Disclaimer: deze transcriptie is geautomatiseerd omgezet vanuit audio en dus geen officieel verslag. Om de transcripties verder te verbeteren wordt constant gewerkt aan optimalisatie van de techniek en het intrainen van namen, afkortingen en termen. Suggesties hiervoor kunnen worden gemaild naar info@1848.nl.

Informele Raad Buitenlandse Zaken Handel van 13-14 oktober 2025

[0:00:00] Hierbij open ik deze vergadering van de vaste kademcommissie voor buitenlandse handel en ontwikkelingshulp.

[0:00:06] Ik heet welkom aan de staatssecretaris van Buitenlandse Zaken.

[0:00:09] Aan de orde is een informele raad voor buitenlandse zaken en handel van 13 en 14 oktober aanstaande.

[0:00:15] En ik heet welkom aan de leden, de heer Paternotte van D66, de heer Van Kampen van de VVD, mevrouw de Korte van NRC, de heer Ram van PVV, mevrouw Teunissen van Partij voor de Dieren en mevrouw Jus van GroenLinks, PvdA.

[0:00:26] Vier minuten inbreng aan de zijde van de Kamer in de eerste termijn.

[0:00:29] Dus ik geef het woord aan de heer Paternotte.

[0:00:30] Mag ik eerst nog één vraag aan u stellen, voorzitter, want ik zie dat er geen collega van BBB aanwezig is.

[0:00:36] Ik had, ik was, ik hoopte een paar vragen aan de BBB-collega te kunnen stellen vanwege een belangrijk onderwerp op de agenda vandaag.

[0:00:41] En ik weet dat BBB altijd bij debatten waar dingen niet op de agenda staan ze zeggen, ik ga er geen Mercosur-debat van maken, om maar iets te noemen.

[0:00:49] Weet u of ze er nog komen?

[0:00:51] Nee, dat weet ik niet.

[0:00:52] Daar ga ik niet over.

[0:00:54] Maar we heten ze van harte welkom als ze nog komen op dag.

[0:00:57] Meneer Paternotten, met uw inbreng.

[0:01:01] Voorzitter, ja, dank.

[0:01:02] Van harte welkom aan de staatssecretaris.

[0:01:04] We zien uit naar de nadere kennismaking met haar en zoals we ongetwijfeld heel vertrouwd hier voelen, aangezien ze twee stoelen is opgeschroven.

[0:01:11] Ja, voorzitter, zelfs als er voor de kerst een kabinet op het bordet staat, dan zal deze staatssecretaris nog een aantal hele grote besluiten moeten nemen.

[0:01:20] Dat begint eigenlijk bij het EU-Mercosur-verdrag.

[0:01:23] U weet dat D66 daar groot voorstander van is.

[0:01:26] We moeten dit echt snel gaan realiseren, omdat wij alternatieven nodig hebben voor de onvoorspelbare handel met de Verenigde Staten, maar ook om de groeiende invloed van China in die Mercosur-landen tegen te kunnen gaan.

[0:01:37] En niet alleen dat, we maken onszelf minder afhankelijk van grondstoffen die nu vooral uit China komen.

[0:01:41] De defensie-industrie, die enorm moet gaan opschalen, die wordt nu al geraakt omdat China bepaalde grondstoffen niet meer wil leveren.

[0:01:48] Dus mijn oproep aan het kabinet zou zijn, stem hier snel mee in.

[0:01:50] Zeker als het in november al in de Europese Raad komt.

[0:01:53] Nu lees ik in de geannoteerde agenda nog steeds geen kabinetstandpunt, maar ik denk dan, de PVV is weg, er zijn er maar acht zetels binnen de coalitie tegen, dan kan het kabinet toch gewoon steun geven aan dit verdrag en u gaat de duidelijkheid erover toch niet uitstellen tot na de verkiezingen.

[0:02:08] In dat kader, voorzitter... Nou, meneer Bart, dat leidt tot de vraag van mevrouw Teunissen.

[0:02:13] Voorzitter, ik vind het echt onbegrijpelijk.

[0:02:15] Onbegrijpelijk dat D66 voor het EU-merkersuurverdrag is.

[0:02:20] Ik zag D66 niet aanwezig bij het ronde tafelgesprek vorige week, maar er werd weer uitgebreid stilgestaan door experts dat het heel schadelijk is voor het klimaat als we instemmen met dit verdrag.

[0:02:31] Maar er waren ook inheemse leiders uit Brazilië.

[0:02:34] Hun boodschap was, dit verdrag betekent meer ontbossing, meer verdrijving van gemeenschappen, mensenrechten schendingen, meer macht voor de grote agro-industrie.

[0:02:42] We hebben dit rapport van Greenpeace van de afgelopen week.

[0:02:45] Daarin laten ze zien dat dieren illegaal worden gehouden op inheemse gronden en dat deze praktijken worden vergroot door het EU-Mercosur-verdrag.

[0:02:55] Dus al met al, waarom is D66 dan toch nog voor als het zo indruist tegen al die principes waar ze voor staan?

[0:03:03] Omdat er zorgen zijn, maar omdat onderzoek zoals onder andere van de London School of Economics aantoont dat het verdrag niet een negatief effect heeft op het klimaat.

[0:03:12] En omdat wij denken dat we meer invloed kunnen hebben en meer kunnen doen voor mensen in inheemse gemeenschappen als wij banden hebben, met in dit geval bijvoorbeeld Brazilië.

[0:03:20] En dat we zeker weten dat als in plaats daarvan wij ons terugtrekken, we onszelf economisch fors benadelen, Brazilië sterke banden krijgt met China omdat ze niet anders kunnen, dat land echt geen zier zal geven om het lot van inheemse gemeenschappen, bedreigde diersoorten en het Amazonegebied.

[0:03:38] En dat is waarom wij het ongelooflijk belangrijk vinden dat wij als Europa aan tafel zitten en wij die banden aan gaan sluiten.

[0:03:45] Dank u wel, mevrouw Teunissen.

[0:03:48] Voorzitter, ik hoor heel erg veel in het antwoord van de heer Paternotte wij denken dat.

[0:03:53] Die studie van over dat het allemaal niet schadelijk zou zijn voor het klimaat is inmiddels ver achterhaald.

[0:04:00] Er zijn heel veel verschillende experts die hebben gezegd dit zorgt voor tariefsverlaging.

[0:04:05] De import van rundvlees vanuit Brazilië zorgde voor dat dat rundvlees die productie

[0:04:11] zorgt voor meer ontbossing, dus meer uitstoot, maar ook het gesleep over de lange afstand met allerlei goederen wat toeneemt, leidt tot meer CO2-uitstoot.

[0:04:20] Dus, voorzitter, waarop baseert de heer Paternotte dan dat het niet schadelijk zou zijn voor het klimaat, dat het beter zou zijn voor inheemse gemeenschappen als dit verdrag door zou gaan, terwijl die gemeenschappen zelf zeggen dat dit heel schadelijk is?

[0:04:35] Dus waar baseert de heer Paternotte dan zijn verhaal op?

[0:04:39] Wat schadelijk is, is ontbossing.

[0:04:42] Wat schadelijk is, is dat inheemse gemeenschappen worden vernietigd, zoals onder de vorige Braziliaanse regering van Bolsonaro gebeurde.

[0:04:48] Dat is schadelijk.

[0:04:49] Handel niet.

[0:04:51] Daarom heeft Kayakallas ook gelijk.

[0:04:52] Ze zei, als wij Mercosur niet doen, dan wordt het met China afgesloten.

[0:04:55] Dan gaan diezelfde spullen een andere kant op.

[0:04:57] Dus ja, welk beleid je voert over bijvoorbeeld vleesproductie of consumptie in Nederland, u weet dat wij daar een duidelijke mening over hebben, dat we een wat kleinere veestapel mogen hebben,

[0:05:07] Dat is iets anders dan zeggen dat je geen handelsverdrag wilt sluiten.

[0:05:09] De Partij voor de Dieren is altijd tegen elk handelsverdrag dat de Europese Unie gesloten heeft.

[0:05:14] Altijd.

[0:05:14] Dat komt omdat het idee van uw partij is dat wij beter alles in Europa op ons eentje kunnen doen.

[0:05:19] Wij denken het tegenovergestelde.

[0:05:21] De internationale scheepvaart moet veel duurzamer, maar die handel hebben we nodig om een sterk land te zijn en om te kunnen investeren in zowel een betere economie als een beter klimaat.

[0:05:31] Mevrouw Teunissen.

[0:05:32] Ik constateer dat D66 volledig de inheemse leiders uit Brazilië, hun stem, de gemeenschappen die daar leven, die nu al zien dat de ontbossing toeneemt door handelspraktijken, die waarschuwen ervoor dat de ontbossing alleen maar verder zal toenemen

[0:05:49] met het EU-merkensuurverdrag.

[0:05:51] Ik constateer dat D66 deze stemmen van deze mensen gewoon negeert.

[0:05:58] En dat gaat in tegen de mensenrechten waar D66 zo voor staat.

[0:06:01] Dus voorzitter, ik begrijp het gewoon niet hoe dit in lijn kan zijn met wat er allemaal in het verkiezingsprogramma van D66 staat.

[0:06:09] Ja, voorzitter, dat komt omdat het gewoon niet waar is wat mevrouw Teunissen zegt.

[0:06:12] Ze zeggen dat de ontbossing toeneemt door handelspraktijken.

[0:06:15] Sinds het presidentschap van Bolsonaro is beëindigd en president Lula in China is aangetreden, is die ontbossing heel fors afgenomen.

[0:06:23] Ook omdat het een belofte was daar in die verkiezingscampagne.

[0:06:25] Ja, wat ons betreft moet die tot nul worden teruggebracht.

[0:06:28] Maar we zien dat het president nu in ieder geval een regering heeft die er iets aan doet dan te zeggen we gaan dat afstraffen door te zeggen nee, na 25 jaar onderhandelen zegt Europa zoek het maar uit, we willen geen handelsverdrag meer.

[0:06:39] Ja, daar bereik je uiteindelijk helemaal niets mee.

[0:06:41] Ik heb nog nooit een antwoord van de Partij voor de Dieren gehoord op wat er nou gebeurt

[0:06:45] Als wij als Europa zeggen, laat het maar China over.

[0:06:49] De bedoeling was vragen aan u, niet andersom.

[0:06:51] Maar u krijgt dadelijk nog een kans om eventueel een vraag te stellen aan de Partij voor de DNA.

[0:06:55] Ik wilde het eigenlijk aan BBB stellen.

[0:06:57] U heeft, dat wilde ik nog zeggen, vier interrupties, dus kunt u ze verdelen.

[0:07:01] Zijn er nog meer vragen?

[0:07:02] Nee?

[0:07:03] Dan vervolgt u op toog.

[0:07:05] Voorzitter, het is ook goed nieuws dat de onderhandelingen tussen de EU en Indonesië zijn afgerond.

[0:07:10] Dat is een hele mooie mijlpaal.

[0:07:11] Want ook Indonesië kan ons heel veel bieden en andersom.

[0:07:14] Dus ik hoop en ik neem aan dat het kabinet positief tegenover dit akkoord staat en zich daar tijdens de raad ook voor zal uitspreken.

[0:07:22] Voorzitter, mijn fractie heeft wel grote zorgen over het akkoord dat is gesloten met de Verenigde Staten.

[0:07:26] Want Trump is ongeveer net zo voorspelbaar als een Nederlandse zomer.

[0:07:30] Dus dealsluiten met zulke hoge tarieven is ontzettend riskant.

[0:07:34] Want wie zegt dat deze afspraken nu ook echt staan?

[0:07:37] Voor we het weten krijgt Trump een bord slechte pasta voorgeschoteld tijdens een bezoek naar Italië of een regenbui op zijn hoofd in Duitsland en dan legt hij de EU als straf maar weer wat extra handelstarieven op.

[0:07:48] De impact op onze economie kan ontzettend groot zijn.

[0:07:51] Welke effecten heeft de staatssecretaris al gezien van de handelstarieven en welke acties worden ondernomen om die effecten zoveel als mogelijk te beperken?

[0:07:59] Het is goed dat de EU in gesprek blijft met de VS, maar het is niet genoeg.

[0:08:02] De VS kan niet zonder handel met de EU en wij moeten onszelf dan ook niet kleiner maken dan we zijn.

[0:08:08] Is de staatssecretaris het met D66 eens dat wij moeten laten zien dat we bereid zijn om tegenmaatregelen te nemen als Trump zich niet aan zijn kant van de afspraak houdt, bijvoorbeeld door het inzetten van het anti-dwang instrument?

[0:08:20] Tot slot, voorzitter.

[0:08:22] Het kabinet heeft eindelijk de stap gezet naar een verbod op handel met illegale nederzettingen op de Westhoever van de Jordaan.

[0:08:28] En hoewel dit wel degelijk veel effect kan hebben als nationale maatregel, is het van belang om tegelijkertijd steun te blijven zoeken bij andere lidstaten.

[0:08:36] Kan de staatssecretaris toezeggen dit op te brengen bij de Raad en bij zoveel mogelijk van haar collega's te pleiten om zich bij het handelsembargo van Nederland, België en andere landen aan te sluiten?

[0:08:45] En kan ze daarnaast toelichten hoe het staat met de voorbereiding van het nationale verbod?

[0:08:48] Wanneer kunnen wij als Kamer het voorstel verwachten?

[0:08:51] Het is echt belangrijk dat dit zo snel mogelijk komt en tot het er is moeten we wat ons betreft alles doen wat kan om de handel zoveel mogelijk te ontmoedigen.

[0:08:59] Want nu ontmoedigen we bedrijven als zij bij de overheid aankloppen voor hulp, maar zoeken we ook proactieve Nederlandse bedrijven op die al handelen met illegale nederzettingen om ze ervan te overtuigen dat ze daarmee moeten stoppen.

[0:09:08] Gaan we dat ook doen?

[0:09:09] En zo nee kan de staatssecretaris toezeggen daar vandaag nog mee te beginnen.

[0:09:13] Dank u wel.

[0:09:14] Dan is het de beurt aan de heer Van Kampen met zijn betoog.

[0:09:17] Dank u, voorzitter.

[0:09:18] Wederzijdse economische afhankelijkheid, handel, heeft sinds de Tweede Wereldoorlog niet alleen bijgedragen aan onze welvaart, maar ook aan een beter begrip tussen landen.

[0:09:27] En die vanzelfsprekendheid van handelsakkoorden staat tegenwoordig onder druk.

[0:09:31] Het handelsbeleid van de Amerikaanse regering veroorzaakt grote onzekerheid voor de wereldeconomie.

[0:09:36] En in eerste plaats raakt dit vooral de Amerikaanse economie zelf.

[0:09:40] Ramingen wijzen op een krimp van 0,6 procent en een inflatie van 6,5 procent.

[0:09:45] En ik vraag de staatssecretaris

[0:09:47] welke gevolgen zij ziet voor de Nederlandse economie.

[0:09:50] En dat bedoel ik niet zozeer de kille cijfers, die kunnen we op zich lezen, die kennen we al, maar vooral welke banen raken hier in Nederland door geraakt.

[0:09:59] Voert zij gesprekken met het Nederlandse bedrijfsleven over de nieuwe handelsafspraken met de VS?

[0:10:04] En zo ja, hoe worden de nieuwe tarieven daar in de praktijk ervaren?

[0:10:08] Graag een reactie.

[0:10:09] Het kabinet stelt dat een algemene verlaging van de huidige tarieven door de VS op dit moment niet realistisch is en dat commissie en kabinet zich zullen richten op carve-outs, vrijstellingen voor specifieke sectoren.

[0:10:20] Maar welke prioritaire Nederlandse exportbelangen hebben hierbij wat de staatssecretaris betreft de hoogste prioriteit?

[0:10:27] De VVD begrijpt de noodzaak van goede relaties met de VS, ondanks deze stevige heffingen.

[0:10:33] Maar hoe waardeert de staatssecretaris de opstelling van de Europese Commissie?

[0:10:37] Staat het Nederlandse belang daarbij voldoende op het netvlies?

[0:10:40] En hoe voorkomen we dat bijvoorbeeld Franse of Duitse belangen prevaleren bij een dreigende handelsoorlog?

[0:10:46] Het klinkt misschien scherp en we moeten het debat voeren over wat er aan de andere kant van de oceaan op ons afkomt, maar onze potentiële grootste vijand is niet Washington, dat zijn wij zelf.

[0:10:58] Want hoelang spreken we al over het afbreken van handelsbarrières binnen de Europese Unie en het versterken van de Europese concurrentiekracht, innovatie en productiviteit?

[0:11:07] En welke stappen zet het kabinet om bij de uitvoering van het plan Draghi tot resultaat te komen?

[0:11:13] Hoe spoort zij de Europese Commissie aan om te voorkomen dat dit rapport in een Brusselse bureaula blijft liggen?

[0:11:21] Want de IMF schat in dat handelsbelemmeringen tussen Europese landen nog gelijk staan aan een gemiddeld tarief van 44% op goederen en 110% op diensten.

[0:11:30] Ik schrok eerlijk gezegd van die cijfers.

[0:11:33] Herkent de staatssecretaris dit en herkent zij dat er nu eindelijk werk van gemaakt moet worden?

[0:11:39] Afgelopen weekend gaf de bondskanselier Merts aan dat hij komend weekend met een lijst van eisen komt om overregulering in de EU tegen te gaan.

[0:11:47] Heeft de staatssecretaris daar kennis van genomen?

[0:11:49] Welke verwachtingen heeft zij daarbij en is Nederland bereid om zich daar constructief achter te scharen?

[0:11:54] Voorzitter, in de huidige geopolitieke realiteit zijn betrouwbare partnerschappen belangrijker dan ooit.

[0:11:59] En opnieuw willen ook wij een landsbreken voor het EU Mercosur handelsakkoord.

[0:12:04] dat onze bedrijven toegang geeft tot de markt van 700 miljoen mensen.

[0:12:08] En richting de tegenstanders van dit akkoord zou ik willen zeggen dat het niet instemmen met een handelsakkoord betekent ook dat instrumenten die klimaatafspraken ondersteunen niet benut zullen worden.

[0:12:20] En kan de staatssecretaris aangeven wanneer de Kamer de appreciatie van het akkoord tegemoet kan zien en wanneer dit voorstel eindelijk kan worden geratificeerd?

[0:12:28] Dat leidt tot een interruptie van mevrouw Teunissen.

[0:12:32] Ja, voorzitter, ik hoor de VVD zeggen dat wij instrumenten om klimaat en dergelijke te beschermen, obenut, laten we ze niet instemmen met het EU-Mercosur-verdrag.

[0:12:41] Dat is natuurlijk klinkklare onzin.

[0:12:43] We hebben in die expertmeeting van vorige week, hebben we heel duidelijk gehoord, er staan geen afdwingbare afspraken in dat akkoord.

[0:12:51] Dus dan wil ik heel graag van de heer Van Kampen horen hoe hij dan borgt dat inderdaad klimaatafspraken worden geborgd, terwijl we hebben gehoord het is niet afdwingbaar, terwijl tegelijkertijd de CO2-uitstoot toeneemt doordat tarieven worden verlaagd, doordat handel in bijvoorbeeld rundvlees wordt bevorderd, waarvan we weten dat is een van de meest vervuilende producten waarin je kunt handelen.

[0:13:14] waar de CO2-uitstoot door toeneemt.

[0:13:16] Dus ik wil graag van de heer Van Kampen horen, hoe, welke instrumenten bedoelt hij dan?

[0:13:23] De heer Van Kampen.

[0:13:24] Ja, voorzitter, mijn liberale collega ter rechterzijde van mij hier heeft het eigenlijk al heel duidelijk aangegeven.

[0:13:30] Je kunt je neerleggen bij de getuigenispolitiek van de Partij voor de Dieren, wegdrijven van wederzijdse afhankelijkheid van deze landen.

[0:13:37] Maar dat maakt ook dat je geen foetus erdoor hebt, dat er geen relatie is om met elkaar het gesprek te voeren.

[0:13:44] dat we in het akkoord voorstellen staan waarin ook steeds tussentijds de bijstelling van afspraken en dialoog mogelijk is, dat vergeet de Partij voor de Dieren voor het gemak maar even.

[0:13:55] Dus je kunt aan het einde van de dag met een goed gemoed thuis zitten en accepteren dat je geen handel drijft met dit deel van de wereld, maar dan heb je ook geen voet meer tussen de deur om afspraken te maken, om op het gebied van klimaat en mensenrechten zaken wel voor elkaar te krijgen, zou ik willen zeggen.

[0:14:13] Mevrouw Hirsch, met een vraag.

[0:14:16] Ja, ik ga toch even door op de vragen die mijn collega stelde, want laten we even terug gaan naar die ronde tafel.

[0:14:23] Het is leuk om een voet tussen de deur antwoord te geven, maar in de ronde tafel werd heel duidelijk bevestigd dat er geen bindende afspraken zijn, dat de klimaatgevolgen van het Mercosur-akkoord heel gigantisch zijn.

[0:14:39] Er werd zelf gesteld, dit is in strijd met de klimaatdoelen die de EU heeft gesteld.

[0:14:43] Ik zou het toch heel erg op prijs stellen als de heer Van Kamp gewoon een antwoord zou geven op de vraag van mevrouw Teunissen waarop hij baseert dat klimaatafspraken geborgd worden in een Mercosur-verdrag waarvan experts zeggen dat dat niet zo is.

[0:15:02] De heer Van Kampen.

[0:15:03] Voorzitter, dan selecteert mevrouw Heers experts aan die rondetafel selectief.

[0:15:09] Want VNO-NCW was daar ook aanwezig bij dat rondetafelgesprek wat we hebben gehad, waarin heel duidelijk ook werd aangegeven dat Mercosuur-exporteurs moeten voldoen aan de Europese eisen en normen.

[0:15:25] wanneer producten toegang krijgen tot de Europese markt.

[0:15:29] Dus wanneer we sprekers citeren en aanhalen tijdens een debat, naar aanleiding van een zorgvuldig opgesteld rond de tafel gesprek, zou ik er wel voor willen pleiten om dat in volledigheid te doen, voorzitter.

[0:15:42] Ja, dan toch even door.

[0:15:43] De juridische expert was inderdaad niet van de VNO-NCW, alhoewel de meneer wel jurist was.

