Raad Buitenlandse Zaken Handel van 24 november 2025

[0:00:00] Het is even over drie, dus ik stel voor dat we deze vergadering openen.

[0:00:05] De vergadering van de Vaste Commissie voor Buitenlandse Handeling en Ontwikkelingshulp.

[0:00:11] Commissiedebat Raad Buitenlandse Zaken en Handel.

[0:00:14] En ik heet de staatssecretarissen hartelijk welkom en de leden.

[0:00:19] En daarbij een bijzonder welkom aan de nieuwe leden.

[0:00:22] Mevrouw van Ark van het CDA.

[0:00:25] Mevrouw Teunis van de Partij voor het Dieren, niet nieuw, maar wel welkom.

[0:00:28] De heer Markeshouwer van de PVV, de heer Hogeveen van Jaar 21, de heer Van Dijk van de SGP en de heer Bamenga van D60.

[0:00:36] En ikzelf ben, mevrouw Kreuger van GroenLinks PvdA, een kerstvers in deze commissie en ik mag het meteen voorzitten.

[0:00:45] Dat ga ik een beetje streng doen, omdat ik denk dat we niet zo heel veel tijd en wel een belangrijk onderwerp hebben.

[0:00:50] Ik verwacht wel wat debat.

[0:00:51] Daar komt mevrouw Van der Plas van de BBB ook.

[0:00:57] Dus ik stel voor, er is vijf minuten spreektijd en ik stel voor vier interrupties, losse vragen en dat we dan, nou ja, kijken hoe ver we komen.

[0:01:07] Ja, dan geef ik heel erg graag als eerst het woord aan mevrouw Van Ark.

[0:01:14] De wereld verandert razendsnel.

[0:01:19] De opstelling van de Verenigde Staten onder Trump is zeer onvoorspelbaar.

[0:01:24] Ook China speelt het geopolitieke spel hard.

[0:01:27] In deze wereld moeten wij als Nederland en Europa slimme keuzes maken en één daarvan is het versterken van onze handelsrelaties met andere democratische regio's, waaronder Zuid-Amerika.

[0:01:38] De Europese Commissie stelt dat door het handelsverdrag Mercosur bedrijven beter toegang krijgen tot een markt van ongeveer 270 miljoen consumenten.

[0:01:47] Tegelijkertijd zijn er langer tijd veel zorgen geweest over dit handelsakkoord, met name vanuit de landbouw en vanuit de duurzaamheidskant.

[0:01:55] Om de zorgen van de landbouwsector weg te nemen, zijn er quota ingebouwd voor gevoelige producten en is er de vrijwaringscausule ingebouwd als er dreiging is van een marktverstoring.

[0:02:05] Tegelijkertijd zijn er ook afspraken op het gebied van duurzaamheid versterkt om bijvoorbeeld het risico op ontbossing tegen te gaan.

[0:02:11] Voorzitter, het CDA ziet het grote potentieel van dit akkoord.

[0:02:15] Het versterkt onze concurrentiepositie en creëert een nieuwe afzetmarkt voor producten en diensten.

[0:02:21] Maar heel belangrijk ook, het verstevigt de toegang tot kritieke grondstoffen die wij nodig hebben in Nederland en Europa met aandacht voor de verwerkingscapaciteit in de landen zelf.

[0:02:32] Mijn fractie heeft wel enkele vragen en ik noem er even drie.

[0:02:37] De eerste, wat betekent dit verdrag voor de leveringszekerheid van kritieke grondstoffen?

[0:02:41] Er wordt geconstateerd dat die sprake is van een verbetering, maar welke betekenis heeft dit voor de opgave waar wij in Nederland en Europa voor staan?

[0:02:50] Tweede vraag.

[0:02:51] Wat betreft het handelsdeel van het akkoord is afgesproken dat er drie jaar na inwerking treding een herziening zal plaatsvinden, waarbij aanbevelingen van actoren uit het maatschappelijk middenveld meegenomen worden, met name waar dit gaat over de samenwerking met deze partijen.

[0:03:06] Moeten wij dit zien als een beperking, dat dit alleen gaat over de samenwerking?

[0:03:11] Mijn derde vraag hierover.

[0:03:13] Hoe effectief is het Single Entry Point als instrument voor maatschappelijke organisaties om klachten in te dienen?

[0:03:19] Organisaties geven aan dat het ingewikkeld is dat het instrument geen duidelijke deadlines hanteert als het gaat om beantwoording of de te verwachten acties.

