Inzet COP30

[0:00:02] Welkom bij deze laatste vergadering van de vaste Kamercommissie voor Klimaat en Groene Groei, voordat het verkiezingsreces begint.

[0:00:09] Aan de orde is een commissiedebat over de inzet voor de Klimaatconferentie

[0:00:13] in Brazilië, de COP30.

[0:00:16] Ik heet welkom aan de leden, mevrouw Kreuger van GroenLinks PvdA, mevrouw Rodekerk van D66, de heer Baudet van Forum voor Democratie en de heer Peter de Groot van de VVD.

[0:00:25] Het is een hele drukke dag, dus wellicht sluiten we dadelijk nog andere leden aan.

[0:00:28] Wat ik even moet vragen aan de commissie is of de heer Baudet mee mag doen aan dit debat, want hij is geen lid van deze commissie.

[0:00:34] Dat mag, dus dat is fijn.

[0:00:35] En ik heet ook welkom aan de minister.

[0:00:38] Nou, we hebben ruimte tijd, dus ik stel voor dat we gewoon een beetje vrijuit discussiëren.

[0:00:43] Als de collega's nou de interrupties, zowel de vragen als de antwoorden, een beetje kort houden, dan gaan we gewoon eens even debatteren met elkaar.

[0:00:50] En mevrouw Kreuger, aan u het woord.

[0:00:54] De inbreng is vijf minuten.

[0:00:57] Voorzitter, voordat ik begin heel even één ding over de vergaderorde.

[0:01:02] Aangezien het twee minuten debat is nu heel dicht op het debat gepland.

[0:01:06] Dus daarom zou ik het niet verkeerd vinden als daar een heel klein beetje ruimte zit als we iets eerder klaar zijn.

[0:01:11] Want het is ook wel goed om wat er in dit debat gewisseld wordt te kunnen vatten in motie.

[0:01:17] Dan zal ik wat strenger zijn met de interrupties.

[0:01:24] Ik houd die mogelijkheid open, minister.

[0:01:28] We houden de mogelijkheid open voor een twee minuten debat.

[0:01:30] Mevrouw Kreuger, met u in breng, ga uw gang.

[0:01:33] Voorzitter, ik ben heel erg blij dat we op deze laatste dag voor het verkiezingsreces wel een debat hebben over de klimaattop.

[0:01:40] Want deze klimaattop die eraan komt is een make-it-or-break-it-top, zoals iemand gister tijdens de rondetafel zei.

[0:01:49] De resultaten van vorig jaar waren een grote teleurstelling voor heel veel landen, heel veel maatschappelijke organisaties en heel veel mensen.

[0:02:01] De VS heeft zich teruggetrokken.

[0:02:05] Het speelveld is moeizaam en dat zelfs de EU eigenlijk veel langer gebruikt dan afgesproken was om tot een nationally determined contribution te komen.

[0:02:16] Dat eigenlijk de inzet dat dat moeizaam gaat.

[0:02:20] En ik denk dat het ongelooflijk belangrijk is dat de EU stevig en met een sterk mandaat afreist naar Brazilië.

[0:02:28] Omdat dat ook gaat over de geloofwaardigheid van de Europese Unie in deze onderhandelingen.

[0:02:34] En dat er ook goed gekeken wordt naar de rol die de EU speelt in zo'n heel krachtenveld.

[0:02:39] En mijn vraag om mee te beginnen aan de minister is wat is haar inzet om te zorgen dat het vertrouwen

[0:02:44] in de klimaat op en in het proces weer wordt hersteld na wat er vorig jaar is gebeurd.

[0:02:51] Dan, voorzitter, het onderwerp klimaatfinanciering.

[0:02:53] Want dat is natuurlijk waar het vorig jaar eigenlijk mis is gegaan.

[0:02:58] Het nieuwe klimaatfinancieringsdoel is onvoldoende.

[0:03:03] Dat blijkt eigenlijk uit alle analyses.

[0:03:06] En ook als je het corrigeert voor inflatie, betekent het nauwelijks een verhoging.

[0:03:09] Er ontbreken afspraken over de herkomst, de verdeling en het voorkomen van dubbeltellingen, terwijl de nadruk te sterk ligt op private middelen die vaak tekortschieten, vooral voor adaptatie en met name in de meest kwetsbare landen en gemeenschappen.

[0:03:24] Kan de minister toezeggen dat ze zich in de COP30 en het proces daartoe gaat inzetten voor een proces dat leidt tot een concrete uitvoering van die klimaatfinancieringsdoel en de Baku-to-Blem-roadmap?

[0:03:38] dus inclusief afspraken over adaptatiefinanciering.

[0:03:41] Ik denk dat het belangrijk is dat daar in BLM echt een concrete stap op gezet wordt.

[0:03:46] En hoe gaat Nederland zorgen voor duidelijke afspraken over de herkomstverdeling en het voorkomen van dubbeltellingen?

[0:03:51] Dat is wat ons betreft echt belangrijk.

[0:03:55] Als je je in zo'n internationale arena daarvoor inzet, is de vraag wat Nederland zelf doet en hoe je daarin staat.

[0:04:09] Er lijkt te staan dat de Nederlandse klimaatfinanciering is verhoogd.

[0:04:15] Maar dit komt vooral door dat de financiering anders wordt geteld.

[0:04:18] Voorheen werden de contributies aan de EU en het

[0:04:21] aandeel in ontwikkelingsbanken niet meegerekend en daardoor lijkt het nu een stuk hoger uit te vallen, terwijl het eigenlijk geen nieuw geld is voor ontwikkelingslanden.

[0:04:29] Gaat de minister dit corrigeren?

[0:04:33] Een belangrijk onderwerp op deze kop is de just transition.

[0:04:38] We zien in Nederland dat dat ongelooflijk speelt.

[0:04:42] Maar in de mondiale context is dat nog belangrijker.

[0:04:46] Hoe zorgen we ervoor dat alle landen actie ondernemen?

[0:04:49] En dat ook landen in staat worden om actie te ondernemen.

[0:04:53] Landen als Angola, Equatoriaal, Gine, de Republiek Congo, Gabon, Tjaat.

[0:04:59] Landen die een grote afhankelijkheid hebben van olie- en gasexportinkomsten.

[0:05:04] En daarnaast vaak grote schulden hebben.

[0:05:08] die ze niet alleen kunnen.

[0:05:10] Is de minister het eens dat om ambitieuze mitigatiedoelen te realiseren, ontwikkelingslanden ook echt perspectief nodig hebben voor hoe zij gesteund kunnen worden om hun uitstoot te verlagen?

[0:05:20] En welke stappen kunnen gezet worden bij de COP30 om het vertrouwen tussen landen te herstellen en dat landen in het globale zuiden ook daadwerkelijk voelen dat hierop wordt samengewerkt in gelijkwaardigheid?

[0:05:32] Ook met het oog op de uitspraak van de

[0:05:35] de IGH, die bevestigt dat landen zoals Nederland en de EU een verantwoordelijkheid hebben om landen in het mondiale zuiden te ondersteunen.

[0:05:43] Hoe neemt zij toch die uitspraak mee in de onderhandelingen tijdens de COP?

[0:05:51] Wij denken dat dat een grote rol zal spelen, omdat een heleboel landen toch kijken naar wat die uitspraak betekent.

[0:05:59] Nog drie concrete initiatieven waar Nederland zich aan toe heeft aangesloten.

[0:06:11] Het eerste is natuurlijk de coalitie om fossiele subsidies af te schaffen.

[0:06:15] Dat is meegeonderdrukt.

[0:06:17] Volgens mij heeft een vorige minister zich daartoe aangesloten.

[0:06:21] Wij vinden het ongelooflijk belangrijk dat Nederland daar heel actief in blijft.

[0:06:26] Wat is de Nederlandse inzet hierop?

[0:06:28] Volgens mij is het nu twee jaar geleden dat dat initiatief werd gepresenteerd, waarbij het ook betekent dat nu Nederland zelf ook met een plan moet komen.

[0:06:38] Dus wanneer krijgen we dat?

[0:06:41] En wat zijn de stappen die de coalitie in z'n geheel deze kop wil zetten?

[0:06:47] En wat is er in het afgelopen jaar gebeurd?

[0:06:51] Nog twee onderwerpen, met uw permissie.

[0:06:55] Met twee zinnen.

[0:06:56] Eén zin over de coalition.

[0:07:00] Er staan een heleboel landen al onder.

[0:07:04] Nederland is positief.

[0:07:05] De Kamermotie gaat Nederland ook echt onder.

[0:07:08] En ten slotte krijgen wij signalen dat rond de kop er iets vreemds aan de hand is.

[0:07:15] Aan de ene kant wordt de ruimte voor civil society beperkt.

[0:07:19] ...de ruimte om bijvoorbeeld te demonstreren, om faucaal te zijn.

[0:07:23] En aan de andere kant blijken er heel veel bedrijven te zijn op overflow-batches van landen... ...waarmee het dus niet duidelijk is of dat van een fossiel bedrijf is.

[0:07:32] En mijn vraag aan de minister is... ...gaat zij zich inspannen om fossiele lobby tijdens de klimaattop aan banden te leggen... ...en in ieder geval hier meer transparantie op te eisen?

[0:07:40] Dank u wel.

[0:07:44] Mevrouw Rodekerk van D66.

[0:07:48] Dank, voorzitter.

[0:07:50] Voorzitter, we zitten allemaal in dezelfde zinkende boot, maar in plaats van te roeien of het lekt te dichten, lijkt het kabinet nog even met z'n allen een rondje koffie te halen.

[0:07:58] Terwijl het water al spreekwoordelijk aan onze enkel staat, discussiëren partijen zelfs nog over wie er eigenlijk nat wordt en of we eigenlijk wel nat worden.

[0:08:06] Voorzitter, in BLM is er een kans voor Nederland om niet alleen te streven naar concrete plannen en stappen, maar om ook leiderschap te tonen.

[0:08:13] En daarvoor zijn drie zaken van belang.

[0:08:16] de internationale coalitie tegen fossiele subsidies, het Europese klimaatdoel voor 2040 en dat we als Nederland weer voor oplopen.

[0:08:25] Om te beginnen.

[0:08:26] Tijdens COP28 heeft Nederland laten zien dat het niet alleen ambitie kan uitstralen, maar ook met concrete plannen kan komen.

[0:08:34] Ons land nam het voortouw bij de oprichting van de internationale coalitie die zich inzet voor het uitfaceren van fossiele subsidies, oftewel COVIS.

[0:08:42] Inmiddels hebben zeventien landen, waaronder vier van de zeven grootste basisindustrieën in de EU, zich aangesloten.

[0:08:48] Daarnaast hebben we samen de afspraak gemaakt om uiterlijk bij COP30 een concreet stappenplan voor de uitversering te presenteren en in de tussentijd per land een inventaris van fossiele subsidies te publiceren.

[0:09:00] Maar, voorzitter, de werkelijkheid is terreurstellend.

[0:09:03] Slechts drie landen, waaronder Nederland, hebben tot nu toe op tijd een voldoende inventaris gepubliceerd.

[0:09:09] Het geeft mij simpelweg te weinig vertrouwen in een gestelde deadline van kop 30 voor concrete afbouwplannen.

[0:09:15] Wat twee jaar geleden begon als een veelbelovende en ambitieuze coalitie, dreigt nu langzaam in slaap te sukkelen.

[0:09:20] En als we niet oppassen, gaat het potentieel belangrijke instrument om fossiele subsidies te beëindigen verloren.

[0:09:26] En dat kunnen we ons in deze cruciale jaren eenvoudigweg niet veroorloven.

[0:09:31] Wat is het leiderschap van Nederland hier in waard, vraag ik aan de minister, als het kabinet nieuwe fossiele subsidies invoert, zoals de IKC?

[0:09:38] Hoe oordeelt de minister daar dan over?

[0:09:41] En is zij bereid om leiderschap te tonen en de internationale samenwerking voor afbouw van fossiele subsidies nieuw leven in te blazen en zich bij de kop in te zetten om te zorgen dat de afspraken worden nagekomen met de overige landen?

[0:09:58] Nederland kan nog steeds leiderschap laten zien en voorop lopen, maar dat vraagt dan wel om zichtbare inzet op het wereldtoneel.

[0:10:06] Met welke inzet gaat Europa straks eigenlijk de kop in?