[0:15:51] De VNO-NCW zei ook, inderdaad is het zo dat ook in Europa zelf duurzaamheidsafspraken onder druk zijn, zodat er geen enkele garantie is dat de klimaatdoelen gehaald worden in dit verdrag.

[0:16:04] Dus als ik het goed begrijp, toch even afrondend, baseert de heer Van Kampen zijn toch wel hele stevige uitspraken,

[0:16:12] op expertise van de vertegenwoordiger van de werkgevers in Nederland.

[0:16:17] Meneer Van Kamp.

[0:16:18] Voorzitter, op zich zou dat geen verrassing moeten zijn voor een liberale partij als de VVD, die er geen geheim van maakt dat geld wat je wil uitgeven, waar links bijzonder goed in is, met name de partij van mevrouw Heers, dat dat geld eerst verdiend moet worden.

[0:16:35] Dat wordt verdiend door onze ondernemers en het toegang geven van die ondernemers tot deze enorme potentiële markt levert ons welvaart op.

[0:16:45] Maar niet alleen welvaart.

[0:16:47] We hebben ook gehoord het gaat niet alleen om een traditioneel handelsakkoord.

[0:16:51] Het is een strategisch instrument, voorzitter.

[0:16:53] Dus ik zou dan de collega's Teunissen en Heersch, retorisch, want ik mag de vraag niet terugstellen, maar we gaan hun bijdrage horen, willen vragen wat dan wel?

[0:17:01] Hoe zorgen we er dan wel voor dat we onze welvaart hier op pijl houden?

[0:17:05] Hoe zorgen we er dan wel voor dat we een voet tussen de deur houden in de richting van van de Mercosur-landen om het gesprek te voeren over het verbeteren van klimaatomstandigheden, mensenrechtenomstandigheden in die regio of dat

[0:17:17] Ik hoor linkse partijen alleen maar de deur willen dichtslaan en dan zit je misschien aan het einde van de dag met een goed gemoed thuis op de bank, maar dan heb je voor mensen daar in de regio helemaal niks betekend.

[0:17:28] Meneer Kampen, het blijft toch de bedoeling dat u vragen beantwoord op interrupties en niet dat u vragen gaat stellen aan de andere leden.

[0:17:35] Dat kunt u dadelijk doen bij hun bijdrage.

[0:17:37] Zijn er nog interrupties?

[0:17:37] Anders kan de heer Van Kampen, de heer Paternotten met nog een interruptie.

[0:17:40] Ja voorzitter, dit gesprek dat de heer Van Kampen net met mevrouw Heers heeft, dat heeft hij denk ik ook binnen de coalitie met BBB, omdat zij om een of andere reden ook tegen dit verdrag natuurlijk zijn.

[0:17:53] Dat lijken mij best moeilijke gesprekken.

[0:17:56] En wat ik hem zou willen vragen is eigenlijk, ja, ik had eigenlijk BBB erop willen bevragen hier, maar je ziet of het nou bij debatten gaat over Gaza of over dit onderwerp, dat BBB gewoon duikt, er gewoon niet is.

[0:18:06] Is hij bereid om zijn coalitiepartner ook erop aan te spreken?

[0:18:09] Want anders moeten we elke keer alle vragen aan de VVD stellen.

[0:18:12] En er zijn er maar twee partijen over in het kabinet.

[0:18:14] We willen ook graag BBB kunnen bevragen op hun keuzes.

[0:18:18] In algemene zin gaan partijen natuurlijk zelf over hun afvaardiging bij debatten, inhoudelijk gezien.

[0:18:24] ben ik als het gaat om de landbouw-effecten wel verlegen met de kritiek op dit akkoord, omdat we ook zien dat er onderdelen zijn van de agrarische sector die wel degelijk profiteren van het EU-Mercosur-akkoord.

[0:18:37] We weten dat er negatieve effecten zijn voor wat betreft de export van rundvlees en dan zijn dat met name voormalige melkkoeien.

[0:18:45] We weten dat op het gebied van de import van

[0:18:47] van pluimvee, van kippen en van varkens, dat er een negatief effect is.

[0:18:54] Maar tegelijkertijd zien we een positief effect voor wat betreft de zuivelindustrie.

[0:18:59] En ik vind dat we de agrarische sector tekort doen als we de agrarische sector alleen maar vervatten in de primaire schakel van de keten.

[0:19:07] Machine toeleverancier is wel degelijk cruciaal onderdeel van de agrarische sector.

[0:19:12] Dus ik denk juist dat er voor de agrarische sector in het EU-merkelzuurverdrag veel zoet zit.

[0:19:18] En ik zou graag met een ieder daarover het debat willen voeren.

[0:19:23] Voorzitter.

[0:19:27] Inhoudelijk zijn we daarmee samen de BBW aan het overtuigen.

[0:19:29] Ik hoop dat ze meekijken, inderdaad.

[0:19:31] Maar de vraag was natuurlijk eigenlijk van kunnen we zorgen dat we hen ook een keer die vraag stellen.

[0:19:35] Anders formuleren, want in november moet het kabinet dit in gaan brengen.

[0:19:38] Dat wordt alleen maar voorbereid in de ministerraad, waar slechts 32 kamerzetels zijn vertegenwoordigd eigenlijk op dit moment.

[0:19:45] Ja, wat ons betreft moet Nederland daar natuurlijk niet het Mercosur-verdrag gaan blokkeren, moeten we daarmee instemmen.

[0:19:51] Maar vindt de heer Van Kampen nou met mij dat dat inderdaad moet gebeuren en dat het ook wel even voor de verkiezingen duidelijk mag worden dat Nederland dat gaat doen?

[0:20:01] Ik vind dat het kabinet snel hom of kuip moet geven op de appreciatie van het handelsakkoord.

[0:20:08] Tegen de heer Patunotto zou ik willen zeggen, want hij heeft het nu over een fractie die hier niet aanwezig is, dat vind ik wat ingewikkeld.

[0:20:15] Maar tegelijkertijd denk ik ook, wij staan aan dezelfde kant van de touw te strijden, dat er nog heel veel meer zetels in deze Kamer zijn die moeten worden overtuigd.

[0:20:23] onbegrijpelijk vindt dat een partij als GroenLinks Partij van de Arbeid die op zou moeten komen voor welvaart, voor werknemers, voor economie, voor vooruitgang, dat deze fractie hiervoor ook duikt.

[0:20:36] Ik vind dat werkelijk onbegrijpelijk.

[0:20:39] En dat er een aantal Kamer uitspraken ligt wat zich zeer negatief uitspreekt over het EU Mercosur akkoord.

[0:20:45] Dus ik hoop dat de heer Paternotte en ik samen die strijd blijven voeren om een veel grotere meerderheid achter dit akkoord te krijgen, wat volgens mij in het belang van ons land is, van onze economie is, van onze welvaart is en van stabiliteit en uiteindelijk ook veiligheid is, voorzitter.

[0:21:02] Dank u wel.

[0:21:03] We vervolgen de betoog.

[0:21:05] Ik word nu een aantal keer verwezen door... Ik vind het een mooie u-bocht die de heer Van Kampen iedere keer maakt in zijn antwoorden, maar ik wil toch eventjes dan toch nog één vraag aan hem stellen.

[0:21:19] Voor de goede orde, doorrekeningen van ons vorige verkiezingsprogramma lieten zien dat onze economie meer groeit als het aan de GroenLinks-PvdA overlaat dan aan de VVD.

[0:21:27] en de voorrekeningen voor het Mercosur laten zien dat het economisch gezien bijna geen impact op Nederland heeft.

[0:21:33] En dat komt onder andere omdat we nu natuurlijk al ontzettend veel handel drijven met de landen die in het Mercosur-verdrag staan.

[0:21:40] Maar goed, dit gezegd hebbende, blij ook om de heer Van Kampen zo een mooi betocht te laten horen gegeven voor het verdrag vanwege de klimaatafspraken.

[0:21:51] Die klimaatafspraken zijn dus boterzacht in het verdrag zelf en tegelijkertijd is de EU ook bezig om allerlei duurzaamheidsafspraken die er al lagen te verwateren of zelfs uit te stellen.

[0:22:03] Vind ik meneer Van Kampen dan aan mijn zijde met zijn betoog voor een goed klimaatbeleid om te zorgen dat in de EU die afspraken niet worden ondermijnd?

[0:22:14] Voorzitter, in algemene zin vind ik dat de overheid betrouwbaar moet zijn en dat de vorige Europese Commissie windende afspraken op het gebied van klimaat heeft gemaakt met het bedrijfsleven heeft er ook toe geleid dat het bedrijfsleven heeft geïnvesteerd en langjarig wel zekerheid moet hebben op waar ze aan toe zijn.

[0:22:30] Dus ik ben het met... Nou ja, laten we dan toch hier even de verbinding zoeken met mevrouw Heersch Eens.

[0:22:36] Dat het bedrijfsleven wel moet weten waar het aan toe is.

[0:22:39] Tegelijkertijd vind ik wel dat de Europese Commissie ook de opdracht en de verplichting heeft om op het gebied van bureaucratie daar echt het mes te zetten in de wetten en regelgeving.

[0:22:51] en die stapeling van wetten en regels en rapportageverplichtingen richting het bedrijfsleven, dat is een molenscene om de nek.

[0:22:58] Dus ja, laten we met elkaar samen optrekken hoe we het bedrijfsleven duidelijkheid en perspectief kunnen geven over wat de Europese Commissie verwacht op het gebied van klimaat, maar dat we daarbij tegelijkertijd ook oog hebben voor de bureaucratie die er achter de weg komt en dat we ons samen inspannen om ervoor te zorgen dat dat in ieder geval niet meer wordt en dat we daar het mes in zetten.

[0:23:20] U vervolgt uw betoog.

[0:23:21] Ja, tot slot, voorzitter, gaat de staatssecretaris ook in gesprek over China, de economische veiligheidsdoctrine.

[0:23:33] En de VWD vindt dat Europa zich moet ontwikkelen tot een derde geopolitieke macht naast de VS en China.

[0:23:40] En daar neemt internationale handel natuurlijk een sleutelpositie bij in.

[0:23:42] En wat ons betreft hoort daarbij

[0:23:44] Dat we onze afhankelijkheden voor kritieke producten, diensten en grondstoffen van China afbouwen.

[0:23:49] Dat we exportbeperkingen strategisch inzetten om landen als China en Iran de toegang tot sensitieve technologieën te ontzeggen.

[0:23:56] En vindt de staatssecretaris tot slot met de VVD dat dit onderdeel zou moeten zijn van de economische veiligheidsdoctrine die de Europese Commissie heeft aangekondigd.

[0:24:05] Tot zover.

[0:24:12] NEC maakt zich zorgen over dat de internationale handel steeds onzekerder wordt.

[0:24:18] Tarieven veranderen van de ene op de andere dag.

[0:24:21] Handelsregels worden geopolitiek ingezet.

[0:24:24] Bedrijven weten niet waar ze aan toe zijn.

[0:24:27] Hun inkomsten en investeringen hangen af van afspraken van Brussel of Washington.

[0:24:32] Die onzekerheid raakt bedrijven.

[0:24:35] Het raakt hun vertrouwen.

[0:24:37] Het raakt hun bestaanszekerheid.

[0:24:39] De vraag die bedrijven zich stellen is terecht.

[0:24:42] Worden belangen van Nederlandse bedrijven voldoende verdedigd?

[0:24:46] Hoe ziet de staatssecretaris dit?

[0:24:49] De recente verklaring tussen de EU en de VS laat zien hoe kwetsbaar die relatie is.

[0:24:55] Een heffing van 15 procent blijft staan.

[0:24:59] Ik heb gelezen dat de details nog verder worden uitgewerkt.

[0:25:02] Over welke details zou het dan kunnen gaan, vraag ik aan de staatssecretaris.

[0:25:07] En wanneer worden die helder?

[0:25:10] Ik heb namens NEC eerder gevraagd aan de voormalige staatssecretaris of zij wist welke bedrijven het meest in hun voortbestaan worden bedreigd.

[0:25:19] De staatssecretaris heeft wel inzicht in sectoren.

[0:25:24] Maar onze vraag is of de importheffingen van 15% over concrete bedrijven op korte termijn omvallen.

[0:25:34] Waar kunnen bedrijven voor advies of steun terecht als zij echt afhankelijk zijn van de VS?

[0:25:40] Voor Nederland staat er veel op het spel, denk aan de staal en landbouw.

[0:25:45] De Nederlandse belangen mogen niet ondersneeuwen in Brussel.

[0:25:48] Daarnaast ligt er de economische veiligheidsdoctrine van de commissie.

[0:25:53] Strategische autonomie is nodig, zeker nu de wereld onrustiger wordt en afhankelijkheden risico's met zich meebrengen.

[0:26:02] Maar economische veiligheid mag geen excuus worden voor teveel protectionisme of nieuwe bureaucratie.

[0:26:09] Burgers en bedrijven moeten begrijpen waarom een maatregel nodig is en hoe die hen beschermt.

[0:26:16] Daarom vraag ik aan de staatssecretaris hoe zij in de Raad ervoor gaat zorgen dat de Nederlandse lijn en de Nederlandse belangen voorop staan.

[0:26:24] Dat landen niet nog meer protectionisme opvoeren en dat er niet nog meer bureaucratie komt.

[0:26:30] Maar ook hoe zorgt de staatssecretaris ervoor dat mensenrechten en duurzaamheid niet van de agenda afvallen.

[0:26:38] En hoe borgt de staatssecretaris onze parlementaire controle?

[0:26:43] NEC leest in de geannoteerde agenda over digitale handelsovereenkomst tussen Zuid-Korea en Europa.

[0:26:52] Het akkoord respecteert Europese privacy- en databeschermingswetgeving en behoudt de regelgevende ruimte van de EU om beleidsdoelstellingen op het gebied van privacy en data te bereiken.

[0:27:05] Maar voorzitter, NEC is altijd zeer kritisch op dataveiligheid.

[0:27:10] Wat wordt er bedoeld met de regelgevende ruimte?

[0:27:14] Wordt optimale cyberveiligheid van data nu echt gegarandeerd?

[0:27:18] We lezen te vaak dat data van mensen en organisaties op straat liggen.

[0:27:23] Hoe kan de dataveiligheid verzekerd zijn in dit akkoord en wellicht ook in andere akkoorden die Europa sluit als het gaat om digitalisering?

[0:27:32] En ten slotte Mercosur.

[0:27:34] We hebben het eerder gehoord.

[0:27:37] Dit akkoord is niet perfect, maar het biedt wel enorme kansen voor Nederland en voor Europa.

[0:27:43] Juist nu moeten we minder afhankelijk worden van de grillen van andere handelsblokken.

[0:27:48] NEC steunt dit Mercosur-akkoord, maar er moeten wel harde garanties blijven bestaan.

[0:27:55] garanties voor voldoende duurzaamheidsmaatregelen, handhaving en een gelijkspeelveld voor onze ondernemers.

[0:28:02] Op welke manier is dit geborgd in Mercosur, vraag ik aan de staatssecretaris.

[0:28:07] Dat betekent ook dat boeren en MKB-bedrijven die geraakt worden, tijdig duidelijkheid moeten krijgen over ondersteunende maatregelen.

[0:28:17] De vraag aan de minister is hoe zij in de Raad dit gaat agenderen.

[0:28:22] Want handel,

[0:28:24] gaat over bestaanszekerheid.

[0:28:27] Bestaanszekerheid voor vele Nederlanders.

[0:28:30] Dank u wel.

[0:28:32] Dank u wel.

[0:28:33] Dan gaan we luisteren naar de heer Ram van de PVV.

[0:28:36] Ja, dank u wel, voorzitter.

[0:28:38] De PVV is buitengewoon kritisch... Mevrouw de Korte, kunt u even uw microfoon uitdoen?

[0:28:42] Meneer Ram, ga u gaan.

[0:28:43] De PVV is buitengewoon kritisch over het resultaat van de slechte handelsdeal met de Verenigde Staten.

[0:28:49] De inzet van de PVV was een nul-voor-nul-heffinger voor de industriële goederen,

[0:28:54] en een afbouw van de non-tariefbarrières.

[0:28:56] Maar wat is het resultaat?

[0:28:58] Europese bedrijven zitten nu vast aan een basisimportheffing van 15 procent, alleen naar de VS toe.

[0:29:04] En de staal- en aluminiumheffing van 50 procent bestaat nog steeds en staat nog steeds overeind.

[0:29:11] En dit is deus en desastreus voor de Nederlandse toeleveranciers en de industrie.

[0:29:16] De FME waarschuwt al dat meer dan de helft van de bedrijven omzetverlies gaat leiden en dat de investeringen worden uitgesteld.

[0:29:24] Tegelijkertijd zien we dat China importheffingen inzet als politiek drukmiddel.

[0:29:29] Onder andere op Europees varkensvlees, cognac en zuivel.

[0:29:33] Dit zijn geen technische handelszaken meer, maar pure geopolitiek.

[0:29:37] Het raakt ons MKB en onze boeren rechtstreeks.

[0:29:41] Daarbij komt dat Peking massaal subsidiëert en onder de kostprijs dumpt.

[0:29:46] terwijl de EU geen effectieve tegenmaatregelen neemt.

[0:29:49] Wat gaat de staatssecretaris hieraan doen?

[0:29:51] En hoe gaat zij het Nederlands belang verdedigen in de Raad en naar China?

[0:29:57] Bovendien, het huidige akkoord van de VS is juridisch niet bindend.

[0:30:01] Het voldoet niet aan de WTO-voorschriften.

[0:30:04] Het is geen handelsakkoord, het is maar een papieren intentieverklaring.

[0:30:09] Dus dit is iets wat we niet met trots kunnen uitdragen, voorzitter.

[0:30:13] Wat verwacht de PVV van de staatssecretaris bij de informele top op 13 en 14 oktober?

[0:30:22] Wat betreft de VS-EU-handelsdeal, voorzitter, dat de Nederlandse belangen centraal moeten komen te staan, niet de Euro-Brusselse lijn.

[0:30:32] Onze maakindustrie, de landbouw,

[0:30:36] Industrie- en consumenten moeten centraal staan.

[0:30:39] Streven naar een 0-voor-0-tarief voor alle industriele goederen.

[0:30:44] Met name de 50 procent op staal en aluminium moet echt van tafel.

[0:30:49] Compensatie voor ondernemers die meer moeten gaan betalen.

[0:30:53] We zijn nu indirect de Amerikaanse staatsschuld aan het financieren.

[0:30:57] Daarnaast de non-tariefbarrières moeten worden aangepakt.

[0:31:01] Dat zou ook een betere deal zijn geweest

[0:31:04] als we daarop eerst hadden gefocust, de DMA, de DSA, de SDD, de CRD en nog meer van dat soort verschrikkelijke richtlijnen en afkorting.

[0:31:13] Kijk daarna om dat te versoepelen en zet dat in om de tarieven ook te verlagen.

[0:31:19] Daarnaast de problemen oplossen met China, zodat onze varkensvleesindustrie ook wordt beschermd, voorzitter.

[0:31:27] Dan de lopende handelsakkoorden.

[0:31:31] Er is een akkoord gesloten voor Mercosur.

[0:31:34] Onder andere zijn er nog een aantal andere akkoorden met Indonesië en India op touw.

[0:31:41] De pvv is voor meer handel.

[0:31:43] Dat is de sleutel voor de ontwikkeling van Nederland en de groei van onze economie.

[0:31:48] Onze economie is voor een derde afhankelijk van de export.

[0:31:52] Daarentegen blijven wij wel tegen Mercosur.

[0:31:56] De problemen met Mercosur blijven dat onze boeren harder worden geraakt en dat Mercosur nauwelijks enkele economische groei oplevert.

[0:32:06] Wat betreft de verdragen van Indonesië en India, willen we graag weten van de staatssecretaris wat de effecten zijn voor het Nederlands bedrijfsleven en onze economie.

[0:32:15] Onze economie moet er wel degelijk op vooruitgaan als dit soort handelsdeals worden gesloten.

[0:32:21] Dus de verzoek aan de staatssecretaris om te laten onderzoeken wat de resultaten zijn voor onze economie en daarna ook, ja, om terug te komen, staat duidelijk graag een toezegging naar de Kamer, naar ons, dat dit ook uit wordt onderzocht en wordt toegestuurd.

[0:32:40] Dus we wachten verder de appreciatie van het kabinet over deze deals af, voorzitter.

[0:32:44] Dank u wel.

[0:32:45] Dank u wel.

[0:32:46] Dat leidt tot de vraag van mevrouw De Korte.

[0:32:48] Graag aan u. Ja, voorzitter.

[0:32:51] We hebben het al eerder gehad over merkensoer, mijn voorgangers al.

[0:32:55] De PVV zegt we zijn voor meer handel, maar niet met merkensoer.

[0:33:00] Dat is op zich vreemd, want u wil onafhankelijk worden van China.

[0:33:07] Dus wat is nou de reden om toch niet Mercosur te ondersteunen?

[0:33:13] Er moet met andere landen ook meer handel gaan drijven.

[0:33:19] Dus hoe ziet u dat nu?

[0:33:23] De heer Ram.

[0:33:24] Nou, voor het PVV is het allerbelangrijkste dat het Nederlandse belang voorop staat.

[0:33:29] En als we dan kijken naar Mercosur, is het vooral ook onze boeren die worden geraakt door deze handelsdeal.

[0:33:36] Niet alle boeren, de zuivel gaat er wel op vooruit, maar een groot gedeelte van de boeren heeft daarbij wel last van.

[0:33:44] En als we dan kijken naar de laatste dertig jaar dat landbouw keer op keer in Nederland zelf klap na klap heeft verwerken, dat fosfaat, stikstof, ga zomaar door, de kader richt alleen water ook weer vanuit Europa.

[0:33:56] Dus met andere woorden, onze boeren en onze landbouw hebben klap op klap gehad en dan gaan we hier ook nog een keer onze boeren benadelen.

[0:34:03] Als we nou hadden gesproken om die problemen met de landbouw op te heffen, maar dat gebeurt niet in dit handelsakkoord.

[0:34:12] En dat is de reden waarom wij volledig tegen dit akkoord blijven.

[0:34:19] Nog een vraag van mevrouw de Korte.

[0:34:23] U heeft het over de boeren.

[0:34:25] We snappen dat voor een deel.

[0:34:26] Wij hebben daar ook mee geworsteld.

