Disclaimer: deze transcriptie is geautomatiseerd omgezet vanuit audio en dus geen officieel verslag. Om de transcripties verder te verbeteren wordt constant gewerkt aan optimalisatie van de techniek en het intrainen van namen, afkortingen en termen. Suggesties hiervoor kunnen worden gemaild naar info@1848.nl.

Mbo

[0:00:00] Welkom bij de vaste commissie voor onderwijs, cultuur en wetenschap.

[0:00:04] We hebben vandaag een debat over het mbo.

[0:00:08] Er is een brief binnengekomen gisteren, een kabinetsreactie op het advies van het college voor de rechten van de mens over de opname van de grondopleidingsniveau in de algemene wetgelijke behandeling.

[0:00:18] Daar is twee keer opgerappeleerd.

[0:00:21] Die brief is nu gekomen, maar die maakt eigenlijk nog geen onderdeel uit van die debat.

[0:00:24] Die volgt zijn weg via de procedurevergadering.

[0:00:27] Dus dan weet u dat.

[0:00:29] Ik wil de minister van harte welkom heten, het publiek en de Kamerleden.

[0:00:35] Ik stel voor dat we beginnen met vier interrupties op elkaar.

[0:00:39] Deze vergadering duurt van tien tot twee, maar we hebben om tien over half twee een hoofdelijke stemming, dus ik wil proberen om het debat afgerond te hebben voor die tijd.

[0:00:48] Dan weet u dat.

[0:00:51] Ja, er is nog een eerderstemmingsronde die over mijn portfuil gaat, dus daarvoor zal ik even de vergadering uit moeten lopen.

[0:00:57] Ik hoop dat dat niet op mijn spreek... 10.40.

[0:01:02] Als dat net is, als u aan de beurt is, dan schorsen we eventjes.

[0:01:06] Of we doen u eerst, dat is misschien veel praktischer.

[0:01:09] Wat mij betreft kan Jan mijn tweede dan, als u wil.

[0:01:15] Ik wil voorstellen om dan meneer Paternotte als tweede spreker...

[0:01:21] Als tweede, daar ben ik zeer erkentelijk voor.

[0:01:38] Dank u wel, voorzitter.

[0:01:41] Ik ga proberen binnen vier minuten die we hier hebben de grootste onderwijssector in Nederland te bespreken.

[0:01:49] Ik wil graag beginnen met de stagevergoeding.

[0:01:52] Vandaag staan er studentenorganisaties te demonstreren bij de Tweede Kamer.

[0:01:58] Helaas is het nog steeds zo dat twee derde van de mbo-studenten en een derde van de hbo- en wo-studenten geen stagevergoeding

[0:02:05] Er is een hoop gebeurd afgelopen kamerperiode aan de zijde van die studentenorganisaties, maar helaas niet aan de zijde van het kabinet.

[0:02:15] In januari 2024 is er een motie aangenomen om een onderzoek te doen naar de minimale stagevergoeding.

[0:02:20] In juni 2024 hebben zij een petitie aangeboden met 25.000 handtekeningen.

[0:02:26] Wederom in juni 2025 een petitie met 25.000 handtekeningen.

[0:02:31] Wat we in de tussentijd zien, is dat we verkennen hoe het recht op de stagevergoeding kan worden ingevoerd.

[0:02:38] Maar deze studenten kunnen niet langer wachten.

[0:02:41] Ik zou de minister willen vragen hoe hij dit dossier verder gaat brengen.

[0:02:46] Ook vandaag weer een oproep van de gemeente Amsterdam met 15 andere organisaties.

[0:02:50] Geef die studenten een stagevergoeding, want ze komen niet rond tijdens hun studie.

[0:02:56] Gelijke behandeling.

[0:02:58] In deze Kamer wordt regelmatig door politieke partijen de waardering voor het mbo uitgesproken.

[0:03:05] Maar van waardering kunnen mbo-studenten de huur niet betalen.

[0:03:09] En er zijn nog heel veel voorbeelden waarbij mbo-studenten ongelijk behandeld worden met hbo- en wo-studenten.

[0:03:17] De thuiswonende basisbeurs, 266 euro per jaar minder voor mbo-studenten.

[0:03:21] De aanvullende beurs, 288 euro per jaar minder.

[0:03:25] Geen lesgeld terugbetaling bij vroegtijdige stoppen, geen lesgeldkrediet, een lager leenbedrag.

[0:03:30] Dat kan oplopen tot bijna 3000 euro per jaar per mbo-student, ongelijk ten opzichte van hbo en wo.

[0:03:38] Mijn vraag aan deze nieuwe minister is dan ook, herkent hij dit probleem en wat gaat hij hier aan doen?

[0:03:46] U haalde het net al even aan, de brief over diploma discriminatie, die dus nu helaas niet wordt betrokken bij dit debat, dus ik zal het algemeen houden.

[0:03:57] Ook daarvan ben ik benieuwd, is deze minister bereid om dit probleem aan te pakken, bijvoorbeeld door opleidingsgrond op te nemen in de Algemene Wet Gelijke Behandeling?

[0:04:08] Voorzitter, dan de bbl-studenten.

[0:04:11] Er is een bbl-offensief gaande, waarbij vijf actielijnen zijn uitgetekend.

[0:04:18] Maar wij maken ons toch nog steeds zorgen over de positie van bbl-studenten.

[0:04:24] 53 procent van de bbl-studenten is positief over de rol van hun school tijdens dat bbl-traject.

[0:04:33] Hoe zou dit beter kunnen?

[0:04:34] En maakt deze minister zich dan ook niet zorgen in het licht van de bezuiniging op de subsidiepraktijkleren?

[0:04:40] En 20 procent van de bbl-studenten heeft moeite met rondkomen tijdens het traject.

[0:04:47] Is de minister bereid om de bbl-salarissen recht te trekken met het minimumloon?

[0:04:53] Voorzitter, ik denk dat het ontzettend belangrijk is dat we mbo-studenten ook echt de kans geven om te exceleren.

[0:05:00] Want alle mooie woorden voor het mbo in dit huis, ten spijt, worstelen gewoon te veel mbo-studenten tijdens hun opleiding.

[0:05:08] Verlaten ze daardoor hun opleiding en krijgen ze gewoon niet een eerlijke kans.

[0:05:12] Dus ik hoor graag hoe deze nieuwe minister hierover denkt.

[0:05:17] Dank u wel, keurig binnen de tijd.

[0:05:18] Dan geef ik nu het woord aan de heer Paternotte, omdat hij zometeen even weg moet.

[0:05:23] Ja, veel dank daarvoor voorzitter.

[0:05:25] En het is heel fijn dat we op de valreep van het verkiezingsgesetz nog de kans hebben voor een debat over het NBO.

[0:05:30] Heel terecht.

[0:05:31] We zijn blij dat we dat doen.

[0:05:32] Het is wel ontzettend jammer dat we geen kans hebben om Kameruitspraken uit dit debat te krijgen.

[0:05:37] Omdat gisteren een meerderheid dat niet wilde toestaan.

[0:05:41] Maar voorzitter, het is belangrijk dat we het hebben over het mbo, want te lang is eigenlijk het mbo gezien als een deel van een onderwijsladder.

[0:05:48] En de voorganger van de vorige minister, minister Dijkgraaf, die zei dat we daarmee moeten stoppen.

[0:05:54] Je kunt exceleren in de academie, je kan ook exceleren in praktisch denken en handelen.

[0:05:59] En bovendien laat de arbeidsmarkt ook zien dat we dat heel erg hard nodig hebben.

[0:06:02] En daarom is het onderwijs geen ladder, maar een baaier.

[0:06:05] Ik ben heel benieuwd hoe deze minister erover denkt.

[0:06:07] Ik vermoed dat hij de visie van zijn voorganger wel zal omarmen.

[0:06:11] Ook de twee overgebleven coalitiepartijen hebben het vaak over het mbo.

[0:06:16] Maar ik wil dan toch even kijken, zien we dat dan ook in de keuzes die nu gemaakt worden in de begroting?

[0:06:20] Zien we dat ook in de portemonnee?

[0:06:21] En dan is het antwoord nee.

[0:06:24] Want helaas wordt er bezuinigd op plekken waar het geld echt het hardste nodig is.

[0:06:28] Bijvoorbeeld stages in de zorg, praktijk leren.

[0:06:32] En ook in de begroting die we net hebben gekregen, gaat er weer 20 miljoen euro weg bij het mbo.

[0:06:37] Dus daarom vraag ik, hoe kan dat nou, voorzitter?

[0:06:41] Juist in de zorg zijn we mensen heel hard nodig.

[0:06:44] Vorig jaar maakten 22.500 leerbedrijven gebruik van het stagefonds MBO.

[0:06:49] En door de afschaffing van het stagefonds zal het begeleiden en het opleiden van MBO-studenten heel veel minder worden.

[0:06:57] De subsidieregeling praktijk leren is juist bedoeld als een kostelijke moedkoming voor werkgevers die een praktijk op werkleerplaats aanbieden aan een student ter voorbereiding op de arbeidsmarkt om hen een zetje in de goede richting te geven.

[0:07:09] In 2028 verdwijnt ook het regionaal investeringsfonds.

[0:07:12] Dat is tien jaar geleden opgericht om mbo'ers en mkw-bedrijven in de regio aan elkaar te koppelen.

[0:07:19] Als we die infrastructuur nu afbreken, dan zal het heel lastig zijn om die daarna weer te gaan herstellen.

[0:07:24] Dus waarom wordt hij nu al bezuinigd, vraag ik aan de minister.

[0:07:27] Zou hij misschien bereid zijn om op z'n minst, voordat de OCW-begroting wordt behandeld komende februari, dit op te gaan schorten, deze bezuinigingen, zodat de Kamer de kans heeft om te voorkomen dat dingen worden afgebroken voordat die keuze gemaakt wordt?

[0:07:42] En is hij bereid om er überhaupt op in te zetten dat we de bezuiniging op het mbo uit de begroting gaan halen en ons daarvoor een wijziging van de begroting te sturen?

[0:07:50] Want heel veel mooie woorden over het mbo, maar tegelijkertijd niet de daden die daarbij horen.

[0:07:56] Ja, dat maakt die woorden wel leeg, voorzitter.

[0:07:59] Daarnaast geldt wat ons betreft dat ook de mbo er zelf gelijke rechten zou moeten krijgen, dus dat die waardering er ook niet alleen met woorden zit.

[0:08:06] Ik denk dat mevrouw Tjeko er net hele verstandige dingen over heeft gezegd.

[0:08:09] Want ook de mbo-studenten moeten geld overhouden in hun portemonnee.

[0:08:12] In aanvulling op wat we net hoorden, vorig jaar is de koopkracht van studenten in Nederland met zo'n 6,6 procent afgenomen.

[0:08:18] Dat effect zien we dit jaar.

[0:08:21] En het is natuurlijk ook niet uit te leggen dat er nog steeds een andere inkomensgrens wordt gehanteerd voor hbo'ers en w-o'ers dan voor mbo'ers om aanspraak te kunnen maken op de aanvullende beurs.

[0:08:31] Dat moet echt gelijk getrokken worden.

[0:08:34] Graag een reactie van deze minister.

[0:08:35] Is hij bereid om die inkomensgrens ook gelijk te trekken en op die manier ook voor te zorgen dat mbo-studenten zien dat ze gelijke rechten hebben en dat er ook bij hen oog voor is dat zij aan het eind van de maand genoeg geld overhouden om rond te komen.

[0:08:49] Voorzitter, ik heb hele hoge verwachtingen van deze minister, dus ik hoop eigenlijk dat hij op mijn vragen alleen maar zegt, ja zeker, dat gaan we doen.

[0:08:58] Dank u wel.

[0:08:58] Dan is nu het woord aan mevrouw Hertsbergen van Nieuw Sociaal Contract.

[0:09:04] Voorzitter, NBO'ers houden onze samenleving draaiende.

[0:09:07] Het zijn de mensen die je geen dag kunt missen.

[0:09:09] Het probleem is dat het NBO krimpt.

[0:09:12] En dat kunnen we ons in Nederland gewoonweg niet veroorloven.

[0:09:15] We moeten ook constateren dat het moeilijker is geworden voor veel mensen om een NBO-opleiding te voltooien.

[0:09:21] Het leven is duurder geworden.

[0:09:22] Studenten hebben geen inkomen dat meegroeit met de prijsstijging.

[0:09:26] Zeker wanneer zij voltijds stage lopen en niets meer kunnen bijverdienen.

[0:09:30] Dan komt hun koopkracht onder druk.

[0:09:32] Vreemd woord eigenlijk, koopkracht.

[0:09:34] Het is natuurlijk gewoon leefkracht.

[0:09:37] We horen veel over de hardwerkende Nederlander, maar de hard studerende Nederlander krijgt nu wel de volledige gevolgen van het duurdere leven te verstouwen.

[0:09:45] Daarom vragen wij de minister naar de verplichte minimumstagevergoeding.

[0:09:50] Hoe denkt de minister die economische impuls waar deze regering voor staat, de opbouw van onze defensie, al die verzorgenden en verpleegkundigen die we nodig hebben nu Nederland verouderd?

[0:10:00] Hoe zorgen we ervoor dat studenten ook als het leven duurder wordt in staat blijven om de benodigde opleidingen te volgen?

[0:10:06] Wij pleiten dan ook voor een verplichte stagevergoeding van 450 euro voor elke voltijdstage langer dan zes weken.

[0:10:13] Wat vindt de minister daarvan?

[0:10:14] En hoe kan een wettelijk verplichte minimale stagevergoeding worden vastgelegd en ingericht?

[0:10:19] En zoals de eerder gesprekers al zeiden, de vorige minister kondigde een verkenning aan.

[0:10:23] Hoe staat het daarmee?

[0:10:25] En vaak wordt er alleen gekeken naar de stages, maar de 140.000 bbl'ers zijn net zo belangrijk.

[0:10:32] Die lopen geen stage, die werken gewoon vier dagen en leren daarbij één dag.

[0:10:36] En vanaf dag één dragen zij bij in tekortsectoren voor techniek, voor zorg, voor kinderopvang, plekken waar we keihard mensen nodig hebben.

[0:10:44] En we kunnen het ons niet veroorloven dat er bbl'ers uitvallen omdat ze het financieel niet vol kunnen houden.

[0:10:48] De vorige minister heeft aangekondigd de bbl-staffel, het jongere minimum salaris, al af te schaffen per 2027.

[0:10:56] Kan de minister toezeggen dat dit inderdaad gaat gebeuren?

[0:10:58] Want dat zou mooi nieuws zijn, een flinke impuls voor de bbl-student.

[0:11:02] Zeker als het minimumloon ook flink gaat stijgen, zoals wij een nieuw sociaal contract ook voorstellen naar 18 euro per uur.

[0:11:10] Dan de studenten die uitvallen.

[0:11:12] In het mbo hebben studenten vaak net iets meer bananenschillen op hun pad liggen dan studenten in het hbo-wo.

[0:11:18] Ik was bij Albeda op Rotterdam Zuid en ze hebben bijvoorbeeld de talent hub waar jongeren die stoppen met hun opleiding dreigen uit te vallen even op de pauzeknop kunnen drukken.

[0:11:27] Eén stapje terug om zich te herpakken, motivatie terug te vinden.

[0:11:31] Hoe kijkt de minister naar dit soort ontwikkelingen?

[0:11:34] En op welke manier kan dit structureler ondersteund worden vanuit OCMW?

[0:11:38] Dan de de bevolktheidstoeslag.

[0:11:39] Daar zien we nu de eerste tranches verdeeld worden.

[0:11:41] Eerst is nu Limburg aan de beurt.

[0:11:43] Mijn fractie is benieuwd of er ook bindende afspraken worden gemaakt over welke opleidingen in stand worden gehouden.

[0:11:49] Lijkt me ons belangrijk dat we inzetten op het ondersteunen van opleidingen ook voor de arbeidsmarkt, voor de tekortsectoren.

[0:11:56] Zijn daar afspraken over?

[0:11:58] Want dat kan ook een impuls zijn voor de lokale economie en de voorzieningen.

[0:12:02] En dan tot slot de wet school naar duurzaam werk.

[0:12:04] Mijn fractie was al bezorgd over het financiële plaatje hierachter.

[0:12:08] Meer taken voor de scholen, maar maar een klein beetje minder geld en vooral heel veel verschuivingen in de potten.

[0:12:13] Want er zit niet alleen een intensivering in die wet, maar er stoppen ook regelingen, zoals de nazorgregeling en de gemeentelijke doeluitkering jeugd.

[0:12:21] Wij krijgen signalen dat deze wet netto negatief uitpakt als je het op regionaal niveau bekijkt.

[0:12:27] En met name in de gemeentes met het hoogste percentage kwetsbare mbo-studenten, de hoogste percentage mbo-studenten met een niet-Europese achtergrond, die net iets moeilijker doorstromen.

[0:12:37] Rotterdam en Amsterdam krijgen mbo-instellingen minder geld voor die cruciale begeleiding van mbo-studenten naar werk.

[0:12:44] Dat kan toch niet de bedoeling zijn?

[0:12:46] Wel extra werk, geen extra geld.

[0:12:48] Kan de minister hier echt heel zorgvuldig naar kijken?

[0:12:51] Hoe borgen we dat alle studenten baat hebben bij deze wet?

[0:12:54] En kan de minister ook toezeggen dat waar er correcties nodig zijn om deze negatieve uitwerking, waar die gecorrigeerd moet worden om daar zo snel mogelijk over aan de Kamer te rapporteren?

[0:13:06] Voorzitter, deze vragen stel ik allemaal niet in het belang van de mbo-studenten zelf.

[0:13:12] Niet alleen in het belang van die studenten, niet alleen in het belang van die mbo-scholen, maar ook gewoon in het belang van Nederland.

[0:13:18] Dank u wel.

[0:13:20] Dank u wel.

[0:13:21] Dan is het woord aan de heer Oosterbrink van de BBB.

[0:13:25] Dank u, voorzitter.

[0:13:26] Zonder mbo'ers staat ons land stil.

[0:13:29] En dat is geen slogan, dat is een feit.

[0:13:31] Ook maandag meldde RTL dat BUB een van de partijen is met de meeste mbo'ers op de kieslijst.

[0:13:36] En dat is geen toeval, want wij staan namelijk paal voor vakmensen.

[0:13:40] Voor de mensen die bouwen, zorgen, repareren en Nederland draaiende houden.

[0:13:45] Het mbo is geen bijzaak, maar het fundament van onze samenleving.

[0:13:49] En dat fundament verdient erkenning, instroom en waardering.

[0:13:53] En als mbo'er heb ik geleerd praktisch en pragmatisch problemen aan te pakken.

[0:13:57] Maar heb ik ook de ongelijkheid gezien in de samenleving over hoe het tegen het mbo of tegen een mbo-student wordt aangekeken.

[0:14:05] Voorzitter, de instroom daalt al jaren.

[0:14:07] En in de zorgopleidingen is het verlies het grootst.

[0:14:10] De opleiding tot verzorgende IG verloor sinds 2019 ruim 10.000 studenten.

[0:14:15] Maar ook in de techniek, bouw, infra en logistiek zien we een daling.

[0:14:18] Terwijl de arbeidsmarkt schreeuwt om vakmensen.

[0:14:21] Zonder technici geen stroom en zonder loodgieters geen water.

[0:14:24] En zonder bouwvakkers geen huizen.

[0:14:26] En zonder verzorgenden geen zorg.

[0:14:28] Dit is geen trend, dit is een systeemcrisis.

[0:14:31] En BWB ziet het als het gevolg van jarenlang beleid waarin het theoretisch onderwijs werd voorgetrokken en het praktisch onderwijs werd verwaarloosd.

[0:14:44] Ja, maar niet omdat ik het op enig woord oneens ben.

