Kiesraad vaststellen kandidatenlijsten

[0:00:02] Goedemiddag, hartelijk welkom allemaal hier in de zaal van de Tweede Kamer.

[0:00:12] Ik open de openbare zitting van het Centraal Stembureau en heet u van harte welkom.

[0:00:21] In deze zitting stellen we de kandidatenlijsten vast voor de Tweede Kamerverkiezing op 29 oktober aanstaande.

[0:00:31] Alles wat tijdens deze openbare zitting wordt gezegd, is rechtstreeks te volgen via de livestream van de Tweede Kamer.

[0:00:40] Als u via het scherm met ons meekijkt, heet ik u van harte welkom.

[0:00:45] Ik ga ervan uit dat die stream het doet.

[0:00:48] Goed zo.

[0:00:50] Voordat ik overga tot het officiële gedeelte van de zitting, geef ik een korte toelichting op de procedure van de zitting.

[0:00:58] En ik maak ook enkele opmerkingen vooraf.

[0:01:00] over het proces van kandidaatstelling.

[0:01:05] Tijdens deze openbare zitting beslist de kiesraad over twee onderwerpen.

[0:01:11] Allereerst over de geldigheid van de ingediende kandidatenlijsten, het handhaven van de daarop vermelde kandidaten en de boven de lijst geplaatste aanduidingen.

[0:01:24] En twee,

[0:01:26] Wij beslissen over de nummering van de geldige kandidatenlijsten.

[0:01:33] Van deze zitting wordt een procesverbaal opgemaakt en aan het eind van de zitting kunt u eventuele bezwaren tegen de door de kiesraad in deze zitting genomen besluiten naar voren brengen.

[0:01:47] Van de bezwaren wordt melding gemaakt in het procesverbaal dat op onze website zal worden geplaatst.

[0:01:54] Na de behandeling van eventuele bezwaren sluit ik het officiële gedeelte af en voor vragen van de pers ben ik na afloop vanzelfsprekend beschikbaar.

[0:02:05] Dan nu enkele opmerkingen over het proces van kandidaatstelling.

[0:02:09] Dit is een proces met heel veel papieren documenten.

[0:02:14] De partijen moeten in korte tijd deze aanleveren en de kiesraad moet die in korte tijd controleren.

[0:02:22] En dan gaat het om duizenden A4'tjes, ondersteuningsverklaringen, instemmingsverklaringen, lijsten.

[0:02:29] De kiesraad pleit al langer voor een beter en deels gedigitaliseerd proces.

[0:02:37] Het realiseren van die digitalisering kost tijd.

[0:02:41] Maar er zijn intussen bij het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties flinke stappen gezet.

[0:02:48] We hebben een ontwerp opgesteld voor een elektronisch systeem

[0:02:52] De aanbestedingsprocedure voor de ontwikkeling van de software is vrijwel afgerond en het ministerie werkt aan een wetsvoorstel.

[0:03:01] Wij streven ernaar dat het nieuwe systeem gebaseerd in gebruik kan worden genomen in 2027 of 2028.

[0:03:14] Elke keer zijn er veel personen en partijen die willen meedoen aan de Tweede Kamerverkiezing.

[0:03:21] Om te voorkomen dat personen of partijen te lichtvaardig besluiten deel te nemen aan de Tweede Kamerverkiezing heeft de wetgever een aantal vereisten gesteld.

[0:03:33] Partijen moeten een waarborgsom van 11.250 euro betalen.

[0:03:38] Ze moeten 580 ondersteundingsverklaringen verzamelen om in alle kieskringen te mogen meedoen.

[0:03:47] eisen die sinds 1989 niet noemenswaardig zijn veranderd.

[0:03:53] En dit blijkt in de praktijk vereisten die een gedegen organisatie en voorbereiding vergen.

[0:04:01] Nieuwe partijen leken daar dit jaar meer moeite mee te hebben dan bij de vorige Tweede Kamerverkiezing.

[0:04:07] We zagen dat veel van de partijen in de verzuimtijd nog een groot aantal ondersteuningsverklaringen en instemmingsverklaringen moesten verzamelen.

[0:04:17] De gemeenten hebben een belangrijke rol bij die ondersteuningsverklaringen.

[0:04:22] Het is hun verantwoordelijkheid om het afleggen daarvan mogelijk te maken.

[0:04:28] Kiezers moeten bij de balie van het gemeentehuis in 342 gemeenten en op Bonaire, Sint Eustatius en Saba een ondersteuningsverklaring kunnen afleggen.

[0:04:38] De gemeenten zijn hierover tevoren goed geïnformeerd en geïnstrueerd.

[0:04:45] Voor de gemeente is dit geen onderdeel van hun dagelijkse dienstverlening.

[0:04:48] En dat geeft soms problemen met openingstijden en beschikbaarheid.

[0:04:53] De meeste signalen van politieke partijen zien dan ook daarop.

[0:04:59] Daarbij hebben wij ook signalen van partijen gekregen dat ze binnen het gemeentehuis geen kiezers mogen vragen om een verklaring.

[0:05:06] Diverse gemeenten geven aan dat hun huisregels niet toestaan dat burgers worden benaderd in het gemeentehuis zelf of bij de ingang.

[0:05:14] Dat is de verantwoordelijkheid van de gemeente.

[0:05:19] Verder heeft de kiesraad geconstateerd dat formulieren niet altijd juist zijn ingevuld door gemeenteambtenaren.

[0:05:26] Maar dat heeft niet geleid tot het afkeuren van verklaringen.

[0:05:30] En ook werd in een enkel geval ten onrechte leeghuis geheven.

[0:05:34] We hebben dus diverse signalen gekregen van met name partijen en enkele kiezers.

[0:05:40] En in een aantal gevallen bleken deze signalen terecht.

[0:05:44] In de meeste gevallen konden de hindernissen in overleg tussen ons, de kiesraad en de gemeente worden weggenomen, maar in sommige gevallen is dat niet gelukt.

[0:05:54] Wij nemen ook dit jaar dit weer mee in de evaluatie en het gesprek dat wij hebben met de gemeenten.

[0:06:03] Op maandag 15 september tussen 9 en 17 uur zijn bij de kiesraad door 32 partijen één of meer kandidatenlijsten ingeleverd.

[0:06:15] Dinsdag 16 september heeft de kiesraad in de rol van Centraal Stembureau deze lijst geonderzocht.

[0:06:24] Bij de kandidatenlijsten van 16 partijen heeft het Centraal Stembureau één of meer herstelbare verzuimen geconstateerd.

[0:06:32] Dat zijn zaken die niet in orde waren bij inlevering van de stukken op de dag van kandidaatstelling, maar die nog konden worden hersteld.

[0:06:40] Deze verzuimen, zoals het heet, zijn opgenomen in een proces verbaal.

[0:06:44] en dat is op de website van de kiesraad gepubliceerd.

[0:06:49] Het indienen van een kandidatenlijst is in een aantal voorwaarden verbonden.

[0:06:55] Zoals gezegd, er moet een waarborgsom van 11.250 euro zijn betaald.

[0:07:00] Dat geldt voor nieuwe partijen of partijen die bij de vorige Tweede Kamerverkiezing geen zetel bij hadden.

[0:07:06] De tweede voorwaarde is dat deze partijen

[0:07:09] voor de deelname in iedere kieskring waarvoor de lijst is ingedeeld, voldoende ondersteuningsverklaringen van kiezers heeft.

[0:07:18] Nederland is verdeeld in 20 kieskringen.