[0:34:27] Maar enerzijds gaat het om vlees, wat inderdaad wat negatief uitpakt.

[0:34:32] Anderzijds gaat het over zuivel.

[0:34:34] wat positief uitpakt.

[0:34:37] Dus het een lijkt het ander op te heffen.

[0:34:39] En daarmee moeten we toch ook zeggen, we moeten meer van Amerika af.

[0:34:44] We moeten meer kijken naar andere landen.

[0:34:47] Ik denk dat de PVV dat ook vindt.

[0:34:50] En we moeten inderdaad China echt buiten de deur houden, ook bij andere landen.

[0:34:54] Dus ja, wat jammer dat het dan niet de doorslag geeft om toch voor Mercosur te kiezen.

[0:35:04] Het resultaat moet wel degelijk positief zijn voor Nederland.

[0:35:08] Dat is één van de afwegingen.

[0:35:10] Daarnaast ben ik met het NEC eens dat je moet kijken naar andere handelspartners, zoals Amerika en China.

[0:35:18] En natuurlijk moeten we een zogeheten diversificatie doen.

[0:35:21] We zijn ook niet per definitie tegen een handelsakkoord, als het gaat om India of Indonesië, bijvoorbeeld.

[0:35:27] Maar we willen het wel gewoon beoordelen van wat voor impact heeft dat nou voor de Nederlandse economie?

[0:35:33] Als het dat handelsrecord negatief uitpakt, ja, waarom zouden we dan voor zijn?

[0:35:38] Dus gewoon denken vanuit het Nederlands belang.

[0:35:40] En ik begrijp dat een aantal partijen dat niet doen en ook dat het ministerie van Buitenzaken niet getraind is in het idee dat we ook van het Nederlands belang moeten denken, maar dan vooral uit het Europees belang moeten denken.

[0:35:50] Nou, wij kiezen wel voor het Nederlands belang.

[0:35:52] Ja, dat was onze afweging daarbij.

[0:35:56] Voorzitter, nog één keer, het Nederlands Belang is meer dan alleen de boeren.

[0:36:02] Het gaat ook om andere producten, bijvoorbeeld de machines, waarmee we handel drijven.

[0:36:10] Ik ken ook machinehandelaar en het is heel mooi ook als landen zoals Zuid-Amerika meer machines te hebben om zelf te produceren.

[0:36:20] Dat geeft economische onafhankelijkheid ook voor die landen.

[0:36:24] Maar het is dus ook in het Nederlandse belang dat dus die andere producten ook daar naartoe gebracht kunnen worden.

[0:36:31] Dus nogmaals, het evenwicht is volgens ons dus wel te vinden in handel, in en export.

[0:36:39] En wat jammer dat de PVV dat evenwicht niet ziet.

[0:36:44] Meneer Ram.

[0:36:46] Ik heb niet echt een vraag gehoord, maar ik wil er wel op reageren, voorzitter.

[0:36:49] Als we kijken naar de economische effecten, dat is geloof ik 0,02 procent voor Nederland.

[0:36:54] Dat zijn de positieve effecten van Nederland.

[0:36:57] Er blijft gewoon handel vanuit Nederland en Europa met Mercosur-landen.

[0:37:02] En Zuid-Amerika, die is er nog steeds en die blijft gewoon.

[0:37:05] Dus we kunnen nog steeds machines exporteren naar Brazilië of Argentinië.

[0:37:10] Dus ja, mevrouw De Korte doet er iets te dramatisch over wat ons betreft.

[0:37:18] Ja, dat is ons antwoord.

[0:37:21] Dank u wel.

[0:37:21] Dat leidt tot nog een vraag van de heer Van Kampen.

[0:37:24] Ja, eigenlijk kwam het al terug in de tweede interruptie van mevrouw de Kort, want we doen de agrarische sector in Nederland, denk ik, echt tekort als we ook niet de hele keten met elkaar meenemen.

[0:37:35] De machinebouw, de toeleveranciers, de volledige zuivelketen die gewoon belang heeft bij dit akkoord.

[0:37:45] Maar goed, oké, ik heb gehoord wat de heer Rand daarover zegt.

[0:37:47] Nu weten we dat Frankrijk met dezelfde bezwaren leeft.

[0:37:52] dat er op dit moment ook wordt gesproken om te kijken of middels een compensatiefonds gekeken kan worden om de Fransen toch over de streep te trekken.

[0:37:59] Is de PVV dan bereid, als dat zou lukken, als het nou toch lukt dat er zo'n compensatiefonds komt, is de PVV dan wel te porren voor het Mercosur-verdrag, waar in ieder geval de zuivelindustrie, waar we in Nederland ook zo trots op zijn, wel baat bij heeft.

[0:38:19] Wat nu voor ligt qua compensatiefonds is natuurlijk een heel laag bedrag, waar niet heel Europa goed mee kan compenseren.

[0:38:29] Als je kijkt naar Frankrijk, naar Polen, naar Nederland, Duitsland, het is een schijntje voor wat de schade dan is voor de boeren die er wel last van hebben.

[0:38:39] Dus ja, vooralsnog hebben wij daar geen positieve oordeel over.

[0:38:45] Oké, voorzitter, dan laten we dan even de agrarische sector voor wat het is.

[0:38:51] Ik zou de PVV dan willen vragen hoe belangrijk de PVV dan dat component van strategische autonomie vindt.

[0:38:58] Van het onafhankelijk zijn van andere gebieden in de wereld.

[0:39:03] Voor zorgen dat de toename van China afneemt en afhankelijkheid toeneemt.

[0:39:07] Die strategische autonomie, daar moet het ons toch ook om te doen zijn in deze onveilige wereld.

[0:39:12] Hoe wegt de PVV-fractie dat dan?

[0:39:15] Ja, strategische autonomie is ook een abstract woord.

[0:39:18] Ik zou het weer meer economische soevereiniteit willen noemen, of economische onafhankelijkheid.

[0:39:25] Natuurlijk is het hartstikke belangrijk voor de PVV dat wij gewoon over onze eigen goederen gaan en dat we kunnen diversificeren.

[0:39:33] Maar ja, als je dan kijkt bijvoorbeeld naar de deal met Trump, daar is de strategische autonomie gewoon bij het grofvel gezet door de Europese Commissie.

[0:39:41] We zijn al nog afhankelijker geworden van de VS.

[0:39:44] En daar hoor ik de VVD dan ook niet over.

[0:39:46] Want ja, we moeten meer gaan investeren in de VS, bijna 15 miljard dollar in totaal.

[0:39:53] We moeten militaire middelen gaan kopen.

[0:39:56] Dus met andere woorden, die wens van strategische autonomie, die komt helemaal niks van terecht als we de Europese Commissie hun gang laten gaan.

[0:40:04] En dat zien we dus ook weer met Mercosur, waar ook niet de Nederlandse belangen op de voorgrond staan.

[0:40:09] Dus ja, ik vind het niet raar dat wij kritisch zijn, voorzitter.

[0:40:14] Dank u wel.

[0:40:15] Dan is het de beurt aan mevrouw Teunissen met haar betoog.

[0:40:18] Gauw gang.

[0:40:20] Ja, voorzitter, dank.

[0:40:21] Sommige partijen willen het hier niet geloven, maar het EU-Mercosur-verdrag is een enorme bedreiging van het Amazonewoud.

[0:40:28] We spraken hier eerder deze maand met inheemse leiders uit Brazilië en hun boodschap was glashelder.

[0:40:35] Dit verdrag betekent meer ontbossing, meer verdrijving van gemeenschappen en meer macht voor de gigantische agro-industrie.

[0:40:43] Greenpeace heeft vorige week een rapport uitgebracht.

[0:40:46] De case study laat zien dat er illegaal dieren worden gehouden op inheemse gronden.

[0:40:54] mensenrechten schendingen.

[0:40:55] Dit vlees wordt vervolgens wit gewassen en bereikt toch de Europese markt via Nederland.

[0:41:00] Dat gebeurt nu al.

[0:41:02] En met dit verdrag dreigen deze illegale praktijken versterkt te worden.

[0:41:08] Dan hoor ik partijen zeggen ja, maar we hebben toch de Europese bossenwet.

[0:41:11] Die zou dat allemaal moeten tegengaan.

[0:41:13] Maar die bossenwet is door de Europese Commissie uitgesteld en afgezwakt.

[0:41:18] Dus we hebben geen instrumenten om dit te beschermen.

[0:41:21] Voorzitter, dit is een fossiel

[0:41:23] En schadelijk verdrag, niet alleen maar voor het klimaat, voor mensenrechten, voor biodiversiteit, maar het is ook zo dat dit verdrag leidt tot oneerlijke concurrentie voor onze boeren die het al jarenlang heel erg moeilijk hebben in Nederland.

[0:41:40] En dat is niet alleen maar vanwege dit Mercosur-verdrag, maar dat is natuurlijk ook vanwege die stikstofcrisis die maar niet opgelost wordt.

[0:41:49] Dat is ook vanwege andere verdragen, zoals het CETA-verdrag.

[0:41:52] Dat zijn allemaal cumulatieve effecten.

[0:41:55] Dus dan hoor ik hier partijen zeggen, ja, maar voor een paar boeren zoals de melkveeindustrie heeft het wel positieve voordelen.

[0:42:01] Nee, je moet dit bezien in al die ontwikkelingen die de boeren, Nederlandse boeren hebben geraakt.

[0:42:08] dan over die strategische autonomie die volgens een aantal partijen hier zo belangrijk is.

[0:42:14] Ja, voorzitter, die is belangrijk, maar je gaat niet onafhankelijker worden van China door dan afhankelijker te worden van andere grillige democratieën.

[0:42:25] Je gaat niet onafhankelijker worden, je wordt juist kwetsbaarder door langere handelsketens

[0:42:32] door niet te kunnen controleren hoe je producten worden geproduceerd.

[0:42:36] En dat is wel wat dit EU-merkensuurverdrag doet.

[0:42:39] U heeft een vraag van meneer Van Kampen.

[0:42:43] Bij aanvang van het debat beklaagde de heer Paternotte zich erover dat de BBB niet bij dit debat zou zijn.

[0:42:47] Maar als ik zou luisteren naar mevrouw Teunissen, dan wordt het belang van de agrarische sector in ieder geval toch heldhaftig bepleit.

[0:42:55] Dus dat is allereerst volgens mij hartstikke mooi om te horen.

[0:42:59] En tweede, voorzitter, zou ik mevrouw Teunissen eigenlijk de vraag willen stellen die ik in mijn eigen interruptie niet mocht stellen toen ik die kreeg.

[0:43:05] Wat dan wel?

[0:43:06] Wat dan wel?

[0:43:07] Wat doen we dan wel om te voorkomen dat de merkelzuurlanden in de armen drijven van China?

[0:43:14] Wat doen we dan wel om ervoor te zorgen dat we de voet tussen de deur houden om met elkaar afspraken en gesprekken te voeren?

[0:43:20] die je kunt voeren omdat er sprake is van wederzijdse afhankelijkheid.

[0:43:24] Waar denkt mevrouw Teunissen dan aan in plaats van zich alleen maar achter die Nederlandse dijken te verschuilen?

[0:43:30] Mevrouw Teunissen.

[0:43:31] Nou, voorzitter, ik ben best verbaasd over deze vraag.

[0:43:34] En om even te beginnen met de boeren.

[0:43:37] Ja, het kan geen verrassing zijn voor de VVD dat wij naar een duurzame landbouw willen.

[0:43:43] En een duurzame landbouw, een race naar de bodem is daar de oprassing niet voor.

[0:43:47] Het EU-merkensuurverdrag is een race naar de bodem.

[0:43:50] Over die vragen over strategische autonomie, daar was ik net in mijn betoog bij aanbeland.

[0:43:55] Wij willen een versterking van die Europese economie, maar wel op een duurzame manier.

[0:44:00] Wij willen ook aan de klimaatdoelen voldoen.

[0:44:02] Wij willen de biodiversiteit versterken.

[0:44:04] Dat doe je door korte, duurzame ketens.

[0:44:07] En dat is ook de enige manier, ik weet niet of de heer...

[0:44:10] Van Kampen het rapport van Draghi heeft gelezen.

[0:44:14] Om goed te kunnen blijven concurreren, moeten we ook verduurzamen.

[0:44:18] Moeten we niet naar die race naar de bodem.

[0:44:20] Dus gaan we niet vertellen dat wij, doordat we met Brazilië een deal gaan sluiten, wat een fossiele deal is, wat leidt tot langere kwetsbare handelsketens, dat we daarmee zogenaamd de economie van de toekomst kunnen bouwen.

[0:44:33] En dat is wat de Partij voor de Dieren wil.

[0:44:34] Wij willen op een duurzame manier die economie inrichten.

[0:44:37] En dat doe je niet met dit verdrag.

[0:44:41] Hier van Kampen?

[0:44:41] Ja, nog één keer.

[0:44:42] Daar gaan we.

[0:44:44] Ja, voorzitter, Draghi heb ik gelezen.

[0:44:46] Sterker nog, als mevrouw Teunissen naar mijn betoog had geluisterd, had ze gehoord dat ik het rapport expliciet benoemde en bepleitte en dat ook de VVD een voorstander is van de verdere verduurzaming van onze economie, kan geen verrassing zijn.

[0:45:00] Maar nog steeds hoor ik mevrouw Teunissen niet zeggen hoe ze er dan wel voor wil zorgen dat deze landen, met de zorgen die zij terecht heeft over ontbossing, met de zorgen die zij terecht heeft over klimaat,

[0:45:12] zorgen die zij terecht heeft over mensrechten.

[0:45:15] Hoe dan kan worden voorkomen dat deze landen in plaats van het zaken doen met Europa waarmee we op deze belangrijke punten afspraken kunnen maken en om te voorkomen dat ze in de armen van China terechtkomen.

[0:45:28] Ik concludeer voorzitter dat korte ketens en kortere banden in de woorden van mevrouw Teunissen maar één ding betekent en dat is de Mercosur-landen moeten het zelf maar uitzoeken.

[0:45:40] Mevrouw Teunissen.

[0:45:42] Ja, voorzitter.

[0:45:45] Als het gaat over verduurzaming, dan heb ik nog geen enkel voorstel gezien van de VVD die er ook maar enigszins toe leidt.

[0:45:52] Onder de leiding van de VVD is het klimaatbeleid compleet afgebroken, compleet afgebroken.

[0:45:58] Onze klimaatdoelen zijn minder dan 5% kans dat we die nog gaan halen.

[0:46:03] Dus ga mij niet hier aankomen met de VVD heeft klimaatdoelen ook, neemt ook serieus, heeft ook verduurzaming voorop staan.

[0:46:12] Ik heb het Draghi rapport gelezen.

[0:46:14] Ja, nou, als je dat goed leest, dan zie je dat we alleen maar kunnen blijven concurreren als we ook verduurzamen.

[0:46:20] En ik zie geen enkel voorstel van de VVD die daar tot nu toe aan heeft bijgedragen.

[0:46:26] Dus kom niet hier aan bij mij met een of ander fossiel verdrag

[0:46:30] en dat voorkopen alsof dat bijdraagt aan verduurzaming.

[0:46:34] Wat het EU-merkenstuurverdrag doet, is de race naar de bodem, maakt producten goedkoper.

[0:46:40] Ouderwetse producten, rundvleesproductie, enorm schadelijk voor het klimaat, enorm schadelijk voor de biodiversiteit.

[0:46:47] En die trend, die moeten we met z'n allen in ieder geval niet op.

[0:46:51] Dus u kunt van alles zeggen over onafhankelijkheid van China, maar als we dit soort ouderwetse praktijken niet afbouwen, dan gaan we de klimaatdoelen sowieso niet halen.

[0:47:02] Dank u wel.

[0:47:03] U vervolgt uw betoog.

[0:47:06] Voorzitter, ik was al bijna klaar.

[0:47:08] Ik wil graag afsluiten met een paar vragen aan het kabinet.

[0:47:11] We hebben nu een aantal aangenomen moties.

[0:47:14] van een meerderheid van de Kamer die zegt, we zijn tegen het Mercosur-verdrag en het kabinet moet zich inzetten om het verdrag in Europa te blokkeren.

[0:47:26] Ik wil, en dan kreeg ik elke keer de reactie van het kabinet, ja maar het verdrag ligt er nog niet, het verdrag ligt er nog niet, het ligt er nu.

[0:47:33] Dus ik wil ook weten op welke manier gaat het kabinet nu eindelijk drie aangenomen moties hierover uitvoeren.

[0:47:41] Daarnaast wil ik graag weten van het kabinet.

[0:47:43] We hebben het eerder gehad over de splitsing van het verdrag.

[0:47:46] Nu dreigt het verdrag in tweeën te worden gesplitst, een handelsdeel en een politiek deel, zodat het niet langs de nationale parlementen moet, zodat dat wordt omzeild.

[0:47:55] En mijn vraag is hoe gaat het kabinet zich inzetten om die splitsing te voorkomen?

[0:47:59] En wat zijn de acties die het kabinet

[0:48:02] tot nu toe heeft gedaan.

[0:48:03] Voorzitter, tot slot, ik wil nog even benadrukken.

[0:48:07] Dit EU-merkensuurverdrag is fossiel.

[0:48:09] Het leidt volledig tot een race naar de bodem.

[0:48:12] Dat is niet de toekomst van Nederland.

[0:48:14] Dat is niet de toekomst van de economie.

[0:48:16] De toekomst van de economie is de transitie naar een duurzame economie binnen de planetaire grenzen.

[0:48:22] En partijen die iets anders beweren hier zijn totaal ongeloofwaardig.

[0:48:28] Dank u wel.

[0:48:29] Dan gaan we naar mevrouw Heersch met haar bedoeling.

[0:48:33] Voorzitter, de wereld verandert razendsnel.

[0:48:37] Handelsrelaties zijn onderdeel van de geopolitieke strijd om de macht.

[0:48:41] Nederland staat voor de vraag wat voor handelsland wij willen zijn.

[0:48:44] Terwijl het hoogste tijd is om vooruit te gaan naar een groene toekomst, blijft het kabinet vasthouden aan een fossiel handelsmodel.

[0:48:51] Terwijl duurzame en innovatieve bedrijven vooruit willen, zorgt dit kabinet daarmee voor achteruitgang.

[0:48:58] Zo verliezen we kostbare tijd om het handelssysteem waar Nederland rijk mee is geworden klaar te maken voor de toekomst op een manier die welzijn creëert.

[0:49:05] Voor ons en voor onze bondgenoten.

[0:49:08] De handelsdeal met Trump is hier een voorbeeld van.

[0:49:11] Europa zit zich in om drie keer zoveel gas en olie van Trump te gaan kopen.

[0:49:15] Hoe verzoent de staatssecretaris deze toezegging met onze klimaatdoelen?

[0:49:19] Hoe ruimt ze dit met de verduurzaming van het Europese energiesysteem?

[0:49:23] Door akkoord te gaan met deze deal belonen we machtspolitiek en laten we landen die door Trumps handelsoorlog worden getroffen in de kou staan.

[0:49:31] Hoe steunt de EU bondgenoten die op het wereldtoneel door Trump vernederd worden?

[0:49:35] Waarom steunt ze het kabinet in met een akkoord dat tegen alle basisregels van de WTO ingaat?

[0:49:41] Wat doet ze om juist de WTO nu te versterken?

[0:49:45] De staatssecretaris zegt terecht steunt u aan Nederlandse exporteurs.

[0:49:49] Welke sectoren heeft zij op het oog?

[0:49:51] Geeft zij prioriteit aan sectoren die bijdragen aan een duurzame economie?

[0:49:56] De VS is immers een belangrijke markt voor watertechnologie en groene energie.

[0:50:02] De deal is gesloten, maar de inschatting is dat ze niet heel lang stand zal houden.

[0:50:06] Dit leidt tot grote onzekerheid, ook bij werknemers.

[0:50:10] Hoe bereidt de staatssecretaris zich voor op de volgende fase van deze handelschantage?

[0:50:14] Hoe zorgt zij dat Europa niet inlevert op de Europese techwetgeving die onze autonomie beschermt?

[0:50:20] En heeft ze de vakbonden al gesproken?

[0:50:23] Hoe rijmen ze de toenemende onzekerheid onder werknemers met de inzet van het kabinet op verkorting van de WW?

[0:50:30] Voorzitter, de kracht van Europa zit op innovatie en vergroening.

[0:50:34] Onze zwakte zit in onze strategische afhankelijkheden, die neipende worden nu ons neocoloniale buitenlandbeleid landen van ons vervreemd.

[0:50:44] Welke uitdagingen ziet de staatssecretaris op het gebied van strategische afhankelijkheden?

[0:50:48] Welke lessen trekt ze uit de ervaring met bijvoorbeeld de nickelindustrie in Indonesië?

[0:50:53] Deelt de staatssecretaris de analyse dat door te investeren in industriële ontwikkeling die lokale belangen voor opstelt, onze economische veiligheid en ons verdienvermogen op de middellange termijn gediend worden.

[0:51:07] Terwijl Nederland terecht inzet op verdieping van bestaande handelsrelaties, doen we dat nog steeds met handelsverdragen die inzetten op het verhogen van handelsvolumes, terwijl ze slechts lippendienst bewijzen aan klimaat- en mensenrechten.

[0:51:20] Nu Europese wetten op het gebied van verantwoord ondernemen en ontbossing worden afgezwakt en uitgesteld, is het des te belangrijker dat handelsverdragen bindende duurzaamheids- en mensenrechtenafspraken bevatten.

[0:51:31] Deelt de staatssecretaris deze analyse?

[0:51:34] Hoe zet zij in op bijvoorbeeld vrouwenrechten?

[0:51:36] Welke resultaten gaat zij daarop behalen?

[0:51:40] Tot slot.

[0:51:41] We hebben net antwoorden gekregen op schriftelijke vragen over het LNG-project in Mozambique, waar nu blijkt niet één, maar twee verzekeringspolicies te zijn vergeven.

[0:51:52] Tot nu toe verkeerde de Kamer in de veronderstelling dat alle verzekeringen waren stopgezet.

[0:51:57] Kan de staatssecretaris uitleggen hoe het kan dat Atradius toch nog een verzekering heeft lopen in een gebied waar sprake is van grote onveiligheid en grove mensenrechtsgrendingen?

