Water

[0:00:03] Goedemiddag dames en heren hier aan tafel, op de tribune en zij die thuis voor de buis zitten mee te kijken.

[0:00:11] Welkom bij het commissiedebat Water.

[0:00:18] Ik heet aan mijn linkerzijde de Kamerleden.

[0:00:22] Welkom en ik zal ze even aan u voorstellen.

[0:00:24] Dat is de heer Pierik van BBB, de heer Gabriels van GroenLinks Partij van Arbeid, mevrouw Hesberger van NEC, daar kom ik zo nog even op terug, de heer Grimmis van de ChristenUnie, de heer Verkuilen van de VVD en de heer Bamenker van D66.

[0:00:38] En waarom zeg ik dat even heel netjes richting mevrouw Hesberger?

[0:00:41] Omdat mevrouw Hesberger is officieel geen lid van deze commissie.

[0:00:45] Maar ik vraag dan aan u of u het instemmend knikt.

[0:00:50] ...met het feit dat zij deelneemt namens NSC aan deze vergadering.

[0:00:54] Nou, ik zie alleen maar instemmend geknik, zo te zien.

[0:00:57] Dus dan hebben we dat formaliteit gewoon even afgetikt... ...want anders krijgen we later weer... ...als iemand de Natule leest, kan die zeggen... ...hé, u heeft er weer niet goed van.

[0:01:05] En uiteraard heet ik van harte welkom, meneer minister... ...en de ambtelijke ondersteuning, welkom.

[0:01:11] Uiteraard ook de ondersteuning hier in deze zaal.

[0:01:14] Publiek op de tribune.

[0:01:16] Grote getalen opgekomen, welkom.

[0:01:19] Formeel, spreektijd vijf minuten.

[0:01:23] Stond ook zeg maar in de stukken.

[0:01:25] En mijn voorstel is om vier interrupties, nee drie interrupties te plegen, want we hebben toch al 1, 2, 3, zoveel mensen.

[0:01:32] Dus we kunnen de loop van de vergadering wel even kijken hoe we uitkomen in de tijd, of we dan nog ruimte vinden voor wat meer.

[0:01:39] En mijn voorkeur zou zijn om de dinerpauze te gebruiken als we gelijk zeg maar schorsen voor de appreciatie en dergelijke.

[0:01:46] Dan hebben we effectiviteit.

[0:01:49] Mag ik de heer Pierik uitnodigen om als eerste het woord te aanvoeren?

[0:01:53] Zeker, voorzitter.

[0:01:56] Het is goed om ook hier weer overwaardig met elkaar te hebben.

[0:02:00] Ik moet zeggen dat ik zoveel onderwerpen voorbij zag komen dat ik ook wel moeite had om te kiezen.

[0:02:06] En ik beperk me in mijn inbreng eigenlijk tot vijf onderwerpen, namelijk Zonnepark op Zee, Uitzonder in Schronen-KRW, Zeeland-Grevelingen, Sloten en Bermen en de Rivierkreeft.

[0:02:16] En dat betekent dat ik het ontsouten van grondwater, de leveringsplichten van drinkwater, de historische waterbelasting, waterveiligheid, PFAS, dat ik heel veel dingen, vergunningverleningen, heel veel dingen moet ik laten liggen.

[0:02:27] Maar ik hoop dat andere collega's daar wel op verder gaan.

[0:02:32] Voorzitter, de afgelopen weken waren er op de Noordzee ernstige incidenten.

[0:02:36] Bij een pilotproject met de drijvende zonnepanelen is in korte tijd drie keer misgegaan.

[0:02:41] Eerst door branden en daarna doordat het park door de harde wind en golven deels uit elkaar is gevallen.

[0:02:48] De gevolgen zien we al dagenlang langs de Noordzeekust.

[0:02:52] Overal spoelen brokstukken van zonnepanelen en piepschuim aan.

[0:02:56] Vrijwilligers doen hun best om dit allemaal op te ruimen, maar we weten niet hoeveel materiaal nog in de zee drijft of onder water ligt.

[0:03:04] Dat vormt de risico voor de scheepvaart en ook voor de recreanten op het water en het strand.

[0:03:09] Daarom heb ik drie verzoeken aan de minister.

[0:03:12] Kan de minister ervoor zorgen dat er zo spoedig mogelijk een waarschuwing uitgaat richting de kust van Noord-Holland, zodat mensen alert zijn op ronddrijvende of deels onder water liggende brokstukken?

[0:03:25] Wil de minister Rijkswaterstaat de opdracht geven te laten onderzoeken hoe deze incidenten, die hebben plaatsgevonden,

[0:03:34] in de toekomst veilig opgezet kunnen worden.

[0:03:37] En kan de minister toezeggen, totdat dit onderzoek is afgerond, dat er geen nieuwe vergunningen worden afgegeven voor vergelijkbare projecten op de Noordzee?

[0:03:47] Voorzitter, dan de kaderrichtlijn water.

[0:03:51] In de kaderrichtlijn water staan uitzonderingsgronden voor wanneer je niet gehouden bent aan het halen van bepaalde doelen.

[0:03:57] Een daarvan is de nutriënten vanuit andere lidstaten.

[0:04:00] Wij kunnen natuurlijk niet verantwoordelijk worden gehouden als land

[0:04:04] voor de belastende stoffen die afkomstig zijn uit andere landen.

[0:04:08] Kan de minister aangeven of buitenlandse belasting van het water goed in beeld is?

[0:04:13] En mocht dit niet goed in beeld zijn, kan de minister dan toezeggen hoe dit wel goed in beeld gebracht kan worden?

[0:04:21] En kan hij ook aangeven in hoeverre de normen verschillen?

[0:04:28] En is het de minister met de BBB eens dat deze zaken ook een uitzonderingsgrond vormen op het halen van de KRW-doelen?

[0:04:36] En welke andere uitzonderingsgronden vindt de minister verder ook nog relevant?

[0:04:42] U kunt even ademhalen, heer Perik, want ik zie een interruptie voor uw verschijnen van de heer Verkuilen.

[0:04:48] Ja, dank, voorzitter.

[0:04:49] Ik was even benieuwd of de heer Perik ook nog zelf beperkingen voorziet in die context.

[0:04:57] Dank voor de vraag.

[0:05:02] Volgens mij zijn er meerdere uitzonderingsgronden denkbaar.

[0:05:05] Ik zit zelf ook te denken aan die ubiquitaire stoffen en de stoffen die zeg maar al jarenlang in het water zitten en die er eigenlijk nu niet meer aan toegevoegd worden, maar die er heel moeilijk uithalen zijn.

[0:05:16] Dus zodra je watermonsters neemt, dan kom je

[0:05:19] nog dingen tegen die vroeger in pesticiden zaten bijvoorbeeld en ja die zitten nog steeds in het water en daardoor zijn bepaalde waterlichamen nog steeds ja niet voldoen die nog steeds niet aan die doelen in de kaderregeling water maar die zijn er gewoon heel erg moeilijk uit te halen dus volgens mij moeten dat ook uitzonderingsgronden zijn maar ik ben heel benieuwd of de minister misschien nog andere vormen van uitzonderingsgronden vindt bijvoorbeeld de natuurlijke

[0:05:43] Ik heb ooit wel eens een plaatje laten zien van ijs waar duizenden vogelpoepjes op zaten.

[0:05:52] Dat is natuurlijk ook een soort natuurlijke belasting van het water.

[0:05:55] Dat zijn ook allemaal dingen waarvan ik denk, daar kunnen toch heel weinig mensen rekening mee houden dat het allemaal gebeurt.

[0:06:03] Wat mij betreft zou dat ook een vorm van uitzonderingsgrond kunnen zijn.

[0:06:06] Ik denk dat u al voldoende heeft toegelicht wat dat allemaal zou kunnen.

[0:06:11] voordat we dadelijk nog verder gaan in de encyclopedie.

[0:06:15] Voldoende zo, meneer Van Kuylen?

[0:06:16] Kijk dan.

[0:06:17] Dan verzoek ik de heer Perinkom verder te gaan met zijn betoog.

[0:06:21] Prima, voorzitter.

[0:06:22] Dan ga ik verder met Zeeland.

[0:06:24] In Zeeland is onrust ontstaan over de massale sterfte van krouw en kreeften, mogelijk door stoffen uit staalslak in het water.

[0:06:30] Er loopt nu een onderzoek van Wageningen Marine Research.

[0:06:33] Kan de minister aangeven wanneer dit onderzoek wordt afgerond?

[0:06:36] En wil hij ook de resultaten dan gelijk delen met de Kamer?

[0:06:41] en zijn er tijdelijke maatregelen nodig zolang het onderzoek nog loopt.

[0:06:46] Voorzitter, de Grevelingen verdient in toekomst als gezond meer.

[0:06:50] Er treedt in Zeeland steeds meer verzilding op en dat is een enorm probleem.

[0:06:55] Daarom vragen we de minister om open te staan voor verder onderzoek.

[0:06:59] Denk aan drinkwater,

[0:07:02] en ook verdeelvraagstuk vanuit grote rivieren.

[0:07:05] Buffermeren kunnen elkaar ondersteunen.

[0:07:07] De BBB wil erop aandringen dat deze mogelijkheden voor de toekomst serieus worden besproken.

[0:07:13] Vandaar de vraag aan de minister of hij wil toezeggen dat hij hierover in gesprek wil gaan met de provincie Zeeland om te komen tot een gezamenlijk plan.

[0:07:23] Voorzitter.

[0:07:26] U kunt weer aanmalen.

[0:07:27] Meneer Grimmers heeft een interruptie voor u.

[0:07:29] Ja, voorzitter, ik vind het een zeer terecht verzoek van de heer Pierik.

[0:07:32] Ik zal er zo in mijn eigen bijdrage ook op ingaan.

[0:07:35] Maar betekent dit dat de heer Pierik ook zegt van, ja, minister wacht nog even met een besluit nemen over die dure oplossing om de Brauwersdamdeels open te breken en een sluister in te zetten en te gaan verzilten?

[0:07:50] Zegt de heer Pierik dat dan ook van even pas op de plaats daarmee?

[0:07:54] Heer Pierik.

[0:07:56] Nou ja, wat mij betreft wel, maar ik hoor ook graag hoe de minister hierin staat.

[0:07:59] Ik bedoel, voor de BBB-fractie is het heel belangrijk dat in ieder geval die zoetwaardige voorziening ook bij de COC-landen goed op orde gebracht wordt.

[0:08:09] En dit kan erbij helpen, dus laten we eerst de gesprekken die de minister gaat voeren met de provincie Zeeland afwachten.

[0:08:16] Ik zie dat het voldoende is bandenverleging wist, dus gaat u verder, heer Beek.

[0:08:23] Voorzitter.

[0:08:25] Voor de zomer hebben we ook een waterdebat gehad en in dat debat heb ik drie moties ingediend en ik wil eigenlijk wel heel graag weten hoe het staat met uitvoering van die moties.

[0:08:34] Het zijn allemaal moties die aangenomen zijn kamerbreed.

[0:08:38] Het ging over het in beeld brengen of de inversieve exoten de doelstelling van de KRW belemmeren.

[0:08:45] Het ging over een coördinerend functionaris op het gebied van de waterkwaliteit.

[0:08:49] En het ging, dat was de motie Pierik-Sjoeboer, het ging over het effect van die riooloverstort in relatie tot

[0:08:55] het meten van de waterkwaliteit.

[0:08:58] Voorzitter, dan de waterschappen.

[0:09:00] De waterschappen hebben een belangrijke taak als het gaat om het onderhoud van sloten en bermen.

[0:09:05] Een veel gebruikte methode daarbij is klepelen.

[0:09:08] Sinds een jaar geldt voor de waterschappen een gedragscode bestendig beheer en onderhoud die de biodiversiteit zou moeten ontzien of die de biodiversiteit zou moeten stimuleren.

[0:09:21] In de praktijk blijkt dit echter niet goed uit te pakken.

[0:09:24] Waterschappen spreken over zeer onveilige situaties voor hun personeel, waardoor het onderhoud niet meer uitgevoerd kan worden.

[0:09:31] Waterschappen geven ook aan dat ze nu vaker moeten maaien en klepen dan voorheen, waardoor juist meer schade ontstaat aan de biodiversiteit.

[0:09:41] Meneer Peerik, ik zie uit mijn linker ooghoek dat u nog teksten heeft, maar u zit ook wel aan uw tijd, dus kunt u gaan afronden.

[0:09:51] Dank voorzitter, dan ga ik dat zo snel mogelijk doen.

[0:09:56] Een vraag aan de minister over dat klepelen is of de minister bereid is om met de waterschappen te onderzoeken of klepelen op een andere manier kan plaatsvinden zodat de biodiversiteit daadwerkelijk wordt beschermd.

[0:10:08] En is de minister bereid om met de waterschappen te werken om die nieuwe gedragscode ook te evalueren?

[0:10:16] Dan kom ik in de tweede termijn wel terug op de andere dingen die ik nog heb staan.

[0:10:21] U wordt waarschijnlijk geholpen door de heer Gabriels om toch nog wat te spreken.

[0:10:25] Een kort en bondige vraag, graag.

[0:10:27] Ik dacht, ik ga toch in de laatste vergadering die we waarschijnlijk samen hebben, of die ik samen met de heer Pierek heb, in het waterdebat.

[0:10:36] En bij de heer Pierik hou ik altijd een bingo kaart bij als het gaat over de kaderrechtlijn water.

[0:10:41] En in dit geval stond er inderdaad buitenland, uitzonderingsgronden, vogelpoep en riooloverstort in.

[0:10:47] Die zijn alle vier gevallen, die woorden.

[0:10:49] Ik vroeg mij af aan de heer Pierik van de BBB, dus vraag ik, gewoon in deze laatste vergadering samen.

[0:10:57] Erkent u dat de landbouwsector van grote invloed is op het niet halen van de doelen van de kaderrechtlijn water?

[0:11:05] Nou, meneer Peerik, het is uw laatste vergadering.

[0:11:07] Volgens de heer Gabriel is het dus brandlos.

[0:11:11] Ja, dank voorzitter.

[0:11:12] En dank ook voor de vraag.

[0:11:15] Ik vind de vraag wel heel creatief geformuleerd, moet ik zeggen.

[0:11:18] De bingokaart.

[0:11:19] Ja, weet je, ik kan natuurlijk hier wel gaan roepen dat de landbouw

[0:11:24] een belangrijke rol speelt als het gaat om het halen van waterkwaliteitdoelen.

[0:11:30] Maar het is natuurlijk altijd een samenspel van.

[0:11:32] En ik snap ook wel dat die vogelpoep niet de meest dominante rol speelt als het gaat om die nutriënten in het water.

[0:11:38] Dat zal misschien één of twee procent zijn, maar dan heb je het wel ongeveer gehad.

[0:11:44] Dus dat verhaal is klein.

[0:11:46] Maar als we kijken naar de riolenoverstorten, dan is er nog heel veel data niet bekend.

[0:11:50] Als we kijken naar de

[0:11:53] ubiquitaire stoffen.

[0:11:56] Eigenlijk lijkt mij dat ook heel logisch, want dat kun je dan wel in een bingokaart afstrepen, maar dat is echt wel iets wat never nooit te halen is, welke expert je ook spreekt.

[0:12:07] Het is een heel complex verhaal en de landbouw speelt natuurlijk daar een rol in, maar ik denk dat we met 18 miljoen Nederlanders ontzettend snel aan de slag moeten om te zorgen dat troep die niet in het water hoort er ook niet in komt.

[0:12:20] Ik dank u wel voor deze beantwoording.

[0:12:22] Dan ga ik door naar de heer Gabriels voor zijn eerste termijn.

[0:12:26] Ja, voorzitter, want we tellen af.

[0:12:28] We tellen af naar 22 december 2027.

[0:12:31] Nog twee jaar en drie maanden om alle maatregelen vast te stellen.

[0:12:34] en voldoende effectief te laten worden voor de kaderrichtlijn water.

[0:12:37] We hebben dus 25 jaar de tijd gehad en het is al heel erg lang en tijden duidelijk dat we niet alles gedaan hebben om het doel schoon water te bereiken en dat gaat dan dus ook tot juridische risico's leiden.

[0:12:48] Die zijn onderzocht door de landse advocaat en vooral op het gebied van mest en landbouwgif zullen er geen uitzonderingen volgen.

[0:12:54] en dat levert juridische risico's op, erkent het kabinet in een Kamerbrief van 18 juli.

[0:12:59] Mijn vraag aan de minister is, waarom doen we niet alles om van het naderende waterslot weg te blijven?

[0:13:04] Waarom wil dit kabinet geen schoon water?

[0:13:07] En GroenLinks Partij van de Arbeid wil deze stilstand doorbreken.

[0:13:09] Schoon water, levendige rivieren en gezond grondwater, nodig voor nu, maar ook voor de toekomstige generaties.

[0:13:15] En daarom de belangrijke punten.

[0:13:16] Ten eerste, het kaderrechtlijn waterproef maken van de lozingsvergunningen.

[0:13:21] Wat is de stand van zaken ten aanzien van de motie Gabriel Stoeboer

[0:13:24] die oproept tot extra inzet om vergunningen te actualiseren en te herzien.

[0:13:28] Is die extra inzet gepleegd?

[0:13:30] Dit zou voor de zomer kenbaar gemaakt worden aan de Kamer, maar ik heb nog niks gezien.

[0:13:33] Graag een reactie daarop van de minister.

[0:13:36] Om hoeveel vergunningen en bedrijven gaat het?

[0:13:38] En betreft dat oude en ook nieuwe vergunningen?

[0:13:40] En wanneer is het proces eigenlijk afgerond?

[0:13:42] Want als teveel van stof X in het water zit en er is maar één fabriek die stof X loost,

[0:13:47] Ja, dan is dat waar je moet zijn en dan moeten we die vergunning intrekken, aanpassen of handhaven.

[0:13:52] En graag hoor ik van de minister meer details over hoe snel dat gaat, de omvang en hoe hij dit gaat doorzetten op alle niveaus.

[0:13:58] Kan hij hierover een brief toezeggen.