[0:10:11] Terwijl we allemaal weten hoe dringend CO2-reductie in de gezamenlijke afspraken zijn, zien we dat er partijen zijn die voortdurend blijven zagen aan de stoelpoten van het Europese klimaatdoel van 2040.

[0:10:21] Tegelijkertijd sprak het kabinet onlangs steun uit voor onze motie voor dat Europese stevige klimaatdoel.

[0:10:29] Ik wil daarom ook van haar weten of zij het pad kan schetsen richting de klimaattop over de onderhandelingen die nu lopen.

[0:10:36] En ik hoop ook dat zij, zoals wij dat graag zouden zien, blijft inzetten op dat stevige doel voor 2040.

[0:10:43] Voorzitter, tot slot.

[0:10:45] Prioriteit geven aan de aanpak van klimaatverandering moet en kan op veel manieren.

[0:10:50] Laten we ook aan de wereld laten zien dat Nederland paleid is om het voortbouw te nemen in die strijd.

[0:10:55] En wat is dan een betere manier om dat te doen dan om de kop naar Den Haag te halen?

[0:10:59] We hebben met de navondop dit jaar al laten zien dat we het kunnen.

[0:11:03] Afgelopen maand werd in Den Haag door het internationaal gerechtshof de historische uitspraak gedaan over de rechtsverplichtingen van landen rond klimaatverandering.

[0:11:11] Wat als Den Haag ook de plek wordt waar de wereld concrete stappen zet om aan deze verplichtingen te voldoen?

[0:11:18] Dit gaat niet alleen over prioriteit geven, maar ook over leiderschap.

[0:11:22] Is de minister bereid te verkennen of Nederland zich kandidaat kan stellen voor COP36, de eerstvolgende beschikbare klimaattop in 2031, om die te organiseren in Den Haag?

[0:11:33] Ter afsluiting, voorzitter.

[0:11:35] De realiteit is dat we nog steeds in dat zinkende schip zitten.

[0:11:39] Maar laten we in plaats van koffie concrete doelen halen.

[0:11:42] Zorgen daarom voor dat Nederland laat zien dat klimaat voor ons geen bijzaak is, maar een prioriteit.

[0:11:48] Zorgen voor dat we met concrete plannen, zoals door internationaal voorop te lopen in de uitfacering van fossiele subsidies en een voortrekkingsrol in het klimaat op met een stevig doel, laten zien dat we deze crisis serieus nemen.

[0:12:00] Dank u wel.

[0:12:01] Dank u wel.

[0:12:03] En dan is het woord aan de heer Baudet van Forum voor Democratie.

[0:12:08] Dank u wel, voorzitter.

[0:12:09] We spreken vandaag over de inzet van het kabinet bij de VN-klimaatconferentie die volgende maand in Brazilië zal worden gehouden.

[0:12:15] En ik verheug me er nu al op om al die mooie private jets daar naartoe te zien vliegen en al die filmsterren met hun superjachten erheen te zien komen.

[0:12:24] Misschien komt gekke Greta ook nog even langs.

[0:12:26] Het zou allemaal heel veel leuke tv opleveren.

[0:12:30] De positie van Forum voor Democratie in dit dossier is bekend.

[0:12:35] Er is naar onze stellige overtuiging geen sprake van een klimaatcrisis of zelfs maar van een klimaatprobleem.

[0:12:40] CO2 is geen vergif, maar een essentiële voedingsstof voor planten en bomen.

[0:12:45] En een beetje meer daarvan in onze atmosfeer is dus niet iets om ons zorgen over te maken, maar integendeel iets wat we moeten toejuichen.

[0:12:53] En het is dus allemaal één grote misvatting volgens ons dat we een energietransitie zouden moeten hebben.

[0:12:59] Ook omdat fossiele brandstoffen nog lang niet op zijn, dus dat we nog makkelijk decennialang olie, kolen en gas als basis voor onze energievoorziening kunnen blijven gebruiken.

[0:13:10] Eveneens, voorzitter, is het een volstrekte misvatting dat er een zogenaamde consensus onder wetenschappers zou bestaan die dat klimaatalarmisme zogenaamd allemaal wel zouden aanhangen.

[0:13:22] Onlangs nog verklaarden meer dan 2000 internationaal gerenommeerde klimaatwetenschappers in hun World Climate Declaration dat er geen alarmistische opwarming te zien is, geen alarmerende zeespiegelstijging, geen alarmerende smelting van ijskappen, geen toename van weersextremen en dat er kortom ook geen enkele reden is om onze CO2-uitstoot in paniek terug te dringen.

[0:13:46] Bij een vorige debat over dit onderwerp haalde ik ook het recente rapport van het Amerikaanse ministerie van Energievoorziening aan.

[0:13:55] Dat werd geschreven door gerenommeerde wetenschappers en dat eveneens tot de conclusie komt dat er niets aan de hand is en dat de alarmisten volkomen larikoek aan ons verkopen.

[0:14:07] Verstandig dus dat de Amerikaanse president Donald Trump vorige week bij de Verenigde Naties de klimaatagenda omschreef als de grootste zwendel ooit, een hoax en onzin.

[0:14:19] Vanwege deze zwendel zijn de energieprijzen in de Verenigde Staten inmiddels overigens wel bijna twee keer zo hoog als in China en in Europa alweer twee keer hoger dan in de Verenigde Staten.

[0:14:28] We maken onszelf kapot met dit beleid.

[0:14:30] Economische zelfmoord is het en de rest van de wereld doet niet mee.

[0:14:34] We jagen consumenten op enorm hoge maandelijkse kosten, we verdrijven de energieintensieve industrie uit onze landen, we vernietigen onze banen en uiteindelijk dus ook onze welvaart.

[0:14:45] Terwijl heel Afrika aan de airco gaat, heel Azië een brandstofauto wil en heel Zuid-Amerika rustig doorgaat met kolencentrales en gaswinning.

[0:14:55] Inderdaad, de klimaatcult zal de geschiedenis ingaan als een van de meest irrationele en meest destructieve wanen waar mensen ooit in zijn meegegaan.

[0:15:08] Gelukkig zien we langzaam maar zeker dat er barsjes komen in deze klimaatwaan.

[0:15:13] De verklaringen van 2000 wetenschappers wereldwijd en het rapport van de Amerikaanse overheid spreken beide boekdelen.

[0:15:21] Ook het IPCC is inmiddels niet meer zo zeker van haar zaak en erkent in het laatste rapport dat er geen toename is van het aantal orkanen of overstromingen.

[0:15:30] Nooit was het daarom noodzakelijker dan nu om een open debat te voeren over de complete opoffering van onze economie op het altaar van dit klimaatgeloof.

[0:15:41] Nooit was het belangrijker dan nu om de grondaannames te heroverwegen.

[0:15:46] Klopt het allemaal wel wat we doen?

[0:15:48] Hebben we ons niet laten gijzelen door een groep drammerige milieuvanaten?

[0:15:54] is de schok van de ontkerkelijking van de West-Europese mens niet op een of andere manier hertaald in een nieuw soort zondegevoel, in een nieuw soort zondvloedidee, in een nieuw soort bijbels religieus geloof.

[0:16:12] Net als met stikstof in feite.

[0:16:15] Wat ook volkomen op niets gebaseerd is.

[0:16:17] Werken windturbines niet ook.

[0:16:19] Compleet averechts.

[0:16:20] En wellicht de allerbelangrijkste vraag van allemaal.

[0:16:23] Waarom zou je dit als Nederland doen, als de rest van de wereld niet meedoet?

[0:16:28] Vragen, voorzitter, die uiterst belangrijk zijn.

[0:16:31] Urgent.

[0:16:32] Brood en brood nodig.

[0:16:33] Maar wat is de inzet van de regering voor de klimaatconferentie volgende week?

[0:16:38] In haar brief van 25 september schrijft de minister dat ze wil aansluiten bij een initiatief tot informatieintegriteit.

[0:16:46] Meestal is iets dat integer wordt genoemd niet zo integer.

[0:16:50] En dat is hier inderdaad ook het geval.

[0:16:52] Want het initiatief voor informatieintegriteit wil, hou je vast, desinformatiecampagnes aanpakken die klimaatactie vertragen en ontsporen.

[0:17:02] Men wil een wereldwijd fonds oprichten om de verspreiding van alternatieve denkbeelden over klimaatverandering te stoppen.

[0:17:09] Ons verzoek is of de minister dit juist niet wil inbrengen bij de conferentie volgende maand, maar om zich integendeel juist te verzetten tegen de alsmaar oprukkende censuur en juist te pleiten voor een open debat.

[0:17:21] Dank u wel.

[0:17:21] Ja, open debat.

[0:17:22] Ik ga censureren, dat wil ik natuurlijk niet.

[0:17:26] Pleiten voor een open debat, dat is mijn verzoek.

[0:17:28] Hartstikke goed.

[0:17:29] Dank u wel.

[0:17:30] Dan welkom aan mevrouw Teunissen van Partij voor de Dieren.

[0:17:33] Fijn dat u er ook bent en u kunt starten met uw betoog.

[0:17:38] Dank u wel, voorzitter.

[0:17:39] We bevinden ons midden in een klimaat- en natuurcrisis.

[0:17:42] We hebben overstromingen, hitte en droogte die onze aarde teisteren.

[0:17:47] De mensen die het minst hebben bijgedragen aan de oorzaken van klimaatverandering, die worden het hardst geraakt.

[0:17:53] Terwijl het water ons aan de lippen staat en de aarde afstevent tot een opwarming van 2,6 tot 2,8 graden, vindt in november de klimaattop in Brazilië plaats.

[0:18:03] En het is een cruciaal moment voor internationale klimaatactie.

[0:18:07] Landen die hadden allang ook plannen op tafel moeten leggen, inclusief de EU, om te voldoen aan het klimaatakkoord van Parijs.

[0:18:14] We lopen achter.

[0:18:15] Bovendien is een rechtvaardige transitie noodzakelijk.

[0:18:18] De G20 is verantwoordelijk voor 80% van de totale uitstoot, waaronder de EU.

[0:18:24] Het is goed dat het kabinet verwacht van de EU dat ze zich duidelijk uitspreekt over het belang van deze nationale plannen, dat die in lijn zijn met de wetenschap en de benodigde reducties om de opwarming te beperken tot 1,5 graden.

[0:18:37] Ook is het goed dat het kabinet wil dat het syntheserapport, waarin duidelijk wordt welke plannen nu zijn gerealiseerd en waar we tot 2035 naartoe werken, besproken wordt.

[0:18:49] Maar daar kan het niet bij blijven, want we hebben een recent verschenen rapport gezien,

[0:18:56] Het is glashelder.

[0:18:58] We hebben bindende afspraken nodig over het uitfaseren van fossiele brandstoffen, het opschalen van klimaatfinanciering voor ontwikkelingslanden en het garanderen van een rechtvaardige transitie.

[0:19:08] Dus ik heb de volgende vraag aan de minister.

[0:19:10] Als het gaat om klimaatfinanciering, dat huidige financieringsdoel van 300 miljard dollar, als je dat corrigeert voor inflatie, dan is daar nauwelijks iets bijgekomen.

[0:19:20] voor landen in het mondiale zuiden.

[0:19:23] Erkent de minister dat adaptatiefinanciering in ieder geval substantieel moet stijgen?

[0:19:28] En welke stappen neemt Nederland om dat te realiseren?

[0:19:31] Nederland heeft op de COP29 ingezet op zo laag mogelijke financiële bijdragen.

[0:19:36] Dat is dus die 300 miljard.

[0:19:38] En nou ja, dat roept toch wel iets op over onze geloofwaardigheid als het gaat over het eerlijke aandeel in klimaat van financiering.

[0:19:47] Dus nogmaals de oproep

[0:19:48] om steviger in te zetten op klimaatfinanciering en dan met name de adaptatie.

[0:19:54] En dan, voorzitter, hoe voorkomt Nederland dat financiering via multilaterale banken ontwikkelingslanden opzadelt met nog meer extra schulden?

[0:20:03] Want dat zien we wat er nu aan de hand is.

[0:20:05] En ik heb een motie die is aangenomen over het voorkomen van de schulden.

[0:20:09] En ik vraag me af hoe de minister daar gevolg aan gaat geven.