[0:14:47] Ik vind het een zeer terecht betoog van de heer Oostenbrink.

[0:14:51] En ook mooi dat BB heel veel mbo's op de lijst heeft staan.

[0:14:55] En tegelijkertijd, en wat ik altijd bij dit soort debatten, en dat is geen verwijt aan de heer Oostenbrink, maar wat ik altijd heel fijn vind, is dat we roemen allemaal het mbo, zeggen allemaal hoe geweldig we het vinden dat mbo's onmisbaar zijn, dat Nederland stil zou staan.

[0:15:10] En tegelijkertijd zien we wel

[0:15:12] ook in deze begroting bezuinigingen.

[0:15:14] U had het net bijvoorbeeld, als ik daar als eerste op mag interroperen, over de zorg.

[0:15:18] Ja, dat stagefonds zorg, daar wordt natuurlijk wel hard op bezuinigd.

[0:15:22] Wil de BB, samen met andere partijen hier, dat bijvoorbeeld terugdraaien?

[0:15:26] Zodat we echt niet alleen zeggen dat we mbo's waarderen, maar dat ook financieel voor hem mogelijk maken om die opleiding te doen.

[0:15:34] Ja, dank ook voor deze vraag.

[0:15:36] Kijk, als het gaat om het stagefonds Zorg... en daar hebben we het al in een eerder debat over gehad... als het gaat om de toegang van mbo tot de arbeidsmarkt... heeft ook de Algemene Rekenkamer geconcludeerd... dat als het gaat om de stagefonds Zorg... dat dat niet per se meer stageplekken heeft opgeleverd.

[0:15:52] Dus dat is natuurlijk ook voor ons een keuze geweest... dat je denkt, weet je, ook met bepaalde fondsen moet je weer gaan wegen van... wat is het resultaat wat je wilt behalen, ook met een bepaald fonds... en geeft dat dan ook het gewenste resultaat?

[0:16:02] Mevrouw Beckerman.

[0:16:04] Voorzitter, deels eens natuurlijk, maar de heer Oosterbrink zegt net bijvoorbeeld zelf, verzorgende IG, daar zie je eigenlijk dat de minste mensen nu instromen, dat die instroom enorm daalt, dus dat we straks veel minder verzorgenden hebben en dat we tegelijkertijd vergrijzing hebben, waardoor we heel veel mensen nodig hebben.

[0:16:22] Kun je twee dingen doen?

[0:16:23] Kun je zeggen, nou, we bezuinigen dat geld weg of we zetten dat geld anders in?

[0:16:28] En er is nu voor gekozen om een groot deel weg te bezuinigen.

[0:16:31] We zien ook in deze begroting weer verkapte bezuinigingen.

[0:16:35] D66 had het net al over, weer 20 miljoen eraf.

[0:16:38] De staatsvergoeding is nog steeds niet geregeld en dit geld verdwijnt wel.

[0:16:42] En daarom is de vraag aan de heer Oostenbrink.

[0:16:45] Oké, dit is wegbezuinigd door het kabinet.

[0:16:50] Zou de BBB bereid zijn om opnieuw geld vrij te maken om deze bezuinigingen terug te draaien en daadwerkelijk ook te investeren in deze groep studenten?

[0:17:00] Dank voorzitter.

[0:17:01] Zoals ik eerder zei, ook in een coalitiepartij moet je altijd keuzes maken.

[0:17:06] Dat geldt ook voor bepaalde bezuinigingen.

[0:17:08] Daarom moet je kijken naar bepaalde fondsen.

[0:17:13] Kan je daarmee een probleem oplossen wat je graag wilt bewerkstelligen?

[0:17:18] In het geval van stagefondsen, ook voor de zorg, geeft ook een rapport aan dat ze zeggen, ook vanuit de Algemeen Rekenkamer, dat levert niet op wat we willen.

[0:17:26] Als het gaat om staan voor het mbo, als bbb staan we dat.

[0:17:31] Dat geldt ook voor bepaalde krimpgelden waarvan we zeggen dat moet beschikbaar komen om ook het mbo beschikbaar te houden ook in de regio's.

[0:17:40] Maar dat was ook geen antwoord op de vraag.

[0:17:46] Ik doe heel veel debat, want wij zijn een kleine fractie en dan zie je soms dat er eerst enorme bezuinigingen komen.

[0:17:51] Ik heb dat bijvoorbeeld gezien op het stikstoffonds.

[0:17:53] Dat werd weggezet als een fonds dat niet zou werken.

[0:17:56] En vervolgens wordt die crisis groter en groter en komen we erachter dat we toch heel veel geld nodig hebben.

[0:18:02] Maar dan is die crisis al wel vergroot.

[0:18:04] Dus mijn vraag bij dit debat is, ga nou niet alleen maar wegbezuinigen, maar ga kijken hoe je kunt investeren.

[0:18:12] En daar zou ik graag een antwoord op willen.

[0:18:14] Dus niet opnieuw het antwoord van de Rekenkamer of zoals ik bij dat boerenfonds... Het was een boerenoprotfonds en vervolgens twee jaar later... Oh shit, we hebben toch 21 miljard nodig.

[0:18:25] Mijn vraag is echt aan BBB.

[0:18:26] Oké, u ziet wat de problemen zijn.

[0:18:28] U ziet dat Nederland stilstaat zonder het mbo.

[0:18:31] U ziet dat de verzorgende ig-opleiding niet meer aantrekkelijk is.

[0:18:35] U ziet dat de studenten in problemen komen.

[0:18:37] Wat zou u...

[0:18:39] willen doen en waar wilt u daar geld voor vrijmaken?

[0:18:44] Dank voorzitter, ook voor deze vraag.

[0:18:46] Wat ik al eerder zei, kijk, er moeten bepaalde keuzes worden gemaakt, ook op het moment dat je zegt van in de coalitie en er komt een nieuwe begroting aan.

[0:18:52] Dan moet je ook in sommige gevallen, ook al is het met pijn in je hart, moet je kiezen voor bezuinigingen.

[0:18:56] Als het gaat om de toekomst, de toekomst, we zitten in het laatste week voor het verkiezingsreces, verkiezingen komen eraan.

[0:19:03] En ik hoop ook dat daarin vooral ook een nieuw kabinet daarin keuze zal maken om te kijken van wat kunnen we anders doen.

[0:19:09] Als het gaat om BBB, wij staan voor het MBO.

[0:19:12] Dus dat maakt ook daarin, ja, bepaalde keuzes die er gemaakt zijn, die doen zeer, die doen pijn.

[0:19:18] Maar als het gaat om de vakmensen zie ik terdege wel dat ik zeg van, dat is van belang ook voor onze samenleving.

[0:19:28] Het klopt natuurlijk dat de Algemene Rekenkamer een paar jaar geleden vraagtekens heeft gezet bij de effectiviteit van het stagefonds Zorg zoals het nu bestaat.

[0:19:35] En ik weet dat BBB altijd veel waarde hecht aan wat hoger colleges van staat aan adviezen geven.

[0:19:41] Maar er is ook een enorme noodoproep vanuit de MBO-sector zelf, vanuit de SBB, vanuit de zorgen ook, van door het gewoon helemaal te schrappen, dat gehelemaal op te heffen, dat stagefonds, gaan we gewoon meer tekorten in de zorgen krijgen.

[0:19:53] Gaan heel veel opleidingsplaatsen wel echt verdwijnen.

[0:19:55] Dus als je zegt, wij staan voor het MBO, wat BBB zegt, ja, hoe kan je dan als iets in de acht van BBB niet helemaal goed werkt, dan niet zeggen van nou, dan gaan we met dat geld iets anders doen of gaan we proberen te verbeteren.

[0:20:06] Nee, dan schrappen we het helemaal.

[0:20:08] Dat het dan toch niet BBB levert, maar BBB levert in.

[0:20:15] Mooie woordspelingen trouwens.

[0:20:16] Nee, zoals ik al eerder zei, ook als het gaat om... Je moet natuurlijk ook luisteren naar wat een algemene rekenkamer wel zegt.

[0:20:24] En dat maakt dus ook dat als een rapport aangeeft dat iets niet werkt, moet je ermee ophouden.

[0:20:29] Dan moet je zeggen, dat is iets wat niet het resultaat oplevert wat je wil.

[0:20:34] Dan moet je ook daar eerlijk over zijn en zeggen, dan stoppen we daarmee.

[0:20:37] En we hebben deze discussie ook eerder gehad, ook in een eerder debat.

[0:20:41] En dat maakt ook dat je daarin, ook als coalitiepartij, maakt je keuzes.

[0:20:47] Ja, als coalitiepartij maak je keuze.

[0:20:50] Vorig jaar heb ik aan uw voorganger als onderwijswoordvoerder, mevrouw Van Zanten, ook gevraagd.

[0:20:54] U zegt dat u onderwijs en de regio superbelangrijk vindt.

[0:20:57] Waarom wordt er dan keihard bezuinigd op het onderwijs en de regio?

[0:21:02] Nou, daar zijn we nu een jaar verder.

[0:21:03] Het aantal coalitiepartijen is gehalveerd.

[0:21:05] Dus dan zou je zeggen dat onderhandelen over de begroting makkelijker wordt.

[0:21:08] Je hebt meer invloed.

[0:21:09] En volgens wordt er wederom bezuinigd op het mbo.

[0:21:12] Kan de heer Oosterbrink dan misschien ons drie voorbeelden noemen van extra investeringen in het MBO die BBB voor elkaar heeft gekregen, waaruit wij kunnen afleiden, oké, BBB staat voor het MBO.

[0:21:23] Dank voorzitter.

[0:21:24] Kijk, waar de BBB vooral voor staat is het MBO, omdat we zien dat er zoveel vakmensen nodig zijn, ook in de samenleving, ook naar de toekomst toe.

[0:21:32] We zien dat op dit moment zoveel stagneert in de bouw, in de zorg en dat we echt wel merken dat de vakmensen die we in het verleden gehad hebben, dat we die echt terug moeten krijgen.

[0:21:41] We hebben daarom ook echt gepleit om te zorgen dat die krimpgelden ook teruggaan naar de regio's die het nodig hebben om daar ook mbo's weer toegang te krijgen en toegang te geven ook tot regionale mbo scholen.

[0:21:53] En dat voorbeeld hebben we ook gezien in Zuid-Limburg, waarin ze bewijs van een extra mogelijkheid hebben gekregen om daar met elkaar samen te werken.

[0:21:59] En extra gelden ook om het daar breder neer te zetten, zodat het mbo daar ook toegankelijk blijft.

[0:22:06] Dit is eigenlijk een soort woordensalade als antwoord op een vrij duidelijke vraag.

[0:22:10] Wat u extra doet voor het mbo.

[0:22:12] Want er wordt bezuinigd in de vorige begroting en in deze begroting opnieuw weer.

[0:22:15] Het regiofonds mbo geschrapt.

[0:22:17] Subsidieregeling praktijk leren geschrapt.

[0:22:20] Het stagefonds zorg opgeheven.

[0:22:24] Dus hoe kunt u nou verklaren dat u zegt wij staan voor het mbo, maar dat er alleen maar geld wordt weggehaald tegen alle noodoproepen van de mbo sector zelf in?

[0:22:36] Zoals ik al zei, je moet keuzes maken.

[0:22:38] En dat doet pijn, dat is soms lastig.

[0:22:42] Maar dat maakt wel dat we ook getracht hebben daarin, als het gaat om het mbo, om ervoor te zorgen dat je op bepaalde plekken in een bepaalde regio de toegang tot het mbo toegankelijk houdt.

[0:22:52] Zoals ik net al zei, het voorbeeld in Limburg is daar een goed voorbeeld van.

[0:22:56] kan laten zien, ook voor de mensen daar in de buurt, van een mbo blijft toegankelijk, blijft in de buurt, zodat je er bij wijze van met de buurtbus naartoe kan gaan, omdat ook veel minderjarigen onderwijs willen genieten en een opleiding willen volgen tot een vak specifieke opleiding.

[0:23:12] Dank u wel.

[0:23:14] Uw betoog was al afgerond?

[0:23:16] Nee?

[0:23:17] Hoe volgt uw betoog?

[0:23:19] Dank voorzitter, even zoeken waar ik was.

[0:23:26] Ja, fantastisch hè, op zo'n dag.

[0:23:30] Even kijken hoor, terwijl de arbeidsmarkt schreeuwt om vakmensen.

[0:23:33] Dit is geen trend, dit is een systeemcrisis.

[0:23:35] En WWB ziet het als het gevolg van jarenlang beleid waarin het theoretisch onderwijs, dat heb ik net al gehad, het mbo levert ons een nieuwe helden.

[0:23:43] De mensen die zorgen, bouwen, repareren en onderhouden.

[0:23:45] Zij verdienen geen stigma, maar waardering.

[0:23:47] Het is absurd dat mbo'ers nog steeds worden geweigerd in uitgaansgelegenheden en zich ondergewaardeerd voelen.

[0:23:53] BBB wil dat de overheid het voortouw neemt in het herstellen van het imago van het MBO.

[0:23:58] Dat begint niet alleen met taal, maar ook met representatie.

[0:24:01] Laten we kijken naar kundigheid en niet alleen staren naar diploma's.

[0:24:05] Voorzitter, BAB roept de minister op om het tijd te keren.

[0:24:08] Kom met een brede instroomcampagne voor het mbo, gericht op zorg, techniek, bouw en vakmanschap.

[0:24:13] Gebruik succesvolle voorbeelden uit het hbo, maar breid ze uit met instroombonussen, zoals het afschaffen van collegegeld voor cruciale beroepen en stage- en baangaranties.

[0:24:23] Juist nu moeten we investeren in de mensen die Nederland draaiende houden.

[0:24:26] Graag ook daar een reactie van de minister.

[0:24:29] Daarnaast moet het mbo weer aantrekkelijk worden als werkplek.

[0:24:31] De personeelstekorten zijn nijpend.

[0:24:33] Na het rapport blijkt dat een tekort van 900 tot 1400 fte aan docenten en 40 tot 100 fte aan instructeurs voor een techniek specialistisch vakmanschap Nederlands zijn rekenen.

[0:24:42] WW wil structurele bekostiging voor vakdocenten.

[0:24:45] Minder bureaucratie en meer ruimte voor leermeesters en praktijkroetes.

[0:24:49] Zoals we vaker zeggen, werken in het onderwijs en niet aan het onderwijs.

[0:24:53] Voorzitter, een stage hoort aantrekkelijk te zijn voor degene die stage loopt en voor het bedrijf of de instelling die de stage biedt.

[0:25:00] En BNW pleit dan ook voor het aantrekkelijk maken van een stage, rekening houdend met draagvlak en maatwerk.

[0:25:06] Hoe gaat de minister het aantrekkelijker maken om stage te lopen?

[0:25:09] Wordt er gekeken naar een advies voor een minimale stagevergoeding?

[0:25:12] Rekening houden met draagvlak onder bedrijven en maatwerk voor studenten.

[0:25:16] Tot slot, voorzitter.

[0:25:17] Wil ik onze waardering uitspreken voor alle mbo-studenten en docenten.

[0:25:20] En specifiek aan alle mbo'ers die meekijken.

[0:25:23] Nederland kan niet zonder jullie en heeft jullie keihard nodig.

[0:25:26] Wat jullie doen, is waar jullie goed in zijn.

[0:25:29] En als je doet waar je goed in bent, dan heb je altijd een voorsprong.

[0:25:33] Dank u wel.

[0:25:34] Mevrouw Herzberger heeft een interruptie.

[0:25:37] Toch nog een vraag.

[0:25:38] Meneer Oosterbrink refereert volgens mij aan halvering van het collegegeld als experimenten in het HBO.

[0:25:46] En juist dat is volgens mij afgeschaft vanwege het gebrek aan effectiviteit.

[0:25:52] Vanwege het gebrek aan effect.

[0:25:55] Waarom denkt de heer Oosterbrink dat dat dan in het HBO wel goed gaat uitpakken?

[0:25:59] En waar gaat hij het uit kostigen?

[0:26:02] Ik denk dat je vooral ziet dat als het gaat om het voorbeeld van het hbo, dat we daarin ook vooral willen kijken, omdat het leven van een mbo-student is anders dan van een hbo-student.

[0:26:13] Je ziet daarin ook vooral van een mbo, en dat heb ik zelf ook meegemaakt, dat je vaak ook daarin nog een bijbaan moet hebben om het allemaal te kunnen bekostigen.

[0:26:20] Dat is anders dan met een hbo waarin je bewijzen van een

[0:26:23] studiefinanciering krijgt of wat anders waarin dat beter wordt geregeld.

[0:26:28] Die ongelijkwaardigheid zie je natuurlijk daarin ook weer terug.

[0:26:31] Dus dat maakt dat we ook willen kijken of er een mogelijkheid is om te onderzoeken of dat voorbeeld specifiek ook geënt kan worden op het NPO om te kijken wat daar eventuele resultaten op zijn.

[0:26:47] De heer Paternotte zei het al even.

[0:26:53] We hebben gisteren een debat aangevraagd over het NBO.

[0:26:57] Alle mooie woorden ten spijt hebben we dan ook eigenlijk niks aan BBB.

[0:27:04] Ik hoorde de heer Oosterbrink zeggen dat NBO'ers zich ondergewaardeerd voelen.

[0:27:08] Nee, ze voelen zich niet ondergewaardeerd.

[0:27:10] Ze worden ongewaardeerd.

[0:27:13] Dus al die ongelijkheden die ik net noemde, wat mbo-studenten bijna 3.000 euro per jaar kost, staat de BBB dan naast GroenLinks en PvdA als wij voorstellen doen om die ongelijkheden recht te trekken?

[0:27:27] Of blijft het bij mooie woorden?

[0:27:31] Dank voorzitter.

[0:27:33] Zoals ik al vaker zeg, elk voorstel wat er langskomt zullen wij ook als fractie goed bekijken.

[0:27:38] Echter is de situatie zo dat...

[0:27:41] Ook overheidsgeld en overheidsfinanciën is niet onuitputtelijk.

[0:27:45] Daarin zou je ook altijd moeten kijken van wat kan wel, wat kan niet.

[0:27:48] Als het gaat om het mbo, gaat het me aan het hart.

[0:27:51] Ik heb het zelf gevolgd.

[0:27:52] Ik heb de ongelijkwaardigheid daarin ook meegemaakt.

[0:27:56] Ook meegemaakt op het moment dat je dat volgt met volle lesweken, met volle lespakketten, dat je daarnaast ook moet bijwerken in het weekend om dat allemaal maar zelf te kunnen bekostigen.

[0:28:05] Dan wel de reis ernaartoe.

[0:28:07] Dus als het gaat om de mooie woorden, dat is zeker ook hoe wij vanuit een fractie dit oprecht voor ons zien.

[0:28:14] Maar tegelijkertijd, je kan niet alles.

[0:28:17] Dus daarin moeten we ook goede keuzes maken.

[0:28:18] Dus elk voorstel wat er langskomt zullen we goed bekijken.

[0:28:22] En vooruit loopt ook op de stagevergoeding, wat ik ook eerder heb aangegeven, dat we ook de minister daarin echt willen vragen om goed te kijken van hoe kan je dat dan het beste doen.

[0:28:33] Meneer Oosterbrink heeft het steeds over keuzes maken, maar hij kiest consequent niet voor het mbo.

[0:28:41] Elke keer dat ik of mevrouw Beckerman moties indient over het stagefonds, over de stagevergoeding, over het bezuinigen in krimpregio's, dan maakt BBB inderdaad een keuze, maar die keuze is niet voor het mbo.

[0:28:56] Dus mijn vraag is nogmaals, wat zijn nou de voorstellen die u dit keer wel gaat steunen?

[0:29:01] mede onmogelijk gemaakt om moties in te dienen deze week.