[0:14:00] Al twee jaar hamer ik op het actualiseren en herzien van vergunningen.

[0:14:04] Wanneer hebben we eindelijk een beeld dat we wat we allemaal legaal en ook illegaal lozen, want illegale lozingen zijn het ook wel heel frustrerend voor de partijen die wel zich aan vergunningen houden.

[0:14:13] En waarom is de minister nu ook alweer op zoek naar manieren om meer te lozen op plekken waar het water wel schoon is?

[0:14:19] Te schoon lijkt ons het probleem niet.

[0:14:21] En wat is de stand van zaken ten aanzien van de Europese indrukprocedure in Nederland, omdat wij vergunningen voor onbepaalde tijd verstrekken?

[0:14:30] Dan PFAS.

[0:14:31] Op 21 juli ontvingen we een brief na aanleiding van de aangenomen motie vanuit de Kamer die oproept om een nationaal lozingsverbod voor PFAS uit te werken.

[0:14:39] De minister geeft in zijn brief aan dat een gericht gedeeltelijk lozingsverbod mogelijk is en dat het kabinet hier de komende tijd mee aan de slag gaat.

[0:14:46] En nu was er gisteren, dat weet u, een uitzending van Pound over die PFAS-lozing in mijn thuisstad Weert.

[0:14:51] En daar hoorde ik zowel de staatssecretaris als de minister aangeven wat er allemaal niet kan.

[0:14:56] terwijl aan de brief van 21 juli staat dat u wel een gericht lozingsverbod gaat uitwerken conform de motie.

[0:15:02] En ik wil u dan ook aan die verdere uitwerking van een gedeeltelijk lozingsverbod en uw brief houden en vraag u 1.

[0:15:09] of u bezig bent met het uitwerken van een gericht lozingsverbod, en twee, wanneer het resultaat aan de Kamer komt.

[0:15:14] De motie is een jaar geleden aangenomen en in de tussentijd vervuilt PFAS onze wateren en lichamen.

[0:15:20] Er worden zelfs nieuwe vergunningen verleend, omdat de decentrale overheden niks anders kunnen dan verlenen.

[0:15:24] Vijf kilo in weerd, terwijl het we tot nanogrammen uit ons drinkwater moeten halen door drinkwaterbedrijven.

[0:15:30] Het is echt gewoon ontzettend belachelijk.

[0:15:33] En ik roep de minister op tot actie en vraag hem om een reactie.

[0:15:37] Dan hebben we ook nog het probleem van PFAS in bestrijdingsmiddelen.

[0:15:40] Ziet de minister dat als risico?

[0:15:41] En ziet de minister dat als een essentiële toepassing van PFAS?

[0:15:44] En wat gaat u dan doen om hiermee te stoppen?

[0:15:46] Dan het achtste actieprogramma Nitraat.

[0:15:50] Ik heb al die vergaderingen over water de afgelopen twee jaar gehad over de coördinerend minister water.

[0:15:56] Hij is afhankelijk van het besluiten van andere ministers.

[0:15:59] mevrouw Wiersma op LVVN, maar ook van uw collega die over vergunningen gaat.

[0:16:03] Ik heb dat heel vaak zo benoemd.

[0:16:05] En als ik nu kijk naar het achtste actieprogramma Nitraat, dan moet ik concluderen dat deze coördinerend minister Water, de derde in anderhalf jaar tijd, weer met lege handen thuis is gekomen.

[0:16:14] Het planbureau voor de leefomgeving maakt gehakt van het pakket.

[0:16:17] En waarom worden bijvoorbeeld bufferstroken versmald en vindt er versoepeling plaats ten opzichte van het zevende actieprogramma?

[0:16:23] Dat is gewoon in strijd met een achteruitgangsverbod in de wet.

[0:16:25] De conclusies van de gezamenlijke waterschappen zijn snoeihard.

[0:16:30] En ik herhaal wat ik in de inleiding zei.

[0:16:32] Volgens de landse advocaat maken we voor mestvervuiling geen kans op een juridische uitzondering.

[0:16:37] En juist op dat vlak vindt er dus nu geen actie plaats en zelfs verslechtering plaats in dit achtste actieprogramma Nitraat.

[0:16:44] Graag een reactie van de coördinerend minister van Water over dit achtste actieprogramma Nitraat.

[0:16:50] juridische risico's en de kritiek vanuit de waterschappen.

[0:16:53] En dan tot slot de Dommel.

[0:16:56] Er is daar een lozingsvergunning van Nierstar in België.

[0:17:00] We hebben er eentje in Budel liggen, de zinkfabriek, maar ook eentje in Lommel, waardoor de Dommel vervuild wordt met zware metalen.

[0:17:06] En is de minister bekend met deze ontreiniging en wat gaat hij doen om de Vlaamse collega daarop aan te spreken

[0:17:12] Want de Dommel is een van de mooiste laaglandbeken die wij hebben in onze lage landen.

[0:17:17] Maar de kwaliteit van het water is te slecht en de kadregelen en waterdoelen kunnen niet gehaald worden.

[0:17:21] Kunt u daar hulp bieden in dat gebied?

[0:17:25] GroenLinks Partij van de Arbeid heeft zich de afgelopen twee jaar heel erg ingezet voor schoon water, schoon drinkwater en waterveiligheid.

[0:17:32] We willen de trots op Nederland Waterland graag herstellen.

[0:17:36] Ik dank u wel, meneer Gabriels.

[0:17:38] En u krijgt een interruptie op de valreep van de heer Gimmes.

[0:17:42] Kortom, Bonner, graag.

[0:17:43] Voorzitter, dank.

[0:17:44] Collega Gabriels was zeer terecht, zeer kritische oplosingsvergunningen.

[0:17:48] Nou heeft de provincie Limburg pas die vergunningverlening voor CFS, dat gaat over PFAS, in het water gewoon doorgezet.

[0:17:58] Drinkwaterbedrijf Dunea zegt, die gaat het aanvechten tot de hoogst mogelijke instantie om het tegen te houden.

[0:18:04] Wat verwacht de heer Gabriëls nu concreet van de minister?

[0:18:08] Want het is natuurlijk een bevoegdheid van Limburg.

[0:18:09] Wat kan en moet de minister volgens de heer Gabriëls doen?

[0:18:13] De heer Gabriëls.

[0:18:14] Ja, dit is echt een hele goede vraag, want zoals u weet, we hebben het erover gehad in de bijeenkomst van Vewin en gisteravond was er dus die pound

[0:18:25] Uitzending daarover.

[0:18:26] Op het moment dat wij hier landelijk een lozingsverbod gevraagd hebben aan de provincie, dus een meerderheid in de Kamer heeft de motie gesteund tot een lozingsverbod, en we krijgen vanuit de provincie Limburg te horen dat binnen de best beschikbare technieken, binnen alle kaders die er nu zijn, zij geen handelingsperspectief hebben, het wel afkeuren,

[0:18:45] Dus ze keuren het af, maar ze kunnen het niet anders juridisch dan verlenen.

[0:18:50] Dan verwacht ik dat er vanuit landelijk, in ieder geval met alle kennis die hier aanwezig is, een kader aangewezen wordt, of in ieder geval aangepast wordt, waardoor provincies de hand van te krijgen om dit soort vergunningen, vijf kilo he, dat gaat om

[0:19:03] Wij halen tot nanogrammen eruit, het gaat om duizenden miljarden nanogrammen, dat we dat hele confetti-kanon van gif niet meer in ons drinkwater hoeven te krijgen.

[0:19:13] Dus ik verwacht dan van deze minister dat er inderdaad tot lozingsverbod uitgewerkt wordt, waardoor de decentrale overheden deze vergunning hadden kunnen weigeren.

[0:19:24] En dat kunnen ze nu dus misschien niet, want er is nog helemaal niet zeker of het verleend gaat worden.

[0:19:30] waterschappen en drinkwaterbedrijven gaan aanvechten tot het einde.

[0:19:34] En ik snap dat.

[0:19:35] En terecht.

[0:19:37] Ik dank u wel, heer Gabriels, voor deze beantwoording.

[0:19:39] En de heer Ginwers is tevreden, want ik zie hem achteroverleunend in zijn stoel zitten, dus dat gaat.

[0:19:44] Mevrouw Esbergen, gaat uw gang, voor u op het oog.

[0:19:47] Dank aan de collega's dat ik mag aanschuiven in jullie mooie commissie.

[0:19:51] Voorzitter, ik groeide op op het eiland van Dordrecht en ik herinner me zo goed die glorieuze jaren negentig dat we naar de Merwelanden fietsten om te zwemmen onder de rook van DuPont, nu Gemoers.

[0:20:02] Maar de Dordtse kinderen hadden de afgelopen jaren niet datzelfde plezier.

[0:20:05] De Merwelandenplas werd afgesloten vanwege te hoge PFAS-waarden.

[0:20:09] En de zorgen in de dreigsteden en op andere door PFAS getijsterde gebieden zijn groot.

[0:20:14] om de gezondheid van dieren, van mensen, van kinderen, de ernstige vervuiling van de zo geliefde omgeving.

[0:20:20] En die PFAS zijn een voortdurend probleem, een soort 200-koppig monster wat steeds weer blijft opduiken, wat we maar niet onder controle krijgen.

[0:20:28] We willen van de minister weten hoe de vorderingen in het Europese traject verlopen om tot een PFAS-verbod te komen.

[0:20:33] Worden verzoeken bijvoorbeeld om uitzonderingen waar we ons zorgen over maken actief geweerd of worden ze toegelaten?

[0:20:39] We willen weten of de minister al rekening houdt met de mogelijkheid dat het Europees helemaal niet gaat lukken.

[0:20:43] Of er alleen een waterig compromis wordt bereikt dat jaren duurt om voor elkaar te krijgen en waar een enorme hoeveelheid uitzonderingen in zijn gelobbyd.

[0:20:51] Wij maken ons daar zorgen over.

[0:20:53] De uitwerking van een nationaal verbod hebben we gezien.

[0:20:56] Welke deadline ziet de minister voor zichzelf?

[0:20:58] Is het bijvoorbeeld denkbaar dat de minister, als hij per 1 april 2026 geen Europese consensus heeft, wat nog steeds wel de voorkeur is van mijn fractie, een nieuw sociaal contract, wanneer gaan we het dan nationaal regelen?

[0:21:11] En zo niet als het niet per 1 april 2026 kan, wanneer dan wel?

[0:21:15] Voorzitter, we zwemmen in de PFAS, maar nog steeds staat de kraan weigerwijd open.

[0:21:19] En ook ik wilde aandacht geven aan die mogelijke vergunning aan de afvalverwerker in Weert.

[0:21:24] Vijf kilo PFAS, dat is meer dan gemoers op jaarbasis uitstoot.

[0:21:29] En dat is een probleem.

[0:21:30] En vindt de minister dit wenselijk?

[0:21:32] En wat kan hij inderdaad doen?

[0:21:35] Dan nog twee aan PFAS-verwanten vragen.

[0:21:37] Op dit moment zijn er bijna geen laboratoria in Nederland die PFAS kunnen meten.

[0:21:41] De massaspectrometrie heeft namelijk teflonbekleding, een PFAS-soort, en dat interfereert met de metingen.

[0:21:48] Kan de minister onderzoeken hoe wij dit netwerk kunnen uitbreiden en ook reguliere laboratoria kunnen aansluiten op het PFAS-testnetwerk, zodat PFAS toegankelijker, goedkoper en sneller gemeten kan worden?

[0:21:58] Daarnaast is er meer dan in water meten met massaspectrometrie.

[0:22:02] Gemoers heeft ook een grote pijp staan.

[0:22:04] Wat komt daaruit?

[0:22:05] Dat willen we graag weten.

[0:22:06] En we weten dat er nu al bedrijven in staat zijn om met satellietbeelden allerlei vervuiling in beeld te brengen.

[0:22:12] Methaan, ammonia, maar ook PFAS.

[0:22:14] Zo kunnen we ook illegale lozingen beter in kaart brengen en bestraffen.

[0:22:18] Wil de minister onderzoeken of het mogelijk is om satellietbeelden te gaan gebruiken om bronnen van vervuiling beter in kaart te brengen?

[0:22:24] Hoe staat het met die technologie?

[0:22:25] Wanneer kunnen we daarmee aan de slag?

[0:22:28] Voorzitter, dan de veiligheid.

[0:22:29] Wij zijn geschrokken van het datalek in Rijswijk, de inbraak op de systemen van het Openbaar Ministerie, de dedelsaanvallen op provinciewebsites.

[0:22:36] We liggen zwaar onder vuur en online is het al heel lang oorlog.

[0:22:40] En Nederland is ook kwetsbaar vanwege de vele waterwerken die digitaal of op afstand bediend kunnen worden.

[0:22:45] Als er op waterkeringen wordt ingebroken, kan de scheepvaart stil komen te liggen of kan land onder water komen te staan.

[0:22:51] In 2019 konden ethische hackers van de Algemene Reetkamer vrij gemakkelijk inbreken in de systemen.

[0:22:56] En mijn fractie zou graag een update willen hiervan.

[0:22:59] Hoe staat het met de veiligheid?

[0:23:00] Hoe goed zijn de systemen beveiligd van Rijkswaterstaat?

[0:23:03] Welke stappen zijn gemaakt om te zorgen dat er minder makkelijk kan worden ingebroken?

[0:23:10] En als een keer, god verhoede, een noodsituatie optreedt en bijvoorbeeld langdurig de stroom uitvalt, zijn er dan altijd analoog alternatieven beschikbaar.

[0:23:18] Dan, voorzitter, beweging en sport.

[0:23:20] Ja, ik kom van de VWS-commissie natuurlijk.

[0:23:22] Misschien een beetje een vreemde eend in de bijt, maar toch onlosmakelijk verbonden met water.

[0:23:27] In Nederland is er sprake van bewegingsarmoede, van mensen die weinig geld hebben en toch graag willen bewegen.

[0:23:32] En te weinig mogelijkheid om makkelijk tegen laagkosten te zwemmen.

[0:23:36] We zien ook dat oververhitting op de loer ligt, waar mensen die in kleine sociale huurwoningen leven, in een versteende omgeving,

[0:23:41] veel meer risico lopen op overveting.

[0:23:44] Tegelijkertijd zien we dat onze rivieren en kanalen vooral zijn ingericht als snelwegen voor de binnenvaart en dat er maar heel weinig ruimte wordt gemaakt voor sport en recreatie.

[0:23:53] Wat zou het mooi zijn als we het aantal zwemplekken in buitenwater kunnen uitbreiden, liefst met inclusieve zwemstijgers en trappen.

[0:24:01] met gelegenheid tot omkleden waar ook mensen met een beperking of vanuit een rolstoel het water in kunnen.

[0:24:06] Veilig afgescheiden van de vaarweg.

[0:24:09] We zien hoe die zwemstijgers ook mensen bij elkaar brengen en er groepen ontstaan die wekelijks afspreken.

[0:24:14] Zwemwater is nog lang niet zo toegankelijk als het zou kunnen zijn, als het zou moeten zijn.

[0:24:19] We zien hoe in Zweden, maar ook in Basel, veel meer gebruik wordt gemaakt, niet alleen van plassen en meren en zeestranden, maar ook van stromend water.

[0:24:27] Is de minister bereid om met Rijkswaterstaat te kijken hoe zij veel actiever gemeentes kunnen ondersteunen om onze wateren ook toegankelijk te maken voor zwemmers, van jong tot oud, met en zonder beperking?

[0:24:38] Voorzitter, het water is van iedereen.

[0:24:40] Het is onze Nederlandse trots en het is onze taak om het schoon, toegankelijk en veilig te maken.

[0:24:45] Dank u wel.

[0:24:46] Complimenten voor de eerste keer dat u hier meedoet aan deze commissie en ook nog binnen de tijd blijft.

[0:24:51] Dus ik zou bijna willen zeggen, let u allen op, maar dan moet ik ook gelijk mezelf in de spiegel kijken.

[0:24:56] Dus ja, Eiland.

[0:24:59] Ik dacht gelijk aan Duivenseiland, maar dat zal wel niet bedoeld zijn.

[0:25:02] Dordtseiland, zie je?

[0:25:04] Heer Grimwis!

[0:25:06] Voorzitter, dank, dank.

[0:25:08] En ik sluit me aan bij wat net werd gezegd over PFAS en over de lozingsvergunningen.

[0:25:12] Daar ga ik dan verder niet meer expliciet op in, maar ik ben wel benieuwd naar de beantwoording.

[0:25:17] Voorzitter, ik begin met een andere eiland.

[0:25:19] Het eiland waar ik zelf mee geboren en getogen, namelijk Gouriot-Flaquet.

[0:25:23] Niet zo ver van het eiland van Dordt.

[0:25:26] En ja, als geboren en getogen Oudorpers staat het zoetwatertekort in onze Zeeuwse en Zuid-Hollandse delta me scherp voor ogen.

[0:25:35] En ook afgelopen voorjaar en zomer gingen Duivenlandse akkerbouwers dag en nacht met vrachtwagens over de Grevelingendam en Schouwense akkerbouwers over de Brouwersdam naar Goeri Overlakke.

[0:25:44] Waarom?

[0:25:45] Om daar zoet water te tappen.

[0:25:47] Met grote tankwagens.

[0:25:48] En ik kan me nog goed herinneren toen ik een aantal jaar geleden voor het eerst een van die tankwagens zag opdoemen, toen ik lekker op de trekker in de zomer aan het werk was op de akker, daar in de buurt van Goedereden, dat ik me afvroeg, wat komt hij daar eigenlijk doen?

[0:26:00] En inderdaad, dat was om zoet water in te nemen.

[0:26:03] En sommige ondernemers hebben in één zomer wel 300.000 euro in hun zoetwatervoorziening moeten steken.

[0:26:09] En dan nog zie je het enorme verschil tussen hoe het gewas erbij staat op de akkers,

[0:26:13] groen op groei-overblokké, met je vergield op schouwenduiverland.

[0:26:18] Droogte, voorzitter, moeten we bestrijden op alle fronten.

