Kabinetsformatie persconferentie informateurs Hans Wijers en Sybrand van Haersma Buma

[0:00:05] Dames en heren, goedenavond.

[0:00:07] Welkom bij deze persconferentie van de informateurs.

[0:00:10] Beide informateurs zullen zometeen een kort statement geven en daarna is er ruimte voor een aantal vragen.

[0:00:15] En daarbij het verzoek om even aan te geven aan wie de vraag gericht is.

[0:00:18] Ik geef het woord aan de heer Weijers.

[0:00:20] Goedenavond.

[0:00:22] Dames en heren, de Tweede Kamer heeft vandaag de motie Jetten aangenomen, waarin de heer Buma en ik zijn gevraagd om de komende drie weken

[0:00:29] van de formatie als informateurs te begeleiden.

[0:00:33] Ik ben zeer gemotiveerd voor deze mooie, maar ook tamelijk ingewikkelde klus.

[0:00:39] Zojuist heeft de tijdelijk voorzitter van de Tweede Kamer, de heer Bosma, de opdracht aan ons verstrekt.

[0:00:44] En die opdracht betekent het opstellen van een ambitieuze agenda die antwoord geeft op de grote vraagstukken die bepalend zijn voor de toekomst van Nederland.

[0:00:53] Het formuleren van uitgangspunten voor de vorming en samenstelling van en samenwerking in een kabinet.

[0:01:00] Daarbij in acht te nemen een daadkrachtig bestuur.

[0:01:04] Het kabinet moet kunnen rekenen op voldoende steun in beide kamers der Staten-Generaal.

[0:01:15] Het is goed dat partijen nu een eerste slag op de inhoud gaan maken.

[0:01:20] Door het opstellen van een ambitieuze agenda wordt een eerste aanzet gemaakt om te zien hoe overeenstemming kan worden gevonden op een aantal belangrijke beleidsterreinen.

[0:01:30] Dan gaat het om het investeren in het woningaanbod, de aanpak van stikstof, een toekomstbestendige landbouwsector en natuurherstel.

[0:01:39] Het gaat om asiele migratie, investeringen in defensie en veiligheid, investeren in energiezekerheid en klimaat en het verbeteren van het investeringsklimaat voor bedrijven en ondernemers.

[0:01:51] Stuk voor stuk onderwerpen die vragen om een constructieve aanpak en ook uitgebreid in de verkiezingscampagne en de gesprekken met de verkenner aan bod zijn gekomen.

[0:02:03] Dan zal ik het vervolgen aan u. Hartelijk dank.

[0:02:07] Mede-informateur.

[0:02:09] Ik beschouw het als een voorrecht, maar ook als een grote verantwoordelijkheid om in deze fase van de formatie als informateur samen met de herwijzers op te gaan treden.

[0:02:20] We hebben gezien de opdracht die de Kamer verstrekt heeft om een ambitieuze agenda te maken.

[0:02:26] En zoals inmiddels onze voorganger Wouter Koolmees al zei, die wel gebaseerd is op overeenstemmingen in plaats van verschillen.

[0:02:35] Ik denk dat dat ook de grote taak is om nu niet tot een groot dicht getimmerd akkoord te komen, dat kan ook niet.

[0:02:42] Maar juist om aanknopingspunten te zoeken, om die agenda te maken waar andere partijen op aan kunnen haken.

[0:02:48] Want pas dan komt er een stabiele landsbestuur.

[0:02:52] Dus nodig is nu te bouwen aan die agenda met de twee partijen die nu de opdracht hebben gekregen en vervolgens te kijken om daar een kabinet van te gaan maken, een coalitie van te gaan maken die zicht heeft op het perspectief van meerderheden in de Eerste en Tweede Kamer.

[0:03:10] We gaan nu praten met de CDA en D66.

[0:03:15] die gaan het gesprek aan en ik realiseer me dat het een lastige fase is.

[0:03:20] Het is geen eenvoudig traject.

[0:03:23] Het is zo dat we twee partijen hebben die lang geen meerderheid hebben, waar het soms lijkt

[0:03:29] Dat ze, zo zie ik het nu ontstaan, het met z'n tweeën kunnen regelen.

[0:03:35] Ik weet uit mijn ervaring dat CDA en D66 als ze met elkaar om de tafel gaan zitten, grote verschillen kunnen hebben.

[0:03:43] Wij zien onze taak als tweeledig.

[0:03:45] Enerzijds die partijen bij elkaar krijgen en anderzijds de opening hebben naar andere partijen om aan te sluiten.

[0:03:52] Die complexiteit is er in een periode dat we echt toe moeten naar het zoeken naar eensgezindheid om het land verder te helpen en zoveel mogelijk af te stappen van de polarisatie van de verkiezingscampagne.

[0:04:07] Meneer Weijers, u en uw collega informateur noemen het een ingewikkelde klus waarbij andere partijen moeten aanhaken.

[0:04:16] Bent u wel de juiste persoon om deze klus nu te doen?

[0:04:19] Nu blijkt dat u nog kort geleden een van de lijsttrekkers van de andere partijen die graag zouden willen aanhaken misschien een leugenaar heeft genoemd.

[0:04:30] Ja, ik heb me daar absoluut niet goed uitgedrukt.

[0:04:33] Dat had ik niet moeten gebruiken.

[0:04:35] Dat soort woorden.

[0:04:36] Het was op een bijeenkomst na de verkiezingen.

[0:04:41] Ongepast taalgebruik.

[0:04:42] Ik heb haar daar ook over benaderd toen ik daarmee werd geconfronteerd.

[0:04:46] Met excuses voor aangeboden.

[0:04:47] En ik ga ervan uit dat als we het over de inhoud gaan hebben in de toekomst, dat het dan verleden zal zijn.

[0:04:53] Maar is dit proces dan niet al bij voorbaat lastig en beschadigend?

[0:04:57] Nee, ik denk het niet.

[0:04:58] Ik denk dat als we, zoals net werd gezegd, als we het over de inhoud gaan hebben en over de grote uitdagingen in dit land, dat is een gedeeld gevoel.

[0:05:06] Dat is ook de samenleving.

[0:05:09] Hoor je dat overal?

[0:05:10] Laten we nou gaan beginnen om de problemen op te lossen.

[0:05:13] Als we die discussies aangaan, dan zal het blijken dat er voldoende reden is om daar met elkaar diep in te duiken en over met elkaar inhoudelijk over te praten.

[0:05:21] En de mensen bij de VVD weten dat ik een goede geschiedenis heb.

[0:05:26] Ook in de tijd dat ik minister was in het eerste Paarse kabinet... ...heb ik heel goed samengewerkt met de VVD.

[0:05:31] Dus ik ga ervan uit dat dit iets is van het verleden.

[0:05:34] Maar heeft u de reactie van de lijsttrek Jesugus gelezen, gehoord?

[0:05:38] Ik heb haar niet rechtstreeks gesproken.

[0:05:41] Ik ga ervan uit dat er nog een gelegenheid komt om elkaar een keer te spreken... ...en dat daarna de zaak uit de wereld is.

[0:05:48] Mag ik u nog een inhoudelijke vraag stellen?

[0:05:52] Is het zo dat u begint ook inderdaad met de meest sprangende kwestie om allerlei zaken nog vlot te trekken?

[0:05:59] Dat is het stikstof.

[0:06:00] Is dat inderdaad het eerste wat op uw bordje ligt?

[0:06:03] Ik heb de onderwerpen net genoemd.

[0:06:05] Stikstof is er een van.

[0:06:07] Die zullen we zeker niet uit de weg gaan.

[0:06:08] Maar we gaan het ook over al die andere vraagstukken hebben waar de Nederlandse bevolking naar oplossingen voor vraagt.

[0:06:14] Zoals woningen, energiebeschikbaarheid en defensie.