[0:52:07] Voorzitter, de wereld verandert in sneltreinvaart.

[0:52:11] Dit is de kans om samen met bondgenoten handel in te zetten voor de economie van de toekomst.

[0:52:16] Laten we onze positie als handelsland niet langer inzetten om grotere vervuilers en hun aandeelhouders te beschermen, maar om de wereld te bewegen naar duurzame productie met oog voor mens en planeet.

[0:52:26] Dank u wel.

[0:52:28] Dank mevrouw Heersch.

[0:52:29] U heeft nog een vraag van de heer Patanutta.

[0:52:31] Ja voorzitter, dit is wel een serieuze vraag, want het komt echt voort uit wat zorg.

[0:52:35] Ik heb GroenLinks, met name de PvdA, de afgelopen jaren echt flink zien draaien en er echt zeer fel tegen de Europese handelsverdragen zijn.

[0:52:43] En vaak dacht ik, nou ja, dat zij zo, maar we staan nu aan de vooravond van verkiezingen.

[0:52:49] Ik hoorde mevrouw Heers net zeggen dat het Mercosur-verdrag bijna geen impact heeft.

[0:52:52] Ik weet niet hoe je 200 miljoen euro economische groei voor Nederland, hoe je dat bijna geen impact kunt noemen.

[0:53:00] Ik denk dat dat echt heel moeilijk te verdedigen is.

[0:53:04] Maar ik vraag mevrouw Heers of er wel met Gronings Partij van Arbeid samen te werken valt, dat er dan een afspraak kan worden gemaakt over het steunen van dit handelsverdrag, omdat we anders,

[0:53:13] in Europa Nederland echt zouden kunnen gaan isoleren?

[0:53:17] Dank voor de vraag.

[0:53:19] Ik vind het mooi om te horen hoe D66 onze kritische vragen over handelsverdragen defineert als radicale standpunten.

[0:53:29] Ik had gehoopt dat een partij als D66 die vragen serieus zou nemen en ook onze zorgen zou delen als het gaat om bijvoorbeeld klimaat.

[0:53:36] Maar ook, we hebben gehoord, we gaan benzineauto's exporteren naar

[0:53:41] En ik zie niet helemaal hoe dat past in de duurzame visie van D66, ook voor de Europese economie.

[0:53:47] Maar dit terzijde, we hebben serieuze vragen over het Mercosur-verdrag.

[0:53:52] Die serieuze vragen worden al meer dan tien jaar niet beantwoord.

[0:53:56] Ook niet door de felle voorstanders van dit verdrag.

[0:54:00] We hebben die vragen voorgelegd aan het kabinet.

[0:54:02] Het zijn er 50.

[0:54:03] U kunt ze even nazoeken.

[0:54:05] En wij hopen dat het kabinet serieus zal omgaan met de vragen die wij stellen.

[0:54:09] En vanwege de zorgen die erachter zitten.

[0:54:11] ook op het gebied van duurzame groei van onze economie.

[0:54:15] En wij vinden het volkomen logisch dat wij even wachten op die kabinetsappreciatie om vervolgens te bepalen wat onze positie is.

[0:54:23] Maar nogmaals, we hebben niet voor niets al tien jaar vragen gesteld en we zijn zeer teleurgesteld of ook enigszins verbaasd dat er partijen in, en dat is niet alleen D66, dat zijn ook bijvoorbeeld NSC en CDA, die op basis van, wij weten niet wat, want het verdrag lag er nog niet,

[0:54:40] zo stellig voorstander zijn van dit verdrag?

[0:54:44] Ik begrijp dat ik het woord radicaal zou hebben gebruikt.

[0:54:48] Dat heb ik helemaal niet gebruikt.

[0:54:51] Ja, ik vind het wel zorgelijk al tien jaar vragen stellen.

[0:54:54] Er zijn talloze onderzoeken natuurlijk gedaan.

[0:54:55] Als je gewoon tegen bent, dan ben je blijkbaar tegen.

[0:54:58] Maar GroenLinks blijft wel graag volgens mij regeringsverantwoordelijkheid gaan nemen.

[0:55:02] En ik denk dat dat daarom even belangrijk is, want het klinkt niet alsof mevrouw Heers op een of andere manier te overtuigen zal zijn van dit verdrag, dat zie ik in ieder geval niet gaan gebeuren.

[0:55:12] Maar kan zij het misschien wel dragen dat als er een coalitieafspraak is van we gaan dit doen, we gaan nu achterstaan, dat zij dan niet zegt nee, dat gaat Gronings bedrijf en arbeid niet accepteren.

[0:55:22] Dank u wel en ik ben relatief nieuw in de politiek maar volgens mij zijn de coalitie onderhandelingen nog niet gaande.

[0:55:28] Dus we zijn op dit moment bezig met een discussie over het handelsbeleid.

[0:55:34] Natuurlijk wil GroenLinks vijfde jaar heel graag regeringsverantwoordelijkheid omdat wij willen bouwen aan een groene toekomst voor iedereen.

[0:55:40] En wij denken dat daar handelsverdragen voor nodig zijn, maar wel handelsverdragen waarin goede afspraken bindende afspraken zijn op het gebied van mensenrechten, milieu en waar geen onduidelijke beslistructuren onder hangen, zoals onder het merk Cossuur op dit moment het geval is.

[0:55:58] Daarom hebben we daar vragen over gesteld, zodat wij gerustgesteld kunnen worden dat het verdrag inderdaad de basis biedt voor een groene toekomst.

[0:56:05] Maar handelsverdragen per se, en dat zal de heer Paternotte ongetwijfeld niet met mij eens zijn, zijn niet de oplossing voor alle uitdagingen waarvoor staan.

[0:56:16] Het hangt van de kwaliteit van die handelsverdragen af of ze ook kunnen bieden wat wij nodig hebben om welzijn te garanderen voor mensen hier en elders.

[0:56:26] Maar dit was niet mijn vraag natuurlijk.

[0:56:28] Meneer Paternotte, u heeft al vier.

[0:56:30] U zit al aan uw max.

[0:56:31] Nee zeker, maar ik heb twee keer dezelfde vraag gesteld, ik heb twee keer geen antwoord gekregen.

[0:56:34] Er zijn partijen om te antwoorden zoals ze willen antwoorden, maar u heeft vier interrupties gehad.

[0:56:39] En dat was het maximum.

[0:56:39] En niet meer zijn we aan het einde gekomen van de eerste termijn aan de zijde van de Kamer.

[0:56:43] Tenzij er nog andere interrupties zijn, maar die zijn er volgens mij niet.

[0:56:46] Kijk even naar de staatssecretaris, hoe lang gaan we schorsen?

[0:56:48] Twintig tot vijfentwintig minuutjes.

[0:56:50] Vijfentwintig minuten.

[0:56:51] Dan zijn we hier om tien voor half drie, tien voor half vier terug.

[1:20:42] Hierbij heropen ik deze zetting van de Vaste Kamer Commissie voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingshulp.

[1:20:48] Aan de orde is een informele Raad voor Buitenlandse Handel van 13-14 oktober aanstaande.

[1:20:53] We zijn toe aan de eerste termijn aan de zijde van het kabinet.

[1:20:56] Dus ik geef de staatssecretaris graag het woord.

[1:20:58] Ga u gang.

[1:20:59] Dank u wel.

[1:20:59] Sorry, nog heel even voor de leden.

[1:21:01] Ik zou in deze ronde vier interrupties willen voorstellen gezien de tijd.

[1:21:04] Hopelijk redden we dat.

[1:21:06] Ga u gang.

[1:21:10] Dank u wel, voorzitter.

[1:21:14] Voor mij het eerste debat op het gebied van handel.

[1:21:16] Ik heb natuurlijk vorige week al een debat met u kunnen hebben over humanitaire hulp.

[1:21:20] Er komt een informele raad buitenlandse zaken aan op 13 en 14 oktober en daar staan de handelsrelatie tussen de EU, VS, economische veiligheid,

[1:21:28] en de voortgang van onderhandelingen over de handelsakkoorden primair op de agenda.

[1:21:34] Ik zal met een aantal blokjes de verschillende onderwerpen die ingebracht zijn, die ook wat breder zijn hier en daar dan de onderwerpen, maar dat geeft niks.

[1:21:44] Het is altijd goed om met elkaar daarover verder te spreken.

[1:21:47] Dus een aantal blokjes.

[1:21:48] Allereerst de relatie EU-VS, dan economische veiligheid, de handelsrelatie met China,

[1:21:55] vervolgens de handelsakkoorden EU-Mercosur, Indonesië en ik dacht er was nog eentje bij, maar die komen vanzelf tegen, dan Korea, de digitale akkoord, Israël, de import van producten uit illegale nederzettingen en tot slot nog de EKV die mevrouw Hirsch naar aanleiding van de beantwoording van de schriftelijke vragen opbracht.

[1:22:18] Allereerst de EUVS-verdragen.

[1:22:21] Daar heeft u allemaal eigenlijk aandacht voor gevraagd.

[1:22:24] En eigenlijk klinkt daar wel een beetje in door, wat ik denk dat wij ook wel als beeld hebben.

[1:22:28] Er is een resultaat.

[1:22:29] Dat geeft meer zekerheid en duidelijkheid.

[1:22:33] Maar het is niet per se altijd reden voor blijdschap, want we hadden natuurlijk liever andere afspraken gemaakt.

[1:22:40] Het is ook niet een evenwichtig onderhandelingsresultaat,

[1:22:45] Wat ons betreft wel het best mogelijke resultaat gezien de omstandigheden en het alternatief van escalatie en een handelsoorlog was volgens ons nog slechter geweest.

[1:22:55] En daarna bieden de afspraken ook wel weer een basis voor verdere onderhandelingen.

[1:22:59] Misschien ook even een kleine update ten opzichte van de stand van zaken.

[1:23:04] Vorige week donderdag 25 september heeft de VS de tarieven op de auto's uit de EU met terugwerkende kracht per 1 augustus verlaagd naar het afgesproken 15% tarief.

[1:23:12] Dus dat is mooi.

[1:23:13] Voor andere producten zoals vliegtuigonderdelen heeft VS nu de tarieven aangepast naar het oude niveau van voor april 2025.

[1:23:20] Dus aan die kant worden er stappen gezet door de VS. En ook aan de Europese kant worden er stappen gezet voor de implementatie van de afspraken.

[1:23:28] Er zijn inmiddels twee conceptverordeningen ingediend of gepubliceerd door de Europese Commissie.

[1:23:36] En daar krijgt u natuurlijk de gewone BNC fiches over.

[1:23:39] en die zijn ook de implementatie van de afspraken die er aan de Europese kant gemaakt zijn.

[1:23:48] Wij zetten natuurlijk nog in om te kijken of we andere afspraken kunnen maken.

[1:23:52] Er geldt nu een hogere heffing, want voor sommige producten zoals staal geldt er nu een hogere heffing, 50 procent, en daar kan en moet wat ons betreft in ieder geval nog over verder gesproken worden.

[1:24:03] Nederland zet zich daar actief voor in, in Brussel, maar ook in de bilaterale contacten met Washington.

[1:24:08] Daarnaast zien we wel dat de Verenigde Staten nieuwe zogenaamde 2-3-2-onderzoeken blijft aankondigen.

[1:24:16] Vorige week nog voor de medtech en robotica en eerder voor farmaceutische producten in de halfgeleiderssector.

[1:24:21] We blijven dat uiteraard natuurlijk goed volgen, want er zijn natuurlijk afspraken gemaakt over de tarieven.

[1:24:27] Het kan niet zo zijn dat er dan continu uitzonderingen op gemaakt gaan worden.

[1:24:31] Uitgangspunt voor Europa is dat eventuele nieuwe Amerikaanse tarieven onder de plafonds van de gezamenlijke verklaring moeten blijven.

[1:24:37] Maar we gaan het natuurlijk nauwlettend volgen.

[1:24:41] Dan kom ik bij de vragen van de verschillende leden.

[1:24:45] Allereerst de heer Paternotte van D66.

[1:24:47] Welke effecten het op onze economie heeft en of die al zichtbaar zijn.

[1:24:54] Macroeconomische gevolgen kent u uit de verschillende studies die daarover zijn verschenen al en bedrijven zitten in onzekerheid en daarom spreken we veel met bedrijven en veel van hun zorgen gaan eigenlijk over de implementatie op dit moment.

[1:25:05] En voor het kabinet is het allereerst belangrijk dat gemaakte afspraken goed uitgewerkt worden.

[1:25:09] Nou, dat helpen de verordeningen natuurlijk bij en ook

[1:25:11] De afspraken die Amerika aan het implementeren is, moeten we wel zeggen dat die 2-3-2 onderzoeken natuurlijk wel weer onzekerheid en onduidelijkheid geven bij bedrijven.

[1:25:21] Maar zoals ik zei, dat volgen we natuurlijk goed.

[1:25:25] En we hebben als commissie ook opgeroepen om prioriteit te geven aan die implementatie bij de Europese Commissie.

[1:25:32] Dan, hoe waardeert u de opstelling van de commissie?

[1:25:35] Staat het Nederlandse belang voldoende op het netvlies?

[1:25:37] De heer Van Kampen vroeg een ondername, maar volgens mij heeft mevrouw de Kort en de heer Ram.

[1:25:41] Ja, in vergelijking met andere landen heeft de EU best wel gunstig het tarief en nog kunnen afspreken, ook al is 15% basistrust natuurlijk hoog.

[1:25:49] Het is even het laagste, die is afgesproken.

[1:25:51] En we zullen in Nederland en als EU altijd onze eigen belangen en die van onze bedrijven verdedigen.

[1:25:57] En daar staan we natuurlijk ook in nauw contact met de commissie over.

[1:26:01] Dus ja,

[1:26:02] We blijven inzetten op te kijken naar nog andere aanvullende afspraken.

[1:26:08] Welke gevolgen ziet de staatssecretaris voor de Nederlandse economie?

[1:26:11] Dat was de heer Van Kampen.

[1:26:14] Tarieven zijn eigenlijk nooit in iemands voordeel.

[1:26:16] Daar moeten we ook duidelijk over zijn.

[1:26:18] Maar er zijn zeker Nederlandse bedrijven die de gevolgen zullen ervaren.

[1:26:22] Vooral in sectoren waar hogere heffingen gelden, zoals de staalsector.

[1:26:25] Dat is niet alleen de primaire staalsector, maar ook de andere sectoren die staal gebruiken.

[1:26:31] Wat ons betreft is het wel te vroeg om nu een goede inschatting te kunnen maken.

[1:26:35] De export naar de VS was afgelopen jaar maar 5,7 van de totale Nederlandse export waarvan minder dan twee derde van de Nederlandse makelei was.

[1:26:44] Maar de kabinet zal zich dus in blijven zetten voor de tariefverlaging voor het Nederlands belangrijke exportbelangen en daar is bijvoorbeeld staal er één van.

[1:26:55] Heer Van Kampen vroeg of wij ook gesprekken voeren met Nederlandse bedrijven en hoe zij de tarieven ervaren.

[1:27:00] Wij staan natuurlijk in nauw contact, niet alleen mijn ministerie overigens, maar ook het ministerie van mijn collega van Economische Zaken.

[1:27:06] En wat wij terughoren, is dat ze toch vooral baat hebben bij die stabiliteit en voorspelbaarheid.

[1:27:12] Vandaar dat wij ook ingestemd hebben uiteindelijk met de deal met de VS. Niemand zal zeggen dat die ideaal is, maar we moeten wel beseffen dat alternatieven ook wel veel slechter uit zouden kunnen pakken voor het bedrijfsleven.

[1:27:25] Op de Nederlandse belangen ben ik al ingegaan, dat vroeg mevrouw de Korte ook nog.

[1:27:35] Mevrouw de Korte vroeg ook nog of op korte termijn Nederlandse bedrijven zijn die op omvallen staan vanwege de afspraken die gemaakt zijn.

[1:27:42] We hebben daar op dit moment geen concrete signalen voor.

[1:27:45] Het is wel duidelijk dat niemand blij is met die tarief van de Verenigde Staten en het zal sommige bedrijven ook ontzettend veel pijn gaan doen.

[1:27:53] Dus het kabinet blijft zich daarom ook inzetten om in contact met de Verenigde Staten om het over verdere tariefsverlichting te blijven hebben en voor advies en steun kunnen blijven terecht bij de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland en is uitgebreid instrumentarium beschikbaar voor Nederlandse bedrijven.

[1:28:10] De heer Van Kampen vroeg nog naar de carve-out.

[1:28:13] Nou, ik ben er eigenlijk al op ingegaan.

[1:28:15] Een van de belangrijkste is natuurlijk staal.

[1:28:17] Maar samen met de Europese Unie zijn er natuurlijk meer sectoren, maar heeft wel een heel hoog tarief op dit moment van 50%.

[1:28:24] Dat is echt te hoog en dat schaadt op onze exporterende bedrijven.

[1:28:29] Nederlandse belangen heb ik het net ook al over gehad, dat was een vraag van de heer Ram, maar die heb ik net al beantwoord volgens mij.

[1:28:35] Dan vroeg de PVV de heer Ram ook nog naar de non-tarivere barrières en die moeten worden aangepakt.

[1:28:42] Hoe kijkt het kabinet naar eventuele verzoepelingen van dergelijke regelgeving om zo lagere Amerikaanse importheffing te krijgen?

[1:28:50] Ik wil wel duidelijk zijn dat het wat ons betreft niet getoorn kan worden aan een regelgevende autonomie van de Europese Unie.

[1:28:57] Er kan geen sprake zijn van aanpassingen van die Europese wettenregelgeving onder druk van andere landen en ik zie het daarom ook als positief dat hierop ook geen concessies zijn gedaan in de afspraken die nu zijn gemaakt tussen de VS en de Europese Unie.

[1:29:10] De details van de deal tussen de Europese Unie en de Verenigde Staten worden nog verder uitgewerkt.

[1:29:17] Ik wil dan toch vooral ook wijzen naar de twee verordeningen die de Europese Commissie net gepubliceerd heeft.

[1:29:21] Die krijgt hij natuurlijk ook nog met het BNC-fiche en de kabinetsappreciatie.

[1:29:27] Maar ik heb zo net ook al aangegeven dat de executive order vanuit Amerika voor bijvoorbeeld het verlagen van de tarief voor auto's inmiddels met terugwerkende kracht ook in werking gaat treden.

[1:29:39] Ook nog een keer Nederlandse belangen, die heb ik ook al gehad.

[1:29:44] Dan de heer Van Kampen van de VVD.

[1:29:47] Interne handelsbelemmeringen zijn gelijk aan het tarieven van 44% op goederen en 110% op diensten.

[1:29:53] Hij vraagt of ik dat herken.

[1:29:54] Dat herken ik natuurlijk.

[1:29:56] Er zijn nog altijd bestaande belemmeringen, helaas op de eigen Europese interne markt.

[1:30:00] Nederland is ook een groot aanjager om te kijken of we op

[1:30:04] aantal punten de interne markt kunnen verdiepen.

[1:30:07] Zo heeft het kabinet in december 2024 een tienpuntenplan gepresenteerd met tien concrete suggesties om belemmeringen op de interne markt aan te pakken, waarvan de commissie acht suggesties in haar interne marketingstrategie heeft overgenomen.

[1:30:21] Dus we moeten nog even blijven lobbyen voor die resterende twee.

[1:30:25] Meerdere mensen hebben Draghi genoemd.

[1:30:28] Welke stappen zet het kabinet op bij de uitvoering van het plan Draghi tot resultaten te komen?

[1:30:32] Het kabinet onderschrijft die analyse van Draghi natuurlijk als het gaat om dat het concurrentievermogen van de EU vergroot moet worden en ook het belang van de concurrerende Europese economie.

[1:30:44] Daarom heeft het kabinet in december een eigen visie op het EU-concurrentievermogen gepresenteerd met zes actielijnen, waaronder ook weer de verdieping van die interne markt en het versterken van Europees EU-onderzoek en innovatie.

[1:30:56] En daarbij werken we met andere landen samen om te kijken of we dit verder kunnen brengen.

[1:31:01] De heer Van Kampen vroeg of ik kennisgenomen heb van het initiatief van bondskanselier Merts met lijst van eisen om overregulering te gaan.

[1:31:08] Ik wil het kabinet zich hier achterscharen.

[1:31:11] Voor zover mij bekend wordt die lijst nog opgesteld door de heer Merts.

[1:31:14] Dus de exacte invulling is er van mij niet bekend.

[1:31:18] Maar ik denk dat de heer Van Kampen mij goed genoeg kent, omdat het verminderen van de regeldruk mij altijd aan het hart gaat.

[1:31:25] Het gaat dan om onnodige regeldruk of bijvoorbeeld een ongelijke speelveld.

[1:31:30] Er zijn natuurlijk ook al stappen intern gezet door mijn collega van economische zaken om te kijken welke regels we eventueel kunnen schrappen.

[1:31:38] Maar het is ook goed om daar in Europa aandacht voor te vragen.

[1:31:41] Dat leidt tot de vraag van de heer Ram.

[1:31:44] Ja, voorzitter.

[1:31:46] Met enige verbazing hoor ik toch de antwoorden.

[1:31:49] Die lijken wat een tegenspraak te zijn met elkaar.

[1:31:50] Aan de ene kant is de staatssecretaris hartstikke blij dat er niet getoernd wordt aan de regelgeving, de richtlijnen.

[1:31:56] Dat was in de kade van dat deal met de VS. Aan de andere kant staat de staatssecretaris te juichen dat er wordt geschrapt in de regelgeving.

[1:32:06] Dus waarom niet allebei?

[1:32:07] Gewoon schrappen in de regelgeving en dan het goede gesprek aangaan met de VS om te zorgen dat onze tarieven naar beneden gaan.

[1:32:15] De staatssecretaris.

[1:32:16] Ik denk dat het belangrijk is dat er minder regeldruk komt en dat wij daar ons ook voor inzetten.

[1:32:23] Maar ik zou het wel heel slecht vinden als we dat onder druk van bijvoorbeeld de Verenigde Staten doen en dat we aanpassingen doen die we eigenlijk ook liever niet zouden willen.

[1:32:30] Ik denk dat wij over onze eigen regels gaan.

[1:32:32] Ik denk dat wij ook eigen verantwoordelijkheid hebben om de regeldruk en de administratieve lasten voor het bedrijfsleven te verminderen.