[0:26:21] Zuinigheid, beprijzing, lokale opslag, slimmere distributie.

[0:26:25] Maar hoe zit het met grootschalige maatregelen?

[0:26:28] De zoetwatertekorten gaan de komende eeuw verdubbelen.

[0:26:32] Dus nog meer dan nu wordt zoetwater het blauwe goud.

[0:26:36] En als ik op de zoetwaterkaart kijk, worden Noord en West-Nederland goed bediend met rivierwater.

[0:26:42] Maar de Zeeuwse delta komt op de kaart vanaf.

[0:26:44] En daarom vind ik het moedig van de provincie Zeeland dat ze op eigen houtje met een plan voor verzoeting van de Gevelingen zijn gekomen.

[0:26:51] Potentieel het op twee na grootste zoetwaterreservoir van Nederland.

[0:26:54] En ik weet dat dat gevoelig ligt.

[0:26:56] De minister bereidt immers een heel ander plan voor de Gevelingen voor.

[0:27:00] En hoe staat het daar nou eigenlijk mee?

[0:27:02] Wordt daar niet al in 2025 en anders in 2026 een besluit overgenomen?

[0:27:07] En gaat dit dubbel demissionaire kabinet een kleine miljard uitgeven voor een grote betonnen spuisluis?

[0:27:12] Dat lijkt me toch niet.

[0:27:14] Zullen we de demissionaire periode gebruiken om verzoeting van de gevelingen een eerlijke kans te geven in de volgende periode van het Delta-programma, die met de herijking van 2026 ingaat?

[0:27:24] Daarover gesproken, welk gewicht heeft die zesjaarlijkse herijking in het waterbeleid?

[0:27:28] En hoe zit het eigenlijk met de sturing van de Kamer op die herijking?

[0:27:32] Ik ken natuurlijk de Delta-programma's en de Delta-programma-rapportage die we jaarlijks op Prinsjesdag krijgen.

[0:27:37] Echt hartstikke mooi.

[0:27:39] Als het aan mij ligt, krijg niet alleen onderzoek naar de verzoeting van de Gevelingen, maar ook het blauw-groene energieplan Delta 21 en de door mij eerder ingebrachte waterberging Gevelingen, Hollandkering, Merwedekering en kustuitbreiding en verankering in het Delta-programma.

[0:27:53] En deelt de minister die mening?

[0:27:55] Voorzitter, in de nieuwe waterweg ligt het kroonjuweel van de Deltawerk, of in ieder geval een belangrijk kroonjuweel, de Maaslandkering.

[0:28:02] En die stormvloedkering heeft een zogenaamd sluitpijl, met daaraan gekoppeld een sluitfrequentie.

[0:28:07] Hoe hoger dat pijl, hoe vaker hij sluit.

[0:28:10] En dat sluitpijl is een knop waaraan we gemakkelijk kunnen draaien.

[0:28:13] Maar dat hebben we sinds 1997 niet gedaan.

[0:28:16] In 2009 is dat sluitpeil formeel geëvalueerd.

[0:28:20] Maar de toenmalige minister besloot het niet te wijzigen.

[0:28:23] Dat was de staatssecretaris overigens.

[0:28:25] Inmiddels is er veel water naar zee gestroomd.

[0:28:27] Een nieuw onderzoek laat zien dat de potentiële buitendijkse schade is toegenomen.

[0:28:31] En dat de potentiële scheepvaartschade juist minder blijkt te zijn.

[0:28:35] Wordt het niet weer eens tijd voor een nieuwe formele evaluatie van het optimale sluitpeil?

[0:28:40] Voorzitter, ik hou van fikse infra, maar we horen ook eerbiedig rekening te houden met water en bodem.

[0:28:45] En wat mij betreft sturen we er zelfs op.

[0:28:47] In die hoek loopt nog altijd het debat over water en woningnood.

[0:28:51] Lukt het een beetje met de regelgeving omtrent piekbuien?

[0:28:54] En bouwers moeten hun woningen natuurlijk hoog en droog bouwen, maar ze moeten ook weer niet de hoge kosten maken voor de lokale waterberging als het waterschap wateroverlast veel efficiënter kan aanpakken.

[0:29:05] En hoe zorgt de minister dat de watersector geen regels oplegt aan de bouwers waar ze niet in meegedacht hebben?

[0:29:10] en waar ze onevenredig veel kosten voor moeten maken.

[0:29:13] Ik pleit voor simpele, rechtvaardige, uniforme regels om woningbouwers gezien de woningnood actief te helpen.

[0:29:23] De drinkwatercongestie begint inmiddels steeds urgenter te worden.

[0:29:26] Hoe staat het met mijn motie om projectbesluiten voor de drinkwaterinfrastructuur aan te wijzen als besluiten van zwaarwegend maatschappelijk belang?

[0:29:33] En hoe staat het met mijn motie met collega Heutink om beleids- en of wetswijzigingen

[0:29:37] door te voeren om sneller nieuwe drinkwaterbronnen te vergunnen?

[0:29:39] En hoe houdt de minister de vinger aan de pols over de uitvoering van het actieprogramma Drinkwater, zodat het geen papieren tijger blijkt te zijn?

[0:29:47] Nog even over woningbouw.

[0:29:48] Eistad, dat moet er komen.

[0:29:50] Helemaal eens met D66.

[0:29:52] Of we nu opspuiten, inpolden of oppalen of drijvend bouwen, ik pleit voor een combi.

[0:29:56] Zo onder de rook van Amsterdam, er zijn megakanten.

[0:29:59] Zelfs D66 ziet het er dus zitten nadat ze eerder tegen een motie daarover hebben gestemd.

[0:30:03] Maar vooruit.

[0:30:04] Voortschrijdend inzicht, zullen we maar zeggen.

[0:30:06] of verkiezingskoorts.

[0:30:07] Nou, dat is aan de luisteraar.

[0:30:12] Hoe staat het met de uitvoering van de motie in zaken woningbouw langs de randen van het Markermeer, IJmeer en de andere randmeren, 36-600-J18?

[0:30:19] En wil de minister met zijn collega Vervolgersvesting een scenariostudie doen?

[0:30:22] En ziet hij kansen, ook kansen om tegelijkertijd de waterkwaliteit te verbeteren, als het ware, een maxi-marker-wadder?

[0:30:28] En waterkwaliteit en actieprogramma laat ik even zitten.

[0:30:32] Ik verwijs naar de daarover gemaakte opmerkingen.

[0:30:34] Tot zover, voorzitter.

[0:30:36] Ik dank u wel.

[0:30:38] En ik heet ondertussen de heer Stoffer van harte welkom.

[0:30:42] U bent misschien al bijgebaten, maar we hebben een spreektijd van vijf minuten en een drietal interrupties in de eerste termijn.

[0:30:48] Ik heb alles gevolgd, voorzitter, maar ik zat in de file.

[0:30:51] Dank.

[0:30:54] U mag nog een interruptie plegen natuurlijk aan de heer Grinwis.

[0:30:56] Het gaat om mij vooral, want de heer Grinwis geeft in zijn bijdrage, neemt dit heel erg op over

[0:31:02] Zoet water, we moeten droogte tegen gaan.

[0:31:05] Tegelijkertijd begint hij ook over woningbouw in het IJsselmeer en aan de randen van allerlei meren die dan dus ook volgebouwd worden.

[0:31:14] Nou ja, die volgebouwd zouden kunnen worden of in ieder geval met drijvende woning of wat dan ook.

[0:31:19] Hoe staat de ChristenUnie tegenover het opnieuw aanleggen van grote zoetwatervoorraden, dus grote

[0:31:27] waterbergingsopdrachten en daar dan drijvend op te bouwen?

[0:31:31] Of moet dat ook allemaal in bestaande meren kunnen, wat u net eigenlijk leek aan te geven?

[0:31:37] Voorzitter, allereerst IJsselmeer is onze nationale zoetwaterregenton en waardeer ik ook zeer als zodanig.

[0:31:49] Als we het hebben over het ontwikkelen van IJsstad, zoals D66 het noemde, maar gewoon überhaupt het opspuiten van zand in combinatie met drijvend woon- of woonophalen en of een stukje inpolderen, dan gaat het niet over de hele marktenwaard zoals in het verleden op de kaart is ingetekend.

[0:32:08] Dan gaat het eigenlijk over beperkte oppervlaktes in de randmeren en vooral.

[0:32:15] Dus dat en een beetje van Markermeer en IJmeer.

[0:32:19] Dus om dat te relativeren.

[0:32:21] Dus uiteindelijk hoeveel zoet water daarmee verdwijnt, dat is zeer beperkt.

[0:32:28] Bovendien speelt daar nog de discussie over de pelopzet en wat mij betreft is de pelopzet een veel belangrijkere variabele.

[0:32:35] om mee te bewegen, dan heel kritisch te zijn op een paar vierkante kilometer die verdwijnt door woningbouw in die delen van de randmeren die ik net benoemde.

[0:32:47] Dan nog blijft het noordwesten van Nederland relatief goed voorzien van zoet water.

[0:32:51] In tegenstelling tot het zuidwesten van Nederland.

[0:32:54] Daar is echt een veel crucialer probleem.

[0:32:56] En weten dat het zoetwaterige blauwe goud al is en nog veel meer wordt, vind ik wel belangrijk dat we daar strategisch naar kijken, maar niet dogmatisch.

[0:33:07] Ik dank u wel.

[0:33:08] Is de heer Gabriel zo tevreden?

[0:33:13] Ja, nu heb ik natuurlijk zelf ook een kleine dilemma als voorzitter vaak met interrupties.

[0:33:20] Want ik zou graag een interruptie willen plegen op de heer Grimmers op zijn verhaal over die stad.

[0:33:24] Dus ik kijk even of de heer Pierenkijker mij zou willen waarnemen.

[0:33:28] Dan lossen we het even zo praktisch op.

[0:33:31] Ja, prima.

[0:33:33] Dan geef ik de heer Bloukman het woord om te interrupteren.

[0:33:37] Ja, dank u wel, voorzitter.

[0:33:39] En toch even terugkomend.

[0:33:41] De heer Gabriels vroeg er ook al aan, de heer Gimmes, dat idee van wat er oorspronkelijk bestaan is bij D66 om een stad te bouwen.

[0:33:49] En ik hoorde de heer Gimmes zeggen, onder de rook van Amsterdam.

[0:33:53] Het is eerder de rook van Almere die er ligt, maar waarom gaan we überhaupt een stad bouwen in een gebied dat is aangewezen als een watervoorzieningsgebied, waar ook nog een Natura 2000 ligt, terwijl er een pasklaar bouwproject klaar ligt, namelijk Almere-Pampus?

[0:34:10] wat door allerlei procedures niet van de grond kan komen, is mijn vraag aan de heer Gimmes, waarom starten we daar niet mee?

[0:34:15] En voor die andere projecten op die Randmeren CQ, bij Lelystad, Zeewolda en dergelijke, Almere Haven, ja, daar is al jarenlang over gesteld en daar kijk ik toch de minister aan in verband met de vergunningsprocedures.

[0:34:28] Dus er wordt volop ontwikkeld, maar waarom zo nodig die extra dat en voor wie dan gaan we die bouwen, is mijn vraag aan de heer Gimmes.

[0:34:34] Ik ben het helemaal eens met de heer Boutkan en wat mij betreft ontwikkelen we dat eerst.

[0:34:41] De IJsstads zijn natuurlijk ook een beetje plagend naar D66 en dat is meer een stip op de horizon dan dat het op korte termijn een bijdrage zal leveren aan de woningnood in Nederland.

[0:34:52] Sterker, straatje erbij, buurtje erbij, grootschalige ontwikkeling in de buurt van bestaande stations.

[0:34:58] is veel haalbaarder op korte termijn.

[0:35:01] Tegelijkertijd weten we dat er op lange termijn een grote vraag naar wonen zal blijven in de regio Amsterdam-Almere, waarbij we nog altijd de IJmeerverbinding willen aanleggen en de combinatie met stedelijke ontwikkelingen in dat deel van het marktmeer IJmeer.

[0:35:14] Lijkt mij, daar zijn wij voor en niet tegen.

[0:35:18] Maar de motie die is ingediend door mij, met collega Peter de Groot,

[0:35:23] ging vooral over projecten die nu in de pijplijn zitten.

[0:35:26] Dus het project Waterfront bij Lelystad.

[0:35:29] Daar worden maatwerkafspraken gemaakt.

[0:35:31] Maar die zijn niet gemaakt.

[0:35:32] Toen was er een discussie aan de andere kant bij Nieuw-Monnekedam.

[0:35:36] Daar heeft de minister Madlener toen onder druk van die motie wel moeten toezeggen van oké, ik ga weer welwillend aan de slag met Monnekedam.

[0:35:45] Maar dat was toen niet goed gegaan.

[0:35:48] En in de motie gaat het verder over waterrobuste woningbouw, drijvend wonen langs de randen.

[0:35:54] Dus de motie ging daarover, daar refereerde ik primair aan.

[0:35:57] En laten we eerst Almere-Pampus inderdaad tot het leeg laten zien en pas daarna verder gaan de zeeopvang, ik wou bijna zeggen, nemen we het meer in.

[0:36:05] Maar het is helemaal niet zo gek gedacht vanuit de toekomst.

[0:36:08] Er zal een grote vraag naar wonen in dat gebied blijven.

[0:36:11] Laten we dat accommoderen en niet dogmatisch tegenhouden.

[0:36:14] Tevreden met het antwoord, Boutkamp?

[0:36:18] Dan gaan we snel verder.

[0:36:20] Dan geef ik het voorzitterschap erover.

[0:36:22] Dank u wel, heer Verkuilen van de VVD.

[0:36:26] Gaat uw gang.

[0:36:26] Dank u, voorzitter.

[0:36:28] Ik begin met de heer Tiemans succes te wensen met zijn eerste debat water, maar met zijn achtergrond moet dat goedkomen.

[0:36:34] Het is ook mijn eerste debat, dus dat schept misschien een kleine band.

[0:36:37] In mijn bijdrage sta ik stil bij drie aspecten van water.

[0:36:40] Ik begin met de waterkwaliteit.

[0:36:42] Voorzitter, het is kwalijk dat lozingen stromen opwaarts in België en Duitsland, is al eerder genoemd, ervoor zorgen dat de drinkwatertoevoer in Nederland onder druk komt te staan.

[0:36:50] Door lozingen van giftige stoffen rond Luik en het Roergebied moeten drinkwaterbedrijven de waterwinning zelfs stilleggen.

[0:36:58] Ik wil de minister vragen hoe hij zich er steviger voor in gaat zetten om Duitsland en België aan de afspraken te houden die in Europees verband hierover zijn gemaakt.

[0:37:06] Ook wil ik de minister vragen hoe hij kijkt naar de mogelijkheid op PFAS te zuiveren bij rioolzuiveringsinstallaties, wat zeker in de meeste PFAS-verontreinigde regio's in Nederland kan bijdragen aan schoon water op lange termijn.

[0:37:20] Liggen daar geen grote kansen voor innovatie?

[0:37:23] Een ander aspect is het koelwaterbeleid van het kabinet.

[0:37:26] In 2022 stuurde de toenmalige minister een brief met de ambitie om de maximumtemperatuur voor het lozen van koelwater op het inkomende water van de grote rivieren te wijzigen,

[0:37:36] van 28 naar 25 graden Celsius.

[0:37:39] De industrie vreest dat dit ervoor zorgt dat zij stil komen te liggen in de hete zomerdagen, wanneer het water in de rivieren al boven de 25 graden Celsius Nederland binnenkomt en bedrijven geen koelwater mogen lozen.

[0:37:53] Het klimaat is en blijft belangrijk.

[0:37:56] Het is evident dat we maatregelen moeten nemen om het klimaat te beschermen.

[0:38:00] Ook daar zitten wij als VVD zo in, maar wel op basis van een gelijk speelveld.

[0:38:05] Daarvan is geen sprake wanneer Nederlandse bedrijven een strengere norm opgelegd krijgen voor koelwaterlozingen dan bijvoorbeeld concurrenten in Duitsland waar 28 graden geldt.

[0:38:15] Dat zet onze concurrentiepositie onder druk, doet bedrijven overwegen om zich op termijn elders te vestigen en dat is finest voor de werkgelegenheid in Nederland.

[0:38:24] Graag een reflectie van de minister hierop.

[0:38:27] Voorzitter, de drinkwatervoorziening is uitgewekt in de Drinkwaterwet.

[0:38:31] Daarin staat dat de openbare drinkwatervoorziening volksgezondheid, welzijn en welvaart dient.

[0:38:37] Tot nu toe heeft er nooit twijfel bestaan dat de leveringsplicht en zorgplicht ook geldt voor leveringen van drinkwater aan zakelijke klanten.

[0:38:45] Door klimaatverandering kan dit echter onder druk komen te staan.

[0:38:49] In het WGO Water van januari 2024 heeft de minister onderschreven dat leveringsplicht en zorgplicht ook moet gelden voor zakelijke afnemers die drinkwaterkwaliteit nodig hebben.

[0:39:01] Maar dit is nog niet concreet gemaakt met een verduidelijking van de drinkwaterwet.

[0:39:06] Ik wil de minister vragen dit alsnog te doen.

[0:39:08] Graag zijn reactie daarop.

[0:39:11] Daarnaast is het belangrijk dat nieuwe drinkwaterwinning versneld wordt.

[0:39:14] Door terughoudende provincies en ingewikkelde procedures duurt het vergunningsproces nu veel te lang, rond de tien jaar.

[0:39:22] Volgens mij hebben we daar ook met de heer Gimwis eerder een motie over ingediend.

[0:39:25] Ik wil de minister vragen hoe hij eraan kan bijdragen om deze termijn te verkorten.

[0:39:30] Voorzitter, kan de minister duidelijkheid geven over de bandbreedte van de kostendoorberekening voor drinkwaterbedrijven op de langere termijn?

[0:39:37] Zijn voorganger heeft aangegeven wet en regelgeving te gaan wijzigen om de financiële positie van drinkwaterbedrijven te verbeteren.