[0:29:04] Nou, als we dat na het verkiezingsproces doen, welke keuzes maakt u dan?

[0:29:08] Kiest u dan echt voor het NBO of blijft het dan bij die mooie woorden?

[0:29:14] Dank voorzitter, ook voor deze vraag.

[0:29:15] Kijk, ook wat ik eerder zei, op het moment dat het gaat om tegenstemmen, ook met het voorbeeld wat u noemde over het stagefonds, hebben wij daar gegronden reden voor om daar ook keuzes in te hebben gemaakt van, dat moet je dan niet voortzetten op het moment dat je het resultaat niet haalt.

[0:29:28] We hebben inderdaad, hebben het er gisteren nog over gehad, als het gaat om het twee minuten debat, zitten voor het verkiezingscensus.

[0:29:34] Daarin hebben we ook keuzes gemaakt van, wat laat je voorgaan?

[0:29:36] Dus de hele agenda, ook mede op basis van wat Givito heeft aangegeven, is dat je daar in bomvol zit.

[0:29:42] En op het moment dat je, ook gisteren, zoveel verzoeken hebt van ga je nog wel niet wat inplannen, dan moet je ook daarin keuzes maken.

[0:29:49] Op het moment dat een twee minuten debat wordt ingediend en plaatsvindt ook naar het verkiezingsreces, dan zou ook daar de BIB er alles aan doen om ervoor te zorgen dat de situatie ook voor mbo'ers gelijkwaardiger wordt dan wat ze nu zitten.

[0:30:04] Ik concludeer dat in de BBB-fractie heel veel keuzes worden gemaakt, maar dat die keuze nooit voor het mbo is en daar ga ik het dan nu voor laten.

[0:30:17] Dank, voorzitter.

[0:30:19] Daar ben ik het grondig mee oneend.

[0:30:20] Als mbo'er zelf weet ik als geen ander hoe wij daarvoor strijden.

[0:30:24] Dan wel voor de crimregio's om het daar toegankelijk te houden.

[0:30:27] Om daar ook voor te zorgen dat vakmensen opgeleid blijven om onze samenleving daarin ook te dragen.

[0:30:34] Laatste interruptie van de heer Paternotte.

[0:30:36] Ja voorzitter, we hebben de komende dagen nog een twee minuten debat res en wind op zee.

[0:30:41] We hebben nog een twee minuten debat academische vrijheid, twee minuten debat circulaire economie.

[0:30:45] Maar gisteren vroeg mevrouw Chagai om over het mbo, in ieder geval de kans te hebben dat de Tweede Kamer een uitspraak doet.

[0:30:51] Het klinkt natuurlijk allemaal heel technisch, maar het gaat er gewoon om kunnen we een voorstel hier voorleggen waarover gestemd wordt.

[0:30:57] En uit dit commissiedebat kan geen enkel voorstel komen waarover gestemd wordt, omdat dat geblokkeerd is gisteren.

[0:31:03] BBB zegt, we vinden NBO superbelangrijk.

[0:31:06] Mensen op de lijst ook daarvoor staan.

[0:31:10] Wij staan ervoor.

[0:31:11] Maar zorgen dat de voorstellen mogen komen waarover gestemd mag worden, dat werd door BBB geblokkeerd.

[0:31:16] Ik denk toch dat het wel goed is om van u te horen waarom dat nou is.

[0:31:20] Je kunt andere dingen belangrijker vinden, maar waarom vind je andere dingen dan belangrijker?

[0:31:24] Zoals de dingen die ik net noemde.

[0:31:28] Dank voorzitter.

[0:31:30] Twee minuten debat, of die deze week gepland wordt of na het verkiezingsproces.

[0:31:34] Er zullen voorstellen komen waar ook over gestemd gaat worden.

[0:31:37] Ik denk daarin ook, met alles wat er voorbij komt, ook in deze laatste weken voor het verkiezingsproces, dat er keuzes moeten worden gemaakt over wat je wel en niet steunt.

[0:31:47] En ook daarin maak je per fractie verschillende keuzes over wat je wel en niet steunt.

[0:31:55] Dank u wel.

[0:31:56] Dan is nu het woord aan de heer Uppelschoot van de PVV.

[0:32:01] Dank u wel, mevrouw de voorzitter.

[0:32:04] Ja, op het gevaar of dat gezegd wordt, de Conferentie van liefdesverzoeklaar over het mbo, wil ik toch een aantal dingen over het mbo zeggen.

[0:32:12] Voor ons is het

[0:32:14] Eerst, voor de PVV is het mbo ontzettend belangrijk.

[0:32:18] Dat is een beetje antwoord op de vraag van de heer Paternotte.

[0:32:21] Bij alle bezuinigingen in het onderwijs is het mbo erg ontzien.

[0:32:25] De bezuinigingen hebben vooral plaatsgevonden bij de universiteit het hbo.

[0:32:27] Dus dat is al een antwoord waarom wij, en ook de bbb, het mbo erg belangrijk vinden.

[0:32:33] Maar het mbo is voor ons het fundament van Nederland.

[0:32:36] Zonder mbo-studenten staat de zorg stil.

[0:32:38] Worden geen huizen gebouwd, loopt de techniek vast en dan breekt de veiligheid op straat.

[0:32:42] Het zijn de vakmensen die in dit land dragen.

[0:32:45] Tegelijkertijd zien we een groeiend tekort aan deze vakmensen, terwijl er juist een overvloed is aan functies die vooral bezemmen, papieren en vergaderen, in plaats van werken aan echte oplossingen.

[0:32:54] De PVV zegt helder, Nederland moet structureel en krachtig kiezen voor het mbo.

[0:32:57] Geen tijdelijke labmiddelen, geen vrijblijvende regioplannen, maar duidelijke nationale keuzes.

[0:33:02] Elke regio moet binnen redelijke reis tijd toegang hebben tot kleinschalige en sterke opleidingen.

[0:33:08] Wat zien we nu?

[0:33:09] In krimpregio's verdwijnen opleidingen.

[0:33:11] Het antwoord van het kabinet, nog meer plannen, nog meer overleg, nog meer papieren constructies.

[0:33:15] Maar voor een student die dagelijks uren onderweg is, verandert er weinig.

[0:33:19] Daarom vraag ik de staatssecretaris, wanneer legt hij vast dat in elke regio een minimum aan mbo-opleidingen beschikbaar moet zijn?

[0:33:26] Vooral mbo-opleidingen die gebonden zijn in die regio.

[0:33:29] Zodat jongeren daar het werk kunnen kiezen voor een vakopleiding.

[0:33:32] Voorzitter, er moet een duidelijke afspraak komen met werkgevers.

[0:33:36] Bedrijven die draaien op goed opgeleide vakmensen moeten laten zien dat ze zelf bijdragen aan leerplekken.

[0:33:42] Ook dat ze willen betalen voor stageplaatsen, praktijkvoorzieningen en de begeleiding op de stageplaatsen.

[0:33:48] Mijn vraag is welke concrete instrumenten ziet de staatssecretaris om werkgevers hun verantwoordelijkheid te laten nemen, vooral in sectoren waar nijpende tekorten zijn?

[0:33:57] Voorzitter, de PVV stelt dat geld veel slimmer moet worden ingezet en voer je jaarlijks miljarden naar flauwe kulstudies in het onderwijs.

[0:34:05] Opleidingen die nauwelijks waarde toevoegen en instellingen die meer bezig zijn met hun eigen ideologische schijnwereld dan met de toekomst van dit land.

[0:34:11] Dat is een grote verspilling.

[0:34:13] Dat geld moet gaan naar opleidingen waar echte maatschappelijke waarde wordt toegevoegd.

[0:34:18] De PVV verwacht veel van het pak opleider voor de arbeidsmarkt van de toekomst.

[0:34:23] Dat met de werkgevers wordt afgesloten en er in duidelijke keuzes gemaakt moeten worden welke opleidingen vinden we belangrijk en waar gaan we op inzetten en welke opleidingen zijn er ook minder belangrijk.

[0:34:35] En dan iets over de...

[0:34:39] Het MBO zelf.

[0:34:40] Ik heb zelf al lang met het MBO gewerkt.

[0:34:42] Het wordt hoog tijd dat het MBO niet meer gezien wordt als niet zijnde AVO-onderwijs.

[0:34:48] En daardoor van mindere kwaliteit.

[0:34:51] Volgens de PVV moet de basisschool, maar daarna de basisschool, gekozen worden uit de stroom AVO-onderwijs, en dat is HAVO-VWO.

[0:34:57] Een stroom beroepsonderwijs, dat is VMBO.

[0:34:59] en de stroompraktijk onderwijs praktijkscholen.

[0:35:02] Vindt de minister ook dat het uitstel van de keuze naar de basisschool leidt tot geen passend onderwijs voor een grote groep leerlingen, namelijk de leerlingen die niet cognitief of minder cognitief bezig zijn?

[0:35:13] De beroepskolom is een volwaardige kolom en doorstopt het hbo als leverancier van theoretisch hoogwaardig beroepsmensen

[0:35:19] ...en het mbo als leverancier van alle praktische beroepsmensen... ...die nodig zijn in Nederland.

[0:35:24] Het vmbo is dank de voorbereiding om naar het mbo te gaan... ...en niet een verkapte AVO-opleiding.

[0:35:29] Eerst tenminste, dit bent PVV eens.

[0:35:31] Naar het vmbo en later naar het mbo... ...gaan juist die leerlingen die leren door te doen... ...en een houding aangeleerd krijgen om te durven doen... ...en niet bang zijn om fouten te maken.

[0:35:40] Dit is een hele andere manier van kijken naar de kwaliteit van het onderwijs.

[0:35:44] Er wordt in het mbo niet gefocust op cognitieve vaardigheden... ...maar praktische intelligentie.

[0:35:49] Dit vergt ook in het mbo een trots houding.

[0:35:51] Het onderwijs, de studenten zijn niet minder maar anders.

[0:35:54] En er is juist grote behoefte aan praktische intelligentie en mensen die praktische problemen kunnen oplossen door te kijken wat een probleem is en wat er fout is gegaan zodat ze onmiddellijk kunnen dat de volgende keer het beter gaat gaan.

[0:36:06] Dan de basisvaardigheden.

[0:36:08] Talen en rekenen zijn geen bijzaak, maar een fundament.

[0:36:11] Een diploma moet altijd garant staan voor kwaliteit en vakbouwkamerlijkheid.

[0:36:16] Kan de staatssecretaris hier bevestigen dat de eisen voor talen en rekenen overeind blijven zonder een mbo-diploma, dat een mbo-diploma altijd staat voor inzetbaarheid en trots vakmaatschappij.

[0:36:25] Dus tot slot, wij vinden het mbo heel belangrijk en we hopen ook in een nieuwe periode

[0:36:33] om dat duidelijk te maken.

[0:36:34] Structurele keuze voor het mbo, met sterke opleidingen in elke regio.

[0:36:38] Geen papieroverlegcultuur en focus op opleidingen die het land veruit helpen.

[0:36:43] Opleidingen in die sectoren die Nederland draaiende houden, techniek, zorg, bouw en veiligheid en onderwijs.

[0:36:49] Werkgevers die niet alleen profiteren, maar ook opleiden en begeleiden.

[0:36:53] en diploma's die staan voor kennis, vaardigheden en vooral trots vakmanschap.

[0:36:59] En trotse mensen die gewerkt hebben en opgeleid zijn uit het mbo.

[0:37:02] Dank u. Dank u wel.

[0:37:04] Een introductie van Marije Hertsberg.

[0:37:06] Ik hoor de BTV hier ook pleiten voor het versterken van de basisvaardigheden op het mbo.

[0:37:14] Wat vindt de meneer van Upperschoten van de...

[0:37:19] de bekwaamheidseisen voor docenten van de basisvaardigheden op het NBO?

[0:37:23] Zijn die noodzakelijk en zouden die als norm moeten worden gesteld of zou iedereen gewoon basisvaardigheden moeten kunnen geven op het NBO?

[0:37:31] En is de meneer van Uppelschoot ook met mijn fractie benieuwd of de minister deze bekwaamheidseisen eigenlijk als norm wil stellen?

[0:37:45] De docenten in het mbo, ze moeten over het allemaal bekwaam zijn om goed met taal en schrijven en rekenen om te gaan.

[0:37:56] Maar ik denk ook dat er specifieke eisen gesteld moeten worden, want als er zo'n achterstand is in de basisvaardigheden en het behalen van de referentieniveaus, dan kun je dat niet zomaar oplossen.

[0:38:05] Ik denk dat er dan specifieke aandacht moet zijn bij bepaalde docenten om daar aan te werken.

[0:38:10] Maar om daar aparte vakken voor te gaan geven,

[0:38:14] Ik kan me bijna niet voorstellen dat het het NBO kan.

[0:38:18] Mevrouw Hitsberger?

[0:38:19] Ik doe eigenlijk meer op de eisen aan de docenten van de basisvaardigheden.

[0:38:25] Dus vindt meneer Van Uppelschoten dat op het NBO eigenlijk iedereen basisvaardigheden zou moeten kunnen doseren?

[0:38:32] Of dat je daar ook bepaalde minimum eisen aan stelt?

[0:38:37] Is meneer Van Upperschoten daar ook benieuwd naar om dat aan de minister te vragen gezamenlijk?

[0:38:43] Nou, ik ben blij met de vraag.

[0:38:45] Ik denk ook dat er minimale eisen gesteld moeten worden aan alle docenten in het mbo.

[0:38:50] Dat zijn die basisvaardigheden die verwacht worden aanwezig te zijn als leerlingen het vmbo verlaten hebben.

[0:38:57] Dat zij die zelf ook beheersen en kunnen overdragen.

[0:39:01] En ik zou in de opleidingen voor een mbo-docent dat ook veel zwaarder naar voren willen brengen.

[0:39:10] Dan is nu het woord aan mevrouw Beckerman van de SP.

[0:39:15] Goedemorgen.

[0:39:18] Wie gaat de huizen bouwen om de wooncrisis op te lossen?

[0:39:23] Wie legt de warmtenetten aan?

[0:39:25] Installeert de warmtepompen?

[0:39:26] Wie zorgt in de zorg in de landbouw en de techniek dat ons land blijft draaien?

[0:39:31] En het antwoord is steeds natuurlijk hetzelfde, mbo'ers.

[0:39:34] We gaan geen enkele crisis in dit land oplossen zonder mbo'ers.

[0:39:38] En juist daarom is het ook onverteerbaar dat heel veel mbo'ers zich minder gewaardeerd voelen.

[0:39:45] Als ik nu de stand zo opmaak na dit debat, is er heel veel waardering.

[0:39:50] Maar is het beste waar coalitiepartijen en ex-coalitiepartijen mee kwamen?

[0:39:53] Ja, we hebben minder hard bezuinigd dan op andere dingen.

[0:39:57] En dat terwijl we zien dat heel veel van die kritieke opleidingen die we gewoon nodig hebben, zoals de zorg, het aantal studenten afneemt.

[0:40:05] En het aantal mbo-studenten zegt, ja, ik kan gewoon niet meer rondkomen.

[0:40:10] Mensen die uitvallen bij zo'n belangrijke opleiding, die zeggen, ja, het kan niet anders, want het lukt niet.

[0:40:17] Daarom wilden wij aandacht vragen voor een aantal onderwerpen in dit debat.

[0:40:20] We hebben dat natuurlijk ook al eerder gedaan.

[0:40:22] Het is natuurlijk een hele lastige dat we niet meer voor de verkiezingen hier ook voorstellen voor in stemming kunnen brengen.

[0:40:28] Allereerst voor de stagevergoeding, gelijkwaardige financiële regelingen en bezuinigingen en verkapte bezuinigingen.

[0:40:35] Voor stagevergoedingen lijkt het een beetje alsof je elke keer opnieuw met hetzelfde spreektekst hier kunt komen.

[0:40:43] Een stage is een leerplek, geen gratis arbeidskracht.

[0:40:46] En toch krijgt een mbo-student vaak geen of een veel lagere stagevergoeding.

[0:40:51] En dat is gewoon niet uit te leggen.

[0:40:53] En het is ook niet incidenteel.

[0:40:55] En we zien talloze signalen van stage-discriminatie.

[0:40:58] Er is al, verwezen naar de petitie, 25.000 keer ondertekend voor mensen van links tot rechts.

[0:41:05] De boodschap is duidelijk, gelijke stage is gelijke beloning.

[0:41:09] De SP wil dat er eindelijk een wettelijke verplichte gelijke stagevergoeding komt, zodat iedere student een fatsoenlijke beloning krijgt voor zijn of haar inzet op de werkvloer.

[0:41:18] De minister zegt opnieuw een verkenning te willen doen naar mogelijkheden.

[0:41:24] een mooie escape die we wel vaker zien.

[0:41:27] Maar de vraag is, ja, wat...

[0:41:29] wil je eigenlijk nog verkennen?

[0:41:31] Dat is natuurlijk vaak iets van ja, dan gaan we het onderzoeken of dan gaan we nog een keer kijken.

[0:41:35] Maar waarom lossen we het niet gewoon op?

[0:41:38] Want dat kan natuurlijk wel degelijk.

[0:41:39] En als iedereen zegt we staan ervoor, we waarderen het, we leveren.

[0:41:43] Ja, volgens de SP moet je dan ook gewoon echt gaan regelen.

[0:41:47] Voorzitter, er is ook al aandacht voor gevraagd, onder andere vanuit GroenLinks, PvdA en D66.

[0:41:53] De ongelijkwaardigheid laat zich ook in geld uitdrukken.

[0:41:57] Het is niet alleen een gevoel dat mensen zeggen dat ze minder gewaardeerd zijn.

[0:42:01] Het is ook zo.

[0:42:04] MBO-studenten krijgen een lagere basisbeurs en komen minder snel in aanmerking voor een aanvullende beurs dan hun leeftijdsgenoten op HBO en WO.

[0:42:12] Soms wordt gezegd dat het eerlijk is, omdat het college geldt in het hoogonderwijs.

[0:42:15] Maar wie de maandelijkse maandlasten naast elkaar zet, ziet dat een mbo-student per maand ongeveer evenveel nodig heeft om rond te komen als een student in het hbo of wo.

[0:42:28] Het verschil in beurs is dus onterecht en vergroten ongelijkheid.

[0:42:31] Deelt het kabinet die analyse?

[0:42:33] En zo ja, wat willen ze eraan doen?

[0:42:34] En zo nee natuurlijk.

[0:42:35] Waarom niet?

[0:42:36] SP steunt het visiestuk van Job-mbo en de mbo-raad waarin wordt gepleit voor gelijke financiële regelingen.

[0:42:42] Dat is ook een mooie manier om je waardering uit te drukken.

[0:42:45] Voorzitter, dan mijn laatste punt.

[0:42:49] De bezuiniging is er al vaker over gegaan, maar we zien in deze begroting ook echt verkapte bezuinigingen.

[0:42:55] NBO, HBO en universiteiten worden niet volledig gecompenseerd voor loon- en prijsstijgingen.

[0:43:01] En de vraag die we daarover willen stellen aan het kabinet is, bij basisscholen en middelbare scholen zie je dat er een volledige compensatie is.

[0:43:11] Dat is gewoon goed wettelijk geregeld.

[0:43:13] En als je dat niet ook voor andere instellingen doet, dan krijg je dus jaar na jaar eigenlijk een teruggang in financiële ondersteuning.

[0:43:21] En dat zorgt op lange termijn voor echt een financiële uitholling.

[0:43:24] Zou het kabinet dit ook structureel willen regelen voor deze scholen?

[0:43:29] Dank u wel, voorzitter.

[0:43:31] Dank u wel.

[0:43:31] Dan tot slot vandaag vanuit de zijde van de Kamer mevrouw Rijkhofsky van de VVD.