[1:32:41] We kunnen toch als Europese Unie zelf bekijken welke regelgevingen we kunnen reduceren en dat dan voor ons inbrengen met een handelsdeal met het oog om minder geld te investeren in de VS of juist die tarieven naar beneden te brengen.

[1:32:57] Dat sluit elkaar toch helemaal niet uit.

[1:32:59] Natuurlijk moet de Europese Unie zelf gaan over haar eigen regelgeving, maar om dat nu bijvoorbeeld dan helemaal uit te sluiten en dan zo'n slechter deal als dit te accepteren, vind ik toch wel een hele vreemde.

[1:33:10] De staatssecretaris.

[1:33:12] Ja, volgens mij begint het inderdaad bij wat wij willen veranderen aan onze eigen wet en regelgeving.

[1:33:16] En ik denk dat daar ook goede dingen in gang gezet zijn worden.

[1:33:19] De commissie kent natuurlijk het voorbeeld van de omnibusregelgeving.

[1:33:25] Dus ik denk dat we daar moeten beginnen.

[1:33:27] Ja, en dat het dan een positieve reactie op zou leveren bij de Verenigde Staten.

[1:33:32] Nou, dat kan.

[1:33:33] Maar het zou wel heel raar zijn dat wij nu zeggen we gaan een heleboel digitale regelgeving aanpassen hier, die wij belangrijk vinden.

[1:33:39] omdat de VS dat van ons vraagt.

[1:33:48] Voorzitter, dank.

[1:33:49] En ik heb ter voorbereiding op dit debat natuurlijk ook goed gekeken naar welke keuzes de Europese Commissie heeft gemaakt in reactie op de tarieven vanuit de VS. En wat daar opvalt, en dat is ook kritiek die je wel breder hoort, is dat daar toch sprake is van een asymmetrisch beeld.

[1:34:04] Dus tarieven worden opgevoerd vanuit de zijde van de VS en de reactie van de Europese Commissie is tariefsverlaging en investeringen in de economie van de Verenigde Staten.

[1:34:17] En ik zou de staatssecretaris willen vragen of zij in eerste aanleg met mij eens is dat als je dat voor het eerst leest, dat je je afvraagt of dat nou wel de logische reactie is.

[1:34:25] Ook omdat er partijen zijn, en kritiek is, en pleidooien zijn die zeggen, nee je moet juist met gelijke munt betalen en de VS op gelijke kracht terugslaan met tarieven vanuit de Europese Commissie.

[1:34:41] Hoe ziet de staatssecretaris dat dilemma en hoe weegt zij daarin de keuze die de Europese Commissie heeft gemaakt in reactie op die tarieven vanuit de VS?

[1:34:52] Ik denk dat iedereen dat dilemma natuurlijk heeft.

[1:34:55] De eerste neiging zal misschien zijn om met hele zware tegenmaatregelen te komen, maar we weten zelf ook dat het dan volledig kan escaleren en dat een hele grote handelsoorlog ook heel negatief uit kan pakken voor

[1:35:08] Maar ja, de economie van Europa, van Nederland en ook voor de bedrijven die hier zitten.

[1:35:13] Dus er is natuurlijk gezocht naar een gezonde mix.

[1:35:16] Is dat het ideale pakket?

[1:35:17] Nee, zeker niet.

[1:35:18] Ik denk dat wij dat toch ook liever anders hadden gezien.

[1:35:21] Maar zoals ik ook in mijn inleiding al aangaf, denk ik dat dit op dit moment het best haalbare is, waarbij we echt wel alert moeten blijven

[1:35:28] op wat gebeurt er nu eigenlijk in de Verenigde Staten, want zeker met al die uitzonderingen van die 2-3-2-onderzoeken, moeten we echt wel goed de vinger aan de pols houden om te kijken dat er niet allerlei maatregelen dan weer extra genomen worden door de Verenigde Staten.

[1:35:43] En dan moet je je opnieuw bezinnen, denk ik, van hoe je daarop gaat reageren.

[1:35:48] Maar ik denk dat je een balans moet zoeken.

[1:35:51] En ik ga echt niet zeggen dat dit het ideale pakket was, absoluut niet, maar we denken wel dat dit het best haalbare was op dit moment.

[1:36:01] U vervolgt uw betoog.

[1:36:02] Ja, dan had de heer Paternot, en dat sluit er op zich wel goed bij aan, een vraag over tegenmaatregelen als de VS zich niet aan de afspraken houdt, bijvoorbeeld door het antidwanginstrument.

[1:36:12] Vanwege de recent overeengekomen overeenkomsten is er voorlopig geen sprake van Europese tegenmaatregelen en het kabinet is het echter eens dat het wenselijk is dat de EU de mogelijkheid openhoudt om bijvoorbeeld op het moment dat er veel meer maatregelen genomen worden door de VS of ze niet goed houden aan het

[1:36:30] Aan de overeenkomst dat bijvoorbeeld als er heel veel van dat soort 2-3-2-onderzoeken voor sectoren zijn die toch weer gaan uitsluiten van het tarief.

[1:36:40] En hoe we opnieuw wegen en welke maatregelen er genomen zouden moeten worden.

[1:36:45] Maar ik denk dat we nu eerst de stappen moeten zetten om dit op een goede manier te implementeren.

[1:36:49] Maar ik ben het met de heer Paternotte eens dat we wel goed de vinger aan de pols moeten houden van wat gebeurt er nu eigenlijk aan de kant van de Verenigde Staten en zoeken die niet allemaal ontsnappingsmogelijkheden.

[1:37:00] Dank u wel.

[1:37:02] Een vraag van de heer Paternot.

[1:37:06] China en Europa zijn natuurlijk de twee grootste economieën los van Amerika en de wereld.

[1:37:10] China heeft een totaal ander aanpak, namelijk gewoon keihard, wij doen geen concessies.

[1:37:15] Ik zie dat dat tot nu toe een aardig effect heeft.

[1:37:17] Natuurlijk zie je ook met India dat je inderdaad nog veel hogere tarieven kan krijgen en een aantal andere landen ook.

[1:37:23] Europa heeft natuurlijk ook wel, ten opzichte van de VS, een strategische positie.

[1:37:27] En Europa heeft nu hele hoge tarieven geaccepteerd.

[1:37:30] Maar wat heeft Amerika nou in ruil daarvoor richting Europa gedaan?

[1:37:37] De staatssecretaris.

[1:37:39] Ja, ik denk op een heleboel punten dat als wij dat zelf zouden moeten verzinnen, dat we dat eigenlijk onvoldoende vinden.

[1:37:45] Ik denk dat de grootste winst is eigenlijk dat er nu duidelijkheid is en die tarieven

[1:37:51] U noemt ze heel hoog, ze zijn ook hoog, maar we zien ook dat er handelsovereenkomsten of overeenkomsten met Amerika zijn gesloten over de tarieven die nog veel hoger zijn.

[1:38:00] Dus in die zin is het wel een balanceeract op enig moment van waar kun je uitkomen.

[1:38:07] Ja, en ik denk dat het belangrijk is voor onze bedrijven dat het nu zekerheid is en stabiliteit.

[1:38:14] En dat moeten we gewoon wel goed in de gaten houden wat mij betreft.

[1:38:20] U vervolgt uw betoog.

[1:38:21] Nederlands Belang Centraal, dat heb ik ook al gehad.

[1:38:27] Dan de vraag van mevrouw Heersch van GroenLinks, PvdA.

[1:38:31] of waar al gesproken wordt met de vakbanden en hoe ruimt ze de toenemende onzekerheid onder werknemers in het verkorting van de WW.

[1:38:37] Er is regelmatig contact met de Nederlandse belanghebbenden over de EU- en VS-handelsbedragen, ook met de vakbunden, onder andere in het breed handelsberaad.

[1:38:46] En daar worden hun zorgen natuurlijk meegenomen.

[1:38:49] Ja, vragen over het verkorting van de WW wil ik toch wel verwijzen naar mijn collega van sociale zaken en werkgelegenheid.

[1:38:56] En waarom stemt het kabinet in met een akkoord dat tegen de WTO-basisregel ingaat?

[1:39:02] Het kabinet vindt het belangrijk dat Asië zich blijft inzetten voor het handhavend versterken van die internationale handelsregels en voor wat betreft de deal met de VS geldt dat dit geen volledig handelsakkoord is.

[1:39:11] Het is ook niet juridisch bindend.

[1:39:13] Als er wordt toegewerkt naar een volledig handelsakkoord met de VS moet dat wat Nederland betreft een overeenstemming zijn met de WTO regels.

[1:39:20] Ondertussen blijven we ook samenwerking met andere landen zoeken en zorgen we dat afspraken die wij in andere landen onderling maken wel gebaseerd zijn op internationale handelsregels.

[1:39:29] Mevrouw Hirsch zegt, ja, die deal is wel gesloten met de VS, maar die vraagt zich af hoelang dat stand houdt.

[1:39:37] En hoe bereiden wij ons daarvoor?

[1:39:39] Nou, ik denk dat de Europese Commissie het belangrijk is om rebalancerende maatregelen, zoals we ze mooi noemen, eigenlijk tegenmaatregelen, zoals we ze zomaar noemen, op tafel te houden.

[1:39:48] De Commissie heeft die inwerkingstreding opgeschort tot februari 2026 en ik heb al aangegeven dat ik het belangrijk vind dat we ook steeds de vinger aan de pols blijven houden over

[1:39:57] wat er nu precies gebeurt en wat de verschillende partijen, en dan kijk ik met name ook even naar de VS als tegenpartij van de Europese Unie, hoe die met het verdrag omgaan en hoe die de uitvoering ter hand nemen.

[1:40:13] Dan had mevrouw Heers ook nog over LNG kopen in de VS. In het akkoord staat dat er een intentie is om meer energie uit de VS te kopen.

[1:40:21] Dit blijft natuurlijk wel nationaal beleid om te komen tot een eigen energiemix.

[1:40:26] En landen doen de eigen inkopen natuurlijk.

[1:40:31] Even kijken dan... Wat doet het kabinet juist nu om de WTO te versterken nu het deal met de VS tegen alle basisregels van de WTO, Wereldhandelsorganisatie, excuse, ingaat?

[1:40:44] De Wereldhandelsorganisatie en het op regels gebaseerde handelssysteem blijven voor Nederland van groot belang.

[1:40:49] Die zorgen voor stabiliteit en duidelijkheid in het internationale handel.

[1:40:52] We blijven ons daar dus ook voor inzetten, maar zoeken, dat doen we in EU-verband, maar zoeken ook tegelijkertijd wel contacten met andere landen op dat punt.

[1:41:02] Over de tech-wetgeving heb ik het al gezegd, dat er geen afspraken zijn gemaakt om te moddelen aan die wet- en regelgeving vanuit Nederland.

[1:41:13] Ja, dat was het wat mij betreft.

[1:41:15] Wat VS en EU betreft.

[1:41:21] Dan wou ik naar het blokje economische veiligheid overgaan.

[1:41:25] Ik had nog eerst een vraag voor mevrouw Hirsch.

[1:41:27] Ja, heel veel dank, want er waren best wel veel vragen.

[1:41:31] En ik snap ook heel goed de behoefte aan stabiliteit en voorspelbaarheid en de wens dat we zelf over onze regelgeving gaan.

[1:41:41] Maar dat weet meneer Trump natuurlijk ook.

[1:41:44] dat dat onze wens is.

[1:41:45] En mijn vraag was dus, en de grote zorg zit natuurlijk op de druk die op techmedgeving wordt uitgevoerd door de VS. Dus dat men ermee bezig is, dat vind ik

[1:41:59] tot zover geruststelde dat het probleem wordt erkend.

[1:42:02] Maar kan de staatssecretaris miet misschien iets meer geven dan alleen maar we zijn ermee bezig?

[1:42:07] Want ik ben gewoon heel erg benieuwd hoe wij zeker gaan stellen dat we niet uiteindelijk onder druk van ja, ik noem dat toch maar even een chantage.

[1:42:15] En dat gaat natuurlijk veel verder dan handel.

[1:42:17] Handel is geen doel voor Dikker Trump.

[1:42:19] Zijn doel is macht.

[1:42:20] Dus hoe is de EU nou bezig met het voorkomen dat onze reguleringen dan met name op groep van tech niet aangetast gaat worden onder druk van Trump?

[1:42:32] De staatssecretaris.

[1:42:33] Volgens mij heb ik zo net aangegeven dat met dit verdrag en deze overeenkomst tussen de VS en de Europese Unie

[1:42:40] die regelgeving niet wordt aangepast.

[1:42:42] Ik denk dat dat eigenlijk, nou ja, the proof of the pudding is in eating, denk ik wel eens, dat het wel belangrijk is dat hier in elk geval geen afspraken zijn gemaakt om die regelgeving af te zwakken, omdat wij ook belangrijk vinden dat je over die eigen regelgeving gaat.

[1:42:59] Heb ik een glazen bol?

[1:43:01] Nee, ik heb geen glazen bol.

[1:43:02] Dus dat kan mevrouw Heersch voor mij ook niet vragen wat er in de toekomst eventueel allemaal nog gaat spelen.

[1:43:09] Voorzitter, ik heb vier interrupties in, toch wil ik graag... Het is echt een gedeelte belangrijk, denk ik, dat we het er even over hebben.

[1:43:15] Niemand heeft een glazen bol, maar deze meneer is redelijk voorspelbaar, namelijk dat hij zich niet per se houdt aan bestaande afspraken.

[1:43:27] En het scenario dat druk op de techsector en de regulering die wij in Europa hebben, door hem gaat worden doorgezet, is zeer denkbaar.

[1:43:36] Dus het is niet een kwestie van glazen bol.

[1:43:38] Het is een kwestie van voorbereid zijn op wat komen gaat, wat mij betreft.

[1:43:42] En ik vraag toch nogmaals of de staatssecretaris ons even kan bijlichten over hoe de Europese Unie zich voorbereidt om deze druk ook in de toekomst te weerstaan.

[1:43:55] Ja, ik ben bang dat ik me toch een beetje ga blijven herhalen.

[1:43:59] Omdat, kijk, de Europese Unie heeft zich natuurlijk ingezet bij deze afspraken om te zorgen dat die regelgeving niet beïnvloed wordt.

[1:44:06] Dat blijft ook de inzet van de Europese Unie natuurlijk, want anders hadden ze dat in de afgelopen periode ook niet zo gedaan.

[1:44:12] Kan ik voor vijf, tien jaar vooruitkijken?

[1:44:15] Ja, nee, ik denk dat dat ook ingewikkeld wordt, maar ik denk dat duidelijk is dat de inzet van de Europese Unie helder is als het gaat om de aanpassing van dit soort regelgeving.

[1:44:25] Wij vinden het belangrijk dat de Europese Unie zelf bepaalt welke wetten en regelgeving zij op dit punt heeft.

[1:44:34] Dan kom ik bij het blokje economische veiligheid.

[1:44:42] Ik zal de inleiding overslaan, want er was eigenlijk maar één vraag gesteld van de VVD.

[1:44:49] Vindt de staatssecretaris ook dat minder afhankelijkheden in inzit van exportbeperking op technologie onderdeel moet zijn van de Europese economische veiligheidsdoctrine?

[1:44:57] Ja, de aanpak van die risicovolle strategische verhankelijkheden en het tegengaan van ongewenste kennis- en technologieoverdracht, onder andere via exportcontrole, zijn een belangrijk onderdeel van het economisch veiligheidsbeleid.

[1:45:09] En dit zijn ook onderwerpen waar de commissie reeds voorstellen voor heeft gedaan in het kader van de Europese strategie op het gebied van economische veiligheid en het pakket van 2024 wat eruit voortvloeide.

[1:45:20] En ik ga er dan ook vanuit dat de aanpak van risicovolle strategische verhankelijkheden en de inzet van exportcontrole terug zullen komen

[1:45:27] EU Economische Veiligheid Doctrine.

[1:45:31] Ik denk dat er eigenlijk drie lijnen zijn.

[1:45:33] Promote, protect en partner maatregelen.

[1:45:36] En dat moet natuurlijk toch verminderen op het risico in plaats van ontkoppeling.

[1:45:44] Dan wil ik overgaan naar China.

[1:45:51] Ja, ik denk dat we allemaal weten dat de...

[1:45:53] De handelsrelatie met China naast grote kansen ook grote uitdagingen biedt.

[1:45:58] De heer Ram vroeg heel concreet naar de Chinese importheffing als politiek drukmiddel voor varkensvleeszuivel en dat het ook onze mkb'ers raakt.

[1:46:09] De voorlopige heffingen op de varkensvleessector en het antisubsidieonderzoek van China naar Europese zuivel zijn wat mij betreft zorgelijk.

[1:46:17] Er zijn ook schriftelijke vragen beantwoord over dit onderwerp.

[1:46:22] Samen met de minister van LVVN staan we in nauw contact met de sector, met andere getroffen EU-lidstaten en met de Europese Commissie.

[1:46:30] We maken onze bezwaren ook duidelijk kenbaar aan de Chinese autoriteiten en moedigen aan in gesprek te gaan met de Europese Commissie.

[1:46:37] En we hebben eerder ook al, naast dat de Europese Commissie dat heeft gedaan, schriftelijk gereageerd op al die, op de maatregelen en de gevolgen voor deze sector, de varkenssector.

[1:46:48] En dat heeft Nederland ook individueel nog eens een keer gedaan bij de Chinese autoriteiten.

[1:46:55] Het leidt tot de vraag van de heer Ram.

[1:46:59] Ja, ik ben blij dat er een aantal diplomatieke acties al uit zijn gezet, naar ongeveer China, maar ook richting de Europese Commissie.

[1:47:10] Maar de vraag blijft wel van, ja, hoe komen we van deze importheffingen af aan China?

[1:47:16] Het schaadt de varkenshouders enorm, want juist de restdelen van de varken wat naar China gaat,

[1:47:25] zijn zogeheten de kers op de taart en financieel gezien.

[1:47:28] En dat schaadt gewoon enorm de belangen van deze sector.

[1:47:32] Maar is er dan überhaupt zicht op een versoepeling van deze importtarieven vanuit China?

[1:47:39] En wat gaan dan de staatssecretaris en de Europese Commissie concreet doen om dat voor elkaar te krijgen?

[1:47:45] Ik kan nog niet aangeven of er zicht is op versoepelingen.

[1:47:49] Het is een onderzoek wat natuurlijk loopt.

[1:47:51] We hebben daarbij ook aangegeven dat het onderzoek eigenlijk gebaseerd is en niet voldoende onderbouwd is.

[1:47:58] En gebaseerd is ook op een wat twijfelachtige berekening en onderbouwing wat ons betreft.

[1:48:04] Ik wil hier nu nog niet vooruitlopen op de exacte vervolgstappen.

[1:48:08] Ik denk dat echt de politieke druk, de diplomatieke kanalen daarvoor ook benut moeten worden om te kijken.

[1:48:14] hoe we dit gewoon voor de sector, want het is voor de sector een belangrijke afzetmarkt, dat we daar toch kijken hoe we daar verder mee kunnen komen.

[1:48:25] Maar ik kan nu nog niet echt vooruitlopen op vervolgstappen, omdat we ook eerst even moeten kijken hoe die andere zaken die nu in gang gezet zijn, verlopen.

[1:48:37] Dan ga ik naar de handelsakkoorden.

[1:48:42] Een aantal van u heeft het ook al aangegeven dat het eigenlijk toch wel een onvoorspelbare wereldorde is waarin de handel nu ook steeds vaker als een gelukkig politiek instrument wordt gebruikt.

[1:48:52] En dan is het voor Nederland en de Europese Unie natuurlijk van groot belang om betrouwbare partnerschappen met andere landen buiten de Europese Unie aan te gaan.

[1:49:01] En zoals u weet heeft de Europese Commissie op 3 september de definitieve teksten rondom de mogelijke koorden met Mexico en Mercosur met de lidstaten gedeeld.

[1:49:11] en met het begeleidende conceptbesluiten die ter besluitvorming aan de Europese Raad worden aangeboden.

[1:49:17] Daarnaast heeft de commissie een voorstel aangekondigd over het gebruik van vrijwaringsmaatregelen onder het Mercosur-akkoord voor gevoelige landbouwproducten.

[1:49:26] Dit voorstel verwacht ik binnen 2 à 3 weken.

[1:49:29] Ik denk wel dat het belangrijk is dat we het totale pakket met elkaar gaan bekijken.

[1:49:34] Het kabinet is zich zeker bewust van alle zorgen die hier in de Tweede Kamer leven.

[1:49:38] Dat is niet alleen op de landbouwsokte, maar ik kijk ook even naar mevrouw Heers en mevrouw Teunissen als het gaat om andere elementen in het akkoord.

[1:49:45] En dat er ook hele kritische moties zijn aangenomen.

[1:49:49] Het kabinet wil een zorgvuldige weging maken en goed naar de voor- en nadelen kijken.

[1:49:53] Daarna natuurlijk ook de zorgen van de Kamer meenemen, maar ook de geopolitieke en economische belangen zoals ook weergegeven in de onderzoeken voor Wageningen.

[1:50:03] We hebben met de Kamer natuurlijk altijd afgesproken dat we een ordentelijk proces met elkaar hebben over dit soort zaken en dat er een kabinetsappreciatie moet komen waarna de Kamer de mogelijkheid geeft om aan te geven of ze het daarmee eens is of het niet mee eens is.

[1:50:16] De verwachting is dat de besluitvorming eind november, maar waarschijnlijk pas in december, zal plaatsvinden.

[1:50:22] En wij zullen natuurlijk zorgen dat u tijdig, voor die tijd, de kabinetsappreciatie heeft, zodat u daar ook het debat met het kabinet over kan aangaan.

[1:50:35] Dat leidt tot de vraag van mevrouw Teunissen.

[1:50:38] Nu al, naar de inleiding.

[1:50:43] Maak het blokje zes af.

[1:50:44] De staatssecretaris.

[1:50:47] De heer Paternotte vroeg of ik snel een beslissing kan nemen.

[1:50:49] Ja, dat zal wel moeten, want als het in december in de Raad is, dan zal er toch ook vrij snel een kabinetsreactie moeten liggen.

[1:50:56] Ik wil dat wel op een goede manier doen.

[1:50:58] Hebben we ook wel eventjes tijd voor nodig.