[0:06:19] Die moeten we allemaal pakken in drie weken.

[0:06:22] Dat wordt een enorme klus.

[0:06:23] Maar we zullen het zeker ook over de stikstof hebben.

[0:06:29] Meneer Weijers, waarom noemde u mevrouw Jessokus een leugenaar?

[0:06:35] Ik ga daar verder niet op in.

[0:06:37] Ik heb die woorden teruggenomen.

[0:06:39] Maar waarom deed u het?

[0:06:40] Ik heb eerlijk gezegd geen idee in welk context ik het gezegd heb, maar ik ga ervan uit dat ik die woorden heb gebruikt.

[0:06:45] Dat moet je niet doen.

[0:06:46] Klaar.

[0:06:47] Want vindt u mevrouw Jessokus dan geen leugenaar meer nu?

[0:06:50] Ik vind mevrouw Jesselcus een moedige vrouw die verantwoordelijkheid heeft genomen voor de leiding van een partij in moeilijke omstandigheden.

[0:06:59] En die zich in het laatste deel van de verkiezingen mooi heeft teruggevochten.

[0:07:02] Is dat voortschrijdend inzicht?

[0:07:06] Ik neem die woorden terug.

[0:07:07] Die had ik niet moeten gebruiken.

[0:07:08] Maar u heeft ze wel gebruikt.

[0:07:09] Ja, in een ander context.

[0:07:11] Ik ben nu informateur.

[0:07:12] Wij gaan nu proberen om in goede samenwerking problemen op te lossen.

[0:07:17] U bent informateur van een pre-care proces waarbij partijen bij elkaar moeten komen.

[0:07:23] Vertrouwen is daar heel belangrijk.

[0:07:25] Heeft u dat vertrouwen nog wel?

[0:07:27] Ik ga ervan uit dat als wij ons werk op een integere manier gaan aanpakken, als we hard gaan werken en we komen met een stuk straks wat voldoende aanknopingspunten biedt om een aantal van de grote vraagstukken van dit land op te pakken, dat dat vertrouwen er zal zijn.

[0:07:41] Maar op diezelfde bijeenkomst heeft u ook gezegd dat u geen voorstander bent van een centrum rechts kabinet.

[0:07:47] Dan heeft u eigen voorkeur ook al doorgegeven.

[0:07:50] Dat is ook niet echt goed voor het vertrouwen voor de mensen die niet aan tafel zitten.

[0:07:54] Mevrouw, er gaan zoveel mensen in dit land geven rondom verkiezingen, geven hun opinie over bepaalde vraagstukken.

[0:07:59] Maar die zijn niet informateur.

[0:08:00] Ik ben nu in een andere positie.

[0:08:02] Ik ben nu informateur.

[0:08:04] Wij moeten een proces begeleiden.

[0:08:07] waar de politiek verantwoordelijken in de fracties uiteindelijk ook verantwoordelijkheid voor moeten nemen.

[0:08:13] In die zin is mijn mening niet meer belangrijk dan de mening van de meer dan 10 miljoen mensen die hun stem hebben uitgebracht.

[0:08:21] Het gaat er nu om dat wij helpen om te komen tot een stuk dat perspectieven biedt op het oplossen van de grote vraagstukken van dit land.

[0:08:29] Als u mij mevrouw noemt, noem ik u nu meneer, want ik denk dat u dat onderschat.

[0:08:34] Ik denk dat juist zo'n proces als een informatie gebaat is bij vertrouwen van alle partijen die uiteindelijk aan dat proces mee moeten doen.

[0:08:43] En u heeft dat vertrouwen nu geschaat.

[0:08:45] En mijn vraag aan u is dus, hoe gaat u dat vertrouwen terugwinnen?

[0:08:49] En heeft u eigenlijk ook wel genoeg vertrouwen om hier überhaupt aan te beginnen?

[0:08:53] En ik verbaas me er een beetje over dat u daar niet aan twijfelt.

[0:08:57] Ik heb daar geen twijfels over.

[0:09:00] Vertrouwen zijn dingen die moeten ontstaan.

[0:09:02] Ik ken mevrouw Guss helemaal niet.

[0:09:05] U kende haar niet, maar noemde haar wel een leugenaar.

[0:09:09] Ik heb net gezegd dat ik dat ongepaste woorden vind dat ik heb teruggenomen.

[0:09:13] Er zijn wel meer dingen in deze wereld waar mensen dingen zeggen over elkaar of tegen elkaar die als ze worden uitgebroken uit de wereld zijn.

[0:09:19] Ik ga ervan uit dat het hier ook zo is.

[0:09:21] Denkt u dat u niet moet zeggen, nu dit naar buiten gekomen is, moet ik gewoon een stap terug doen?

[0:09:29] En moet ik geen informateur worden, want het proces is beschadigd?

[0:09:32] Nee.

[0:09:33] Ik ga ervan uit dat we morgen hard aan het werk kunnen om deze vraagstukken aan te pakken.

[0:09:39] En dat er vertrouwen zal ontstaan in de loop van de tijd.

[0:09:42] Maar u heeft een laatste vraag.

[0:09:45] Het is belangrijk als informateur dat je ook met een open vizier dit proces ingaat.

[0:09:51] Ik denk dat we wel kunnen stellen dat het open vizier van u twijfelachtig is.

[0:09:56] Ik denk het niet, want zoals ik net gezegd heb, wij zijn de begeleiders van een proces om te komen tot een agenda die, dat heeft de Kamer ons gevraagd, die waar mogelijk een meerderheid, een stabiele meerderheid in de Kamer kan bereiken.

[0:10:12] Dat is een wens die door heel veel mensen overigens is uitgesproken, ook in het recente debat rondom de verklaringen van het rapport van Wouter Koolmees.

[0:10:21] De Nederlandse bevolking wil een stabiel kabinet wat dingen voor elkaar krijgt.

[0:10:26] Wat dat betreft heb ik een mening gegeven die niet uniek is, maar die op zichzelf inhoudelijk, mijn mening, is relevant.

[0:10:33] Het gaat erom dat we tot een proces komen waar de constituërende politieke partijen achterstaan en vorm aan kunnen geven.

[0:10:42] U zegt ik denk het niet.

[0:10:44] Maar als mevrouw Jesselcus het wel denkt en ook de heer Eerdmans, die ook belangrijk zijn in dit proces, dat u dit niet kunt doen?

[0:10:50] Wij gaan nu aan de slag in de eerste plaats met CDA en D66 om het proces zoals dat beschreven is uit te voeren.

[0:11:00] Er zullen wellicht contacten zijn in de toekomst.

[0:11:02] En ik ga ervan uit, zoals ik al eerder heb gezegd, dat het vertrouwen, zeker nadat ik mijn woorden heb teruggenomen, dat het zal ontstaan.

[0:11:10] SBS, dan Nieuwsier en BNR.

[0:11:12] Meneer Weijers, toch nog even.

[0:11:13] Het was twee weken terug.

[0:11:14] Dat is zeer recent.

[0:11:16] Nu komt er ophef over en neemt u het terug.

[0:11:18] Hoe werkt dat?

[0:11:20] Er zijn dingen gezegd in een bepaalde context.

[0:11:29] Ik vind die woorden verkeerd.

[0:11:31] Ik neem ze terug.

[0:11:32] Het is twee weken geleden.

[0:11:33] We hebben nu drie weken voor ons waarin hard moet worden gewerkt aan het maken van een plan van een programma over aantal belangrijke maatschappelijke vraagstukken.

[0:11:42] Ik ben zeer gemotiveerd samen met de heer Buma om daar een bijdrage aan te leveren.

[0:11:46] We gaan werken met de fractievoorzitters van CDA en D66 die dat vertrouwen hebben.