[0:43:42] Dank, voorzitter.

[0:43:44] Mijn eerste mbo-debat.

[0:43:48] Vele partijen hebben het al gezegd, maar ons mbo bruist van gouden handen en knappe koppen.

[0:43:55] En als we in de toekomst ook willen kunnen innoveren, hebben we de kennis en kunde van deze studenten hard nodig.

[0:44:01] En we vertrouwen er dan ook op dat instellingen en studenten hun eigen keuzes kunnen maken, zonder een overheid die al teveel stuurt.

[0:44:08] Maar tegelijkertijd ontslaat het ons ook niet van de politieke plicht om wel in periodes waar we met arbeidsmarkt tekorten om dan toch richting te geven en te helpen waar nodig.

[0:44:18] En daarom wil de VVD ook die stap naar voren zetten.

[0:44:21] Het is tijd voor een toekomstbeeld voor het mbo.

[0:44:24] Want een sterk mbo is essentieel voor Nederland.

[0:44:27] Hun vakmanschap houdt de maatschappij draaiende.

[0:44:30] En we moeten af van het vooroordeel dat een theoretische opleiding beter zou zijn dan een praktische.

[0:44:35] Een mbo-diploma is een gerespecteerd eindstation en geen tussenstop.

[0:44:40] De VVD wil vol inzetten op maatschappelijke herwaardering van het mbo.

[0:44:44] Dan kom ik op mijn eerste punten, dat gaat over het bestuursjaar.

[0:44:48] Want voor veel studenten is een bestuursjaar ook een waardevolle manier om je te ontwikkelen buiten de collegebanken.

[0:44:54] Je leert er allerlei vaardigheden, organiseren, samenwerken, netwerken.

[0:44:59] Maar dat zijn allemaal vaardigheden die ook later op de arbeidsmarkt van belang kunnen zijn.

[0:45:04] En toch zien we dat NBO-studenten hierin worden achtergesteld ten opzichte van HBO en WO-studenten.

[0:45:10] Want anders dan HBO en WO kunnen zij geen financiële tegemoetkoming krijgen omdat de leerplichtwet hier schijnbaar in de weg staat.

[0:45:18] En dat vinden wij vreemd, voorzitter, want ook NBO-studenten verdienen dezelfde kans om zich te ontplooien.

[0:45:23] als studenten in het hoger onderwijs.

[0:45:25] En daarom vraag ik de minister om te onderzoeken hoe ook mbo-studenten bij bijzondere omstandigheden, zoals een bestuursjaar, aanspraak kunnen gaan maken op een vorm van financiële ondersteuning.

[0:45:37] En net als in het hbo en het wo zou die verantwoordelijkheid hiervoor bij de onderwijsinstelling kunnen komen te liggen.

[0:45:43] Ik hoor graag van de minister hoe hij dit verschil wil gaan oplossen, voorzitter.

[0:45:50] Oké.

[0:45:51] Nee, geen probleem.

[0:45:54] Ik noemde net ook al het mbo als voorwaardig eindstationen, voorzitter.

[0:45:57] Want op dit moment daalt het aantal mbo'ers die een studie lijkt af te ronden met diploma.

[0:46:03] Dit heeft verschillende oorzaken.

[0:46:05] Vroegtijdig school verlaten, maar ook banen die misschien heel aantrekkelijk lijken om daarin te springen, maar krimpregio's.

[0:46:11] De rapporten staan vol met oorzaken.

[0:46:14] Maar daarnaast lijkt het ook nog steeds de bedoeling dat je toch moet gaan doorstuderen, alsof een hbo-diploma beter zou zijn dan een mbo-diploma.

[0:46:22] En dat vind ik jammer, voorzitter, want de transities klimaat, digitalisering, die kunnen niet zonder mbo'ers, maar ook niet in de bouw, de techniek en de zorg.

[0:46:31] Maar ook de onderwijsinspectie straft onderwijsinstellingen af als studenten afstromen.

[0:46:38] Dus het wordt ook afstromen genoemd.

[0:46:40] En dit moet stoppen.

[0:46:42] Want waarom zou een HVO-leerling niet naar het mbo mogen?

[0:46:44] Waarom zou een hbo-leerling niet toch naar het mbo mogen?

[0:46:48] Waarom zou je niet, als je niveau 3 zit, toch naar niveau 2 mogen gaan?

[0:46:53] En op dit moment, als dat gebeurt, mijn collega Martens heeft daar ook vaker wat over gezegd, moet je dus je hele studiegeld terugbetalen.

[0:47:01] Dat betekent toch al wat voor de kosten en voor de achterstand en de schulden waar je als student mee je volwassen leven start.

[0:47:10] En schijnbaar is hier dus ook een wetswijziging voor nodig.

[0:47:13] Dus ik begrijp dat dat een lang proces is, maar dan toch de vraag hier aan de minister of hij hiernaar zou kunnen kijken.

[0:47:19] Want laten we onderwijsinstellingen en leerlingen en studenten alsjeblieft niet straffen als zij ervoor kiezen om iets anders te gaan doen.

[0:47:27] Dan als laatste, voorzitter, de financiering.

[0:47:32] Uiteindelijk is het aan een volgende Tweede Kamer en aan een volgend kabinet om daar echt keuzes over te maken.

[0:47:39] Ook nu weer op het debat op de agenda hebben wij rapporten van onder andere PwC staan.

[0:47:44] die heel veel varianten aandragen... hoe een financiering van het mbo er uiteindelijk uit zou komen te zien.

[0:47:49] Dat vond ik zeer interessant om te lezen.

[0:47:51] Maar ook dat vind ik echt iets aan een nieuwe Kamer en een nieuw kabinet... om daar een ei over te leggen.

[0:47:55] Ik kan wel vast een beetje richting mee gaan geven.

[0:47:58] Wat voor de VVD in ieder geval belangrijk is en belangrijk zal blijven... is de aansluiting op de arbeidsmarkt.

[0:48:04] Dat zou een bouwsteen moeten zijn, ook toekomstgericht.

[0:48:07] Dus als in de toekomst meer of minder studenten gaan komen... dat daar dan op ingespeeld wordt.

[0:48:13] Maar ook kijken of sommige opleidingen beter gefinancierd moeten worden... of meer krijgen dan andere.

[0:48:21] Dat zie je in het hbo en in het wo zijn daar heel veel modellen en oplossingen voor.

[0:48:26] Zoiets zouden wij wellicht ook voor het mbo interessant vinden.

[0:48:32] En ik heb ook al mensen op de lijn gehad die graag het onderwijsresultaatmodel... wat ook niet in het mbo geldt, of dat ook een idee kan zijn.

[0:48:40] En eerlijkheidshalve voorzitter, weet ik daar gewoon nog...

[0:48:42] te weinig vanaf als net woord voor de OCW zijnde.

[0:48:46] Dus ik hoorde ook graag de reflectie van de minister.

[0:48:49] Dan een laatste zin, dan rond ik af.

[0:48:52] U bent al een minuut over de tijd.

[0:48:54] Oh, excuus.

[0:48:54] Nou, dat kan ook in tweede termijn.

[0:48:58] Mevrouw Beckman, gaat u het redden?

[0:49:02] Ik was zo benieuwd.

[0:49:02] Wat was nou die laatste zin die u nu zo graag tegen de Kamer zou willen zeggen?

[0:49:08] Dat gaat over de 19 miljoen euro die minister Bruins beschikbaar heeft gesteld voor de krimpregio's, want de mbo's in Zeeland, Limburg, Groningen, Drenthe, volgens mij nog een heel rijtje, ik denk dat dat al wel aantoont.

[0:49:25] Dat blijkt bij de huidige bekostigingssystematiek van het mbo dat dat niet voldoende is en dat we misschien gewoon extra dit soort impulsen nodig zijn.

[0:49:33] En nogmaals, dat is een nieuw kabinet, maar dit vonden wij een goed model.

[0:49:37] Er is ook nog een vraag van mevrouw Hersbergen.

[0:49:40] Goed om te horen dat ook de VVD aandacht heeft voor die krimpregio's.

[0:49:44] En dan is de VVD waarschijnlijk met ons ook eens dat het belangrijk is dat we daar ook afspraken maken voor de arbeidsmarkt.

[0:49:52] Welke opleidingen je daar in stand houdt.

[0:49:54] Ik wilde heel even wat vragen over die afstroom.

[0:49:57] en de gevolgen voor de basisbeurs en het terugbetalen van de studiefinanciering.

[0:50:03] Eerder hebben wij wel het punt gemaakt dat als een mbo-student naar een niveau lager gaat, gewoon omdat er meer bananenschillen op de weg liggen of omdat er

[0:50:14] dingen in het leven gebeuren waardoor het net niet op NBO 4 of NBO 3 gaat, maar je net een jaartje terug gaat.

[0:50:23] Is de VVD het met ons eens dat er ook vaak enorme wijzigingen zitten in het examenprogramma, in eisen die NBO's in instellingen stellen, dat als je eigenlijk al drie jaar van je, bijna drie jaar of vier jaar van je NBO 4 hebt afgerond,

[0:50:37] Dat je dan eigenlijk ook weer opnieuw moet beginnen, terwijl dat helemaal overbodig is.

[0:50:42] En het heel lastig is om vrijstellingen te krijgen.

[0:50:45] Het heel lastig is om eigenlijk een stapje terug te zetten en een diploma op een lager niveau te halen.

[0:50:54] Wat zou de VVD daar aan willen doen?

[0:50:57] Kijk, wat de VVD betreft zorgen we ervoor dat uiteindelijk studenten hun school verlaten of hun opleiding verlaten met een diploma.

[0:51:07] En dat vraagt soms wel wat flexibilisering.

[0:51:10] Dus zeker als dit drempels zijn die het moeilijk maken om van niveau 3 naar niveau 2 te gaan, dan is dat zeker iets waar ik naar zou willen kijken.

[0:51:18] Ik ken hier de details gewoon nog niet van, maar het klinkt als een logische vraag.

[0:51:23] Dank u wel.

[0:51:23] Mevrouw Tsukai heeft ook nog een vraag.

[0:51:26] Ik had even gewacht tot het einde van het betogen van de VVD.

[0:51:30] Ik hoorde mevrouw Rijkhofsky die begon over het bestuursjaar van mbo'ers.

[0:51:36] Dat is een heel terecht punt.

[0:51:37] Als zij daarover een motie na het reces indient, kan zij GroenLinks B van de A naar haar zijde vinden.

[0:51:44] Een veel grotere groep studenten komt financieel in de knel door die stagevergoeding waar we het steeds over hebben.

[0:51:52] Overigens niet alleen mbo-studenten, ook hbo- en wo-studenten, maar mbo-studenten krijgen vaker geen stagevergoeding dan hbo- en wo-studenten.

[0:52:03] Wat is de mening van de VVD nou precies over die stagevergoeding en kunnen wij mevrouw Rijkhofsky aan onze zijde vinden als het gaat om die wettelijk verplichte stagevergoeding?

[0:52:13] Nee, voorzitter, helaas niet.

[0:52:16] Hier zit voor ons een dilemma.

[0:52:19] Wij vinden eigenlijk dat mensen die werk leveren daar ook voor betaald zouden moeten worden.

[0:52:25] Wij zien ook dat het soms lastig is voor bepaalde opleidingen om goede stages te kunnen vinden.

[0:52:31] En als we dan ondernemers spreken, kleine ondernemers die zeggen... nou, wij zouden best wel een stage willen aanbieden.

[0:52:38] Alleen, dit is een beginstage wat ervoor kan zorgen... dat iemand heel veel begeleiding nodig heeft... en wij hebben al zoveel krabt op de arbeidsmarkt.

[0:52:46] En ondernemers die dan zeggen... dus ik moet eigenlijk ook iemand deels vrij spelen om iemand te begeleiden.

[0:52:50] Als we dan ook nog een bepaalde stagevergoeding zouden moeten geven... ja, dan weten we niet of wij die stage nog aan kunnen bieden.

[0:52:56] Dus voor mij is dit echt een worsteling.

[0:53:00] En daarom wat dat betreft geen verplicht te hengen op dit moment.

[0:53:06] Dank u wel.

[0:53:06] Dan beëindigen we hiermee de eerste ronde van de Kamer.

[0:53:11] We gaan nu schorsen tot kwart over elf en dan gaan we de beantwoording door de minister afwachten.

[1:15:21] Dames en heren, we gaan weer verder met het debat over het mbo.

[1:15:25] Zoals ik al aan het begin van dit debat verteld heb, hebben wij om tien over half twee een stemming.

[1:15:31] Een hoofdelijke stemming waarbij iedereen aanwezig moet zijn.

[1:15:34] Daar wilde ik in ieder geval voor klaar zijn.

[1:15:37] Maar omdat er ook nog een lunch moet worden, ik hoorde de heer Paternotte ook voor een snelle snack gaan.

[1:15:41] Ik gun de Kamerleden ook een lunch.

[1:15:43] Dus ik wil proberen om dit debat af te ronden om tien over één.

[1:15:47] De minister heeft aangegeven dat hem dat gaat lukken.

[1:15:50] Ik zou de Kamerleden dus willen vragen om zes interrupties te toestaan.

[1:15:55] Maar doe ze wel kort, want anders neemt het veel tijd.

[1:15:59] Dan geef ik nu graag het woord aan de minister.

[1:16:03] Dank u wel, voorzitter.

[1:16:04] Ik ga mijn uiterste best doen.

[1:16:05] Ik heb ook mijn inleidende spreekstest ingekort en daarna ga ik snel naar de vragen die gesteld zijn door uw Kamer.

[1:16:12] Voorzitter, met extra veel plezier heb ik vandaag naar de inbreng van uw Kamer geluisterd.

[1:16:17] Het onderwerp gaat me zeer aan het hart.

[1:16:20] Ik ben namelijk een mbo'er.

[1:16:22] Ik heb een mbo-afgrond, machinebankwerken, bbl niveau 2, om precies te zijn.

[1:16:28] En daar ben ik nog altijd trots op.

[1:16:30] Ook al heb ik inmiddels ook een hbo-papiertje op zak.

[1:16:32] Vakmanschap is cruciaal voor ons dagelijks leven en verdient zichtbaarheid en waardering.

[1:16:38] Vakmensen maken Nederland letterlijk.

[1:16:40] Onze huizen, onze infrastructuur, onze zorg, onze energievoorziening, onze industrie, onze landbouw en nog duizend dingen meer zouden allemaal niet mogelijk zijn zonder de dagelijkse inzet van onze vakmensen.

[1:16:51] Het NBO is daarom de onderwijsmotor van ons land.

[1:16:54] Mensen leren hier een vak.

[1:16:56] En als je op de werkvloer een beetje oplet, leer je ook de fijne kneepjes van al die vaklui die er ooit voor gingen.

[1:17:03] Een mooie en oeroude traditie, in het bijzonder op het NBO.

[1:17:08] Zonder vaklui komt de samenleving krakend en piepend tot stilstand.

[1:17:12] Als onze mbo'ers een dagje zouden stoppen, dan stopt de wereld voor heel veel mensen.

[1:17:17] Ik ben benieuwd of wij dat ook over onszelf zouden kunnen zeggen, voorzitter.

[1:17:22] In het mbo komt heel veel samen.

[1:17:24] Ontwikkeling, beroepstrots en perspectief op een betekenisvol plek in het dagelijks leven.

[1:17:30] Op de scholen kun je met al je zintuigen waarnemen hoe studenten met volle inzet en overtuiging bouwen aan hun toekomst en aan de toekomst van Nederland.

[1:17:40] En ik was zeer blij te horen dat ik woorden van dergelijke strekking ook terug hoorde komen in veel van de inbrengen vanmorgen.

[1:17:52] Dan naar de vragen en de antwoorden.

[1:17:57] Als eerste denk ik ook het belangrijkste, stagevergoeding.

[1:18:02] Heeft u blokjes voorbereid?

[1:18:04] Of gaat het allemaal achter elkaar door?

[1:18:08] Volgens mij gingen veel van de vragen over hetzelfde thema.

[1:18:11] Ik probeer dat te clusteren.

[1:18:12] Ik verwacht dat er interrupties opvolgen.

[1:18:19] Geen blokjes, dat kan.

[1:18:20] Gaat uw gang.

[1:18:23] Stagevergoeding.

[1:18:26] Dat is al heel lang een thema in de Kamer.

[1:18:30] En ik wil dit gewoon goed gaan regelen.

[1:18:33] Er lopen allerlei dingen, ook uit het verleden.

[1:18:35] Toezeggingen, onderzoeken, noem maar op.

[1:18:37] Het doel is heel simpel.

[1:18:39] We gaan gewoon stagevergoeding voor iedere stagiair.

[1:18:42] Dat gaan we gewoon regelen.

[1:18:46] Natuurlijk heb je dan uitwerkingsvraagstukken en randvoorwaarden.

[1:18:50] Als je één dag stage in de week loopt, of het begint pas vanaf drie dagen, daar gaan we goed naar kijken.

[1:18:56] Ik ben op dit moment bezig met een verkenning van welke route dat zou moeten zijn.

[1:19:02] Je kunt op verschillende manieren zo'n wetgeving voorstellen.

[1:19:08] via onderwijswetgeving of via arbeidsrechtwetgeving of dat soort dingen.

[1:19:13] Dus daar zijn we nu aan het kijken van hoe gaan we dit regelen?

[1:19:16] Maar dat we dit willen regelen staat vast.

[1:19:18] En wanneer dit dan geregeld is, is natuurlijk ook een belangrijke vraag.

[1:19:23] Maar er loopt nu van alle dingen... Ik wil eventjes afwachten op de laatste resultaten van de lopende verkenningen en onderzoeken.

[1:19:29] Maar dit gaan we gewoon regelen.

[1:19:33] Dat is ontzettend goed nieuws.

[1:19:36] Het hangt natuurlijk wel heel erg af van hoe het er in praktijk gaat uitzien, maar dat is prachtig.

[1:19:41] Kan de minister dan ook toezeggen bijvoorbeeld om voor het zomerreces 2026 in ieder geval de contouren hiervan en de aanzet voor de wet en de wet eigenlijk ook al naar de Kamer te sturen?

[1:19:58] Ik kan wel toezeggen dat de richting en de contouren wel bekend moeten zijn.

[1:20:03] Er lopen nog een paar andere dingen waardoor ik niet gelijk kan toezeggen of ik dan een concept werd.

[1:20:10] Het zal er nog niet superver zijn, maar wel de contouren en die kan ik de Kamer ook doen toekomen.

[1:20:17] Wat is de kortste termijn waarop die contouren naar de Kamer kunnen komen?

[1:20:25] Is dat al eerder mogelijk, zodat we daar ook echt goed kunnen meekijken?

[1:20:31] Zou dat dan ook eerder kunnen, bijvoorbeeld in januari al, in 2026, Q1 2026?

[1:20:38] Ik kan op zich wel proberen vaart te maken met die contouren... maar ik ben ook afhankelijk van wat de Kamer bepaalt tijdens de formatie en de verkiezingen.

[1:20:48] Dus als dit bij wijze van spreken controversieel wordt... omdat het onderdeel wordt van de formatie... dan ben ik natuurlijk ook aan handen gebonden.

[1:20:56] Dus met dat voorbehoud... Laten we zeggen, Q2 gaat zeker lukken.

[1:21:04] Aan de minister zal het niet liggen.

[1:21:05] De minister.

[1:21:08] Dan ook een groot thema dat ik veel terug hoorde komen.

[1:21:16] De ongelijkheid met het hbo en de universiteit als het gaat over studiefinanciering.

[1:21:23] Daar kan ik ook kort over zijn.

[1:21:25] Ik wil daar goed naar kijken en ik wil daar voorbereidend werk op doen.

[1:21:28] Maar dit is vooral ook een financieringsvraagstuk.