[0:20:13] Dan wordt er dit jaar op de klimaattop ook een besluit verwacht over een rechtvaardige transitie, de Just Transition.

[0:20:20] Is de Nederlandse regering bereid zich ervoor in te zetten

[0:20:24] voor afspraken over vervolgstappen in die rechtvaardige transitie.

[0:20:29] Je kunt denken aan een mechanisme voor landen in het mondiale zuiden om ook die eerlijke transitie te kunnen doormaken.

[0:20:36] Voorzitter, dan heb ik nog een vraag over de geloofwaardigheid van dit kabinet als het gaat over dat COFIS initiatief.

[0:20:43] Want ja, we moeten zelf natuurlijk ook het goede voorbeeld geven als het gaat om fossiele subsidies.

[0:20:47] We zien dat er dit jaar weer miljarden extra naar fossiele subsidies gaan en fossiele infrastructuur.

[0:20:55] Hoe waarborgt het kabinet dat onze nationale inzet niet botst met dit COFIS-initiatief?

[0:21:03] Kan de minister toezeggen dat Nederland op de Europese Raad ook pleit voor een heldere einddatum voor het afbouwen van fossiele subsidies?

[0:21:12] Voorzitter, dan nog één punt over hernieuwbare energie en energieefficiëntie.

[0:21:18] Dat is ook een thema op de Klimaattop.

[0:21:22] De groeiende vraag naar grondstoffen, ook voor de energietransitie, brengt risico's met zich mee op mensenrechten schendingen en milieuschade.

[0:21:30] En vrouwen worden daarbij extra zwaar getroffen.

[0:21:33] Ziet Nederland ook de noodzaak voor eerlijke mijnbouw bevorderen en bescherming van de rechten van gemeenschappen en vrouwen

[0:21:39] Dat we die ook expliciet agenderen bij de onderhandelingen als het gaat om hernieuwbare energie.

[0:21:45] Dank u wel.

[0:21:48] Dank aan mevrouw Teunissen.

[0:21:49] En dan is het de beurt aan de heer Peter de Groot van de VVD.

[0:21:53] Uitgang.

[0:21:53] Dank u wel, voorzitter.

[0:21:55] Klimaatverandering is een wereldwijde uitdaging, waarvoor we in Nederland natuurlijk ook de verduurzaming moeten voortzetten.

[0:22:01] Maar in Europa en wereldwijd kunnen we dit niet alleen.

[0:22:04] De samenwerking met andere landen is cruciaal.

[0:22:06] Nederland kan veel, maar we kunnen het zeker niet alleen.

[0:22:10] En dat is ook de reden dat wij zeggen we willen realistische en betaalbare afspraken waarmee we ook onze eigen economie sterk houden en onze eigen uitstoot naar beneden brengen.

[0:22:20] Dat betekent dat we volop inzetten op innovatie, technologische oplossingen en het gebruik van duurzame energiebronnen zoals wind, zon en kernenergie.

[0:22:28] En die kennis die we in Nederland opdoen die is belangrijk voor mijn vragen aan de minister als zij op de kop is.

[0:22:34] Want hoe gaat de minister de ruimte die er is op de kop gebruiken om onze duurzame bedrijven, bedrijven die ook innovaties brengen in de verduurzaming van Nederland, om te kijken hoe die bedrijven een rol kunnen krijgen in de verduurzaming van de rest van de wereld?

[0:22:51] hoe die bedrijven vanuit Nederland een rol kunnen krijgen om hun bijdrage te leveren.

[0:22:55] Want dat is ook goed voor onze groene groei in Nederland.

[0:22:59] En tegelijkertijd moeten we oog houden voor de internationale gelijkheid.

[0:23:02] Landen die minder ver zijn moeten ondersteund worden, maar grote vervuilers moeten ook hun verantwoordelijkheid nemen.

[0:23:08] Het is niet eerlijk dat Nederlandse bedrijven steeds verder verduurzamen, terwijl dat elders de verduurzamen niet wordt doorgezet.

[0:23:13] Hoe gaat de minister zich inzetten om andere landen hun verplichtingen te laten halen?

[0:23:17] Met name in een Europees verband is dit van groot belang, omdat Nederland al moeite heeft om te concurreren met de industrie en ondernemers in Europa.

[0:23:25] Doordat Nederland flink investeert in wind op zee en de energieinvestuur zijn energiekosten hoog.

[0:23:30] We nemen daar maatregelen voor in Nederland, maar als andere Europese, maar ook wereldwijde handelspartners hun aandeel in de verduurzaming niet nemen, verslechtert onze positie.

[0:23:39] Nederland is volop bezig om de randvoorwaarden zoals netcongestie op orde te brengen.

[0:23:43] En kan de minister de ervaringen die andere landen hebben opgedaan met het oog vooral op het op orde brengen van die randvoorwaarden, want het zal niet een uniek Nederlands probleem zijn, meenemen naar Nederland en terugkoppelen in een brief aan de Tweede Kamer?

[0:23:56] Dank u wel.

[0:23:59] Dank u wel.

[0:24:01] Dan zijn we daarmee aan het einde gekomen aan de eerste termijn aan de zijde van de Kamer.

[0:24:05] En dan kijk even naar de minister, hoelang zij wil schorsen.

[0:24:12] Laten we 25 minuten doen, dan zijn we om... Tja... 5 over 5 weer terug.

[0:24:21] Ja, dit debat is geschorst.

[1:00:38] Ik heropen dit debat van de Commissie voor Klimaat en Groene Groei.

[1:00:41] Aan de orde is een commissiedebat over de inzet voor de klimaatconferentie in Brazilië, COP30.

[1:00:46] En we zijn toe aan de eerste termijn aan de zijde van het kabinet.

[1:00:50] Dus ik geef graag het woord aan de minister.

[1:00:53] Dank voor alle vragen.

[1:00:57] Die zal ik in vier blokjes beantwoorden.

[1:00:59] Ik begin met de Nederlandse inzet.

[1:01:03] Dan alle vragen over klimaatfinanciering en klimaatrechtvaardigheid.

[1:01:08] Dan de COVIS-coalitie en de vragen daarover.

[1:01:11] En tot slot de klimaatwetenschap.

[1:01:14] Voorzitter, ik begin zoals gezegd met de Nederlandse inzet.

[1:01:18] En begin ik met de vraag van mevrouw Kreuger, dat het belangrijk is dat de EU met een sterk mandaat afreist, maar ook dat we ervoor zorgen dat het vertrouwen in de klimaattop, mevrouw Kreuger noemde, herstelt na de top van vorig jaar.

[1:01:35] Maar ik vind het vooral belangrijk dat we het vertrouwen, dat we daaraan blijven bouwen en dat blijven versterken.

[1:01:41] En dat begint inderdaad met dat ook de EU natuurlijk met een mandaat daarnaartoe gaat.

[1:01:48] En daar zal ik mij voor inspannen tijdens de milieuraad die gepland staat op 21 oktober.

[1:01:55] En mogelijk dat er begin november nog een extra milieuraad is, zodat ook de Europese regeringsleiders zich nog over dit onderwerp zullen buigen.

[1:02:06] En in de contacten die wij in het afgelopen jaar hebben gehad met de partners in het mondiale zuiden, met de kleine eilandstaten, met de armste landen, blijkt dat er teleurstelling is na vorig jaar, maar geen vertrouwensbreuk.

[1:02:23] En daarom zei ik, waar dat deem niet weg, dat je altijd aan vertrouwen moet blijven werken en dat nooit als vanzelfsprekend mag ervaren.

[1:02:33] Nederland en de EU trekken in aanloop naar de KOP nauw op met deze landen om het wereldwijde ambitieniveau op mitigatie omhoog te brengen.

[1:02:48] Daar is het vorig jaar tekort in geschoten.

[1:02:52] Daarom is het dit jaar extra belangrijk dat de KOP resulteert in een gebalanceerde uitkomst.

[1:02:58] Dat er sprake is van voortgang op alle pijlers van het Parijsakkoord, mitigatie, adaptatie en financiering.

[1:03:11] Dit gezegd hebbende is er dit jaar nog wel een aanvullende uitdaging.

[1:03:18] De groeiende druk die we zien op het multilateralisme.

[1:03:22] En pogingen om het VN-systeem te ondermijnen.

[1:03:25] In die context moeten we over dit belangrijke en urgente vraagstuk met elkaar spreken.

[1:03:34] We moeten ons als landen elkaar weten te vinden en afspraken maken om voortgang op die drie pijlers te krijgen.

[1:03:41] Zeker in 2025, tien jaar na het Parijsakkoord, is het belangrijk dat Nederland, de Europese Unie, maar alle landen hun commitment bevestigen en op constructieve wijze blijven zoeken naar oplossingen die werken voor iedereen.

[1:04:06] Het is goed om te horen dat Nederland ziet dat het ongelooflijk belangrijk is dat de EU daar met een heel stevig mandaat heen gaat.

[1:04:16] Zeker gegeven hoe het speelveld nu is en het belang van deze kop.

[1:04:23] En vanuit het kabinet, wat is de afvaardiging en op welke momenten kan ook die afvaardiging op het hoogste niveau daar stevig dat uitdragen?

[1:04:37] Bij de General Leaders Meeting die in november plaatsvindt, daar zal de minister-president aanwezig zijn.

[1:04:47] Ik ben zelf aanwezig in de tweede week van de conferentie, waarin de onderhandelingen met de ministers, de EU-ministers als EU, met elkaar overleggen.

[1:04:59] namens de EU natuurlijk onze commissaris en de voorzitter, de Deense minister, die de onderhandelingen met de andere landen doen.

[1:05:09] Dus wij zijn daar vanuit het kabinet, minister-president en ik.

[1:05:13] En ik ga natuurlijk met een delegatie van collega's van het ministerie van KGG, van INW,

[1:05:20] Buitenlandse zaken natuurlijk.

[1:05:22] En volgens mij ook LVVN.

[1:05:25] Dat zeg ik goed.

[1:05:26] Zodat we op alle onderwerpen onze bijdrage kunnen leveren.

[1:05:33] Voorzitter, dan in het verlengde van de vraag van het mandaat die mevrouw Kreuger mij stelde, stelde mevrouw Rodekerk de vraag met welke inzet gaat de EU nou de kop in en hoe ik ook die route eigenlijk voor me zie met de afspraken die in Europa nog gemaakt moeten worden over 2040 en afgeleid daarvan natuurlijk het NDC voor Europa.

[1:05:55] Ik zei het al, op 21 oktober is er nog een milieuraad.

[1:05:59] Volgens mij heb ik gisteren daarover vanochtend de geannoteerde agenda aan de Kamer gestuurd.

[1:06:05] Die milieuraad is eigenlijk ter voorbereiding op de Europese Raad een paar dagen later.

[1:06:12] waar de regeringsleiders met elkaar in gesprek zullen gaan, met name over wat de randvoorwaarden zijn die nodig zijn om een 2040-doel op een goede manier met elkaar te kunnen realiseren.

[1:06:26] Naar verwachting komt er na de Europese Raad nog een milieuraad waarin we het met de klimaat- en energieministers

[1:06:32] af kunnen ronden en onze inzet kunnen bepalen.

[1:06:37] Kort en goed, blijf ik mij in die Milieuraad inzetten voor het pad naar 2040, zoals ik dat onlangs in het BNC-fietsje aan de Kamer heb geschetst.

[1:06:52] Ook in dat fietsje legde ik al de nadruk op het belang van goede randvoorwaarden in de uitvoering.

[1:06:58] Je ziet eigenlijk dat dat voor alle landen geldt.

[1:07:01] En dan is er een beetje verschil tussen groepen van landen die zeggen en daarbij hoort een heel ambitieus doel, daarbij hoort een ambitieus doel of daarbij hoort een doel heel ver afgeschaald.

[1:07:13] En wij zitten gewoon op het pad van het voorstel dat de commissaris heeft neergelegd.

[1:07:20] En afgeleid daarvan wordt dan een NDC vastgesteld en daarmee gaan we dan als Europa naar de kop.

[1:07:28] Voorzitter, dan over die inzet vroeg de heer De Groot aan mij hoe ik ook daar ruimte ga gebruiken om te kijken, kunnen nou duurzame Nederlandse bedrijven ook een rol spelen breder in de verduurzaming in de rest van de wereld?

