelijk voor de aanpak van discriminatie?

[2:50:08] En waarom beleggen we het niet daar waar het hoort, namelijk bij het ministerie van JNV, wat zich bezighoudt met het opsporen en vervolgen

[2:50:15] van strafbare feiten.

[2:50:17] Het OM doet dat natuurlijk, maar indirect.

[2:50:23] Ja, waarom leggen we niet alles centraal bij het ministerie van JNV?

[2:50:29] Op zich is dat een gedachte die te volgen is.

[2:50:33] Toch hebben wij gezegd van nou artikel 1 van de grondwet, dat valt onder het ministerie van Binnenlandse Zaken als hoede van de grondwet, daar ben ik dan van, plus de centrale coördinatie.

[2:50:43] En de heer Koopst refereerde daar ook even aan dat dat op die manier wel goed belegd is.

[2:50:51] Toch is er ook veel voor te zeggen om juist die verspreiding van discriminatieaanpak bij diverse departementen in te leggen, vanwege hun eigen expertise.

[2:51:01] Ik wil ook een beetje voorkomen dat ik, als dan eventueel in het hypothetische geval zou gaan redeneren, als ware ik ook nog de minister van een ander departement.

[2:51:12] En dat is juist de reden waarom we het bij diverse departementen hebben weggezet, weliswaar met de centrale coördinatie.

[2:51:19] En daar ben ik dan op aanspreekbaar.

[2:51:22] Ik snap wel wat de minister probeert uit te leggen, maar toch ontgaat de logica van deze verdeling mij.

[2:51:31] Gisteravond hadden we in de plenaire zaal een debat over integratie.

[2:51:35] De staatssecretaris van Integratie is ook verantwoordelijk voor de aanpak van moslimdiscriminatie.

[2:51:40] Dat vind ik sowieso een interessante keuze, want moslimdiscriminatie lijkt mij geen integratieprobleem.

[2:51:46] Maar de staatssecretaris van integratie verwijst door naar de minister van BZK.

[2:51:52] Dat is één.

[2:51:53] Twee is, als ik deze bedenering van deze minister volg, dan is het niet logisch, of dan klinkt het voor mij niet logisch, dat antisemitisme dan wel onder de minister van JNV valt.

[2:52:06] Wat ik trouwens heel goed en terecht vind.

[2:52:09] een discrepantie vindt ten opzichte van wat de minister hier nu zegt.

[2:52:13] Dus de logica van... Ik ben op zoek naar een logica en ik kan hem nog niet helemaal vinden.

[2:52:19] Minister, kunt u dat wel?

[2:52:21] Ja, voorzitter.

[2:52:22] Dat snap ik ook.

[2:52:24] En ik zit... Ik voel me nu mee dat je daar verschillend tegen aan kan kijken.

[2:52:31] Wij hebben het op dit moment op deze manier dus ingericht, zoals ik al zei, juist om ook die expertise van de diverse departementen

[2:52:37] te gebruiken voor het individuele geval van racisme of discriminatie wat daarbinnen past.

[2:52:45] Dat is de verdediging van het huidige kabinet.

[2:52:49] Ik denk ook niet dat het aan deze huidige demissionaire minister is om dat op dit moment te wijzigen.

[2:52:55] En dat u zegt van ja, antisemitisme, dat valt dan bijvoorbeeld wel onder justitie en veiligheid.

[2:53:02] Soms is dat juist wel te billen, omdat het juist heel specifiek, en dan redeneer ik even vanuit het strafrechtcasus, aan te wijzen is als een makkelijk te bewijzen vorm van.

[2:53:14] Als je ergens een hakenkruis opklat, dan is het bewijs gewoon daar al geleverd.

[2:53:19] Terwijl, waar de heer Koops al naar refereerde, er heel veel vormen bestaan van racisme en discriminatie,

[2:53:25] die niet over dat lijntje heen gaan en dus niet automatisch in dat justitie- en veiligheidsrijk komen.

[2:53:34] Mevrouw Tsekai.

[2:53:35] Ja, voorzitter, we hebben net, geloof ik, allemaal voorbeelden genoemd van hatecrimes die wel heel duidelijk discriminerend waren, zoals bijvoorbeeld het white power teken op de snackbar in Duindorp.

[2:53:46] Nogmaals, het verschil met antisemitisme, dat ontgaat mij hier echt.

[2:53:52] En ik vind het heel terecht

[2:53:53] dat de Joodse gemeenschap wordt beschermd en dat we het in het geval van antisemitisme vanuit een veiligheidsperspectief benaderen.

[2:54:01] Maar ik vind het dus onlogisch dat we dat bij andere vormen van discriminatie niet doen, zeker als bepaalde groepen ook te maken hebben met hate crimes waarbij

[2:54:10] bepaalde tekens vrij duidelijk strafbaar op de ruiten gekalkt worden.

[2:54:15] Mij lijkt het goed als de demissionair minister deze reorganisatie inzet, zodat de volgende kabinet vliegend van start kan gaan.

[2:54:22] Dat zou ook een ambitie kunnen zijn.

[2:54:26] Ja, dat begrijp ik.

[2:54:28] Op het moment dat er in de vorm van hatecrime daadwerkelijk dusdanige fysieke uiting komt, dan gaat hij natuurlijk automatisch via de aangifte direct naar het Openbaar Ministerie voor Vervolging.

[2:54:40] Dus die grens, het is geen belemmering in die zin.

[2:54:44] Maar dit is wel hoe we het op dit moment ingericht hebben.

[2:54:46] En ja, dan moet ik toch zeggen, als demissionair minister vind ik het niet passend om daar nu een enorme wijziging in te gaan doorvoeren.

[2:54:57] Ik mag verder, hoor ik van de voorzitter.

[2:55:00] Heer Ergin, het vertrouwen van jongeren in de politiek, ze zijn het kwijt.

[2:55:05] Het was ook gisteren in het debat over het bestuur een belangrijk item.

[2:55:11] Ja, dat grijpt mij wel aan.

[2:55:13] Het is daarnaast, want daar hebben we het hier over, onacceptabel dat iedereen überhaupt te maken heeft met racisme en discriminatie, maar zoals ik net al zei,

[2:55:22] ook jongeren van soms al acht jaar door volwassenen.

[2:55:26] Ja, dat maakt het nog ernstiger wat mij betreft.

[2:55:31] Ja, ik kan alleen maar zeggen dat ik daar in zoveel mogelijk het gesprek aan wil gaan.

[2:55:35] Ik heb al diverse gesprekken ook al gepland in de komende tijd, in de tijd die mij dan gegeven is.

[2:55:42] En ten aanzien van... Is dit een belletje dat wij weer...

[2:55:45] We mogen gewoon doorgaan.

[2:55:46] Het zijn andere debatten.

[2:55:51] En daarom zal ik dus ook naar aanleiding van de Catshuis-sessie zelf aansluiten bij de komende sessies, onder andere in de gesprekken met moslimjongeren.

[2:55:59] En ik hoop daarmee in ieder geval aan te geven bij u dat het mijn prioriteit ook zeker heeft.

[2:56:10] Het actieplan moslimdiscriminatie.

[2:56:11] Wanneer komt er een actieplan?

[2:56:13] Nou, in het reageerprogramma hebben we opgenomen dat we in ieder geval daadkrachtig op willen treden tegen moslimdiscriminatie.

[2:56:22] En binnenkort komen we met een Kamerbrief over een verdere uitwerking van de aanpak van moslimdiscriminatie.

[2:56:30] Kunt u daar een datum aan koppelen binnenkort?

[2:56:33] Dat zal dit najaar worden.

[2:56:38] Qvier schrijven dan?

[2:56:40] Ja, Qvier, dat is het.

[2:56:43] Ik mag Qvier schrijven.

[2:56:46] En anders heb ik zo'n vermoeden dat ik er ongetwijfeld door deze commissie aan herinnerd zal worden.

[2:56:56] Waarom zorgt u niet voor dat discriminatie en racisme harder worden bestraft?

[2:57:00] Nou, die worden wel tegen zwaarder bestraft.

[2:57:04] Dat is een prioriteit binnen het strafrecht.

[2:57:07] Ik zal hem niet vermoeien met een aantal wetsartikelen, maar die zijn er natuurlijk wel.

[2:57:12] Maar het belangrijkste feit wat daarin te vermelden valt, is dat sinds 1 juli jongsleden het artikel 44bis-inwerking is getreden binnen het wetboek van strafrecht, waarmee de strafmate op delicten met een discriminatoire aspect, zoals vernieling, belediging of geweldpleging, met een derde verhoogd kan worden.

[2:57:31] Maar dan is het nog altijd aan de rechter om dat inderdaad ook natuurlijk te doen.

[2:57:38] Dus dat is in ieder geval wat er wel gebeurd is.

[2:57:41] Dus een strafverzwaring voor die delicten.

[2:57:46] De heer Bamenga vroeg mij naar wat gaat de minister concreet doen voor Zaki en zijn familie voor Zuhair en het Somalische gezin uit Ravenstein.

[2:57:54] Ik denk dat ik al voldoende aan heb geven dat het gewoon zeer pijnlijke situaties zijn die die mensen echt heel erg diep in hun levenssfeer raken.

[2:58:03] En dat trek ik mij ook zeer aan.

[2:58:05] Het zijn stuk voor stuk schijnende verhalen.

[2:58:07] die door diverse leden ook op tafel zijn gelegd met een breed scala aan voorbeelden.

[2:58:16] Hoe zeer ik de mensen die dan ten onrechte als verdachten zijn aangemerkt eerder stel ik een, als minister van BZK valt het echter niet onder mijn verantwoordelijkheid en ook is het niet aan mij om op individuele gevallen in te gaan.

[2:58:32] En dat geldt dan ook eigenlijk voor de vraag van de heer Bamenga op de strafrechtelijke behandeling en de processtukken in deze zaak.

[2:58:38] Dat hoort niet bij deze minister thuis.

[2:58:43] Meneer Bamenga.

[2:58:46] Dank u wel, voorzitter.

[2:58:47] Ik vind wel dat de minister hier zich makkelijk van afmaakt.

[2:58:52] Kijk, we kunnen praten over beleid en dat soort zaken, maar daar waar het gaat om, nou ja, concrete situaties, op welke manier het beleid daadwerkelijk wordt uitgevoerd, dan verwacht ik toch wel dat de minister wat meer laat zien, als hij zegt dat hij dit echt een prioriteit vindt, dat hij wat meer van zijn betrokkenheid laat zien.

[2:59:14] Kijk, ik doe ook, naast discriminatie en racisme, doe ik ook bijvoorbeeld onderwerpen zoals Herstel Groningen.

[2:59:20] En dan kom ik ook wel eens met casussen.

[2:59:21] En daar zie ik daar toch wel een staatssecretaris die wat meer betrokkenheid laat zien en die zegt, weet je wat, ik ga dit oppakken en ik ga ervoor zorgen dat dit wordt opgepakt en dat er een oplossing komt voor deze situatie.

[2:59:34] Want dit is absoluut niet wat wij willen.

[2:59:36] En dat is wat meer wat ik van de minister zou willen zien in plaats van afschuiven naar een andere bewindspersoon.

[2:59:44] Dus zou de minister nog een keer willen reflecteren hierop?

[2:59:50] Nou, ik herken de frustratie van de heer Bamenga ten zeerste.

[2:59:53] En natuurlijk is het zo dat je daar een bepaalde mate van gevoel in mag leggen.

[3:00:00] Ja, het is zeer frustrerend als hij ten onrechte bijvoorbeeld als verdachte wordt aangemerkt.

[3:00:06] Maar ik moet ook heel eerlijk zeggen dat het Openbaar Ministerie en de politie, die zullen daar een reactie op moeten geven.

[3:00:12] Ik wil best in de wandelgangen nog eens mijn collega erop aanspreken dat dat ook echt moet komen.

[3:00:19] Maar echt individueel de zaken oppakken, dat is gewoonweg niet aan mij.

[3:00:24] Dan ga ik echt mijn portefeuille te buiten en dat kan ik dus niet doen.

[3:00:31] Voorzitter, ik vind toch de antwoorden, daar ben ik toch ontevreden over.

[3:00:37] Als we het hier hebben over... Nou ja, volgens mij heeft de minister zelf een persoonlijk voorbeeld aangegeven hoe diep dat mensen kan raken.

[3:00:46] En dan hebben we het gewoon over burgers die van de ene of de andere dag van hun bed gelicht worden, zonder dat zij iets kwaad hebben gedaan.

[3:00:57] En wat de minister zelf ook zei, dat het gevoel van er zit een bepaalde racistische ondertoon wellicht daaraan vast.

[3:01:05] En dat kunnen ze natuurlijk terugzien

[3:01:07] Aan de hand van, wat de minister net ook al zei, een hakenkruis dat getekend wordt.

[3:01:13] Allerlei pesterijen, wat ze over hun hoofd, zeg maar, gegoten wordt.

[3:01:18] En wat mij heel erg kwaad maakt, is dat die ook gewoon sprake is van een vorm van straffeloosheid.

[3:01:27] Een vorm van eigenrichting.

[3:01:28] En ik vind gewoon dat de minister...

[3:01:30] daarop moet handelen.

[3:01:31] Op het moment dat zulke voorbeelden in het nieuws terechtkomen, en niet alle voorbeelden komen in het nieuws, maar op het moment dat zulke voorbeelden in het nieuws komen, dan wil ik echt wel een pro-actieve minister zien die echt dit soort zaken aanpakt.