[0:11:52] En ik ga ervan uit dat in de loop van de tijd dat vertrouwen ook zal ontstaan bij mogelijkerwijs andere partijen.

[0:11:59] Vindt u Jeselkus dan ook geen leugenaar meer?

[0:12:01] En vindt u dan ook niet dat de VVD hardere klappen had moeten krijgen na het kabinet waar ze in zaten?

[0:12:07] Ik heb gezegd wat ik heb gezegd, ik heb die woorden teruggenomen.

[0:12:10] U hebt ze teruggenomen, maar vindt u het nog?

[0:12:12] Dat is irrelevant, zoals ik net zei.

[0:12:14] Ik zit hier niet als iemand met een bepaalde partijpolitieke overtuiging.

[0:12:18] Ik zit hier met een opdracht om samen met de heer Bouma een ambitieus programma te maken om een aantal grote maatschappelijke vraagstukken op te lossen.

[0:12:28] Daar gaat het om.

[0:12:28] Het lijkt niet irrelevant, aangezien de partijleiders op dit moment reageren, dat het er voor hen wel toe doet en dat ze graag van u horen waarom u wel met een open vizier door kunt.

[0:12:37] Dus waarom is dat irrelevant?

[0:12:39] Omdat ik net heb duidelijk gemaakt dat mijn mening een mening is zoals die meer dan 10 miljoen mensen die hebben.

[0:12:45] U bent informateur.

[0:12:50] Ik moet het proces begeleiden om een programma te maken wat ambitieus is.

[0:12:59] en wat perspectief biedt op het oplossen van grote vraagstukken waar de samenleving mee worstelt en waar we straks een kabinet voor moeten krijgen dat zich kan verheugen op zo'n groot mogelijke steun in zowel de Tweede als in de Eerste Kamer.

[0:13:14] Betekent dat dat u na deze drie weken dan ook afzwaait?

[0:13:17] Dat u alleen de formatie gaat leiden met D66 en het CDA?

[0:13:24] Ik weet niet.

[0:13:24] We hebben nu een opdracht voor de komende drie weken... ...en wat daarna komt, zien we dan wel weer.

[0:13:28] Denkt u dat het ook mogelijk is om informateur te blijven... ...als de onderhandeling met de VVD en jaar 21 misschien op gang komt?

[0:13:37] Als er zulke onderhandelingen komen, ga ik ervan uit... ...dat dan de politieke partijen zullen overwegen... ...wat een goede positie is en wie daar een rol in kan spelen.

[0:13:45] Dat is nu niet aan de orde.

[0:13:47] Daar gaan we nu niet over speculeren.

[0:13:48] We hebben drie weken om te doen wat we moeten doen.

[0:13:50] U denkt dat u met een open vizier die formatie kunt doen.

[0:13:54] Ondanks dat u de uitspraken nu terugneemt.

[0:13:56] Maar u zegt niet of u het nog vindt.

[0:13:58] Absoluut.

[0:13:59] Ik ga ervan uit dat dat kan.

[0:14:01] Nog even een vraag aan de heer Buma.

[0:14:03] U bent ook burgemeester in Leeuwarden.

[0:14:06] Hoe lang kunt u dit doen?

[0:14:07] Drie weken of langer?

[0:14:10] Ik kreeg een foto toegeapt van de wethouder die zei dat hij mijn kamer ingepikt had.

[0:14:15] Dus na drie weken ga ik weer terug.

[0:14:17] Dit is voor u in ieder geval drie weken.

[0:14:21] Wat vindt u van de uitspraken van de heer Weijers?

[0:14:24] Ik heb de heer Weijers net gehoord en gezegd dat hij die uitspraken terugneemt.

[0:14:29] Volgens mij is dat ook heel goed.

[0:14:31] Het is ook aan ons om het vertrouwen te winnen van de andere partijen.

[0:14:34] Het is niet alleen dat wij vragen geven vertrouwen, maar ik snap heel goed dat men vragen aan ons heeft.

[0:14:39] Die gaan we beantwoorden.

[0:14:41] Ik vind het belangrijk dat we die agenda bouwen voor de toekomst.

[0:14:44] Dat gaan we samen doen.

[0:14:46] Heeft u niet het idee dat het op een manier af kan doen aan de geloofwaardigheid van jullie als informateurs?

[0:14:53] Ik ben ervan overtuigd dat degenen die nu reageren heel goed weten in de context van de politiek dat dit soort uitspraken kunnen worden gedaan.

[0:15:01] Daar zit de politiek helaas wel vol mee.

[0:15:03] ...maar dat het niet zo vaak voorkomt dat je hem echt weer helemaal terugtrekt.

[0:15:06] Ik had de woorden niet moeten gebruiken.

[0:15:08] Ik bied excuses aan.

[0:15:10] En dat vind ik iets waarmee je echt de basis legt om weer verder te gaan... ...en ook met elkaar het gesprek aan te gaan... ...naar buiten deze muren het Nederland waar we allemaal voor moeten werken.

[0:15:20] Dank u wel.

[0:15:21] Nieuwsuur.

[0:15:23] Meneer Weijers, toen D66 u benaderde voor deze klus... ...heeft u ze toen meteen verteld... ...dat u Dylan Yesikus een leugenaar heeft genoemd?

[0:15:33] Nee, absoluut niet, want ik was totaal niet van bewust dat... Ik was dat helemaal uit mijn geheugen.

[0:15:39] U wist niet wat u had gezegd.

[0:15:40] Ik ben vanmiddag voor het eerst met die uitspraken geconfronteerd.

[0:15:42] U wist niet wat u had gezegd.

[0:15:44] Anderen moest u daarop wijzen.

[0:15:46] Ik hoop dat... Het was niet... U hebt waarschijnlijk ook in het verleden in uw leven weleens iets gezegd wat u niet meer precies allemaal weet.

[0:15:52] Ik weet niet of u vaker iemand op een podium voor een leugenaar uitmaakt.

[0:15:57] Ik wist het niet meer precies.

[0:15:57] Ik ga ervan uit dat ik het gezegd heb en ik heb mijn excuses aangeboden.

[0:16:01] Maar u zegt op een podium.

[0:16:03] Ken je of u vaker iemand op een podium voor een leugenaar uitmaakt... ...dan als dan een partij u belt met een vraag, wilt u informateur worden?

[0:16:09] Een belangrijke taak.

[0:16:10] Dan denkt u niet, ik heb iets gezegd, misschien filmpjes van gemaakt.

[0:16:14] Nee.

[0:16:14] Weet u wat ik dan denk?

[0:16:16] Dat vind ik ontzettend leuk om te gaan doen, want het land heeft dit nodig.

[0:16:21] Dat denk ik.

[0:16:22] Ik heb geen vooringenomen ideeën over dat het niet met die kan of niet met die kan.

[0:16:28] Ik vind het een grote eer dat ze me vragen.

[0:16:30] Ik wil graag aan de slag gaan.

[0:16:31] Is dat u wordt gevraagd belangrijker dan dat u een fractievoorst en lijsttrekker een leugenaar heeft genoemd?

[0:16:38] Het zijn hele andere dingen.

[0:16:40] Zoals net werd gezegd, soms zeg je dingen in een bepaalde context die je beter niet had kunnen zeggen.

[0:16:46] Dan neem je het terug en dan ga je door.

[0:16:48] Waarover had Dylan Jaskus geloven?

[0:16:52] Maar u zegt het wel.

[0:16:56] U moet zich even de context voorstellen.

[0:16:59] Het was geen partijpolitieke bijeenkomst.

[0:17:01] Het was een bijeenkomst van een aantal ondernemers die Amsterdam hadden georganiseerd.

[0:17:05] Ik kwam daar alleen maar om even de organisator te bedanken voor de uitnodiging, een glaasje met hem te drinken.