[1:50:59] Ik wil ook de

[1:51:00] Nieuwe stukken die nog moeten komen over de vrijwaringsmaatregelen voor de landbouwproducten daar wel in meenemen om dat ook mee te kunnen wegen.

[1:51:09] Maar zo snel mogelijk daarna zullen wij naar de Kamer komen met een kabinetsappreciatie.

[1:51:13] en ik begrijp dat u er allemaal naar uitkijkt.

[1:51:19] De heer Van Kampen vroeg eigenlijk iets vergelijkbaars, dus die vraag heb ik daarmee ook beantwoord.

[1:51:24] Dan mevrouw de Korte over garanties over voldoende duurzaamheidsmaatregelen, handhaving en een gelijk speelveld voor ondernemers.

[1:51:33] Alle afspraken die in het handelsakkoord zijn gemaakt, zijn bindend.

[1:51:37] Dat komt voort uit het internationale verdragsrecht en op basis van dit akkoord

[1:51:40] worden de verdragspartijen dus verplicht internationale milieu- en arbeidsnormen effectief te implementeren.

[1:51:46] En voor de afspraak over duurzaamheid is een eigen geschillingsprocedure opgenomen in het akkoord.

[1:51:51] En voor wat betreft het gelijke speelveld geldt dat de concurrentiepositie van ondernemers door veel verschillende factoren wordt bepaald.

[1:51:57] Productiestandarden zijn er daar één van.

[1:52:00] Naast het investeringsklimaat, infrastructuur, toegang tot goed opgeleide arbeidskrachten en tarieven

[1:52:04] Dus om Nederlandse producten in gevoelige sectoren te beschermen, zijn er wel afspraken gemaakt in het akkoord door middel van quota van landbouwproducten, waardoor import tegen gunstige tarieven beperkt is en de mogelijkheid om maatregelen te nemen wanneer een marktverstoring optreedt.

[1:52:23] En nogmaals, ik heb ook al aangegeven, die vrijwaringsmaatregelen richten zich natuurlijk ook op de landbouwsector.

[1:52:33] Mevrouw de Korte van NEC vraagt of boeren en mkb-bedrijven die geraakt worden tijdig duidelijkheid krijgen.

[1:52:40] Laat ook helder zijn, tijdens deze informele raad worden er geen besluiten genomen, ook niet over het Mercosur-akkoord.

[1:52:48] Ik zal tijdens deze raad aangeven dat Nederland nog geen positie heeft ten aanzien van het akkoord en dat het akkoord zeer politiek gevoelig ligt.

[1:52:54] En ook nogmaals uw de mening van de Kamer daar natuurlijk over brengen en dat Nederland hecht aan afspraken ter bescherming van onder andere de Europese landbouwsector.

[1:53:05] Ik heb al aangegeven dat ik het belangrijk vind dat we... Nee, punt.

[1:53:11] Excuus.

[1:53:14] Dan mevrouw Teunissen van de Partij voor de Dieren.

[1:53:15] Op welke manier gaat het kabinet de aangename moties tegen het EU-Merkelsoerakkoord uitvoeren?

[1:53:20] Er liggen meerdere moties, daar ben ik met de Degen bewust van.

[1:53:23] Het kabinet zal ook die zorgen die eraan te grondslag liggen natuurlijk serieus nemen.

[1:53:28] Het kabinet heeft de afwijzende standpunt van de Kamer ook in Brussel gecommuniceerd.

[1:53:32] En het is in Brussel duidelijk hoe de kaarten ook liggen in Nederland.

[1:53:36] En we hebben ook constant aangegeven, want dat was een ander punt van mevrouw Teunissen, dat er een voorkeur was voor een integraal akkoord, geen splitsing, conform de motie Teunissen.

[1:53:46] Ja, de commissie heeft nu een voorstel gedaan en ja, dan moeten wij ons uiteindelijk daartoe verhouden, omdat die voorstellen natuurlijk ter besluitvorming voorliggen uiteindelijk bij de Europese Raad.

[1:53:58] Dan ga ik nog even kijken, want ik ga nu Indonesië en India beginnen.

[1:54:04] Ik heb nog één vraag, geloof ik.

[1:54:06] Nee, dit is ook een algemene vraag, dus ik weet niet of dan... Een rondje vragen over Mercosur.

[1:54:11] Nou, we gaan eens kijken.

[1:54:13] Mevrouw Teunissen had, geloof ik, een interruptie.

[1:54:17] Ja, voorzitter.

[1:54:17] Ik heb heel veel vragen, maar laat ik met de zin van de staatssecretaris beginnen.

[1:54:23] Wat betreft duurzaamheidsmaatregelen, dat alle afspraken

[1:54:26] bindend zijn in het verdrag.

[1:54:29] Nu hebben we vorige week dat Greenpeace rapport gezien.

[1:54:32] Rundvlees afkomstig van vee dat illegaal is gevokt op beschermd inheemsgebied in het Amazonewoud.

[1:54:38] Dat is een Nederlandse holding, JBS, die doet daar aan illegale praktijken.

[1:54:44] En dat strookt niet met het Mercosur-verdrag.

[1:54:47] Dus kan de staatssecretaris dan uitleggen dat als zo'n situatie zich voordoet,

[1:54:52] Hoe dan het Mercosur-verdrag kan voorkomen dat er illegale praktijken in het Amazonebouw plaatsvinden?

[1:54:59] De staatssecretaris.

[1:55:02] Ik weet niet of ik de vraag helemaal goed begrijp.

[1:55:06] U vraagt, kunt u nog één keer herhalen?

[1:55:09] Ja, zeker.

[1:55:10] We zien in de huidige praktijk al dat er illegale praktijken plaatsvinden, dat er dus

[1:55:14] Vee, koeien die grazen op ontbost gebied.

[1:55:19] Dat is ook nog eens inheems gebied.

[1:55:23] En ja, dat strookt in tegen de mensenrechten, want daar leeft de inheemse bevolking.

[1:55:29] Dat gebeurt nu al en naar verwachting zullen deze praktijken alleen maar versterken als het EU-Mercosur-verdrag in werking treedt, want dan gaat er meer rundvlees worden geïmporteerd en meer rundvlees geproduceerd in Amazonegebied.

[1:55:43] Dus de staatssecretaris zegt alle afspraken zijn bindend als het gaat om duurzaamheidsmaatregelen.

[1:55:49] Kunnen dan dit soort praktijken worden voorkomen met het EU-Mercosur-verdrag?

[1:55:54] De staatssecretaris.

[1:55:55] Ja, wat ik snel ook al aangaf is dat er een geschillenbeslechtingsprocedure is.

[1:56:00] Daar wordt gewerkt met expertpanels die oordelen over mogelijke schending van die afspraken.

[1:56:05] Partijen dienen daar dan opvolging aan te geven aan deze afspraken en kunnen elkaar daar ook op aanspreken.

[1:56:11] Ik denk persoonlijk dat je dan meer hebt en of het ideaal is, dat moet iedereen voor zich maar bepalen, maar meer hebt dan dat je feitelijk nu hebt.

[1:56:21] Mevrouw Teunissen.

[1:56:23] Ja, voorzitter, de staatssecretaris schetst de huidige praktijk, maar er staat niets in het Mercosur-verdrag wat kan voorkomen dat er meer ontbossing plaatsvindt, tenzij de staatssecretaris mij nu aangeeft.

[1:56:37] Ja, in dit stukje van het verdrag staat in ieder geval ontbossing.

[1:56:41] Dat mag niet plaatsvinden.

[1:56:42] En dit en dit is de handhaving die vervolgens plaatsvindt als dat wel gebeurt.

[1:56:48] De staatssecretaris.

[1:56:55] Misschien wil ik nog even, want er wordt mij nu wat ingefluitst, dus ik wil wel eventjes begrijpen wat daar gezegd wordt.

[1:57:03] Kijk, die duurzaamheidsafspraken zijn volgens mij helder en ook de geschillenbeslechting.

[1:57:08] U zegt van ja, dat was hoe de bestaande praktijk is.

[1:57:11] Dat is wat is afgesproken in het Mercosur-verdrag.

[1:57:14] Dus dat is anders dan wat het nu is.

[1:57:19] Ik zal de vraag iets eenvoudiger stellen.

[1:57:24] De staatssecretaris zegt net, de duurzaamheidsmaatregelen, alle afspraken zijn bindend.

[1:57:29] En ik ben dan oprecht op zoek naar waar gaan we dan precies Brazilië aan houden als het gaat om de ontbossing die nu al plaatsvindt en die waarschijnlijk alleen maar meer gaat toenemen als we meer rundvlees gaan produceren en importeren onder het verdrag.

[1:57:44] Ik heb het niet kunnen vinden.

[1:57:45] Dus de vraag is welke bindende afspraken dan?

[1:57:49] Misschien kan ik nog even in tweede termijn op terugkomen, want er wordt mij wel iets ingefluisterd, maar ik kan het niet helemaal volgen.

[1:57:57] Ik wil ook geen verkeerde dingen zeggen.

[1:57:59] Is het goed dat ik er even in tweede termijn op terugkom?

[1:58:02] Graag.

[1:58:03] Heeft u nog een vraag?

[1:58:04] Ga u gaan.

[1:58:05] Ja, voorzitter, ik heb ook nog een vraag over de splitsing.

[1:58:08] Want de staatssecretaris zei, we zullen ons, als dat aan de orde komt, ertoe verhouden.

[1:58:13] Maar als ik me goed herinner, dan heeft het kabinet al de positie ingenomen dat het tegen splitsing is.

[1:58:20] En de vraag is of dat ook actief op dit moment wordt uitgedragen.

[1:58:24] Want als we nu niks doen, ja, dan gaat dit gewoon gebeuren.

[1:58:29] Dus de vraag is, zet Nederland zich ook echt actief in tegen de splitsing?

[1:58:33] De staatssecretaris... Ik heb volgens mij ook al aangegeven dat Nederland dat in de afgelopen periode de hele tijd al heeft gedaan.

[1:58:39] Alleen, ja, de Europese Commissie heeft besloten het niet te doen.

[1:58:43] Ja, dus moeten wij ons nu toe verhouden dat er wel een gesplitst akkoord ligt.

[1:58:49] En natuurlijk zullen wij daar ook in de kabinetsappreciatie op ingaan.

[1:58:55] Het was natuurlijk een heel belangrijk punt.

[1:58:57] Het is ook continu door Nederland aangegeven dat dat de voorkeur van Nederland heeft.

[1:59:02] Maar ja, het is wel de Europese Commissie die uiteindelijk de voorstellen maakt en aan ons toestuurt en dan zullen wij die moeten beoordelen.

[1:59:16] Ja, voorzitter, dan heb ik nog een andere vraag, want ik vind het oprecht positief dat Nederland zich dus steeds heeft ingezet tegen de splitsing van het verdrag.

[1:59:26] En ik hoop dat meerdere landen dat doen, want we willen natuurlijk niet hebben dat nationale parlementen worden omzeild als het gaat om zulke grote beslissingen.

[1:59:34] Nog één vraag.

[1:59:37] We hebben het net uitgebreid gehad in de discussie over de Nederlandse boeren en het concurrentie-nadeel.

[1:59:44] En wat wij zien, is dat nu alleen maar de agro-industrie, de pesticiden-industrie en de Duitse auto-industrie hiervan profiteren.

[1:59:53] En de vraag is, wat gaat nou... Ik heb nog geen concrete voorstellen gehoord van de staatssecretaris.

[1:59:58] Wat gaat er gebeuren?

[1:59:59] om ervoor te zorgen dat Nederlandse boeren, niet alle boeren, maar een groot aantal boeren, geen concurrentie nadeel ondervinden als dit verdrag daadwerkelijk doorgang vindt.

[2:00:10] Staatssecretaris.

[2:00:11] Er zijn nu twee onderzoeken gedaan die een beeld hebben gegeven wat de gevolgen zijn voor onder andere de landbouwsector.

[2:00:19] Dat geeft een gemengd beeld.

[2:00:20] Dat gaf een aantal van uw collega's natuurlijk ook al van aan dat het ene deel van de boerensector daar

[2:00:25] meer voordeel bij heeft en andere nadeel.

[2:00:28] Ik denk dat belangrijke zaken die nu wel geregeld zijn in het Mercosur-verdrag, is dat er quota zijn.

[2:00:34] Wij moeten de vrijwaringsmaatregelen, de vrijwaringsdeel nog krijgen van de Europese Commissie.

[2:00:42] Dus, en dat gaat vooral ook over landbouw en van wanneer je dan wel en niet kan ingrijpen, zeg maar.

[2:00:48] Dus ik denk wel dat het belangrijk is om dat mee te wegen, ook in het totale verhaal.

[2:00:53] En ik ga er ook vanuit dat uw Kamer dat natuurlijk uiteindelijk in het eindoordeel gaat meewegen.

[2:01:00] Dank u wel.

[2:01:01] Oef, ik weet even niet wie het eerste is.

[2:01:04] Meneer Ram, mag u eerst.

[2:01:08] Ja, voorzitter, ik heb nog even een vraag over de splitsing.

[2:01:11] dat wij geen splitsing willen en dat we willen dat het Nederlands parlement gewoon zelf soeverein en daar een uitspraak over kan doen.

[2:01:22] De zorg zit er niet alleen bij die splitsing, want die splitsing zorgt ervoor dat het handelsgedeelte eerst wordt aangenomen en dat de rest... Ja, dan kun je dan alleen maar ja tegenzeggen, want dat zijn dan zogenaamde verbeteringen van het record.

[2:01:33] Maar ja, is dit nou een strategie die de Europese Commissie, de Europese Commissie-Vlaamse Commissie,

[2:01:38] voor alle handelsdeals gaat doen, want we hebben nu India, we hebben Indonesië.

[2:01:43] Gaan ze dat ook opsplitsen en dan vervolgens de extra dingen voorleggen aan de lidstaten?

[2:01:52] De staatssecretaris.

[2:01:55] Ik begrijp, ik moet even vragen of Indonesië was bijvoorbeeld wel een totaal akkoord.

[2:01:59] Dus het is niet dat bij alle akkoorden dit het geval is.

[2:02:02] Ja, en het was helder wat de Tweede Kamer daarvan vond.

[2:02:09] Ik denk wel dat er natuurlijk ook, want je kan ook dan een heleboel dingen zeggen dat er helemaal niet democratisch meer naar gekeken wordt.

[2:02:14] Er wordt natuurlijk nog wel door het Europese parlement naar gekeken.

[2:02:17] En er is natuurlijk ook wel een keuze gemaakt uiteindelijk om dit soort handelszaken Europees te beleggen in plaats van helemaal nationaal.

[2:02:26] Maar ik snap dat het frustrerend is voor een Kamer die zegt, ik wil liever een totaalverdrag, dat er dan toch uiteindelijk een gesplitst verdrag komt te liggen.

[2:02:35] Maar dat is wel zoals het is.

[2:02:37] Ik kan dat nu ook niet meer veranderen, zeg maar.

[2:02:43] Dank u wel, voorzitter.

[2:02:44] Ik had ook specifiek gevraagd of de MKB-bedrijven en de boeren, met name de vleessector, die hierdoor geraakt worden,

[2:02:54] of daar eventuele ondersteunende maatregelen worden getroffen.

[2:02:57] Is dat u bekend of wil de staatssecretaris daar nog voor pleiten?

[2:03:04] Ik heb volgens mij al iets gezegd over het reguliere ondersteunende instrumentarium van de Rijksdienst voor Ondernemers.

[2:03:14] En in het GLB zijn nu ook nog wel, juist ook een enveloppe zeg maar, geregeld om te kijken naar boeren met nadelige gevolgen.

[2:03:24] En dat zijn wel de maatregelen die daarvoor nu dan beschikbaar zijn.

[2:03:31] Dat klinkt nog een beetje vaag.

[2:03:34] Er is wat te verwachten.

[2:03:36] Kunt u daar iets meer duidelijkheid over verschaffen?

[2:03:38] Want het is wel wat algemeen zoals u het formuleert.

[2:03:43] Dan zal ik daar in tweede termijn nog eventjes nadrukkelijker op ingaan, want er is een soort enveloppe geregeld om te kijken naar waar marktverstoring plaatsvindt voor sectoren.

[2:03:51] Dat is het gemeenschappelijk landbouwbeleid, sorry, GLB.

[2:03:55] Het totale pakket is volgens mij zes miljard, maar ik weet niet wat het precies dan voor dit soort onderdelen daarvoor geregeld is.

[2:04:02] Maar laten we dat eventjes checken of dat te achterhalen is voor de tweede termijn.

[2:04:06] Doen we dat ook in de tweede termijn?

[2:04:08] De heer Paternotte, mijn vraag.

[2:04:09] Het is niet alleen jammer dat BBB er niet is, omdat we hen niet kunnen bevragen, maar de Partij voor de Dieren is hier ook allemaal kiezers aan het weg snoepen als door pleidooi te houden voor de veehouderij in Nederland.

[2:04:21] Maar dat is niet de vraag die ik wilde stellen aan de staatssecretaris.

[2:04:25] Ik begrijp dat de staatssecretaris zegt, ja, we gaan de instrumenten die er nog komen, gaan we bekijken en dan pakken we dat bij elkaar.

[2:04:33] Ik denk zelf wel van,

[2:04:36] Ja, we zitten nu een paar weken voor de verkiezingen.

[2:04:39] De Kamer gaat zometeen met recess.

[2:04:40] Dit is het laatste handelsdebat dat we hebben met deze staatssecretaris.

[2:04:43] En we gaan nu dus niet horen wat het kabinet vindt.

[2:04:46] Ik hoor zelfs niet eens een appreciatie, terwijl op zich... Ja, er zijn ontzettend veel zorgen over de Nederlandse economie.

[2:04:51] We zagen zaterdag nog hoeveel bedrijven uit de Rotterdamse haven bijvoorbeeld vertrekken.

[2:04:55] dan zijn handelsverdragen nogal belangrijk natuurlijk.

[2:04:58] Ook om het signaal af te geven dat het kabinet staat voor de, wat vroeger nog wel eens de BV Nederland werd genoemd.

[2:05:04] Dus kan ik wel van de staatssecretaris horen dat zij positief kijkt naar het handelsverdrag met Zuid-Amerika.

[2:05:11] Overigens niet alleen Brazilië, maar natuurlijk ook Argentinië, Uruguay en Paraguay.

[2:05:15] Want ja, de Nederlandse bedrijven hebben dat wel nodig.

[2:05:18] Ik begrijp heel goed die behoefte aan duidelijkheid over wat het kabinets standpunt gaat zijn.

[2:05:24] Maar ik vind wel dat ik ook daar eerst met mijn collega's over moet spreken, natuurlijk.

[2:05:27] Dat ik ook natuurlijk alle stukken wil hebben om een uiteindelijk eindoordeel daarover te geven vanuit het kabinet.

[2:05:34] En ik vind dat we dan ook moeten kijken naar die vrijwaringsmaatregelen die nog niet op papier gezet zijn en die binnen twee of drie weken komen.

[2:05:42] Dus ik ga nu niet hier nu al een oordeel uitspreken, voorzitter.

[2:05:48] Ik snap dat er geen eindoordeel uitgesproken gaat worden, maar we hebben dit ook heel erg lang met het CETA-verdrag gehad, dat de Kamer inderdaad veel zorgen uitte, maar uiteindelijk heeft de Tweede Kamer gewoon een meerderheid ingestemd.

[2:06:01] Als je voor de keuze staat,

[2:06:02] moet er op een gegeven moment een besluit worden genomen.

[2:06:05] En dat was dan inderdaad een ratificatie.

[2:06:07] Maar we zien dat inmiddels dat verdrag dan... Nou ja, op een gegeven moment moest dat dankzij het Waalse parlement.

[2:06:12] Als we als Europa een sterk handelsblok willen zijn, dan moeten we ook durven te gaan staan voor afspraken die natuurlijk altijd ook nadelen hebben, maar die onderaan de streep nodig zijn om Europa strategisch sterk te maken in deze steeds onzekerde wereld.

[2:06:26] Dus, Barm kan het kabinet dan nog niet iets over zeggen wat dit...

[2:06:31] verdrag strategisch betekent voor Europa, voor Nederland, dat u misschien kunt zeggen, ik zie in ieder geval dat het voor onze economie een belangrijk verdrag is.

[2:06:39] Waarom kan ik niet in het begin horen van een waardering?

[2:06:42] Ik denk dat dat voor bedrijven en ondernemers in Nederland echt belangrijk zou zijn.

[2:06:46] Ik heb volgens mij in zijn algemeenheid aangegeven dat handelsverdragen natuurlijk een belangrijk element kunnen zijn om ruimte te geven aan handel tussen landen.

[2:06:57] Ik denk dat we ook allemaal zien dat de geopolitiek natuurlijk het nodige speelt.

[2:07:01] Maar ik wil dit echt op een verantwoorde en serieuze manier die stukken gaan bekijken, ook in combinatie met de stukken die er nog moeten komen over de vrijwaringsmaatregelen.

[2:07:12] Het is natuurlijk ook best een ingewikkelde situatie in de Kamer als het gaat over dit verdrag.

[2:07:18] Dat wil ik ook serieus meewegen.

[2:07:20] Dus ik denk dat het belangrijk is dat we dit via de koninklijke weg doen.

[2:07:25] En daar is de kabinetsappreciatie van het kabinet komt.

[2:07:28] en dat we daarna het debat met de Kamer aangaan.

[2:07:31] Ook begrijp ik heel goed wat de heer Paternotte zegt als het gaat over dat bedrijven ook willen weten waar ze aan toe zijn.

[2:07:38] Ik hoop uiteindelijk ook dat partijen ook kijken naar het totale pakket van alle handelsverdragen, want er zullen natuurlijk in elk handelsverdrag winnaars en verliezers zijn.

[2:07:49] Je kunt je focussen op één handelsverdrag, maar in andere handelsverdragen liggen de verhoudingen soms wel weer andersom.

[2:07:55] Maar ik vind wel dat ik even de Koninklijke Weg moet behandelen.

[2:07:59] Er is 25 jaar over gediscussieerd en ik denk dat we dan ook op goede manier uiteindelijk deze kabinetsappreciatie met elkaar moeten gaan bepalen als kabinet.

[2:08:11] Dank u wel.

[2:08:12] U vervolgt uw betaling.

[2:08:13] Dan het handelsverdrag met Indonesië.