[3:01:48] Dat herken ik zeker bij de heer Bamenga, maar in mijn rol als minister van Binnenlandse Zaken en als we het hebben over het onderwerp van dit debat over discriminatie en racisme, dan is dat mijn coördinerende taak.

[3:02:00] Daar hebben we het in uitgebreide mate over gehad.

[3:02:02] Dit is een individueel geval welke voornamelijk speelt binnen de portefeuille van justitie en veiligheid.

[3:02:08] En daarvoor, als er dan ook klachten zijn over het optreden, de afhandeling, et cetera, dan ligt dat ook echt bij die minister, maar ook bij de instanties die daarvoor zijn.

[3:02:18] En daar ga ik gewoon weg als minister niet over.

[3:02:22] weet niet hoe ik invulling kan geven aan uw gevoel dat het mij niet zou raken.

[3:02:27] Want het raakt mij wel terdegen als mensen onrecht wordt aangedaan.

[3:02:32] Want daar ben ik wel van doordrongen.

[3:02:36] Maar ik zou eigenlijk niet weten hoe ik, en dat zal misschien aan mijn persoonlijkheid liggen, hoe ik u ervan kan overtuigen dat het mij echt oprecht raakt.

[3:02:45] Meneer Bamengel, uw derde interruptie, waarbij... Twee keer dezelfde antwoord van de minister, dus als u nog... Het staat u natuurlijk vrij om interrupties te doen zoals u wil, maar kijken of u misschien een vraag ervan kan maken of er niet herhalingen vervallen met elkaar, dat zou zonde zijn.

[3:03:03] Nou ja, voorzitter, u hoeft het voor mij persoonlijk niet...

[3:03:08] te doen.

[3:03:09] Kijk, ik krijg deze mensen als volksvertegenwoordiger, krijg ik de telefoontjes binnen, ik krijg de verhalen binnen, een aantal komen dan in het nieuws terecht en vervolgens gaat het leven weer verder van deze mensen.

[3:03:22] Een aantal van deze mensen moet letterlijk onderduiken en er komt maar geen oplossing.

[3:03:27] En dan denk ik bij mezelf van we leven toch niet in het wilde westen hier in Nederland.

[3:03:32] We leven in een rechtsstaat, een rechtsstaat waarbij het niet de slachtoffers zijn die uiteindelijk volledig moeten wijken en de dupe zijn, maar het zijn de daders die opgepakt moeten worden.

[3:03:43] En volgens mij zijn er een aantal voorbeelden hier aangegeven ook.

[3:03:46] Voorbeelden die zeggen van luister, we kunnen de hele tijd praten over discriminatie, maar uiteindelijk gaat het om de daden.

[3:03:53] Hoe kunnen we ervoor zorgen dat we discriminatie daadwerkelijk kunnen voorkomen?

[3:03:57] En hoe kunnen we zorgen dat we discriminatie daadwerkelijk kunnen aanpakken?

[3:04:01] En ik zou graag van de minister willen horen welke concrete acties de minister wil doen ten aanzien van deze mensen.

[3:04:15] Ja, voorzitter.

[3:04:17] Ik begrijp heel erg dat de heer Bamenga mij vraagt naar wat kan ik concreet doen voor deze mensen.

[3:04:24] Maar dat heb ik al uitgelegd dat dat heel erg buiten mijn portefeuille ligt en dat dat heel erg hetgeen wat er echt concreet kan, en dan hebben we het over juist niet erin vervallen dat slachtoffers eigenlijk daders worden en daders slachtoffers of dat daders buiten beeld blijven, daar voorziet mijn portefeuille ook gewoon echt niet in.

[3:04:47] Buiten het geven van de gevoelsreflectie erop, ligt dat echt bij een traject binnen justitie en veiligheid en een breed maatschappelijk debat en een verantwoordelijkheid die we met z'n allen moeten hebben om racisme en discriminatie tegen te gaan.

[3:05:00] En dan nog zullen er altijd tragische, grijze gebieden en tragische gevallen blijven.

[3:05:06] Dat kan ik gewoon ook bij de eerlijkheid gebied ook te zeggen dat ik dat niet weg kan nemen.

[3:05:18] Even kijken.

[3:05:22] Racisme tijdens een voetbalwedstrijd.

[3:05:24] Ja, ik kom er nog maar een keer op terug.

[3:05:27] Dat vroeg de heer Ergin.

[3:05:29] Inderdaad, primair ligt dat bij VWS.

[3:05:32] Het is natuurlijk een betreurend zwaardig incident.

[3:05:35] Zeer verwerpelijk.

[3:05:37] Er lopen programma's dan vanuit de koepelvereniging, vanuit de KNVB, vanuit de Vereniging voor Beroepsspelers.

[3:05:43] om dat te gaan doen.

[3:05:44] Soms zie je ook wel eens hoopvolle acties vanuit het supportersvak waarin supporters gezamenlijk opstaan om de betreffende speler in bescherming te nemen en een hart onder de riem te steken.

[3:05:55] Dat geeft de burger moed, zullen we dan maar zeggen.

[3:05:58] Maar laten we eerlijk zijn, elke actie waar u aan refereert is natuurlijk zeer verwerpelijk.

[3:06:06] Dan kom ik op het kopje.

[3:06:09] Aanpak online discriminatie, daar waren een aantal vragen over.

[3:06:15] Onder andere werd er verwezen over de aanpak van online discriminatie naar de Australische e-safety commissioner en ervaringen uit Finland.

[3:06:24] Ja, daar ben ik dus mee bekend.

[3:06:29] En deze worden, weliswaar niet helemaal letterlijk, maar de ervaringen daarvan worden wel geïmplementeerd in de plan van aanpak tegen online discriminatie.

[3:06:38] met onze eigen lokale nuances.

[3:06:40] Dus een leertraject zit daar zeker in.

[3:06:48] Even kijken en we hebben in de Digital Services Act ook regels die eigenlijk gebaseerd zijn op de Australische e-safety commissioner.

[3:07:03] Die worden in Nederland dan gehandhaafd door de ACM.

[3:07:06] en voor de allergrootste platforms ook door de Europese Commissie.

[3:07:10] En dan was er ook een vraag, hebben wij dan contact?

[3:07:13] Zoeken wij die contacten?

[3:07:15] Dan zal u een interruptie besparen, mevrouw Rijkovski.

[3:07:20] Nou, wij hebben niet direct contact daarmee, maar we hebben wel maandelijks zijn er overleggen met de ACM en dan gaat het via die getraptheid, gaat het dus wel de juiste routing in.

[3:07:37] Ja, dank.

[3:07:41] En ik ben ook hartstikke blij dat die Digital Services Act nu ook eindelijk in Nederland, namens het parlement heb ik dat ook als rapporteur mogen doen.

[3:07:49] Alleen die Digital Services Act, die gaat natuurlijk alleen maar werken op het moment dat er meldingen worden gedaan en dat er opvolging wordt gegeven aan die melding.

[3:07:57] En ik ga echt niet...

[3:07:59] de minister die net minister is, tot in alle details van de praktijk van de DSA bevragen.

[3:08:05] Waar mijn zorg alleen in zit, is inderdaad, we hebben een stelsel dat het land waar het social media bedrijf gevestigd is, dat is degene die primair verantwoordelijk is om dat bedrijf aan te spreken.

[3:08:16] Maar we hebben dus ook een stelsel dat autoriteiten onderling elkaar ook kunnen aanspreken.

[3:08:21] Zoals de ACM kan naar het eerste collega bellen, de AP kan de eerste collega bellen.

[3:08:25] En wat ik nou zo graag zou willen, is dat als

[3:08:29] Wie dan ook in Nederland een melding doet van discriminatie, of dat nou moslimdiscriminatie is, of welke andere dan ook, en een Instagram, een X of een meta reageert daar niet op, dat wij als Nederland kunnen laten zien, dan pakken wij door.

[3:08:44] En dan verzamelen wij meldingen, spreken we onze autoriteiten in Ierland erop aan en zeggen we nu moeten jullie aan de slag.

[3:08:50] En dat is hetgene wat ik mis, wat mensen melden en denken.

[3:08:53] Blijkbaar in de online wereld ben ik vogelvrij en mag iedereen zomaar alle drek over je uitstort.

[3:08:59] En dat zou ik zo graag aan willen passen.

[3:09:05] Ja voorzitter, het is niet echt een concrete vraag, maar wat wij natuurlijk wel doen is, we gaan madels met die ACM in gesprek en ja dan kunnen we een aantal dingen doen, kunnen we daar actiever op inzetten, maar deze ACM en de Europese Commissie hebben natuurlijk ook een bepaalde onafhankelijke rol waarmee je toch een bepaalde gepaste afstand wil bewaren.

[3:09:25] Dat het hun taak is om dan inderdaad

[3:09:27] de betreffende organisaties en landen aan te spreken.

[3:09:30] Dat mogen duidelijk zijn.

[3:09:33] Wij bekennen dan toch een andere beleving of dat dan ook werkelijk gebeurt.

[3:09:39] Is het dan mogelijk om in de rol en ook de rolverhouding die u heeft tot aan toezichthouders, om toch ook in de vele gesprekken die u voert met allerlei partijen, hoe kunnen we nou gezamenlijk verantwoordelijkheid nemen voor ook een veilige online wereld, waar het bestrijden van discriminatie wat mij echt een hele belangrijke prioriteit in is, hoe zouden we die rol meer vorm kunnen geven of bijvoorbeeld vanuit binnenlandse zaken ook misschien kunnen helpen waar nodig?

[3:10:07] Want volgens mij is binnenlandse zaken, maar ergens binnen de Rijksoverheid zijn er ook rollen die bevoegdheid hebben gekregen om als melder te regeren.

[3:10:16] Dus dat zou bijvoorbeeld ook al helpen.

[3:10:20] Ja, voorzitter, dan moet u mij toch even vergeven dat ik zo gedetiaeerd in die drie dagen nog niet ben ingeschoten.

[3:10:27] Wel weet ik dat de Europese Commissie een gedragscode heeft en dat ze die ook regelmatig vernieuwen om te kijken, gaan we nog mee met onze tijd?

[3:10:36] En dat gaat dan inderdaad over online racisme en discriminatie.

[3:10:41] En die wordt ook wel iedere keer versterkt.

[3:10:43] Dat is wat er wel gebeurt.

[3:10:46] De vraag is dan altijd, is het nog genoeg?

[3:10:49] De derde interruptie.

[3:10:52] Misschien goed om scherp in de vraag te zijn, zodat hij misschien ook in de tweede termijn anders beantwoord kan worden.

[3:10:58] Dat hij mijn heldere vraag helpt, denk ik, om een heldere beantwoording te krijgen.

[3:11:02] Geef ik hem maar mee.

[3:11:03] Kunt u kijken met de rol die ook Binnenlandse Zaken, maar ook de Rijksoverheid heeft als een van de melders om platformen aan te spreken als zij geen opvolging geven aan racisme en discriminatie op hun platform?

[3:11:19] Om te kijken vanuit die rol hoe u met toezichthouders in gesprek kan gaan van waar kan het nou beter om ervoor te zorgen dat die drek ook daadwerkelijk offline gehaald wordt?

[3:11:28] Is dat al concreter?

[3:11:29] Nou, ik hoor een concrete vraag, daar ga ik zo even mee aan de gang, voorzitter.

[3:11:35] Dan kom ik bij het kopje voorstellen van de staatscommissie.

[3:11:39] Onder andere vragen van D66 en de SP over het rapport van de staatscommissie gelijkheidsplicht publieke sector.

[3:11:47] Op welke manier gaat de minister het voortgangsrapport van de gelijkheidsplicht publieke sector van de staatscommissie opvolgen?

[3:11:53] Nou ja, wat ik al zei, 4 september verschenen.

[3:11:57] Die moet ik echt even uitgebreid bestuderen wat eraan zit.

[3:12:02] Ik kan dan ook niet echt op eigen houtje bepalen of dat alles wat daarin staat wenselijk of mogelijk is.

[3:12:09] Want het gaat wel over de hele overheid.

[3:12:11] Dus dat moet ook breed gesondeerd worden wat daar kan.

[3:12:15] Het gaat ook over decentrale overheden, uitvoeringsorganisaties.

[3:12:18] En dan moeten we dus echt even in kaart brengen wat het allemaal gaat betekenen.

[3:12:26] Mijn ambtsvoorganger heeft toegezegd om voorafgaande aan de begrotingsbehandeling van BZK een eerste reactie te geven op het rapport.

[3:12:34] En dat is ook wel wat ik voor oog heb.

[3:12:36] Maar de eerlijkheid gebied ook wel te zeggen, dat is dan vooral een procesmatige aanpak over hoe wij het gaan aanpakken.

[3:12:44] En diep de inhoud in verwacht ik niet dat dat te realiseren is.

[3:12:49] En mogelijk is dat zelfs al wel aan een nieuw kabinet.

[3:12:55] Welke rol ziet de minister voor de Raad van State bij het opvolgen van het advies over de gelijkheidsplicht publieke sector?

[3:13:03] En kunnen zij bij het toetsen van nieuwe wetgeving meewegen hoe beleid van discriminatie kan voorkomen in plaats van alleen te kijken naar de juridische correctheid?

[3:13:13] Ik moet hem dus nog even bestuderen.