[0:03:28] Is de minister bereid om over die deadlines en het gebrek daaraan vooral in de EU het gesprek te gaan?

[0:03:36] Voorzitter, dan nog even over de kritieke grondstoffen.

[0:03:40] Het Hague Center for Strategic Studies publiceerde vorige week een rapport dat laat zien hoe kwetsbaar Europa is bij de ontwikkeling van schone technologie, omdat we sterk afhankelijk zijn van kritieke grondstoffen.

[0:03:51] Voor batterijen blijkt dat onze doelen voor 2030 alleen haalbaar zijn als we grondstofzekerheid versterken.

[0:03:58] Terwijl China met staatskapitaal de markt overspoelt, blijven wij in Europa nog te versnipperd, traag en reactief.

[0:04:06] Dit raakt aan onze strategische autonomie.

[0:04:09] Het rapport adviseert daarom dat Europa kritieke waardeketens voor de cleantechsector veilig moet stellen en die niet nodig vanuit de overheid via een overheidsmandaat moet ondersteunen.

[0:04:21] Mijn vraag is hoe staat de minister hierin?

[0:04:24] En gaat het voorstel van Ursula van der Leyen voor Resource EU ver genoeg om de afhankelijkheid van China voor zeldzame aardmetalen af te bouwen?

[0:04:33] Tot slot, voorzitter.

[0:04:35] Vrijhandel en een exportgedreven economie blijven voor Nederland en Europa de ruggengraat van onze wereldvaart.

[0:04:41] Maar vrijhandel werkt alleen als zij eerlijk is.

[0:04:44] Dat vereist duidelijke spelregels en politieke moed om de kansen die nu voor ons liggen niet te laten weglippen.

[0:04:50] Europa staat op een kruispunt.

[0:04:52] Of wij versterken onze positie in de wereld, of anderen bepalen de spelregels voor ons.

[0:04:57] En mijn fractie kiest voor het eerste en verwacht dat Nederland daarin richting geeft en initiatief toont en met overtuiging handelt.

[0:05:08] Dank u wel.

[0:05:09] Ik zie geen interrupties.

[0:05:10] Oh, excuus.

[0:05:11] En ik heet de heer Van den Burg, welkom.

[0:05:14] We doen vier interrupties.

[0:05:16] Mevrouw van der Plas.

[0:05:17] Ja, dank u wel.

[0:05:18] Allereerst wil ik mevrouw Van Aken welkom heten in de commissie, in de Kamer.

[0:05:23] En ik wens u veel succes in de komende periode.

[0:05:28] Ik had even een vraag aan het CDA.

[0:05:34] Hoe staat het CDA tegenover het feit dat een aantal agrarische sectoren, de rundvleessector en de pluimvleessector, toch hier behoorlijk door geraakt gaan worden?

[0:05:47] Daar heb ik eigenlijk niet zoveel over gehoord.

[0:05:50] Ik heb er wel iets over gezegd en ik was blij ook vanochtend om bij de technische briefing daar wat meer duidelijkheid over te krijgen.

[0:05:57] Wat wij zien is dat er een balans is gevonden waarbij de quota belangrijk zijn en dat het eigenlijk maar... We hebben wel gezien, dat is ook vanochtend tijdens de technische briefing uitgelegd, dat vooral voor de pluimvleessector en de rundvleessector een quota is ingesteld en dat het beperkt impact op die twee sectoren gaat hebben en tegelijkertijd ook echt kansen biedt voor de sector, voor de landbouwsector met name.

[0:06:19] ...bijvoorbeeld voor de zuivelexport.

[0:06:21] Dus wij zien die balans, een hele belangrijke balans... ...maar ook heel belangrijk dat die quota ingebouwd zijn... ...om ook te zorgen dat onze markt wordt beschermd.

[0:06:30] Mevrouw Van der Plas.

[0:06:32] Dat gaat alleen om quota en waar ik op doe, dat is de productiewijze.

[0:06:38] in landen als Brazilië bijvoorbeeld, Uruguay, Paraguay, daar hebben ze eigenlijk een heel andere manier van produceren.

[0:06:48] Dus alles wat hier binnenkomt, ja, dat moet voldoen aan de voedselveiligheidsstandaarden bijvoorbeeld, maar de wijze van productie, dus ik noem een voorbeeld bijvoorbeeld transporttijden,

[0:07:00] In Europa is dat heel erg aan banden gelegd, maar in die landen mag dat wel 24 uur mogen dieren op transport.