[0:17:11] En toen werd ik het podium opgesleurd.

[0:17:13] Het was helemaal niet gepland.

[0:17:14] Ik heb daar toen spontaan een paar dingen gezegd.

[0:17:17] Waarvan er een paar tamelijk onhandig waren, die heb ik teruggetrokken.

[0:17:20] Klaar.

[0:17:21] Maar maakt dat het dan beter, deze uitleg?

[0:17:23] Ik word op het podium getrokken en dan zeg ik een paar dingen over iemand.

[0:17:26] Dat maakt het toch niet per definitie beter?

[0:17:29] Ik heb de woorden teruggenomen en we kunnen er rondjes omheen draaien.

[0:17:34] Maar ze zijn niet meer leidend voor het werk wat we nu in de toekomst gaan doen.

[0:17:39] U hoopt binnen drie weken met een verslag te komen.

[0:17:42] Dan haakt daarna waarschijnlijk de VVD ook aan.

[0:17:46] Kan een leugenaar daarover meepraten en daar input op geven?

[0:17:50] Ik heb het volste vertrouwen dat als ik daar überhaupt een rol in zou spelen... ...dat ik goed vertrouwen kan opbouwen met vertegenwoordigers van de VVD... ...zoals ik dat in de tijd dat ik minister was in Paars 1 ook heel goed heb mee kunnen samenwerken.

[0:18:04] Tijden veranderen misschien ook al een beetje.

[0:18:05] Dat is lang geleden.

[0:18:07] Tijden veranderen.

[0:18:09] U hoopt samen met de heer Weijers over drie weken een verslag op te leveren.

[0:18:14] Denkt u dat het verslag dezelfde kracht en waarde heeft als wanneer u het zou maken met een collega informateur die niet aangeschoten is?

[0:18:22] U plakt er meteen een kwalificatie op.

[0:18:24] Wat mij betreft gaat het erom dat wij twee mensen zijn.

[0:18:27] Mensen kunnen fouten maken, maar mensen kunnen ook proberen fouten te herstellen.

[0:18:30] Dat doet de heer Weijers.

[0:18:32] En dan is het verder aan de buitenwereld of je dat accepteert of niet.

[0:18:35] Mijn stelling is dat wij aan de bal zijn.

[0:18:37] Dat zullen we ook doen.

[0:18:38] Ik ben er absoluut van overtuigd dat het veel groter is wat we met de toekomst van Nederland moeten doen.

[0:18:43] We hebben twee weken geleden verkiezingen gehad.

[0:18:46] Ik kom vanuit Leeuwarden.

[0:18:48] Mijn stelling is dat we terug moeten naar alle Nederlanders zijn de inwoners die iets moois uit Den Haag willen.

[0:18:55] En niet alleen maar meer, deze discussie snap ik, maar alleen maar praten over een verkiezingscampagne, een verkiezingsperiode met de polarisatie.

[0:19:01] Los van dit, ben ik ervan overtuigd.

[0:19:05] Dat er urgentie is.

[0:19:06] Dat er noodzaak is.

[0:19:07] En ja, dat we deze klus samen kunnen klaren.

[0:19:09] U heeft vaker in het recente verleden uw zorgen uit over de vertrouwende politiek.

[0:19:14] En dat de politiek net met elkaar moet omgaan.

[0:19:17] Is dit dan op z'n minst niet een valse start als in dat precaire proces u zo begint?

[0:19:23] Waarom dat niet zo is, is omdat de heer Weijers heel duidelijk, dat wil ik herhalen, zegt ik had dit niet moeten zeggen, biedt excuses aan, wil in gesprek en wil verder.

[0:19:34] Dan is het aan de anderen of ze zeggen dat willen we.

[0:19:37] Dat komt van beide kanten.

[0:19:38] Maar ik zou vaker willen dat het zo was dat iemand die een bouwde uitspraak doet... ...vervolgens die terugneemt.

[0:19:44] Dat gebeurt.

[0:19:45] En daar ben ik ervan overtuigd, als mede-informateur... ...dat we dat heel goed kunnen gaan doen.

[0:19:50] En dat we ook zullen laten zien dat we met die resultaten kunnen komen.

[0:19:55] BNR, dan ANP en Telegraaf.

[0:19:57] Meneer Weijers, u zei net, een beetje geïrriteerd... ...ik heb het gezegd, ik heb het teruggenomen en daarmee is het klaar.

[0:20:02] Waar baseert u dat eigenlijk op, dat het daarmee klaar is?

[0:20:05] De wens is de vader van de gedachte, zou je kunnen zeggen.

[0:20:09] Dat hoop ik wel.

[0:20:10] En nogmaals, ik kijk er naar uit om mevrouw Guss in de nabije toekomst een keer persoonlijk te ontmoeten, kennis te maken en nog een keer erover te praten.

[0:20:18] En ik ga ervan uit dat we dan als volwassen mensen de zaak achter ons kunnen laten.

[0:20:22] Dus de wens van de gedachte, dat is eigenlijk wat u hoopt.

[0:20:24] Maar er is geen contact geweest.

[0:20:26] Ik heb het gezocht, maar het was niet mogelijk.

[0:20:28] Maar is het dan verstandig om nu hier te gaan staan?

[0:20:30] Want u zegt nu het is klaar, dat is een decreet van u, terwijl dat degene waar u het over gehad heeft, zowel bij de VVD als bij JA21 nu ook in de media laten weten, voor ons is dit helemaal niet klaar.

[0:20:43] Nee, nou goed, dan zal ik daar in de toekomst zeker nog tijd aan besteden.

[0:20:46] Ik hoop, ik ga ervan uit, ik heb contact gezocht, ik heb het aangeboden.

[0:20:50] Ik ga ervan uit dat er een keer een gesprek kan plaatsvinden... ...waarin dit verder kan worden uitgepraat.

[0:20:54] En dat we dan inderdaad bezig kunnen gaan... ...met de grote vraagstukken wat dit land mee worstelt... ...en daar een bijdrage aan te leveren.

[0:21:00] Nu heeft u op een podium gestaan, u heeft daar dingen gezegd... ...en die vond u onverstandig, die heeft u teruggenomen.

[0:21:05] U staat nu weer op een podium... ...zonder met mensen gesproken te hebben waar u het over gehad heeft.

[0:21:11] Zou je nu ook niet kunnen zeggen, ik had er beter niet kunnen gaan staan?

[0:21:15] Dat was onverstandig om hier nu te zijn.

[0:21:17] Weet u, ik heb de afgelopen tijd ook heel veel van mensen om mij heen gehoord in allerlei verschillende kringen.

[0:21:24] We hopen dat er nou eens een keer tempo gaat worden gemaakt in Nederland met het oplossen van vraagstukken.

[0:21:28] Wij hebben drie weken om een plan te maken.

[0:21:32] Een ambitieus plan om de grote vraagstukken op te lossen.

[0:21:36] Daar gaat het nu om.

[0:21:37] Dat is van een enorme grote betekenis.

[0:21:39] Daar wil ik graag een bijdrage aan leveren.

[0:21:40] Daar gaan we nu aan werken.

[0:21:42] En ik zal me verder inspannen om de relatie met mevrouw Jesselgus in de nabije toekomst, als dat mogelijk is, te herstellen.

[0:21:49] In ieder geval te creëren, want ik ken haar niet.

[0:21:51] En uit te leggen dat het mij absoluut niet bedoeld is om dit soort woorden te gebruiken.

[0:21:56] Dat ik die terugneem.

[0:21:57] We hebben ook van beide partijleiders vandaag in de Kamer ook in de campagne gehoord.

[0:22:01] Positieve agenda, andere politieke cultuur, op een andere manier met elkaar omgaan.

[0:22:08] U bent nu toch niet het symbool van wat zij proberen uit te dragen?