[0:39:45] Mijn fractiegenoten, de heer De Groot en de heer Grimwis, hebben hier eerder al aandacht voor gevraagd.

[0:39:49] Wanneer kan de Kamer deze aanpassing verwachten?

[0:39:53] Voorzitter, in een recent rapport van de NCTV

[0:39:56] wordt duidelijk dat er verschillende dreigingen bestaan voor de vitale infrastructuur in Nederland.

[0:40:01] Ik denk dat mevrouw Hesbergen daar heel terecht al aandacht voor vroeg.

[0:40:04] Onlangs is door de minister van Justitie en Veiligheid de wet Weerbaarheid kritieke entiteiten ingediend in de Kamer.

[0:40:11] Onder andere de drinkwatervoorziening en de afvalwatersector worden daarin aangemeekt als kritieke entiteiten.

[0:40:18] Lidstaten van de Europese Unie kunnen extra sectoren aanwijzen die als kritiek worden bestempeld.

[0:40:24] Ten tijde van de Hollandse Waterlinie was water een belangrijke bondgenoot, maar tijdens de watersnoodramp hebben we geleerd hoe kwetsbaar we zijn voor datzelfde water.

[0:40:34] Ik denk dat mevrouw Hetsbergen in haar inleiding ook al aangaf welke risico's we daar lopen.

[0:40:37] Recent nog, in 2023, kwam Amsterdam bijna onder water te staan omdat de spuisluis in Hermuiden bij open quarantaine niet meer dichtging.

[0:40:46] Is de minister het met de VVD eens dat ook de infrastructuur die zorgt voor onze hoogwaterbescherming als kritieke entiteit moet worden aangemerkt?

[0:40:53] en is hij bereid om daar stappen toe te zetten.

[0:40:56] Tot zover mijn bijdrage, voorzitter, dank.

[0:40:59] Ook van mijn kant de complimenten voor uw eerste bijdrage aan deze commissie ook.

[0:41:03] Als u de microfoon graag uit zou willen zetten.

[0:41:06] Maar u krijgt een interruptie van de heer Gapjers.

[0:41:10] Ja, dank u wel, voorzitter.

[0:41:13] Ik vraag me geen woord over de grootste uitdaging van deze tijd, namelijk het

[0:41:18] in dit waterdebat, namelijk het halen van de doelen van de kaderrichtlijn water.

[0:41:24] Dat snap ik, want er is niet zo heel veel gebeurd de afgelopen jaren en we moeten dat wel samen met provincies en samen met waterschappen echt halen, want er zijn juridische risico's ook voor bedrijven aan verbonden.

[0:41:36] Dus mijn vraag aan de heer Verkuilen van de VVD is, wat vindt de VVD belangrijk

[0:41:41] Of hoe gaat de VVD deze laatste jaren die we nog hebben voor 2027 voor het halen van de doelen van de kaderrecht Lijnwater, welke acties vindt de VVD belangrijk om nog extra uit te zetten om die doelen te halen?

[0:41:54] Meneer Van Kouden.

[0:41:55] Dank voorzitter en dank voor die vraag aan de heer Gabriels.

[0:41:59] Ik denk dat als we even kijken naar grote bedrijven en wat er nodig is om te kunnen koelen bij hoge temperaturen, ook die we in het klimaat tegen gaan komen, liggen daar echt nog hele grote uitdagingen.

[0:42:10] Als u vraagt welke maatregelen

[0:42:12] dan denk ik dat er een hele nadrukkelijke uitdaging ligt voor de Nederlandse industrie, maar ook voor de technologie die we in Nederland hebben en innovatie, om te komen met oplossingen die het bedrijfsleven gaan helpen om die normen in de kaderrichtlijn water te gaan halen.

[0:42:25] Ik vind dat echt een hele belangrijke en ik wil de minister ook nog vragen of die impact nu helemaal duidelijk is en hoe we dat met elkaar op termijn het bedrijfsleven kunnen ondersteunen en stimuleren om die normen te halen.

[0:42:41] Geen woord Spaans dat we zeg maar de kaderrichtlijn niet nastreven met elkaar, maar het gaat mij even om wat is er nodig om die laatste stap nog te maken ook met het bedrijfsleven.

[0:42:55] Wij hadden bij het begin van deze vergadering afgesproken drie interrupties, heer Gabrielsen.

[0:42:58] U heeft er al drie gehad.

[0:42:59] Dat klopt, maar u heeft ook gezegd als gedurende debat blijkt dat het vier zou kunnen zijn.

[0:43:03] En daarom van die optie wil ik graag gebruikmaken als de rest van de commissie het goed vindt.

[0:43:07] Om nog één vraag aan de heer Verkuilen te stellen over de kaderregelaar.

[0:43:09] Dan kijk ik even naar de rest van de commissie, want dan gaan ze onmiddellijk ook allemaal richting vier gaan.

[0:43:13] Maar ik zie al... Heer Gabrielsen, mag er één van mij voorzitten?

[0:43:22] U bent goed voor deze wereld, heer Stoffer.

[0:43:26] U hoort het.

[0:43:27] Dank u wel, de heer Stoffer en de rest van de commissie.

[0:43:31] Het gaat dan over industrie en technologie en zo, maar de grote verontreiniger en wat ook in het advies van de landsadvocaat staat en ook wat de heer Timan en het kabinet in de brief heeft gezet over het niet halen van het doelen van het kaderrecht aan water, gaat natuurlijk over mest en pesticiden.

[0:43:50] Dus in het antwoord gaat u daar helemaal niet op in en dat beheert Pierik ook niet en dat is logisch, u zit samen met een kabinet en u heeft eigenlijk niets gedaan de afgelopen twee jaar, dus op dat vlak, terwijl dat wel het halen van de doelen van de kaderrecht naar water niet dichterbij brengt.

[0:44:04] Dus mijn vraag aan u is op dat vlak, dus even niet de industrie waar we met lozingsvergunning al heel veel moties hebben gedaan.

[0:44:10] Uw vraag is denk ik helder en duidelijk.

[0:44:11] Wat gaat u doen met de agrarisch sector en het achtste actieprogramma Nitraatrichtlijn om wel de doelen van de kaderrecht naar water te halen

[0:44:20] Ik snap uw vragen aan de heer Pierek in dit opzicht.

[0:44:31] Ik zou die aanbevelingen nog willen afwachten, maar als we daar maatregelen in moeten nemen,

[0:44:38] En dat is eigenlijk hetzelfde als wat ik net zei over de industrie.

[0:44:43] Als we stappen maken, dan moet de draagvlak ook in die sector er wel zijn.

[0:44:47] Dus elke stap die we daarin zetten, en dat vind ik echt heel belangrijk om te komen tot het uiteindelijke doel van de kaderrichtlijn water, is dat we een draagvlak ook bij in de agrarische sector, dat we dat ervoor vinden.

[0:45:00] Dus alle bewegingen die gemaakt worden om te zorgen dat we de nitraatuitstoot, zoals u aangeeft, terecht, voorzitter, via u, kunnen minimaliseren, moeten we doen, maar wel met draagvlak vanuit de sector.

[0:45:13] En dat is eigenlijk precies hetzelfde verhaal wat ik ook hou vanuit de industrie.

[0:45:17] Dank u. Ik dank u ook.

[0:45:19] En dan ga ik heel snel door naar de heer Bamenga voor zijn bijdrage.

[0:45:24] Dank u wel, voorzitter.

[0:45:26] Voorzitter, dit is het eerste waterdebat van de minister en ik las op de BBB-site dat waterveiligheid een belangrijk onderwerp is voor de minister.

[0:45:37] Dat vind ik fijn om te horen.

[0:45:38] Voor de zomer ben ik zelf in Valkenburg geweest en we hebben met de waterschap Limburg gesproken over de grote uitdagingen op dit thema.

[0:45:48] Maar andere thema's zoals waterbordom sturend en ook de KRW, wat mijn collega al verschillende keren ook vragen over heeft gesteld,

[0:45:55] die hebben natuurlijk ook enige urgentie.

[0:45:58] Dat gevoel merkte ik bij de vorige minister wat minder en ik hoop dat bij deze minister dat dat anders is.

[0:46:05] Dus daarom mijn eerste vraag, hoe kijkt de minister naar deze onderwerpen, dus waterborden besturen en KRW, en hoeveel daadkracht kunnen wij van hem daarin verwachten?

[0:46:15] Want voorzitter, terwijl de stikstofcrisis onopgelost blijft, komt er een nieuwe crisis om de hoek kijken die ons land verder op slot gaat zetten, de watercrisis.

[0:46:24] Na 25 jaar pappen en nathouden zijn er sinds het maken van de kaderrichtlijn water kleine stappen gezet, maar nadert de deadline van 2027.

[0:46:32] En wij hebben ons huiswerk nog niet gedaan.

[0:46:35] Zelfs het bedrijfsleven kon het voorstellen, maar zij kunnen het niet zonder de minister.

[0:46:40] Hij zegt dan ook terecht dat het halen van de KRW-doelen grote inzet vraagt van ons allemaal.

[0:46:46] Tegelijkertijd heeft de BBB en de collega-minister op LVWN het nationaal programma Landelijk Gebied en de bijbehorende 24 miljard

[0:46:54] in de prullenbak gegooid.

[0:46:57] Nu zijn we anderhalf jaar dichter bij 2027 en ligt er nog geen geborgd en gefinancierd alternatief voor het NPLG.

[0:47:06] Dus wat zijn de gevolgen van deze vertraging voor de KRW-doelen en wat voor effect heeft dat op het vergunningsverlening van na 2027?

[0:47:14] Welke maatregelen zijn er genomen om het wegvallen van de NPLG te compenseren?

[0:47:19] Is het nog steeds het doel van het kabinet om de mestuitzondering in Brussel terug te krijgen?

[0:47:25] Zo ja, hoeveel groter wordt de KW-opdracht daarmee en welke maatregelen gaan dat effect ondervangen?

[0:47:32] Voorzitter, naast de meststoffen en bestrijdingsmiddelen die het halen van de KW lastig maken, moet ook de industrie aan de slag.

[0:47:41] Lozingen zijn nog altijd niet in kaart gebracht.

[0:47:45] Ook de indirecte lozingen via het riool blijven een mysterie.

[0:47:48] En ondertussen moet er op veel plekken wel schoongemaakt worden.

[0:47:52] Dus kan de minister toelichten wanneer de vergunningen in lijn zijn gebracht met de KRW?

[0:47:58] Kan hij toezeggen, zoals mijn aangenomen motie verzoekt, snel alle lozingen in kaart te brengen voor alle deadline in 2027?

[0:48:06] En welke stappen zet hij om lozingen via het riool in kaart te brengen en tegen te gaan?

[0:48:12] Voorzitter, als we willen dat ons land niet helemaal vast komt te zitten, zullen we ook snel aan de gang moeten met het schoonmaken.

[0:48:19] Ik kan de minister toezeggen, met een saneringsplan te komen, hoe hij dat samen met sectoren gaat doen.

[0:48:24] De demissionair status maakt het misschien wat gek om hier grote stappen op te zetten, maar 2027 staat om de hoek.

[0:48:31] Dus wat D66 betreft mag deze minister hard mee aan de slag gaan, want we kunnen geen tijd verliezen.

[0:48:38] Voorzitter, ik wil afsluiten met watergebruik.

[0:48:41] Door klimaatverandering komt onze watervoorraad onder druk te staan.

[0:48:45] Bij mijn werkbezoek aan het drinkwaterbedrijf Brabant Water heb ik gezien hoe klem zij kunnen zitten tussen wat er van hen gevraagd wordt en welke handvatten ze hebben.

[0:48:54] Ondertussen zijn er grote watergebruikers, zoals de landbouw, die zonder vergunningen water uit de grond pompen.

[0:49:00] Dus het is goed dat de minister bezig is met al die regelingen.

[0:49:04] Is de minister dus van plan om alle partijen die water onttrekken vergunningsplichtig te maken, inclusief de landbouw?

[0:49:10] Zo nee, waarom niet?

[0:49:11] En voor de grondwaterheffing en voor het beprijzen van oppervlaktewater, waar de minister over schrijft, zien we nog weinig actie.

[0:49:19] Is de minister van plan om drinkwaterbesparing goed aan te pakken en op korte termijn met plannen te komen om de gebruiker te laten betalen door grote watergebruikers te belasten?

[0:49:28] Voorzitter, ook hierbij zou ik de minister mee willen geven niet langer te wachten, maar snel aan de gang te gaan.

[0:49:36] Dank u wel.

[0:49:37] Ik dank u wel, heer Bameka, geef ik.

[0:49:40] Het woord aan de heer Stoffer geeft straks de heer Grimwes al zijn handen op voor een interruptie.

[0:49:44] Dus de heer Grimwes, kort en bondig graag.

[0:49:47] Ja, voorzitter.

[0:49:48] De heer Bamenga kan het al een beetje raden, want ik plaagde helemaal een beetje tijdens mijn bijdrage.

[0:49:55] Waarom stemde de D60-fractie vorig jaar, nog geen jaar geleden, tegen mijn motie, samen met collega Peter de Groot, die eigenlijk ging om een aantal honderden woningen,

[0:50:05] bij Nieuw Monnikendam, Waterfront en andere woningbouwmogelijkheden langs de randen van Markermeer, Gouwenzee, IJmeer, Gooiermeer en Eemmeer.

[0:50:13] Om dat niet uit te sluiten, maar mogelijk te maken.

[0:50:15] En nu komen ze met een enorm grootschalig plan voor IJstad met 60.000 woningen, wat veel meer impact heeft dan als deze motie zou worden uitgevoerd.

[0:50:27] Ik kan dat niet bij elkaar brengen.

[0:50:29] Hoe kan dat binnen een paar maanden zo veranderen?

[0:50:33] Nou meneer Bamenga, leg dat eens even uit.

[0:50:36] Voorzitter, ik vond eerlijk gezegd het antwoord van de heer Grinwis zojuist heel erg mooi.

[0:50:44] en meneer Grimmers mag mij daar zeker op proberen te plagen en deze kritische vragen weer te stellen.

[0:50:54] Ik ken de motie zo niet even uit mijn hoofd, maar wat ik weet, het kan zijn, nou meneer Grimmers kan het zo direct aan me geven, dan kan ik dat even bestuderen en een tweetermijn daar een goed antwoord op geven.

[0:51:03] Maar het kan van alles zijn.

[0:51:05] Het kan ook zijn dat er geen goede dekking onder zat of een andere dekking.

[0:51:10] Dat weet ik niet.

[0:51:11] Maar nogmaals, ik wil je geen antwoord geven zonder dat ik die motie helemaal doorgelezen heb om daar een goed antwoord op te geven.

[0:51:19] Maar als het gaat om onze opdracht, zeg maar, voor wonen, dan is dat bij ons altijd het eerste prioriteit geweest.

[0:51:27] En dat zie je dus ook nu terug bij de plannen die wij nu hebben voor de tien nieuwe steden.

[0:51:35] En ik ben blij dat de heer Grimwis dat kan appreciëren.

[0:51:38] Dus hopelijk kunnen we daarin verder in samenwerken.

[0:51:42] Ja, ik dank u wel.

[0:51:44] U wel.

[0:51:44] Tot nog even.

[0:51:48] Dat wordt ook uw vierde dan, hè?

[0:51:49] Dus dat snoepen we af van de tweede termijn dan, hè?

[0:51:51] Dat weet u. En dan graag kortombondig en ook het antwoord kortombondig.

[0:51:55] Voorzitter, dank.

[0:51:57] Nou, dan constateer ik dat het gewoon voortschrijdend inzicht is dat het vorig jaar een klein foutje is geweest.

[0:52:02] Het kan gebeuren.

[0:52:03] Maar dat we nu weer bondgenoten zijn, want collega De Groot en daarvoor collega Koerhuis en ik pleiten al jarenlang om veel meer de mogelijkheden te benutten die daar zijn voor woningbouw.

[0:52:14] En D60 inmiddels dus ook.

[0:52:15] Nou, daar ben ik blij mee.

[0:52:18] Ik zou bijna... Nee, nee, nee.

[0:52:24] Die vraag ontbrak inderdaad.

[0:52:25] Nou, ik zou zeggen, gaat u dan tijdens de schorsing even naast elkaar zitten met die motie in de hand en kijken of er in de tweede termijn dan nog iets moois tevoorschijn komt.

[0:52:33] Maar de heer Van Keulen had ook een interruptie aan u. Ja, ik had nog een vraag.

[0:52:38] U zei waterbesparing, voorzitter, en daar ging het met name ook over

[0:52:43] het bedrijfsleven meer belasten, terwijl de grootste verbruikers zijn de burgers, zoals we met z'n allen weten.

[0:52:50] Ik was even benieuwd of u nog onderscheid ziet tussen bedrijven die het gebruiken als, zeg maar, een bestandsdeel van het product wat ze maken, bedrijven die hun eigen grondwatervoorziening hebben en dat ook zuiveren.

[0:53:05] Vindt u het rechtvaardig om die ook te belasten of zegt u dat willen we op een andere manier naar kijken?

[0:53:10] Dank.

[0:53:11] Een mooie korte vraag, heer Babenka.

[0:53:13] Nou ja, dank voor de vraag.

[0:53:14] Kijk, het gaat er uiteindelijk om dat het eerlijk is.

[0:53:17] Het kan niet zo zijn dat er bedrijven zijn, industrie zijn, die water onttrekken, maar daar geen eerlijke prijs voor betalen.

[0:53:24] En dat is volgens mij de kern van mijn verhaal hier.

[0:53:27] En zeker als we het hebben over... Nou ja, collega had het al over KRW-doelen bereiken.

[0:53:33] Dan vind ik dan toch jammer, zeker als we het ook hierover hebben, dat we vanuit de VVD weinig op terug horen.

[0:53:42] En dat de VVD ook eigenlijk heeft ingestemd met het stoppen van die NLPG, wat ervoor kan zorgen dat juist die KW-doelstellingen gehaald worden.

[0:53:53] Dus dat wilde ik ook even geven.

[0:53:56] Dank u wel.

[0:53:57] Ik zie geen vervolg.