[2:08:16] Daar is negen jaar over onderhandeld.

[2:08:20] Ook wat dit betreft, over de inhoud van het tekort, zullen de kabinetsappreciaten deze delen wanneer alle stukken door de commissie aan de Raad en het Europese Parlement voorgelegd worden ter goedkeuring.

[2:08:32] Het is wel belangrijk om aan te geven dat Indonesië wel een belangrijke en een gewaardeerde partner is van Nederland.

[2:08:38] Dus daar hebben we gewoon nog eventjes tijd voor om dat met elkaar te doen.

[2:08:43] De heer Ram van de PVV vroeg over Indonesië en India.

[2:08:48] Laat het kabinet ook onderzoeken wat de effecten van die handelsverdragen zijn.

[2:08:52] Het kabinet verwacht dat de effecten van toekomstige handelsakkoorden met Indonesië en India positief zullen zijn voor Nederlandse bedrijven.

[2:08:58] Momenteel hebben deze landen nog relatief hoge tarieven en ook non-tarifaire barrières.

[2:09:03] De onderhandelingen met deze landen richten zich op het verkleinen van die handelsbarrières.

[2:09:07] De Europese Commissie laat altijd een economische impactanalyse uitvoeren over toekomstige handelsakkoorden.

[2:09:25] Dat was het wat mij betreft wat handelsverdragen betreft.

[2:09:27] Ik kom nog op één of twee dingen eventjes terug in de tweede termijn.

[2:09:33] Dan gaan we naar Korea.

[2:09:36] Het digitale akkoord.

[2:09:37] Er is één vraag overgesteld door mevrouw de Korte van de NSC.

[2:09:41] Het doel van deze overeenkomst is om de bilaterale digitale handel tussen de EU en de Zuid-Korea te stimuleren en daarbij erkennen Zuid-Korea en de EU het belang van de cyberveiligheid.

[2:09:50] Spreken zij de intentie uit om op dit gebied nader samen te werken?

[2:09:54] Deze afspraken laten ook de toepasselijke EU-wetten regelgeven, waaronder die op het gebied van cyberveiligheid overled.

[2:10:01] Dus ik denk dat die... Die blijft gewoon dus in stand.

[2:10:05] Dan nog de dataveiligheid.

[2:10:07] Kan die verzekerd worden?

[2:10:09] Het koor doet geen afbruik aan het EU-kade voor privacy en gegevensbescherming.

[2:10:14] En dit EU-kade blijft dus ook leidend voor wat betreft deze twee onderwerpen.

[2:10:19] Dus ik denk dat dat een hopelijke geruststelling is voor mevrouw de Korte van de NEC.

[2:10:24] En hoe borgt de staatssecretaris onze parlementaire controle zonder instemming van zowel de Raad als het Europese Parlement?

[2:10:30] Kan een handelsakkoord niet in werking treden?

[2:10:33] Nou, het kabinet legt er natuurlijk weer verantwoording af over de Kamer, over de positie die wordt ingenomen in de Raad en die wordt op de gewone gebruikelijke manier natuurlijk met u gedeeld.

[2:10:41] En dat was het wat betreft Korea, voorzitter.

[2:10:45] Dan kom ik bij Israël.

[2:10:50] D66 vroeger onder andere namelijk meende ook de heer Van Kampen.

[2:10:55] Wat is nu de stand van zaken voor die nationale maatregelen?

[2:10:58] Wanneer kunnen we het voorstel verwachten?

[2:11:01] Er moet natuurlijk een algemene raadregel van bestuur opgesteld worden.

[2:11:04] Die moet ook nog naar de Raad van State.

[2:11:05] Daar wordt momenteel hard aan gewerkt.

[2:11:08] Het is natuurlijk daarbij wel de uitdaging om het ook uitvoerbaar te krijgen.

[2:11:12] Ik denk dat dat ook een hele belangrijke is.

[2:11:14] Dat moet met snelheid, maar wat ons betreft dus ook met zorg gebeuren vanwege de complexiteit van de materie.

[2:11:20] Maar ja, wat mij betreft dus zo snel mogelijk, maar we hebben ook wel eventjes tijd nodig om de goede stappen daarvoor te doorlopen.

[2:11:29] En dan kan de Stas toezeggen het nationale importverbod op te brengen in de Raad.

[2:11:37] Ik zal amasje dat natuurlijk bij de verschillende leden, waar ook al wel eerder contact mee is geweest,

[2:11:42] met betrekking tot de nationale maatregelen die daarvoor openstaan.

[2:11:46] dat natuurlijk opbrengen.

[2:11:49] Dan had de heer Paternotte van D66 nog een vraag over het proactief benaderen van bedrijven, het ontmoedigen.

[2:11:57] Het kabinet ontmoedigt al jaren economische activiteiten van Nederlandse bedrijven in illegale nederzettingen en in de door Israël bezette gebieden.

[2:12:05] Maar we hebben daar nog wel extra aandacht voor gevraagd, omdat nu bij de website van de RVO, de Rijksdienst voor Ondernemen en de Embassade van Tel Aviv,

[2:12:15] om dat nog actiever te gaan communiceren.

[2:12:18] Dat was volgens mij ook al een toezegging die eerder gedaan was aan de Tweede Kamer en ik denk zelfs aan de heer Paternotte.

[2:12:26] Dan tot slot nog Mozambique.

[2:12:32] Sorry, staatssecretaris.

[2:12:33] Eerst nog een vraag van de heer Paternotte.

[2:12:35] Ja, voorzitter.

[2:12:36] De staatssecretaris zegt, ik ga bij de raad het en marche opbrengen in gesprek met de landen waar we daar eerder mee contact over gehad van weten dat die er voor open staan.

[2:12:46] Ja, als je een staatssecretaris dat hoort zeggen, dan weet je natuurlijk dat dat echt een wandelganggesprekje wordt.

[2:12:52] Er is een aangenomen Kamermotie die vraagt om hier actief de boer mee op te gaan.

[2:12:56] En dan betekent dat dus juiste landen aanspreken die we nog niet aan boord hebben.

[2:13:00] Dus niet alleen met België en Slovenië en Ierland hier over kletsen.

[2:13:03] Dus ik snap niet waarom de staatssecretaris hier zo, ja, toch niksig op reageert.

[2:13:08] Ik hoop dat ze echt haar best gaat doen en zich ervoor gaat inzetten dat we het Europese handelsembargo krijgen.

[2:13:14] Statssecretaris.

[2:13:15] Eens, ik heb me dan in die zin ongelukkig uitgedrukt, laat ik dat maar aangeven.

[2:13:19] Het is overigens wel zo dat het natuurlijk in principe meer bij de andere raad thuis hoort, waar mijn collega David van Wehl natuurlijk aan de lat staat om daarheen te gaan.

[2:13:34] Maar ik zal natuurlijk ook à marge van de vergadering ook met andere landen proberen dat aan te kaartelen.

[2:13:42] Dank u wel.

[2:13:44] Zou dat in het verslag kunnen worden meegenomen?

[2:13:48] Als daar iets over te melden is, dan nemen we dat altijd mee in het verslag, natuurlijk naar aanleiding van de Raad Buitenlandse Zaken.

[2:13:56] En ik zal het ook nog eens aan mijn collega David van Wehl overbrengen om daar...

[2:14:00] omdat hij de meeste contacten daarover heeft gehad in de afgelopen periode.

[2:14:05] U vervolgt de betoog.

[2:14:06] Het laatste blokje toch, geloof ik?

[2:14:07] Ja, het laatste blokje, dat gaat over exportkredietverzeteringen, een LG-project in Mozambique, zoals ook gemeld in de eerdere beantwoording van het ministerie van Financiën van Kamervraag.

[2:14:20] Op 1 september lopen er twee polens op Mozambique, een financieringspolis en een exporteurspolis.

[2:14:26] De financieringspolis ligt stil, maar dat heeft mevrouw

[2:14:29] Hier zul je kunnen lezen in de antwoorden op de schriftelijke vragen in tegenstelling tot exporteurspolis.

[2:14:37] Bij de financieringspolis gaat het polis waar nu geen rechten aan ontleend kunnen worden tot het ingestemd is met de gevraagde wijzigingen.

[2:14:43] Dat ligt voor die exporteurspolis anders.

[2:14:46] Dat is gewoon een lopende polis.

[2:14:55] Kijk even voor de mensen thuis.

[2:15:06] Dit is niet de eerste keer dat we over het LNG-project in Mozambique spreken.

[2:15:09] Sterker nog,

[2:15:10] De Nederlandse regering samen met de exportkredietverzekeraar heeft besloten om, zoals de Kamer geïnformeerd is geworden, om alle verzekeringen stil te leggen omdat er een gigantische aanslag is gepleegd op mensen in het projectgebied waar grove mensenrechtsgrendingen plaats hebben gevonden en waar grote onveiligheid heerst.

[2:15:30] De Kamer is tot de beantwoording van de brief van ochtend altijd verzekerd dat alle activiteiten waar onze exportkredietverzekeraar bij betrokken is

[2:15:38] stilgelegd waren tot er na de onderzoek was gebeurd onafhankelijk onderzoek om te beoordelen of we überhaupt nog betrokken zouden moeten zijn bij dat project.

[2:15:47] En nu leren we dus vanochtend, krijgen we bevestigd dat er nog al sinds 2021 gewoon een lopende verzekering is door het baggerbedrijf Van Oord dat actief is in dit gebied.

[2:15:59] En ik wil toch echt iets meer uitleg van de staatssecretaris over hoe het heeft kunnen gebeuren dat aan de ene kant tegen de Kamer wordt gezegd

[2:16:07] Het is zo ernstig wat daar gebeurt.

[2:16:08] Wij stoppen tot het onderzoek is gedaan met de verzekering, terwijl we vandaag worden geïnformeerd dat dat helemaal niet het geval is.

[2:16:19] De staatssecretaris.

[2:16:21] Ja, ik begrijp dat natuurlijk van mevrouw Heersch.

[2:16:25] Ik weet ook niet waarom niet eerder dat in de stukken dan separaat genoemd is.

[2:16:29] Dat kan ik gewoon niet zeggen.

[2:16:34] Mevrouw Heersch, met uw laatste interruptie.

[2:16:36] Ja, nou, ik hoop dat daar dan... Misschien kan ik daar dan een toezegging krijgen dat we daar nog een verklaring voor kunnen krijgen van de beide verantwoordelijke bewindsvoerders.

[2:16:44] En een vervolgvraag is dan... En de staatssecretarij heeft zelf ook in een voorgaande rol bij de Financiëncommissie gezeten die het hier over had.

[2:16:54] Klopt het nou dat als wordt besloten dat de financiering die stop is, de verzekering die stop is gezet, niet wordt toegekend,

[2:17:05] omdat er sprake is van grove mensenrechtsgrenzen en onveiligheid dat de verzekering die nog wel blijkt te lopen toch uitbetaald moet worden omdat die niet is stopgezet.

[2:17:17] Dus gaat de Nederlandse belastingbetaler dan uiteindelijk toch opdraaien voor kosten die gemaakt worden door het Nederlandse baggerbedrijf dat ondanks een grote zorg over de veiligheid toch door is gegaan met de verrichting van werkzaamheden.

[2:17:33] Als ik het goed begrepen heb, maar ik kijk ook eventjes naar de adviseurs aan de linkerkant van mij, die exporteurspolis die loopt en is ook juridisch, maar die gaat erover dat als er niet betaald wordt voor uitgevoerde werkzaamheden, dus in het geval er niet betaald wordt voor uitgevoerde werkzaamheden, zal de polis ingeroepen worden en zal er dus ook betaling plaats moeten vinden door het Rijk.

[2:18:02] En de eerste vraag was volgens mij, of het teruggekomen kon worden, even schriftelijk.

[2:18:08] Ik vind het ook wel ingewikkeld, omdat de eerste verantwoordelijkheid natuurlijk ligt bij het ministerie van Financiën.

[2:18:12] De RBZ-raad natuurlijk niet de eerste raad is waar dit besproken wordt.

[2:18:19] Maar dat ik even ga kijken met mijn collega, dat we daar nog even wat meer duidelijkheid over kunnen geven in een brief.

[2:18:27] Een punt van Annelies.

[2:18:29] De minister van Financiën beantwoord mede namens u, dus dan hoop ik wel dat ik een toezegging kan krijgen dat er ook die antwoorden komen.

[2:18:37] Ik geef u de toezegging, maar mijn collega van Financiën is eerst verantwoordelijk en ik ben mede verantwoordelijk, dus u krijgt ook altijd een stukken mede namens mij.

[2:18:45] Dus ik ga met mijn collega van Financiën zorgen dat u daar nog een verhelderende brief, ik hoop dat het een verhelderende brief gaat zijn,

[2:18:52] over gaat krijgen en dan ga ik dat zo met mijn collega proberen te regelen.

[2:18:58] Nemen we dat op in de toezeggingen.

[2:19:02] Dan gaan we door met de tweede termijn aan de zijde van de Kamer.

[2:19:04] 1 minuut 20 voor dit betoog.

[2:19:06] Meneer Paternotte is als eerst aan de beurt.

[2:19:09] Ga je gang.

[2:19:10] Voorzitter, ik denk dat het goed is dat we een twee minuten debat doen.

[2:19:12] Daar hebben we op zich natuurlijk nog twee weken de tijd voor, maar misschien is het wel handig als die deze week nog worden ingepland in verband met het verkiezingsreces, maar anders zijn we gaarne bereid om dat volgende week of de week daarna te doen.

[2:19:23] Dit zit niet samenvat met verkiezingsdebatten.

[2:19:26] Ja, voorzitter, we hebben duidelijk van de Staten thuis gehoord, we gaan geen positie krijgen over het Merckx-doelverdrag en trouwens ook niet Indonesië.

[2:19:33] Dat heeft natuurlijk met de politieke constellatie te maken van het kabinet, maar dat vond ik in dit debat wel echt moeilijk.

[2:19:40] Als je gewoon nooit vragen kan stellen aan partijen die blijkbaar tegenhouden dat Nederland zich voor een handelsverdrag kan uitspreken, dan zullen we van andere debatten daar maar de kans voor moeten grijpen.

[2:19:50] Aan deze tijd zou ik nog willen vragen waar het nou precies voor het kabinet van afhangt of wij ons voor het Mercosur-verdrag kunnen uitspreken en wat zij precies nog zou willen gaan doen om de splitsing tegen te houden van ze zegt dat ze die niet wil, want wij denken dat die nou eenmaal een feit is.

[2:20:10] en dat het desalnans belangrijk is dat in ieder geval het economisch deel van het akkoord zo snel mogelijk wordt doorgevoerd.

[2:20:16] Dank u wel.

[2:20:16] De heer Van Kampen.

[2:20:18] Ja, voorzitter.

[2:20:19] Ook wij kijken rijkhalsend en met belangstelling uit naar de kabinetsappreciatie op het Mercosurenakkoord en mijn fractie is er ook echt van overtuigd dat er voor de agrarische sector in de brede zin echt positieve kanten aan zitten.

[2:20:34] En ja, dat er inkomenseffecten zijn voor de varkenshouderij en de pluimveehouderij, dat weten we.

[2:20:39] Ook in die sector wordt op dit moment goed geld verdiend.

[2:20:41] Gemiddeld inkomen in de varkenshouderij was vorig jaar 500.000 euro, zeg ik tegen mevrouw de Kort, in de aanleiding van een interruptie met de staatssecretaris.

[2:20:50] En dat is ook het geval van handel, dus dat zal zich vervolgens moeten corrigeren.

[2:20:58] Dus we zien uit naar de appreciatie van de staatssecretaris en kijken of we nog met een eventuele

[2:21:05] een motie komen over een merkcoursuur, al dan niet bij D66, bij het twee minuten debat.

[2:21:11] Daar wil ik het voor nu bij laten, voorzitter.

[2:21:13] Dank u wel.

[2:21:14] Mevrouw de Korte.

[2:21:16] Voorzitter, ik wil de staatssecretaris bedanken voor alle antwoorden, die eerste debat over handel buitenland.

[2:21:25] Ook bedankt dat u zich wil inzetten voor de Nederlandse belangen.

[2:21:29] U heeft het een aantal keren aangegeven.

[2:21:31] Dat blijft belangrijk in het hele Europa, wat er allemaal in gebeurt.

[2:21:38] Ja, Merkelsjoe komt eraan.

[2:21:40] Ik hoop echt dat we op tijd dit als Tweede Kamer ook kunnen bespreken.

[2:21:44] Er is nu toch een soort reces en dan weer een nieuwe...

[2:21:48] een nieuwe samenstelling van een nieuw parlement.

[2:21:52] Dus we hopen dat dit ook echt hier aan de orde kan komen en daar de ruimte voor kan komen om hier met elkaar over te spreken.

[2:22:00] En we hopen ook als NEC, wij hebben hier een afweging in gemaakt en vinden dat we hier voor moeten gaan stemmen.

[2:22:08] En ik hoop dat andere partijen dat ook doen met alle afwegingen die er zijn.

[2:22:14] En we wensen u veel succes, de staatssecretaris, bij deze eerste informele raad buitenlandse handel.

[2:22:23] Dank u wel.

[2:22:24] De heer Ram met zijn inbreng.

[2:22:26] Ja, dank u wel, voorzitter.

[2:22:29] We zijn in ieder geval blij te horen dat nu ook de staatssecretaris heeft gezegd dat ze ook voor het Nederlands Belang echt opkomt.

[2:22:36] Sinds minister Klever is er een nieuwe traditie ontstaan, namelijk dat we echt voor het Nederlands Belang gaan opkomen.

[2:22:43] Een aantal VVD-ministers die vooral het Europese belang opkwamen, maar niet voor het Nederlandse belang.

[2:22:50] Op het punt van de staalsector wil ik toch graag dat u dat er naar orde stelt in deze raad.

[2:22:56] Dit is een belangrijk punt en met de problemen die Tata Steel al heeft, blijft dit een zorgenkindje wat het PVV betreft.

[2:23:05] U heeft al aangegeven dat u met de export van varkensvlees ook aan de slag gaat en dat u op dit moment niet veel kunt zeggen over de diplomatieke acties die u onderneemt, dat begrijp ik ook best.

[2:23:17] Onze aandacht blijft dat in ieder geval houden, dus ik hoop dat de staatssecretaris daar ook een belangrijk punt van maakt in de Raad.

[2:23:27] Op het punt over de verdragen van Indonesië en India, u geeft aan, er komt een onderzoek

[2:23:32] van de Europese Unie, maar ik heb een onderzoek gevraagd aan de staatssecretaris over de effecten van de Nederlandse economie.

[2:23:40] En wat betreft het Nederlandse belang, vind ik dat het allerbelangrijkste.

[2:23:44] Dus het verzoek is aan de staatssecretaris om ook dat punt van het Nederlandse belang nog serieus te nemen en onderzoek dan de gevolgen van deze verdragen op de Nederlandse economie en niet alleen een groot overzicht van de Europese economie vanuit de EU.

[2:24:00] Dank u wel, voorzitter.

[2:24:03] Dank u wel.

[2:24:03] Mevrouw Teunissen, met uw tweede termijn.

[2:24:05] Dank, voorzitter.

[2:24:06] Ik heb nog een paar vragen over het EU-Mercosur-verdrag.

[2:24:09] Er is een recente studie van de Universiteit van Amsterdam die zegt dat de EU hoogstwaarschijnlijk wordt gedwongen tot meer broeikasgasuitstoot door dit Mercosur-verdrag.

[2:24:19] Kan de staatssecretaris dat bevestigen?

[2:24:20] En ja, het blijft toch zitten met die bindende duurzaamheidsafspraken.

[2:24:24] Wat betekent dat nou precies?

[2:24:26] Gaan we dan inderdaad meer Amazone beschermen?

[2:24:30] Gaan we inderdaad...

[2:24:31] Is dit akkoord in lijn met internationale afspraken over klimaat, zoals het Parijsakkoord?

[2:24:37] En tot slot, kan de staatssecretaris bevestigen dat inderdaad pesticiden die verboden zijn hier in de Europese Unie, dat we die onder het EU-Mercosur-verdrag gaan exporteren naar Brazilië en andere Mercosur-landen?

[2:24:52] En klopt het dat dat inderdaad schadelijk is voor de gezondheid?

[2:24:57] En is het dan ook zo dat Europa nog geloofwaardig op kan komen voor mensenrechten en gezondheid als we pesticiden gaan exporteren naar landen als Brazilië, die hier verboden zijn?

[2:25:08] Dank u wel.

[2:25:10] Dank u wel.

[2:25:10] En mevrouw Jirsch, als laatste van de Kamer.

[2:25:12] Dank u wel, mevrouw de Kort, u zei het al, het is ons eerste echte handelsdebat.

[2:25:16] Het is goed dat handel serieus benaderd wordt.

[2:25:19] Het is een urgent thema waar we ook met elkaar van gedachten moeten bewissen over hoe we naar de toekomstse handelsbeleid kijken.

[2:25:26] Daarom ben ik blij dat de staatssecretaris verzekerd was dat ze zorgvuldig zal kijken naar alle vragen die er zijn rondom het handelsverdrag met Zuid-Amerika.

[2:25:36] En ben ik toch wel een beetje teleurgesteld in een aantal collega's die op basis van een rapport uit 2020

[2:25:42] En de opinie van werkgevers blijven volharden in het belang van dit verdrag zonder andere afwegingen mee te willen nemen die toch echt tot serieuze zorgen leiden.

[2:25:55] Als laatste even over dat toekomstgerichte handelsbeleid.

[2:26:00] Ik ben heel benieuwd naar de positie van het kabinet en de visie van het kabinet

[2:26:05] op hoe wij onze relaties met bondgenoten echt gaan verdiepen op een manier die ook toekomstbestendig is, dus waarbij we ook nadenken over het welzijn van mensen met wie we handel drijven en de grenzen van de planeet.

[2:26:19] En ik hoop echt heel erg dat we tot een visie kunnen komen die betekent dat we onze kracht van Europa ook daar durven inzetten, op korter termijn misschien meer geven, maar op minder dan langer termijn tot handelsrelaties kunnen komen.

[2:26:32] die ons voor allemaal verzekeren dat we ook de toekomst in kunnen.

[2:26:37] Dankjewel.

[2:26:38] Dankuwel, dat leidt tot de vraag van de heer Paternotta.