[0:22:12] Ik hoop dat ik als informateur, ik hoef niet zo nodig het symbool te zijn van allerlei dingen, maar ik hoop dat ik als informateur een bijdrage kan leveren aan het ontwikkelen van plannen, een programma om al die grote vraagstukken die ik net heb genoemd, om die op te lossen en daarbij ook te zorgen dat er uiteindelijk zo'n dadig plan ligt dat dat ook partijen die nu niet in het proces betrokken zijn, dat die zin hebben om in de volgende fase daarmee te gaan doen.

[0:22:41] Meneer Buma, heeft u iemand recent op het podium een leugenaar genoemd?

[0:22:46] Ik ga nu heel erg opletten dat het niet ergens heen zit.

[0:22:51] Maar ik durf bijna wel te zeggen dat het niet zo is.

[0:22:54] Was u hier gaan staan op het moment dat het wel het geval was geweest?

[0:22:57] Ja, dat weet ik niet.

[0:22:58] Ik weet niet wat voor bijeenkomst het was.

[0:22:59] Maar het antwoord is dus niet nee.

[0:23:01] Ja, ik weet niet wat voor bijeenkomst het was.

[0:23:04] Natuurlijk ga ik daar niet over praten.

[0:23:06] Wat zegt u?

[0:23:06] Het antwoord is niet nee of ja, dus u weet het eigenlijk niet.

[0:23:09] Dat geeft voor aan dat u de situatie ook misschien wel een beetje ongemakkelijk vindt waar we nu in zitten.

[0:23:15] De vragen van u zijn dingen die wij ons de harte moeten nemen.

[0:23:19] Maar ongemakkelijk vind ik het niet om met iemand samen te mogen werken die erkent dat je fouten kan maken.

[0:23:25] Dus wat mij betreft is het nogmaals aan ons de taak als informateurs om het gesprek met anderen aan te gaan.

[0:23:32] En behalve dit, vergeet dat niet, zijn er meer redenen waarom er aarzeling is bij een aantal partijen om die gesprekken aan te gaan.

[0:23:38] Dus er ligt sowieso een grote opdracht.

[0:23:41] Dat is waar we aan beginnen.

[0:23:43] Ik had niet gedacht dat het een walk in the park zou worden.

[0:23:46] We moeten dit werk doen met het verleden dat we meedragen.

[0:23:49] Als u nou, we zijn hierover aan het praten, de ontstaande politieke situatie, waar had u over willen praten?

[0:23:58] in plaats van over de uitspraken van de heer Weijers.

[0:24:00] Leuk dat u mij vraagt als journalist.

[0:24:04] Dit wordt gekaapt door wat de heer Weijers op het podium heeft gezegd.

[0:24:08] Dat is in de media gekomen.

[0:24:10] Waar had u het liever over gehad?

[0:24:14] Deze open uitnodiging neem ik graag aan.

[0:24:17] Twee dingen waar ik het net over zei.

[0:24:21] Wij gaan onderhandelen, spreken met twee partijen

[0:24:24] in een context die ingewikkelder is dan dat, omdat we meerderheden moeten zoeken.

[0:24:29] Wij zijn met een ingewikkelde opdracht bezig.

[0:24:31] Als er één ding is wat ik meeneem na zes jaar weg te zijn uit Den Haag in Leeuwarden, dan is dat dat ik gemerkt heb dat er in de wereld, in Nederland, best wel nieuwe wetgeving, nieuwe regels komt die heel moeilijk uitvoerbaar is.

[0:24:47] En ik hoop ontzettend, los van ons tweeën, los van de drie weken, dat er uit de kabinetsformatie een stabiel kabinet komt, wat knopen doorhakt, wat mensen misschien boos maakt, maar echt een toekomstvisie maakt.

[0:25:01] En wat in Nederland dingen gaat doen waarvan we samen zeggen, ja, dat gaat werken.

[0:25:05] En niet maar over ons uitstrooien of besluiten uitstellen, niet nemen.

[0:25:10] Dat is de hoop die ik heb.

[0:25:11] Er zijn drie weken tekort voor.

[0:25:13] Er zal na ons nog iemand of meer op het podium komen.

[0:25:17] Dat is mijn ambitie.

[0:25:26] Ja.

[0:25:27] En als u dan zo'n zware term vindt, waarom bent u dan vergeten dat u hebt gebruikt op een podium?

[0:25:33] Ja, dat... Maar eerder gezegd, dat is niet zo belangrijk.

[0:25:37] Wat belangrijk is, is dat ik heb gezegd, ongepast woord gebruiken in zo'n situatie, dat moet je niet doen.

[0:25:45] Dus ik heb het teruggetrokken en ik heb me excuses ervoor aangeboden.

[0:25:48] Baalde u, voordat deze uitspraken naar buiten kwamen, ook al over dat u deze uitspraken heeft gedaan?

[0:25:55] Of pas na publicatie?

[0:25:57] Nee, toen ik ermee werd geconfronteerd.

[0:25:59] Toen pas, oké.

[0:26:02] En u zei, ik ga mijn best doen om het vertrouwen te herstellen van mevrouw Jessegus.

[0:26:07] Maar u heeft maar drie weken.

[0:26:08] Kan het lukken in die drie weken?

[0:26:09] Vertrouwen herstellen doe je niet.

[0:26:11] Eén, twee, drie.

[0:26:13] Nogmaals, ik ga ervan uit dat als we een gesprek hebben, dat er in ieder geval het begin is van een contact en iets van vertrouwen.

[0:26:23] En ik ga ervan uit dat verder het opereren duidelijk zal maken dat ik respect heb voor haar en dat er geen enkele reden is om dat ik twijfel aan haar integriteit.

[0:26:35] En als dat gesprek er komt,

[0:26:38] Kan u door als blijkt dat zij die excuses niet accepteert?

[0:26:45] Ik ga niet over de what if's praten met u. Ik ga ervan uit dat als we een serieus gesprek hebben, dat dat wel zo zal zijn.

[0:26:54] En voorlopig concentreer ik mij natuurlijk in de eerste instantie op het werk wat we te doen hebben met de leiders van CDA en D66 om dat programma te ontwikkelen.

[0:27:04] Ja, want jullie willen het natuurlijk graag hebben over de inhoud.

[0:27:07] Absoluut.

[0:27:08] Leidt dit onderwerp niet heel erg af van de inhoud als het hier de hele tijd overgaat?

[0:27:14] Ik ben er van overtuigd.

[0:27:16] Dat onze politieke leiders zich zeer bewust zijn dat de Nederlandse bevolking

[0:27:28] ...en wil dat er oplossingen komen voor een aantal grote vraagstukken.

[0:27:31] Dat er genoeg woningen komen, dat het stikstofprobleem wordt opgelost... ...dat we weer elektriciteitsaansluitingen krijgen en ga zo maar door.

[0:27:41] En ik ben ervan overtuigd dat als men de indruk krijgt... ...dat we daar serieus mee bezig zijn, dat we daar oplossingen voor zoeken... ...dat we daar meerderheden bij zoeken, dat dat vertrouwen zal ontstaan.

[0:27:51] En dat er ook vooral aandacht gaat komen, ook aan uw kant...

[0:27:55] voor de echte belangrijke dingen, de inhoud en de oplossingen van de grote vraagstukken.

[0:28:03] Nog één vraag aan u, meneer Buma.

[0:28:07] U zei, dit wordt geen makkelijke opdracht.

[0:28:10] Er zijn ook grote verschillen tussen CDA en D66.

[0:28:14] Kunt u daar nog even op ingaan?

[0:28:15] Welke grote verschillen ziet u?

[0:28:17] Uit mijn eigen verleden zie ik het verschil tussen een partij die in de beeldvorming echt een liberale partij is, die individualisme van belang vindt, vaak ook naar grote steden kijkt en een partij die meer naar de regio kijkt en de samenleving en het gemeenschap.