[1:21:30] En dat is ook echt aan de nieuwe Kamer en nieuw kabinet om daar ook die financiële keuzes in te maken.

[1:21:38] Mevrouw Beckerman.

[1:21:39] Voorzitter, dat begrijp ik.

[1:21:41] Dank daarvoor.

[1:21:42] Maar wat kan de minister heel concreet dan klaarleggen, zodat we dit wel ook snel kunnen regelen?

[1:21:48] Want we merken wel echt dat veel mbo's hierdoor zich minder gewaardeerd voelen, omdat ze ook gewoon letterlijk financieel minder gewaardeerd worden.

[1:21:58] Ik heb verschillende technische vragen gehoord over de ongelijkheid op dit vlak.

[1:22:07] Het gaat over het systeem van studiefinanciering.

[1:22:10] Ik wil dat goed in kaart brengen.

[1:22:17] Hoe je dat kunt oplossen.

[1:22:21] of het uitvoerbaar is.

[1:22:24] Ik wil het zo ver voorbereiden dat een volgende Kamer, na de verkiezingen, dat ze zo snel mogelijk heldere keuzes kunnen maken daarin.

[1:22:39] Want die keuzes zullen gewoon financiële consequenties hebben.

[1:22:41] En het enige wat ik tot die tijd kan doen, is zo helder mogelijk zijn over wat die keuzes precies zijn, wat je daarmee oplost, hoe uitvoerbaar dat dan is.

[1:22:49] Dus zo ver zou ik wel willen gaan.

[1:22:51] Mevrouw Beckerman.

[1:22:52] Alleen maar de vraag ligt, dat er dus bijvoorbeeld voor de begroting, dat we echt meteen daar keuzes in kunnen maken?

[1:22:57] Of welke datum hangen we hier aan?

[1:22:59] Want dat hoort natuurlijk wel bij een toezegging.

[1:23:05] Dit is nog wel vrij omvangrijk, dus daar durf ik niet toe te zeggen... om dat al medio 26 rond te hebben.

[1:23:12] Want dit is wel een vrij grote ingreep in het stelsel, potentieel.

[1:23:19] Ik ga wel echt kijken of ik hier enigszins vaart mee kan maken... om juist dat dan ook binnen de formatie daar hopelijk... nog wel wat duidelijkheid over zou zijn.

[1:23:30] Dus ik snap wel dat daar belang wel speelt.

[1:23:34] De minister wil zich niet valspleggen op midden 2026, maar wil wel zorgen dat tijdens de formatie nog keuzes ingemaakt kunnen worden.

[1:23:43] Er zijn mensen die heel pessimistisch zijn over de volgende formatie, maar dat het nog erger wordt dan de afgelopen twee formaties kan ik me toch niet voorstellen.

[1:23:51] Dus ja, even allereerst constateren dat hij zegt, ik ga dit zelf nu niet meer fixen, maar ik wil wel die keuze laten aan de Kamer na de verkiezingen.

[1:24:02] Ja, dan zouden we eigenlijk in november moeten weten wat hiervoor moet gebeuren.

[1:24:05] Zeker omdat heel veel partijen hebben onder die van mij zeggen, ja, we moeten voor de kerst een regeerakkoord hebben.

[1:24:11] Niks ten nadele van deze minister overigens, maar...

[1:24:16] Ik droom natuurlijk mee met de heer Paternotte.

[1:24:19] Ik hoop ook dat we zo snel mogelijk weer een missionair kabinet hebben.

[1:24:22] Dat zou goed zijn voor Nederland.

[1:24:25] Ik wil echt werk maken van snel hier zo duidelijk mogelijk over zijn.

[1:24:30] Maar ik wil dat ook niet ten koste laten gaan van de zorgvuldigheid.

[1:24:34] Dus ik wil doen wat ik kan, maar ik kan geen ijzer met handen breken.

[1:24:41] Oké, dan even voor de mensen die thuiskijken, maar eigenlijk misschien ook wel een beetje voor mij.

[1:24:46] Wat gaat de minister dan precies voorbereiden?

[1:24:49] Wat dusdanig ingewikkeld is dat we dat dan midden 2026 krijgen?

[1:24:53] En wat kan hij eventueel al doen op het moment dat er politieke besluiten moeten worden genomen in november, december, januari?

[1:25:02] Ik kan voor het einde van het jaar de contouren van zo'n aanpak, hoe dat eruit zou zien, kan ik in elk geval al...

[1:25:11] De verkenning naar de drie lijnen kan ik voor het einde van het jaar naar de Kamer sturen.

[1:25:18] En de concretere contouren van een eventuele aanpak, dat kost lange tijd.

[1:25:29] Ik probeer het iets makkelijker te maken.

[1:25:33] Zou de minister niet op zeer korte termijn zeggen, voor de formatie begint, in ieder geval op een rijtje kunnen zetten in welke wetten of regelingen die ongelijkheid tussen mbo- en hbo-studenten nou zit?

[1:25:50] Zodat de formerende partijen ook weten welke wetten ze aan moeten passen of wat dat dan kost.

[1:25:59] Ik ga zorgen dat er een overzichtje van komt.

[1:26:04] Dat zal niet op detailniveau superconcreet uitgewerkt zijn.

[1:26:08] Maar we gaan wel zorgen dat er tijdens de formatie enigszins helderheid over is.

[1:26:14] In elk geval op formatieniveau, op de hoofdlijn, een heldere keuze opgemaakt kunnen worden.

[1:26:19] Daar horen ook richtbedragen bij van wat gaat het dan kosten en waar zit nou die scheefheid in.

[1:26:23] Dus dat kunnen we vrij snel doen.

[1:26:25] Dus dat zeg ik toe dat we dat, en we zullen het ook met de Kamer delen, maar dat we dat ook richting de formatie onderdeel kunnen laten zijn van de gesprekken.

[1:26:37] Vervolgt u het al?

[1:26:41] Het was niet helemaal onderdeel van het debat, zoals u aangaf, maar het gaat me toch aan het hart.

[1:26:49] De vraag van GroenLinks en BVDA over discriminatie.

[1:26:53] Dan heb je het over discriminatie op basis van niveau.

[1:27:01] We hebben ook een advies liggen van...

[1:27:07] Het is lastig om dat in z'n algemeenheid in wetgeving te vangen.

[1:27:14] Ik denk ook dat er een verschil zit tussen discriminatie op grond van kwalificatie en discriminatie op grond van niveau in z'n algemeenheid, dus opleidingsniveau.

[1:27:23] Want we willen natuurlijk wel verschil kunnen maken op basis van kwalificatie.

[1:27:28] Want daartoe dient tenslotte ook een diploma.

[1:27:31] Ik vind het een heel serieus onderwerp.

[1:27:34] Ik kan er niet al te concreet over zijn, maar ik ben wel serieus aan het kijken of dit iets is waar we aandacht voor hebben en waar we aanpak op willen.

[1:27:47] maar de vraag is ook even van wat het meest effectief is, want uiteindelijk is dit ook een breed maatschappelijk probleem en dat is ook iets wat we met elkaar moeten doen en dat zit hem ook onder andere in die waardering en het zit hem ook over af en toe gezonde actie voeren van de mbo'ers zelf, die ook ongelijkheid aan de kaak stellen.

[1:28:07] Dus dat zijn ook allemaal goede dingen die wel gebeuren.

[1:28:10] Dus ik ben nog even op zoek van of dat dan

[1:28:12] met regelgeving en wetgeving moet.

[1:28:16] Ik wou het toch even genoemd hebben, voorzitter.

[1:28:21] Het leidt tot een interruptie van mevrouw Tukay.

[1:28:23] Ik vind het ontzettend fijn om te horen dat de minister dit aan het hart gaat.

[1:28:29] Het college van de rechten van de mens heeft natuurlijk gezegd... dat het onlogisch is om het in bestaande wetgeving op te nemen.

[1:28:35] Maar ze adviseren wel om het misschien in een nieuwe wet te gieten.

[1:28:38] Want je hebt het dan over discriminatie.

[1:28:40] Studentenverenigingen, datingbureaus, horecagelegenheden... studentenhuizen soms ook, waarbij dan wordt gezegd...

[1:28:51] waarbij dan wordt gezegd geen mbo-studenten.

[1:28:53] Dat is volgens mij waar mbo-studenten ook al jaren actie op voeren.

[1:28:58] Dus ik denk wel dat het goed is om misschien te verkennen wat we dan met dat advies van het CRM zouden kunnen.

[1:29:05] Dus misschien kan de minister in ieder geval een verkenning doen van wat voor soort wet zou hierbij passen.

[1:29:11] Om in ieder geval dat advies ook serieus te nemen.

[1:29:15] Dat advies neem ik zeer serieus.

[1:29:17] Ik heb daar ook een reactie naar de Kamer gestuurd.

[1:29:23] Ik ben zelf nog niet zo ver dat ik gelijk zeg dat ik al heel richtinggevend wil verkennen of dat in een wet gegoten kan worden.

[1:29:31] Het probleem is overduidelijk aanwezig in onze samenleving en daar moeten we wat mee.

[1:29:38] Niet alle structurele problemen kunnen we gemakkelijk oplossen met een nieuwe wet.

[1:29:44] Dat kost ook ambtelijke capaciteit.

[1:29:46] Daar heb ik een afweging in te maken van welke problemen binnen het mbo los ik het eerste op... en welke hebben het meeste effect.

[1:29:55] Het heeft zeker mijn aandacht.

[1:29:58] Ik kijk hiernaar en ik ben hiermee bezig.

[1:30:01] Maar ik ga niet gelijk toezeggen dat ik al een verkenning naar een nieuwe wet ga beginnen.

[1:30:07] Dan is mijn vraag wat de minister er dan wel mee doet.

[1:30:15] Ik ga verder in dit onderwerp duiken en kijken welke stappen passend zijn bij de aard van dit probleem.

[1:30:26] Welke rol zie ik dan voor de wetgever daarin weggelegd?

[1:30:32] Mocht ik uiteindelijk uitkomen dat hier een verkenning naar een wetsraject gestart moet worden... dan ga ik dat zeker niet nalaten.

[1:30:37] Maar zover ben ik op dit moment nog niet.

[1:30:41] Dank u wel.

[1:30:42] En de brief waar ik het aan het begin van het debat over had, die gisteren is gekomen, daarin staat de reactie van de minister ook wat uitgebreider.

[1:30:49] Dank u wel.

[1:30:49] Vervolgt uw betoog.

[1:30:52] Dank u wel, voorzitter.

[1:30:55] Over BBL en eigenlijk die BBL-staffel was een vraag over.

[1:31:01] We zijn er gewoon mee bezig om dat gelijk te trekken.

[1:31:03] En ik verwacht dat dat per 2027 in kan gaan.

[1:31:06] Dat is natuurlijk niet oké, dat bbl'ers een lager salaris hebben dan het minimumloon.

[1:31:14] Dat gaan we richttrekken.

[1:31:17] Mevrouw Hertsbergen.

[1:31:19] Bedoelt de minister dan specifiek het afschaffen van de bbl-stafel?

[1:31:23] Dus dat we niet elke keer als het minimumloon verhoogd wordt... toch weer moeten gaan leuren met de bbl-stafel?

[1:31:30] Ja.

[1:31:34] Het gaat lekker zo.

[1:31:35] Gaat u door?

[1:31:36] De heer Paternotte vroeg naar mijn mening over de wire of ladder.

[1:31:41] Ik vind dat een hele mooie vondst van mijn voorganger.

[1:31:46] En ik ben het er ook mee eens.

[1:31:47] Het is inderdaad een wire als het gaat over je persoonlijke traject.

[1:31:52] Sterker nog...

[1:31:53] Mijn persoonlijke ervaring is dat je van de ene tak van de waaier... ook zomaar een padensprong kunt maken naar een andere tak van de waaier.

[1:32:00] Wat dat betreft zit ons stelsel al best heel mooi in elkaar.

[1:32:02] Dat mogen we ook wel eens over hebben, het Nederlandse onderwijsstelsel.

[1:32:05] Het biedt heel veel flexibiliteit voor je persoonlijke ontwikkeling.

[1:32:09] Tegelijkertijd vind ik het beeld van de ladder wel erg mooi... als je het hebt over die sociaal-economische ladder.

[1:32:16] Dus dat onderwijs in brede zin, welke tak van de waaier je ook pakt, je wel helpt...

[1:32:21] om verder te komen in je leven.

[1:32:25] Nou ja, dat.

[1:32:27] Dus ik vind eigenlijk beide beelden erg mooi.

[1:32:29] Maar ik zie het onderwijsgestelsel niet zo als een niveauverschil.

[1:32:34] Hoe hoger, hoe beter of lager.

[1:32:36] Die terminologie is ook wel passé, denk ik.

[1:32:43] Mevrouw Hertsberger.

[1:32:45] Dit zit misschien niet bij de minister in de portefeuille, maar misschien kan hij er toch wat over zeggen.

[1:32:53] Want ja, die waaier is een heel mooi idee en dat klimmen eigenlijk, of nou ja, uitwaaieren, zoals je dan nu zou zeggen.

[1:33:02] Maar wij begrijpen ook dat in de nieuwe leerweg, in eigenlijk een experiment, dat het moeilijker wordt voor leerlingen om over te stappen van het VMBO naar de HAVO.

[1:33:14] Dus dat het misschien... Het doorstromen van de mbo naar de hbo en ook de ad, dat is aardig geborgd.

[1:33:24] Dat zou nog veel beter kunnen, zoals we het ook net met de vvd erover hadden, over het afstromen.

[1:33:30] Maar het overstoppen van de vmbo naar de havo wordt, die signalen krijgen wij, bemoeilijkt eigenlijk en zijn er twee extra vakken nodig in dat experiment van de nieuwe leerweg.

[1:33:40] Wil de minister daar ook kritisch naar kijken, zodat het in alle onderwijsniveaus, en daar ook kritisch met zijn staatssecretaris naar kijken, dat op alle niveaus eigenlijk het makkelijker wordt om over te stappen naar een meer theoretische leerroute of juist af te stromen?

[1:33:58] Zeker ben ik bereid om hier met de staatssecretaris ook naar te kijken.

[1:34:02] Die heb ik daar zeer zeker wel bij nodig.

[1:34:05] Tegelijkertijd wil ik daar wel bij opmerken dat we moeten oppassen om ook daarin weer impliciet één richting op te laten sturen.

[1:34:13] Er was eerder ook een vraag, volgens mij ook van mevrouw Hetsbergen, weet ik niet helemaal uit mijn hoofd.

[1:34:19] over de soort van afstroomboete of afstroomstraf voor scholen, wanneer iemand van de HAVO zegt ik ga toch mbo doen, dat het dan nadelig uitpakt.

[1:34:31] Nou, dat zijn allemaal dingen die wil ik graag anders zien in het stelsel en daar ga ik me ook echt voor inzetten.

[1:34:39] Ik heb geen idee wanneer en hoe, maar we zijn echt bezig met die verkenning en die gesprekken voel ik zeker ook met mijn staatssecretaris, om hier naar te kijken, want dat past bij die wire.

[1:34:49] En wanneer je na je proper Duitse HBO zegt ik wil toch niet door op de HBO, maar ik wil naar het NPO toe, dan zou dat ideaal gewoon mogelijk moeten zijn.

[1:34:59] Want mensen met praktische vaardigheden die zijn

[1:35:02] Zeker net zo hard nodig als HBO is.

[1:35:06] En dat past bij hoe we nu dat stelsel beginnen te zien.

[1:35:09] Het is niet alleen maar één richting op.

[1:35:11] Het kan alle kanten op.

[1:35:12] En dat vind ik juist heel goed passend bij het idee van de waaier.

[1:35:16] En tegelijkertijd is het natuurlijk wel zo...

[1:35:20] Wanneer je al een eindje bent op die wire... en je hebt je erg veel verdiept en gefocust op praktische vaardigheden... en je kiest er dan voor om echt een theoretisch pad te gaan lopen... dat moet mogelijk blijven.

[1:35:34] Het kan natuurlijk wel zo zijn, hoe verder je je gespecificeerd hebt... hoe meer je ook nodig hebt om weer een andere lichting te kiezen.

[1:35:39] Maar ik vind zeker dat dat mogelijk moet blijven... en ik ga dat gesprek ook voeren, hoe we dit in zoveel mogelijkheid kunnen doen.

[1:35:51] Er waren ook een aantal mooie vragen over de mbo-opleidingen in de regio... en hoe we ervoor zorgen dat ook in de krimpgebieden... een voldoende opleidingsaanbod beschikbaar blijft... voor thuis-naar-bij-onderwijs, dat je niet al te ver weg hoeft.

[1:36:10] Nu zit het mbo zo in elkaar dat je af en toe ook een zeer specialistische opleiding hebt... waarbij je echt gewoon verder moet reizen.

[1:36:16] Bijvoorbeeld instrumenten maken of grondwerken.

[1:36:24] Dat werkt anders.

[1:36:29] Maar tegelijkertijd wil je ook...

[1:36:32] basisaanbod zeker in stand houden.

[1:36:34] Daar zijn we mee bezig.

[1:36:37] We zijn daarmee ook bezig om, ook met de instellingen zelf, maar ook echt te kijken naar hoe zit dat systeem dan nou in elkaar.

[1:36:43] Want dan kom je erop dat de financieringssystematiek eigenlijk niet meer voldoet aan de wens van deze tijd en de uitdaging die we nu hebben.

[1:36:51] Want financieringssystematiek is vooral opgericht op leerlingenaantal.

[1:36:56] Ja, dat werkt niet in een krimpregio.

[1:36:58] dan passen daar de keuzes van de instelling ook niet bij.

[1:37:01] Want die zijn gedwongen om ook daar hun keuzes in te maken.

[1:37:03] En dan ga je het ding afschalen en ga je zo weinig mogelijk opleiden, zoveel mogelijk studenten.

[1:37:09] Nou ja, dat willen we allemaal niet.

[1:37:10] Dus dan zijn we echt naar het kijken van hoe kunnen we dat aanpakken, ook in de financiële systematiek.

[1:37:14] En ook eigenlijk in het systeem meer prikkels tot samenwerking inbouwen, in plaats van concurrentie met elkaar.

[1:37:21] Dat is ook iets wat we zien, dat verschillende mbo-scholen

[1:37:24] instellingen in het huidige systeem, het huidige stelsel, vooral concurreren om leerlingenaantallen.

[1:37:31] En we zouden willen zien dat ze meer samenwerken op regional niveau, juist ook om een antwoord te kunnen bieden aan die krimp en het opleidingsaanbod binnen die regio's.

[1:37:40] Dus daar zijn we ook echt mee bezig.

[1:37:51] Mevrouw Hertsberger neemt de gelegenheid waar om een vraag te stellen.

[1:37:55] Er wordt nu geld geïnvesteerd in de bevolktheid.

[1:38:08] De vraag is ook specifiek.

[1:38:11] Zitten daar afspraken bij om de cruciale opleidingen in de benen te houden?

[1:38:16] Wij horen dat in verschillende gebieden dit onder druk staat.

[1:38:20] De juiste opleidingen die belangrijk zijn voor defensie, voorzorg,

[1:38:25] Dat het niet zo is dat die dan juist het kind van de rekening worden, maar dat daar afspraken worden gemaakt in die toeslag, wanneer die toeslag wordt uitgekeerd.

[1:38:41] Als ik de vraag goed begrijp, dan is het de vraag of we ook afspraken maken met de regio's, met de verschillende scholen in die regio, hierover om het opleidingsaanbod goed te houden.

[1:38:52] We volgen meerdere sporen eigenlijk.

[1:38:54] We zijn ook bezig met de herziening van het financieringstelsel, maar ook met gesprekken met de instellingen zelf om te kijken wat kunnen we nu al doen om daarvoor te zorgen.