[1:07:52] Tijdens de COP zullen we zeker weer benadrukken waar Nederland sterk in is, goed in is.

[1:07:59] Wat voor ideeën, gedachten, producten wij al gemaakt en ontwikkeld hebben.

[1:08:04] Dat gebeurt al jaren en dat zal ik ook dit jaar weer doen.

[1:08:08] En waar Nederland natuurlijk in het bijzonder goed in is, dat is adaptatie, water, voedsel, private financiering voor het klimaat.

[1:08:15] Dus hoe krijg je nou met publiek geld ook private financiering los?

[1:08:20] En in die gesprekken en bijeenkomsten die daarover plaatsvinden op de kop, is niet alleen de Nederlandse overheid, maar ook het Nederlands bedrijfsleven actief.

[1:08:32] En deze kop willen we ook echt gebruiken om toe te werken, te kijken hoe kunnen we kennis en ervaring ook vanuit het bedrijfsleven inzetten om toe te werken naar duurzame en ontbostingsvrije productieketens, zodat ook daar een gelijkspeelveld ontstaat.

[1:08:54] En ik wil met Landen het gesprek aan over hoe we de wereldwijde vraag

[1:09:00] voor producten die met duurzame waterstof zijn gemaakt verder kunnen aanjagen.

[1:09:05] En voorzitter, dan in het verlengde daarvan vroeg de heer De Groot ook nog naar de randvoorwaarden en het verbeteren van randvoorwaarden.

[1:09:12] En ja, of ik ook lessen die ik daaruit trek en leer in gesprekken met andere landen, of ik die kan meenemen naar Nederland en terug kan koppelen in een brief aan de Tweede Kamer.

[1:09:24] Ja, voorzitter, dat wil ik vanzelfsprekend doen.

[1:09:26] Voor mij gaan die gesprekken over randvoorwaarden op orde krijgen.

[1:09:29] En waar lopen nou andere landen tegenaan en vooral ook hoe lossen ze het op?

[1:09:33] Het is breder dan dat ik dat gesprek alleen op de kop zou voeren.

[1:09:38] Ik was vorige week in Japan.

[1:09:40] Ook in Japan speelt het probleem van netcongressie.

[1:09:43] Dus daar sprak ik over hoe pakken ze dat daaraan.

[1:09:47] Aan marge van de milieuraad en energieraad gaat het hier heel veel over.

[1:09:51] En ik zal in geannoteerde agenda dan wel het verslag van die raden, en natuurlijk ook als het bij de kop aan de orde is, zal ik daar, waar ik daar relevante inzicht op heb gedaan, zal ik dat terugkoppelen aan de Kamer.

[1:10:06] Dan vroeg mevrouw Kreuger of ik mij ook wil inspannen in Brazilië om de fossiele lobby in te perken en meer transparantie te eisen.

[1:10:22] In dat verband noemde mevrouw Kröger ook de overflow-batches.

[1:10:32] Aan wie worden die nu gegeven en hoe transparant is dat?

[1:10:35] Elk land bepaalt zelf wie zij accrediteren voor de COP.

[1:10:40] Het is wel zo dat het VN-secretariat van alle landen openbaar maakt wie zij op die overflow badges hebben geaccrediteerd.

[1:10:51] Daarmee wordt de transparantie over wie er is inzichtelijk gemaakt.

[1:10:58] Want ik deel dat, het belang van transparantie.

[1:11:02] Ik denk dat dit... Ik kan me nu even niet iets verzinnen wat we meer zouden kunnen doen.

[1:11:08] Maar als er meer mogelijk is, dan zal ik dat steunen.

[1:11:15] En tot slot nog een... Toch nog een vraag van mevrouw Kreuzer.

[1:11:20] Voorzitter, er is vandaag ook weer een rapport uitgekomen over de rol die Exxon heeft gespeeld, bijvoorbeeld in de lobby in de EU, om wetgeving daar onderuit te krijgen.

[1:11:30] Ik denk dat we niet naïef moeten zijn hoe hard fossiele bedrijven proberen klimaatbeleid onderuit te krijgen.

[1:11:37] En mijn vraag is eigenlijk in dat systeem van de VN, daarbij is wellicht transparant welke namer staat, maar is ook transparant welke bedrijfsbelangen er zijn?

[1:11:48] Daar gaat het natuurlijk om.

[1:11:50] Dus wordt dat gerapporteerd?

[1:11:52] Als iemand een commissariaat heeft bij een fossiel bedrijf?

[1:11:56] Als iemand op welke manier dan ook ingehuurd wordt door een fossiel bedrijf?

[1:12:03] Ik zal even nagaan wat er precies in die lijst gecommuniceerd wordt.

[1:12:08] Ik had de indruk dat dat namen zijn, bedrijven.

[1:12:15] Daar zal ik zo op terugkomen.

[1:12:17] Ik vind het belangrijk...

[1:12:20] Een van u noemde dat ook, de inclusiviteit.

[1:12:22] De heer Baudet had het over een open debat.

[1:12:27] Hij bedoelde daar ongetwijfeld een ander type open debat mee dan hoe ik het nu noem.

[1:12:32] Maar ik vind een open debat waarin alle meningen en invalshoeken in ieder geval gehoord kunnen worden, vind ik van belang.

[1:12:38] Maar inclusiviteit werkt dan ook wel twee kanten op.

[1:12:41] Bijvoorbeeld een energiebedrijf die...

[1:12:45] Die investeren ook in energie netwerken, in duurzame waterstof, in windenergie.

[1:12:51] Dus we moeten ook oppassen dat we misschien een bepaald beeld bij een bepaald bedrijf hebben en daarmee iemand automatisch in een bepaalde lobbyhoek, een persoon of een bedrijf duwen, terwijl er ook een andere kant aan zit.

[1:13:07] Ik zie mevrouw Kreuger moeilijk kijken.

[1:13:09] Ik zeg niet dat zij die suggestie deed of dat iemand daarvan verdacht maakte, maar ik vind het wel belangrijk om even te voorkomen dat er een bepaald eenzijdig beeld zou ontstaan.

[1:13:27] Voorzitter, alles goed en aardig, maar er zijn bedrijven met een primair product en dat is fossiel.

[1:13:35] En die hebben een bijzonder groot belang om klimaatmaatregelen vooral niet te ambitieus te krijgen.

[1:13:41] Op alle plekken zien we die lobby.

[1:13:44] En ik denk dat dat iets is wat... In ieder geval transparantie is daarbij, denk ik, cruciaal.

[1:13:51] Als die belangen rondlopen en dan als het transparant is, kan je ook nog kijken of het een beetje een balans is.

[1:13:57] En dat je nu een situatie ziet dat eigenlijk de rechten of de ruimte voor fossiele lobby wordt vergroot, terwijl de ruimte voor maatschappelijke organisaties wordt ingeperkt.

[1:14:07] Ik denk dat dat niet het vertrouwen in het kopproces ten goede komt.

[1:14:14] Ik liep vast.

[1:14:15] De minister.

[1:14:16] Nee, maar die transparantie ben ik het volledig over eens.

[1:14:19] Daar moet een balans in zijn.

[1:14:21] Daarom heb je die transparantie nodig om goed te kunnen zien uit welke hoeken en invalshoeken en perspectieven lopen daar mensen rond, bedrijven rond, lobbyisten rond.

[1:14:31] Dat deel ik helemaal met mevrouw Kreugen.

[1:14:33] Ik kom zo even op terug wat er precies aan informatie op die lijst staat.

[1:14:39] Voorzitter, tot slot in dit blokje de vraag van mevrouw Rodekerk of ik zou willen verkennen in Brazilië of Nederland zich kandidaat kan stellen voor de COP36.

[1:14:53] En voorzitter, ik wil graag toezeggen om dat te verkennen, ook om te kijken van wat zijn de mogelijkheden voor een eventuele kandidatuur voor de COP36.

[1:15:04] De demissionaire status van het kabinet maakt wel dat ik daar niet een besluit over kan nemen.

[1:15:12] En de wenselijkheid, en of het ook echt kan, vind ik echt dat het aan de volgende kabinet is.

[1:15:17] Maar ik kan natuurlijk verkennen en kijken wat daar voor nodig is en überhaupt wat de gedachten daarover zijn.

[1:15:22] Mevrouw Rodekerk maakte de vergelijking met de Navotop van een paar maanden geleden.

[1:15:34] De kop is qua bezoekeraantal nog wel een keer groter.

[1:15:39] Het gaat meer in de richting van een groot voetbaltoernooi, zou je kunnen zeggen.

[1:15:44] En daar komt wel heel veel bij kijken.

[1:15:46] Dus dat moet ik er wel direct bij zeggen.

[1:15:49] Maar nogmaals, ik zal dat verkennen.

[1:15:52] En los van of wij dat zouden gaan organiseren in 36, kan je natuurlijk je leiderschap, je internationale leiderschap op dit onderwerp op heel veel manieren invullen.

[1:16:07] En bij de COP34 is Nederland voorzitter van de Europese Unie.

[1:16:11] Dus dan spelen we natuurlijk ook een belangrijke rol op die COP.

[1:16:14] Maar dat is een ander punt dan wat mevrouw Rodekerk mij vroeg en dat zeg ik haar toe.

[1:16:21] Dat leidt tot de vraag van de heer Baudet.

[1:16:26] Ik begreep dat dit het laatste punt was in het hoofdstuk over de inbreng van Nederland.

[1:16:31] Klopt dat?

[1:16:34] Ik ga nu verder met klimaatfinanciering, klimaatrechtvaardigheid, de COVID, de klimaatwetenschap.

[1:16:40] Dat heeft natuurlijk ook allemaal met de inzet te maken, maar dit was wat meer op hoofdlijnen.

[1:16:44] Ik heb namelijk wel dat global initiative voor...

[1:16:52] Dat zit mij niet lekker.

[1:17:00] Het staat wel in de brief dat de minister dat zal steunen, bij de kop.

[1:17:07] Ik zou het leuker vinden als de minister dat juist niet zou steunen.

[1:17:12] Dan ga ik nu toch gelijk even naar dat blokje met uw toestemming.

[1:17:18] Want ik ga dat steunen.

[1:17:21] Ik heb dat ook al eerder overigens toegezegd.

[1:17:22] Dat is ook een motie van mevrouw Kreuger.

[1:17:25] En ik vind dit van ongelooflijk groot belang om goed beleid te kunnen voeren.

[1:17:31] En op een goede manier discussie met elkaar te kunnen voeren over wat er aan de hand is.

[1:17:36] Waar we ons op voor moeten bereiden.

[1:17:38] zowel mitigatiemaatregelen als adaptatiemaatregelen op moeten nemen.

[1:17:44] Dus ja, dit is het antwoord op de vraag van de heer Baudet.

[1:17:49] Nederland gaat zich hierbij aansluiten.

[1:17:51] Ik zal zo de specifieke vraag van mevrouw Kreuger beantwoorden, maar dit is wel de stand.

[1:17:57] Ik lees daarin dat het gaat om het oprichten van een fonds, een wereldwijd fonds, dat wat dan desinformatie wordt genoemd over

[1:18:12] om de verspreiding daarvan tegen te houden en de totstandkoming daarvan te frustreren enzovoorts.

[1:18:21] Dus ja, dan moet iemand of iets gaan vaststellen wat desinformatie is.

[1:18:26] Dat is natuurlijk heel gevaarlijk.

[1:18:31] Politiek wordt het al heel snel.

[1:18:33] Is de minister daar niet bang voor?

[1:18:34] Want de dingen die ik noem, en ik noemde dan in mijn verhaaltje net twee voorbeelden van

[1:18:41] Er zijn talloze mensen die altijd contrair denken.

[1:18:45] We zitten op het verkeerde spoor, dit klopt niet.

[1:18:49] Er zijn ook veel voorbeelden geweest dat we met z'n allen eerst dachten dat dit het ene het geval was... en dan een paar jaar later dat we het toch verkeerd hadden gezien.

[1:18:59] Hoe haal je dat debat open als je een wereldwijd initiatief gaat steunen... om desinformatie te bestrijden?

[1:19:08] Ik stelde zo snel een korte vraag.

[1:19:09] Dat is helemaal goed.

[1:19:10] Dus de hele inbreng hoeft er niet nog een keer.

[1:19:12] Maar goed, we gaan horen.