[0:28:39] Dat kan zich uiten in verschillende onderhandelingen.

[0:28:41] Ik weet niet waar we die hordes gaan tegenkomen.

[0:28:45] Ik ben ervan overtuigd dat we eruit moeten komen.

[0:28:48] Maar eerlijk gezegd denk ik niet door ons.

[0:28:50] Maar als de partijleiders zeggen het is onze taak om het samen te doen om eruit te komen, dan mogen wij hen daar ook aan houden.

[0:28:56] Onze hoop is gevestigd op het samenwerken

[0:29:00] om dat breder te maken.

[0:29:02] En de mensen buiten de ruimte hier willen praten over welke oplossingen komen voor problemen.

[0:29:10] Welke knopen worden er doorgehakt.

[0:29:11] Iedere dag dat wij langer bezig zijn, brengt dat verder weg.

[0:29:15] Dat is mijn ambitie.

[0:29:19] Meneer Weijers, we hebben inmiddels contact gehad met JA21-voorman Joost Eerdmans.

[0:29:24] Ook over uw uitspraken, dat u geen voorstander bent van een centrumrechts-experiment.

[0:29:30] Hij zegt, de objectiviteit van het hele proces is hiermee beschadigd.

[0:29:34] Het kleurt de uitkomst ook.

[0:29:36] Gaat u ook excuses aanbieden aan hem?

[0:29:39] Nee, we gaan het sowieso niet hebben over allerlei mogelijke combinaties op dit punt.

[0:29:43] We gaan het hebben over de oplossingen van die grote vraagstukken.

[0:29:48] En daar gaan we de energie op richten.

[0:29:52] En ik ben ervan overtuigd dat als we het over de inhoud gaan hebben, dat er interessante discussies en goede discussies, constructieve discussies kunnen plaatsvinden.

[0:30:01] En nogmaals, ik zeg het nog één keer, wat ik heb gezegd als particulier in een andere context,

[0:30:06] ...is net zo belangrijk als de meer dan 10,5 miljoen mensen die gestemd hebben... ...die ook hun meningen hebben gegeven die periode.

[0:30:14] De partijleiders vinden het in elk geval wel belangrijk.

[0:30:18] Vindt u zelf dat uw objectiviteit is aangetast?

[0:30:21] Nee, mijn objectiviteit is een verwijt.

[0:30:24] Ik ben heel erg van de feiten, de analyses.

[0:30:30] Wat dat betreft geloof ik niet dat mijn objectiviteit aan de orde is.

[0:30:35] Nogmaals, ik verheug me op de samenwerking met de heer Buma.

[0:30:39] Ik heb hem al een beetje leren kennen.

[0:30:43] Op het moment dat ik op een gegeven moment niet objectief zou zijn, weet ik zeker dat hij mij zal corrigeren en andersom.

[0:30:49] Dus ik heb het volste vertrouwen dat we een heel constructieve samenwerking gaan hebben om die opdracht die we hebben gekregen, om die te realiseren.

[0:30:58] Hele lastige, waarbij we het hoop ik van harte vooral over de inhoud en de dilemma's die daarbij samenhangen gaan hebben en hoe we die kunnen oplossen.

[0:31:07] U zegt ik heb contact gezocht met mevrouw Jesselcus, dat is niet gelukt.

[0:31:11] Heeft u ook contact gezocht met Rob Jetten?

[0:31:13] Jazeker.

[0:31:14] En wat was zijn reactie?

[0:31:16] Hij was blij met mijn reactie die ik het publiek heb gegeven en met excuses die ik aan mevrouw Jesselcus heb aangeboden.

[0:31:21] Was dat voor of nadat uw naam onder de motie Jetten stond?

[0:31:27] Dit is allemaal pas vanmiddag gaan spelen.

[0:31:32] Laatste vraag aan meneer Buma.

[0:31:34] Denkt u dat dit uw werkzaamheden vergemakkelijkt?

[0:31:39] Terreinroom.

[0:31:41] Dat zijn woorden die een bijzondere kant uitgaan.

[0:31:47] Het wordt er niet moeilijker door.

[0:31:48] Iedere formatie begint met dingen uit hun verleden.

[0:31:53] We nemen iets mee.

[0:31:55] Ik weet niet wat er bij mij is, maar er komt ongetwijfeld nog iets.

[0:31:59] Van dit zeg ik, je kan niet meer doen op een gegeven moment, vind ik, dan wanneer je een fout maakt, kan je excuses aanbieden.

[0:32:05] En dan is het, wat mij betreft, ook aan de anderen om te zeggen, ja, dat accepteren we of niet.

[0:32:10] Maar ik vind die beweging heel erg belangrijk.

[0:32:13] Die beweging maakt hier wijres en maken we dus ook informateurs.

[0:32:17] En daarmee zeggen we ook, met deze uitgangspunten willen we heel graag aan de slag.

[0:32:21] En het is aan u om te zeggen, dat willen we of dat willen we niet.

[0:32:24] Het is geen terreinramp, wat u betreft.

[0:32:26] Nou, wat u betreft wel.

[0:32:30] Misschien hoogstens onfatsoenlijk.

[0:32:31] Dat is iets anders.

[0:32:32] Dat vindt u wel.

[0:32:32] Ik vind het woord leugnaar niet fatsoenlijk.

[0:32:34] Daarom is het dus ook door de heer Weijers gezegd.

[0:32:37] Dat vind ik ook belangrijk.

[0:32:39] Ik neem het terug.

[0:32:40] Ik bied excuses aan.

[0:32:41] En ook de erkenning, in een wereld vergeet dat niet, waar dit soort woorden veel te vaak voorkomen, is de erkenning, dit moet ik niet doen, misschien ook een les voor anderen, dat wanneer je uit de bocht vliegt en iets zegt wat je niet zou moeten zeggen, wat iedereen wel eens doet, dat je daarna ook kan zeggen,

[0:32:56] excuses had ik niet moeten doen.

[0:32:58] En nogmaals, dan is het aan de anderen om dat te accepteren of niet.

[0:33:01] Maar dat vind ik wel de manier waarop je verder moet kunnen.

[0:33:04] Nu punt AD en dan de laatste vraag voor NRC.

[0:33:10] Ja, meneer Bijers.

[0:33:12] Ik hoor u toch zeggen dat u de opmerking hebt teruggenomen omdat u ermee werd geconfronteerd.

[0:33:18] Dus het lijkt een beetje alsof u dat zei omdat u bent betrapt en niet omdat u het meent.

[0:33:23] Nee, ik heb hem teruggenomen toen ik ermee werd geconfronteerd, omdat ik er niet eerder mee ben geconfronteerd.

[0:33:30] Zo simpel is het.

[0:33:31] Je moet er eerst mee worden geconfronteerd voordat je kunt reageren.

[0:33:34] Ik heb er nooit eerder iets over gehoord.

[0:33:37] Dus toen u dat zei, had u niet zoiets van, oh, dat is eigenlijk wel gek dat ik zoiets zeg over een fractievoorzitter.

[0:33:42] Nee, dat is moeilijk uit te leggen, maar in die context gebeurt dat niet.

[0:33:50] Maar als mij toen had gezegd, weet je wel wat je net gezegd hebt, dan had ik waarschijnlijk net zo gereageerd als nu.

[0:33:58] Wat was die context eigenlijk waar u het steeds over hebt?

[0:34:03] Het was een bijeenkomst van ondernemers rondom verkiezingsavond.

[0:34:07] Waarom is die context zo belangrijk in dit geval dan?

[0:34:10] Het was geen partijpolitieke bijeenkomst.

[0:34:12] Ik was ook helemaal niet geprepareerd om daar een speech te geven.