[1:39:04] Daar is inderdaad ook geld voor vrijgemaakt.

[1:39:08] Zonder dat het mij een interruptie kost om het nog iets toe te schetsen.

[1:39:12] Dat is een hellend vlak, maar heel kort.

[1:39:15] Eentje dan.

[1:39:18] Dat in het opleidingsaanbod er ook wordt gekozen voor die opleidingen die cruciaal zijn voor de tekortberoepen, voor de arbeidsmarkt, voor de economie van de toekomst.

[1:39:30] Daar hebben we zeker aandacht voor.

[1:39:34] Juist binnen het huidige systeem zit er ook de prikkel in om te gaan voor populaire opleidingen.

[1:39:42] Iedereen wil YouTuber worden.

[1:39:45] Studenten die last hebben van wat ze precies moeten kiezen komen vaak op een administratieve opleiding terecht.

[1:39:52] Dat is niet altijd wat de samenleving behoefte aan heeft.

[1:39:57] En dat is ook niet altijd een match met de tekortsectoren of toekomstperspectief.

[1:40:03] Daar kun je ook denken aan ontwikkelingen op AI-gebied, wat voor uitdaging dat in de toekomst met zich meebrengt.

[1:40:08] Daar kijken we zeker naar.

[1:40:09] En we zijn ook bezig om te kijken naar de instrumenten die we moeten ontwikkelen om daar ook meer sturing aan te kunnen geven.

[1:40:21] De heer Opelschoot heeft ook een vraag.

[1:40:23] Dat we toch het pact wat je met de werkgevers wil sluiten om een keuze te maken en welke opleidingen maatschappelijk het meest relevant zijn, laat ik maar zo zeggen, want we krijgen steeds minder studenten, dus we zullen iets moeten doen om die studenten toch

[1:40:41] wat meer te verdelen.

[1:40:43] Ja, het klinkt heel bedreigend allemaal.

[1:40:46] Maar dat in ieder geval essentiële of noodzakelijke beroepen toch voldoende studenten krijgen.

[1:40:51] En anders wordt het allemaal minimaal, minimaal.

[1:40:53] En dan hebben we nog veel grotere problemen.

[1:40:56] Maar ik begreep dat de vorige minister daar druk mee bezig was.

[1:40:59] Zeker, en ik volg datzelfde spoor.

[1:41:01] En dat klopt, de pact is daar onderdeel van.

[1:41:03] En tegelijkertijd is het ook een balans, want je wil ook de keuzevrijheid van individuele studenten wil je hoog houden.

[1:41:09] Maar ook is het aan maatschappelijk belang.

[1:41:11] Dus dat is een balans waar we ook rekening mee moeten houden.

[1:41:16] Maar zeker dat dat pakt is daar zeker een onderdeel van.

[1:41:22] Een tevreden blik van de heer Uppelschoten.

[1:41:24] U kunt verder gaan.

[1:41:25] Nou, daar doen we het voor, voorzitter.

[1:41:28] Even kijken.

[1:41:31] Het basisvaardigheden van de lesgevenden, specifiek over taal en rekenen had u op ons schoten ook een vraag over.

[1:41:38] Moeten die eisen ook overeind blijven?

[1:41:39] Nou, wat mij betreft moet elke docent die een vak geeft, zeker ook als het gaat om de basisvaardigheden, goed gekwalificeerd zijn.

[1:41:46] En we zien inderdaad af en toe wel dat ook

[1:41:50] Ongekwalificeerde docenten, maar voor het vak dat ze dan geven, daar is ook nog ruimte voor.

[1:41:55] Maar ik wil er wel echt naar kijken om juist dat niveau van de baasvaardigheden ook hoog te krijgen weer.

[1:42:01] Want we hebben echt ook wel te maken met de achterstand.

[1:42:04] Ook sinds corona.

[1:42:05] Maar ook met de instroom van de basisschool is dat wel een uitdaging.

[1:42:08] Dus we werken echt aan alle kanten en hebben ook geld voor vrijgemaakt om dat gat dicht te lopen in het mbo.

[1:42:15] En om die baasvaardigheden, ook de eisen daarvoor, zeg maar, voor de talen rekenen, om dat gewoon overeind te houden.

[1:42:23] Ja, die moeten we ook gewoon hoog houden.

[1:42:32] Ja, nog één, voorzitter, over het bestuursjaar van NBO had mevrouw Rijkowski nog een vraag over.

[1:42:42] onderzoeken hoe dat kan voor de mbo'ers, ben ik er zeker toe bereid.

[1:42:46] De uitdaging zit hem daarin op de startkwalificatie.

[1:42:48] Dus je hebt een wettelijke startkwalificatie tot je 27e.

[1:42:51] Als je nog niet startgekwalificeerd bent, dat wil zeggen een mbo niveau 2 opleiding of drie of vier of een havo- of vwo-diploma, dan heb je gewoon nog een schoolplicht, zeg maar, een onderwijsplicht.

[1:43:05] Dan ben je nog kwalificatieplichtig.

[1:43:08] Daar zit die uitdaging in.

[1:43:09] Ik ga daar serieus naar kijken.

[1:43:11] Kunnen we daar een manier voor verzinnen of moeten we de wet aanpassen?

[1:43:14] Ik ga daar naar kijken hoe we dat kunnen regelen.

[1:43:17] Want ook mbo'ers moeten natuurlijk ook gewoon zulke dingen kunnen doen.

[1:43:20] Wat mij betreft valt dat ook onder de gelijkheid tussen mbo, hbo en universiteit.

[1:43:25] Dus ik vind dat een mooi punt.

[1:43:34] Dank voor die toezegging, dat is heel fijn.

[1:43:40] Twee vragen erover.

[1:43:41] Eén, wanneer kunnen wij dan hier een update over verwachten?

[1:43:45] En twee, ik weet niet of er iets van een hardheidsclausule in de wet zit.

[1:43:49] Misschien zou dat nog een makkelijke oplossing kunnen zijn.

[1:43:51] Maar dat weet ik zelf ook niet.

[1:43:54] Ik ga het sowieso breed kijken.

[1:43:57] Als er een makkelijke oplossing te vinden is, dan kiezen we daar natuurlijk graag voor.

[1:44:04] Dit zouden we onderdeel kunnen laten zijn van die midtermreview die aankomt.

[1:44:08] En die komt voor het eind van het jaar.

[1:44:13] Volgens mij heb ik dan de vragen beantwoord.

[1:44:16] Dat is echt werkelijk geweldig, denk ik.

[1:44:19] Maar ik zie bepaalde Kamerleden nog nee schudden.

[1:44:22] Dus ik doe even een rondje voor herhalingsvragen.

[1:44:26] Allereerst mevrouw Heersbergen.

[1:44:28] Ja, wij waren nog echt benieuwd naar de wet van school naar duurzaam werk.

[1:44:34] Die wet komt eraan.

[1:44:35] Wij waren daar bezorgd over het financiële plaatje voor de scholen.

[1:44:40] En we zien dat in Rotterdam krijgen we signalen en in Amsterdam dat die wet

[1:44:45] financieel negatief uitpakt.

[1:44:47] En juist in die gebieden met hoogste percentage armoede, met hoogste percentage kwetsbare studenten, ook met een niet-Europese achtergrond, die toch net iets moeilijker aan het werk komen, laten ook de statistieken zien, dat die juist die begeleiding naar het duurzaam werk heel hard nodig hebben.

[1:45:03] En dat het toch niet kan dat op instellingsniveau die wet uiteindelijk door het wegvallen van een aantal andere potten negatief uitpakt.

[1:45:11] En of de minister deze signalen kent en wat hij daaraan kan doen.

[1:45:15] Ik herken en ken deze signalen niet.

[1:45:23] Landelijk komt er meer dan 30 miljoen extra beschikbaar voor de begeleiding van jongeren.

[1:45:28] Ik hoor wel wat mevrouw Hertsberger zegt.

[1:45:32] Er komt ook een evaluatie op deze wet in 2028.

[1:45:38] Dat is nog niet om de hoek.

[1:45:43] Ik ga wel even kijken of we het signaal te vinden zijn die ik wellicht gemist heb en dan kijken of dat aanleiding geeft om daar dieper in te duiken.

[1:45:53] Dank u wel.

[1:45:56] BBB?

[1:45:58] Ik had in ieder geval in mijn betogen nog een reactie gevraagd van de minister als het gaat om bijvoorbeeld het inzet van een brede instroomcampagne voor het mbo.

[1:46:08] Wat is het meest effectief?

[1:46:12] Waar gaan we onze tijd, aandacht en capaciteit mee aan besteden... zodat die instroom omhoog gaat?

[1:46:19] Het doel staat aan dezelfde kant.

[1:46:24] Ik denk niet dat een campagne in de eerste plaats het meest effectief zal zijn.

[1:46:30] Wat ik dus wel doe, en dat heb ik net ook al even over gehad... en vandaar dat ik dacht dat ik die vraag al deels had beantwoord... is om in elk geval de drempel tot instand van het mbo...

[1:46:46] Dat gaat dus ook over de afstroomboete, zeg maar.

[1:46:53] En dat heeft ook te maken met de waardering voor het mbo in brede zinnen.

[1:46:55] Dat is ook weer een maatschappelijke uitdaging.

[1:46:58] Ik denk dat het ook heel goed is dat we daarom toch ook elke keer onze waardering blijven uitspreken in een noodzaak.

[1:47:06] En dat daarmee ook al een stap gezet is.

[1:47:13] Ik neem het wel mee, want we zijn natuurlijk wel veel bezig met kijken wat we kunnen doen aan die instroom, met die instroom.

[1:47:20] En ook specifiek, dus welke opleidingen en welke sectoren wil je dan specifiek ook die instroom graag zien.

[1:47:29] Daar heb ik het ook al over gehad.

[1:47:33] Dank u wel, mevrouw Beckerman.

[1:47:35] Wij hadden ook nog vragen gesteld over de verkapte bezuinigingen, of eigenlijk de uitholling, omdat de lonen en de prijzen stijgen.

[1:47:44] En waar dat bij middelbare scholen gecompenseerd wordt, geldt dat voor mbo, hbo en universiteiten niet of niet volledig.

[1:47:52] Waardoor mbo-scholen sneller in problemen komen, want ze hebben wel te maken met die hoge kosten en hoge lonen.

[1:48:00] Daar had ik nog een vraag over gesteld, die is nog niet beantwoord.

[1:48:04] Dit is echt aan een volgend kabinet, voorzitter.

[1:48:09] Daar kan ik in huidigheid niet iets op toezeggen.

[1:48:17] Herkent de minister wel dat dit ook een probleem kan zijn, ook voor deze mbo-instellingen?

[1:48:23] Zeker wanneer je bijvoorbeeld niet de kans hebt om, zoals de minister zelf zei, je krijgt dat opleidingen gaan samenvoegen, fuseren, kijken waar vooral commerciële kansen liggen, in plaats van wat is wenselijk voor een regio of voor een beroepsgroep.

[1:48:38] Herkent de minister wel dat dit een probleem is?

[1:48:42] En kan hij wel ook, net als hij toezei over de ongelijkheid, dit zo goed mogelijk in kaart brengen, zodat ook bijvoorbeeld formerende partijen of de partijen die na de verkiezingen debatten gaan doen, hier goede inzichten in hebben, zodat ze ook hier maatregelen op kunnen nemen?

[1:48:57] Waar mevrouw Becker concreet naar vroeg is of er structureel geborgd kan worden... dat de loon- en prijsbijstelling standaard meegroeit.

[1:49:07] Om dat strakker te borgen.

[1:49:10] En ze noemde een voorbeeld waar dat wel geregeld is.

[1:49:13] Daar kan ik geen toezegging op doen, voorzitter.

[1:49:16] Ik snap wel dat dat ongelijkheid tussen de sectoren in de toekomst vergroot.

[1:49:22] We hebben een tijdje geleden in onderwijs juist die lonen gelijker getrokken van basis- en voortese onderwijs.

[1:49:29] Dat was ook een mooi voorbeeld van het dichten van een kloof.

[1:49:32] En ik snap goed dat we moeten oppassen dat we niet onverhoopt nieuwe kloven gaan realiseren.

[1:49:38] Dat is een uitdaging.

[1:49:39] Het is altijd een politieke uitdaging om de schaarse middelen te verdelen.

[1:49:44] En die keuzes die zijn nu gemaakt.

[1:49:47] En daarom zeg ik ook van dit is een uitdaging die echt aan het volgende kabinet is.

[1:49:52] Maar dat die keuze uiteindelijk aan de volgende kabinet is, dat begrijp ik.

[1:49:57] We hadden net al een debatje van wanneer komt dat volgende kabinet dan?

[1:50:01] Wat kan de minister wel klaarleggen voor een nieuw kabinet of nieuwe kamers dat we hier duidelijke keuze in kunnen maken?

[1:50:08] Want dat we moeten kiezen in schaarste of kiezen tussen middelen is altijd helder.

[1:50:14] Maar we kunnen wel een beeld krijgen.

[1:50:16] Wat zou dit kosten?

[1:50:17] Hoe kun je dit doen?

[1:50:18] Is de minister bereid om dat wel voor te bereiden?

[1:50:24] Als ik hem zo opvat van even concreet kijken van wat kost het om die loon- en prijsbijstelling te borgen en dat structureel te laten meegroeien, dan wil ik daar best even wat informatie van op een rij zetten.

[1:50:39] Dat lijkt me niet een heel ingewikkeld rekensommetje en die informatie kan ook prima beschikbaar zijn voor de formatie wat mij betreft.

[1:50:48] Dank u wel.

[1:50:48] De heer Paternotte.

[1:50:49] De minister zei net die loonkloof is gedicht, dat hebben we gedaan.

[1:50:53] Maar dat was inderdaad ook een politieke keuze, niet van dit kabinet, maar van het vorige kabinet om er flink geld in te investeren om te zorgen dat die loonkloof gedicht kan worden.

[1:51:01] Dit kabinet maakt de keuze om te bezuinigen op onderwijs en nu ook met deze loonprijsbijstelling weer voor een verschaling te zorgen.

[1:51:07] Hoe kijkt de minister daar nou naar?

[1:51:09] Omdat als je hem hoort praten zou je bijna denken dat hij dat nieuws heeft ontvangen en daar verder

[1:51:14] en iets over te zeggen heeft gehad.

[1:51:16] En u klopt dat in zekere zin ook omdat u er net zit.

[1:51:19] Alleen hij is nu wel de vertegenwoordiger van dat kabinet dat die keuze heeft gemaakt.

[1:51:24] Dus hoe verdedigt hij die keuze om die verschaling door te zetten?

[1:51:27] Los van dat hij inzichtelijk wil gaan maken en dat er volgens het kabinet iets kan doen.

[1:51:30] Hoe verdedigt hij die keuze?

[1:51:33] Die keuzes zijn gewoon gemaakt.

[1:51:36] Ik begreep zojuist dat het niet loon- en prijsbijstelling is, maar alleen de prijsbijstelling.

[1:51:41] Dus dat is alweer goed nieuws.

[1:51:44] Keuzes moeten gemaakt worden.

[1:51:46] Er zijn veel uitdagingen in de maatschappij.

[1:51:48] Daarbij heb je ook nog eens een keer ergens een onderhandelingsresultaat.

[1:51:51] Dit pakket is nu wat het is.

[1:51:55] Daar is geloof ik ook de Tweede Kamer al mee akkoord gegaan.

[1:51:58] Dus dat is gewoon nu wat het is.

[1:52:02] En ja, keuzes worden gemaakt.

[1:52:05] Ik denk wel, om te kijken naar wat wel mogelijk is... We hebben een goed debat gehad met goede vragen.

[1:52:14] Ik heb daar ook een aantal dingen aangegeven die ik ga doen en in gang zet.

[1:52:19] Allemaal dingen die we kunnen doen om het mbo beter te maken.

[1:52:22] Gelijke, toegankelijke.

[1:52:24] We hebben het over stagevoeding gehad.

[1:52:25] Allemaal dingen die wel kunnen.

[1:52:27] En waar niet een geldvraagstuk bij komt.

[1:52:33] Dus ik ga me zeker focussen op alle dingen die wel kunnen... die ik ook in de betrekkelijk korte tijd die mij gegeven is in deze rol... om daar stap in te zetten.

[1:52:44] En de echte financiële keuzes zijn echt aan een volgend kabinet.

[1:52:52] Voorzitter, keuzes zijn gemaakt, het is wat het is.

[1:52:55] Ja, dat is ook een slogan.

[1:52:57] Maar ik zou alleen willen zeggen, BVB zit nu met de VVD in het kabinet.

[1:53:01] Ik heb ook zeven jaar met de VVD in het kabinet gezeten.

[1:53:04] Dat doe je ook niet alleen maar voor de lol.

[1:53:06] Ik bedoel in de zin van...

[1:53:09] Vond je het niet gezellig?

[1:53:10] Soms was het zeker ook gezellig.

[1:53:15] Ik heb alleen wel geleerd, voor elke euro voor het onderwijs, daar moet je wel echt je best voor doen.

[1:53:21] Ik zie dat de BBB dat totaal niet lukt, terwijl er wel mooie woorden over het onderwijs klinken.

[1:53:25] Dus ik zou wel willen zeggen, keuzes zijn gemaakt, het is wat het is.

[1:53:28] Ik hoop dat we hier een minister hebben van onderwijs die ook gaat vechten voor het onderwijs.

[1:53:32] een volgende keer ook kan laten zien hoe hij dat gedaan heeft en die dus ook die les die ik u even meegeef ook in de praktijk brengt.

[1:53:41] Nou, kijk eens aan, voorzitter.

[1:53:42] Ik krijg gewoon les tijdens een Kamerdebat.

[1:53:44] Dat is altijd mooi.

[1:53:45] Dank daarvoor, zeg ik richting de heer Paternotte.

[1:53:50] Ja, lol met VVD-bewindspersonen kan zeker.

[1:53:53] Daar kan ik ook over getuigen.

[1:53:57] En mijn inzetten voor het onderwijs?

[1:53:58] Jazeker.

[1:54:00] Dat is lang niet altijd een geldprobleem.

[1:54:03] En het is niet zo dat geld altijd de oplossing is voor alles.

[1:54:08] Het is ook gewoon goed beleid, goede keuzes, slimme dingen doen.

[1:54:11] Inspelen op problemen die je herkent uit de samenleving.

[1:54:14] Dus er kan heel veel zonder dat er altijd extra geld bij moet.

[1:54:20] Dat wil niet zeggen dat geld onbelangrijk is, maar als geld niet het probleem is, is geld vaak ook niet de oplossing.

[1:54:31] Als het gaat over het gesprek over het onderwijs, dan zal ik natuurlijk vechten voor het onderwijs.

[1:54:37] Ook als het gaat om de knikkers.

[1:54:40] Dat doet volgens mij elke bewindspersoon op zijn terrein.

[1:54:45] Maar vechten voor het onderwijs is niet alleen een kwestie van euro's.

[1:54:53] Deze minister glanciert wel echt in wanluis.

[1:54:57] Als geld niet het probleem is, is geld ook niet de oplossing.

[1:54:59] Maar in dit geval gaat het gewoon om een prijsbijstelling.

[1:55:01] Terwijl als dingen duurder worden, dat je dan ook het geld krijgt om die dingen te betalen.

[1:55:05] Terwijl als je dat geld niet erbij krijgt, terwijl alles duurder wordt, dan heb je dus in feite minder te besteden.

[1:55:11] Dan verschaal je.

[1:55:11] Dat is hoe het heel vaak is gegaan in de publieke sector.

[1:55:17] Waar dingen gewoon slechter werden.

[1:55:19] En uiteindelijk komt dat terecht in minder goed onderwijs voor onze kinderen.