[1:19:13] Minister.

[1:19:14] Voorzitter, ik ga iets zeggen over desinformatie en dan nog even over het specifieke initiatief waaraan aangewerkt wordt.

[1:19:22] Eerst even over desinformatie.

[1:19:25] Dat onderwerp komt op verschillende manieren aan bod tijdens de COP.

[1:19:30] Overigens, dat was ook vorig jaar al zo.

[1:19:32] Dat is niet nieuw dit jaar.

[1:19:36] En om te beginnen, er is het Action for Climate Empowerment programma, waar onder meer gesproken wordt over de integriteit van informatievoorziening.

[1:19:44] Voorzitter, ik vind het belangrijk dat we daar ons gezicht laten zien of meepraten, onderdeel van zijn.

[1:19:54] Omdat ik vind dat iedereen zich moet kunnen informeren over klimaatverandering en de mogelijkheid moet hebben om zelf actie te ondernemen.

[1:20:01] Je kan ook op basis van die informatie besluiten om als persoon, als individu niks te doen.

[1:20:06] Maar ik vind dat in elk geval die informatie beschikbaar moet zijn.

[1:20:10] Ook is er elke kop aandacht voor de laatste stand van de wetenschap, de laatste inzichten.

[1:20:18] En ik vind het van groot belang, met mij het kabinet, dat er niet getoornd wordt aan de cruciale, centrale rol van klimaatwetenschap.

[1:20:28] En dat je in die context dus ook aandacht hebt voor desinformatie.

[1:20:33] En dan tot slot is er dit jaar dat specifieke initiatief, daar zal ik zo op ingaan.

[1:20:39] Dus, voorzitter, het is niet nieuw.

[1:20:41] Er wordt al jaren over gesproken.

[1:20:43] Het is op dit moment wel, denk ik, belangrijker dan ooit, omdat we allerlei bewegingen zien waarin die klimaatdata niet alleen ter discussie wordt gesteld, maar ook, ja, mogelijk, ja, ik noem het maar even tussen aanstekers, kwijtraakt.

[1:20:58] En dat zou echt, nou, dat zou ik heel slecht vinden.

[1:21:04] Heer Baudet.

[1:21:06] Maar waarom zou de minister dat slecht vinden?

[1:21:08] Als het op een onjuiste aanname gebaseerd is, dan is het toch heel goed als dat van tafel gaat.

[1:21:14] Als we zeggen, voortschrijdend inzicht, het blijkt niet zo te zijn dat de mensen een grote invloed hebben op het klimaat, dat CO2 een probleem is.

[1:21:23] We zaten fout.

[1:21:25] Die mogelijkheid moet je toch openlaten.

[1:21:27] Het is toch heel belangrijk dat we op het moment dat we iets gaan doen wat onze hele economie

[1:21:34] vernietigd.

[1:21:35] Dat we ons elke keer blijven afvragen, oh my god, zitten we wel goed?

[1:21:38] Klopt dit wel?

[1:21:40] Zien we niet dingen over het hoofd?

[1:21:42] Zullen we alsjeblieft proberen te blijven falsificeren?

[1:21:45] Waarom is dat zo bedreigend voor de minister?

[1:21:48] Waarom wil zij dat niet toelaten in het debat?

[1:21:51] Ik begrijp gewoon niet waarom je zou moeten zeggen, we willen niet tornen aan dat idee dat er een consensus zou zijn.

[1:21:59] Ik begrijp dat niet.

[1:22:00] Volgens mij bestaat de wetenschap bij de gratie van discussie en verder onderzoeken en dingen ter discussie stellen, elkaar vragen stellen.

[1:22:11] En dat lijkt me ook niet meer dan gezond, niet meer dan logisch en ook heel goed om kennis, inzichten te verbeteren.

[1:22:19] En soms komt daar ook uit dat we over iets misschien te stellig zijn geweest of minder stellig moeten zijn in de toekomst.

[1:22:25] Dat zeg ik in algemene zin.

[1:22:27] Overigens, voorzitter, gewoon in het algemeen hoe dat werkt in de

[1:22:30] In de wetenschap loopt ook een absolute minderheid rond die door de meerderheid herkende conclusies ter discussie stelt.

[1:22:45] Dat mag van mij.

[1:22:47] Daar stel ik geen palenperk aan, maar ik vind het wel belangrijk om de informatie op grond waarvan dat dan gebeurt, dat volstrekt helder is waar dat vandaan komt.

[1:22:56] En als daar mogelijk sprake is van desinformatie, net zoals dat de andere kant op het geval zou kunnen zijn, dat we ons daartegen uitspreken.

[1:23:06] Voorzitter, dan kom ik bij de vragen... Kort, een laatste vraag hierover.

[1:23:13] Oké, maar wie of wat moet dan bepalen wat desinformatie is?

[1:23:17] Dank u wel.

[1:23:18] Superkort.

[1:23:19] Complimenten.

[1:23:20] De minister.

[1:23:24] Ja, voorzitter, dat gaat toch allemaal gewoon in een debat, discussie en in normaal wetenschappelijk... Hoe zeg je dat?

[1:23:31] Ja, debat.

[1:23:32] Zo heet dat.

[1:23:34] Dat is toch... Ja.

[1:23:36] Het gaat er toch om dat de verspreiding en openbaarmaking van wat als desinformatie gekwalificeerd wordt, gaat geblokkeerd worden.

[1:23:46] Het debat wordt ingeperkt.

[1:23:49] Wie of wat gaat dat dan bepalen?

[1:23:50] Wat ingeperkt moet worden en wat niet?

[1:23:54] Ja, meneer de voorzitter.

[1:23:55] Ik stond een vierde korte interruptie toe.

[1:23:57] Daar heeft u antwoord op gehad.

[1:23:59] Volgens mij is het hiermee het onderwerp afgedaan.

[1:24:02] Het onderwerp is dus nog niet afgedaan.

[1:24:04] Het onderwerp is misschien niet afgedaan, maar dit stukje van het debat is afgedaan.

[1:24:08] U heeft vier keer geïnterrumpeerd op hetzelfde onderwerp.

[1:24:10] De minister heeft vier keer geantwoord.

[1:24:12] Volgens mij gaat de minister nu verder met haar termijn.

[1:24:17] Dank.

[1:24:17] Dan zal ik gelijk de vraag van mevrouw Kreuger beantwoorden.

[1:24:28] Dit is een initiatief vanuit Brazilië gestart.

[1:24:35] Een initiatief dat nog in ontwikkeling is.

[1:24:38] En vanuit de EU zijn Denemarken, Frankrijk en Zweden aangesloten in een soort adviserende rol om dit initiatief vorm te geven.

[1:24:48] En in de afgelopen periode, met behulp ook van UNESCO, heeft Brazilië geïnteresseerde partijen gevraagd om met ideeën te komen van hoe kunnen we dit initiatief nou precies vormgeven.

[1:25:02] Er zijn zo'n 500 voorstellen uitgekomen.

[1:25:06] Die gaan van het organiseren van bijeenkomsten tot financiële bijdrage tot steun in de vorm van expertise of samenwerken bij onderzoeken.

[1:25:16] En op basis van al die voorstellen wordt op dit moment

[1:25:22] Ik heb door Brazilië gekeken hoe we dit initiatief precies geven vorm.

[1:25:27] We wachten op een concreet voorstel vanuit Brazilië hiervoor en welke rol deelnemers kunnen spelen.

[1:25:35] Zodra ik daar meer informatie over heb, zal ik dat delen met de Kamer.

[1:25:43] Wij proberen nu ook al in contact daarover te komen, maar omdat het zich nog echt aan het vormen is, is dat nog wat lastiger.

[1:25:50] Ik blijf sowieso aandacht vragen voor dit onderwerp.

[1:25:54] Ik zal ook op de Milieuraad informeren hoe andere collega's daartegen aankijken.

[1:25:59] En bij de drie landen die in die adviserende rol betrokken zijn, informeren of zij wat meer al weten over het voorstel dat komt.

[1:26:10] Ja, voorzitter, dank.

[1:26:11] Ik denk dat het heel goed is om te horen dat het onderwerp van Information Integrity hoog op de agenda staat, op de kop, en dat ook Nederland daar duidelijk oog voor heeft.

[1:26:24] Ik hoop eigenlijk dat als er uit die 500 voorstellen concrete vervolgstappen komen, dat juist ook omdat wij natuurlijk een aantal

[1:26:32] ongelooflijk goede wetenschappers zelf in Nederland hebben en wetenschappelijke instituties, dat ze op die manier er ook aan bij kunnen dragen dat de minister zich daarvoor in wil zetten.

[1:26:44] Ja, voorzitter, ik zal op basis van hoe dat voorstel en het initiatief er precies uitziet ook kijken wat kan dan de Nederlandse bijdrage zijn, anders dan dat ik zeg dat we ons als land daarbij bij aansluiten.

[1:26:55] Daarmee heb ik het onderwerp klimaatwetenschap behandeld.

[1:27:04] Ik kom nu bij klimaatfinanciering en klimaatrechtvaardigheid.

[1:27:10] Ik begin met de vraag van mevrouw Kreuger over de Just Transition.

[1:27:20] ervoor zorgen dat alle landen actie nemen en ook in staat worden gesteld om dat te kunnen doen.

[1:27:30] En ook hoe ik de uitspraak van het International Accord meeneem in mijn inzet in Brazilië.

[1:27:39] Voorzitter, ik vind het belangrijk dat iedereen mee kan doen in de transitie waar we in zitten.

[1:27:47] Dat heb ik nationaal al een aantal keer gezegd, maar dat geldt ook internationaal.

[1:27:50] En alle landen hebben zich gecommitteerd aan het langetermijndoel van Parijs.

[1:27:56] En dan even specifiek naar Just Transition.

[1:28:00] Het is goed, vind ik, om te zien dat op een belangrijk onderwerp zoals Just Transition dat inmiddels op veel aandacht kan rekenen van maatschappelijke organisaties tot eigenlijk het hele Braziliaanse KOP30-voorzitterschap.

[1:28:15] En vanuit Nederland zetten we in op waardig werk, beschermen van de meest kwetsbaren en het belang van inclusieve samenwerking met relevante partijen in de samenleving.

[1:28:26] Dat doen we natuurlijk niet alleen via de COP, ook via ontwikkelingssamenwerking, die ook steeds meer in lijn wordt gebracht met het Parijsakkoord.

[1:28:35] Dan even hoe ik dat advies precies mee ga nemen.

[1:28:41] Ik kom dus nog met een uitgebreide reactie daarop.

[1:28:44] Ik heb eerder al toegezegd.

[1:28:45] Maar een belangrijk onderdeel in dat advies is dat gesteld wordt het belang van internationale samenwerking door landen op het gebied van de aanpak van klimaatverandering.

[1:29:00] Dat is wat mij betreft precies wat ons op de kop te doen staat.

[1:29:06] Die samenwerking intensiveren, die samenwerking zoeken.

[1:29:11] Zeker ook met de eilandstaten, de armste landen.

[1:29:16] te maken hebben met heftige effecten van de klimaatverandering.

[1:29:20] Dat kan ook in capaciteit en denkkracht zijn om daar het goede beleid op te maken.

[1:29:29] Op die manier neem ik de overwegingen uit dat advies mee in mijn werk op de kop.

[1:29:43] Mevrouw Teunissen vroeg ook naar de resultaten op het gebied van die rechtvaardige transitie.

[1:29:53] En of ik bereid ben om ervoor in te zetten om afspraken voor vervolgstappen op te maken.

[1:30:03] Het huidige mandaat van dat Just Transition Work Programme loopt tot en met volgend jaar.

[1:30:13] We hebben onze bijdrage, onze deelname in.

[1:30:17] Hoe het er daarna precies uit gaat zien, daar kan en wil ik in deze fase niet op vooruitlopen.

[1:30:24] Maar ik vind wel van belang dat we het gesprek blijven voeren.

[1:30:28] overwaardig werk, beschermen van de meest kwetsbare en de inclusieve samenwerking.

[1:30:35] Ik zal de Kamer op de hoogte houden van de precieze inzet, ook rond Just Transition, in de Kamerbrief over de inzetkop die ik nog zal sturen aan de Kamer op 31 oktober.

[1:30:53] Ik ga even naar de klimaatfinanciering.