[3:13:15] Het duurt iets langer dan even, moet ik eerlijk zeggen.

[3:13:17] In het algemeen is het wel zo dat de Raad van State natuurlijk wel een iets bredere blik heeft dan alleen de juridische correctheid.

[3:13:25] Ze gebruiken daarbij wel een beoordelingskader, waarbij dan dus ook de aandacht is over de vraag hoe nieuwe wetgeving zich verhoudt tot het gelijkheidsbeginsel.

[3:13:34] Ze kijken ook naar uitvoerbaarheid, dus in zekere zin wordt er al breder gekeken dan alleen de juridische correctheid.

[3:13:41] En het is natuurlijk wel een groot goed, moet ik daarbij zeggen, aan de Raad van State zelf als onafhankelijk adviseur,

[3:13:49] van de regering en het parlement om te bepalen waar zij in dat beoordelingskader de nadruk opleggen.

[3:13:58] Hoe staat het met de uitvoering van de rapporten van de staatscommissie over gestapelde discriminatie, de dpd en het wettelijk kader?

[3:14:05] Voor het rapport over gestapelde discriminatie geldt dat de staatscommissie in het ambtelijk contact hierover kenbaar heeft gemaakt dat dit advies op dit moment nog verder wordt doorontwikkeld.

[3:14:16] De eindrapportage verwacht men dan in mei 2026 met een nader uitgewerkt voorstel over de gewenste dataverzameling en op dat voorstel zal ik dan ook

[3:14:28] Tenzijdertijd mijn reactie geven zodra het gereed is.

[3:14:32] Het rapport discriminatietoets publieke dienstverlening die komt dit najaar.

[3:14:39] De staatscommissie is momenteel bezig om het instrument wel wat verder te finetunen en geschikt te maken voor de beleidsdepartementen van de Rijksoverheid.

[3:14:46] Er bestaat wel heel veel interesse voor de discriminatietoets en beide versies worden dan gelanceerd van deze toets op 3 november.

[3:14:58] Dan kan ik ook komen met een toegezegde kabinetsreactie waarin ik zal aangeven hoe de toets verder geïmplementeerd zal worden.

[3:15:09] Dan hebben we nog het rapport gelijkheidsplicht publieke sector.

[3:15:11] Dat is dus recent verschenen en daar kom ik later ook met een reactie op voor de begrotingsplan.

[3:15:21] Ja, voorzitter, dit is nou het punt waarop ik iets meer enthousiasme van de minister vraag.

[3:15:28] We hebben een staatscommissie, die is van ons allemaal.

[3:15:31] Dat is niet zomaar iets, dat is de staatscommissie.

[3:15:34] En die komt ook niet voor niets met allerlei deelrapporten en briefadviezen, juist om te voorkomen dat we straks bij het eindrapport

[3:15:41] zo ontzettend veel tegelijk moeten.

[3:15:43] Dus ik vind het teleurstellend dat de minister... Het is niet pas dat begin deze maand voor het eerst iets werd gezegd over een gelijkheidsplicht.

[3:15:49] We hebben toch al het briefadvies van mei, van mei dit jaar, waar we ook de vorige minister om aandacht hebben gevraagd, gelijkheidsplicht publieke sector.

[3:15:56] Dus de minister of het ministerie wist dat dit eraan zat te komen en had zich hier al in kunnen verdiepen en had hier al iets vriendelijks over kunnen zeggen van ja, natuurlijk moeten we dat gaan doen, want gelijke behandeling is geen gunst.

[3:16:07] Nee, dat is een recht.

[3:16:08] Daar kunnen we mee aan de gang.

[3:16:09] Hetzelfde geldt voor die discriminatietoets.

[3:16:11] Ja, niet om het een of het ander, maar er ligt gewoon een aangenomen motie van Nispe Tsegaye Bamenga van 19 maart 2025, die al zegt, ga dit doen, ga hiermee aan de gang.

[3:16:22] Dus prima dat we nu weer worden verwezen naar later dit jaar ontvangt u daar informatie over.

[3:16:27] Maar dit is toch wel, ja, ik hoop dat de minister begrijpt dat ik hier toch een beetje somber van word.

[3:16:32] Dus begrijpt de minister dat?

[3:16:36] Concreet antwoord, ja.

[3:16:38] Ik begrijp dat u daar somber van wordt.

[3:16:42] Het enige wat ik kan doen is dat ik met een volle inzet om de vele trajecten die ik hier nu geschetst heb vanavond zoveel mogelijk handen en voeten te geven.

[3:16:49] En ik bedoel daar ook wel mee te zeggen dat ik dus niet alles tegelijk kan.

[3:16:54] En ik snap dat de frustratie dat dit vertraging oploopt, allemaal niet snel genoeg gaat, ook een beetje indachtig.

[3:17:01] Wanneer is het genoeg?

[3:17:02] Wanneer is het snel genoeg?

[3:17:04] Het is nooit snel genoeg.

[3:17:05] Maar inderdaad, ik herken uw frustratie en ik kan niet anders zeggen op dit moment dan dat ik doe wat ik kan doen binnen de tijd en de mogelijkheden die mij gegeven is.

[3:17:19] Ja, dat heb ik dan niet anders dan te respecteren.

[3:17:22] Maar de reden dat ik hier zo ontzettend op hamer, en andere collega's hebben andere accenten gelegd, die vond ik ook ontzettend goed.

[3:17:28] Dus de minister zegt terecht, ik kan niet alles tegelijk.

[3:17:30] Ja, dat klinkt misschien voor een luisteraar inderdaad heel redelijk.

[3:17:32] Nee, dat kan ook niet.

[3:17:33] Dat kan niemand.

[3:17:34] Maar de reden dat de SP hier zo de nadruk op legt, is als we als overheid en uitvoeringsorganisaties

[3:17:39] al niet het goede voorbeeld geven door mensen niet gelijk te behandelen en in sommige gevallen te discrimineren.

[3:17:45] En niet omdat daar racisten werken, maar omdat het discriminatie is naar uitkomst, bijvoorbeeld door het gebruik van bepaalde modellen.

[3:17:50] Nou ja, we kennen de voorbeelden allemaal.

[3:17:52] Dan kan er soms discriminatie plaatsvinden naar uitkomst en dan is dat ongelooflijk slecht voor het vertrouwen in de overheid.

[3:17:59] Ik denk dat de minister dat begrijpt en dat is de reden dat ik hier zo ongeduldig van word en echt hoop dat al deze adviezen worden omarmd en zeker dat aangenomen moties op dit gebied met prioriteit worden uitgevoerd.

[3:18:10] Nou, ik begrijp ten volle dat de heer Van Nispy hierover gefrustreerd is.

[3:18:15] Ja, we gaan wel aan de slag met het discriminatietoetspublieke sector.

[3:18:19] Dat doen we al wel.

[3:18:20] En nou ja, de gesprekken die daarover gaan, die doen we ook dit najaar.

[3:18:27] Er is wel een onderscheid tussen de discriminatietoets en de gelijkheidsplicht.

[3:18:30] En dat laatste, dat gaat over de hele overheid.

[3:18:34] Het is echt gewoon niet mogelijk om ijzeren met handen te breken als ik over zo'n enorme project, wat zo'n enorme impact heeft over de gehele overheid, razendsnel even het een en ander moet implementeren.

[3:18:50] De Nederlander is het enige overigens die het woord even kent in de context van dat doen wij even.

[3:18:56] Dat kennen ze nergens anders in de wereld, maar ik snap wel de druk die u zegt van en de urgentie die ervaar ik wel om dat even toch zo spoedig mogelijk te doen.

[3:19:06] Maar omdat het gaat over de hele overheid moet het echt breed bekeken worden en heel zorgvuldig gedaan worden.

[3:19:12] En moet ik ook gewoon met mijn collega's in het kabinet in overleg wat dit voor impact heeft over hun departement.

[3:19:18] En dat vergt nu eenmaal

[3:19:19] Heel vervelend tijd, maar ik herken uw sense of urgency wel te leeg.

[3:19:29] Dat was het kopje voorstellen van de staatscommissie.

[3:19:36] Discriminatie en wetgeving.

[3:19:38] Wat is de stand van zaken?

[3:19:41] Versterking van het stelsel, antidiscriminatievoorziening.

[3:19:45] Even kijken.

[3:19:47] Nou, het conceptwetsvoorstel had ik overigens al gezegd, dat is dus in voorbereiding en de komende maanden vindt er nog wat afstemming plaats met het betrokken departement en een klankbordgroep.

[3:19:56] Het conceptwetsvoorstel zal dan voor het einde van het jaar opengesteld worden voor de internet consultatie en diverse toetsen en adviezen en terzijdende tijd ontvangt hij daarover ook nog een brief.

[3:20:13] De internet consultatie uitbreiding AWGB en het eenzijdig overheidshandelen was een vraag over wat is de stand van zaken met betrekking tot het onderzoek AWGB en eenzijdig overheidshandelen.

[3:20:24] Gaat het lukken om begin 2026 in de internets consultatie te gaan?

[3:20:30] Mijn voorganger heeft in het vorige debat toegezegd om het onderzoek voor de zomer te delen.

[3:20:36] De Kamerbrief moest nog wel breder besproken worden.

[3:20:39] Dat was ook weer zo'n geval.

[3:20:42] Het onderzoek kunt u op korte termijn verwachten.

[3:20:47] Daarmee is een vertraging ontstaan, waardoor ook weer een vertraging is ontstaan in het wetgevingsproces.

[3:20:52] Mijn verwachting is dat het wetsvoorstel voor de zomer van 2026 in consultatie gaat.

[3:21:02] AWGB, is het onderzoek naar het opnemen van sociaal-economische status al begonnen en wanneer kunnen we de resultaten verwachten?

[3:21:10] Dat is een toezegging geweest van mijn amtsvoorganger om daar onderzoek naar te doen.

[3:21:15] Ja, we hebben voorrang gegeven aan andere belangrijke trajecten zoals het onderzoek naar de uitbreiding van de AWGB en het handelen van de overheid, het zogenaamde eenzijdig overheidshandelen.

[3:21:25] hoe dat en hoe dat vorm zou krijgen.

[3:21:28] Dat is omvangrijker en ingewikkeld, zoals ik net heb uitgelegd, dan verwacht en daarvoor hebben we tijd en capaciteit nodig.

[3:21:35] Ik hecht er wel aan, en dat zei ik ook een beetje aan het begin van mijn betoog, om even de focus op te zetten op hetgeen wat we nu doen en dat dan af te maken en dan met gezwinde spoed voort te gaan naar het volgende.

[3:21:49] Dat betekent wel dat op zijn vroegst medio 2026

[3:21:53] het onderzoek naar de grondsociaal-economische status kan aanvangen.

[3:22:08] Maar nu snap ik het ook gewoon niet meer.

[3:22:09] Dat onderzoek naar sociaal-economische klassen en het opnemen als discriminatiegrond, dat zou starten als het onderzoek naar het brengen van eenzijdig overheidshandelen onder de Algemene Wet gelijke behandeling.

[3:22:21] Dat zijn allemaal hele belangrijke toezeggingen die zijn gedaan.

[3:22:24] Nou zegt de minister, ja dat onderzoek, ja dat heeft vertraging opgelopen, sorry daarvoor, dat komt op korte termijn naar de Kamer.

[3:22:30] Nou, dan verwacht ik ook dat op korte termijn dat onderzoek naar het opnemen van sociaal-economische klassen als discriminatiegrond kan starten.

[3:22:36] Dat was namelijk de toezegging en daar ga ik de minister aan houden.

[3:22:39] Nog accepteer ik niet dat de minister zegt, ja, dat wetsvoorstel dat is dan ook nog eens een half jaar vertraagd na de algemene wetgelijke behandeling en dan pas kan een nieuw onderzoek starten naar het opnemen van sociaal-economische klassen.

[3:22:50] Dat was niet de toezegging.

[3:22:51] Dat is niet wat we hier met elkaar hebben afgesproken.

[3:22:54] Dus ja, ik heb ermee te dealen, ik moet ermee omgaan dat ik dat wetsvoorstel, dat kan ik ook niet eerder uit het ministerie trekken natuurlijk, dat snap ik.

[3:23:02] Maar waarom we dan ook nog moeten wachten op het starten van een nieuw onderzoek waar ook door een Kamermeerderheid op is aangedrongen, dat is er niet uit te leggen.

[3:23:13] Het is niet zo dat we helemaal niets doen, maar alles loopt wel gewoon vertraging op, omdat we ook in de volle geordelijkheid van zaken prioriteit geven.

[3:23:25] En eigenlijk doen we dan ook eerst een groot onderzoek naar alle wijzigingen van de ANWGB.

[3:23:29] Nou ja, dat was eigenlijk de inschatting toch iets te ambitieus.

[3:23:35] Moet ik zeggen, en wat ik net ook al een beetje zei, ik doe liever één ding in één klap goed en dan het volgende.

[3:23:41] Als dat ik alles een beetje doe, want dan denk ik dat wij heel veel debat te gaan hebben over waarom alles maar een beetje gedaan is.

[3:23:48] Dus wat ik al zeg, ja, ik probeer alles zo snel mogelijk op te pakken en in de volle geordelijkheid de zaken en een prioritering eraan te geven.

[3:23:56] Maar ik zou, ik heb vele malen meer werk als dat ik geld, tijd en ambtenaar heb.

[3:24:00] Dat is ook wel de realiteit.