[2:26:41] Toch nog maar even, want ik probeer het in de eerste termijn, maar afgelopen zaterdag zei de partijleider van mevrouw Heers nog dat hij minister-president wilde worden.

[2:26:47] Is het voor haar nou ondenkbaar dat hij als minister-president zou instemmen met het handelsverdrag Mercosur in de Europese Raad?

[2:26:54] Mevrouw Heers.

[2:26:54] Dank voor de vraag.

[2:26:55] Ik hoop dat we dat antwoord kunnen geven op het moment dat mijn partijleider minister-president is.

[2:27:01] Dankuwel.

[2:27:02] Dat is dan natuurlijk jammer voor de kiezers die dat eerder willen weten, maar ik begrijp in ieder geval dat u dat openhoudt en dat vind ik in ieder geval winst uit dit debat.

[2:27:10] Voorzitter, ik ben heel duidelijk geweest van onze twijfels over het verdrag.

[2:27:19] Die heeft hij tot nu toe volledig in de wind geslagen, wat ik echt niet begrijp.

[2:27:24] Dus vandaar ook de vragen die echt serieus genomen gaan worden door deze staatssecretaris.

[2:27:28] Maar dan verwacht ik ook van de heer Paternotte dat hij ook bereid is zijn positie te herzien als de antwoorden op die vragen mochten blijken dat het niet in lijn zijn met de positie van zijn partij.

[2:27:41] Dank u wel.

[2:27:43] De tweede termijn.

[2:27:44] Moeten we nog schorsen of kunt u meteen door?

[2:27:46] Nee, ik wil nog maar een poging doen om direct door te gaan.

[2:27:48] Een pechige poging doen.

[2:27:49] Nou, het woord is aan de staatssecretaris.

[2:27:53] D66, waarvan hangt nu eigenlijk de appreciatie van het Mercosur-verdrag vanaf?

[2:28:01] Ik heb volgens mij al aangegeven dat het natuurlijk van de teksten en inhoud van het verdrag is, plus dan nog wat nog moet komen, die vrijwaringsmaatregelen.

[2:28:08] Ik heb ook aangegeven dat we natuurlijk ook zullen kijken naar hoe het in de Kamer voor ligt, maar we zullen zeker ook kijken naar bijvoorbeeld geopolitieke zaken.

[2:28:20] Ik ga u niet verblijden met dat ik nu alsnog een kabinetsappreciatie alvast ga geven, maar ik heb volgens mij al aangegeven dat we dat zo snel mogelijk willen doen.

[2:28:29] Kom ik een beetje bij mevrouw de Korte.

[2:28:31] Ik weet niet, dat gaat niet denk ik meer lukken met de huidige Kamer.

[2:28:34] Maar goed, we zullen het zo snel mogelijk doen zodra we de teksten definitief ook hebben over de aanvullende stukken.

[2:28:42] En ja, volgens mij wordt een nieuwe Kamer geïnstalleerd op 11 november.

[2:28:47] En dan moet er ook echt nog ruimte zijn.

[2:28:49] Dat vind ik wel heel belangrijk, dat er nog een goed gesprek met uw Kamer over kan plaatsvinden, zodat de Kamer haar mening daarover kan opmaken.

[2:28:56] Dat leidt tot de vraag van de heer Pattenopper.

[2:28:58] Ja, 12 november nieuwe Tweede Kamer, de elfde van de elfde afscheid van de Oude Kamer.

[2:29:02] Nee, ik had niet het idee dat ik nog een kabinetsappreciatie alsnog zou krijgen, maar ik vroeg eigenlijk, kan de staatssecretaris iets meer inhoudelijk ingaan op die weging?

[2:29:10] Wat is er in die vrijwilligse instrumenten dan nog precies nodig waardoor het kabinet denkt van dan zijn we overtuigd?

[2:29:18] Dan zou ik al iets, een tipje van de sluier natuurlijk, gaan oplichten.

[2:29:23] Ik weet dat met bijvoorbeeld Frankrijk heel nadrukkelijk gesproken is over wat moet er, want Frankrijk maakte zich zorgen over de landbouwsector.

[2:29:31] Ik heb die definitieve teksten op dit moment nog niet.

[2:29:34] Er zitten natuurlijk al quota, die zijn afgesproken binnen het verdrag zelf, maar dit gaat dan om de tussenmaatregelen die je kan nemen mochten er echt zaken zijn die helemaal de verkeerde kant op gaan.

[2:29:46] En ik ga niet zeggen hoe dat in het totale pakket meeweegt, want dat ga ik alsnog een deel van de appreciatie al nu geven.

[2:29:52] En dat was ik niet van plan, had ik mij voorgenomen.

[2:29:56] Dan had de heer Paternotto nog een vraag over de splitsing.

[2:30:00] Ja, Nederland kan die splitsing niet tegenhouden, die gedaan is.

[2:30:04] Er ligt nu een apart verdrag.

[2:30:06] Dat is nu de situatie.

[2:30:08] En ja, misschien is dat voor de heer Paternotto geruststellend.

[2:30:11] Dat weet ik niet.

[2:30:12] Maar het was natuurlijk niet de inzet van van Nederland conform de motie Teunissen.

[2:30:17] Maar het is wel zoals het nu is.

[2:30:19] Ik kan daar nu op dit moment ook niet veel meer aan, niks meer aan doen, zeg maar.

[2:30:23] Dat leidt tot een vraag van Marooij Hirsch.

[2:30:25] Ik ben toch even nieuwsgierig, want ik weet niet hoe vaak dit al voorgekomen is dat een handelsverdrag in deze fase van de onderhandelingen gesplitst is.

[2:30:35] Contact van mij zeggen dat daar juridische consequenties aan zouden moeten zitten, omdat dit ingaat tegen afspraken die gemaakt zijn.

[2:30:42] Kan de staatssecretaris daar iets over zeggen?

[2:30:44] De staatssecretaris.

[2:30:46] Ja, dat kan ik niet zo even uit de losse pols doen.

[2:30:50] Dat durf ik niet te zeggen.

[2:30:51] Ik denk dat het vaker voorgekomen is, maar kijk even dat er gesplitste is.

[2:30:57] Japan en Vietnam hoor ik mij ingefluisterd worden.

[2:31:01] Dus ja, ik ga ervan uit dat dat juridisch ook kloppend is geweest destijds.

[2:31:04] Maar ik ben niet een jurist die hier de zaken in detail daarover kan aangeven.

[2:31:12] Nog een vraag?

[2:31:16] Kunnen we daar dan over geïnformeerd worden?

[2:31:18] Want ik weet niet, ik vroeg het specifiek in deze, ik weet niet hoe het met de andere verdragen zit.

[2:31:23] Of het ook echt in deze later fase van de onderhandelingen is gebeurd en inderdaad of daar wat de juridische grondslag is om dit wel te mogen doen.

[2:31:29] Het is wel belangrijk dat wij als Kamer ook begrijpen welk mandaat we echt aan de EU hebben gegeven om dit soort onderhandelingen te doen.

[2:31:35] Dat lijkt me prima om dat in de kabinetse appreciatie mee te nemen.

[2:31:40] Er staan ook nog een heleboel vragen van u open die eerder ook naar de kabinetse appreciatie verwezen is.

[2:31:47] Ik meen eerder al van toegezegd, maar die gaan ook meegenomen worden in de kabinetsappreciatie die al een paar keer genoemd is.

[2:31:54] Dan had de heer Ram nog z'n zorgigheid over de staalsector.

[2:32:00] Ik zal natuurlijk bij het onderwerp over de VS-EU-handelsdeal of de tariefendeal daar natuurlijk aandacht voor vragen.

[2:32:10] En wij zullen natuurlijk goed monitoren wat er gebeurt met de varkenssector en China.

[2:32:15] Als het gaat over de effecten van handelsakkoorden onderzoeken, ik heb al gezegd dat er een impact assessment gedaan wordt door de Europese Unie, maar dat vond de Unie niet voldoende in elk geval.

[2:32:26] Eigenlijk doen wij standaard bij ieder akkoord, kijken wij specifiek ook naar de effecten voor Nederland.

[2:32:32] Dus ik ga er ook vanuit dat dat dan in de kabinetse appreciatie wordt meegenomen.

[2:32:37] wat dat is.

[2:32:39] Dan had mevrouw Teunissen had ik in elk geval, nee ik had ook nog voor mevrouw de Korte nog een vraag over het envelop van het gemeenschappelijk landbouwbeleid in de Europese Unie.

[2:32:51] Er is 6 miljard euro voor compensatie voor boeren die geraakt worden door een marktverstoring, door een handelsverdrag of andere redenen.

[2:32:58] Het voorstel van de commissie bevat geen individuele compartimenten ten bijvoorbeeld van Mercosur of andere ontwikkelingen die leiden tot marktverstoring, maar het is dus een totale enveloppe waar compensatie voor boeren in is opgenomen.

[2:33:14] Dan mevrouw Teunissen.

[2:33:17] Het lijkt eerst nog op de vraag van de heer Ram.

[2:33:19] Dat was een vraag van mevrouw de Korte.

[2:33:22] Ik dacht dat ik klaar was met uw bevraging, met het beantwoorden van de vraag, maar dat was een vraag daarover, van mevrouw Teunissen.

[2:33:29] Mijn vraag gaat even over wat u aangeeft, dat Nederlandse belang wordt onderzocht, van de Nederlandse economie, bij de handelsverdragen, dat komt bij de appreciatie.

[2:33:42] Dat lijkt bij u waarschijnlijk, maar kan ik ook een toezichting krijgen dat het er ook echt komt?

[2:33:46] dat die doorrekening dan ook echt komt voor de Nederlandse economie bij die nieuwe verdragen.

[2:33:51] De staatssecretaris.

[2:33:52] Ja.

[2:33:55] Dan mevrouw Teunissen.

[2:33:55] Ik had nog een vraag liggen over ontbossing en illegale praktijken daarbij.

[2:34:03] Deze zijn in eerste instantie natuurlijk illegaal naar nationaal recht.

[2:34:07] Dat geldt ook in Brazilië.

[2:34:09] Er is dus in eerste instantie sprake van een nationale procedure en op basis van dit verdrag is er een extra laag afspraken.

[2:34:16] De Europese Unie krijgt dus ook een instrument om de Mercosur-landen hierop aan te spreken.

[2:34:22] Het gaat dan om het Parijsakkoord en de toezegging om illegale ontbossing tegen te gaan.

[2:34:26] Uiteindelijk is de opschotting van handelsmaatregelen nodig.

[2:34:33] Mogelijk.

[2:34:34] Er staat nodig, mogelijk.

[2:34:36] Ik vond het een hele rare zin.

[2:34:41] Sorry, mevrouw de staatssecretaris, dat leidt tot een ondervraag van mevrouw Teunissen.

[2:34:46] Ja, voorzitter, ik had gevraagd om wat meer verduidelijking over die bindende duurzaamheidsafspraken waar de staatssecretaris het over had.

[2:34:54] En nou hoor ik het Parijsakkoord.

[2:34:56] Is dat dan het enige bindende wat in het verdrag staat?

[2:35:01] De staatssecretaris.

[2:35:02] Ik kijk even naar de linkerzijde.

[2:35:05] Ook arbeidsstanden en al dat soort zaken zitten daarin.

[2:35:08] Maar dat kunnen we nog wat uitgebreider ook in de appreciatie meenemen, zodat het ook helder voor u is te achterhalen wat daar dan de

[2:35:15] de verschillende zaken zijn die daarin geregeld worden.

[2:35:19] Mevrouw Teunissen.

[2:35:20] Nou ja, voorzitter, waarom ik het vraag is, ik heb het rijtje gezien, maar waar de vraag natuurlijk zit is dat als daar toch een overtreding plaatsvindt, hoe gaat er dan, omdat de staatssecretaris bindend zei, hoe gaat er dan tegen opgetreden worden?

[2:35:35] Wat zijn de sancties die daar bijvoorbeeld tegenover staan?

[2:35:38] En daar zie ik niks over in het verdrag.

[2:35:42] En tegelijkertijd zie ik wel

[2:35:45] activiteiten die door het verdrag mogelijk worden gemaakt, zoals de extra productie van rundvlees, wat zorgt voor extra broeikasgasuitstoot, wat helemaal niet in lijn is met het Parijsakkoord.

[2:35:56] Dus ik snap gewoon niet wat er nou bindend is aan deze afspraken.

[2:36:02] Ik heb ook toegezegd volgens mij dat we daar nog uitgebreider even op ingaan in de kabinetsappreciatie.

[2:36:07] Ik heb volgens mij ook al aangegeven dat het een extra instrument is boven de nationale mogelijkheden die er natuurlijk zijn, dat er ook expertspanels zijn en dat landen dan ook aangesproken worden.

[2:36:16] En uiteindelijk is het allerlaatste optie natuurlijk dat er handelsmaatregelen opgeschort kunnen worden.

[2:36:22] En dat is wat dan landen kunnen doen met elkaar.

[2:36:26] Dank u wel.

[2:36:27] U vervolgt uw betoog.

[2:36:31] Dan heeft nog mevrouw Teunissen ook gevraagd naar de verboden op pesticiden.

[2:36:37] Ja, het is natuurlijk uiteindelijk wel aan Brazilië aan nationale regelgeving wat ze wel en niet toelaten aan gewasbeschermingsmiddelen.

[2:36:47] Dus ja, dat is uiteindelijk dan ook een bevoegdheid die daar ligt bij de landen.

[2:36:51] Dan had mevrouw Hirsch nog een vraag.

[2:36:57] Nog één vraag over uw laatste antwoord, mevrouw Teunissen.

[2:37:02] Dus als ik het goed begrijp, dan is de lijn van het kabinet.

[2:37:05] Het maakt niet uit dat die middelen hier verboden zijn.

[2:37:08] We gaan onder dat Merkersuurverdrag gaan we middelen, pesticiden die in de Europese Unie verboden zijn, die gaan we daarna exporteren.

[2:37:19] En dat vinden we met z'n allen prima, ook al leidt dat tot schade tot de gezondheid aan de mensen daar.

[2:37:25] De staatssecretaris.

[2:37:26] Ja, wij kunnen hun natuurlijk niet verbieden om bepaalde productstandaarden wel of niet toe te passen.

[2:37:32] Dus uiteindelijk is het aan Brazilië dan om die standaarden voor dit soort zaken neer te leggen.

[2:37:40] Laatste vraag.

[2:37:42] Ja, voorzitter, maar wij sluiten het, de EU sluit het verdrag.

[2:37:47] Dus wij moeten nu akkoord gaan met het verdrag of niet.

[2:37:51] Dat verdrag is opgenomen dat het toegestaan is vanuit Europa om pesticiden, landbouwgif, wat hier verboden is, te exporteren naar die landen.

[2:38:02] En de vraag is, wij gaan dus, de kabinetslijn is dus, wij vinden dat prima dat er verboden gif wordt geëxporteerd naar Brazilië waar het daar schade veroorzaakt.

[2:38:14] Volgens mij moet ik de kabinetsappreciatie nog sturen, dus daar komt het kabinetsstandpunt in, zodat het nu geregeld is dat de standaarden, dat geldt andersom overigens ook, dat als de Europese Unie bepaalde standaarden zegt dat ook die producten daar dan aan moeten voldoen.

[2:38:30] En dat gaat anderzijds ook.

[2:38:32] En ik kan me ook nog wel dingen herinneren waarbij het misschien wel heel erg bijzonder zou zijn als wij dat dan daar... Nou, nee, laat ik dat ook niet zeggen.

[2:38:41] Dus uiteindelijk is het aan u om te zeggen van ik vind dit een akkoord wat ik wel of niet kan doen.

[2:38:45] Daar gaat het kabinet ook nog een appreciatie over geven.

[2:38:48] Dus dit is wel zoals het is.

[2:38:51] Dan mevrouw Hirsch van GroenLinks, PvdA.

[2:38:55] Als ik de vraag goed begrepen heb...

[2:39:00] Nee, ik heb de vraag niet goed begrepen.

[2:39:02] Ik heb hier opgeschreven staan, steun voor landen tegen dwang door de VS, maar misschien met mevrouw Hirsch die nog even kan toelichten.

[2:39:09] Daar kan mevrouw Hirsch wel.

[2:39:10] Ik was juist heel erg tevreden met alle vragen die we antwoorden, maar ik weet, mijn vraag was, we hebben die VS-deal gesloten en we zien natuurlijk ook hoe de VS met een aantal landen op een wat onbehoorlijke manier omgaat, om het even mild uit te drukken, en dat zijn nou juist landen,

[2:39:26] met wie wij, die onze bondgenoten zijn en die dus ook kijken van wat heeft de EU, wat doet de EU nu, want wij geven de VS zin en ondertussen worden wij als uitval behandeld.

[2:39:38] Dus ik hoop dat de EU mitigerende maatregelen treft richting die landen zodat de relatie, noem India, noem Brazilië, ze zijn al een paar keer genoemd, om te zorgen dat we niet uit elkaar gedreven worden door een

[2:39:55] politicus zoals Trump.

[2:39:58] De staatssecretaris, is de vraag schuldig?

[2:40:01] Ja, het is wel een hele brede vraag waar we misschien wel een uur over zouden kunnen spreken volgens mij.

[2:40:11] Ik denk dat het belangrijk is en dat is ook belangrijk dat ik denk dat landen niet proberen niet tegen elkaar uitgespeeld te worden.

[2:40:17] Dat is ook waarom ik het belangrijk vind dat wij optrekken met gezamenlijk met landen en andere partners.

[2:40:23] Ik vind het wat ingewikkeld om dat dan ook weer te verbreden tot allerlei landen waar wij dan die relatie niet mee hebben.

[2:40:31] Maar misschien dat we daar nog eens een keer in een ander debat nog wat uitgebreider over

[2:40:36] kunnen spreken met elkaar.

[2:40:39] En als het gaat over de handelsverdragen, want u had het er ook over, ja, we moeten niet alleen maar dat dat eenzijdig zou moeten zijn met handelsverdragen.

[2:40:48] Ik denk dat het wel belangrijk is dat het bij alle handelsverdragen ook wel een beetje vergeven en nemen is.

[2:40:53] Het is niet alleen maar je willen opleggen aan één kant.

[2:40:56] En ik denk dat dat ook belangrijk is als je uiteindelijk kijkt naar de weging van de voorstellen.

[2:41:02] Dank u wel, voorzitter.

[2:41:04] Ook wel.

[2:41:05] Bent u hier maar aan het einde gekomen van uw tweede termijn?

[2:41:08] Ja?

[2:41:09] Nee, ik zag nog blaadjes liggen, dus ik dacht, check het even.

[2:41:12] Die heeft u allemaal gehad.

[2:41:14] En dan kijk ik nog even naar de leden.

[2:41:15] Volgens mij is alles beantwoord, dan zijn we aan het einde gekomen van dit debat.

[2:41:18] Dan is er een twee-minuten-debat aangevraagd door de heer Paternotte.

[2:41:21] Het is wel belangrijk dat het twee-minuten-debat morgen wordt aangevraagd bij de regeling van werkzaamheden bij de plenaire zaal, omdat dit de laatste weken is voor het verkiezingsreces.

[2:41:34] En dan hebben we een viertal toezeggingen, dus luister allemaal even goed mee, of wij ze goed hebben opgeschreven.

[2:41:40] Eén, de staatssecretaris zegt toe aan marge van de informele RBZ-handel van 13-14 oktober in gesprek te gaan met andere lidstaten om te pleiten voor een verbod op handel met illegale israëlice nederzettingen.

[2:41:50] En hier in het verslag van de informele RBZ-handel schriftelijk op terug te komen.

[2:41:54] Een toezegging aan de heer Paternotte.

[2:41:56] Twee, de staatssecretaris zegt toe schriftelijk terug te komen op nadere vragen van lid Hirsch over de exportkredietverstrekking in Mozambique.

[2:42:05] De vraag is alleen even wanneer, want we hebben wel een deadline nodig.

[2:42:08] Als die inhoudelijk klopt, dan is even de vraag wanneer.

[2:42:13] Ik ben een beetje afhankelijk van een ander ministerie.

[2:42:21] Voor het einde van het reces.

[2:42:23] Voor het einde van het reces, hartstikke goed.

[2:42:25] Het verkiezingsreces, hè?

[2:42:27] Dus voor 11 november.

[2:42:30] Ja.

[2:42:30] Hartstikke goed.

[2:42:32] Ja, het is namelijk een beetje, omdat we zo weinig informatie hebben over wat er speelt, er wordt ook nu gesproken over dat het contract met Total binnenkort de beslissing wordt genomen.

[2:42:43] Dus ik ga er dan wel van uit dat we die vragen niet krijgen als ze al voor dat...

[2:42:52] Ik ga ervan uit dat we de antwoorden op die vraag krijgen voordat er onomkeerbare beslissingen zijn genomen.

[2:42:57] Dank u wel.

[2:42:59] Volgens mij loopt er nog een onderzoek.

[2:43:02] Dus ik ga ervan uit dat we dat dan een beetje gelijk met elkaar op kunnen laten lopen.

[2:43:07] Mijn vraag ging over onomkeerbare beslissingen.

[2:43:11] De staatssecretaris neemt het mee?

[2:43:14] Ja, dat lijkt mij op zich logisch dat wij eerst de Kamer informeren en dat dan

[2:43:21] Nou ja, ingang gezet wordt wat wel en niet te doen.

[2:43:26] Oké, dan toezegging drie.

[2:43:28] De staatssecretair zal in de kabinetaspreciaties terugkomen op de effecten van de akkoorden met Indonesië en India voor de Nederlandse economie.

[2:43:35] Toezegging aan de heer Ram.

[2:43:37] Ja?

[2:43:38] In de appreciaties dan vier.

[2:43:42] De laatste.

[2:43:42] De staatssecretaris zegt toe in de kabinetse appreciatie van het EU-Merkelsoerakkoord terug te komen op de juridische grondslag voor de splitsing van het akkoord en de verduidelijking van de bindende duurzaamheidsafspraken.

[2:43:53] Toezeggingen aan de leden Hirsch en Teunissen.

[2:43:55] Ja, hartstikke goed.

[2:43:57] Dan dank ik de staatssecretaris en de leden en natuurlijk de collega's van de Tweede Kamer.

[2:44:02] En dan sluit ik hierbij dit debat.