[0:07:21] Per kieskring moet minimaal 30 geldige ondersteuningsverklaringen worden ingeleverd.

[0:07:27] Alleen voor deelname in kieskring 20, dat is Bonaire, zijn 10 geldige ondersteuningsverklaringen voldoende.

[0:07:36] De kiesraad controleert

[0:07:38] of de verklaringen zijn afgelegd op de ingediende lijsten en of zij volledig en juist zijn ingevuld.

[0:07:45] Degenen die een lijst indienen zijn verantwoordelijk voor het naleven van alle wettelijke vereisten.

[0:07:52] De kiesraad probeert de indieners van de lijsten zo goed mogelijk te ondersteunen met een vaste contactpersoon, voorbeeldmateriaal, inlevermappen en door de mogelijkheid van voorinlevering met een voorlopige controle.

[0:08:09] Ten derde is voor alle partijen, dus ook voor partijen die aan de vorige Tweede Kamerverkiezing hebben meegedaan en één of meer zetels behaalden, een voorwaarde dat zogenoemde instemmingsverklaringen zijn ingeleverd, namelijk verklaringen van kandidaten dat zij instemmen met hun kandidatuur, met hun kandidaatstelling op de lijst.

[0:08:31] De geconstateerde herstelbare verzuimen zijn voor een deel binnen de daarvoor door de wet gestelde termijn van twee dagen hersteld.

[0:08:41] Voor een aantal lijsten geldt dat dat niet of niet voldoende is gebeurd.

[0:08:48] En om die reden worden die lijsten ongeldig verklaard of bij een lijst een kandidaat van de lijst geschrapt.

[0:08:56] En dat licht ik u nu graag toe.

[0:09:02] De lijsten van de volgende partijen worden ongeldig verklaard voor alle kieskeringen omdat geen bewijs van betaling van de waarborgsom is overlegd.

[0:09:12] LEF voor de nieuwe generatie, Mijn Stem Telt het Burgerinitiatief, ORDA en Partij voor de Toekomst.

[0:09:21] Mijn Stem Telt het Burgerinitiatief, ORDA en Partij voor de Toekomst hebben bovendien voor geen enkele kieskering voldoende ondersteuningsverklaringen ingeleverd.

[0:09:33] De lijst van de partij De Groenen wordt ongeldig verklaard voor alle kiezingen waarvoor de lijst is ingeleverd, kieskring 8 Utrecht en 9 Amsterdam, omdat zij onvoldoende ondersteundesverklaringen hebben ingeleverd.

[0:09:48] De lijsten van de partijen 50PLUS en LP, Libertaire Partij, worden enkel ongeldig verklaard voor kieskring 20 Bonaire, omdat hiervoor onvoldoende ondersteundesverklaringen zijn ingeleverd.

[0:10:00] 50PLUS en LP, Libertaire Partij, doen dus mee in 19 kieskringen.

[0:10:07] De lijst van de Piratenpartij wordt ongeldig verklaard voor de kieskringen 3, Assen, en 20, Bonaire, omdat zij onvoldoende ondersteuningsverklaringen hebben ingeleverd voor deze kieskringen.

[0:10:17] De Piratenpartij doet dus mee in 18 kieskringen.

[0:10:22] De lijst van de partijen F en P wordt ongeldig verklaard voor de kieskringen 9, Amsterdam,

[0:10:27] tien Haarlem, dertien Rotterdam, vijftien Leiden, omdat zij onvoldoende ondersteundes voor elkaar hebben ingeleverd voor deze kieskringen.

[0:10:36] FNP doet dus mee in zestien kieskringen.

[0:10:40] De lijst van de partij Vrij Verbond wordt om gelden verklaard voor de kieskringen 1 Groningen, 3 Assen, 9 Amsterdam, 11 Den Helder, 16 Middelburg, 19 Maastricht en 20 Bonaire.

[0:10:55] omdat zij onvoldoende ondersteundesverklaringen hebben ingeleverd voor deze kieskringen.

[0:11:00] Vrij Verbond doet dus mee in 13 kieskringen.

[0:11:05] De lijst van de partij De Lini wordt ongeldig verklaard voor de kieskringen 1 Groningen, 2 Leeuwarden, 3 Assen, 5 Lelystad, 6 Nijmegen, 7 Arnhem, 9 Amsterdam, 10 Haarlem, 16 Middelburg en 20 Bonaire, omdat zij onvoldoende ondersteundesverklaringen hebben ingeleverd voor deze kieskringen.

[0:11:24] De linie doet dus mee in 10 kieskringen.

[0:11:28] De lijst van NL Plan wordt ongeldig verklaard voor de kieskringen 1 Groningen, 2 Leeuwarden, 3 Assen, 4 Zwolle, 5 Lelystad, 6 Nijmegen, 7 Arnhem, 14 Dordrecht, 16 Middelburg, 19 Maastricht en 20 Bonaire, omdat zij onvoldoende ondersteuningsverklaringen hebben ingeleverd voor deze kieskringen.

[0:11:47] NL Plan doet dus mee in 9 kieskringen.

[0:11:51] De lijst van de partij Elect wordt ongeldig verklaard voor de kieskringen 1 Groningen, 2 Leeuwarden, 3 Assen, 4 Zwolle, 7 Arnhem, 8 Utrecht, 10 Haarlem, 11 Den Helder, 14 Dordrecht, 15 Leiden, 16 Middelburg, 17 Tilburg, 18 Zetterdam Bosch, 19 Maastricht en 20 Bonaire, omdat zij onvoldoende ondersteuningsverklaringen hebben ingeleverd voor deze kieskringen.

[0:12:17] Elect doet dus mee in vijf kieskringen.

[0:12:21] De lijst van de Partij voor de Rechtsstaat wordt ongeldig verklaard voor de kiezkeringen 1 Groningen, 3 Assen, 4 Zwolle, 5 Lelystad, 6 Nijmegen, 7 Arnhem, 8 Utrecht, 10 Haarlem, 11 Den Helder, 12 Schavenhagen, 13 Rotterdam, 14 Dordrecht, 15 Leiden, 16 Middelburg, 17 Tilburg, 18 Zertogenbosch, 19 Maastricht en 20 Bonaire omdat zij onvoldoende ondersteundesverklaringen hebben ingeleverd voor deze kiezkeringen.

[0:12:50] Partij voor de Rechtsstaat doet dus mee in twee kieskringen.

[0:12:54] Tot dus, tot zover de ongeldige verklaringen van de lijsten.

[0:12:59] Dan kom ik nu toe aan het beoordelen van de handhaving van individuele kandidaten op de lijsten.

[0:13:06] In de zitting van afgelopen dinsdag constateerde de kiesraad dat er bij meerdere kandidaten sprake was van een herstelverzuim.

[0:13:15] Dan moet u denken aan zaken als een ontbrekende instemmingsverklaring van een kandidaat,

[0:13:20] of het ontbreken van een kopie van een geldig identiteitsbewijs voor de kandidaten die nog geen zetting hebben in de Tweede Kamer.

[0:13:28] Voor een aantal kandidaten zijn deze verzuimen hersteld.

[0:13:33] Terwille van de tijd volsta ik met het noemen van de kandidaten voor wie het verzuim niet tijdig is hersteld.

[0:13:43] De reden van de schrapping van de individuele kandidaten zijn straks terug te vinden in ons procesverbaal van deze zitting.

[0:13:51] Op kandidatenlijst van de partij Vrede voor Dieren wordt kandidaat nummer 2K Klomp geschrapt van de lijst voor alle kieskringen.