[0:34:16] Ik werd een podium opgetrokken en er werden wat vragen gesteld.

[0:34:19] Het is een spontane situatie.

[0:34:22] Over de formatie zelf, meneer Buma, dan denk ik ook.

[0:34:27] Waarom bent u beide eigenlijk nodig?

[0:34:29] Want Jette en Bontemol kunnen dit toch prima samen doen?

[0:34:33] Zij kennen de partijprogramma's denk ik beter dan u.

[0:34:37] Dat is een vraag die je vooral aan hen moet stellen.

[0:34:40] Want bij mij is de vraag gekomen, wil je dit doen?

[0:34:43] En daar heb ik ja op gezegd.

[0:34:44] Wat wordt uw rol?

[0:34:46] Wat zegt u?

[0:34:46] Wat wordt uw rol?

[0:34:49] Sidekick van de heer Weijers, ik weet het niet.

[0:34:52] We gaan het zien.

[0:34:53] De rollen gaan we verdelen.

[0:34:55] Maar laat ik het vooropstellen.

[0:34:58] Ik heb toch even waarom het mij wel aanspreekt.

[0:35:02] We hebben een klus die we gewoon samen moeten klaren.

[0:35:04] Dus daar kan je wel een voorzitter op zetten.

[0:35:06] Maar het is helemaal niet zo gek om dat gezamenlijk te doen.

[0:35:08] En ik denk ook dat we in de komende weken, ook wel een praktisch punt, echt wel iedereen nodig gaan hebben.

[0:35:13] Dus wij tweeën zullen ook lang niet altijd hetzelfde aan het doen zijn.

[0:35:17] Allebei aan dezelfde tafel zitten.

[0:35:19] Want ik zei eerder al, de opdracht is groot.

[0:35:21] Maar ik heb vaker ondergehandeld en ook zelfs begrotingsonderhandelingen kunnen langer duren dan drie weken.

[0:35:26] Maar de kortste die ik heb gehad, waren er wel acht.

[0:35:28] De langste zeven maanden.

[0:35:30] Dus drie weken is heel kort.

[0:35:32] Dat vind ik het meest ingewikkelde.

[0:35:36] Het moet in drie weken.

[0:35:38] Dat kunnen we beter met z'n tweeën doen dan dat er een is die uiteindelijk praktisch gezien te veel op z'n bordje krijgt.

[0:35:45] Het zijn twee verschillende politieke partijen.

[0:35:52] Het zal spannend worden als we inhoudelijke punten bespreken.

[0:35:58] Als ze bepaalde punten eens zijn, hebben wij de opdracht om met een programma te komen dat zo dagen in elkaar zit dat het voldoende aanknopingspunten biedt voor partijen buiten die gesprekken rechtstreeks.

[0:36:11] Aanknopingspunten om tot een bredere coalitie te komen.

[0:36:14] Dus ook die verantwoordelijkheid hebben wij om daar lastige vragen over te stellen en de discussie naartoe te leiden.

[0:36:22] Ja, want waar gaan jullie dan rekening houden met die aanknopingspunten?

[0:36:24] Want dat hoorde ik Koolmees ook zeggen vandaag in het debat.

[0:36:26] Want het is nogal duidelijk wanneer je een aanknopingspunt richting VVD of richting GroenLinks-PvdA doet.

[0:36:31] En dat zijn natuurlijk de partijen die je het liefst aansluiten.

[0:36:34] Of dat het meest voor de hand ligt dat zij aansluiten.

[0:36:37] Hoe gaan jullie daar in te werk?

[0:36:39] Worden dat open deuren, open eindes, dat je alle kanten op kan?

[0:36:43] Of hebben jullie wel het idee dat dit wel redelijk concreet iets moet worden waarmee je echt verder kunt?

[0:36:52] in de komende dagen vastgelegd.

[0:36:54] Wat u zegt is gewoon waar.

[0:36:56] Je maakt een programma met twee partijen.

[0:36:59] Dat is op zichzelf een hele opgave.

[0:37:01] Maar vervolgens heb je meerdere partijen die al of niet daardoor moeten denken, hier kunnen we op inhoud onderhandelen.

[0:37:10] Dus je hebt inderdaad een palet

[0:37:13] wat aan alle kanten uitdaait naar andere partijen die mee moeten onderhandelen en terug moet gaan naar twee partijen die er ook uit moeten komen.

[0:37:22] Alleen al dat is fijn om het met z'n tweeën te doen en niet alleen.

[0:37:25] Mijn eerste vraag was meer waarom zijn jullie beiden nodig.

[0:37:29] Ik kan me voorstellen dat de partijleiders dat zelf ook hadden kunnen doen.

[0:37:37] Als ik zelf partijleider zou zijn, wat ik niet meer ben, want niet ongelukkig ben ik al 6 jaar in Leeuwarden, maar dan zou ik het zelf wel fijn vinden dat je een aantal zaken ook even uit kan besteden.

[0:37:48] En in een onderhandeling is het wel fijn om even een derde te hebben die kan zeggen, let even op, al was het maar de tijd, al was het maar andere problemen die spelen, er even in te leggen.

[0:37:57] Dus dat wij gevraagd zijn, snap ik wel.

[0:38:01] Ja, dat zou ik ook zeggen.

[0:38:02] Dan doe dat dan.

[0:38:04] Even tot slot.

[0:38:06] Het gaat natuurlijk ook over compromissen sluiten.

[0:38:08] Als je een compromis sluit, is het ook het risico dat je laat zien wat je uitgangspunten zijn en wat je bereid bent op te geven.

[0:38:15] Dat is natuurlijk best wel risico in deze periode of in deze fase die we nu ingaan.

[0:38:19] Hoe kun je enerzijds nou zorgen dat je wel bereid bent om compromissen te sluiten, maar dat je niet gelijk in je kaarten laat kijken?

[0:38:26] Dit is denk ik voor die partij de grote kwetsbaarheid.

[0:38:30] Je komt met een stuk en iedereen zegt dat vinden ze en dat kunnen we dan ook niet uithalen.

[0:38:35] Daar kijk ik wel naar wat zij gezegd hebben en dat kan ik alleen maar onderschrijven.

[0:38:40] Er moet nu gewoon een stap komen op de inhoud.

[0:38:43] Als we zoveel zijn aan partijen die wel commentaar geven en iets van het proces vinden, maar niet zeggen we gaan op inhoud het doen, dan is het helaas zo in Nederland dat er blijkbaar maar 44 zetels bij elkaar te krijgen zijn die zeggen wij gaan samenbouwen aan de meerderheid.

[0:39:01] Dat is de positie.

[0:39:02] Dan vind ik het best moedig om dat te doen.

[0:39:05] Die kwetsbaarheid kunnen we niet zomaar wegnemen.

[0:39:10] Dit gaat naar buiten.

[0:39:12] Dan is het aan de anderen of ze die kwetsbaarheden grootmaken, of dat die omslag komt van voor de verkiezingen met uit elkaar werken, maar wat willen die Nederlanders buiten?

[0:39:25] Ze willen een kabinet en oplossingen.

[0:39:28] Zes jaar ben ik nu in Groningen, in Leeuwarden.

[0:39:32] Zes jaar zitten we met die stikstofcrisis.

[0:39:36] Dat kan toch niet langer?

[0:39:37] Weet u dat soort dingen?

[0:39:39] Dat wil Leeuwarden en dat wil trouwens Groningen ook.

[0:39:42] AD.

[0:39:43] U bent een poosje weggeweest uit de actuele politieke arena.

[0:39:46] Hoe bevallen uw eerste 35 minuten rentree?

[0:39:50] Ik vind het fantastisch.

[0:39:51] Ja, meent u dat?