[0:07:08] Maar ook het antibioticagebruik bijvoorbeeld is daar totaal niet wat het hier is.

[0:07:15] En hoe staat het CDA er dan tegenover dat we hier en wellicht in een volgend kabinet nog veel strenger gaan zijn voor boeren, zelfs het onteigenen wordt genoemd?

[0:07:25] op basis van stikstof, terwijl dan daar eigenlijk een manier geproduceerd mag worden wat wij niet mogen.

[0:07:33] Dus met andere woorden, wij consumeren wat wij niet mogen produceren.

[0:07:37] Hoe staat het CDA daar dan in en wat zegt het CDA dan tegen de boeren in Nederland als wij weer nieuwe regels gaan maken?

[0:07:45] Mevrouw Van Ark.

[0:07:46] Ik denk dat dit een probleem is, niet alleen voor de landbouwsector, maar eigenlijk overal, waar we ook onze kleding maken.

[0:07:54] Ook daar hebben we natuurlijk te maken, vaak met andere productiestandaarden.

[0:07:57] Ik denk dat we als Europa, en ook in het handelsakkoord, goed moeten kijken hoe we daar ook in die landen controle op houden, dat we niet eigenlijk een soort, ja, sprake is van dumping op onze markt.

[0:08:09] Ik denk ook goed om te zien dat in dit handelsverdrag ook audits zitten.

[0:08:14] Dus die audits kunnen daar ook bij helpen en misschien ook goed om daar nog eens na te vragen hoe dat dan precies werkt.

[0:08:24] Ik zie een interruptie van mevrouw Teunissen.

[0:08:27] Ja, voorzitter, ik wil hier toch wel even op doorgaan, want we hebben bij een eerdere technische briefing ook gehoord dat we nou eenmaal geen invloed kunnen uitoefenen vanuit Nederland op de manier waarop bijvoorbeeld de vleesproductie in Brazilië plaatsvindt.

[0:08:43] Dat gaat niet, dus je zult... Als je ervoor kiest om hiernaartoe rundvlees te exporteren, om dat te bevorderen door lagere tarieven, dan zul je het probleem houden dat er een oneerlijke concurrentie is voor Nederlandse boeren,

[0:08:56] En is het dan dat het CDA dat dan accepteert en zegt, nou ja, oké, dat is een gegeven, we hebben andere economische voordelen van dit verdrag?

[0:09:06] Of hoe kijkt het CDA er dan tegen aan dat die oneerlijke concurrentie wel blijft bestaan?

[0:09:14] We kijken naar het brede belang van dit handelsverdrag.

[0:09:18] Ik heb het net ook al gehad over het belang van niet alleen de delen van de landbouwsector waar dit verdrag, en daar is het onderzoek denk ik ook heel duidelijk over, wel wordt geraakt.

[0:09:28] Dus de pluimvleessector en de rundvleessector.

[0:09:30] maar ook de kansen die dat verdrag biedt, bijvoorbeeld voor de zuivelsector, maar ook bijvoorbeeld voor de handel voor diensten, andere producten, machines.

[0:09:40] En dan denk ik dat het heel belangrijk is om ook het geheel te bekijken en te zien dat dit handelsverdrag echt gewoon positief kan uitpakken voor het geheel van onze Nederlandse economie.

[0:09:54] Goed.

[0:09:54] Nog andere interrupties?

[0:09:56] Nee?

[0:09:56] Dan geef ik graag het woord aan mevrouw Teunissen.

[0:09:59] Voorzitter, dank u wel.

[0:10:02] Eerder dit jaar hadden we hier in de Kamer een aantal inheemse leiders te gast en hun boodschap was glashelder.

[0:10:10] Het EU-merkensuurverdrag betekent in Brazilië meer ontbossing, meer verdrijving van mensen van hun grond en meer macht voor de agro-industrie, die de Amazone sowieso al jaren onder druk zet.

[0:10:22] Dit is slechts één voorbeeld van de schadelijke effecten van het EU-merkensuurverdrag.

[0:10:28] Het kabinet presenteert het EU-Mercosur-verdrag nu als een economische kans en een noodzaak in een veranderende geopolitieke wereld.

[0:10:35] Maar dat getuigt van een enorm nauwe tunnelvisie.