[0:14:00] Op de kandidatenlijst van de partij Vrede voor Dieren wordt kandidaat 9B Vazell geschrapt voor de lijst voor alle kieskringen.

[0:14:09] Op de lijst van de partij FNV wordt kandidaat nummer 26M Leroy geschrapt voor de lijst voor alle kieskringen waar deze partij deelneemt.

[0:14:20] Op de kandidatenlijst van de Partij voor de Rechtsstaat wordt kandidaat nummer 7, LMM Maris, geschrapt van de lijst voor alle kieskringen waar deze partij deelneemt.

[0:14:31] Op de kandidatenlijst van de Partij voor de Rechtsstaat wordt kandidaat nummer 11, M.I.

[0:14:35] Azzoro, geschrapt van de lijst voor alle kieskringen waar deze partij deelneemt.

[0:14:41] Op de kandidatenlijst van de Partij voor de Rechtsstaat wordt kandidaat nummer 14, V. Sock, geschrapt van de lijst voor alle kieskringen waar deze partij deelneemt.

[0:14:50] Op de kandidatenlijst van Partij voor de Rechtsstaat wordt kandidaat nummer 18, M.C.

[0:14:55] Moeri, geschrapt van de lijst voor alle kieskringen waar deze partij deelneemt.

[0:15:02] Op de kandidatenlijst van de Partij voor de Rechtsstaat wordt kandidaat 19, E. van Dongen, geschrapt van de lijst voor alle kieskringen waar deze partij deelneemt.

[0:15:11] Op de kandidatenlijst van de Partij voor de Rechtsstaat wordt kandidaat nummer 24, K.E.S.

[0:15:17] Fischer, geschrapt

[0:15:19] van de lijst voor alle kieskeringen waar deze deelnemt.

[0:15:22] Op de kandidatenlijst van de Partij voor de Rechtsstaat wordt kandidaat nummer 26 S.J.A.

[0:15:28] Klune geschrapt van de lijst voor alle kieskeringen waar deze partij aan deelnemt.

[0:15:35] Op de kandidatenlijst voor de Partij van de Rechtspraak wordt kandidaat nummer 29 W.L.C.

[0:15:41] Slotboom geschrapt van de lijst voor alle kieskeringen waar deze partij deelnemt.

[0:15:47] Op de kandidatenlijst van de partij Piratenpartij wordt nummer 25, B. Pleza, geschrapt van de lijst voor alle kieskringen waar deze partij deelneemt.

[0:15:57] Op de kandidatenlijst van de partij Piratenpartij wordt nummer 33, D. Poot, geschrapt van de lijst voor alle kieskringen waar deze partij deelneemt.

[0:16:08] Op de kandidatenlijst van de partij De Lini wordt kandidaat nummer 7, S. Eksi,

[0:16:14] geschrapt van de lijst voor alle kieskringen waar deze partij deelnemt.

[0:16:19] Op de kandidatenlijst van de partij Deligny wordt kandidaat nummer 11 M. A. Wijman geschrapt van de lijst voor alle kieskringen waar deze partij deelnemt.

[0:16:29] Op de kandidatenlijst van de partij Deligny wordt kandidaat nummer 12 P. M. I. van den Kieboom geschrapt van de lijst voor alle kieskringen waar deze partij deelnemt.

[0:16:41] Op de kandidatenlijst van de partij Deligny wordt kandidaat nummer 15, F. Riesenbeck, geschrapt van de lijst voor alle kiezkeringen waar deze partij deelneemt.

[0:16:52] Op de kandidatenlijst van de partij Deligny wordt kandidaat nummer 16, N. G. C. Strenk, geschrapt van de lijst voor alle kiezkeringen waar deze partij deelneemt.

[0:17:04] Op de kandidatenlijst van de partij Deligny

[0:17:06] wordt kandidaat 19, Erpol, geschrapt van de lijst voor alle kieskringen waar deze partij deelneemt.

[0:17:13] Op de kandidatenlijst van de Partij voor de Linie wordt kandidaat 21, EJM Voets, geschrapt van de lijst voor alle kieskringen waar deze partij deelneemt.

[0:17:23] Op de kandidatenlijst van de Partij de Linie wordt kandidaat nummer 23, RM Schouw, geschrapt van de lijst voor alle kieskringen waar deze partij deelneemt.

[0:17:33] Op de kandidatenlijst van de partij De Lini wordt kandidaat nummer 24, J.G.

[0:17:37] De Leeuw, geschrapt van de lijst voor alle kiezkeringen waar deze partij deelnemt.

[0:17:44] Op de kandidatenlijst van de partij NL Plan wordt kandidaat nummer 2, K.E.P.

[0:17:49] Baselmans, geschrapt van de lijst voor alle kiezkeringen waar deze partij deelnemt.

[0:17:56] Op de kandidatenlijst van de partij NL Plan

[0:17:59] wordt kandidaat nummer drie A.K.

[0:18:02] Bouwman geschrapt van de lijst voor alle kieskringen waar deze partij deelneemt.

[0:18:08] Op de kandidatenlijst van de partij NL Plan wordt kandidaat nummer vier R. Bakker geschrapt van de lijst voor alle kieskringen waar deze partij deelneemt.

[0:18:18] Op de kandidatenlijst van partij NL Plan wordt kandidaat nummer vijf R.M.

[0:18:23] Groeneveld geschrapt van de lijst voor alle kieskringen waar deze partij deelneemt.

[0:18:28] Op de kandidatenlijst van de partij NL Plan wordt kandidaat nummer 6, S.I.

[0:18:33] Lutgens, geschrapt van de lijst voor alle kieskringen waar deze partij deelneemt.

[0:18:38] Op de kandidatenlijst van de partij NL Plan wordt kandidaat nummer 7, D.M.I.T.M.G.

[0:18:45] Bosch, geschrapt van de lijst voor alle kieskringen waar deze partij deelneemt.

[0:18:51] Boven één van de ingeleverde lijsten was de aanduiding niet op de juiste wijze vermeld.

[0:18:57] Het betreft hier de lijst voor de aanduiding elect.

[0:19:01] Hier had elect in capitalen moeten staan, want dat is de officiële registratienaam.

[0:19:06] De kiesraad heeft deze aanduiding anshalve gecorrigeerd.

[0:19:11] De overige aanduidingen van de lijsten zijn in overeenstemming met de daarvoor geldende registratie en worden dus gehandhaafd.

[0:19:21] Dan kom ik nu toe aan de nummering van de geldige kandidatenlijsten.

[0:19:29] Het nummeren van de kandidatenlijsten staat beschreven in de kieswet en gebeurt als volgt.

[0:19:36] Kandidatenlijsten van zittende partijen in de Tweede Kamer krijgen als eerste een nummer.

[0:19:43] Dit zijn dus de partijen die op grond van de Tweede Kamerverkiezing van 22 november 2023 één of meer zetels hebben behaald.

[0:19:53] De nummering gaat op volgorde van het behaalde aantal stemmen bij die verkiezing.

[0:19:58] De overige partijen moeten loten voor een nummer.

[0:20:04] Partijen kunnen met een gezamenlijke aanduiding en een gezamenlijke lijst deelnemen aan de verkiezing.

[0:20:09] Dat is het geval bij GroenLinks en Partij van de Arbeid, net als bij de voorgaande verkiezing.

[0:20:16] We gaan nu over tot het nummeren van de lijsten.

[0:20:19] We kunnen aan 15 partijen nummers toekennen op volgorde van de grote.