[3:24:04] Het is eigenlijk meer een punt van orde.

[3:24:06] De ambtsvoorganger van deze minister heeft de vorige keer een toezegging gedaan om op al deze punten, al die verschillende dingen die lopen op dit onderwerp, een voortgangsrapportage naar de Kamer te sturen.

[3:24:18] Gaat de minister dat ook doen?

[3:24:20] Dat is geen punt van orde, mevrouw Tjabari.

[3:24:22] Ik vraag me af of die toezegging nog steeds staat.

[3:24:24] Dat kunt u nakijken op de website van de Tweede Kamer.

[3:24:26] Nee, dat vraag ik nu aan deze minister.

[3:24:28] Dat vind ik een inhoudelijke vraag.

[3:24:30] Dan had u die gewoon in uw termijn moeten stellen.

[3:24:32] Misschien dat de minister erop in wil gaan, maar ik vind niet dat een punt van orde op deze manier gebruikt moet worden om een extra punt in de vergadering te brengen.

[3:24:38] U kunt er een interruptie op doen, u kunt er een tweede termijn stellen, maar het is geen punt van orde.

[3:24:43] Dus of u kunt een interruptie doen, of ik laat... Dat neemt niet weg dat het niet een goede vraag kan zijn, maar hij is buiten de orde van deze punten.

[3:24:53] Ik laat de minister verder gaan met zijn beantwoording.

[3:24:58] Ja, voorzitter, met alle respect natuurlijk voor uw rol, maar ik hoor ook wel de sterke wens van mevrouw Tsegai.

[3:25:05] Ja, we hebben al twee voortgangsbrieven gestuurd.

[3:25:07] Ja, dat blijven wij ook gewoon doen.

[3:25:10] Nou ja, wellicht een beetje buiten de orde van de vergadering, maar ik hoop mevrouw Tsegai toch enigszins ter wille te zijn geweest.

[3:25:20] Dan kom ik bij het kopje overigen.

[3:25:27] De kosten van recente voorbeelden van discriminatie bij de overheid.

[3:25:31] Dat is een eenvoudige vraag met een enorm breed antwoord.

[3:25:36] Bent u bereid om de financiële kosten van alle recente voorbeelden van racisme en discriminatie bij de overheid in kaart te brengen?

[3:25:43] Echt te ingewikkeld.

[3:25:44] Daarbij worden we toch een beetje over bevraagd.

[3:25:47] Want waar begint dat en waar eindigt dat?

[3:25:50] Dat kunnen we zeggen, nou ja, we doen alleen justitie en veiligheid.

[3:25:55] We doen ook de nazorg, pakken we daar dan bij.

[3:25:58] Eventuele medische implicaties die bijvoorbeeld bij echt gewelddadige voorvallen zijn plaatsgevangen.

[3:26:06] Dus daar moet ik toch zeggen, nee, daarover bevraagt u ons toch echt bij.

[3:26:12] Een vraag over de kabinetsreactie op de evaluatie wet gezichtsbedekkende kleding.

[3:26:18] Nou, daar wordt op dit moment aan gewerkt.

[3:26:25] Nou ja, dat moet een kabinetsbrede reactie worden.

[3:26:28] En zoals u recent heeft gemerkt, is het kabinet op enkele fronten gewijzigd.

[3:26:32] Maar ik hoop wel dat de reacties zo snel mogelijk aan de Kamer toe te noemen komen.

[3:26:40] Kunt u zo snel mogelijk voor ons kwantificeren?

[3:26:45] Even kijken wanneer dat kan worden.

[3:26:48] Het wordt ook dit najaar, dus dat wordt ook zoals u dat net omschreef Q4.

[3:26:55] Overheidssubsidies moeten worden stopgezet als organisaties zich schuldig maken aan discriminatie of haatzaaien.

[3:27:01] Is een scan dan daarover mogelijk?

[3:27:06] Nou, over regels die je rondom het geven en toekennen van subsidies die

[3:27:12] Die zijn vrij duidelijk.

[3:27:14] Je kan regels stellen over wat is het doel van de subsidie en daar aan een bepaalde regel koppelen.

[3:27:21] In het verleden hebben we wel geprobeerd om daar buiten te gaan.

[3:27:25] Bijvoorbeeld dat subsidieontvangers zich houden aan de balken en de norm of de wet donering top inkomens echter.

[3:27:32] In rechtszaken is altijd gebleken dat dat soort aanvullende voorwaarden nooit stand hebben gehouden bij de rechter.

[3:27:38] Dus dat maakt het wel

[3:27:40] gewoon eigenlijk onmogelijk om nog aanvullende regels daarover te stellen.

[3:27:45] Wel kan in sommige gevallen een subsidie worden geweigerd als die bijvoorbeeld in strijd komt, als de aanvrager de subsidie aanvraagt en in strijd handelt daarmee met een verdrag.

[3:27:54] Dus die mogelijkheden zijn er wel.

[3:28:04] Even kijken, is het mogelijk om boetes op te leggen aan discriminerende bedrijven?

[3:28:11] Nou ja, daar was een wetsvoorstel toezichtgelijke kansen bij werving en selectie naar de Eerste Kamer gebracht, maar dat voorstel dat is verworpen en daarmee zijn er bijvoorbeeld geen mogelijkheden om werkgevers zonder schriftelijke werkwijze om discriminatie bij werving en selectie tegen te gaan te beboeten.

[3:28:32] De arbeidsinspectie kan voor overtredingen van de wet arbeid vreemdelingen wel boetes opleggen, maar niet bijvoorbeeld voor arbeidsmarktdiscriminatie.

[3:28:40] Boetes kunnen wel gegeven worden voor illegale terwerkstelling, schending van de meldplicht bij het UWV of als de administratie niet op orde is.

[3:28:49] Die mogelijkheden zijn er wel, maar in dit specifieke geval zijn er dus geen mogelijkheden.

[3:28:59] Discriminatie bij woningverhuur, ja dat is een onderdeel van de monitor discriminatie.

[3:29:08] De vierde monitor die is in 2024 van start gegaan en we willen deze in Q4 2025 aanbieden aan de Tweede Kamer.

[3:29:17] Daar zit echt een grote taak in voor voorlichting en bewustwording.

[3:29:22] Er zijn natuurlijk wel genootschappen en belangenverenigingen van huurders en verhuurders die dan wel individueel criteria hebben en houden.

[3:29:33] Maar het is dan ook aan hen om daarop te acteren.

[3:29:38] Nog los van het feit dat je natuurlijk altijd personen hebt die niet bij een dergelijke vereniging zijn aangesloten.

[3:29:46] Wel kunnen we nog, blijven we ook aandacht vragen om vooral in het voorkomend geval melding te doen.

[3:29:51] En dat sluit eigenlijk een beetje aan bij de vergunningsplicht voor makelaars.

[3:29:54] Ja, makelaarsberoep is een vrij beroep.

[3:29:58] Iedereen kan dat worden.

[3:30:00] Wel is het zo dat ook de makelaars natuurlijk een belangenvereniging hebben, de NVM is daar een voorbeeld van, die daar wel regels over heeft, maar ook trainingen en educatie over geeft om te voorkomen dat er racisme en discriminatie ook in de onbewuste vorm tegengaan wordt.

[3:30:19] Dus dat is dan hun plicht.

[3:30:22] Een vrij beroep, daar kan je helaas geen vergunning van intrekken, want het is een vrij beroep.

[3:30:32] Waarom wordt er tegengegaan van moslimdiscriminatie?

[3:30:34] Moslimaat niet opgenomen in de nieuwe kerndoelen.

[3:30:37] En ik neem aan dat er even gedoeld wordt op de kerndoelen in het onderwijs.

[3:30:41] Nou ja, het is natuurlijk van belang dat we alle vormen van discriminatie tegen gaan.

[3:30:45] en dat er aandacht voor moet zijn in het onderwijs.

[3:30:47] En mijn collega van OCW heeft de definitieve conceptkerndoelen van burgerschap met uw Kamer inmiddels gedeeld.

[3:30:56] En daar is nadrukkelijk aandacht voor het tegengaan van discriminatie en voor het belang van gelijkwaardige behandeling.

[3:31:04] En dat verdere vragen, die moet u toch dan echt ook aan mijn collega daar stellen.

[3:31:11] Een vraag over desinformatie in het onderwijs van mevrouw Rijkowski.

[3:31:14] Hoe voorkomt deze minister dat gecoördineerde desinformatiecampagnes tegen lespakketten als lentekribbels scholen ervan weer houdt om het thema van seksuele geaardheid en ontwikkeling te bespreken in de klas?

[3:31:24] En hoe zorgt de minister ervoor dat ouders naast online desinformatie de juiste informatie ontvangen ten aanzien van de lesstof?

[3:31:31] Hoe werkt hij samen met de staatssecretaris emancipatie voor het bijzondere onderwijs om ervoor te zorgen dat er een veilig leerklimaat ontstaat?

[3:31:39] Deze verantwoordelijkheid ligt wel primair bij de staatssecretaris voor Funderens Onderwijs en Emancipatie.

[3:31:45] Scholen moeten wel verplicht aandacht besteden aan relationele en seksuele vorming.

[3:31:50] Dat staat ook dan omschreven in die wettelijke kerndoelen.

[3:31:54] Ze zijn wel vrij op de wijze waarop ze daar dan invulling aan geven.

[3:32:00] Of zij dan gebruik maken van bijvoorbeeld lespakketten zoals die van de lentekribbels of niet, dat is dan wel aan hen.

[3:32:06] Mijn indruk is toch wel dat scholen hierin een zorgvuldige afweging maken, passend bij hun visie en hun leerlingenpopulatie.

[3:32:14] Om desinformatie dan tegen te gaan zijn er vanuit OCW en VWS wel informatiecampagnes geweest over het doel van de relationele en seksuele vorming in de week van de lentekribbels.

[3:32:24] Onder meer artikelen met veelgestelde vragen op rijksoverheid zijn daaraan gewijd en het stimuleringsprogramma gezonde relaties en seksualiteit zijn daarvoor opgesteld.

[3:32:37] Hoe zorgt de minister ervoor dat ouders naast online desinformatie de juiste informatie ontvangen ten aanzien van de lesstof?

[3:32:43] Ja, wat leerlingen moeten leren, dat staat in de wet.

[3:32:47] En hoe scholen dus daar invulling aan geven, dat is aan de scholen zelf.

[3:32:52] En daar verwijs ik ook voor naar de collega's van OCW en VWS over de invulling daarvan.

[3:33:00] De invulling ligt voornamelijk dus ook bij de scholen zelf, hoe zij dat dan oppakken, maar er zijn dus wettelijke kaders over wat daar

[3:33:06] aan ten grondslag ligt.

[3:33:10] En dan de samenwerking met de staatssecretaris, ja die is op zich is die goed.

[3:33:14] Hij is daar ook primair verantwoordelijk voor de veiligheid in het funderend onderwijs.

[3:33:20] Laat vooropstaan, alle leerlingen moeten zich natuurlijk vrij en veilig kunnen voelen op alle scholen in welke vorm dan ook.

[3:33:27] Het wetsvoorstel vrij en veilig onderwijs geeft nadere invulling aan de zorgplicht en geeft scholen ook inzicht in de onveiligheid en worden daarbij ook ondersteund.

[3:33:42] De verlof- en vervangingsregeling.

[3:33:44] We springen een beetje van de hak op de tak.

[3:33:46] Gaat u in het aankomende wetsvoorstel iets regelen voor een volksvertegenwoordiger die bij aanvang van het ambt zwanger is?

[3:33:53] Dit item kwam gisteren ook onder andere even naar voren.

[3:33:58] Maar ik begrijp dat u ook persoonlijk ten deel is gevallen.

[3:34:02] Tijdelijke vervanging van zwangerschap en bevalling is op basis van de huidige regelgeving niet altijd mogelijk.

[3:34:09] Dat heeft te maken met geld vanaf een periode van vier weken voor de vermoedelijke bevallingsdatum.

[3:34:16] Daar heeft het kabinet op 6 maart 2024 een standpunt over ingenomen.

[3:34:23] We kijken naar de mogelijkheden.

[3:34:24] of daar een oplossing voor gevonden kan worden.

[3:34:28] En ik neem het mee in het wetsvoorstel over de modernisering, verlof en vervangingsregeling die ik in voorbereiding heb.

[3:34:36] Mevrouw Rekkers, dat is uw vierde en laatste interruptie.

[3:34:38] Ja, dank voorzitter.

[3:34:39] En dan, inderdaad, ik heb het voorbeeld van mezelf genoemd.

[3:34:42] Alleen mijn vraag ging over, kijk, op het moment dat je de regeling voor verlof wil aanpassen, moet je de grondwet wijzigen.

[3:34:49] In een brief die we voor de zomer hebben gekregen, heeft uw voorganger aangegeven

[3:34:53] Er is ook een adviescollege geweest die een rapport heeft uitgebracht en die zei, nou, de grondwet wijzigen, heeft de minister gezegd, dat ga ik niet doen.

[3:35:02] Maar je kan wel de termijnen flexibiliseren en het zo toch op een andere manier ingaan vullen.

[3:35:06] En mijn vraag was, dat betekent daar wel een wetswijziging?

[3:35:11] En mijn vraag was, wanneer kan een Kamer dat wetsvoorstel over die flexibilisering van die termijnen ontvangen?