[0:53:59] Ja toch wel, ik daag u uit.

[0:54:01] Ja, dan ben ik hem kwijt.

[0:54:04] Dat was de derde interruptie.

[0:54:07] Het antwoord op de vraag van, ziet u nog een onderscheid in

[0:54:10] zeg maar de belasting van bedrijven die het als bestandsdeel hebben, die daar zelf in voorzienend zijn, dat ook nog kunnen zuiveren, ook heel vaak nog in een warmteproces zitten en dat uitleveren aan een gemeenschap bijvoorbeeld.

[0:54:23] Ik ben wel benieuwd hoe u aankijkt tegen belasting of zegt u het is altijd rechtvaardig om ze te belasten, want dan verschillen we wel van mening, maar ik ben even benieuwd hoe u dat ziet.

[0:54:33] De heer Bamenga.

[0:54:35] Nou voorzitter, naar mijn weet heb ik zojuist ook duidelijk aangegeven dat het uiteindelijk gaat om

[0:54:40] een eerlijke prijs in ieder geval, zorgen dat iedereen op een eerlijke manier bijdraagt aan het gebruik, of dat nou een industrie is of een bedrijf is, dat ze daar eerlijke prijs voor betalen.

[0:54:54] En of dat nou is, inderdaad, dat ze dat op een circulaire manier doen, dat betekent dus dat zij dat op een hele goede manier besparen.

[0:55:03] Dan lijkt me natuurlijk dat je daar wellicht anders op handelt.

[0:55:09] Maar op het moment dat je dat gebruikt zonder dat te betalen, want daar ging volgens mij mijn bijdrage vooral om, dat je daar wel een eerlijke prijs voor blijft betalen.

[0:55:21] Ik dank u ook voor de beantwoording.

[0:55:28] Ja, dank voorzitter.

[0:55:30] Ik hoor de heer Bamenga zeggen dat de afschaffing van het NPLG er toch ook wel behoorlijk impact zou hebben gehad op de waterkwaliteit en het halen van de KRW-doelen.

[0:55:42] Twee vragen eigenlijk.

[0:55:43] Eén, is de heer Bamenga er dan van overtuigd dat als we dat NPLG nog hadden, dat we die KRW-doelen wel gehaald zouden hebben?

[0:55:52] En twee, ja, NPLG is voor een deel de prullenbak in gegaan, maar een deel overend gebleven.

[0:55:58] We hebben ook 500 miljoen agrarisch natuurbeheer jaarlijks te verspijkeren.

[0:56:03] Zou dat ook impact hebben op het halen van waterkwaliteit in de KRW-doelen?

[0:56:10] Eerste vraag, meneer Babenka.

[0:56:11] Nee, dank voor de vraag.

[0:56:14] En kijk, ik denk niet dat dat het geval is.

[0:56:18] Maar het is wel zo dat het veel meer een stapje de juiste richting is.

[0:56:23] En volgens mij moeten we met z'n allen alles aan doen om die richting op te gaan.

[0:56:28] Dat is de verplichting die wij hebben.

[0:56:30] Maar het lijkt erop dat er allerlei maatregelen door dit kabinet genomen worden die het juist moeilijker maken.

[0:56:37] En dat is volgens mij niet de bedoeling.

[0:56:39] Dus als dat een antwoord is op de vraag.

[0:56:46] Zo te zien wel.

[0:56:47] Dan geef ik nu het woord aan de heer Stoffer.

[0:56:53] Dank, voorzitter.

[0:56:54] En mooi dat we op de Nationale Kraanwaterdag dit debat vandaag hebben.

[0:57:02] Dat is eerder gememoreerd, begrijp ik.

[0:57:05] Ik heb namelijk een deel van het debat gevolgd in de file, voorzitter.

[0:57:11] Toch fijn dat ik jullie in het lachen heb gekregen.

[0:57:13] Deze dag is namelijk vooral gericht op basisschoolkinderen, maar aan ons ook natuurlijk om gewoon genoeg water te drinken.

[0:57:20] Want die boodschap gaat iedereen aan.

[0:57:22] Doe gezond.

[0:57:22] Pak kraanwater in plaats van cola.

[0:57:26] Is bij mijn kinderen gelukt, moet ik zeggen.

[0:57:28] Een van de weinig dingen die in de opvoeding wel gelukt is.

[0:57:31] En verspil geen water.

[0:57:32] Dat is een lastige.

[0:57:33] Maar als we dat ook niet doen, dan blijft er voor iedereen ook genoeg water over.

[0:57:38] Voorzitter.

[0:57:39] Zonder gekheid, er is veel werk aan de winkel voor gerichte verbetering van de waterkwaliteit en voor meer waterbuffering en drinkwaterwinning en voor versnelling van de waterveiligheidsprojecten.

[0:57:48] En ik heb gehoord dat collega's daar al veel over gezegd hebben.

[0:57:51] Ik wil ook enkele punten van ons eruit lichten.

[0:57:55] Het eerste waar ik, net als collega's, bij stil wil staan is de KNW, want ik wil wel graag echt een concreet antwoord van de minister.

[0:58:01] wat het niet gaan halen van de KNW-doelen in 2027 gaat betekenen.

[0:58:06] Die vraag is natuurlijk meer langsgekomen, maar wel goed dat we met elkaar hier daar goed bij stilstaan.

[0:58:10] Dat kan natuurlijk ook iets betekenen voor wellicht onderhandelingen die naar de volgende verkiezingen komen.

[0:58:15] We moeten hier, denk ik, echt heel serieus met elkaar naar kijken.

[0:58:18] We moeten ook werk maken van verbetering van de waterkwaliteit, maar ook van de bijstelling van normen.

[0:58:23] Mijn indruk is dat fosfaatrijke kwel niet in alle normen voldoende is verdisconteerd en worden bij vogelrijke waterlichamen normen versoepeld.

[0:58:31] net zoals bij de Oostvadersplassen is gebeurd.

[0:58:33] Er wordt rekening gehouden met de historische nutriëntenbelasting.

[0:58:37] De Kamer heeft vorig jaar een SGP-motie aangenomen waarin gevraagd wordt om snelle actualisatie van KNW-doelen, rekening houdend met de natuurlijke en historische belasting en de ruimte voor bijstelling in artikel 4, vijfde lid van de KNW.

[0:58:50] Mijn vraag is, hoe is dit opgepakt?

[0:58:53] Voorzitter, dan de rivierkreeft, want de opruk in de rivierkreeft ondermijnt het halen van de waterkwaliteitsdoelen,

[0:58:59] En de INW verwijst naar LVVN, het ministerie dat verantwoordelijk is voor de aanpak van invasieve exoten.

[0:59:05] LVVN richt zich alleen op de aanpak van de rivierkreeft in Natura 2000-gebieden.

[0:59:09] En het slot van het liedje is dat waterschappen met de handen in het haar zitten.

[0:59:14] Dat zal de minister ongetwijfeld uit zijn vorige loopbaan weten.

[0:59:18] En dat gaat niet goed.

[0:59:19] En mijn vraag is, ziet de minister urgentie?

[0:59:21] En hoe gaat hij met de staatssecretaris van LVVN ervoor zorgen dat de aanpak van de rivierkreeft niet alleen met woorden, maar ook met daden,

[0:59:28] geïntensiveerd wordt.

[0:59:30] Voorzitter, de praktijk leert dat in afvalwater hoge concentraties van zeer schadelijke stoffen voorkomen.

[0:59:36] Gemeenten en provincies hebben onvoldoende grip op deze indirecte lozingen.

[0:59:40] De Kamer heeft vorig jaar een motie aangenomen waarin gevraagd werd om aanscherping van de aanpak en versterking van de rol van de waterschappen.

[0:59:46] Er loopt een evaluatie en in 2026 komt er een pakket met oplossingsrichtingen waaronder de optie om meer taken en verantwoordelijkheden terug te leggen bij de waterschappen.

[0:59:55] Dat duurt te lang en klinkt te vrijblijvend.

[0:59:58] Over enkele maanden hebben we als het goed is het jaarlijkse wetgevingsoverleg water.

[1:00:02] Mijn vraag is, wil de minister voor dit debat het pakket oplossingsrichtingen naar de Kamer sturen?

[1:00:07] En komt er, zoals de Kamer gevraagd heeft, sowieso een versterking van de rol van de waterschap?

[1:00:14] PFAS is ook eerder langsgekomen het veelkoppige monster en voor je het weet verwijst iedereen naar elkaar terwijl en een bronaanpak en zuivering en gerichte sanering van risicolocaties nodig is.

[1:00:25] Waterschappen pleiten daarom voor een landelijke PFAS-coördinator om ervoor te zorgen dat overheden niet naar elkaar wijzen, maar doen waarvoor ze aan de lat staan.

[1:00:33] En mijn vraag is, pakt de minister dit op?

[1:00:35] Er zijn innovatieve technieken om PFAS, maar ook medicijnresten, afvalwater te halen.

[1:00:40] Mijn vraag is dan ook, komt er meer sturing op toepassing van deze technieken, ook als vierde zuiveringsstrap bij de rioolwaterzuiveringsinstallaties, op kosten van de bedrijven die PFAS hebben geloosd?

[1:00:51] En het zou goed zijn als die vierde zuiveringsstrap niet alleen ingezet wordt tegen medicijnresten, maar ook tegen PFAS.

[1:00:58] Dan de zuidwestelijke delta, want daar zijn veel vruchtbare landbouwgronden en er is actie nodig om verzilting tegen te gaan.

[1:01:06] Ik heb eerder al gewezen op het belang van een zoet Volkerakzoemeer.

[1:01:09] wordt dit aangemerkt als een strategische zoetwaterbuffer.

[1:01:12] Elke seconde wordt 50 kuub water vanuit het Volkerak geloosd op de Westerschelde.

[1:01:17] En er lopen projecten waarmee enkele kubes afgetapt worden voor de zoetwatervoorziening in Polders op Tolen en in Rijmerswaal.

[1:01:24] Hier zou veel meer mee gedaan kunnen worden.

[1:01:26] En mijn vraag is, wil het Rijk dit ondersteunen, zodat in meer gebieden de zoetwatervoorziening met water vanuit het Volkerak verbeterd kan worden?

[1:01:34] Tot slot, voorzitter.

[1:01:35] De zorg- en leveringsplicht in de drinkwaterwet lijkt zich juridisch gezien te beperken tot het leveren van drinkwater alleen voor uithoudelijk gebruik.

[1:01:43] Dat betekent dat het gebruik van leidingwater voor bedrijfsprocessen er niet onder zou vallen.

[1:01:47] De SGP maakt zich zorgen over de gevolgen voor bedrijven.

[1:01:51] Lange tijd werd er in ons van uitgegaan dat ook levering van water voor niet uithoudelijk gebruik onder deze zorg- en leveringsplicht viel.

[1:01:57] Wat betekent dit voor bakkerijen en de levensmiddelenindustrie die drinkwater nodig hebben voor het bakken van brood en het maken van andere levensmiddelen?

[1:02:05] Wat betekent het voor ziekenhuizen die drinkwaterkwaliteit nodig hebben in de operatiekamers?

[1:02:10] Ik vraag de minister om de zorg- en leveringsplicht in de drinkwaterwet te verduidelijken.

[1:02:14] Prima als bijvoorbeeld datacenters erbuiten vallen, maar bedrijven en instellingen die echt drinkwater nodig hebben, die moeten hierop kunnen rekenen.

[1:02:21] Punt.

[1:02:22] Dank u wel.

[1:02:23] Ik dank u ook, heer Stoffer.

[1:02:25] En mag ik weer een beroep doen op de heer Peer?

[1:02:26] Ik kom het voorzittershap op zich te nemen.

[1:02:30] Jazeker, dank.

[1:02:32] Dan geef ik nu het woord aan de heer Boutkamp voor zijn inbreng.

[1:02:36] Ja, dank u wel, voorzitter.

[1:02:38] Voorzitter, Brussel legt ons via de kaderrichtlijn Water onhaalbare doelen op.

[1:02:43] In 2027 moet alles op orde zijn.

[1:02:45] Het kabinet heeft al eerder uitgesproken en erkend dat we de kaderrichtlijn Water niet gaan halen.

[1:02:51] In februari 2024 is een motie van de PVV aangenomen om in Brussel te gaan pleiten voor afschaffing van het één-uit-allemaal-uit-principe.

[1:02:59] Dit moet echt van tafel.

[1:03:00] Want zolang dit niet gebeurt, zullen we de onhaalbare doelen niet gaan halen.

[1:03:05] Wat heeft het kabinet gedaan om deze motie uit te voeren?

[1:03:08] Nederland gaat op slot als we deze doelen niet gaan halen.

[1:03:11] Het land komt op stilstand en dit moeten we zien te voorkomen, dat Nederland op slot gaat.

[1:03:16] Dit wordt stikstofcrisis 2.0.

[1:03:19] Waarom jaagt de minister Nederland kapot voor onhaalbare Brusselse papieren normen?

[1:03:24] Ondertussen investeren wij miljarden in allerlei boeren gratis geneuzel en zien we dezelfde reflex.

[1:03:30] Nog meer plannen, nog meer onderzoeken en nog meer subsidies.

[1:03:33] Maar de vraag aan de minister is, waar blijft de daadkracht?

[1:03:37] Terwijl onze dijken sterker moeten, terwijl droogte- en wateroverlast nu spelen, verdrinken we in studies en internationale overlegtafels.

[1:03:44] Zoals een onderzoekje hier, een dashboardje daar en allerlei impulsprogramma's.

[1:03:49] En wat als we aan deze onhaalbare doelen niet gaan voldoen?

[1:03:54] Dan dreigt Brussel met een boete dat Nederland vijf miljoen moet aftikken.

[1:03:58] Plus een dwangsom van 350.000 euro per dag.

[1:04:02] Voorzitter, dat is geen samenwerking, maar dat is pure chantage.

[1:04:06] En dat voor de grootste nettobetaler.

[1:04:08] Wat de PVV betreft maken we een einde aan dit soort praktijken.

[1:04:11] Vraag aan de minister, waarom slaat hij niet met de vuist op tafel als grootste nettobetaler?

[1:04:16] Want deze kaderrichtel in water is niet haalbaar, is niet betaalbaar en is niet realistisch.

[1:04:22] Het is eerder onhaalbaar, onbetaalbaar en onrealistisch, zoals we wel vaker met Brussel ze voorstellen.

[1:04:30] Brussel schrijft de regels en Nederland betaalt de rekening.

[1:04:33] Voorzitter, linkse partijen klappen hierbij in hun handen en zullen ongetwijfeld dolenthousiast zijn.

[1:04:37] Maar de rupties nooit genoeg willen nog strenger, nog sneller en vooral nog meer regels.

[1:04:42] Het ontbreekt de Brusselse bureaucraat aan enige realiteitszin.

[1:04:46] Nederland is het afvoetputje van Europa.

[1:04:48] Want zoals elwerkdenkend mens weet eindigt de Rijn in Nederland en daarmee ook de buitenlandse vervuiling.

[1:04:54] Zorg voor schoon drinkwater, maar stop met het najagen van onhaalbare Europese doelen.

[1:04:59] Ondertussen zien we dat Duitsland de Rijn vervuilt met lithium.

[1:05:03] En met de bouw van een fabriek voor recycle van literbatterijen zal de vervuiling alleen maar toenemen.

[1:05:09] Voorzitter, wat zien we verder?

[1:05:11] Links wil overal natuurgebieden en sprookjes rivieren, terwijl onze dijken sterker moeten.

[1:05:15] In de nabije toekomst betalen gezinnen de rekening voor deze klimaat- en waterwaanzin.

[1:05:20] In plaats van beton en zandzakken krijgen we groene praatjes, zoals biodiversiteitsprojectjes op dijken en bloemrijke hoefers.

[1:05:28] Alsof een bloemrijke oever ons gaat beschermen bij hoogwater.

[1:05:32] Voorzitter, de PVV zegt dit is krankzitterbeleid.

[1:05:36] Nederland moet zich niet kapot laten reguleren door Brussel en linkse klimaatgekkies.

[1:05:40] Wat de PVV betreft gaan er geen miljarden naar onhaalbare uitdoelen zoals Sprookjesriveren, maar kies de PVV voor droge voeten.

[1:05:47] Zorg dat de gewone Nederlander schoon en betaalbaar drinkwater heeft.

[1:05:51] Daar hoort dit ministerie zich mee bezig te houden.

[1:05:55] We hebben geen tekort aan drinkwater, maar een tekort aan vergunningen om nieuwe waterinputten te slaan vanwege procedures.

[1:06:01] Voorzitter, met verbijstering heeft de PVV gelezen dat het ministerie van Klimaat en Groene Geldverspilling bijna 1 miljard euro uittrekt om de alen van windmolens op de Noordzee uit een slop te trekken.

[1:06:13] Jarenlang is de groene leugen gebruikt dat windmolenparken op zee zonder subsidie gerealiseerd kunnen worden.

[1:06:19] De waarheid is dat ondertussen investeerders geen hel meer zien om nieuwe windmolenparken te bouwen of te exporteren op zee.

[1:06:25] Het is van de zotte dat investeerders van mening zijn dat de energieprijzen omhoog moeten.

[1:06:31] om daarmee groene stroom te stimuleren.

[1:06:33] Wie is hier nu gek?

[1:06:34] Deelt de minister de mening dat er geen nieuwe windturbinepark op zee meer bij moet komen, dat er meer ruimte komt voor de visserij en dat daarmee de veiligheid op de Noordzee wordt verhoogd?

[1:06:45] Tot slot.

[1:06:46] Dan hebben we ook nog een debakel met het drijvend zonneperk.

[1:06:48] De heer Pierik zei dat ook al terecht.

[1:06:50] op de Noordzee.

[1:06:51] Iedereen die wel eens op de Noordzee heeft gevaren weet dat dit soort zottigheid eindigt in een ecologisch drama waar de visserij de ellende van ondervindt.

[1:06:59] Welke bureaucraat verzint zoiets?

[1:07:02] Is de minister het met de PVV eens dat we onmiddellijk met deze groene gekkerheid definitief moeten stoppen?