[0:20:25] Op grond van bij de vorige Tweede Kamerverkiezing behaalde stemtotalen kent de kieskraad aan de volgende kandidatenlijsten de volgende nummers toe.

[0:20:36] 1.

[0:20:37] PVV, Partij voor de Vrijheid.

[0:20:39] U ziet in de rechterkolom het aantal stemmen bij de laatste gehouden verkiezingen.

[0:20:44] Lijst 2, GroenLinks, Partij van de Arbeid.

[0:20:47] Lijst 3, VVD.

[0:20:49] Lijst 4, Nieuw Sociaal Contract, NSC.

[0:20:55] 5 D66, 6 BBB, 7 CDA, 8 SP Socialistische Partij, 9 Denk, 10 Partij voor de Dieren, 11 Forum voor Democratie, 12 Stadkundig Gereformeerde Partij SGP, 13 ChristenUnie, 14 Volt, 15 Ja21.

[0:21:17] Nadat deze lijsten zijn genummerd,

[0:21:21] worden kandidatenlijsten genummerd van de politieke partijen die geen zetel hebben behaald bij de vorige Tweede Kamerverkiezing of daaraan niet hebben deelgenomen.

[0:21:32] Zij krijgen de nummers 16 tot en met 20.

[0:21:40] Deze lijsten worden genummerd in de volgorde van het aantal kieskringen waarvoor de lijst op lijstgroepen is ingedeeld.

[0:21:49] Bij gelijke aantallen wordt geloot.

[0:21:53] Van de lijst 16 tot en met 18 zal worden geloot tussen de volgende lijsten die in 20 kieskringen meedoen.

[0:22:00] Belang van Nederland, BVNL, Bij1 en Vrede voor dieren.

[0:22:06] Voor de lijsten 19 en 20 zal worden geloot tussen de lijsten die deelnemen in 19 kieskringen, 50PLUS en LP, de Libertaire Partij.

[0:22:17] We doen dus direct loting in twee rondes.

[0:22:21] De andere lijstnummers kunnen zonder loting worden toegekend.

[0:22:25] Lijstnummer 21 wordt toegekend aan de Piratenpartij, aangezien deze partij deelneemt in 18 kieskringen.

[0:22:33] Lijstnummer 22 wordt toegekend aan FNP, gezien deze lijst deelneemt in 16 kieskringen.

[0:22:41] Lijstnummer 23 wordt toegekend aan Vrij Verbond, aangezien deze lijst deelneemt in 13 kieskringen.

[0:22:48] Lijst nummer 24 wordt toegekend aan de linie, aangezien deze lijst deelneemt in 10 kieskringen.

[0:22:55] Lijst nummer 25 wordt toegekend aan NL Plan, aangezien deze lijst deelneemt in 9 kieskringen.

[0:23:03] Lijst nummer 26 wordt toegekend aan Elect, aangezien deze lijst deelneemt in 5 kieskringen.

[0:23:10] En lijst nummer 27 wordt toegekend aan de Partij voor de Rechtsstaat, aangezien deze lijst deelneemt in 2 kieskringen.

[0:23:20] Dan gaan we nu in twee rondes, zoals eerder aangekondigd, loten voor de toekenning van de lijstnummers die deelnemen in hetzelfde aantal kieskringen.

[0:23:28] En de loting verloopt als volgt.

[0:23:33] Eerst worden de te vergeven lijstnummers opgelezen.

[0:23:36] De briefjes worden daaraan u getoond en in een balletje gedaan en in een schaal gelegd.

[0:23:43] Vervolgens worden de namen van de desbetreffende partijen in alfabetische volgorde opgelezen.

[0:23:49] En de briefjes met die namen worden aan u getoond en in een ander kleurballetje gestopt en in een andere schaal geplaatst.

[0:23:57] Deze twee schalen worden vervolgens op de tafel van de leden van de kiesraad geplaatst.

[0:24:04] Daarna gaat de raad over tot de loting, waarbij wij steeds uit de ene schaal een nummer trekken en de andere schaal de naam van de partij.

[0:24:14] En ik haal daarbij als voorzitter het nummer en de partijnaam.

[0:24:19] Aan het eind zal ik het totale overzicht graag met u delen.

[0:24:24] Dit is een hoogtepunt van de zitting.

[0:24:27] We starten nu met de daadwerkelijke loting.

[0:24:46] Lijst 17.

[0:25:00] Lijst 18.

[0:25:21] Belang van Nederland, BVNL.

[0:25:42] Pijl 1.

[0:26:11] Vrede voor de Heren.

[0:26:48] Nou moet de zaal nog opengemaakt worden weer.

[0:26:52] Wie begint?

[0:27:38] Lijst 17... ...gaat naar Belang van Nederland BVNL.

[0:28:03] En dan houden we over lijst 16 in deze ronde.

[0:28:12] En die gaat naar de partij Vrede voor Dieren.

[0:28:19] Dat was de ronde voor de loting en het toewijzen van de lijstnummers 16 tot en met 18.

[0:28:27] Bij de Europese Voetbalbond hebben ze inmiddels een heel mooi computerprogramma waarmee ze de loting doen, maar wij houden het toch gewoon bij deze mooie traditie in Nederland.

[0:28:43] Dan gaan we nu loten voor de lijstnummers 19 en 20.

[0:28:47] Iets eenvoudiger.

[0:28:51] Lijst 19.

[0:29:19] Vijftig plus.

[0:29:49] Dank jullie wel.

[0:30:10] Lijst nummer 20.

[0:30:22] is voor 50PLUS.

[0:30:36] Lijstnummer 19 is voor LP, Libertaire Partij.

[0:30:52] Dan geef ik nog één keer een samenvatting van het geheel, hoewel we dat allemaal wel kunnen onthouden natuurlijk, behalve ik.

[0:31:01] Lijst 16 is voor Vrede voor dieren, lijst 17 Belang van Nederland, BVNL, lijst 18 voor B1 en lijst 19 voor LP, Libertaire Partij, en 20 voor 50PLUS.

[0:31:14] En de andere had ik al genoemd, tot en met 27.

[0:31:18] Er zijn dus 27

[0:31:19] partijen en lijsten die meedoen met de Tweede Kamerverkiezing op 29 oktober aanstaande.

[0:31:29] Weste mensen, met deze loting is het gedeelte dat de kandidaatstellingsprocedure betreft afgerond, wat betreft de kiesraad.

[0:31:39] En dat betekent dat er nu gelegenheid is om mondeling uw bezwaren in te brengen, over te brengen, over de

[0:31:46] genomen beslissingen die wij hebben gedaan.

[0:31:51] En deze mogelijkheid geldt, het zal duidelijk zijn, alleen voor de mensen die hier in de zaal aanwezig zijn.

[0:31:58] Eventuele bezwaren worden in het procesverbaal van de zitting opgenomen.

[0:32:04] En als u een bezwaar heeft, zou ik u willen vragen, als dat kan, dit kort en bondig te formuleren.

[0:32:09] Er is iemand met een microfoon die komt naar u toe als u aangegeven heeft

[0:32:15] van het recht gebruik te maken.

[0:32:17] En het zou fijn zijn als u uw naam daarbij zou willen noemen.

[0:32:20] Die vermelden we overigens niet in het procesverbouw.

[0:32:27] Ik ben Funda Ileri van de Partij van de Rechtsstaat.

[0:32:30] Ik zal het kort en mollig proberen te verwoorden.

[0:32:33] We hebben heel veel belemmeringen ervaren, vooral door gemeentes die ons belet hebben ontmoedigd hebben.