[3:35:21] Nou, dat is nog even de vraag.

[3:35:25] Kijk, natuurlijk wil ik wel kijken of we het een en ander van duur kunnen flexibiliseren, maar uitbreiden is inderdaad een lastige iets, want we hebben het inderdaad ons te verhouden tot de grondwet.

[3:35:35] Nou, en voelt u hem al aankomen in deze demissionaire periode, of deze minister bereid is om de grondwet aan te passen?

[3:35:41] Nee, daar moet ik dan toch niet.

[3:35:44] Maar de internet consultatie van het wetsvoorstel, dat moet dan eerst plaatsvinden, of vindt dat op dit moment plaats?

[3:35:51] Dat moet nog plaatsvinden.

[3:35:54] Dus ja, er is aandacht voor, maar een echte grondwetswijziging ga ik niet doen.

[3:35:59] De vraag was van mevrouw De Kossum, wanneer vindt dat plaats?

[3:36:03] Wanneer gaat dat in constatatie?

[3:36:06] Daar kom ik zo even op terug.

[3:36:07] Dat zoeken wij even uit wanneer dat plaats gaat vinden.

[3:36:17] Er is bij het vorige commissiedebat een motie aangehouden ten aanzien van de erkenning van de Roma en de Sinti en er is nog geen duidelijk standpunt van de minister op eventuele erkenning.

[3:36:24] Is het kabinet van plan om Roma en Sinti gemeenschappen te erkennen onder het kaderverdrag van nationale minderheden?

[3:36:30] Ja, en daar spreek ik toch ook even uit mijn persoonlijke verleden.

[3:36:35] Ja, de zorgen van de Roma en Sinti gemeenschap zijn mij bekend.

[3:36:39] Daar heb ik ook mee van doen gehad in het verleden, dus ik heb daar enige kennis van.

[3:36:45] Ik onderzoek of uitbreiding van het kaderverdrag het antwoord kan zijn op de problemen die die gemeenschap dan ook ervaart.

[3:36:52] Dat moet wel zorgvuldig gebeuren.

[3:36:56] Uiteindelijk is het wel zo dat uitbreiding van het kaderverdrag een keuze is waar de Eerste en Tweede Kamer over zullen moeten gaan stemmen.

[3:37:04] Dit najaar kom ik dan ook met een brief over de voortgang daarvan.

[3:37:09] Voorzitter, sorry, de moed zag mij ter plekke in de schoenen, want het is precies hetzelfde antwoord dat ik de vorige keer kreeg van de vorige minister.

[3:37:21] Ik zou toch denken dat onderzoek... Ik waardeer de zorgvuldigheid van deze minister, maar dat onderzoek is al gedaan door de Europese Unie en de Europese Raad heeft

[3:37:32] de lidstaten geadviseerd om de Roma en Sinti te herkennen als minderheid.

[3:37:39] Dus laat het alsjeblieft niet opnieuw nu weer gaan onderzoeken.

[3:37:43] Als de minister zegt de Eerste en Tweede Kamer moeten daarover stemmen, breng ik graag binnenkort die motie in stemming.

[3:37:48] Maar ik ben gewoon benieuwd hoe de minister daar dan over denkt, of hoe het kabinet daarover denkt.

[3:37:54] U komt nu wel, moet ik heel eerlijk zeggen, bij deze minister even met een nieuwe feitelijkheid.

[3:37:58] Ik laat het even uitzoeken wat de stand van zaak is.

[3:38:01] Kom ik in de tweede termijn even terug op dit punt.

[3:38:08] Het gebruik van gevoelige persoonsgegevens voor toetsen van algoritme op discriminatie.

[3:38:14] Dat is een goede vraag, moet ik heel eerlijk zeggen.

[3:38:18] Hoe gaat de minister ervoor zorgen dat gevoelige persoonsgegevens op een verantwoorde manier door overheden gebruikt kunnen worden om algoritme te toetsen op mogelijke discriminatie?

[3:38:28] Kan de minister ervoor zorgen dat deze data op verantwoorde wijze ingezet wordt door uitvoeringsorganisaties en is hij bereid om met het CRM te werken aan een wettelijk kader hiervoor?

[3:38:40] Ja.

[3:38:42] Het is natuurlijk belangrijk dat overheden algoritmes op een adequate en goede manier inzetten en daar zou in een algoritme dan geen vooringenomenheid of discriminatie in moeten zitten.

[3:38:56] En dat kan inderdaad wel, want soms is een algoritme ook wel nodig om bepaalde persoonsgegevens te werken, maar het recht op bescherming van persoonsgegevens is een heel groot goed in Nederland en die moet ook wel worden gerespecteerd.

[3:39:09] De AI-verordening staat dan toe dat aanbieders van hoogrisico AI-systemen in uitzonderlijk geval op bijzondere persoonsgegevens verwerken voor het toetsen op voor ingenomheid mits passende waarborgen worden genomen.

[3:39:24] Dat is een beetje een cryptisch antwoord, maar ik verken momenteel wel de mogelijkheid hiertoe om andere algoritme waarvoor dit wenselijk zou zijn met deskundige en overheidsorganisaties, dus eigenlijk een algoritme om het algoritme

[3:39:38] te toetsen op vooringenomenheid.

[3:39:40] En ik ga dan ook een datadialoog organiseren met experts, burgers en maatschappelijke organisaties om de ethische aspecten van het gebruik van algoritmes rondom dit item inzichtelijk te maken.

[3:39:52] Zodra we dat gedaan hebben, ja, dan zal ik bepalen wat er verder nodig en wenselijk is.

[3:39:57] En als daar uit die verkenning natuurlijk bijzonderheden komen, zal ik uw Kamer natuurlijk informeren daarover.

[3:40:07] En wat gaan we doen om een kader te creëren voor politici buiten het verband van vergaderen in de Tweede Kamer?

[3:40:13] Wat is de visie van de minister op het tegengaan van polarisatie en voorkomen dat we moeten grijpen naar het strafrecht?

[3:40:18] Daar heb ik al enigszins ook beantwoord.

[3:40:21] Ja, het is een groot goed dat politici een vrijheid van meningsuiting hebben.

[3:40:26] Ze moeten kritiek kunnen hebben op beleidsstandpunten en de inrichting van de samenleving.

[3:40:33] Dat is niet zonder grenzen.

[3:40:35] Het Europees Hof voor de Rechten van de Mens heeft gezegd dat politici vanwege hun belangrijke maatschappelijke functie moeten vermijden dat hun publieke uitingen intolerantie tegen bepaalde groepen voeden.

[3:40:46] En daar moeten wij dan ons ook toe verhouden.

[3:40:49] En dat lijkt mij ook een goede gedachte om daarmee in te gaan.

[3:40:54] Ik herken de discussie tussen u beiden wel even over waar zit de grens van achter het muurtje, om het zo maar eens te zeggen.

[3:41:03] Dus dit is ongeveer waar we ons aan moeten houden.

[3:41:06] In individuele gevallen, zodra buiten de muur over de grens gegaan wordt, dan heeft u ook al gezegd, dan treedt het strafrecht natuurlijk in werking.

[3:41:16] Even terug naar het vorige punt over de algoritme.

[3:41:19] Daar heeft u gezegd, we zijn aan het verkennen en als daar wat uitkomt, dan zal ik de Kamer over informeren en de heer Van Nispen, die door zijn interruptie probeert op een sneeksmeer een toezegging van te maken van mij door er een termijn aan te koppelen, maar daar werk ik nog wel even aan mee.

[3:41:32] Dus kunt u daar een termijn aan verbinden wanneer die verkenning klaar is?

[3:41:43] Nou, daar kom ik even op terug in de tweede termijn.

[3:41:45] Ik zal even kijken hoe de agenda daarover uit is, maar dan hoop ik dat we via u, de heer Van Ispen, toch ter wereld kunnen zijn.

[3:41:53] Dan ben ik door de vragen heen, voorzitter.

[3:41:54] Ik ga even kijken of dat zo is, of dat... Meneer Eggen heeft nog interrupties, of heeft u nog vragen gemist?

[3:42:00] Ik ga het rijtje even af.

[3:42:01] Had meneer Bemenck ook een vraag gemist over hatecrime, was dat bij u in ieder geval, of niet?

[3:42:08] Ja, u mag hem even... Ik kijk even of er vragen gemist zijn, want dan kunnen we die gewoon pakken.

[3:42:12] Ja, ik heb nog de vraag gesteld, wat gaat de minister in het algemeen doen tegen de toename van hatecrime, van discriminatie en geweld vanuit extreem rechtse hoek?

[3:42:22] Meneer Eggen had uw vraag gemist.

[3:42:24] Ja, ga ik eerst even... Ja, mevrouw Tsjikko had uw vraag gemist.

[3:42:28] Nou, eigenlijk meer een antwoord.

[3:42:29] Op mijn vraag over makelaars kreeg ik, en vergunningsbrieven voor makelaars kreeg ik het antwoord dat makelaars een vrij beroep hebben, dat weet ik.

[3:42:36] Mijn vraag was hoe de minister kijkt naar het invoeren van vergunningen.

[3:42:40] Oké, ja.

[3:42:42] Meneer Van Nispen had die vraag.

[3:42:43] Ik miste eigenlijk de ruiterlijke toezegging op dat vorige punt, wat de minister zelf zo'n goede vraag vond.

[3:42:49] Dus ik hoop dat hij daar, ongeacht wat er uitkomt, sowieso gedetailleerd op terug kan komen.

[3:42:54] Ja, maar dat dan even voor de tweede termijn.

[3:42:56] Ik probeer hier coulant te zijn, ook naar de commissie, om de ruimte voor te geven, maar ik doe daar geen misbruik van.

[3:43:01] Meneer Van Nispen, als u die eerst even pakken nog, ik weet niet of u de antwoorden praat heeft, of anders het in de tweede termijn doet, en anders ga ik naar meneer Erkin voor zijn interrupties.

[3:43:10] Ik kom op de diverse vragen in de tweede termijn nog even terug, maar ik begreep dat er nog een aanvullende vraag was.

[3:43:18] Ja, voorzitter, dank je wel.

[3:43:20] Misschien heeft u het gemerkt, maar op de automatische piloot heb ik geluisterd naar deze minister, omdat ik ook het gevoel had dat we eigenlijk een antwoord kregen op de automatische piloot.

[3:43:31] En ik wil graag een gesprek met deze minister, want ik ben oprecht benieuwd naar wat deze minister achter wil laten.

[3:43:39] Kan hij één concrete actiepunt noemen waarvan hij zegt als ik straks minister af ben, wil ik dat gerealiseerd hebben om racisme en discriminatie aan te pakken?

[3:43:48] U heeft mij ook gevraagd om een persoonlijke reflectie.

[3:43:56] Wat ik achter wil laten, daar heb ik het al meer over gehad, ik kan geen ijzer met handen breken.

[3:44:01] Ik kan alleen maar mijn uiterste best doen om alle trajecten die hier genoemd zijn zo spoedig mogelijk en zo vlot mogelijk door te geleiden.

[3:44:08] En als ik het echt heb over een persoonlijke achterlaten, dan hoop ik dat we straks, als ik, wanneer dan ook mijn termijn ten einde komt, dat we met elkaar terug kunnen kijken op een minister waarvan we zeggen

[3:44:21] Deze heeft zich ten volle ingezet om racisme en discriminatie te bestrijden, heeft invulling gegeven aan het beleid, maar ook de persoonlijke reflectie getoond en de verbondenheid met de mensen die dit ten deel valt.

[3:44:34] En dat zou mij persoonlijk al een heel groot goed zijn, meneer.

[3:44:38] Ja, voorzitter, maar als ik dan dit hoor, dan... Ik heb echt niet geturfd, maar als ik had geturfd hadden we waarschijnlijk drie topwoorden, een top drie bestaande uit de volgende woorden van de beantwoording van de minister gehad.

[3:44:53] Brief, overleg, rapport.

[3:44:55] En ik vraag aan deze minister, wat gaat deze minister doen?

[3:44:58] En ik vraag gewoon nogmaals, het is...

[3:45:00] Ik stel die vraag nog een keer.

[3:45:02] Ik gooi daarvoor een interruptie weg.

[3:45:05] Wat wil deze minister en graag een concreet actiepunt achterlaten als hij straks minister af is om racisme en discriminatie aan te pakken?

[3:45:13] Geen brief, geen overleg, geen rapport.

[3:45:16] Maar wat wil hij concreet achterlaten?

[3:45:20] Ja, voorzitter, dat is toch een bijna flauw antwoord.

[3:45:24] Ik ga helaas niet over heel veel.

[3:45:26] uitvoering van het daadwerkelijke beleid.

[3:45:28] Wij gaan over de uitvoering van en het maken van het beleid.

[3:45:31] En dat is dan inderdaad wat ik al gezegd heb naast mijn persoonlijke wens dat ik gezien word als een minister die zich echt ten volle inzet voor de bestrijding van racisme en discriminatie.

[3:45:42] Een zaak dat wij zo vlot en zo spoedig mogelijk alles wat wij hier doen aan beleid zo goed mogelijk binnen de kaders die ons gegeven is en zo vlot mogelijk oppakken.

[3:45:53] Ik ga ook zo vlot mogelijk door met mijn interrupties.

[3:46:00] Kan de minister aangeven met welk doel de regering in gesprek is gegaan met de moslimjongeren twee weken terug?