[1:07:08] Ik dank u wel, voorzitter.

[1:07:15] Groene gekkigheid, bureaucraat, groene dit, groene dat.

[1:07:19] Mag ik gewoon hier iets over zeggen of heb ik helemaal geen interesse meer?

[1:07:24] Want als niemand hier iets van zegt, dan laten we dit gewoon voorbij gaan en dat zou ik niet zo fijn vinden.

[1:07:32] Zijn er andere leden die zich ook storen aan deze woordkeuze?

[1:07:39] Ja, goed.

[1:07:42] Nee, prima.

[1:07:43] Dan dank ik de heer Boutkamp voor zijn inbreng.

[1:07:50] Ik heb even goed, voorzitter, naar de heer Boutkamp geluisterd en u zegt er is geen drinkwater tekort, als ik het goed begreep.

[1:08:00] Ik heb net een heel beldend verhaal van de heer Grimmis gehoord over dat hij tankwagens zag rijden om te zorgen dat

[1:08:07] agrariërs überhaupt hun land kunnen besproeien.

[1:08:11] Hoe kijkt u daar dan naar?

[1:08:13] Want dat sluit niet echt aan bij die praktijk.

[1:08:19] We zijn al enige tijd bezig om ervoor te zorgen dat onze Nederlandse drinkwaterbedrijven tijdig van drinkwater kunnen voorzien.

[1:08:29] Tenminste de mensen en de bedrijven.

[1:08:31] Maar door allerlei procedures loopt dat allerlei vertraging op.

[1:08:34] Dus daar zit het slop in.

[1:08:36] We moeten zorgen dat we adequate vergunningen kunnen verlenen... en niet elke keer geblokkeerd worden door allerlei processen en dergelijke.

[1:08:43] En daarnaast hebben we natuurlijk ook allerlei projecten lopen... om het water vast te houden en dergelijke... en ook daarvoor te zorgen dat er een constante voorraad is van drinkwater.

[1:08:54] Gelijktijdig zullen we ook met z'n allen achter de oren moeten krijgen... hoe gaan we zuinig met het drinkwater op?

[1:08:58] En daar deed ik de mening die ook de heer Stoffer mee heeft gegeven aan zijn kinderen... om te zeggen, wees zuinig met water.

[1:09:07] Ik zie geen vervolgvraag van de heer Verkuilen.

[1:09:10] Dan geef ik het voorzitterschap weer over aan de heer Boutkamp.

[1:09:14] Ik dank u wel, voorzitter.

[1:09:15] En ik kijk naar de klok.

[1:09:16] Het is tien over half zeven.

[1:09:18] Ik kijk naar de minister hoe lang hij denk nodig te hebben.

[1:09:24] Nou ja, misschien.

[1:09:25] Ik weet het niet.

[1:09:26] We gaan zien.

[1:09:27] Het etenstijd hangt af zo'n beetje.

[1:09:29] Hoe lang u nodig heeft van een pakken beet drie kwartier.

[1:09:34] Twee kwartier.

[1:09:35] Zullen we dan even kijken.

[1:09:37] Het is tien over half zeven.

[1:09:40] Vijf over half acht.

[1:09:43] Vijf over half acht gaan we dan verder.

[1:09:44] Sluit ik hierbij tijdelijk de vergadering.

[1:09:46] Oftewel, ik schors hem.

[1:59:10] Nogmaals een goede avond, dames en heren hier op de publieke tribune en zij die thuis gaan meezit kijken voor het vervolg van het commissiedebat Water.

[1:59:20] Uiteraard verwelkom ik de minister met haar ambtelijke ondersteuning en uiteraard onze Kamerleden hier.

[1:59:27] Wij gaan beginnen aan de beantwoording van de gestelde vragen uit de eerste termijn.

[1:59:33] En mijn eerste vraag aan de minister is hoeveel blokjes heeft u gemaakt voor ons?

[1:59:41] Dank u wel, voorzitter, voor het woord.

[1:59:43] Ik heb een blokje waterkwaliteit, kaderrichtlijn water.

[1:59:47] Ik heb een blokje lozingen PFAS.

[1:59:50] Ik heb een blokje drinkwater.

[1:59:52] Ik heb een blokje droogtezoetwater.

[1:59:54] Een blokje waterveiligheid en een blokje klimaatadaptatie.

[2:00:00] En de laatste is overig.

[2:00:01] Dus dan tel ik 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 blokjes, voorzitter.

[2:00:09] Dat klopt ook met mijn optelling, dus daar ben ik heel blij mee dat er daar geen onduidelijkheid over is.

[2:00:15] Geen misverstand.

[2:00:17] Geen misverstand.

[2:00:17] Ik zou graag aan de minister willen verzoeken om daar heel snel te beginnen.

[2:00:21] Voor degene aan tafel, interrupties zijn slechts toegestaan aan het einde van het blokje.

[2:00:27] Van elk blokje moet ik aanwezig zijn.

[2:00:29] Dank u wel, voorzitter.

[2:00:30] Voort, voort, voort.

[2:00:32] Kamerleden, fijn dat ik hier kan zitten met een onderwerp binnen INW wat eigenlijk gewoon heel dicht aan mijn hart ligt.

[2:00:42] Ik heb een aantal jaren in het waterschap actief mogen zijn en er zitten heel veel onderwerpen en ik ben ook blij dat u zoveel vragen heeft gesteld over dit onderwerp.

[2:00:50] Dan gaat het ook u aan het hart, want de tijd die tikt door naar 2027.

[2:00:54] De heer Gabriels gaf het ook al aan.

[2:00:58] We praten dan over

[2:01:00] December 2027 voor de kaderregelijn water en hoever staat het dan daarmee?

[2:01:05] U heeft mijn brief gezien van voor de zomer, zo'n 80 procent.

[2:01:09] We praten over een honderdduizendtal doelen en dan de tienduizendtal doelen die wij dan waarschijnlijk niet gaan halen zoals het er nu uitziet, met ook juridische aspecten die daaraan hangen.

[2:01:22] Aan de andere kant, en dat is niet een gespeeld optimisme,

[2:01:25] zie ik nu wel met de inbreng van het hele team dat we het kussen ook nog eens weer opschudden.

[2:01:32] We kijken nu ook in hoekjes waar we wellicht in het verleden niet hebben gekeken.

[2:01:36] Weer frisse ideeën van wat is dat handelingsperspectief dat we nog hebben.

[2:01:40] En bij de volgende voortgangsreportage, want ik heb u een lijst gestuurd, de brief van net voor de zomer,

[2:01:46] waar we allemaal op inzetten, maar dat betekent niet dat dat alles is.

[2:01:50] Ik denk dat wij nog heel wat zaken op stapel hebben liggen waar ik nog een extra zetje op wil gaan geven en dat noem ik dan maar even de eindsprint.

[2:02:00] En dat komt dan, wat dat betreft, volgend jaar, begin volgend jaar, komt er een brief met de voortgangsrapportage

[2:02:08] maar ook eigenlijk die eindsprint.

[2:02:10] Hoe definiëer ik dat?

[2:02:11] Wat hebben we daarvoor nodig?

[2:02:13] Daar zullen ook de rivierkreeften in voorkomen, zeg ik tegen de heer Pierik, maar dat gaat er eigenlijk over nog veel meer.

[2:02:18] En dat zijn we nu aan het inventariseren.

[2:02:21] Ik denk ook dat we naar de AWZIs gaan kijken, de RWZIs, de 315 die we in Nederland hebben.

[2:02:26] Daar zal ook de nutriënten in worden genoemd, zeg ik.

[2:02:30] tegen de heer Gabriels, want daar hebben we eigenlijk ook nog een hele kluif om daar stappen te gaan zetten.

[2:02:37] Maar meten is weten.

[2:02:39] Ik ga verder met mijn betoog.

[2:02:40] Water is een prachtig onderwerp en het ligt me nauw aan het hart.

[2:02:43] Water is wel groot belang voor iedereen, zeker in een delta als de onze.

[2:02:47] Te veel of te weinig water zorgt voor grote problemen en we hebben schoon en voldoende water nodig voor ons drinkwater, onze landbouw, onze industrie.

[2:02:53] en onze recreatie.

[2:02:56] En daar werkt een hele grote groep mensen ook hard aan.

[2:02:58] Bij de waterschappen.

[2:02:59] Morgen heb ik een bestuurlijk overleg met de minister van LVVN van de kaartrichtlijn water.

[2:03:05] Er zijn ook diverse regionale bestuurders al vandaag aangekomen in Den Haag.

[2:03:10] En dat doen we gewoon op gezette tijden om met elkaar te kijken van wie doet wat op een aantal zaken en waar worden de meters gemaakt.

[2:03:18] Ik ben blij dan dat de Kamer hier ook iedereen overtuigd is van het belang van schoon en gezond water.

[2:03:23] Ik ga beginnen met de vragen over waterkwaliteit.

[2:03:25] Maar voordat ik die ga beantwoorden, wil ik stilstaan met een mooi bericht.

[2:03:31] En de heer Woutkamp had het over Brussel.

[2:03:33] Nou, ik heb nieuws uit Brussel.

[2:03:34] Gisteravond is dat nieuws binnengekomen.

[2:03:38] En dat betekent dat er een versoepeling zal plaatsvinden van het begrip tijdelijke achteruitgang.

[2:03:43] en voor de verplaatsing van verontreiniging.

[2:03:45] Dat is een aspect dat echt de bouwwereld gaat helpen.

[2:03:50] Dat je eigenlijk al bij de aanleg van baggeren of bij de aanleg van natuurvriendelijke oevers en het slaan van bouwputten minder belemmeringen hebt die je zou ondervinden vanuit de kaderregelen in water.

[2:04:00] Maar er is meer.

[2:04:02] Gisteravond is ook vanuit Brussel het nieuws gekomen dat er een akkoord is over de waterkwaliteit en dat we dat niet meer alleen gaan beoordelen met het zogenaamde one-out-all-out-principe.

[2:04:13] Maar dat er ook daarnaast een ander principe, een andere meetmethodologie gebruikt kan gaan worden, zodat we ook kunnen gaan zien van waar maken we nu meters op in plaats van dat het alleen maar bij wijze van spreken op rood zou blijven staan.

[2:04:25] Want dat moeten we wel weten, waar maken we dan meters?

[2:04:28] Dus die methodologie,

[2:04:29] is dus nu ook geaccepteerd en die zal naast het one-out-all-out-principe komen te liggen.

[2:04:36] Dat betekent dus niet dat het one-out-all-out-principe helemaal ingetrokken wordt, maar er is nu een tweede methodologie geaccepteerd.

[2:04:45] Er zit nog veel meer in.

[2:04:46] Er zitten ook een aantal PFAS-stoffen die dan in de toekomst op de lijst toegevoegd zullen gaan worden.

[2:04:53] Er zitten ook medicijnresten die toegevoegd zullen gaan worden.

[2:04:57] Zo staat er een aantal zaken die gisteravond naar voren zijn gekomen.

[2:05:02] Daar bestuderen we ook nog op wat die andere aspecten behelzen, maar deze wilde ik in ieder geval hier al even geven.

[2:05:08] Hier is lang over gesproken in deze Kamer, dus ik denk dat dit wel echt een moment is om te onderstrepen.

[2:05:18] Ook hebben we met de gezamenlijke inzet van veel mensen ervoor kunnen zorgen dat de verplichtingen vanuit de kaderrichtlijn water beter aansluiten op de praktijk.

[2:05:26] Want die praktijk, daar moet het gebeuren en ook daar worden stappen gezet.

[2:05:31] En dan wilde ik een kort uitstapje maken naar het actieplan waterkwaliteit van de glastuinbouwsector.

[2:05:36] Een sector die ik echt even omcirkeld heb.

[2:05:38] Ik heb hem vanmiddag overhandigd gekregen.

[2:05:40] Ik heb voor iedereen een kopietje meegenomen, een hardkopie.

[2:05:43] Wat gaan wij dan precies met de glastuinbouwsector doen?

[2:05:46] De glastuinbarsector zelf heeft de handschoen opgepakt om ook die eindsprint met mij, met het team te gaan doen, om daar de nutriënten, de gewasbeschermingsmiddelen, de lekken kassen, etcetera, etcetera, beter inzichtelijk te maken.

[2:06:01] en het gebruik te maken van zogenaamde watercoaches, maar ook met de waterschappen betere duiding te gaan krijgen van waar zit dan die lekkage en kunnen we ook de sector nog verder professionaliseren op een aantal zaken.

[2:06:15] Nou, dat is dan wat we daar gaan doen en dat betekent niet dat ik alleen een document in ontvangst heb genomen, dat betekent dat we elkaar gaan vasthouden.

[2:06:23] en dat ik ook over een bepaalde tijd ga kijken van hoe ster zijn we daar dan mee.

[2:06:29] Diverse waterschappen zitten nu op het Vinkentaan, maar er worden nu meters gemaakt in een vijftal waterschappen, geselecteerde gebieden, om verder te gaan.

[2:06:37] En in een aantal gebieden zijn al pilots geweest, dus dit is niet zomaar een vlieger die opgaat, dit is eigenlijk al een bewezen proces, wat nu verder uitgebreid gaat worden, met goede resultaten, maar die resultaten moeten we ook gaan monitoren.

[2:06:52] ten aanzien van het actieprogramma.

[2:06:55] Voorzitter, dat even als inleiding.

[2:06:56] Ik ga zo verder met de beantwoording van de vragen over de kaderrichtlijn water.

[2:07:03] En dan wilde ik beginnen met de heer Pierik.

[2:07:05] Kan de minister aangeven of de buitenlandse belasting van de nutriënten goed in beeld is?

[2:07:10] Ja, dat hebben we goed in beeld, de heer Pierik.

[2:07:12] Dat hebben we echt goed in beeld.

[2:07:14] Dus wat dat betreft is dat gewoon een delta die we mee kunnen nemen conform de huidige wet- en regelgeving om bepaalde doelen eraf te halen, de wijzeplussen, et cetera.

[2:07:24] Dus dat is goed in zicht.

[2:07:27] Ja, wat dat betreft kan ik dan de tweede vraag die u had overslaan.

[2:07:31] Wat hebben we dan nog nodig om dat in beeld te brengen?

[2:07:34] Welke uitzonderingen zijn er?

[2:07:38] Ja, even kijken of ik die er had.

[2:07:45] Ja, daar kom ik dan zometeen nog heel even op terug.

[2:07:48] Daar had ik een mapje nog voor.

[2:07:50] Er zijn een viertal uitzonderingsmogelijkheden die er zijn.

[2:07:54] De buitenlandvracht is er eentje van.

[2:07:56] De rivierkreeften zijn een ander aspect.

[2:07:59] Nou, zo hebben we diverse uitzonderingsregelingen die er zijn en waar we gewoon ook gebruik van kunnen maken.

[2:08:05] Dat noem ik even geen geëtenpaadjes.

[2:08:07] Die zijn er gewoon in de wet opgenomen.

[2:08:13] De waterbeheerders kunnen daar ook gebruik van maken met de stroomgebiedbeheersplannen die lopen.

[2:08:19] Die worden ook weer eigenlijk na gezette tijden geactualiseerd.

[2:08:23] Dus daar werken we eigenlijk continu aan.

[2:08:28] De heer Pierik heeft nog een vraag.

[2:08:30] De vraag is, wat is de stand van zaken ten aanzien van de volgende moties?

[2:08:34] De moties bijvoorbeeld van de invasieve exoten.

[2:08:37] Nou, dan hebben we het over die rivierkreeft.

[2:08:39] maar ook een motie ten aanzien van een coördinerend functionaris op het gebied van waterkwaliteit.

[2:08:45] Nou, die functionaris, dat ben ik.

[2:08:49] Dus ja, daar zet ik mij echt iedere dag zo'n beetje voor in.

[2:08:53] En ik gebruik mijn kennis en expertise samen met het team, waar ik me gelukkig mee prijs, om hier echt stappen te gaan zetten, verdere stappen, ook gewoon geborgde stappen, mocht er een ander team zometeen gaan komen.

[2:09:08] dat we nu toch weer extra stappen gaan zetten.

[2:09:12] Dus ik ben eigenlijk die functionaris, zeg ik tegen de heer Pierik.

[2:09:16] De motie over het in beeld brengen van de invasieve exoten voor de kaderrichtlijn water is beantwoord in de brief van 18 juli.

[2:09:24] De opgaven voor de rivierkreeften worden meegenomen bij de nieuwe stroombeheersplannen.

[2:09:30] Twee weken geleden hebben we een deep dive gedaan, samen met staatssecretaris van LVVN,

[2:09:35] Wat kunnen we nu doen ten aanzien van die invasieve exoten?

[2:09:38] Zijn het de rivierkreeft?

[2:09:41] Daar zie ik ook heel veel innovatiemogelijkheden, maar het is ook echt een enorm omvangrijk probleem waar je ook heel veel geld op kunt stukslaan en dat je dan eigenlijk nog weinig bereikt.

[2:09:53] We hebben in de miljoenennota 294 miljoen beschikbaar voor allerlei waterkwaliteitsgerelateerde aspecten.

[2:10:05] Een van die aspecten zijn de aanleggen van nessen of vispassages.

[2:10:11] Nou, wanneer je die ten aanzien van de rivier kreeft, dan zie ik veel meer nu een niet zo stijle helling maken van die natuurlijke ecologische zondes, die nessen, in plaats van het recht naar beneden te doen, want je kunt het ook gaan afvangen.

[2:10:25] Ik denk dat er combinatie moet zijn, maar dat wordt nog echt een behoorlijke kluif.

[2:10:31] Hoogheemraadschap van Rijnland zijn nu positieve resultaten ten aanzien van de infrastructuur gedaan.

[2:10:37] Daar wil ik op voortborduren.

[2:10:39] Dus slim omgaan met de beperkte middelen die we hebben, alleen we zijn nog niet heel duidelijk ten aanzien wat is nu de beste methodiek.

[2:10:46] We staan daar eigenlijk nog best wel aan het begin van een discussie met elkaar, ondanks het feit dat we al tien jaar te maken hebben met die rivierkreeft.