[0:32:39] En dat vonden wij een strijd met een neutraliteitsbeginsel.

[0:32:42] Verder zijn er ook onjuiste informatie gegeven door gemeenten.

[0:32:46] Er is verwarring aan de orde geweest.

[0:32:50] Zo werd er gezegd dat de 15 september tot 15 september maar enkel mogelijk was om ondersteuningsverklaringen in te leveren.

[0:32:57] Maar terwijl de hersteldagen ook aan de orde waren, zo is er verwarring gezaaid.

[0:33:01] Ook over de sluitingstijden.

[0:33:03] Dit is een strijd met artikel 3.2 van AWB, zorgwildigheidsvoorbereiding, en artikel 3.6.40 AWB deugdelijke motivering.

[0:33:11] Dus ook de toezeggingen zijn niet nagekomen wat betreft het printen.

[0:33:16] Want bij het eerste inleverprocedure was het mogelijk om te printen.

[0:33:21] En achteraf is dat niet toegelaten.

[0:33:23] En toch is daar een soort van... Ja, hoe zal ik het zeggen?

[0:33:31] Ze hebben eigenlijk het soort van vertrouwen opgewekt dat het eerst wel mocht.

[0:33:34] En achteraf bij het herstelprocedure is het niet toegepast.

[0:33:37] Er was ook een strijd met artikel 2-1-AWB, toegankelijkheid van bestuursorganen ondermijnt bedoeling van artikel 1-4 kieswet herstelmogelijkheid.

[0:33:47] En ook vinden we het in strijd met algemene beginselen van behoorlijk bestuurd fairplaybeginsel dat verrijst dat bestuursorganen kandidatenpartijen een redelijk kans bieden en dat is op dat moment niet gebeurd wat betreft herstel.

[0:33:59] en verzet zich ook tegen het strikt toepassen van termijnen die onevenredigheid uitpakken voor onze partij, voor kiezers die ons wilden ondersteunen.

[0:34:10] Wat ik voornamelijk als laatste wil vermelden is dat wij graag verzoeken een korte aanvullende hersteltermijn en dat wat we tot nu toe hebben ingeleverd gewoon geaccepteerd wordt, maar dat we nog een herstelmogelijkheid krijgen alsnog, omdat het niet mogelijk is gemaakt voor ons op dit moment.

[0:34:25] De kiesraad is niet slechts procesbewaker, maar ook waarborg voor een eerlijk en gelijk speelveld in de democratische rechtsstaat.

[0:34:31] We vragen u daarom dit bezwaargrond te verklaren.

[0:34:37] Ik zal daar naar de schorsing op ingaan.

[0:34:39] Dan zijn er nog anderen.

[0:34:41] Ja, u graag.

[0:34:46] Hallo, mijn naam is Gerard van Overt.

[0:34:47] Ik ben lijsttrekker van de Liniepartij.

[0:34:50] We hebben plaatsnummer 24 van u gekregen waarvoor onze dank.

[0:34:54] Voor het gros sluit ik maar aan bij mijn voorgangster... over de vele belemmeringen die we hebben ondervonden... bij het zoeken van de ondersteuningsverklaring.

[0:35:02] Maar ik ga het niet dubbel zeggen.

[0:35:03] Ik wil één pleidooi graag hier ter plaatse doen.

[0:35:08] Dat is voor ons de nummertje 24 op de lijst.

[0:35:11] Dat is onze lijstduur, de heer Johan de Leeuw.

[0:35:14] Zijn plaats is afgewezen door de kiesraad omdat de handtekening niet overeen zou komen met zijn paspoort of rijbewijs waar hij voor zou zijn.

[0:35:25] Meneer De Leeuw heeft helaas Parkinson.

[0:35:29] Heeft zijn hele goede momenten en heeft iets wat mindere momenten, maar heeft wat problemen met schrijven.

[0:35:35] Hij is heel erg belangrijk geweest voor de historie van de partij.

[0:35:40] De partij bestaat 13 jaar en hij heeft zich echt beerhart ingezet.

[0:35:44] Bij deze verzoek ik een vorm van clementie voor onze lijstduwer eigenlijk, meneer Johan de Leeuw.

[0:35:50] Dank u. Dank u wel.

[0:35:54] Volgende graag, die naast u zit.

[0:35:58] Mijn naam is Coxian, lijsttrekker van NL Plan.

[0:36:02] Twee dagen voor de Europese verkiezingen, op 6 juni 2024, publiceerde Follow the Money een artikel waarin de politieke partij NL Plan en lijsttrekker Coxian onterecht werden gelinkt aan buitenlandse overheidsinvloed.

[0:36:18] De berichtgeving was suggestief onderbouwd en heeft geleid tot onherstelbare schade, reputatieschade,

[0:36:27] Bedreigingen aan het adres van kandidaten en vrijwilligers.

[0:36:31] En zelfs het verlies van toegang tot bankdiensten.

[0:36:35] De rechtbank oordeelde dat de publicatie maatschappelijk relevant was, ondanks het gebrek aan bewijs.

[0:36:44] Dit schept een gevaarlijke president waarin de lasten als journalistiek wordt gelegitimiteerd

[0:36:51] en nieuwe partijen zich onvoldoende bescherm weten tegen media-aanvallen.

[0:36:57] De gevolgen waren ernstig.

[0:37:00] Ennoplan beschikt nog steeds niet over een zakelijke rekening, wat deelname aan verkiezingen bemoeilijkt.

[0:37:08] Bij verkiezingen in 2023 deed de partij mee in 17 kieskringen en nu in 2025 nog maar 9.

[0:37:20] Vrijwilligers en kandidaten kregen te maken met dreigingen, mishandelingen, aanrandingen, intimidatie door onbevoegden, onder andere in Leiden, Haarlem, Rotterdam en Amsterdam.

[0:37:34] Onveilige en ontransparante omgang met privacygegevens bij stadhuizen ondermijdt het vertrouwen van ondertekenaars.

[0:37:45] Vijf vragen aan de kiesraad.

[0:37:48] Wat doet de kiesraad tegen nepnieuws in verkiezingstijd?

[0:37:53] Hoe wordt de veiligheid van kandidaten en vrijwilligers gewaarborgd?

[0:37:58] Wat gebeurt er met privacygevoelige gegevens van ondertekenaars die nog steeds in gemeentelijke systemen staan geregistreerd?

[0:38:08] Klopt het dat elementen van het ramsysteem na 2018 zijn voortgezet?

[0:38:16] Kan worden voorkomen dat belangrijke zittingen, zoals bij de Raad van State, samenvallen met verkiezingsmomenten, zoals de lancering van de stemwijzen?

[0:38:27] Ik kan de veiligheid van mijn kandidaten niet meer garanderen.

[0:38:33] Daarom sta ik alleen op de kandidatenlijst.

[0:38:37] Dank u wel.

[0:38:39] Dank u vriendelijk.

[0:38:42] De meneer hiervoor.

[0:38:45] Nou, ik kan echt een boekje open doen.

[0:38:48] Ik zal proberen het kort te houden.

[0:38:49] Mag ik even dichterbij?

[0:38:52] Ik ben Max van den Berg van Orda.

[0:38:55] We zijn eigenlijk ook onderdeel van de piratenbeweging.

[0:38:58] Wat wij hebben meegemaakt, dat is onvoorstelbaar.

[0:39:01] Onze voorzitter van de partij zit ondergedoken in Duitsland, omdat zij hem een dwangopname willen geven in de GGZ.