[1:31:00] Ik begin met een opmerking van mevrouw Teunissen.

[1:31:08] een bericht dat onlangs verscheen alsof Nederland vorig jaar gelobbyd zou hebben voor een laag financieringsdoel.

[1:31:16] Ik heb daar ook Kamervragen over beantwoord.

[1:31:20] En, voorzitter, ik wil daar even heel duidelijk over zijn.

[1:31:23] Dit is niet een juiste weergave van de Nederlandse inzet.

[1:31:28] We hebben vorig jaar in aanloop naar de kop ambtelijk verschillende scenario's verkend.

[1:31:33] Dat vind ik ook heel logisch.

[1:31:35] Zo doe je dat altijd.

[1:31:37] En de inzet in de onderhandelingen is geweest zoals we dat ook steeds aan de Kamer hebben medegedeeld en gecommuniceerd.

[1:31:46] Wat voor ons belangrijk was, was dat dat doel meerdere financieringsstromen zou omvatten.

[1:31:51] Met een kern van publieke aard en een bijdrage van een grotere groep landen.

[1:32:00] Dus dat is de inzet van Nederland geweest.

[1:32:03] Dan vroeg mevrouw Kreuger, er moeten nog meer concrete afspraken gemaakt worden over het financieringsdoel van vorig jaar.

[1:32:14] Zij vroeg bijvoorbeeld hoe we omgaan met dubbeltellingen en hoe dat zit.

[1:32:22] zeggen dat dat niet aan de orde is, want wij houden ons aan de richtlijnen van de OESO.

[1:32:28] Maar misschien dat de vraag van mevrouw Kreuger breder zag dan dit, en dan zou mijn vraag zijn of ze dat zo nog even kan verhelderen.

[1:32:35] Maar dit in elk geval vanuit ons.

[1:32:38] Dank u wel.

[1:32:41] Dan wil ik vragen of mevrouw Kreuger even het voorzitterschap over kan nemen.

[1:32:44] Ik neem het voorzitterschap over en ik geef het woord weer aan de minister om te vervolgen.

[1:32:51] Dank, voorzitter.

[1:32:55] Dan vroeg mevrouw Kreuger ook naar de concrete uitvoering van de Baku to Belem roadmap.

[1:33:01] En voorzitter, wij zijn in het kader van die roadmap in afwachting van een rapport van de inkomende en uitkomende kopvoorzitters, dus Brazilië en Azerbeidzaan.

[1:33:14] En wij zullen ons daarbij inzetten voor het ook daadwerkelijk betrekken van die private actoren.

[1:33:19] We zetten onze in voor transparantie in de internationale klimaatfinanciering, inclusief heldere rapportage en het voorkomen van dubbeltellingen.

[1:33:28] En zelf doen we dat dus via de Hagensnota rapportage aan de EU en de UNFCC en bij de vormgeving van OESO-richtlijnen voor rapportages.

[1:33:41] Dan vroeg mevrouw Kreuger mij ook over de Hagisnota.

[1:33:49] En daar lijkt het alsof de klimaatfinanciering is verhoogd.

[1:33:51] Maar dat hangt samen met een andere methode en of we dit gaan corrigeren.

[1:33:57] Voorzitter, in de publieke klimaatfinanciering zit naar verwachting een kleine dip, omdat de bezuiniging op artikel 2.3 van de BHO-begroting sneller is gegaan dan we nu al met de

[1:34:10] klimaatrelevante investeringen in klimaat en voedsel kunnen compenseren.

[1:34:14] En dit gaat de komende jaren bijtrekken.

[1:34:18] Het doel, zoals we dat vorig jaar hebben afgesproken, vraagt om een methode waarbij we meer financieringsstromen inzichtelijk maken.

[1:34:26] Dat is positief.

[1:34:28] Dat vind ik ook echt een beter beeldgever.

[1:34:30] En dat is in de Hagesnota ook verder toegelicht.

[1:34:35] De Nederlandse inzet via publieke middelen en privaat gemobiliseerd.

[1:34:41] Dat zijn de originele onderdelen.

[1:34:43] Die zijn nog duidelijk terug te vinden in het rapport.

[1:34:45] En de private mobilisatie zal naar onze verwachting gaan stijgen.

[1:34:50] Maar voorop staat voor mij, voor het kabinet, dat Nederland zijn aandeel aan klimaatfinanciering blijft leveren.

[1:34:59] Ik ga vragen stellen, collega's.

[1:35:04] Gaat uw gang, mevrouw Kreuger.

[1:35:05] Dank u wel, mevrouw Teunissen.

[1:35:08] Toch heel even over die financiering en die verschillende stromen.

[1:35:11] Want ik denk dat eigenlijk er veel verwarring is, omdat er verschillende stromen gemengd worden, terwijl er zal sowieso meer publieke financiering nodig zijn.

[1:35:25] Dus eigenlijk is dat mijn eerste vraag.

[1:35:27] Erkent de minister dat er meer publieke financiering nodig is, ook voor adaptatie?

[1:35:32] En is de minister dan bereid om dat pad te schetsen van hoe die additionele publieke financiering eruitziet?

[1:35:43] Nederland heeft altijd bijdrage geleverd en zal dat ook blijven doen.

[1:35:49] Wij zijn van oudsher, of in elk geval goed in met publiek geld, private geld mobiliseren.

[1:35:55] Je ziet nu in de uitgaven dat zowel dat publieke deel als dat private deel gegroeid is.

[1:36:04] Ik denk dat dat vooral belangrijk is.

[1:36:07] De precieze beschikbaarheid van financiering zal natuurlijk weer in een volgende begroting bepaald moeten worden.

[1:36:18] Maar ik geloof heel erg in die versterking tussen publiek en private middelen.

[1:36:24] Ik neem het voorzitterschap weer over.

[1:36:25] Dank daarvoor.

[1:36:26] Nog een vervolgvraag van mevrouw Kreugen.

[1:36:30] Iedereen is voorzitter.

[1:36:34] Sorry, mevrouw Teunissen, u was voorzitter.

[1:36:36] Dan neem ik het weer over met uw toestemming.

[1:36:39] En dan stelt mevrouw Kreuger nog een vraag.

[1:36:43] Regime, sorry.

[1:36:47] Maar een heel serieus onderwerp.

[1:36:49] De minister geeft antwoord op mijn vraag door te zeggen... ik geloof in met publiek geld private financiering lostrekken.

[1:36:57] Maar ongeacht dat geloof, erkent de minister dat...

[1:37:02] in de road from Baku to Belem, er een groei van de publieke financiering nodig is.

[1:37:10] En dus een opbouwpad.

[1:37:12] En dat we daar moeten gaan schetsen, een opbouwpad.

[1:37:15] En dan is het inderdaad aan de volgende kabinet om daar besluiten over te nemen.

[1:37:18] Maar er moet wel iets liggen hoe een opbouwpad eruit zou kunnen zien.

[1:37:26] Wat ik vermoed, is dat in die roadmap, maar daarom is het belangrijk dat we dat voorstel van de inkomend en uittredend voorzitter snel ontvangen, dat daar wel een perspectief geschetst wordt.

[1:37:42] Hoe gaan we daar nu komen?

[1:37:44] En dat publieke financiering daar een rol in speelt, dat is uiteraard zo.

[1:37:51] Maar ik...

[1:37:54] Ik durf nu even niet te zeggen wat de exacte mate van concreetheid in die roadmap zal zijn.

[1:38:06] Ik zal het zodra ik dat weet en ook daar zicht op heb, de Kamer over informeren.

[1:38:13] Maar dat daar ook onherroepelijk aan dit nieuwe financieringsdoel, wat een hoog bedrag is,

[1:38:18] Het moet nog hoger, maar het is in zichzelf al een hoog bedrag.

[1:38:22] Dat er ook hogere publieke financiering in zit, dat lijkt mij logisch.

[1:38:29] Maar hoe dat precies in die roadmap terecht gaat komen, dat weet ik gewoon niet.

[1:38:37] Mevrouw Kreugen.

[1:38:38] Voorzitter, toch voor de laatste keer.

[1:38:41] Ik vraag de minister niet nu om een bedrag toe te zeggen.

[1:38:44] Mijn vraag is, het is evident als je kijkt naar de uitkomsten van de laatste kop, dat er meer publieke financiering nodig zal zijn.

[1:38:52] Zeker voor adaptatie en zeker voor de meest kwetsbaren.

[1:38:55] Want dat is moeilijker om private financiering op los te krijgen.

[1:38:59] Dus is de minister het met mij eens dat we toch een pad nodig hebben om te schetsen hoe we die publieke financiering gaan opbouwen?

[1:39:07] Ik ben het met mevrouw Kreuger eens dat dat aandeel omhoog zou gaan.

[1:39:13] Want als je het over 300 en 1300 miljard hebt, dat zijn nogal bedragen.

[1:39:19] En die zijn ook hoger dan het voorgaande financieringsdoel.

[1:39:21] Dus daar zit een stijgende lijn in.

[1:39:25] Wat ik niet weet op dit moment, dat zullen we dus moeten zien als die roadmap komt.

[1:39:32] hoe die ingroei voorzien is.

[1:39:36] Dus daar zat mijn terughoudendheid in.

[1:39:38] Ik kan nu ook geen bedragen toezeggen, maar meer dat ik dat gewoon niet weet.

[1:39:46] Zodra ik dat wel weet, zal ik dat natuurlijk delen.

[1:39:58] Dan vraag ik mevrouw Teunissen of er voldoende aandacht is voor adaptatiefinanciering.

[1:40:14] Ik deel dat daar meer aandacht voor altijd goed is.

[1:40:21] En dat er meer adaptatiefinanciering moet komen.

[1:40:24] Nederland heeft een goed track record waar het gaat om adaptatiefinanciering.

[1:40:30] Dus in 2024 ging 62 procent van onze publieke financiering naar adaptatie.

[1:40:39] Wij roepen landen op om dat voorbeeld te volgen, zowel waar het gaat om hun bijdrage aan adaptatiefinanciering, als om de kwaliteit en de toegankelijkheid van die financiering.

[1:40:53] Vorig jaar hebben we een akkoord bereikt over een nieuw doel.

[1:40:57] Nederland zal zijn aandeel blijven leveren aan het nieuwe doel, met uitdrukkelijke aandacht voor die adaptatiefinanciering.

[1:41:04] En dat zit hem nu op met name water en voedsel.

[1:41:11] Voorzitter, ik liep me even informeren wat doen we dan specifiek op het gebied van voedsel.

[1:41:16] En dat gaat dan over geld naar klimaatbestendige zaden.

[1:41:20] Daar leerde ik weer even iets nieuws vandaag in de voorbereiding op dit debat.

[1:41:25] Voorzitter, dan vraag van mevrouw Teunissen.

[1:41:30] over de groeiende vraag naar grondstoffen en de risico's voor mensenrechten en wat Nederland hier doet, bijvoorbeeld ook in de relatie tot mijnbouw.

[1:41:42] Nou, ik deel dat helemaal.

[1:41:44] De hele transitie brengt natuurlijk ook een vraag naar andere grondstoffen met zich mee.

[1:41:50] En een van de manieren waarop we kunnen zorgen dat die groeiende vraag niet leidt tot verslechtering van mensenrechten, ligt op Europees niveau.

[1:41:59] En op basis van de wet voor duurzame kritieke grondstoffen, die eind 2024 is aangenomen, zet de EU zich in voor duurzame leveringsketens in de breedste zin van het woord.

[1:42:13] Daarnaast is de inzet op circulaire economie van belang, want door grondstoffen te hergebruiken is minderwinning van primaire grondstoffen nodig.

[1:42:23] Nederland steunt om de circulaire economie sterker mee te nemen in de nationale klimaatplannen, om dit te helpen bereiken.

[1:42:38] En dan nog een vraag van mevrouw Teunissen over hoe ik gevolg geef aan de motie over schulden en de MDB's.

[1:42:51] De Wereldbank en het IMF hebben een raamwerk om de schuldhoudbaarheid van ontwikkelingslanden te beheersen.

[1:42:58] En de lange termijn effecten van klimaatverandering op de overheidsfinanciën en de schuldhoudbaarheid zijn hier een onderdeel van.

[1:43:04] En bij de hervorming van het raamwerk zet Nederland zich ervoor in dat de effecten van klimaatverandering sterk verankerd worden in het raamwerk en dat er gebruik wordt gemaakt van realistische schattingen.