[2:10:54] We houden daar een vinger aan de pols.

[2:10:56] Er komen ook wat zaken vanuit Brussel als een mogelijkheid.

[2:11:01] ook ten aanzien van innovatie.

[2:11:03] Nou, daar zitten we dan op het vinkentaal.

[2:11:05] Dus ik wil het eigenlijk geen pilot meer noemen, maar ik wil wel echt kijken met de staatssecretaris, wat kunnen we nu doen om het wat op een grotere schaal te gaan doen?

[2:11:14] En daar hebben we ook een wegingsmethodiek voor nodig.

[2:11:17] Wat is nu handig om te doen?

[2:11:18] Maar dat betekent in mijn optiek ook een financieel pakket wat we dan gaan uitwerken.

[2:11:25] Zo heb ik dat in mijn hoofd.

[2:11:27] met toch eigenlijk alle partijen.

[2:11:29] Dus als we zo meteen tractie hebben op een aantal technologieën, kan het niet zo zijn dat alleen een LVVN of een INW hiervoor aan de lat staat.

[2:11:38] Ik denk dat we hier echt met alle partijen goed moeten kijken van wie doet nu precies wat.

[2:11:43] En het is niet overal in Nederland even erg.

[2:11:47] Daar zit ook een onderscheid.

[2:11:50] En gaan we dan echt naar de hotspots toe,

[2:11:52] Gaan we dan echt naar die kritische infrastructuur toe?

[2:11:55] Waar kunnen we nog wat doen?

[2:11:56] Maar ik ben hoopvol met bijvoorbeeld die pilot in Rijnland, waar door de kaders af te kalven of op een andere manier in te bedden, dat je daar zes tot negen keer minder rivierkreeften hebt dan elders.

[2:12:11] Dat zijn hoopvolle berichten.

[2:12:12] Ik denk dat we ook ten aanzien van de visserijwetgeving nog een aantal stappen zouden kunnen gaan maken.

[2:12:19] Ik zie wel wat mogelijkheden,

[2:12:21] Of we dit probleem helemaal gaan oplossen, ik denk dat ik inmiddels daar ook van weet.

[2:12:26] Dat zal, denk ik, niet gaan.

[2:12:28] Daar zijn er gewoon teveel van.

[2:12:30] Dus we gaan het op een slimme manier beheren.

[2:12:32] Ik denk dat ik dat nu het beste voor ogen zie, om de schade te minimaliseren.

[2:12:38] Binnenkort meer over dit onderwerp, maar de communicatie met LVVN is goed.

[2:12:44] En we hebben met elkaar een aftasting van hoe de komende tijd eruit ziet, met elkaar besproken.

[2:12:53] De heer Gabriels, waarom doen we niet alles om de waterkwaliteit te verbeteren?

[2:12:58] Nou, ik gaf het net aan.

[2:13:00] Ik ga door.

[2:13:02] Ik ben wat dat betreft... U geeft ook met z'n licht aan een hele geschiedenis, maar ik zit er wat dat betreft nog fris in.

[2:13:11] Ik zie nieuwe data, ik zie nieuwe cijfers, cijfers die u ook heeft.

[2:13:16] En ik heb ideeën, ideeën om zaken op te pakken.

[2:13:19] Dat zit ook in die vergunningverlening.

[2:13:21] Daar hebben we ook binnenkort een symposium van.

[2:13:23] Daar hebben we het over de einde van de levensduur van een vergunning, een actualisatie van een vergunning, noem ik het maar even.

[2:13:29] We hebben daar een versterking van het VTH-stelsel.

[2:13:32] We hebben daar een actualisatie van de 315 ROZI's.

[2:13:37] De Europese richtlijn Stedelijk Afvalwater komt eraan.

[2:13:39] We hebben bijvoorbeeld nu een tweede tranche voor de medicijnresten, weliswaar geen kaderig lijn waterstof op dit moment, maar het is wel voor de waterkwaliteit van groot belang.

[2:13:51] Er zitten enorm veel medicijnresten in dat water.

[2:13:55] En er zijn nu een stuk of zeven waterschappen die met een RBZI een vierde trap hebben gemaakt.

[2:14:01] Nou, daar hebben we zo'n 32,6 miljoen euro voor beschikbaar.

[2:14:04] Dat ligt ook voor, dat hangt voor aan de Tweede Kamer.

[2:14:08] Daar kunnen we natuurlijk niet alle 315 waterschappen mee... 315 RBZIs mee bedienen, maar het is wel weer een stapje.

[2:14:14] En die technologie wordt wellicht ook, omdat het dan de 8e, 9e, 10e etcetera wordt, ook weer wat goedkoper.

[2:14:21] Nou ja, daar zie ik wel weer mogelijkheden.

[2:14:23] Met het afvangen van de medicijnen is er ook een bijvangst en dat heet gewasbeschermingsmiddelen.

[2:14:30] Afhankelijk van welke technologie je pakt, er zijn meerdere technologieën die toegepast worden.

[2:14:37] Maar om daar helemaal PFAS mee af te vangen, ja daar zijn inmiddels genoeg rapporten van de Stoa.

[2:14:43] dat dat wel lastig wordt.

[2:14:44] Technologie is een ontwikkeling.

[2:14:46] NX-filtration moet ik ook eigenlijk een andere naam noemen.

[2:14:49] Heb ik even niet in mijn gedachten.

[2:14:51] Maar er zijn ook bij de TU Delft... Wat zegt u?

[2:14:54] Oké.

[2:14:54] Er zijn ook bij de TU Delft ontwikkelingen.

[2:14:56] Ik ga binnenkort bij de TU Delft ook langs om te kijken welke technologieën er zijn.

[2:15:00] Maar met membraanfiltratie kunnen we... En daar gaat nu een eerste zuivering voor gebouwd worden binnen een waterschap.

[2:15:09] Met dat soort technologie ben ik hoopvol dat we in ieder geval wel een stapje gaan maken.

[2:15:13] Want dit heb je de komende decennia gewoon nog bij je.

[2:15:16] En als je dat ook al in zo'n zuivering kunt doen.

[2:15:19] Aan de andere kant, ik wil echt naar die bronaanpak kijken.

[2:15:22] Ik zie een zuivering niet als een 1000-dingen-doekje of als een wasstraat.

[2:15:27] We willen het echt aan die bron pakken.

[2:15:29] Maar als er een mooie bijvangst is, want die zuiveringen moeten toch geactualiseerd worden.

[2:15:33] Ja, waarom ga je dan niet voor de best beschikbare techniek ten aanzien van die waterkwaliteit?

[2:15:42] Meneer Gabriels, wat is de stand van zaken van de kaderrichtlijn Waterinbreukprocedure?

[2:15:48] De Europese Commissie is de inbreukprocedure gestart, omdat onze wetgeving onvoldoende afdwingt dat de toestemmingen voor lozingen en onttrekkingen regelmatig geactualiseerd worden.

[2:15:58] Ik bereid een wetsvoorstel voor waarmee dit wel wordt geregeld.

[2:16:02] Mijn inzet is om eind dit jaar de internetconsultatie te starten en het voorstel in 2026 naar uw Kamer te sturen.

[2:16:10] De Europese Commissie is akkoord met deze planning die ik heb voorgesteld.

[2:16:18] De heer Gabriels, het achtste actieprogramma Nitraat.

[2:16:21] U bent coördinerend minister Water.

[2:16:27] En wat vindt u ook van de kritiek van de Unie van Waterschappen?

[2:16:30] Die heb ik inderdaad gelezen.

[2:16:32] Dat is ook morgen onderwerp van gesprek met de minister van LVVN tijdens het bestuurlijk overleg kaderrichterijn Water.

[2:16:40] Wat dat betreft ligt daar nu een pakket van maatregelen.

[2:16:43] Ik heb ook kennisgenomen dat de bufferstroken worden verkleind.

[2:16:48] Dat heb ik inderdaad ook gezien.

[2:16:51] En ook de commissie-MER komt op korte termijn met een advies.

[2:16:57] Wat dat betreft wil ik nu niet te veel vooruitlopen op de gesprekken die gaan plaatsvinden, maar ik ben ook, wat dat betreft neem ik dit mee naar de minister van LVVN.

[2:17:07] om te kijken of dit voldoende de lading dekt, wat er op dit moment ligt.

[2:17:13] En dan ook de reactie.

[2:17:14] Het is de LVVN die dit pakket op tafel heeft gelegd.

[2:17:19] Ik ben ook benieuwd naar de reactie van LVVN ten aanzien van de tijd die ons nog resteert richting 2027 en de meters die gemaakt worden op deze bron ten aanzien van de kaderrichtlijnwatercriteria.

[2:17:36] Ik wil op de minister vragen of hij zich steviger gaat inzetten om Duitsland en België aan de afspraken te houden die in Europees verband gemaakt zijn.

[2:17:47] Net als Nederland moeten alle Europese lidstaten voldoen aan de Europese regelgeving.

[2:17:52] Daarom heb ik mij stevig ingezet op de herziening van de kaderrichtlijn water en de richtlijn prioritaire stoffen.

[2:17:57] de aanpassing van deze richtlijn gaan helpen om de waterkwaliteit te verbeteren.

[2:18:02] Daarnaast blijf ik me inzetten op de intensivering van de samenwerking met onze buurlanden.

[2:18:06] Ik heb daar ooit ook in een commissie actief mogen zijn voor de chemische industrie.

[2:18:12] We hebben daar de internationale commissie voor de bescherming van de Rijn.

[2:18:15] Daar zijn we op hoog ambtelijk niveau vertegenwoordigd.

[2:18:20] Daar zijn actieprogramma's.

[2:18:21] En we hebben een soortgelijke internationale commissie voor de Maas.

[2:18:26] En daar zetten wij dus met de andere landen aan tafel.

[2:18:29] Ten aanzien van de waterkwaliteit moet ik me echt richten tot Noord-Rijn-Westfalen en dan niet in Berlijn.

[2:18:37] Dus de lijntjes zijn kort.

[2:18:39] Ik kan daar zo voor een gesprek langsgaan.

[2:18:44] Ik weet ook dat diverse gedeputeerden dat doen, om in ieder geval zaken daar bespreekbaar te maken.

[2:18:50] Bijvoorbeeld, daar heb ik me vanmiddag nog over laten informeren,

[2:18:54] De situatie die nu vanuit Luik plaatsvindt, dat is al een langere tijd, hebben we daar nu te maken met een bron.

[2:19:04] We hebben daar wel een lozing.

[2:19:05] Dus we zijn aan het zoeken.

[2:19:07] En ik zet daar de drukte vol op.

[2:19:09] Met Pelodi wordt goed meegewerkt.

[2:19:12] Ze zeggen dat het ook een grote prioriteit is.

[2:19:15] We zijn nog wel even aan het zoeken waar dit nu precies vandaan komt.

[2:19:20] Ten aanzien van de bron van het drinkwater, 75% is op dit moment vanuit het grondwater.

[2:19:26] 25% komt dan vanuit het oppervlaktewater ten aanzien van waar er water ingenomen wordt, waar nu geen water ingenomen kan worden.

[2:19:34] Ik laat me nu regelmatig informeren, want het duurt langer dan ik zou wensen, maar het is ook een needle in de haystack af en toe.

[2:19:43] Waar komt dit vandaan?

[2:19:44] En het is een buitenland, daar zijn ook beperkingen wellicht, maar ik heb signalen dat dit gewoon echt top of mind is om hier... De urgentie is in ieder geval duidelijk bij de Zuiderburen.

[2:20:06] De heer Mamenga, hoe ziet de minister de relatie tussen water en bodemsturend en de kaderrichtlijn water?

[2:20:11] Wat is de ambitie van de minister erbij?

[2:20:14] Nou, het landgebruik is mede bepalend voor waterkwaliteit.

[2:20:19] Dus ja, wat dat betreft betrekt de

[2:20:21] waterschappen, de waterbeheerders, zo vroeg mogelijk ook bij ruimtelijke ordeningsplannen.

[2:20:29] Nog even een voorbeeld vanuit de waterschappen hier in de buurt.

[2:20:33] Wanneer er nieuwe projecten op stapel staan vanuit de ruimtelijke ordening, worden de waterbeheerders betrokken.

[2:20:38] Hoe zit het dan met voldoende water?

[2:20:41] Hoe zit het dan ook met voldoende berging van het water, met piekbuien bijvoorbeeld?

[2:20:46] Nou, ik ga kijken of alle waterschappen, provincies, daar ook wellicht een benchmark neer kunnen zetten.

[2:20:53] Want ik heb dan nu een aantal voorbeelden van hier omliggende waterschappen, maar mijn kennis is nog niet dusdanig van of dat ook in het Wetherskip gedaan wordt.

[2:21:04] Of in Noorderzelvest, andere waterschappen.

[2:21:07] Ik zie hier wel echt het optrekken vanuit de provincie.

[2:21:10] Dat maakt het voor mij ook wat overzichtelijker.

[2:21:13] 21 waterschappen, 12 provincies.

[2:21:16] Maar die waterschappen moeten daar in een vroegtijdig stadium bij betrokken worden ten aanzien van ruimtelijke ordeningsaspecten.

[2:21:23] Voor wateradvies, daar zit ook een watersleutel bij.

[2:21:25] Dus daar komen allerlei adviezen die dan zo'n projectontwikkelaar, zo'n gemeente, zo'n provincie meeneemt voor eventuele vergunningverlening.

[2:21:33] Zo zie ik water en bodem van groot belang.

[2:21:36] Zal ik het zo verwoorden?

[2:21:37] want we hebben een hele discussie gehad over sturend.

[2:21:40] Ja, en ik wil daar dan ook niet die discussie opnieuw doen, maar waterbeheerders hebben een grote rol in de advies.

[2:21:49] En we hebben natuurlijk ook de beleidsraai in grote rivieren gehad.

[2:21:52] Nou, dat zou in mijn optiek niet de reden moeten zijn om daar te gaan bouwen, maar er zijn nog wel heel wat mogelijkheden die ik zie ten aanzien ook van bouwen op water.

[2:22:08] De heer Bamenga, welke maatregelen zijn genomen die de gevolgen van het wegvallen van het NPOG hebben gecompenseerd?

[2:22:15] En hier verwijs ik toch even naar LVVN.

[2:22:18] De minister van LVVN heeft aan de Kamer de ruimte voor landbouw en natuur aangekondigd.

[2:22:23] En daarin staat eigenlijk een letterlijk citaat en die wilde ik hier nog heel even neerzetten.

[2:22:29] Met de aanpak ruimte voor landbouw richt ik me met name op de Veenweidegebieden, de Beekdalengebieden, rondom de kwetsbare Natura 2000 gebieden, de gebieden waar gewerkt moet worden aan de vermindering van de uit- en afspoeling van nitraat, fosfaat en gewasbeschermingsmiddelen uit de landbouw naar het grondwater en de gebieden met een stapeling van ruimtelijke opgraven.

[2:22:48] Bovendien wil ik werken met meer focus, meer regie en meer efficiëntie.

[2:22:51] Dat is mijn antwoord ten aanzien van welke maatregelen zijn genomen.

[2:22:55] Daar zit natuurlijk een behoorlijke delta ten aanzien van het geld wat beschikbaar zou zijn vanuit een NPLG.

[2:23:01] Ja, die heb ik dan even nu niet.

[2:23:04] Of dat dan voldoende zou zijn, maar in ieder geval er is een aanpak, ruimte voor landbouw waarin zaken opgenomen worden.

[2:23:14] De heer Bemenga, hoe zit het met de derogatie?

[2:23:16] Nog steeds de inzet van dit kabinet.

[2:23:19] Zo ja, wat doen we dan met de haalbaarheid?

[2:23:21] Nou, derogatie is een onderwerp van de minister van LVVN.

[2:23:24] Derogatie heeft voor- en het heeft nadelen.

[2:23:27] Behoud je grasland voor bijvoorbeeld positieve voorwaarden voor de waterkwaliteit, maar meer dierlijke mest is bijvoorbeeld een negatieve uitkomst van de stikstofuitstoot.

[2:23:37] Dus ik verzoek u deze vraag ook daarnaartoe te geleiden ten aanzien van de derogatie.

[2:23:45] En anders doe ik dat ten aanzien van mijn coördinerende rol daarop.

[2:23:50] De heer Stoffer.

[2:23:51] Wat gaat het niet halen van de kaartenrichtlijn waterdoelen voor 2027 betekenen?

[2:23:56] Nou, over elk van de 100.000 kaartenrichtlijn waterdoelen dat eind 2027 niet is bereikt, moet verantwoording worden afgelegd aan de Europese Commissie.

[2:24:06] Nou, we hebben net al de bedragen genoemd.

[2:24:08] Het advies van de landsadvocaat is binnen.

[2:24:11] Ja, dank je wel.

[2:24:11] Ja, hij was daar.

[2:24:18] En als zo'n doel voor een legitieme uitzondering beschikbaar is, voert Nederland toch aan de kaderrichtlijn water.

[2:24:23] En er zijn een viertal kaderrichtlijn water uitzonderingen waar ik net heel eventjes naar op zoek was.

[2:24:28] Ik heb ze in mijn hoofd, maar ik heb het toch fijn dat ik die even op papier heb zitten.

[2:24:32] Doelfasering, doelverlaging, overmacht situaties en een groot maatschappelijk belang.

[2:24:37] En daarnaast zijn dus een tweetal zaken toegevoegd die ik net heb genoemd, wat sinds gisteravond vanuit Brussel is besloten.

[2:24:50] Er zijn met name risico's als gekozen wordt om maatregelen niet uit te voeren.

[2:24:55] En dat heb ik ook in mijn brief van juli, dat dat met name speelt bij meststoffen en bij gewasbeschermingsmiddelen.

[2:25:02] En we kunnen daarnaast niet uitsluiten dat ook binnen-Nederlandse juridische procedures worden aangespannen.

[2:25:09] En dat kan ook losstaan van de deadline van 2027.

[2:25:15] De heer Stoffer, ook werk maken van verbetering van de waterkwaliteit en de bijstelling van de normen, bijvoorbeeld vogelrijke lichamen.