[0:39:08] Ik heb daardoor al zijn activiteiten moeten overnemen.

[0:39:12] Dat was zeer moeizaam.

[0:39:14] En ook onze lijsttrekker is opgepakt.

[0:39:16] Voordat wij hem überhaupt kandidaat konden stellen, is hij vastgezet in de gevangenis, Niels Hoekman.

[0:39:22] Dus ja, wij missen een stukje bescherming.

[0:39:26] Wij worden vaak gevreemd als anti-overheid en dan willen we meedoen aan de Tweede Kamerverkiezing en dan zit onze voorzitter ondergedoken in Duitsland en onze lijsttrekker zit in de gevangenis.

[0:39:36] En jullie delen het gebouw met huis van de klokkenluiders.

[0:39:39] Ik ken zoveel klokkenluiders die niet veilig zijn en nu is het dus nog erger, ook als politici.

[0:39:45] Je krijgt geen bescherming en we hebben daar heel veel e-mails over verstuurd en we worden niet geholpen.

[0:39:52] Ook merken wij bij de ondersteuningsverklaringen dat gemeentehuizen, stadhuizen, stadsloketten in Amsterdam niet op de hoogte zijn van de procedure.

[0:40:01] Dat mensen binnen nog worden afgeraden om te tekenen.

[0:40:05] Hebben we ook meegemaakt.

[0:40:06] Ik ben ook weggestuurd bij het stadsloket in Amsterdam-West.

[0:40:10] Dat is dus allemaal verzwarend.

[0:40:13] Wij konden makkelijk het geld inzamelen, maar ik heb uit respect voor onze donateurs gewacht op de ondersteuningsverklaring en het is heel moeizaam.

[0:40:22] Het had allang digitaal kunnen zijn.

[0:40:24] Ik vind het onzinnig dat jullie in de media zeggen dat jullie bezig zijn om het makkelijker te maken, maar hoeveel jaar wil je daarvoor wachten?

[0:40:31] Het kan allang digitaal.

[0:40:32] Alles is bijna digitaal tegenwoordig.

[0:40:34] En dan moet je nu ineens naar het gemeentehuis, ook nog op

[0:40:37] Tijden dat mensen vaak niet kunnen, want die hebben gewoon een 9 tot 5 baan of een gezin en in het weekend zouden ze alle tijd hebben, dan is het gemeentehuis gesloten.

[0:40:45] Dus voor nieuwe partijen is het heel erg moeilijk en ook missen wij het bescherming als politici.

[0:40:52] Ik spreek hier namens Erwin Lensink, ik spreek hier ook namens Niels Hoekman.

[0:40:56] En ik vind het ook heftig om Letizia Griffith daar te zien.

[0:41:00] Wij hebben ook met onze partij een zaak tegen haar lopen over Save the Children en Coca-Cola.

[0:41:05] Dus ik vind ook dat jullie eens een keer mensen een aparte functie moeten geven.

[0:41:10] Mag ik u vragen om het zakelijk te houden en over de beslissingen van de kiesraad hier te spreken en niet over andere.

[0:41:15] De beslissing is dat ik daar naast iemand zie zitten waarmee wij een zaak hebben lopen.

[0:41:18] Nee, ik wil niet dat u hier persoonlijke dingen gaat uitvechten.

[0:41:22] We hebben het nu over beslissingen van de kiesraad in het kader van de kandidaatstelling.

[0:41:26] Ik vraag u zich daaraan te houden, anders ontneem ik u het woord.

[0:41:29] Nou, ik heb er grote moeite mee, zonder namen te noemen dat mensen in Nederland allemaal hoge functies hebben en dat ze meerdere hoge functies tegelijk bekleden, ook in het bedrijfsleven en ook bij goede doeleninstellingen.

[0:41:40] Waarom kan je niet gewoon één functie en je daarvoor hart en ziel voor inzetten?

[0:41:44] Waarom moet iedereen zoveel verschillende functies hebben?

[0:41:47] Dan krijg je belangen verstrengelen.

[0:41:48] Ik denk dat het zo genoeg is.

[0:41:49] Dank u wel.

[0:41:54] Siebe Kral, Frieske Nationale Partij, FNP.

[0:41:58] Na het vorige betoog zou ik ook willen bedanken voor al het werk wat u heeft gedaan.

[0:42:01] Wij zijn zeer content ook met de uitslag en ook de manier waarop u ons heeft geholpen door het hele proces heen.

[0:42:07] Ik denk dat ik ook naam voor onze mensen wel kan zeggen dat we dat al zeer prettig hebben ervaren.

[0:42:11] We zijn ook blij te horen dat het systeem mogelijk iets wordt aangepast en iets meer van deze tijd gaat worden.

[0:42:16] Maar nogmaals een woord van dank.

[0:42:18] Ik denk dat dat ook op zijn plaats is.

[0:42:21] Dank u wel.

[0:42:23] Nog een iemand die graag een mondeling wil beschouwen.

[0:42:26] Gaat uw gang.

[0:42:27] Ja, goedendag.

[0:42:27] Mijn naam is Wybren van Haga.

[0:42:29] Ik ben lijsttrekker van Belang van Nederland, BVNL.

[0:42:32] Ik heb twee punten.

[0:42:34] Het eerste punt is dat dit toch een hele administratieve hobbel is die nogal onnodig is en die we nu voor de zoveelste keer nemen.

[0:42:41] En iedere keer dat we die hobbel nemen en in alle twintig kiesdistricten voldoende ondersteuningsverklaringen halen, horen we hetzelfde van de kiesraad.

[0:42:49] Ja, dit is inderdaad een onnodige hobbel.

[0:42:51] Het is zeer irritant, maar we zijn bezig met een aanbesteding.

[0:42:54] In het bedrijfsleven was u denk ik weggestuurd, maar ik begrijp dat het in de ambtenarij anders gaat.

[0:43:00] Maar ik zou u toch willen verzoeken, laat ons niet nog een keer door deze ellende heen gaan.

[0:43:04] Het tweede punt is het punt van de lijstverbinding.

[0:43:06] Ik weet niet helemaal in hoeverre de kiesraad hier op invloed is.

[0:43:12] maar het feit dat je als kleine startende partij geen lijstverbinding kunt aangaan met een andere partij verhindert gewoon het behalen van een zetel.

[0:43:24] De stemmen die je krijgt als je geen zetel hebt gaan naar de grootste partij.

[0:43:27] Ik was erbij in 2017 toen dit werd veranderd.

[0:43:30] Ik denk dat het volstrekt onzinnig is en ik hoop dat jullie daar invloed op kunnen uitoefenen dat dit in ieder geval een volgende keer wel kan.

[0:43:36] Dan kun je gewoon met andere partijen en lijstverbinding aangaan en ik denk dat dat goed is.

[0:43:40] Voor het overige wil ik u ook danken voor alle moeite die jullie nemen.

[0:43:43] Jullie zitten er met 2, 4, 6, 8 mensen.

[0:43:45] Lijkt me heel veel voor een kiesraad, maar toch dank voor de moeite die jullie hebben genomen.

[0:43:50] Wij hebben net twee weken ons benen uit het lijf gerend en gelukkig met goed resultaat.

[0:43:55] Lijst 18, of lijst 17 voor BFNL, helemaal prima.

[0:43:58] Dank u wel.

[0:44:01] Dank u wel.

[0:44:02] Zijn er nog andere mensen hier in de zaal die een mondeling bezwaard willen in de gatengang?

[0:44:14] Ja, ik ben Dick Schouw, adviseur bij De Lini.