[1:55:23] Dus ja, ik zou zeggen, ik hoop dat die logica van een stagefonds, nou, het is niet helemaal effectief, dan schaffen we het helemaal af.

[1:55:32] Of ja, prijsbestemming, die keuze is gemaakt.

[1:55:35] Dat we wel iets meer inhoudelijk kijken, want je kunt niet bij alle sectoren zeggen, daar is extra geld voor nodig, bij het onderwijs zeggen, daar maakt geld niet het verschil.

[1:55:44] Dat zou raar zijn.

[1:55:45] Een harte kreet.

[1:55:48] Mevrouw Tsukai heeft ook nog een vraag.

[1:55:50] Ik was nog even aan het nadenken over die stagevergoeding.

[1:55:57] En toen dacht ik, wat hebben we nou precies afgesproken?

[1:56:00] Het zat voor mij vooral in het verschil tussen contouren of een wetsvoorstel.

[1:56:06] Dus hebben we nu afgesproken dat we volgend jaar een wetsvoorstel krijgen van deze minister?

[1:56:11] Of hebben we afgesproken dat we begin van een wetsvoorstel krijgen?

[1:56:14] Of contouren voor een wetsvoorstel?

[1:56:16] Ik wilde daar toch nog even op terugkomen.

[1:56:21] Daar kan ik heel duidelijk over zijn.

[1:56:25] naar het wettelijk regelen van een stagevoorstel... omdat ik wil dat iedere stagiair binnen bepaalde kaders... dat is uitwerking... maar dat in de regel iedere stagiair een vergoeding krijgt.

[1:56:39] Omdat je super schijnende voorbeelden ziet in de praktijk.

[1:56:42] Ik heb gesproken met mbo's, ook vorige week nog... die gewoon geld moeten bijleggen om een stage te kunnen lopen.

[1:56:50] Van drie, soms vier dagen in de week.

[1:56:52] waarbij ze gewoon ingezet worden met heel veel verantwoordelijkheid... die eigenlijk gewoon half als volledige werknemer draaien.

[1:56:58] Nou, stage is... Je kunt niet zeggen dat dat werk is en dat je daar loon voor krijgt... want het is gewoon een leerplek.

[1:57:06] Maar in de praktijk komt het gewoon veel te vaak voor... dat situaties gewoon knetterscheef zijn.

[1:57:11] En dat is gewoon onacceptabel.

[1:57:14] En ik heb ook gezien dat dit probleem zichzelf niet zomaar oplost.

[1:57:18] Dus ga ik daar wat aan doen.

[1:57:22] Ik neig sterk naar dat op te lossen middels wetgeving.

[1:57:25] Maar er lopen ook nog van mijn voorganger en mijn voorvoorganger... verschillende onderzoeken en trajecten.

[1:57:33] Ik zeg niet van ik wacht eerst alles af en ga dan nog eens rustig nadenken.

[1:57:37] Maar ik wil wel even de processen op een juiste manier afronden.

[1:57:43] Maar dan weet u hoe ik erin sta.

[1:57:46] Mevrouw Tsakai.

[1:57:48] Ik vind het heel leuk dat de minister bijna de Kamer aan het overtuigen is dat we die staatsvergoeding moeten gaan regelen.

[1:57:55] Dat doet mij goed.

[1:57:57] De reden dat ik er even op zit, is omdat we inderdaad geen twee minuten debat meer gaan doen, dus geen moties meer van de zijde van de Kamer nu voor het verkiezingsreces.

[1:58:05] Dus de minister zegt ik ga wat processen afronden en dan stappen zetten.

[1:58:11] U heeft net gezegd ik ga NQ2226 iets opsturen naar de Kamer, maar is dat dan dat wetsvoorstel?

[1:58:15] Of is dat dan een update van de stappen die gezet zijn?

[1:58:22] De contouren stuur ik voor de zomer 26 naar de Kamer.

[1:58:31] Dank u wel.

[1:58:31] Dan zijn we toegekomen aan de tweede termijn van de Kamer.

[1:58:34] Als daar nog behoefte aan is... Ja, dat is er.

[1:58:37] Mevrouw Tsukai als eerste spreker.

[1:58:39] Dank, voorzitter.

[1:58:41] Ik wil ook even de waardering uitspreken voor de minister.

[1:58:45] Ik vind het leuk dat deze minister bijna de Kamer aan het overtuigen is dat die staatsvergoeding nodig is.

[1:58:51] En ik denk dat al die mbo, hbo en who studenten die zich hiervoor in hebben gezet onwijs trots op zichzelf ook kunnen zijn.

[1:58:58] Dus ook hen wil ik even een compliment geven vanaf deze kant.

[1:59:01] Ik wil even een nieuw punt daarin fietsen, wat ik was vergeten in de vorige termijn.

[1:59:06] Namelijk dat van de week in de pers kwam dat mbo-studenten met een migratieachtergrond minder vaak een baan vinden na hun afstuderen dan mbo-studenten zonder migratieachtergrond.

[1:59:19] En het CBS zei daarover, we weten niet zo goed wat de oorzaak is, want we hebben daar geen onderzoek nog naar gedaan.

[1:59:25] Dus mijn vraag is eigenlijk heel simpel.

[1:59:28] Zou de minister misschien bereid zijn om dat onderzoek wel nog iets verder te specificeren, zodat we ook weten waarom bepaalde groepen mbo'ers minder makkelijk een baan vinden?

[1:59:37] Want we hebben volgens mij iedere mbo'er heel hard nodig op de arbeidsmarkt.

[1:59:42] En daar wilde ik het even bij laten.

[1:59:43] Dank.

[1:59:44] Dank u wel.

[1:59:45] En ik wil een twee minuten debat aanvragen.

[1:59:48] Ja, de aanvraag van een twee minuten debat wat voor de duidelijkheid plaats zal vinden na de verkiezingen.

[1:59:55] Mevrouw Herzberger, NEC.

[1:59:57] Dank aan de minister.

[1:59:59] Goede beantwoording, denk ik.

[2:00:01] Ik wil omdat we zo lang moeten wachten op het twee minutendebat toch graag even kijken hoeveel concrete toezeggingen de minister nu echt heeft gedaan.

[2:00:12] Ten eerste de Q2, de contouren van de wet.

[2:00:15] Hoe gaat die wet eruitzien?

[2:00:16] Hij hoeft nog niet naar de Kamer op dat moment.

[2:00:19] Wat gaat de minister nou doen voor een minimum verplichte stagevergoeding?

[2:00:24] We horen ook dat de minister gaat praten met de staatssecretaris over de nieuwe leerweg en over die experimentele nieuwe inrichting van het voortgezet onderwijs, waarbij het moeilijker wordt van het VMBO naar de haven over te stappen.

[2:00:37] Dus kan de minister dat ook toezeggen?

[2:00:40] Dan nog heel even over die bekwaamheidseisen van de mbo-docenten.

[2:00:43] Die zijn er op dit moment niet verplicht, zover wij begrijpen.

[2:00:47] Dus het is niet zozeer een kwestie van handhaven, maar in ieder geval dat niveau echt en die norm echt gaan stellen.

[2:00:54] Kan de minister toezeggen daar ook naar te kijken?

[2:00:57] En tot slot, we hoorden net al van mijn collega Tsegai die problemen van het doorstromen van de mbo naar werk.

[2:01:05] De wet naar duurzaam werk moet dat oplossen.

[2:01:08] Kan de minister toezeggen, echt concreet, op instellingsniveau, met nadruk op de G5, naar de financiële gevolgen op instellingsniveau dus, te kijken van deze wet en waar nodig te corrigeren?

[2:01:20] En hierover een brief naar de Kamer te sturen.

[2:01:22] Dank u wel.

[2:01:23] Dank u wel.

[2:01:24] Dan de heer Oosterbrink van de BBB.

[2:01:26] Ja, dank voorzitter en ook dank aan de minister.

[2:01:29] En enorm fijn en goed om te horen volgens mij dat de minister bereid is om aan de slag te gaan ook met de verplichte stagevergoeding en dat in zijn woorden dat het gewoon geregeld gaat worden.

[2:01:38] Daar is het ook goed om te horen dat de minister zich wil inzetten om het basisaanbod van het mbo in de regio ook echt in stand te houden.

[2:01:45] Dan als het gaat om een mogelijke campagne ook voor de instroom roep ik nog wel echt de minister op om goed te kijken naar de aantrekkelijkheid.

[2:01:51] en de charme ook van het mbo en hoe dit toch op een andere manier of een betere manier geplot kan worden ook in de samenleving.

[2:01:57] Ik merk te veel ook om me heen hoe er wordt gekeken, ook door ouders, bij wijze van op het moment dat de kind een soort van studieadvies krijgt, dat daar toch anders naar gekeken wordt dan wanneer een kind kiest voor een hbo of een wo-opleiding.

[2:02:09] En ik denk dat daar ook echt de kruk zit in de samenleving om te kijken hoe we dat kunnen aanpassen om ook de waardering vanuit de samenleving en niet alleen vanuit de Kamer, wat er heel erg is uitsproken vandaag,

[2:02:18] maar ook vanuit de samenleving om dat echt goed erin te borgen.

[2:02:23] Tot zover.

[2:02:24] Dank u wel, de heer Uppelschoten van de PVV.

[2:02:27] Dank u wel, mevrouw de voorzitter.

[2:02:29] Ik heb eigenlijk nog drie opmerkingen die ik graag wilde maken.

[2:02:33] We praten over het VMBO, maar het VMBO, dat vergeten we weleens, voorbereidt het middelbaar beroepsonderwijs.

[2:02:38] En dat is een kolom waarvoor je dan gekozen hebt en niet naartoe bent afgeschoven.

[2:02:43] Dus het praten over weer van, je kunt van het VMBO makkelijk overstappen naar het HAVO, het is goed.

[2:02:50] Maar het moet niet het beeld zijn dat als je een goede VMBO-leerling bent, dat je dan weer naar de AVO kunt.

[2:02:56] Het is, je hebt gekozen voor de beroepskolom en die beroepskolom dat is jouw toekomstperspectief en daar ga je het helemaal maken.

[2:03:03] Dus dat wil ik steeds heel scherp overeind houden, dat we niet het beeld krijgen dat VMBO, dan ben je niet meer geschikt voor het AVO.

[2:03:12] Je hebt gewoon een hele andere keuze gemaakt.

[2:03:14] Je hebt gekozen voor praktische intelligentie en praktisch bezig zijn en dat is jouw keuze.

[2:03:18] En dat is een hele goede.

[2:03:19] Ja, voorzitter.

[2:03:24] Wij zijn niet voor het later selecteren, maar dit gaat dan ook wel weer heel erg ver.

[2:03:30] Je bent twaalf jaar, je komt van de basisschool en je kiest voor deze opleiding of voor deze school.

[2:03:37] Als nou uiteindelijk van die twaalfjarigen blijkt dat het hun interesse is

[2:03:41] Anders liggen zijn talenten anders.

[2:03:43] En dan heb ik het zowel van HAVO naar WNBO of van WNBO naar HAVO.

[2:03:47] Dan moet je volgens mij wel het makkelijk houden, en dat is het in het vorige systeem, om die overstap te kunnen maken.

[2:03:55] Wat wij nu begrijpen is dat in die nieuwe leerweg dat moeilijker wordt gemaakt, vindt meneer Van Uppelschoten.

[2:04:01] Dat het ook onwenselijk is dat je in ieder geval op een later stadium in je schoolloopbaan nog een switch kunt maken.

[2:04:11] Het verhaal van de waaier, natuurlijk moet je een switch kunnen maken.

[2:04:16] Maar ik heb nu het idee, het is ontzettend nodig dat we na de basisschool passend onderwijs krijgen voor iedere leerling.

[2:04:24] En passend onderwijs is ook dat een groep leerlingen is die heel praktisch willen bezig zijn, die praktisch intelligent zijn.

[2:04:32] Die keuze is een positieve keuze en daar gaat heel veel leerlingen dan naar het mbo toe.

[2:04:40] En natuurlijk zullen er altijd uitzonderingen zijn, maar dat zijn wat mij betreft dan de uitzonderingen die altijd mogelijk moeten zijn en die moeten we niet onmogelijk maken.

[2:04:47] Nou, dat was mijn opmerking over de positie van het vmbo, want we zijn eigenlijk vergeten dat dat was voorbereid het middelbaar beroepsonderwijs.

[2:04:53] Het is gewoon een losse ketel geworden.

[2:04:55] Het tweede is

[2:04:56] We hebben het net even gehad over dat opleiden voor beroepen waar heel veel behoefte aan is, dus de arbeidsmarkt voor de toekomst.

[2:05:07] Het gaat ook over een herverdeling van het geld.

[2:05:10] En tegenstelling, ik vind niet dat er steeds meer geld nodig is en dat geld de problemen oplost.

[2:05:16] Het is een herverdeling van het geld wat we beschikbaar hebben.

[2:05:19] En ik ben al lang blij als het geld hetzelfde blijft, want met de terugloop van de leerlingen zou juist het budget kleiner moeten worden,

[2:05:25] Het wordt betaald per leerling, per student.

[2:05:28] En als we studenten afnemen, dan zou het bedrag onmiddellijk kleiner moeten worden.

[2:05:32] Nee, het bedrag moet hetzelfde worden.

[2:05:34] En we moeten ook een vaste voet krijgen voor die regio's of weet ik wat, dat daar de opleidingen blijven.

[2:05:39] Maar het probleem voor de toekomst, denk ik, is...

[2:05:43] Welke opleidingen krijgen nummers fixes, dat niet meer zoveel naar toe mogen?

[2:05:48] En welke krijgen een positieve incentive?

[2:05:52] Dat kan zijn dat je spullen, weet ik wat, gratis krijgt van de instelling of van de bedrijven die daarmee geassocieerd zijn.

[2:06:01] Dat is een vraag voor de toekomst.

[2:06:03] En een derde is...

[2:06:04] ook weer praten over de beeldvorming.

[2:06:07] Links en rechts in de maatschappij is een deling.

[2:06:13] Progressief-conservatief is een opdeling, maar ook hoogopgeleid en laagopgeleid.

[2:06:18] En die opdeling

[2:06:20] ...begint ook steeds manifester te worden.

[2:06:23] En ik wil niet zeggen dat dat tot uitsluiting luidt... ...en ik wil het woord discriminatie niet gebruiken... ...maar die opsplitsing van ben je wel of niet hoog opgeleid... ...is ook heel bepalend voor je toekomstperspectief in deze maatschappij.

[2:06:36] En neem dat alsjeblieft ook mee met het positiebepalen van het mbo.

[2:06:42] Dank u wel.

[2:06:42] Mevrouw Beckerman van de SB.

[2:06:46] Ja, dank.

[2:06:48] Ik denk dat...

[2:06:49] We staan de komende jaren voor grote keuzes.

[2:06:54] De financieringssystematiek, de aanpak van ongelijkheid, terugdraaien van verkapte bezuinigingen.

[2:07:01] We zitten in een vreemde periode, omdat we die keuzes moeten uitstellen tot na de verkiezingen.

[2:07:07] Dat voelt voor iedereen wrang.

[2:07:10] Omdat het zo urgent ook is.

[2:07:13] Voor dit debat nog een aantal opmerkingen.

[2:07:15] Eén, dank aan de minister over de toezegging over de verplichte stagevergoeding.

[2:07:20] Maar wat mij niet helemaal duidelijk was, zegt hij dit nu toe voor mbo of voor alle studenten?

[2:07:27] Daar nog graag een specificering, want dit zou voor iedereen moeten gelden.

[2:07:33] Mooie opmerking van collega van BBB voor een instroomcampagne.

[2:07:38] Maar ik denk dat er ook een voorkomen van uitstroomcampagne zou moeten zijn.

[2:07:42] En een goede ondersteuning voor studenten die dat nodig hebben.

[2:07:46] Bijvoorbeeld studenten met dyslexie die nu vastlopen.

[2:07:49] En dan nog heel kort over de basisvaardigheden.

[2:07:52] Want daar vond ik het antwoord prima, maar het sloeg niet helemaal op de vraag van mevrouw Hertzberger.

[2:07:59] Gaat de minister nou echt de aangenomen Kamermoties bijvoorbeeld ook uitvoeren over die 30 studielasturen?

[2:08:04] En hoe doen we dat met de, dat was haar vraag, hoe doen we dat met de docenten op het mbo?

[2:08:10] Welke kwalificaties worden bijvoorbeeld ook daar gevraagd?

[2:08:14] Nou, dat was het.

[2:08:16] Dank u wel.

[2:08:17] De heer Paternotte, D66.

[2:08:19] Ja, dank u wel, voorzitter.

[2:08:21] En ik had dezelfde vraag nog over de 30 studielasturen en de uitvoering van die motie.

[2:08:27] Verder is het heel erg goed dat de minister de stagevergoeding wil gaan regelen.

[2:08:31] Dus denk ik mooi, al goed resultaat.

[2:08:34] Het heeft ook lang geduurd.

[2:08:36] En laten we ook hopen dat het er toe leidt, dat het ook gaat leiden tot onder andere meer docenteninstroom.

[2:08:44] Dus fijn als we dat snel kunnen zien.

[2:08:46] Sluiten we elkaar met de vraag van mevrouw Hertsbergen daar nog over.

[2:08:48] En ik had nog een vraag gesteld over die onomkeerbare stappen richting bezuinigingen.

[2:08:52] Laat ik het concreet maken.

[2:08:54] Stagefonds, het regionaal investeringsfonds.

[2:08:56] Wat moet er nou de komende vijf maanden gebeuren om die te ontmantelen in het kader van de bezuinigingen?

[2:09:01] Dus voordat wij de begroting met elkaar behandelen.

[2:09:04] Ik zou daar graag nog een concreter antwoord van de minister op willen.

[2:09:07] En verder wil ik hem danken voor zijn blijmoedige presentatie in dit debat.

[2:09:14] Dank u wel, mevrouw Rijkhofsky.

[2:09:16] Tot slot voor de VVD.

[2:09:17] Nee, alleen dank voor de toezeggingen.

[2:09:23] We gaan even vijf minuten schorsen.

[2:14:29] De minister is er klaar voor en de Kamerleden, de heer Paternotte.

[2:14:36] We gaan verder.

[2:14:37] Uit woorden van de minister.

[2:14:40] Dank u wel, voorzitter.

[2:14:43] Mevrouw Tsekai vroeg naar dat artikel over dat mbo-studenten met een migratieachtergrond, sterker nog, dat er ook nog verschil zat in een migratieachtergrond buiten Europa of binnen Europa en studenten met een Nederlandse achtergrond.

[2:14:58] En dat dat verder niet nader onderzocht is waar dat nou precies in zit.

[2:15:03] Vooropgesteld, stage-discriminatie is iets waar we hard mee bezig zijn.

[2:15:08] Het is onacceptabel dat studenten en leerlingen gediscrimineerd worden.

[2:15:13] Dat zien we wel gebeuren.

[2:15:18] Dit gaat niet alleen over stage, maar ook over werkvinden naar je opleiding.

[2:15:24] Ik wil zeker ook kijken naar de oorzaken daarvan.

[2:15:27] Het kan natuurlijk ook zijn dat daar een uitdaging ligt...

[2:15:33] studenten die de taal nog niet zo machtig zijn, of die culturele dingen, dat daar nog een uitdaging zit.

[2:15:39] En ik heb ook gezien in de praktijk dat ook mbo-scholen al bezig zijn met speciale trajecten om juist die taalkloven te dichten.

[2:15:49] En dat is echt heel mooi om te zien.

[2:15:52] Dus ook het veld heeft daar wel aandacht voor, maar ik ga zeker ook kijken naar wat hier verder achter zit, want ik vind het wel een zorgelijk signaal.

[2:15:59] Er kan ook discriminatie achter zitten, dus daar willen we echt goed naar kijken.