[1:43:19] Ja, mevrouw Teunissen, daar heeft u een vraag over.

[1:43:21] Ik heb begrepen dat de schulden alleen maar zijn toegenomen en dat helpt natuurlijk niet als we aan de ene kant klimaatfinanciering geven en aan de andere kant dat die schulden toenemen.

[1:43:33] Dus ik vroeg me af of Nederland dit probleem, want dan gaat het geld aan de andere kant weer weg, of dit probleem specifiek ook aandacht krijgt op de klimaat, of Nederland dit kan agenderen.

[1:43:51] Voorzitter, ik zal even nagaan of dit specifiek geagendeerd staat, dan wel wat een plek is waar we dit mogelijk kunnen bespreken.

[1:44:03] Dus daar zal ik zo even bij mevrouw Teunis op terugkomen.

[1:44:07] U vervolgt de betoog.

[1:44:10] Dan kom ik bij alle vragen die gesteld zijn over de fossiele coalitie.

[1:44:27] Dit is een coalitie die twee jaar geleden door Nederland is opgericht, naar aanleiding van een motie van de heer Paternotte.

[1:44:39] Ik heb dit initiatief overgenomen van mijn voorganger.

[1:44:43] Er wordt hard gewerkt binnen de coalitie, maar ik merk ook... Dat merkte ik vorig jaar op de kop en ook in gesprekken die ik voer met collega's rondom de Milieuraad,

[1:44:56] complex en ook een taai onderwerp is om concrete stappen op te zetten.

[1:45:01] Zeker in de huidige geopolitieke situatie waar je ziet dat energieprijzen onder druk staan.

[1:45:08] En ik deel ook met mevrouw Rodekerk de frustratie of in elk geval het ongeduld dat landen die zich hebben aangesloten bij de coalitie en gezegd hadden de inventaris te zullen publiceren dat nog niet gedaan hebben.

[1:45:22] Soms is daar wel een geldige reden voor, moet ik zeggen.

[1:45:28] Landen die lid zijn van de coalitie waar een regeringswisseling plaatsvindt.

[1:45:35] Of begrotingsgesprekken die nog gaande zijn.

[1:45:39] Dat heeft effect op zo'n inventaris.

[1:45:43] Sommige landen hebben te maken met een gebrek aan capaciteit.

[1:45:46] Maar dat neemt niet weg als je lid bent en je aangesloten hebt.

[1:45:57] Van de oorspronkelijke leden hebben zeven van de dertien landen een inventaris gepubliceerd.

[1:46:03] Dat zijn er iets meer dan mevrouw Rodekerk net zei.

[1:46:11] Ik verwacht er nog twee in aanloop naar de kop.

[1:46:17] Dan, voorzitter, even zien wat wij zelf doen.

[1:46:25] We hebben natuurlijk de inventaris gepubliceerd en een volgende stap is nu, wat is nou je uitvazierplan voor die fossiele subsidies?

[1:46:36] dat je daar een strategie voor ontwikkelt.

[1:46:41] Omdat er nog geen vast format voor bestaat, is het lastig om tot die plannen te komen.

[1:46:50] Veel landen zijn wel begonnen met de voorbereiding.

[1:46:52] Ik hoop ook dat dat richting COP30 meer vorm krijgt.

[1:46:55] Nederland zelf zal in elk geval tijdens de COP ons adviseerplan presenteren.

[1:47:01] Ik zal dat met de brief, met de inzet van de COP,

[1:47:05] ook aan de Kamer doen toekomen.

[1:47:07] En dat is dus die brief die 31 oktober naar de Kamer gaat.

[1:47:15] Ja, daar mag u nu wel wat over vragen.

[1:47:17] Mevrouw Teunissen.

[1:47:20] Alleen een verduidelijkende vraag.

[1:47:22] Dus dat gaat om een afbouwplan voor nationale fossiele subsidies.

[1:47:29] De afspraak is dat leden nationale uitvazeerstrategieën ontwikkelen met CO2-reductie als doel.

[1:47:41] Nederland zal dat op de kop presenteren.

[1:47:44] Wij zijn de coalitie begonnen, dan moet je ook wel een voorbeeldrol vervullen.

[1:47:50] Dus dat gaan wij doen.

[1:47:53] En dat wat ik ga presenteren, ga ik natuurlijk ook aan u sturen.

[1:47:58] En dat zit als bijlage bij de brief, bij de inzet van de kop, die ik eind oktober dus naar de Kamer stuur.

[1:48:09] Ja, ik zie...

[1:48:13] tevreden gezichten.

[1:48:14] Laat ik het zo omschrijven.

[1:48:18] Voorzitter.

[1:48:20] Dan vroeg mevrouw Teunissen mij ook... Hoe voorkomen we nou dat wat je daar doet, wat je nationaal doet, dat dat niet door elkaar gaat lopen?

[1:48:34] Of elkaar in de weg gaat zitten?

[1:48:43] Wat voor Nederland belangrijk is, is dat we die afbouw van fossiele subsidies ook in Europees verband verder vormgeven.

[1:48:54] En als we dat namelijk niet doen, houd je natuurlijk...

[1:48:58] dan maak je dat speelveld weer ongelijker met alle economische gevolgen van dien.

[1:49:04] We hebben de commissie inmiddels meerdere malen opgeroepen om met die roadmap te komen, met een actieplan te komen voor de uitvazering van fossiele brandstofsubsidies.

[1:49:14] En ik zal daarvoor blijven pleiten en zal dat ook opnieuw doen bij de Milieuraad in oktober.

[1:49:20] Juist omdat het ook zo samenhangt met dat initiatief waar ik ook weer mee verder ga op de kop in Brazilië.

[1:49:26] Hoe kan je die voortrekkersrol op dat onderwerp spelen als je net zelf de IKC hebt verlengd?

[1:49:41] Wij pleiten inderdaad voor de afbouw van fossiele subsidies op EU-niveau.

[1:49:46] En tegelijkertijd heb ik inderdaad die IKC-regeling verlengd.

[1:49:50] Die IKC-regeling is een regeling die Europees werkt, die andere landen

[1:49:56] Wel hadden wij niet meer.

[1:49:58] Dat had een effect op dat speelveld.

[1:50:01] En het is ook echt erop gericht om dat EU-ETS-systeem goed te laten functioneren.

[1:50:06] Daar zit natuurlijk wel de voorwaarde aan, dat je tenminste 50 procent van de ontvangen subsidie of compensatie, dat je die investeert in de reductie van uitstoot.

[1:50:17] Dus daarmee, voor dat gelijke speelveld, omdat er ook die kant aan zit, vind ik dit, vond ik dit in de hele context van de situatie waar we hier in Nederland in zaten, verdedigbaar.

[1:50:28] Neemt niet weg dat ik in Europa

[1:50:30] Ik blijf pleiten voor die roadmap die de commissie ook heeft toegezegd, maar nog niet heeft gepubliceerd.

[1:50:37] En op de kop mijn rol in die coalitie blijf spelen.

[1:50:42] Volgens mij heb ik dan alle vragen beantwoord.

[1:50:46] Dat zullen we eens even checken.

[1:50:47] Zijn er nog onbeantwoorde vragen?

[1:50:50] Nee?

[1:50:51] Nou, dank u wel voor alle antwoorden.

[1:50:54] Dan kijk ik even naar de commissie of we meteen door kunnen met de tweede termijn.

[1:50:58] Dan geef ik graag het woord aan mevrouw Kreuger.

[1:51:02] Dank, voorzitter.

[1:51:03] Ik vraag een twee minuten debat aan.

[1:51:07] Ik was heel blij om te horen dat Nederland zich in wil zetten in die coalition for information integrity.

[1:51:18] Ik ben bijzonder geïnteresseerd in het uitverseerplan fossiele subsidies en de Nederlandse inzet.

[1:51:27] Spannende weken voor de boeg, denk ik, om Europa op één lijn te krijgen voor een stevige NDC.

[1:51:39] geloofwaardig af kan reizen naar Brazilië.

[1:51:43] Over de rol van fossiele lobby op de kop had ik wel nog één vraag.

[1:51:50] De minister gaf aan van er is een systeem bij het secretariaat, maar eigenlijk is mijn vraag, zou het niet ook heel logisch en goed zijn als landen zelf transparant zijn over wie er op hun overflow badges meegaan, welke bedrijven en in hoeverre dat fossiele bedrijven zijn?

[1:52:06] is het iets wat Nederland al doet of bereid is te doen.

[1:52:10] En over het opbouwpad fossiele... fossiele?

[1:52:14] Nee.

[1:52:15] Publieke financiering.

[1:52:18] Ja, daar vind ik de minister nog... Wij maken ons daar echt veel zorgen over dat er gewoon eigenlijk echt gewoon niet genoeg geld wordt uitgetrokken.

[1:52:28] Dus daar overweeg ik een motie op.

[1:52:29] Dank u wel, voorzitter.

[1:52:31] Dank mevrouw Kreugen.

[1:52:33] Mevrouw Rodekerk.

[1:52:34] Dank voor de beantwoording.

[1:52:36] Het worden spannende weken in Europa met het doel en waarmee we vervolgens naar de kop toe gaan.

[1:52:44] Heel goed om te horen dat er een afbouwplan voor de fossiele subsidies naar de Kamer komt.

[1:52:49] Daar kijken wij ook naar uit.

[1:52:50] En ook dat de minister heeft aangegeven zich nog steeds in te zetten voor die internationale coalitie.

[1:52:55] Die is wat ons betreft zeer van belang.

[1:52:56] En dank ook voor de toezeggingen om te verkennen of wij de COP ook hier zouden kunnen organiseren.

[1:53:03] Daar horen we graag meer over.

[1:53:06] En de rest mij om de minister heel veel succes te wensen bij de COP.

[1:53:10] En het wordt een belangrijke.

[1:53:12] Deze keer nog belangrijker dan altijd het al is.

[1:53:16] Dus wij gaan het allemaal natuurlijk volgen en veel succes daarbij gewenst.

[1:53:22] Dank u wel mevrouw Teunissen met uw tweede termijn.

[1:53:25] Dank u wel, voorzitter.

[1:53:26] Allereerst is de Partij voor de Dieren ook heel blij om te horen dat er een uitvanzeerstrategie komt voor nationale fossiele subsidies.

[1:53:34] Dus daar kijken we naar uit.

[1:53:36] Als het gaat om de NDC's, dan hoop ik dat Europa op pad gaat met een ambitieuze NDC.

[1:53:45] Dat gaan we nog zien.

[1:53:46] Dan over die schuldenafbouw had ik inderdaad nog een vraag.

[1:53:51] Kan daar aandacht voor komen, ook vanuit Nederland?

[1:53:55] Er ligt een aangenomen motie en ook in het kader van die klimaatfinanciering is dat echt belangrijk, lijkt mij, om in te zetten op de afbouw van schulden.

[1:54:03] En dan ook nog een vraag toch over die publiek versus private financiering.

[1:54:09] We hoorden van verschillende organisaties die ook aanwezig zullen zijn op de KOP dat slechts een heel klein deel van de financiering in totaal echt daadwerkelijk bij lokale initiatieven van de gemeenschap komt.

[1:54:25] En ik vraag de minister om ook

[1:54:28] echt wel goed te kijken, in kaart te brengen of dit nou ook een link heeft met dat we toch veel aan private financiering doen in plaats van directe publieke financiering.

[1:54:40] Dus daar zou de minister dat in kaart kunnen brengen.

[1:54:44] Dank u wel.

[1:54:46] Dank mevrouw Teunissen en de heer Peter de Groot met zijn tweede termijn.

[1:54:50] Ja, ik heb geen inbreng in de tweede termijn, maar ik wil toch de minister bedanken voor het beantwoorden van de vragen en heel veel succeswensen op de kop.

[1:54:58] Dank u wel.

[2:04:16] Ik heropen deze vergadering.

[2:04:19] We zijn toe aan de tweede termijn aan de zijde van het kabinet.

[2:04:22] Ik geef de minister graag het woord.

[2:04:24] Voorzitter, dank.

[2:04:26] Ik had mevrouw Kreuger nog een antwoord verschuldigd over wat voor informatie wordt er nou precies openbaar gemaakt.