[0:39:53] Nee, nogmaals, het is een vervelend begin, maar dat overschaduwt niet mijn enthousiasme om met deze taken te beginnen.

[0:40:00] Hoe is het met uw politieke inschattingsvermogen na zoveel jaar weg geweest te zijn?

[0:40:05] Dat zal de tijd moeten leren.

[0:40:07] Ik kan het verkeerd hebben, u wekte de indruk dat u de vraagstellingen en de kritiek overdreven vindt.

[0:40:12] Van de zaal of van partijleiders, klopt dat?

[0:40:15] Het is niet aan mij om daar een oordeel over te hebben.

[0:40:18] Ik ga er nog op reflecteren als ik klaar ben de komende drie weken.

[0:40:24] Dus u kunt nu niet zeggen of u deze vragen en de kritiek van partijleiders... Nee, daar heb ik alle begrip voor.

[0:40:29] Alle begrip?

[0:40:29] Alle begrip voor.

[0:40:31] Want Eerdmans wil dat u het gaat repareren.

[0:40:33] Wilders vindt u niet geloofwaardig.

[0:40:35] Objectiviteit aangetast, werd al gezegd.

[0:40:36] Is die reparatie dan nu voor u klaar?

[0:40:40] Was dat gewoon sorry zand erover, basta morgen verder?

[0:40:43] Of vergt dat nog meer werk?

[0:40:44] Aan welk werk dan?

[0:40:45] Ik zou het prettig vinden om met mevrouw Guss een gesprek aan te gaan.

[0:40:50] Ik hoop dat ze dat ook wil.

[0:40:52] Het reparatiewerk bestaat uit het feit... ...dat we met z'n tweeën heel hard gaan werken... ...samen met de partijleiders van CDA en D66 om die agenda te maken.

[0:41:01] Hebt u daarover het laatst... Twee jaar geleden stond hier een verkenner die heette Gon van Strym.

[0:41:05] Er waren publicaties over en daarna moest hij zijn werk neerleggen.

[0:41:09] Hebt u overwogen om te stoppen?

[0:41:11] Geen seconde.

[0:41:12] Waarom niet?

[0:41:13] Omdat ik dat helemaal niet nodig vind.

[0:41:15] Ik ga ervan uit dat ik het vertrouwen heb van zowel mijn collega Buma als van de twee partijleiders.

[0:41:24] Ik ben er ook van overtuigd dat dat vertrouwen zal ontstaan als we ons werk goed doen.

[0:41:30] Laatste vraag voor Energy.

[0:41:32] Over de kwesties en agenda.

[0:41:34] Is het zo hermetisch dat die agendapunten die opgeschreven zijn, dat dat jullie werk is?

[0:41:39] Of kan het zomaar zijn dat in week twee medisch-ethische kwesties of andere thema's toch op uw bordje komen?

[0:41:44] Hoe ziet u zelf dat proces?

[0:41:46] Dat moet zich dus allemaal gaan ontwikkelen.

[0:41:48] We hebben die hoofdpunten.

[0:41:50] Er staan ook zinnetjes onder die praten over hervormingen.

[0:41:54] Er staan zinnen onder die uitwerking vergen.

[0:42:01] Volgens mij is de opdracht de kernpunten van de pleitswammen in de Nederlandse politiek om die aan te pakken.

[0:42:08] Daar niet omheen te lopen.

[0:42:10] En ongetwijfeld kom je op dat pad andere grote vragen tegen... ...die wij wellicht nog mee moeten nemen... ...of moeten klaarzetten voor een volgende fase.

[0:42:18] Maar er staat geen hek omheen.

[0:42:19] In die zin, u gaat gewoon merken of dit het is... ...of dat er nog meer bij kan komen.

[0:42:23] Nou, ik moet eerlijk zeggen, dan zeg ik wel als informateur... ...ik ga niet informeren met iets waar een hek omheen staat.

[0:42:28] Wij gaan informeren binnen de ruimte.

[0:42:31] Maar als er een opening is of een noodzaak... ...om in dat proces elementen mee te nemen...

[0:42:37] Dan moeten we dat doen.

[0:42:38] En dan hoeft het niet in de zin van hier is het antwoord.

[0:42:41] Maar dan vind ik het wel onze verplichting om het neer te leggen voor de volgende fase.

[0:42:45] Anders loopt men het dan tegenop.

[0:42:47] Waar voelt u dan meer bij?

[0:42:48] Een steriel lijstje plannen?

[0:42:49] Of moet er een visie op de gemeenschap of het land?

[0:42:53] Een filosofische alinea?

[0:42:55] Graag een lange filosofische alinea.

[0:42:58] Wat voor stuk wordt het?

[0:43:00] Dat vind ik heel moeilijk, want we beginnen pas.

[0:43:05] We gaan een stuk maken waarop gebaseerd iets anders moet komen.

[0:43:09] Dit is niet een eindproduct wat we gaan maken.

[0:43:11] Ik denk niet dat de vorm de kern wordt, maar de grote vraag wordt...

[0:43:17] Hoe komen we tot een oplossing van immigratie, stikstof.

[0:43:21] De internationale situatie.

[0:43:23] Dat zijn ontzettende puzzels.

[0:43:25] Wij gaan ons richten op met die twee partijen die puzzels op te lossen.

[0:43:30] Voorstellen te doen aan anderen om de manier te vinden om dat samen te doen.

[0:43:34] En Nederland van dat stikstof te halen.

[0:43:36] Om met de energietransitie verder te gaan.

[0:43:38] Om met het immigratiebeleid verder te gaan.

[0:43:42] Doe de deur naar buiten open.

[0:43:43] Dat zijn de thema's van Nederland.

[0:43:45] Dus hoe het opschrijven wordt, twee.

[0:43:47] Dat we het aanpakken, dat zie ik als de grote opgave in een context die best complex is.

[0:43:53] Dat erken ik.

[0:43:54] Wij gaan morgen voor de eerste keer samen zitten met de twee politieke leiders om het programma van aanpak verder te definiëren.

[0:44:02] Daar komen we in de laatste fase naar u op terug.

[0:44:08] U zei, ik ben van de feiten, van de analyses, meneer Weijers.

[0:44:13] Ik was benieuwd, hoe kijkt u dan nu naar de samenstelling van de Tweede Kamer en de Eerste Kamer?

[0:44:19] U heeft gezegd, een komend kabinet moet een meerderheid in de Tweede en Eerste Kamer hebben.

[0:44:25] 75 zetels is eigenlijk te weinig.

[0:44:29] Vindt u dat als informateur ook, als u een analyse maakt van hoe het er nu bij staat?

[0:44:35] Ik vind als informateur niets anders dan wat zojuist door de verkenner is opgeschreven op dit gebied.

[0:44:43] Daar hebben we mee te werken en zijn analyses en zijn conclusies.

[0:44:47] Zijn conclusie was dat in de huidige constellatie de meest logische stap is, degene die we hier net hebben uitgelegd, namelijk een programma maken op een aantal van de grote knelpunten met voldoende aanknoppingspunten voor andere partijen om aan te haken.

[0:45:03] Dat is wat op ons bordje ligt.

[0:45:07] Daar gaan we mee aan de slag.

[0:45:09] Inclusief een mooie filosofische paragraaf, misschien wel twee, in het begin.

[0:45:13] Dan zou de coalitie met GroenLinks, PVDA en de VVD een logischere zijn, toch?

[0:45:23] Of niet?

[0:45:25] Laten we dat soort discussies afwachten tot we met ons eindproduct op tafel komen en de conclusies en adviezen die daaruit voortvloeien.

[0:45:35] Dank u wel.

[0:45:36] Fijne avond.

[0:45:38] Ook namens ons.

[0:45:42] Dank jullie wel.

[0:45:43] Jullie ook.

[0:45:44] Tot over drie weken.