[0:44:17] Ik wou zeggen dat we inderdaad flink zijn tegengewerkt, met name in Amsterdam.

[0:44:22] Maar ik wil ook toch wel een bedankje geven aan die gemeentehuizen die het wel goed geregeld hebben.

[0:44:27] En dan wil ik met name noemen

[0:44:29] Den Haag, perfect.

[0:44:31] Ze hebben een aparte verkiezingsbalie daarvoor ingericht.

[0:44:34] Dat zal iedereen hier onderkennen.

[0:44:35] Dat werkte perfect.

[0:44:37] Verder Den Bosch, ook perfect.

[0:44:40] Vianen en Hellentoren.

[0:44:42] Dus die gemeentehuis krijgt van mij een plaat.

[0:44:45] Dat was hem.

[0:44:50] Dank u vriendelijk.

[0:44:52] Nog anderen?

[0:44:54] Niet?

[0:44:55] Dan...

[0:44:58] Ga ik even schorsen, want ik wil even met de Raad de ingediende bezwaren bespreken, zodat ik u van een reactie kan voorzien.

[0:45:10] En dat gaan we nu doen.

[0:45:11] Ik vind het wel zo netjes dat u een reactie krijgt op de bezwaren die, zoals ik eerder zei, bij het proces voorbouwen worden opgenomen.

[0:45:19] En als er nog bezwaren overblijven, dan is er altijd beroep mogelijk bij de Raad van State, zoals u weet.

[0:45:27] Dus wij gaan even schorsen en ik denk dat het even duurt.

[0:45:31] Dank u wel.

[1:02:41] Ik heropen de vergadering.

[1:02:54] Ik wil graag reageren op de mondeling ingebrachte bezwaren van een aantal van u, waarvoor dank.

[1:03:02] Er zijn een aantal partijen, lijsten, De Lini, Partij voor de Rechtsstaat, NL Plan, ORDA, Belang van Nederland, BVNL, die

[1:03:11] opmerkingen hebben gemaakt over de ondersteuningsverklaringen en de problemen die ze hebben ervaren bij het verkrijgen daarvan.

[1:03:20] Dat vinden wij oprecht heel vervelend.

[1:03:24] Maar ik hoop dat u ook wilt begrijpen dat de gemeenten daar een eigen verantwoordelijkheid hebben.

[1:03:30] De kiesraad informeert de gemeenten natuurlijk uitgebreid.

[1:03:37] We hebben contact met de projectleiders van de verkiezingen in die gemeente.

[1:03:41] We instrueren ze.

[1:03:43] Als er issues zijn tijdens de dagen dat de verklaringen moeten worden afgelegd, dan nemen we contact met ze op.

[1:03:52] Maar uiteindelijk gaan zij er zelf over en hebben zij die verantwoordelijkheid.

[1:03:59] Wij kunnen niet anders dan ook nu weer met, en dat zullen we ook doen met de gemeente en de

[1:04:05] We trokkenen ook de gemeenten waar we van de namen kennen opnieuw in overleg gaan.

[1:04:13] En we hebben ook gehoord, dat is ook fijn, dat het in sommige gevallen goed gaat.

[1:04:16] Er zijn dus ook voorbeelden, Den Haag werd genoemd.

[1:04:19] Dus er zijn blijkbaar best practices in Nederland.

[1:04:23] En we zullen met de Vereniging van Nederlandse Gemeenten dat ook doornemen.

[1:04:29] We hebben oprecht geprobeerd in deze periode dat zo goed mogelijk

[1:04:35] te corrigeren als het misging.

[1:04:36] Dat is inderdaad in een aantal gevallen gelukt, maar niet overal.

[1:04:45] Maar we weten ook dat een aantal partijen die nieuw zijn het wel gelukt is om ondersteuningsverklaringen georganiseerd te krijgen en daarmee de lijsten hebben gevuld.

[1:04:58] Dus het is, het is, daarom zei ik het in mijn begintekst, het is ook wel echt een grote inspanning

[1:05:04] voor een nieuwe partij, dat realiseren we ons, om het zo te organiseren dat het goed kan gaan.

[1:05:11] Neem niet weg dat wij zullen doen wat ik heb gezegd, dat we met de gemeenten in het bijzonder en in het algemeen nog een keer hierover zullen spreken.

[1:05:20] Het is hun verantwoordelijkheid.

[1:05:26] En ja, en dat geldt eigenlijk ook voor de specifieke onderdelen, het voorlichten van kiezers,

[1:05:33] 15 september en niet wijzen op de hersteldagen.

[1:05:38] Dat zijn problemen die we hebben gezien en waar we ook aandacht aan hebben besteed, sluitingstijden.

[1:05:45] De printers, dat is ook natuurlijk zo'n punt.

[1:05:51] Ik kan ze allemaal doornemen, maar het is gebeurd en we vinden het oprecht heel vervelend, maar op dit moment kunnen we daar niets aan doen.

[1:06:06] Het is voor een groot deel dus aan gemeenten, maar wij zien, en dat is dan specifiek voor als reactie op de inbreng vanuit de Partij voor de Rechtsstaat, wij zien geen reden, en dat kan ook helemaal niet, want de wet geeft ons ook helemaal geen ruimte om hersteltermijnen of in ieder geval iets extra's te doen.

[1:06:27] Als partij zult u ongetwijfeld deze wet heel goed kennen.

[1:06:30] De wet regelt in Nederland, de kieswet, alles.

[1:06:33] Er is eigenlijk geen ruimte, behalve dat wij moeten zorgen dat de wet wordt nageleefd.

[1:06:38] En dat doen we zo nauwgezet en precies mogelijk.

[1:06:42] Dus extra termijnen kunnen we gewoon helemaal niet doen, want het staat de wet ook niet toe.

[1:06:48] Dan zijn opmerkingen gemaakt van met name Delini.

[1:07:00] Kijk, het Centraal Stembureau moet kunnen beoordelen, het gaat over instemmingsverklaringen, die moet kunnen beoordelen of een instemmingsverklaring een wils uitdrukking is van een kandidaat zelf.

[1:07:10] En dan moeten wij dus de handtekening vergelijken met die op het ID-bewijs.

[1:07:17] We hebben heel veel gelegenheid gegeven tot herstel van het ontbreken van een datum bijvoorbeeld, van een ondertekening, want je moet wel zien dat iemand op een bepaalde datum dat heeft gedaan.

[1:07:29] Of een niet gelijkende handtekening, dat kan ook gebeuren, maar dan geven we de mogelijkheid om te herstellen.

[1:07:35] Ja, en als dat niet gebeurt, dan kunnen wij daar ook niet zoveel aan doen, moet ik u eerlijk zeggen.

[1:07:41] Daarbij is er een voorbeeld genoemd van iemand die een medische oorzaak heeft.

[1:07:49] Dat wisten we, hebben we ook rekening mee gehouden, zeg ik u. En de ongeldenverklaring is niet op die grond genomen.

[1:07:56] besloten, maar op het feit dat er geen datum stond.

[1:08:00] En dat is één van de twee criteria die we in acht moeten nemen.

[1:08:04] Dus u heeft terechtpunt genoemd, maar we hebben het daarmee niet kunnen redden voor de heer De Leeuw.

[1:08:16] Dan NL Plan.

[1:08:20] Ja, wij vinden het echt oprecht, en dat geldt ook voor ORDA,

[1:08:24] En misschien ook wel andere.