[2:04:34] Van alle deelnemers gaat het dan om hun naam, hun hoofdfunctie bij betreffende organisatie en hun relatie tot het land van wie zij de badge hebben gekregen.

[2:04:46] en of ze gast zijn of adviseur.

[2:04:50] Al die informatie leveren landen dus aan bij de VN en wordt dus voor alle landen openbaar en transparant gemaakt.

[2:04:58] Dan vroeg mevrouw Kreuger maar even, moeten landen niet zelf nog transparanter zijn?

[2:05:06] Niet vorig jaar, maar het jaar daarvoor heeft Nederland bij het verslag dat we sturen na afloop van de COP,

[2:05:15] zelf ook in een bijlage bijgevoegd aan wie wij die badges gegeven hadden.

[2:05:21] Dus dat kan ik... Zo'n soortgelijke bijlage, zeg maar, kan ik ook weer toezeggen voor dit jaar bij het verslag.

[2:05:31] Ik kan niet dat vanuit hier opleggen, ook aan andere landen, maar dit is de stap die ik zou kunnen zetten en zou kunnen toezeggen aan mevrouw Kreuger.

[2:05:42] Dan vroeg mevrouw Kreug mij nog naar het opbouwpand publieke financiering, ook in relatie tot de roadmap.

[2:05:51] Daar heb ik mij net even precies op bij laten praten.

[2:05:54] De roadmap waar nu aan gewerkt wordt tussen Baku en Belém, of tussen Azerbeidzaan en Brazilië,

[2:06:03] is welke acties die er op stapel staan of welke actie kunnen bij elkaar bijdragen tot die 1300 miljard die we vorig jaar hebben afgesproken.

[2:06:19] En in de NCQG van vorig jaar is ook afgesproken dat in 2028 het eerste moment is waarop we kijken waar we staan.

[2:06:32] Hoe staan we ervoor?

[2:06:33] Waar staan we opgeteld?

[2:06:36] En dat gebeurt natuurlijk op basis van...

[2:06:38] rapportages die al gemaakt worden en die al geleverd worden.

[2:06:45] Dat geeft een inzicht.

[2:06:48] Het is dus niet zo dat in die roadmap een pad komt naar wat moet nou per jaar de bijdrage zijn.

[2:06:59] Dat er meer publieke financiering komt in dat hele grote bedrag.

[2:07:02] Ik denk dat we van dat uitgangspunt, dat we daar met elkaar over eens zijn.

[2:07:07] Maar er is dus

[2:07:08] Qua opbouw en qua verdeling publiek-privaat is geen afspraak gemaakt.

[2:07:14] Niet in dat bedrag en ook niet in wat er in die roadmap terecht moet komen.

[2:07:18] Maar die rapportages gaan natuurlijk wel veel inzicht bieden en zullen ook bij dat eerste moment dat daar bij stil wordt gestaan in 2028 natuurlijk ook wel aanleiding geven en zijn tot gesprek en discussie daarover.

[2:07:32] Maar dit is hoe die roadmap eruit gaat zien.

[2:07:36] en de stappen in de jaren daarna.

[2:07:40] Voorzitter, dan mevrouw Teunissen met de vraag... is er nou ook echt aandacht voor die schuldenafbouw?

[2:07:49] Ja, voorzitter.

[2:07:51] Het kabinet, Nederland, wij erkennen dat probleem.

[2:07:55] En dat is ook een reden dat de Nederlandse publieke klimaatfinanciering vrijwel alleen uit giften bestaat.

[2:08:01] Zodat dat niet ook nog bijdraagt aan een oplopende schuld.

[2:08:05] We zien dus dit probleem wat mevrouw Teunissen ook noemt.

[2:08:11] Er wordt op de kop ook wel over gesproken.

[2:08:17] Daar waar het aan de orde is en waar ik ook bij aanwezig ben, zal ik daar ook mijn bijdrage aan leveren.

[2:08:28] Ja, het is een breed erkend probleem, maar het komt voorbij in gesprekken.

[2:08:33] Misschien moet ik het zo zeggen.

[2:08:34] Het is niet als apart onderwerp geagendeerd.

[2:08:36] Dat is denk ik de beste omschrijving.

[2:08:39] Maar daar waar het aan de orde is, nogmaals, zal ik daar natuurlijk ook mijn inzicht over geven.

[2:08:49] Ja, voorzitter, toch één verduidelijkende vraag.

[2:08:52] Misschien kan de minister hier ook op terugkomen in haar brief over de inzet.

[2:08:57] We hebben natuurlijk een brief ontvangen, maar als de raad is geweest.

[2:09:02] Mijn motie is aangenomen verzoek de regering bij klimaatfinanciering, zeg ik even in te zetten, de schuldenlast van landen niet verder te vergroten.

[2:09:09] En het gaat nu ook over die just transition.

[2:09:12] En het is natuurlijk... De minister zei net, nou, volgend jaar wordt het afgerond.

[2:09:16] Daar is een pad ingezet.

[2:09:17] Maar ik kan me bijna niet voorstellen, ook omdat Brazilië heeft aangegeven, we hechten hier echt belang aan, dat wij vooral die energietransitie, die mondiale zuiden ook moet doormaken, dat we ervoor zorgen dat ook daarin dus aandacht is voor... Dat zegt Brazilië niet, maar ik kan me niet voorstellen dat er geen aandacht is voor ook het verlagen van die schuldenlast.

[2:09:37] Dus de vraag is toch om daar misschien ook in die brief dan nog even op in te gaan wat voor rol het bij dit specifieke overleg speelt.

[2:09:47] Voorzitter, dat kan ik doen bij de brief van eind oktober.

[2:09:52] En dan kan ik ook even nader ingaan op waar ziet die Just Transition nou precies op en hoe wordt over dit onderwerp gesproken.

[2:10:00] Want het is natuurlijk wel onderwerp van gesprek, ook met de landen die het betreft.

[2:10:07] Wat wat anders is dan dat het een apart gespreksonderwerp is op de kop.

[2:10:10] Het is goed om er wel even bij stil te staan, ook naar aanleiding van uw motie, zeg ik via u, voorzitter.

[2:10:18] Maar ik herhaal dus, omdat wij dit probleem ook zien, een reden dat Nederland ervoor kiest om het overgrote deel van de publieke financiering in de vorm van giften te doen.

[2:10:28] Voorzitter, dan vroeg mevrouw Teunissen mij nog dat zij hoort dat geld niet zozeer bij specifieke projecten terechtkomt en of dat misschien te maken heeft met het feit dat er ook een groot deel private financiering onderdeel is van de klimaatfinanciering.

[2:10:49] Voorzitter, van oudsher ging een groot deel van de publieke financiering direct naar overheden.

[2:10:57] En daar zag je inderdaad dat het dan niet altijd op de plek terechtkwam bij de projecten, de initiatieven terechtkwam waar het terecht moest komen.

[2:11:05] En we maken nu de overstap naar dat veel meer op projectbasis financieren.

[2:11:10] Dus hopelijk is de beweging die mevrouw Teunissen schetst...

[2:11:16] positiever over de komende jaren.

[2:11:20] En ook voor private partijen geldt natuurlijk dat zij rechtstreeks kunnen financieren in lokale initiatieven.

[2:11:33] Het zit dan meestal op mitigatie en hernieuwbare energieprojecten.

[2:11:37] Publieke financiering blijft heel belangrijk voor adaptatieprojecten.

[2:11:42] Daar is dus de inzet om dat meer op die projectbasis te gaan doen.

[2:11:46] Voorzitter, dat waren de vragen uit de tweede termijn.

[2:11:57] Dan een afrondend woord.

[2:12:01] Iedereen zei dat het spannend wordt op weg naar de milieuraad.

[2:12:05] Veel dank voor de succeswensen.

[2:12:08] Ik zal mijn inzet daarop oplegen.

[2:12:16] En hopelijk tot goede afspraken komen.

[2:12:17] Eerst in Europa en daarna in Brazilië.

[2:12:20] En ik wil graag van de gelegenheid gebruikmaken om u heel hartelijk te danken voor alle klimaat- en energiedebatten die wij in de afgelopen periode met elkaar gevoerd hebben onder uw bezielende leiding.

[2:12:33] Het was mij een waar genoegen en heel veel dank.

[2:12:39] Nou, dank voor die aardige woorden, minister.

[2:12:41] Het was ook waar genoeg om dat te doen, om de debatten in goede banen te leiden.

[2:12:46] Dan gaan we dit debat afronden.

[2:12:48] Er zijn een drietal, viertal toezeggingen ondertussen.

[2:12:53] Dus luister allemaal vooral even goed mee.

[2:12:55] De minister gaat in de reeds toegezegde brief, die zij voor aangang van de COP voorzien op 31 oktober naar de Kamer stuurt, ook in op de volgende punten.

[2:13:02] De inzet voor de Just Transition, een toezegging aan lid Tuinissen.

[2:13:07] Ja?

[2:13:09] en de schuldenproblematiek.

[2:13:11] Het uitverzeerplan voor nationale fossiele subsidie, dat zal worden voorgelegd aan de COFIS-coalitie.

[2:13:18] Ja, en dat zit als bijdrage bij de COMP-inzetbrief.

[2:13:20] Ja, precies, dat is deze brief.

[2:13:22] Dan, en dat is volgens mij aan meerdere leden, dus dat is aan de commissie.

[2:13:26] Dan een toezegging.

[2:13:27] De minister informeert de Kamer over de verkenning om COMP36 in Nederland te organiseren.

[2:13:32] Een toezegging aan mevrouw Rodekerk.

[2:13:38] Ja, doe maar.

[2:13:46] Wanneer?

[2:13:47] Ja, dat ga ik vragen, maar er komt vast een terugkoppeling van de kop.

[2:13:54] De verkenning omvat meerdere aspecten, dus ik denk dat dat wel...

[2:14:11] In de terugkoppeling een eerste verkenning en dan ook wanneer we daar meer gedetailleerd verder op terug kunnen komen.

[2:14:20] Hartstikke goed, noteren we dat.

[2:14:21] En dan de vierde is de minister informeert de Kamer naar aanleiding van de KOP over de roodvoorwaarden die andere landen hanteren.

[2:14:27] En dat is een toezegging aan de heer De Groot.

[2:14:32] Iets bredere zin, omdat ik dit onderwerp energieraad, milieuraad, afgelopen werkbezoek in Japan, ook op de kop ongetwijfeld met collega's bespreek.

[2:14:41] En op het moment dat ik daar relevante inzichten in heb, zal ik ze of in een verslag van een van de Europese raden, dan wel het verslag van de kop met de Kamer delen.

[2:14:49] Zo heb ik hem ook geregistreerd.

[2:14:51] Dus ruim afdoen, zou ik zeggen.

[2:14:53] Zo staat het hier ook, dus dat gaat goed.

[2:14:55] Dan is er een twee minuten debat aangevraagd door mevrouw Kreuger, omdat het verkiezingsreces

[2:15:01] Mevrouw Kreuk, heeft u dat niet aangevraagd?

[2:15:03] Ik ga iets heel ongebruikelijks doen, maar wij hebben heel even zo hier naar elkaar gekeken en er zijn een aantal duidelijke toezeggingen gekomen.

[2:15:11] Er komen nog allerlei stukken, er is ook nog best wel veel onduidelijk en daarom trek ik mijn twee minuten debat in.

[2:15:17] Ik denk dat de 150 leden van de Kamer en heel veel mensen die hier werken daar blij mee zijn.

[2:15:22] Dus dank daarvoor.

[2:15:24] Dan rest mij niets anders dan de minister ook heel veel succes te wensen.

[2:15:29] Alle klimaatconferenties zijn superbelangrijk, maar deze is wel weer heel erg belangrijk.

[2:15:33] En het is toch een van de grootste uitdagingen waar de mensheid voor staat.

[2:15:36] Dus heel veel succes met de klimaatconferentie, ook aan de collega's die u heeft meegenomen.

[2:15:41] Dank aan de collega's

[2:15:43] voor het deelnemen aan dit debat.

[2:15:45] Dank aan mensen op de tribune en vooral ook de collega's van de Tweede Kamer om dit weer mogelijk te maken.

[2:15:49] En dit keer ook maar de G4.

[2:15:51] Dank u hiervoor.

[2:15:52] En dan sluit ik dit debat.