[2:25:23] Hoe is dat nou precies opgepakt?

[2:25:25] Waterbeheerders hebben voorafgaand aan de stroombeheersplannen 2022-2027 veel rekening gehouden met natuurlijke achtergrondbelasting.

[2:25:33] En als er nieuwe gegevens zijn, dan kunnen waterbeheerders de doelen aanpassen voor de volgende stroomgebiedsbeheersplannen die dan na 2027 van toepassing zullen zijn.

[2:25:44] De heer Boutkamp.

[2:25:46] Nederland zou op slot gaan door de kaderrichtlijn water.

[2:25:48] Waarom jaagt de minister ons kapot?

[2:25:51] Waar blijft de daadkracht?

[2:25:53] Waarom slaat de minister niet met de vuist op tafel in Brussel?

[2:25:56] We hebben wat uit Brussel gehaald en ik denk dat dat toch ook best wel wezenlijk is, zeg ik tegen de heer Boutkamp.

[2:26:04] Maar dan houdt het ook niet op.

[2:26:06] We zijn niet het enige land dat mogelijk nog met een delta gaat zitten in 2027.

[2:26:12] Maar ik wil me nu toch ook wel richten op wat wel kan.

[2:26:16] Natuurlijk zit daar een limiet aan.

[2:26:19] Je moet ook geen geld willen verbranden.

[2:26:21] Maar ik zie nog heel veel potentie.

[2:26:24] Ik zie nog heel veel handelingsperspectief.

[2:26:27] Daar zet ik gewoon eigenlijk mij iedere dag nog voor in.

[2:26:29] Maar ik ben ook niet blind wat dat betreft.

[2:26:33] Ik hou met de lijnen met Brussel volledig open.

[2:26:36] Maar ook met de andere lidstaten.

[2:26:39] Wat kunnen we daar dan nog meer doen?

[2:26:42] Nou, dat wordt op dit moment ook door mij nog geïnventariseerd.

[2:26:44] Maar ja, ik heb nu net een nieuwe lijn gekregen vanuit Brussel.

[2:26:48] Gaan we ook bestuderen.

[2:26:50] Ik wil het nu deze komende tijd nog even gebruiken voor die eindsprint.

[2:26:55] Daar wil ik de focus met name opleggen.

[2:26:58] Maar ik zeg tegen de heer Boutkamp, ik ben niet blind van als we het niet halen ten aanzien van wat kunnen we dan nog wel in Brussel en daar zal ik u mee nemen, wat mijn lijn daar zal zijn en dat doe ik aan de voorkant, dat doe ik niet aan de achterkant.

[2:27:13] De heer Boutkamp, wat heeft de minister gedaan om de motie uit te voeren van het beginsel one out, all out?

[2:27:19] Nou, ik denk dat ik hem over de finish heb getrokken, de heer Boutkamp.

[2:27:25] Zover het eerste blokje.

[2:27:29] Ik dank u wel, minister.

[2:27:30] Voordat ik het woord geef aan de Kamerleden had ik even vooraf twee vragen als voorzitter zijn, want ik hoorde u de opmerking maken er volgt een voortgangsrapportage volgend jaar en een bericht daarvan.

[2:27:41] Is daar al enigszins bekend eerste kwartaal, tweede kwartaal, derde kwartaal?

[2:27:49] Dat zal plaatsvinden in mei 2026 en dat zijn gezette tijden.

[2:27:54] Dus die verzin ik hier niet zelf.

[2:27:56] Nee, maar we zijn niet allemaal ervaren in deze commissie, dus vandaar toch even deze vraag.

[2:28:01] Ik kijk ook naar mezelf.

[2:28:03] En de tweede vraag, u zei een aantal maatregelen, naar aanleiding van het Brusselse contact, wat geleid heeft tot het aantal resultaten.

[2:28:14] Volgt daar nog een brief over richting Kamer?

[2:28:17] En zo ja, wanneer?

[2:28:23] Ja, daar stuur ik graag een brief voor naar u toe.

[2:28:25] En dat doe ik dan voor het WGL.

[2:28:30] Ja, is dat voldoende zo?

[2:28:31] Voor de geveer, ja.

[2:28:33] Kijk.

[2:28:33] Dan is dat genoteerd.

[2:28:35] Heer Perik.

[2:28:37] Sorry, want de heer Bamenken stak zijn handel op terwijl de minister nog bezig was en terwijl ik zo uitdrukkelijk had gezegd aan het einde van het blokje noemen we dat.

[2:28:46] En dat heeft hij ook keurig voor zich gehouden.

[2:28:47] Dus ik zou mij diep schamen als ik de heer Bamenken niet gelijk als eerste het woord geen nu geeft voor een aanvullende vraag.

[2:28:55] Dank u wel, voorzitter.

[2:28:57] Om te beginnen.

[2:28:58] De minister gaf ook als antwoord wat de relatie is tussen enerzijds waterbodem

[2:29:05] sturend, meen ik, en het andere.

[2:29:09] Maar ik vroeg eerlijk gezegd niet, en de KRW, maar ik vroeg eerlijk gezegd niet wat de relatie daartussen is.

[2:29:16] Het ging mij veel meer om in hoeverre de minister dit als prioriteit ziet.

[2:29:22] Vooral ook omdat ik de vorige minister zag dat daar niet zoveel prioriteit aan lag.

[2:29:29] Dus ik wilde eigenlijk, zeker omdat het het eerste debat is met de minister,

[2:29:33] Vooral eerst de vraag stellen van in hoeverre vindt de minister dit belangrijk en waar blijkt dat uit?

[2:29:40] Of waar gaat het uit blijken?

[2:29:43] De minister.

[2:29:44] Ja, dank u wel.

[2:29:45] Ja, de brief van Harbers is mij bekend.

[2:29:49] Er zijn ook daarna nog wat brieven gekomen om dit duidelijk te maken.

[2:29:53] Ik vind het een zeer belangrijk principe.

[2:29:54] Dit is niet zomaar uit de lucht gegrepen.

[2:29:56] Hier is ook lang over nagedacht.

[2:29:58] En dit heeft met name effecten op de ruimtelijke ordening.

[2:30:01] Mijn collega minister van Vrouw komt op korte termijn naar de Kamer met de notaruimte.

[2:30:08] Daar zijn we natuurlijk continu in overleg.

[2:30:11] Wat staat daarin ten aanzien van water, ten aanzien van bodem?

[2:30:19] Daar ben ik wel blij mee wat daarin staat.

[2:30:22] Dat wordt komende vrijdag in de ministerraad ook besproken.

[2:30:26] Ik vind het een zeer belangrijk principe en dat zal ook blijken uit de noteruimte wat ik daaraan ingebracht heb.

[2:30:35] Maar wat dat betreft de brief van Mark Harbers van een tweetal jaren geleden is in principe nog een leidend principe op het ministerie.

[2:30:45] Nog een korte aanvullende vraag.

[2:30:48] Ik ga ervan uit dat het inderdaad niet verder is afgezwakt, want dat is wel de indruk die wij in ieder geval kregen

[2:30:55] Volgens mij was de minister van... Nou ja, volgens mij was het een ander collega-minister.

[2:31:04] Even nadenken wat de naam ook alweer is.

[2:31:07] Je zit in die commissie.

[2:31:09] Madlener?

[2:31:09] Nee, niet Madlener.

[2:31:11] Kijzer?

[2:31:11] Kijzer, Kijzer.

[2:31:12] Zou u misschien geen onderlinge vragen vuurtje willen spelen, maar gewoon zich richten tot de minister?

[2:31:17] Ik wilde even de naam helder hebben.

[2:31:20] En daar kreeg ik in ieder geval de indruk dat het verder afgezwakt was.

[2:31:23] Dus ik ga ervan uit dat de minister

[2:31:25] de lijn inderdaad van de voorganger verder wil doorzetten.

[2:31:32] En mijn vraag was, want dat ging dan over NPLG, de minister verwijst naar LVRN, maar dat vind ik wel teleurstellend, want het heeft natuurlijk wel gevolgen, het wegvallen ervan heeft gevolgen voor water.

[2:31:44] Dus ik zou eigenlijk gewoon graag willen weten welke compenserende maatregel wil de minister voeren?

[2:31:53] Ja, voor die compensatie van, wat is het, ik geloof, miljarden, ja, daar heb ik geen maatregelenpakket van, omdat allemaal, ik heb ook de analyse niet goed scherp.

[2:32:03] Ik weet wel welke delta er nog is om de doelen te bereiken.

[2:32:06] Ik denk dat dat het belangrijkste is en dat we nu moeten gaan kijken wat brengt dat achtste programma nog.

[2:32:14] Moet daarop opgeschaald worden.

[2:32:16] Maar ik heb daar eigenlijk nu geen compenserende maatregelen van.

[2:32:19] Nou, dit geld is daar weggevallen en dat kunnen we zo gaan inzetten.

[2:32:24] Waterkwaliteit staat zeer hoog.

[2:32:27] Ik ben daar continu mee bezig.

[2:32:29] Daar moet ik dan op een ander moment nog even verder met u over spreken, of met uw commissie, van wat wij daar nog zouden kunnen doen.

[2:32:36] Ik heb net aangegeven dat de eindsprint is begonnen.

[2:32:39] Dus we houden dat eigenlijk continu met een vinger aan de pols, met monitoringsinformatie.

[2:32:44] En als daar dan zometeen een extra bedrag uit gaat komen, dan ga ik dat ook met u compenseren.

[2:32:49] Maar dan komen we ook bij van, is het dat u waard?

[2:32:54] Hoe zien we een aantal zaken bijtrekken?

[2:32:57] Gaat het lineair, gaat het exponentieel of blijven we op hetzelfde?

[2:33:03] Want we moeten echt nog een aantal zaken bijtrekken om van die 80% naar die 100% te komen.

[2:33:10] Ten aanzien van de uitspraak van water en bodem sturen, daar is ook een brief voor naartoe gestuurd.

[2:33:17] Dus wat dat betreft, ik heb gezegd dat het van groot belang is en dat het een principe is wat nog steeds op een ministerie absoluut leeft,

[2:33:26] de insteek ten aanzien van sturend was van wat kan nu precies wel.

[2:33:31] En daar probeer ik ook, we hebben allemaal een woningsituatie in Nederland, vandaar ook dat ik erg geïnteresseerd ben in bouwen op water, wellicht niet de 60.000 woningen die u voor ogen heeft,

[2:33:45] Maar ik denk dat ik al een stap in uw richting ga zetten in plaats van alleen de watervilla's die we de afgelopen tien jaar hebben opgeleverd, de tientallen, dat we daar wel een gezonde stap kunnen gaan maken.

[2:33:57] Die gezonde stap is in mijn optiek nog niet meteen 60.000, maar af en toe heb je ook een moonshot idee nodig.

[2:34:03] Dus wat dat betreft verfrissend, maar er stroomt nog wel wat water door de Rijn alvorens we daar zullen zijn.

[2:34:12] Nog een korte aanvullende vraag en dan vervolgens graag een kort antwoord.

[2:34:17] Dank u wel voor het antwoord.

[2:34:20] Ik zou heel graag waarderen als de minister daar met een brief op terug kan komen als het gaat om die maatregelen.

[2:34:26] Wat de minister net zei in de instantie dat hij dat graag op, nou ja, daarbij terug wil komen bij de commissie.

[2:34:32] Welke maatregelen genomen kunnen worden voor de compensatie?

[2:34:36] Meneer de minister.

[2:34:38] Ja, daar ga ik ook komen.

[2:34:39] Alleen dat zal dan wel in mei worden.

[2:34:42] Met de voortgangsrapportage kom ik met mijn eindsprintpakket.

[2:34:46] En dan hebben we ook de thermometer erin.

[2:34:50] En dat wordt dan een uitgebreide brief.

[2:34:54] Dan wordt het lastig sprinten.

[2:34:56] Meneer Pierik.

[2:34:59] Ja, dank voorzitter.

[2:35:01] De minister die begon eigenlijk met goed nieuws vanuit Brussel.

[2:35:05] in all-out-principe eindelijk, nou ja, dat er naast dat principe nog een ander meetinstrument gaat komen om de waterkwaliteit te monitoren.

[2:35:17] Mijn vraag is van...

[2:35:20] Ja, wat betekent dat voor het halen van de KRW-doelen?

[2:35:23] In principe blijft dat one and all leidend.

[2:35:29] Een tweede vraag, er ook maar gelijk aan gekoppeld, omdat het ook over Brussel gaat.

[2:35:33] Is het de bedoeling dat Brussel ook gaat meebetalen als het gaat om de bestrijding van de rivierkrijft?

[2:35:39] Want dat proefde ik ook een beetje uit uw bewoordingen.

[2:35:42] De minister.

[2:35:44] Het one-out-all-out-principe blijft leidend, maar wij zien nu wel veel meer waar we tractie maken.

[2:35:50] Dus dat is denk ik de meest toegevoegde waarde, dat we met deze meetmethodologie wel zien van hoe dicht komen we erbij in plaats van dat je het helemaal niet... We hebben nu een goed verhaal in mijn optiek.

[2:36:01] Vandaar dat het van toegevoegde waarde is.

[2:36:03] U vraagt in aanzien van de rivierkreeften.

[2:36:06] Ja, dat is dan een uitzonderingsmaatregel.

[2:36:08] Ik verstond uw vraag niet helemaal goed zo.

[2:36:11] Meneer Peerk, kort.

[2:36:12] Het was toch een totaal andere vraag.

[2:36:13] Dat ging niet over de waterkwaliteit, maar dat ging over de aanpak.

[2:36:16] Indirect natuurlijk ook over de waterkwaliteit, maar in het verhaal over de rivierkreeft als antwoord op de vraag van de heer Stoffer gaf de minister aan dat er misschien ook in Brussel geld beschikbaar zou zijn om daarop te acteren.

[2:36:31] Mijn vraag is, kunnen we dat inderdaad verwachten binnenkort?

[2:36:35] Minister.

[2:36:42] Ik moet nog dat even wat nuanceren.

[2:36:54] Als dat er is, dan informeer ik u daarover en dan gaan we daar ook een beroep op doen.

[2:37:00] Maar ik had wat signalen gekregen, maar daar moet ik nog wel even een bevestiging voor krijgen.

[2:37:07] Er speelt in ieder geval veel op dit onderwerp.

[2:37:10] De gesprekken zijn er.

[2:37:13] Ook met de waterschappen hebben we overleg gehad.

[2:37:16] Ik zie nog wel wat mogelijkheden daar.

[2:37:22] Dank u wel, voorzitter.

[2:37:23] En dank u wel voor de minister dat hij zegt ik ga voor een eind sprint.

[2:37:27] Ik wil van die 80 procent 100 procent maken.

[2:37:29] U bent tot nu toe de eerste.

[2:37:31] die in de drie die ik de afgelopen anderhalf jaar heb meegemaakt, die dat zegt.

[2:37:35] Maar, nu komt mijn kritische punt, u spreekt heel lang over rivierkreeften, over medicijnresten, rioolwaterzuiveringsinstallatie en we weten allemaal waar een groot probleem zit, namelijk bij het achtste actieprogramma Nitraat en bij mest, want dat is ook wat in de brief staat, een van de niet-uitzonderingsgronden

[2:37:56] op basis waarvan juridische risico's dus hoger zijn.

[2:37:59] Dus daar heeft u het niet over, daar wil ik dan toch even iets over vragen.

[2:38:03] Want u zegt, de bufferstroken heb ik gezien.

[2:38:07] Waterschappen, ik ken die kritiek.

[2:38:08] U geeft daar vervolgens geen mening over, die ik wel gevraagd heb in mijn bijdrage.

[2:38:13] En mijn simpele vraag is dan, morgen heeft u een BO-kaderrichtlijn water.

[2:38:16] Gaat u dan daarin brengen dat de achtste actieprogramma Nitraat te weinig, te licht is en zelfs afschaalt vergeleken met die zevende?

[2:38:25] Wat vindt u?

[2:38:26] van die versmalling, van die bufferstroken die afgeschaald worden.

[2:38:30] Wat vindt u van de kritiek van de waterschappen die gewoon echt hout snijdt om überhaupt het probleem aan te pakken om die eindsprint aan te gaan?

[2:38:39] Want anders zijn uw woorden van de eindsprint niks waard.

[2:38:41] De minister.

[2:38:44] Ik zie ook met name het handelingsperspectief waar ik

[2:38:48] waar INW met name voor aan de lat staat.

[2:38:51] Hier heb ik dan... Ja, wat dat betreft kunnen wij zaken daar in gang zetten.

[2:38:56] Het achtste nitraatprogramma ligt bij het ministerie van LVVN.

[2:39:00] Ik ga daar morgen natuurlijk ook vragen over stellen.

[2:39:03] En daar komt ook een reactie op.

[2:39:07] Daar zijn ook veel mensen die zich hierover gebogen hebben.

[2:39:10] Van wat brengt dat dan?

[2:39:14] Het pakket ligt nu op tafel.

[2:39:15] Er zijn verschillende reacties opgekomen.

[2:39:18] En ik ben erg geïnteresseerd naar de reactie van LVVN.

[2:39:22] Ik zal het ook bij het bestuurlijke overleggen onderwerp van gesprek laten zijn, want we moeten wel het doel voor ogen houden en dat is 2027, maar het moet ook realistisch zijn.

[2:39:35] Ik wil toch wat meer informatie nog bekijken van de experts, want er zijn ook best wel wat verschillende inzichten ten aanzien van hoeveel neerslacht er is, et cetera.

[2:39:46] Het is een vrij complex aspect.

[2:39:50] Ik wil nog net wat meer tijd hebben om hier het gesprek over te voeren op bestuurlijk niveau met mijn collega.

[2:39:59] Kort graag, kort antwoord graag, want ik kijk toch even naar de klok en we hebben nog zes blokken te gaan.

[2:40:05] Dus we willen het wel binnen de tijd houden.

[2:40:09] Ja, kijk, u bent de verantwoordelijke minister, coördineert minister Water, dus het ligt dan wel bij LVVN, maar u coördineert de waterkwaliteit en u wil die