[3:46:07] Sorry, ik verstond het laatste deel.

[3:46:08] Met welk doel de regering twee weken terug in gesprek is gegaan met moslimjongeren?

[3:46:17] Daar is een gesprek aangevraagd en het doel was natuurlijk om nader tot elkaar te komen over alles wat er speelt over racisme en discriminatie en vooral een indruk te krijgen hoe dat de moslimjongeren raakt en in relatie ook mede waar u zelf aan refereerde hoe dat het vertrouwen in de politiek heeft geschaad.

[3:46:38] Ik vind het zelf oprecht jammer dat ik hier nu pas zit en niet twee weken geleden want dan had ik graag zelf bij dat gesprek aangesloten.

[3:46:46] Ik heb u ook aangegeven

[3:46:47] Dat ik mede daarom veel waarde aan hecht om bij het volgende gesprek juist zelf wel aanwezig te zijn.

[3:46:53] Om juist die gevoelens ook tot mij te nemen.

[3:46:56] En dan kan ik echt spreken uit eigen ervaringen.

[3:46:58] Want u refereerde er even aan.

[3:47:00] Het lijkt soms wat automatische piloot.

[3:47:04] Daar ontkom ik als minister niet aan.

[3:47:06] Omdat ik nu eenmaal sta op het beleid en de uitspraken van mijn voorgangers.

[3:47:10] Dat is nu eenmaal de systematiek werk.

[3:47:12] Maar ik ga er wel voor inzetten om dus bij dat gesprek zelf aanwezig te zijn.

[3:47:16] om daar de sfeer en de gevoelens van de jongere moslims op te halen.

[3:47:23] Laatste interruptie, meneer.

[3:47:23] Voorzitter, dank u wel.

[3:47:24] Het is altijd goed als je luistert tijdens een gesprek.

[3:47:27] Maar volgens mij voel je een gesprek ook met een bepaald uitkomst als doel.

[3:47:33] Of om iets nader te onderbouwen.

[3:47:36] Dus kan de minister aangeven, anders dan dat er over zes maanden nog een gesprek gaat plaatsvinden, wat nou precies uit dat gesprek is gekomen?

[3:47:47] Het gesprek was mede geïnitieerd om... Dat is eigenlijk, vind ik, geen doel om uitvoering te geven aan de motie.

[3:47:55] Maar dan zou je slechts er zitten om dan de motie af te kunnen vinken.

[3:47:59] Nou, dat is niet de intentie van deze minister.

[3:48:02] Ik wil gewoon als doel een structurele ingesprek gaan met moslimjongeren en wat ervaart.

[3:48:09] En dat is voor mij eigenlijk een doel op zich.

[3:48:11] En dan de uitkomsten van die gesprekken, indien daar mogelijkheden, kansen liggen of noodzaken liggen, vertalen naar een kabinetsbeleid.

[3:48:23] Dank u wel.

[3:48:24] Minister, zijn we aan het... Nee, meneer Koops.

[3:48:27] Ja, u heeft nog één interruptie over.

[3:48:28] Ja, gaat gewoon.

[3:48:30] Ja, meneer de voorzitter, daar wezen we mee op tijd, dus ik heb deze ene bewaard.

[3:48:35] En wel voor de schitterende zin die daar werd geciteerd door de minister uit de jurisprudentie van het Mensenrechtenhof, namelijk over hoe politici niet mogen oproepen tot intolerantie.

[3:48:44] Dat daar dus de grens ligt bij de vrijheid van meningsuiting, specifiek gelet op de ambten die politici bekleden, de positie die ze hebben in de maatschappij.

[3:48:53] En die zin gebruik ik nu

[3:48:57] tegen de maatschappelijke achtergrond van veel nieuwkomers in Nederland en veel tweede en derde generatie moslimjongeren, zou ik maar zeggen.

[3:49:09] Dus je hebt gewoon een grote moslimminderheid in Nederland.

[3:49:16] Daarnaast heb je heel veel nieuwkomers.

[3:49:18] Heel veel gedoetjes worden door elkaar gedraaid bij die twee groepen.

[3:49:21] En als ik denk aan intolerantie, dan kan intolerantie worden opgeroepen tegen de aanwezigheid van nieuwkomers of de komst van nieuwkomers.

[3:49:28] Dat is één stuk.

[3:49:29] En tegenover moslims in zijn algemeenheid.

[3:49:31] En het woord intolerantie is breder, beter, vind ik, dan racisme of discriminatie.

[3:49:37] Omdat intolerantie al die vormen, uitlatingen kent die niet strafbaar zijn.

[3:49:44] En daarmee kom ik dus dan terug op de vraag die ik had van is de minister bereid

[3:49:49] beleid te maken op het voorkomen van de oproep tot intolerantie door politici.

[3:49:55] En dan, ik denk weer aan de lokale, ik denk gewoon aan de gemeenteraadsverkiezingen.

[3:50:00] Ja voorzitter, deze minister is, ik denk dat we niet geholpen zijn bij het maken van beleid over het stellen van regels dat we intolerant moeten zijn tegen intolerantie.

[3:50:13] Dat is een maatschappelijk iets wat breed gedragen zou moeten worden en het instrument daarvoor is onder andere voorlichting en educatie en een stukje bewustzijn.

[3:50:23] En iets, en dan moet ik toch wel heel eerlijk zeggen, wat we in de samenleving misschien wel veel meer zouden moeten doen,

[3:50:29] elkaar erop aanspreken.

[3:50:31] Dat zou wel enorm helpen als we dat zouden doen naar elkaar.

[3:50:35] En die drempel die lijken we ook wel een beetje vergeten, maar wat mij betreft zou dat ook wat vaker gewoon mogen, voorzitter.

[3:50:42] Dank u wel, minister.

[3:50:43] Dan gaan we zo door naar de tweede punt van de orde, meneer Bemenger.

[3:50:54] U mag eerst een punt voren, maar dan mag altijd Meneer Van Nispen.

[3:50:56] Dat is alleen slechts om te zeggen, ik moet uit dit commissiedebat lopen, dus ik zal afzien van een tweede termijn.

[3:51:02] Ik heb, denk ik, duidelijk laten blijken wat ik van het een en ander vind.

[3:51:06] En ik roep wel straks via u, voorzitter, de minister op om wel serieus de toezeggingen wel te doen die ik gevraagd heb, want er zal worden meegeluisterd door mijn fractie.

[3:51:13] En anders is het wel door deze collega's hier.

[3:51:15] Maar ik moet nu naar een wetsbehandeling in de plenaire zaal.

[3:51:17] Ik dank u wel.

[3:51:18] Meneer Van Nispen.

[3:51:18] Ja, dank u wel.

[3:51:20] Goed dat u dat ook even zo meldt.

[3:51:22] Laatste interruptie van de heer Bemenga.

[3:51:25] Dank u wel, voorzitter.

[3:51:27] Er was inderdaad nog een vraag van mij die niet beantwoord werd, maar dat komt denk ik in de tweede termijn.

[3:51:33] Dan hoor ik het dan wel.

[3:51:34] Nou ja, ik vroeg me af, want de minister begon ook met de aantal meldingen die er zijn geweest.

[3:51:40] Die zijn in ieder geval aardig verdubbeld, veel meer geworden.

[3:51:45] Dat kan natuurlijk te maken hebben door het fantastische werk, preventieve werk, wat gedaan wordt door mensen, waardoor de meldingsbereidheid

[3:51:52] omhoog is te gaan, maar het kan ook gewoon te maken hebben dat er gewoon veel meer disciplinatiegevallen zijn.

[3:51:58] Ik vroeg me af hoeveel van dat soort meldingen ook op een goede manier worden afgehandeld.

[3:52:05] Hebben we daar inzicht in?

[3:52:07] Zo niet, dan is de vraag richting de minister of dat ook meegenomen kan worden in de cijfers.

[3:52:17] Ja, dat is een dubbele vraag, voorzitter.

[3:52:20] Die eerste vraag die legt al meteen eigenlijk neer dat ik dat even uit moet zoeken en dat ik daar in de tweede termijn op terug moet komen voordat ik eventueel vraag nummer twee kan beantwoorden.

[3:52:29] En even voor de duidelijkheid, uw eerste vraag ging over de vraag over de toename van hatecrime.

[3:52:35] Was dat correct?

[3:52:37] De vraag was wat gaat de minister in het algemeen doen tegen de toename van hatecrime, van discriminatie en geweld vanuit extreem rechtse hoek?

[3:52:47] Ja voorzitter, dank u wel.

[3:52:48] Dan heb ik dat.

[3:52:49] Mijn administratie aan deze zijde voor nu in ieder geval compleet.

[3:52:52] Komt daar zo op terug.

[3:52:53] Dan gaan we zo over naar de tweede termijn van de kant van de commissie.

[3:52:57] Daarvoor heeft u één minuut veertig.

[3:53:01] Ik wil even met tijd... We hadden half negen natuurlijk in de planning staan als eindtijd.

[3:53:04] We zijn er eventueel uit geweest, ook voor de stemming.

[3:53:07] Maar ik wil proberen om niet te ver uit te lopen, zodat iedereen met zijn agenda ook rekening mee kan houden.

[3:53:12] Dus ik ga zo naar de commissie en wil ik toch kijken of we met een korte schorsing met elkaar, nou ja, niet later dan kwart voor negen, tien voor negen, klaar zijn.

[3:53:20] En dan vraag ik dus medewerking daar ook voor.

[3:53:24] Dan ga ik naar de heer Bamenga voor de tweede termijn.

[3:53:29] Dank u wel, voorzitter.

[3:53:31] Allereerst wil ik een twee minuten debat aanvragen.

[3:53:35] En ik heb een aantal punten.

[3:53:38] Voor de tweede termijn had ik sowieso een punt over voetbal, maar die is eigenlijk door mijn collega al gemaakt.

[3:53:47] Maar ik wilde toch nog wel de minister vragen of de minister kan toezeggen in een gesprek te gaan met de VVCS, dat is de vakbond voor betaald voetbalspelers, over het harde aanpakken van gevallen van racisme en discriminatie in stadions.

[3:54:01] En kan hij toezeggen

[3:54:05] dat hij ook naar de Kamer een terugkoppeling zal geven.

[3:54:08] En ik snap absoluut wat de heer Koops zojuist ook gezegd heeft een aantal keren, want in mijn gesprekken ook met de KNVB hoor ik inderdaad dat heel veel zaken ook gewoon bij de rechter stranden.

[3:54:20] En dan is de vraag van wat kunnen wij als wetgevers doen om te voorkomen dat zaken van discriminatie bij de rechter stranden, terwijl het misschien overduidelijk is, dat er sprake was van discriminatie en hate crime, zeg maar, in de voetbalstadion.

[3:54:34] Ik wil eindigen met toch wel een oproep richting de minister.

[3:54:39] Want de vragen die ik stelde over hele concrete zaken, ik vond dat die zaken niet... Ik vind dat de minister daar toch een andere houding in had kunnen nemen.

[3:54:50] Om een voorbeeld te geven, de minister zei ik kan misschien wel naar mijn collega toe om hem aan te spreken.

[3:54:56] Daarvan had ik bijvoorbeeld verwacht dat de minister zei ik ga dat doen.

[3:54:59] Ik ga mijn collega daarop aanspreken.

[3:55:01] Ik als hoeder van de Grondwet, dat ga ik doen.

[3:55:03] Want de minister heeft zelf al een paar keer aangegeven, ik ben de hoeder van de grondwet.

[3:55:07] En dan verwacht ik toch wat meer zo'n proactieve reactie.

[3:55:10] Hopelijk krijg ik in de tweede termijn wel een toezegging dat de minister bereid is om dat in ieder geval te gaan doen.

[3:55:17] Dan hou ik het hierbij.

[3:55:18] Dank u wel.

[3:55:18] Dank u wel, meneer Bumenga.

[3:55:20] Meneer Erkin.

[3:55:21] Ja, voorzitter.

[3:55:22] Ik heb niet heel veel tijd nodig voor mijn tweede termijn, anders dan te zeggen dat ik de brieven die deze minister gaat sturen zal volgen, de overleggen,

[3:55:33] die jij gaat voeren, heel veel succes zal wensen.

[3:55:35] En ook de rapporten die jij laat opstellen, die zal ik met heel veel belangstelling lezen.

[3:55:41] En ik zal ook mijn voorstellen, want ik vind echt dat we in de afgelopen tijd gewoon te weinig stappen hebben gemaakt.

[3:55:47] De voorgaande kabinetten hebben te weinig gedaan.

[3:55:49] En ik wil gewoon nu dat het nu wel goed gaat.

[3:55:52] En daar zal ik voor voorstellen voor indienen tijdens het Twee Minuten Debat.

[3:55:56] En ik hoop dat we die ook met spoed kunnen inplannen.

[3:55:59] Dat zullen we doorgeven aan de reviewplanair.

[3:56:02] Mevrouw Tsakai.

[3:56:03] Ik kan me aansluiten bij de wens van de heer Bamenga voor een twee minuten debat, maar dan inderdaad graag voor het verkiezingsreces.

[3:56:11] Voorzitter, ik beneid deze minister niet.

[3:56:13] Op persoonlijk niveau vind ik het ontzettend knap dat de minister hier zit en antwoord geeft op alle vragen en dat doet hij kundig.