[1:08:27] Het is natuurlijk heel erg te betreuren, dan doe ik het zachtjes, druk ik maar uit, dat kandidaten bedreigd worden of dat er intimidatie is.

[1:08:39] Sommige gevallen, u zei het ook, is er ook nog sprake van gerechtelijke procedures.

[1:08:45] Maar ook hier geldt, de kiesraad heeft daar echt geen enkele verantwoordelijkheid.

[1:08:50] Wij voeren de kieswet uit, we registreren partijen.

[1:08:54] We zorgen dat het logo conform de wet is.

[1:08:57] Wij stellen kandidatenlijsten vast op grond van de wettelijke vereisten.

[1:09:02] Wij controleren of kandidaten ingestemd hebben en controleren ook of dat daadwerkelijk een wilsovereenkomst is.

[1:09:11] We kijken of de waarborgsom betaald is en dat doen we nu.

[1:09:15] en direct op 29 oktober en daarna stellen we de uitslag vast en bepalen wij of er sprake is van trouwbare verkiezingen.

[1:09:23] Dat doet de kiesraad.

[1:09:25] De kiesraad gaat niet over desinformatie, de kiesraad gaat niet over allerlei andere dingen die spelen.

[1:09:31] En ik vind het goed, niet om daarvoor weg te lopen, maar om dat u mee te geven, dat wij binnen de kaders van de wet opereren.

[1:09:39] En kijk, die signalen die u geeft zijn natuurlijk wel relevant voor

[1:09:45] het onderdeel wat dan de weerbaarheid van onze democratie heet.

[1:09:52] En dus we zullen die signalen wel doorgeven, maar we kunnen er zelf nu en ook hiervoor niet veel aan doen.

[1:10:02] En dan kom ik eigenlijk ook bij Orda eigenlijk met hetzelfde punt.

[1:10:05] Er zijn zaken door u genoemd waar wij echt niets aan kunnen doen.

[1:10:10] En we onderschrijven enorm met u en ook met de vertegenwoordiger van BVNL, die ik denk nu niet meer in ons midden is, vertrokken is, dat de digitalisering ongelooflijk belangrijk is.

[1:10:22] En inderdaad, ik ben 2021 als voorzitter van de kiesraad begonnen.

[1:10:27] Toen heb ik het in coronatijd voor het eerst zelf meegemaakt.

[1:10:31] Toen zei ik dat wil ik echt, echt niet meer.

[1:10:34] Ja, het spijt me.

[1:10:37] Wij dragen aan wat wij vinden dat er moet worden veranderd.

[1:10:42] Wij geven advies aan de regering en aan het parlement over hoe we het zou kunnen.

[1:10:48] Maar uiteindelijk moet ook dat in wetgeving komen en in het bouwen van systemen die ook weer veilig moeten zijn, die goed gecontroleerd moeten zijn, want daar moeten wij uiteindelijk mee werken met gemeenten samen.

[1:11:01] Ik realiseer mezelf ook, het klinkt, dat doen we wel even, maar de praktijk is niet, dat doen we wel even.

[1:11:10] Maar er wordt echt hard aan gewerkt en ik hoop echt dat we, als er geen vervloegde verkiezingen komen in de volgende verkiezingen, regulier, als we regulier zijn, hoop ik dat we daar in ieder geval mee kunnen starten of onthans een proef mee kunnen doen.

[1:11:28] Ja, en dat we op papier stemmen, ja, dat is natuurlijk, dat is ook geloof ik genoemd, ja, dat is toch een groot goed.

[1:11:34] Het is de beste manier om vertrouwbaarheid in verkiezingen te houden.

[1:11:39] Gewoon het rode potlood, het bolletje inkleuren, stembiljetten bewaren, een paar maanden, kan altijd terug.

[1:11:45] Iedere digitalisering daarvan levert al heel snel problemen op, want waar is die stem?

[1:11:51] En het is niet veilig te maken, op dit moment zeg ik erbij.

[1:11:53] Ik ben geen technoloog, maar ik denk dat het heel moeilijk wordt.

[1:11:57] Dan de vertegenwoordiger van FNP, dank u wel voor uw inbreng, op prijs gesteld.

[1:12:02] Een BVNL, nogmaals, die heeft het naast de administratieve handelingen ook gehad over de lijstverbindingen.

[1:12:12] Ja, het spijt me, maar dat is in de wet gewijzigd.

[1:12:19] Dus het mag niet meer.

[1:12:21] Dus de wetgever heeft ervoor gekozen om dat te schrappen.

[1:12:25] En daar moeten wij het mee doen.

[1:12:27] Wij kunnen adviseren en dat willen we ook best doen in sommige onderwerpen en dat doen we ook hoor, maar dit is uitvoering van de wet.

[1:12:34] Dit kunnen wij niet veranderen.

[1:12:38] Beste bezoekers en mensen die meekijken bij de stream om bijna kwart over zes.

[1:12:51] Ik kom tot een afronding van deze zitting.

[1:12:54] Allereerst zal het procesverhaal door elk van ons, de zeven leden van de kiesraad, worden ondertekend.

[1:13:01] De bezwaren worden, als gezegd, als aparte bijlagen aan het procesverhaal toegevoegd.

[1:13:08] Dat kunt u allemaal terugzien.

[1:13:12] En dat gaan we nu eerst ondertekenen.

[1:14:40] Nu het procesverbaal is ondertekend, nog een paar opmerkingen over het vervolg voor de helderheid en duidelijkheid naar elkaar toe.

[1:14:46] Het proces... De officiële publicatie van de geldig verklaarde kandidatenlijsten gebeurt in de staatscourant en die publicatie komt zo snel mogelijk na de uitspraak van eventuele beroepszaken.

[1:15:00] Vanavond publiceert de kiesraad op zijn website www.kiesraad.nl een nieuwsbericht met het procesverbaal van deze zitting en daarin staat ook de nummering van de lijsten.

[1:15:10] Als u beroep wilt instellen tegen de beslissingen van de kiesraad over de geldigheid van de lijsten, het handhaven van kandidaten of het handhaven van de boven de kandidatenlijst geplaatste partijnamen, dan kunt u dit binnen vier dagen doen.

[1:15:25] Dus uiterlijk op dinsdag 23 september aanstaande kunt u beroep aantekenen bij de afdeling Bestuursrechtspraak van de Raad van State.

[1:15:34] Gedurende deze periode liggen de kandidatenlijsten en ondersteuningsverklaringen

[1:15:39] ter inzage in het kantoor van de kiesraad.

[1:15:43] U kunt deze op afspraak inzien tijdens kantooruren.

[1:15:47] En daar staat natuurlijk meer over op onze website als u dat wilt lezen.

[1:15:54] Beroep tegen beslissingen van de kiesraad over de nummers van de kandidaatlijsten is wettelijk uitgesloten.

[1:16:01] Dan maak ik u graag attent op het feit dat de kiesraad de verkiezingsuitslag

[1:16:06] vaststelt tijdens een openbare vergadering, een openbare zitting op vrijdag 7 november aanstaande om 10 uur.

[1:16:14] En ook deze zitting is in het gebouw van de Tweede Kamer en ook deze zitting is digitaal via streaming te volgen.

[1:16:22] Als eerder gezegd mochten er vragen zijn van de media, dan ben ik daarvoor beschikbaar.

[1:16:28] En ik wil u allemaal heel vriendelijk bedanken voor uw komst hier naar de zaal.

[1:16:34] en of via de livestream.

[1:16:38] En daarmee sluit ik de zitting van het Centraal Stembureau.

[1:16:41] Dank u wel.