[2:16:06] U gaat er naar kijken, en wanneer?

[2:16:10] Voor de zomer.

[2:16:24] Dank u. NRC had een rijtje opgenoemd aan...

[2:16:28] over het klopte dat ik al die toezeggingen had gedaan.

[2:16:31] Ik heb ook net binnen trouwens dat die nieuwe leerweg niet wordt doorgevoerd.

[2:16:36] Dus dat probleem is er voorlopig nog niet.

[2:16:41] Die bekwaamheidseisen kwamen ook nog weer opnieuw terug.

[2:16:46] Die motie over die 30 EC's, dat die ruimtevoer moet komen om die docenten verder te bekwamen zodat ze ook die basisvaardigheden... zodat ze goed geëquipeerd zijn om die basisvaardigheden ook les te geven, die voeren we uit.

[2:16:59] Dus dat gebeurt nu ook gewoon.

[2:17:02] En we houden ook gewoon de taal- en rekeneisen op niveau.

[2:17:07] Want we gaan niet versoepelen.

[2:17:08] Het is juist belangrijk dat we de kwaliteit van het onderwijs zo hoog mogelijk hebben in Nederland.

[2:17:13] Daar hecht ik zeer aan.

[2:17:14] En ik hecht dus ook zeer aan een goede, toegeruste docentenpopulatie, zeg maar.

[2:17:21] Dus daar zijn we ook echt stappen in aan het zetten.

[2:17:27] NEC vroeg ook nog naar de problemen met die wet en de financiële gevolgen voor met name de G5-scholen.

[2:17:40] En ze vroegen of ik bereid was om dat evenveel te corrigeren.

[2:17:43] Dat corrigeren tussendoor gaat niet zomaar, maar ik wil wel komen met een brief waarin ik dan ook inga op signalen die er al dan niet zijn en wat dan ook de reactie van mijn kant daarop is.

[2:17:56] Dus ik kom daarmee met een brief.

[2:17:58] Wanneer komt u met uw brief?

[2:18:07] Q2 2026 moet kunnen.

[2:18:11] De beelden beginnen al 2026.

[2:18:15] Hij moet wel iets eerder, denk ik.

[2:18:17] Voor het einde van het jaar moet het kunnen.

[2:18:22] Dat is goed nieuws, denk ik.

[2:18:23] Het lijkt wel de koelmarkt, maar gaat goed.

[2:18:26] Gaat u verder.

[2:18:27] Een oproep van de BBB om goed te kijken naar de aantrekking van het MBO.

[2:18:32] Jazeker, doorlopend.

[2:18:33] En als ik denk dat daar concrete stappen in nodig zijn... dan kom ik daarmee met het voorstel naar uw Kamer toe, natuurlijk.

[2:18:44] De PVV benoemde nogmaals die waaier en de keuze voor een kolom.

[2:18:49] Dat is natuurlijk ook zo.

[2:18:50] Ik heb zelf lesgegeven op het VMBO.

[2:18:53] En er zijn ook richtingen in het vmbo die je kunt kiezen... die ervoor zorgen dat je de helft van je lestijd gewoon praktijk krijgt.

[2:19:02] Ik heb dat vak, prachtig vak, heb ik lesgegeven.

[2:19:07] Dan is het nou eenmaal zo dat je heel veel onderwijstijd besteedt... aan praktische vaardigheden.

[2:19:14] Gewoon in de werkplaatsen of aan het bed of noem het maar.

[2:19:18] Allerlei praktijkrichtingen die je kunt kiezen.

[2:19:22] En dat is inherent aan de keuze.

[2:19:24] Maar uiteindelijk hecht ik er wel aan dat binnen het stelsel... die overstappen van de ene tak van de wire naar de andere... wel in elk geval overeind blijven.

[2:19:34] En er zijn binnen ons stelsel gelukkig... allerlei manieren om je te kwalificeren tot een bepaalde route.

[2:19:41] Persoonlijk heb ik een hele vreemde route afgelegd.

[2:19:43] Ik ben ooit gestopt met het vwo.

[2:19:45] Toen ben ik mbo 2 gaan doen.

[2:19:46] Toen heb ik later een 21-plus-toets gedaan.

[2:19:47] Toen ben ik het hbo binnengekomen.

[2:19:49] Dus het kan allemaal.

[2:19:51] Waar een wille is, is een weg.

[2:19:53] Gelukkig hebben we ons stelsel zo ingericht... dat het meestal zo is als je maar eigenwijs en koppig genoeg bent... dat je er wel komt.

[2:20:00] Dus als die drive er is, en die is er vaak bij studenten... om echt te gaan voor wat je wil... dan moet het stelsel niet in de weg staan.

[2:20:10] Vaak is dat ook niet het geval, gelukkig.

[2:20:13] En dat moeten we zo houden.

[2:20:20] De heer Upschoten refereerde ook nog aan de kloof in de samenleving tussen mbo, hbo en wo.

[2:20:25] Ik zal niet pretenderen dat ik die kloof zomaar kan dichten vanuit mijn rol.

[2:20:30] Dat is iets wat we met elkaar moeten doen.

[2:20:31] Het begin is hier wel ook doorlopend het gesprek voeren over de waardering over en weer.

[2:20:37] Zeker ook voor de praktische talenten.

[2:20:39] En ook inderdaad naar elkaar blijven luisteren en in gesprek gaan.

[2:20:44] Het gaat niet alleen over opleidingsniveau, maar vaak juist dat het ook gecorreleerd is aan politieke voorkeur, noem maar op.

[2:20:51] Dus dat is wel echt iets anders dan een probleem dat we in het onderwijzen kunnen oplossen, denk ik.

[2:20:57] Maar het begint wel met luisteren naar elkaar en waardering hebben voor elkaars verscheidenheid.

[2:21:02] De SP vroeg of dit dan gaat over de stagevergoeding voor de mbo of voor alle studenten.

[2:21:08] Dit gaat eerst echt over het mbo, omdat er op dit moment nog die verschillen zijn.

[2:21:12] Ik heb ook al gezegd dat ik met een verkenning bezig ben.

[2:21:18] om ook met die studiefinanciering en alle uitdagingen die daar zijn en de verschillen die daar zijn, om dat mee te geven in de formatie.

[2:21:26] En ik wil dat ook onderdeel laten zijn van die verkenning of het dan voor HBO en WO ook op dezelfde goede manier geregeld kan zijn.

[2:21:36] Een vraagje van mevrouw Beckerman.

[2:21:38] Dat vind ik een vreemd antwoord, want hoewel we kunnen zien dat mbo's het vaak zijn uitgesloten of geen stagevergoeding krijgen, komt het ook gewoon voor op hbo en wo.

[2:21:48] En waarom zou je dan nieuwe ongelijkheid creëren als je juist ziet dat het voor alle studenten van belang is?

[2:21:59] Dat wil ik niet doen.

[2:22:01] Ik wil het juist gelijk krijgen.

[2:22:06] Het zit ook in de verkenning die we doen richting stagevergoeding en verplichten voor de mbo.

[2:22:18] Mocht dat geen problemen of vertragingen opleveren, gaan we dat gewoon doen.

[2:22:21] Maar mocht het zo zijn dat we dan nog extra complexiteit tegenkomen... waardoor het allerlei vertragingen weer oplevert... en waardoor je jouw NBO's laat wachten... denk ik niet dat ik dat zou doen.

[2:22:35] Want dan wil ik hem ook gewoon meenemen in die brede verkenning naar gelijk trekken.

[2:22:39] Maar ik neem dit dus wel mee voor de heldraai.

[2:22:43] Dus als ik geen aanvullende problemen tegenkom, zeg maar... dan ga ik dat ook gewoon zo doen.

[2:22:51] Dan anticipeer je nu al dat er een probleem zou kunnen ontstaan.

[2:22:56] Is dat dan ook al zo?

[2:22:58] Ik bedoel, waarom anticiperen we nu op een probleem dat we niet kennen?

[2:23:03] En een van de problemen die we natuurlijk de afgelopen tijd zagen, was dat juist de overheid, bijvoorbeeld in sectoren als het onderwijs of semi-overheid, dat daar juist de stagevergoedingen niet altijd op orde waren.

[2:23:16] Dus is dat ook niet een probleem dat je direct ook zelf kan oplossen?

[2:23:20] Want juist bijvoorbeeld dit soort sectoren, zorg en onderwijs, daar ligt het moeilijker.

[2:23:24] En die zijn juist zo cruciaal voor alle crisis die we hebben.

[2:23:27] Of je nou een mooie opleiding op het mbo doet voor de zorg of hbov bijvoorbeeld.

[2:23:36] Ik weet niet of ik extra problemen tegenkom.

[2:23:40] Daar zijn we juist naar aan het kijken.

[2:23:42] Welke route is het best geschikt om dit in wetgeving te verankeren?

[2:23:47] Er zijn verschillende opties voor.

[2:23:50] Die zijn we aan het verkennen.

[2:23:51] Daar kijk ik dus ook naar of een van de routes het best geschikt is... om dat gelijk overkoepelend te regelen.

[2:23:57] Daar ben ik al mee bezig.

[2:24:00] Waar ik potentieel een knelpunt zie...

[2:24:02] Op dit moment is het stelsel gewoon echt anders in het mbo... dan hbo en wo.

[2:24:09] Dat is juist iets wat we uiteindelijk gelijk willen gaan trekken.

[2:24:12] Dat heb ik ook nodig al over gezegd.

[2:24:15] En juist omdat het op dit moment echt op een andere manier ingeregeld is... zou het potentieel zo kunnen zijn dat het extra uitdagingen oplevert.

[2:24:23] Weet ik niet.

[2:24:24] Ik hoop het niet.

[2:24:24] Dat ik het gewoon kan regelen.

[2:24:25] Maar dat hou ik toch even een slag om de arm.

[2:24:32] Mevrouw Tsegai.

[2:24:34] Ik zou de minister willen aanbevelen om nu niet weer dit traject uit elkaar te trekken.

[2:24:40] De uitdrukkelijke wens vanuit de Kamer is dat er een stagevergoeding komt voor mbo, hbo en wo-studenten.

[2:24:47] En ook hbo en wo-studenten krijgen in een derde van alle gevallen geen stagevergoeding.

[2:24:52] Laten we in de uitwerking kijken hoe we dit vormgeven.

[2:24:55] Maar laten we alsjeblieft het wetsvoorstel niet uit elkaar trekken.

[2:24:58] Want ik denk dat we daarmee echt weer nieuwe ongelijkheid creëren.

[2:25:05] Ja, we zitten volgens mij helemaal op één lijn, voorzitter.

[2:25:07] Dit is precies wat ik aan het doen ben.

[2:25:09] Mijn wens is niet om het uit elkaar te trekken.

[2:25:11] Dus ik wil dat ook niet gaan doen.

[2:25:14] Maar net wat ik zeg, op dit moment is er echt verschil in hoe het systeem in elkaar zit.

[2:25:20] Dus ik ben bezig met die verkenning.

[2:25:21] Ik heb de antwoorden nog niet, want dat komt pas aan het eind van die verkenning.

[2:25:25] Maar de richting en de wens is gewoon hetzelfde, ja.

[2:25:30] De heer Paternotte?

[2:25:34] Ja, voorzitter.

[2:25:36] Goed dat de minister zegt ik wil het niet uit elkaar trekken.

[2:25:38] Alleen begrijp ik dan niet waarom we het daar dan toch over hebben.

[2:25:40] Omdat hij zegt de stelsel van studiefinanciering is anders.

[2:25:43] Ja, dat klopt.

[2:25:44] Maar dat staat toch los van stagevergoedingen.

[2:25:47] Dat heeft toch eigenlijk, ja, in het stelsel althans helemaal niks met elkaar te maken.

[2:25:51] Dus welk potentieel probleem zou er kunnen zijn waarom we überhaupt het nu eigenlijk hebben over het niet gelijk op laten lopen van stagevergoeding, mbo, hbo, wo.

[2:26:02] Dit is echt vooruitlopen op de muziek.

[2:26:05] We willen hier hetzelfde.

[2:26:06] Ik ben bezig met de verkenning.

[2:26:08] De wens is echt hetzelfde om dit breed te regelen.

[2:26:12] Ik weet het gewoon niet.

[2:26:14] Ik wil niet vooruitlopen op zo'n verkenning omdat ik gewoon deze informatie nog niet heb.

[2:26:17] Ik hoop dat er niks in de weg staat.

[2:26:19] Ik verwacht dat ook niet gelijk.

[2:26:21] En het is niet zo dat ik nu al voor sorteer op ergens iets uit elkaar trekken of zo.

[2:26:26] Ik ga gewoon geen beloftes doen die ik nu niet waar kan maken.

[2:26:29] Dat is wat ik hier zeg.

[2:26:30] Dus dat is even de slag om de arm die ik hou.

[2:26:33] Ik ben met diezelfde intentie als uw Kamer hiermee aan de slag.

[2:26:38] Ik wil dit gewoon geregeld hebben.

[2:26:40] En op dit moment is het gewoon echt heel anders.

[2:26:46] En er is sterker nog, er is gewoon niks geregeld als het gaat over stage in het HBO bijvoorbeeld.

[2:26:51] Dus ik ben bezig om daar naar te kijken.

[2:26:53] Maar ik moet echt wel eerst die verkenning doen voordat ik met antwoorden kan komen, voorzitter.

[2:26:59] Dank u. De Kamer is ongeduldig, maar het wordt vervolgd.

[2:27:03] Gaat u verder.

[2:27:04] Volgens mij had ik dan nog een vraag openstaan van de heer Paternotte over wat er moet gebeuren om bezuinigingen te ontmantelen.

[2:27:13] Dat is echt aan de Kamer bij de begrotingsbehandeling.

[2:27:17] Het voorstel is in principe naar de Kamer gestuurd met Prinsjesdag.

[2:27:23] Heer Paternot is het er niet mee eens.

[2:27:24] Nee, dat was niet de vraag die ik stelde.

[2:27:25] De vraag was dat ik stelde welke stappen worden er gezet in het ontmantelen van het stagefonds zorg van het regio voor ons, het investeringsfonds regio NBO, in de komende vijf, zes maanden.

[2:27:37] Want dat zijn niet meer stappen die dan het dimensionele kabinet nog neemt.

[2:27:42] En ja, stel dat je dat zou willen omdraaien of zou willen veranderen.

[2:27:46] Maar de vraag was dus niet het is aan de Kamer.

[2:27:48] Nee, het kabinet is bezig met het doorvoeren van die bezuinigingen, niet de Kamer.

[2:27:52] Er zit een aanlooptijd in die bezuinigingen.

[2:27:57] Dat gaat pas in per 28.

[2:27:59] Dus voorlopig wordt daar nog niks concreets in veranderd.

[2:28:04] Dat gaat om het regionaal investeringsfonds.

[2:28:07] Het stage van het zorgen wordt eerder om de handel, dacht ik.

[2:28:13] Volgens mijn informatie is dat in beide gevallen per 28.

[2:28:17] Ik dacht per 27.

[2:28:18] Dus er gaat eigenlijk de komende halfjaar wat dat betreft niet iets veranderen.

[2:28:23] Dan was de minister klaar met zijn beantwoording.

[2:28:32] Ik zie ook geen vragen meer bij de Kamer.

[2:28:34] Ik ga de toezeggingen die de minister gedaan heeft even voorlezen.

[2:28:38] De minister zal voor de zomer van 2026 de contouren voor het invoeren van verplichte stagevergoeding voor mbo-studenten aan de Kamer toekomen.

[2:28:51] 2.

[2:28:51] De minister zal onderzoeken of en hoe de financiële tegemoetkoming voor mbo-studenten gelijk kan worden getrokken met studenten aan hogescholen en universiteiten en komt hierop terug in het tweede kwartaal van 2026.

[2:29:01] 3.

[2:29:03] De minister stuurt de Kamer in november 2025 een overzicht van de financiële verschillen in tegemoetkoming tussen mbo-studenten en hbo-wwo-studenten.

[2:29:13] Vier.

[2:29:13] De minister zal onderzoeken op welke wijze mbo-studenten een financiële tegemoetkoming kunnen krijgen indien zij kiezen voor een bestuursjaar.

[2:29:20] In de midtermreview aan het eind van dit jaar zal de minister hierop terugkomen.

[2:29:26] Pardon, voorzitter.

[2:29:27] Dit gaat alleen over een financiële tegemoetkoming voor mbo-studenten met een... Sorry?

[2:29:35] Het gaat vooral over de regelgeving die een belemmerende factor is en niet zozeer over de financiële tegemoetkomen.

[2:29:40] Volgens mij zit daar nu niet het grootste probleem.

[2:29:46] Gaan we aanpassen, dank u. Vijf.

[2:29:49] De minister zal op instellingsniveau onderzoeken of de invoering van de wet van school naar duurzaam werk negatieve financiële consequenties heeft voor mbo-instellingen en zal hierop bij de Kamer terugkomen voor het eind van het jaar.

[2:30:01] Zes.

[2:30:02] De minister zal op een rijtje zetten welke prijsbijstellingen niet meer worden gecompenseerd vanwege de onderwijsbezuinigingen en zal de Kamer hierover informeren.

[2:30:10] Is daar ook nog een termijn bij?

[2:30:20] Zal ik hem nog een keer voorlezen?

[2:30:22] De minister zal op een rijtje zetten welke prijsbijstellingen niet meer worden gecompenseerd vanwege de onderwijsbezuinigingen en zal de Kamer hierover informeren.

[2:30:34] Die heb ik niet zoals toezegging gegeven, volgens mij, voorzitter.

[2:30:42] Mevrouw Tsakai.

[2:30:44] Ik denk dat dit gaat over op een rijtje zetten welke regelingen tussen mbo, hbo en wo studenten ongelijk zijn en wat dat kost om die recht te trekken en in welke wet dat veranderd moet worden.

[2:31:02] Sorry, mevrouw Beckerman.

[2:31:04] Voorzitter, los van dat dat wel een valide punt is, was dit een toezegging waar we

[2:31:10] Ik heb een interruptiedebatje gehad met de minister.

[2:31:14] Dat ging over wanneer we dat kunnen in beeld brengen.

[2:31:18] Het ging ook over wanneer je een nieuw kabinet hebt.

[2:31:21] Misschien kunnen we dat stukje nog even terugkijken.

[2:31:24] Toen werd er gezegd, kan in beeld krijgen wat dat zou kosten?

[2:31:29] Daar werd wel echt een snelle toezegging op gedaan.

[2:31:33] De vader zit hier met eens.

[2:31:43] Dat gaat over de borging van de loon- en prijsbijstelling, net als in andere sectoren.

[2:31:49] En wat dat zou kosten.

[2:31:51] Ja, die toezegging staat inderdaad.

[2:31:53] En dat we inderdaad voor de formatie al dat rekensommetje naar de formatie en de Kamer brengen.

[2:32:00] Ik hoor Q1'26, maar we gaan echt... Maar dat is niet voor de formatie.

[2:32:02] Precies, dat moet echt wel eerder kunnen, voor de kerk op het bord.

[2:32:10] We gaan opschrijven voor de formatie.

[2:32:27] De minister zal kijken naar de oorzaken van het feit dat mbo-afgestudeerden met een migratieachtergrond minder eenvoudig een baan kunnen vinden en komt hierop voor de zomer van 2026 bij de Kamer terug.

[2:32:46] Daarmee zijn we aan het eind gekomen van dit heel efficiënte debat.

[2:32:50] Complimenten aan de minister.

[2:32:52] De Kamerleden hebben daardoor gelegenheid om een lunch te genieten.

[2:32:59] Bedankt voor alle heldere antwoorden.

[2:33:00] Dank aan de Kamerleden voor hun inzet en de Griffie en het publiek.

[2:33:04] Tot de volgende keer.