[3:56:22] Maar mocht hij dit debat nog eens terug gaan kijken, wat ik me best voor kan stellen als je net minister bent, dan zou ik hem willen uitdagen om dat eens te doen vanuit het oogpunt van iemand die slachtoffer is van discriminatie, van iemand die lid is van die gemeenschap van Roma en Sinti, van een jonge Nederlandse moslim.

[3:56:42] Het is precies hetzelfde debat als we de vorige keer hebben gevoerd met de voorganger van de minister.

[3:56:47] Nou kan deze minister daar niet zoveel aan doen en ik snap ook de bescheidenheid van zijn rol als demissionair minister, maar ook ik zou hem willen uitdagen om iets meer toe te zeggen, iets meer actie te ondernemen.

[3:56:58] Kijk wat er nog wel kan in die demissionaire periode.

[3:57:00] Bijvoorbeeld als het gaat om het erkennen van die Roma en Sinti.

[3:57:03] Bijvoorbeeld als het gaat om het fine-tunen van die coördinatie hier in Den Haag.

[3:57:09] Want dat ligt niet aan deze minister, maar bij het horen van het najaar, het overleggen, het rapporteren, zakt ook mij de moed een beetje in de schoenen.

[3:57:19] Dus dat zou ik deze minister mee willen geven.

[3:57:22] Dank u wel.

[3:57:23] Mevrouw Rekowski.

[3:57:25] Ja, dank voorzitter.

[3:57:25] Eigenlijk twee van mijn punten over die flexibilisering van de termijnen van verlof en over het aanpakken van online discriminatie, krijg ik in de tweede termijn nog een reactie op.

[3:57:36] En in de algemene zin, ik beneid deze minister natuurlijk niet, want dit is een vrij recent debat en de Kamer wou graag in de eerste paar dagen dat deze minister en minister is, ik denk drie of vier debatten in plannen.

[3:57:49] Dus wat dat betreft ook begrip voor alles.

[3:57:53] Ik hoop dan wel in een volgend debat dat we iets meer stappen kunnen zetten in de aanpak op discriminatie.

[3:57:59] Begrip voor alles.

[3:58:00] Dat is in ieder geval een heel ruime hoeveelheid begrip.

[3:58:03] Kan ik dat nog corrigeren?

[3:58:04] Er zijn weinig ministers die daarmee wegkomen.

[3:58:08] Meneer Koops.

[3:58:09] Voorzitter, ik beneed de minister wel.

[3:58:12] Want hij is namelijk degene die hier in deze zaal de vinger op de knop heeft en de pen in handen.

[3:58:18] En die gewoon daadwerkelijk iets kan doen in plaats van een beetje op de zijlijn commentariëren en met goede suggesties te komen, zoals wij hier allemaal aan het doen zijn.

[3:58:26] Wij kunnen moties voorstellen en aannemen, maar uiteindelijk gaat het erom wat u doet.

[3:58:30] En dat is mijn oproep.

[3:58:33] Mijn oproep is niet te wachten totdat de volgende rapportages klaar zijn.

[3:58:37] Ik ga er ook helemaal niet... Ik wil er niet geringschattend over doen, maar er is inderdaad een heel aantal dingen waar u meteen aan kunt beginnen en die, zo geeft u de indruk, het nog leuk zou vinden ook.

[3:58:47] waar u gewoon plezier met ambitie kunt verenigen.

[3:58:51] En daar de wereld een beetje verder mee helpt.

[3:58:53] En een van die dingen zou bijvoorbeeld zijn een herhaling van het Catshuisgesprek met de moslimjongeren.

[3:58:58] Ik denk dat u daar geknipt voor bent.

[3:59:00] En ik denk dat de moslimjongeren het gewoon met liefde nog een keer, gewoon nice try, we proberen het gewoon nog een keer tot het lukt.

[3:59:06] Want er moet daar een communicatie op gang komen, precies volgens de woorden die de minister zelf uitsprak.

[3:59:11] Namelijk gewoon, je moet een dialoog aangaan om te weten

[3:59:13] waar dingen wringen, waar het misgaat tussen de omgang met nieuwkomers, met het aanwakkeren van vooroordelen aan de ene kant, en diepgewortelde moslimhaat die gewoon ook bestaat en op een andere manier bestreden moet worden.

[3:59:27] Dus ik moedig de minister aan om echt aan de bak te gaan, zeker ook met die moslimjongeren zo snel mogelijk en niet over zes maanden weer een gesprek aan te gaan.

[3:59:37] En ik kon nog ook alvast aan dat ik me serieus ga beraden op een motie over die intolerantie.

[3:59:41] Want u had een punt, maar ik had dat ook.

[3:59:44] En misschien dat ik zelf stiekem naar uw eigen ondersteuning toega... Heren, ik probeer hierbuiten gewoon serieus mijn punten, maar laat u zich niet afleiden door mijn verwoording.

[3:59:55] Ik ga wel degelijk naar de ondersteuning die u in veel grotere mate heeft dan ikzelf, om te kijken of daar iets moois van te maken valt.

[4:00:01] Want die gemeenteraadsverkiezingen moeten niet ontaarden in polariserende debatten.

[4:00:06] Daar houd ik mijn hart voor vast.

[4:00:08] En tot slot zeg ik u dank voor de voorbereiding ook van dit debat.

[4:00:12] Dank u wel, meneer Koper.

[4:00:13] Ik kijk even naar de minister hoe lang we zullen schorsen voor de respons.

[4:00:18] Ja, ik denk dat ik met tien minuten voldoende heb en dan kunnen we daaraan het vervolg beginnen.

[4:00:23] Dan schorsen we tot tien over half negen.

[4:11:53] Beste mensen, als u uw plaats weer in wilt nemen, dan heropen ik de vergadering en geef ik het woord aan de minister voor de beantwoording in tweede termijn.

[4:12:14] Voorzitter, dank u wel.

[4:12:15] Nog even terugkomende op een aantal vragen over of ik in gesprek ga met de VWS-vereniging voor contractspelers.

[4:12:27] Dat ga ik doen samen met de minister van VWS, ga ik dat oppakken en daar gaan we dus mee aan de slag.

[4:12:35] Algemeen, in het algemeen doen we het tegen de toename van het hate-crime-discriminatie.

[4:12:41] Meteen bij de toezegging of er een terugkoppeling opkomt en zo.

[4:12:44] Ja, wanneer dan?

[4:12:48] Ja, dat kunnen we doen in een voortgangsbrief.

[4:12:50] Maar ja, er komt een terugkoppeling.

[4:12:53] Maar ja, dan moet ik eerst het gesprek wel gehad hebben natuurlijk.

[4:12:56] Een koppelen?

[4:12:57] Ja, dat durf ik nog even niet te zeggen.

[4:12:58] Dat hangt natuurlijk ook van de agenda van VVCS af.

[4:13:02] En van mijn collega van VWS.

[4:13:05] Ik ga ervoor zorgen dat dat niet wegloopt.

[4:13:11] Meneer Bermenga.

[4:13:14] Voorzitter, op zijn minste kunnen we concreet zijn over één ding.

[4:13:20] Dus het zal wel fijn zijn als het toch gezegd wordt wanneer ongeveer.

[4:13:27] Het kan misschien iets ruimer nagedacht zijn daarover.

[4:13:31] Maar het zou fijn zijn als we toch een termijn hebben, want dan kunnen we in ieder geval er naar uitkijken.

[4:13:37] Ik doe m'n best met u, met meneer Bamenga, voor minister gaat over zijn eigen woorden, maar misschien wilde u nog een poging.

[4:13:43] Nee, voorzitter.

[4:13:44] Ja, ik snap de wens van de heer Bamenga natuurlijk wel.

[4:13:46] Ik probeer dat dit jaar gewoon nog te doen.

[4:13:48] Het is het bij elkaar brengen van agendas, maar ik probeer dat dit jaar nog op te pakken.

[4:13:56] Ja, het algemeen tegen hatecrime, discriminatie en geweld vanuit extreem rechtshoek.

[4:14:00] Het is een totaal aanpak, maar het belangrijkste is wel dat op het moment dat er echt geweld plaatsvindt, dan zit het dus in het strafrechttraject en geldt die strafverzwaringsgrond waar ik het al even over had sinds kort, waar ik op zich erg blij mee ben dat het nu ook vastgelegd is in de wet.

[4:14:19] En er wordt dan ook door justitie altijd prioriteit en vervolg aangegeven op het moment dat de strafrechtgrens overgaat.

[4:14:28] De vraag over het makelaarsberoep.

[4:14:32] Er zijn niet veel aanknopingspunten, moet ik dan ook heel eerlijk zeggen.

[4:14:36] Er is wel een wet goed verhuurderschap per 23 in werking getreden.

[4:14:40] Die verplicht verhuurders en verhuurbemiddelaars onder andere om transparant en objectief te handelen tijdens het selectieproces.

[4:14:47] Indien zij zich hier niet aanhouden, zijn gemeenten bevoegd om hierop te handhaven.

[4:14:53] Nou, de collega van VRO zegt van nou dat is op dit moment voldoende om de problematiek rondom deze beroepsgroep en de vruwe markt dan aan te pakken.

[4:15:02] En voor verder vragen ja moet ik u toch echt verwijzen dan naar de minister van VRO die echt vakinhoudelijk daar nader op in kan gaan.

[4:15:11] Ja, ik begrijp op zich de antwoord van de minister, maar afgelopen zomer is dus dat onderzoek uitgekomen waar ik net aan refereerde, namelijk dat we in Nederland het meeste discriminatie op de woningmarkt hebben in heel Europa.

[4:15:25] Dus is de minister misschien bereid om samen, als coördinerend bewindspersoon, om samen met zijn collega op vooral een verkenning te doen naar wat er nog meer nodig is om die discriminatie op de woningmarkt

[4:15:37] tegen te gaan.

[4:15:38] En als dat niet via de vergunningen is, misschien zijn er dan betere wegen.

[4:15:44] Ja, voorzitter.

[4:15:46] Daar vraagt u mij toch echt om in de portefeuille van mijn collega van VRO te gaan zitten, die in belangrijke mate daarover gaat.

[4:15:52] En dat gaat mij dan toch echt te vers.

[4:15:55] Hij heeft in een eerder stadium al daar antwoord op gegeven.

[4:15:59] Ik wil natuurlijk wel meedenken over wat is er mogelijk.

[4:16:03] Wat kan er wel?

[4:16:04] Want je moet toch altijd een constructieve houding hebben om voorwaarts te gaan.

[4:16:09] Maar het is wel voornamelijk haar portefeuille daarin.

[4:16:16] Ja, over de Roma en de Sinti.

[4:16:19] Ja, ik neem die zorgen echt heel erg serieus.

[4:16:23] Maar ik neem ook de verplichting om een zorgvuldige afweging te maken, zeer serieus.

[4:16:28] En het kabinet komt toch echt met een standpunt in dit najaar.

[4:16:32] weer een vervelende.

[4:16:33] En ik weet dat u daar niet op zit te wachten.

[4:16:36] Dat is bemoeilijkt door de wisselingen in het kabinet van de afgelopen maanden, waardoor dat vertraging op heeft gelopen.

[4:16:42] Maar in het najaar komt het kabinet met een gezamenlijk standpunt daarin.

[4:16:47] En dat is even wat het helaas dan toch is.

[4:16:53] Ja, voorzitter, ik snap het antwoord van deze minister, maar ik zit toch met een gemeenschap die hier echt ontzettend lang al op zit te wachten.

[4:17:03] Dus ik ga toch die motie wel indienen en in ieder geval een uitspraak van de Kamer hierover vragen.

[4:17:09] Maar dat is misschien voor de minister iets minder relevant.

[4:17:15] Ja, ik heb uw aankondiging gehoord.

[4:17:17] Dat is geen vraag.

[4:17:20] Kunt u kijken met de rol van BZK Rijksoverheid om melders van platformen aan te spreken als ze geen opvulging geven aan discriminatie en racisme?

[4:17:29] Wij zijn eigenlijk geen melder binnen de DSA.

[4:17:33] De burgers doen een melding bij een meldpunt.

[4:17:35] Die zetten door naar het platform en als het platform waar het dan over gaat vervolgens niets doet met het meldpunt, dan gaat het naar een toezichthouder en die kan dan weer handhaven.

[4:17:47] Wij investeren wel extra in de meldpunten zodat ze beter signalen kunnen doorgeven aan de platform en de toezichthouders om het proces te stroomlijnen daarin.

[4:17:56] In die zin versterken we dan ook de naleving van de Digital Services Act en we hebben ook

[4:18:02] de faciliterende rol in overleggen tussen maatschappelijke partijen en platforms, maar dat is dan ook echt onze rol daarin.

[4:18:16] Ja, dank voorzitter.

[4:18:17] En natuurlijk kunnen we niet voorkomen dat het hele internet vrij is van strafbare feiten of van discriminatie en andere racistische drek.

[4:18:28] Dat zou namelijk censuren vooraf betekenen.

[4:18:31] Maar ik heb toch wel het idee dat we heel veel meer kunnen doen dan wat nu gebeurt.

[4:18:35] Want je zou nu maar

[4:18:37] jong zijn en op social media zitten en denken, nou, blijkbaar mag dit zomaar tegen mij gezegd worden.

[4:18:41] Blijkbaar mogen volwassenen elkaar zo aanspreken.

[4:18:44] En ik zou dan toch de minister willen vragen, dat mag ook later met een brief of over een soort voortgangsbrief over het aanpak van dit voortgang op dit plan aanpak online discriminatie.

[4:18:56] Maakt me niet zoveel uit hoe, maar ik zou heel graag concreet willen weten

[4:19:00] Hoe gaan we nou ervoor zorgen dat die meldingen ook daadwerkelijk worden gedaan en dat die goed genoeg worden nageleefd?

[4:19:08] Want ik denk dat dat één van de meest praktische handvatten is die we hebben om discriminatie te kunnen bestrijden.

[4:19:15] Ja, voorzitter, ik heb net al uitgelegd dat wij dus inderdaad het nalevingstraject, hoe dat dan gaat en wat onze rol daar dan in is.

[4:19:27] Wij investeren al in die meldpunten, voorzitter, en het maakt het

[4:19:30] Ja, ik zou bijna zeggen, ik kan mensen niet naar het meldpunt toedragen.

[4:19:35] Er is maar zoveel wat we kunnen doen om dat te faciliteren aan de voorzijde.

[4:19:39] En dat is toch echt sterk mijn indruk, dat het op dit moment het maximale is wat we eruit kunnen halen.

[4:19:46] Meer doen dan nog meer naamsbekendheid proberen te geven, kunnen wij gewoon eenvoudigweg niet.

[4:19:52] En dan is het nog altijd aan de mensen zelf om op de verzendknop van de melding te drukken.

[4:20:01] Ik ga verder, ik dacht dat ik nog een interruptie kreeg, voorzitter.

[4:20:06] Het wetsvoorstel tot wijziging van de kieswet in verband met Verlof, wanneer gaat die dan in consultatie?

[4:20:13] Dat is een uitspraak van mijn voorganger bij de begrotingsbehandeling van vorig jaar, dat het wetsvoorstel in 2025 in consultatie wordt gebracht en dat is ook nog steeds de planning.

[4:20:25] Even kijken of ik dan nog wat open had staan.

[4:20:30] Hoeveel meldingen worden er op een goede manier afgehandeld, hebben we inzicht in de cijfers.

[4:20:38] Nou ja, momenteel is het zo dat bij de antidiscriminatievoorziening alle meldingen zijn opgepakt en daarom staan ze ook in de rapportage.

[4:20:49] OPAK heeft wel verschillende gradaties die daarin zitten.

[4:20:55] Soms is het alleen een melding, het vastleggen van een gebeurtenis.

[4:20:58] Sommigen hebben ook diepe en langdurige onderzoeken tot gevolg of zelfs eventueel een andere trajecten.

[4:21:05] Daarvoor moeten we toch echt, die heb ik niet paraat, ben ik heel eerlijk in de rapportages van het OM hebben, als we dan willen kijken wat dan daadwerkelijk de diepere achtergrond is wat betreft de cijfers rondom strafvervolging en dergelijke.

[4:21:19] En daaronder heb ik gewoon geen cijfers paraat voor wat onder die grens blijft zitten.

[4:21:25] Het grijze gebied waar we meermaals aan gerefereerd hebben vandaag al.

[4:21:32] Er werd nog gevraagd, ik had uw vraag over de VVCS dus inderdaad al behandeld.

[4:21:38] Ja, ik ga met mijn collega van Justitie en Veiligheid nog verder in gesprek over de rol van politie en justitie.

[4:21:48] En eigenlijk proef ik een beetje een brede roep naar een uitdaging van

[4:21:53] meer concrete acties van wat gaan wij dan doen.

[4:21:58] In ieder geval de discriminatietoets voor de publieke sector, daar staan alle concrete acties in.

[4:22:05] Ik neem uw oproep zeer ter harte om ook in de toekomst met echt meer concrete acties te komen van wat gaat er dan uit de handjes komen, zoals dat dan heet.

[4:22:16] De Catshuis-sessies, ja, die lopen al in een vervolg, maar ik ga graag in gesprek met diverse vertegenwoordigers vanuit de moslimgemeenschap, als ook de jongeren, mocht dat nodig zijn en mocht daar behoefte aan zijn.

[4:22:31] Dan ben ik daar zeer toe bereid en er staan ook al een aantal gesprekken gepland.

[4:22:36] En voorzitter ben ik dan volgens mij door alle vragen en opmerkingen van de tweede termijn heen.

[4:22:40] Dat gaan we even controleren.

[4:22:42] Ik zie dat meneer Bamenga is dat de enige die een vraag gemist heeft.

[4:22:46] Ja, dat is zo.

[4:22:47] Meneer Bemenga.

[4:22:48] Voorzitter, ik had een vraag gemist en ik had een andere vraag.

[4:22:53] Vraag wat ik gemist heb tenminste, dat denk ik.

[4:22:56] Want ik weet even niet of de minister mij aansprak of mijn collega.

[4:22:59] U zei, de minister zei net, ik ga in gesprek met politie en justitie.

[4:23:05] Was dat naar aanleiding van de vraag die ik stelde?

[4:23:08] Ik zie naast u ja geknikt.

[4:23:12] Ik zie naast mij Jagerknik dat ik inderdaad uw vraag door elkaar haalde.

[4:23:17] Ik ga in gesprek met mijn collega van Justitie en Veiligheid.

[4:23:20] Wanneer kunnen wij daar terugkoppeling van krijgen?

[4:23:24] Ik hoop hem vrijdag al te zien en dan in overleg te gaan wanneer we even om de tafel kunnen gaan om een en ander te bespreken.

[4:23:31] Meestal moet dat wel even lukken.

[4:23:36] Geef me even de tijd.

[4:23:38] Ik denk dat met een anderhalve maand, want hij had toch al een koffieafspraak gestaan, zet ik het gewoon op de agenda van de koffieafspraak.

[4:23:44] Dat dan het gesprek plaats moet hebben gevonden.

[4:23:47] Ja, dus dan krijgen we dan ook een terugkoepeling als Kamer.

[4:23:50] Oké, dank je wel.

[4:23:51] En de vraag die ik... Ik kan niet vragen.

[4:23:55] Eerst meneer Menger, daarna meneer Erken.

[4:23:56] Het komt allemaal aan de beurt.

[4:23:57] Ja, nee, precies.

[4:23:58] Want ik ben benieuwd of het, ja, wat je net zei, overleg, of dat nu nog uitgebreid wordt.

[4:24:05] Nee.

[4:24:06] Sorry, mijn vraag is totaal aanpak, strafrechtelijk traject, heeft altijd de prioriteit, dat heeft de minister aangegeven als antwoord op de vraag die ik stelde over wat gaat de minister in de algemene zin doen tegen toename van hatecrime, discriminatie en geweld vanuit de extreemrechtse hoek?

[4:24:27] En eigenlijk puur nieuwsgierigheid vanuit mij uit, omdat ik dus meer en meer juist verhalen hoor van mensen die het gevoel hebben dat ze onbeschermd zijn en helemaal aan hun lot overgelaten zijn.

[4:24:47] En ik wilde misschien de minister vragen, maar misschien heeft de minister daar geen antwoord op,

[4:24:51] Hoe kan het zo zijn dat er burgers zijn die hiermee te maken hebben, de voorbeelden heb ik zojuist gegeven, en toch het gevoel hebben van ik voel me onbeschermd en ik voel me echt aan mijn lot overgelaten.

[4:25:04] En ik snap dat, daar wil ik eigenlijk van de minister wat meer over weten.

[4:25:10] Ja, voorzitter.

[4:25:11] De heer Bamenga en de heer Erking, ik weet niet of ze elkaar nu door elkaar aan het halen waren, mij te vragen.

[4:25:16] Maar nee, meneer Bamenga, laat ik heel eerlijk zijn.

[4:25:18] U zegt al van, ja, ik kan me indenken dat de minister daar geen antwoord op heeft.

[4:25:21] Als ik het antwoord daarop had, dan hadden we heel veel incidenten die in politiek Nederland speelden, hadden we niet.

[4:25:28] Want er zijn heel veel burgers die zich onbegrepen, onbeschermd, ondergewaardeerd, niet gehoord voelen.

[4:25:36] met zeer ernstige uitwassen, soms tot gevolg.

[4:25:39] Ik kan niet anders zeggen dan dat, we hebben het hier over racisme en discriminatie, dat ik mij dat enorm aantrek en probeer, daar waar mogelijk is, omdat ik, zoals de heer Koop zei, aan die knop zit, hij benijdt mij daarvoor, zoveel mogelijk actie op te ondernemen.

[4:25:54] Maar een echt concreet antwoord, als ik dat zou weten, dan denk ik dat iedereen mijn antwoord graag in ontvangt zou nemen.

[4:26:02] Ik wilde eigenlijk doorvragen op de eerste vraag van de heer Bamenga.

[4:26:08] De vraag is of de terugkoepeling ook in een brief, krijgen we dat in een brief?

[4:26:15] Refereert u naar het gesprek met mijn collega van Justitie en Veiligheid?

[4:26:19] Ja, krijgen we daar een brief over?

[4:26:21] Dat kan in de voortgangsbrief, kan ik die opnemen, wat daar uitgekomen is.

[4:26:27] Dat zal dan in de eerstvolgende komen.

[4:26:28] Wanneer is het goed, voorzitter?

[4:26:35] Ja, dan constateer ik dat we daarmee aan het eind van de vergadering komen.

[4:26:40] Ik ga even de toezegging met u herhalen, dus luister even goed mee of we die goed genoteerd hebben, want het zijn er best een aantal.

[4:26:48] De Kamer ontvangt in het eerste kwartaal van 2026 een brief inzake de uitvoering van de motie Koops over knelpunten bij de coördinierende rol van BZK.

[4:26:57] De Kamer ontvangt in het vierde kwartaal van dit jaar een brief over de aanpak van moslimdiscriminatie.

[4:27:03] De Kamer ontvangt een brief over de versterking van stelsel van ADV's, antidiscriminatievoorzieningen, zodra consultatie van het wetsvoorstel hierover gestart is.

[4:27:16] De Kamer ontvangt op korte termijn, staat hier, dan kom ik nog even terug, het onderzoek naar eenzijdig overheidshandelen.

[4:27:25] Voor de zomer van 26, hoor ik zeggen.

[4:27:29] Ja.

[4:27:29] Zolang het allemaal blijft knikken, ga ik gewoon door.

[4:27:35] De Kamer ontvangt dit najaar de kabinetsredactie op de evaluatie van de wet gedeeltelijk verbod gezichtsbrekkende kleding.

[4:27:43] De Kamer ontvangt in Q4 van dit jaar de monitordiscriminatie.

[4:27:51] De monitordiscriminatie in Q4.

[4:27:56] Oh, de woningmarkt, sorry.

[4:27:57] De woningmarktdiscriminatie was dit, ja.

[4:27:59] Ja, daar zijn we allemaal weer bij.

[4:28:04] De Kamer ontvangt ook in Q4 van dit jaar een brief met de kabinet standpunt over het onderzoek naar de uitbreiding van het kaderverdrag in zaken de erkenning van Roma en Sinti als nationale minderheid.

[4:28:13] De Kamer ontvangt een brief over de verkenning in zaken algoritme.

[4:28:18] Ook daar, dat is de vraag van de heer Van Nispen, hebben we daar een datum bij?

[4:28:34] voor de medewerkers van de heer Van Nispen die dit volgen en ons natuurlijk anders op onze kop gaan geven.

[4:28:49] Die nemen we ook dit najaar mee in de voortgangsbrieking.

[4:28:55] De Kamer ontvangt dit jaar nog een brief met de terugkoppeling van het gesprek met de Vereniging van Contractspelers, VVCS, over het aanpakken van discriminatie en racisme in voetbalstadions.

[4:29:04] met de kleine kanttekening, mits we alle agendas opgelijnd krijgen.

[4:29:08] Dat wil nog wel eens een probleem zijn, maar we doen ons uiterste best daartoe.

[4:29:12] En de Kamer ontvangt een terugkoppeling in de voortgangsbrief op gesprek met de minister van JNV over de vervolging van de heetkruimschindigheid.

[4:29:25] Daar ging het gesprek over toen, ja.

[4:29:28] Dan constateert nog dat de commissie een twee-minutendebat wenst te voeren, een aanleiding van deze commissie.

[4:29:33] Met z'n eerst spreken het lid Pemenga en we doen daarbij het verzoek aan de Griffipleinair om dat voor het verkiezingsces in te plannen.

[4:29:38] Volgens mij gaat dat ook sowieso voor al deze twee minuten debatten gelden.

[4:29:43] En dan kijk ik, voordat ik hem afstel, ik zie mevrouw de Chagai nog met een... Ja, mijn punt van orde, wat de voorzitter geen punt van orde vond, maar over die voortgangsbrief-rapportages van de vorige minister van BZK.

[4:29:55] Volgens mij heeft de minister toegezegd dat hij daarmee door zal gaan, wat ik heel fijn vind.

[4:30:00] Ja.

[4:30:01] Ja, dat is inderdaad correct.

[4:30:02] Ik heb inderdaad gezegd dat die voortgangsbrieven gewoon blijven komen.

[4:30:07] Ja, ja.

[4:30:08] Dan constateer ik dat er niks meer aan de orde is en we aan het einde van deze vergadering zijn.

[4:30:12] Dan dank ik u voor uw aanwezigheid.

[4:30:14] Ik dank de mensen op de publieke tribune en de kijkers thuis die het debat gevolgd hebben en de collega's voor hun inbreng.

[4:30:19] En sluit ik deze vergadering.