[0:10:39] Want alle andere negatieve effecten laat het kabinet helemaal buiten beschouwing.

[0:10:45] Op de inheemse bevolking in Brazilië.

[0:10:47] Op de natuur- en milieuwetgeving.

[0:10:50] En op de Europese en Nederlandse boeren.

[0:10:53] Ik wil vandaag ingaan op de nieuwe bepaling in het EU-Mercosur-verdrag, want de Partij voor de Dieren heeft al heel vaak deze negatieve effecten benoemd.

[0:11:03] De kern van het akkoord is nog grotendeels hetzelfde.

[0:11:06] We hebben hogere importquota met lagere tarieven voor onder andere rundvlees en pluimvlees, suiker, mais en bioëthanol.

[0:11:16] En meer export vanuit de EU.

[0:11:18] Tarieven worden verlaagd voor EU-export van landbouwgif en plastics, inclusief stoffen die in de EU verboden zijn vanwege de schadelijkheid.

[0:11:26] Dan hebben we nog de tariefverlaging voor dieselauto's met fossiele motoren.

[0:11:31] Die kunnen we lekker gaan exporteren naar Brazilië en andere Mercosur-landen vanuit Duitsland.

[0:11:38] En daar komt nu dat nieuwe geschillenbeslechtingshoofdstuk bovenop met het herbalanceringsmechanisme.

[0:11:44] En dat stelt Mercosur-landen in staat om klachten in te dienen bij de EU en andersom.

[0:11:51] En compensatie te eisen als er bijvoorbeeld nieuwe EU-wetgeving komt op klimaat, milieu, mensenrechten en wat hun export beïnvloedt.

[0:12:01] Zelfs als die wet legaal is.

[0:12:03] En ook als die geïmplementeerd is.

[0:12:08] En mijn fractie heeft grote zorgen over de gevolgen van dit specifieke mechanisme.

[0:12:14] Zeker omdat het nieuw is en er is geen impact assessment over gedaan.

[0:12:19] En daarom heb ik daarover de volgende vraag aan de staatssecretaris.

[0:12:23] Ik begin met twee voorbeelden.

[0:12:25] In Nederland hebben we nu een stikstofcrisis waar we nu uit moeten komen en zo snel mogelijk.

[0:12:30] En het zou dus kunnen betekenen dat er nog extra eisen aan de boeren worden gesteld, bijvoorbeeld een vermindering van de vleesproductie.

[0:12:39] We hebben nu dus een handelsakkoord dat...

[0:12:42] de import van vlees met de Mercosur-landen garandeert.

[0:12:44] Dus als Nederland nu maatregelen wil nemen om meer lokaal en kleiner georganiseerd een voedselsysteem op te tuigen, kunnen Mercosur-landen dan compensatie eisen als dit het ook moeilijker maakt om hun producten op de markt te brengen?

[0:12:57] Graag een antwoord.

[0:12:58] De tweede vraag.

[0:12:59] Mochten de aankomende jaren de Mercosur-landen maatregelen of wetten ontwikkelen om auto's met een verbrandingsmotor geleidelijk uit te faseren, want zij zijn ook partijen in het akkoord van Parijs,

[0:13:10] Dan zou Duitsland in principe compensatie kunnen eisen voor hun autosector, aangezien zij een quota hebben afgesproken, zodat de Mercosur-landen moeten opdraaien voor het verlies aan deze potentiële autoverkoper.

[0:13:21] Mijn vraag aan de staatssecretaris is, klopt dat?

[0:13:25] Mercosur kan dus klachten indienen tegen de Europese Unie, zelfs als de maatregel een bevoegdheid is van een lidstaat.

[0:13:34] Klopt het dat daarop op dat punt geen onderzoek is gedaan naar het remmende effect op wetgeving in de EU van het Mercosur-akkoord?

[0:13:45] En bent u het met mij eens dat de EU en Nederland in staat moeten zijn om zelfstandig en autonoom wetgeving te kunnen blijven maken?

[0:13:53] Is de staatssecretaris het ook met mij eens dat een maatregel die mogelijk interfereert met de regelgevende autonomie van het EU-recht zorgvuldig moet worden beoordeeld?

[0:14:02] Voorzitter, en dan wil ik in dit kader tot slot aan de staatssecretaris vragen of zij bereid is om zo snel mogelijk bij het Hof van Justitie van de Europese Unie een advies in te winnen over de vraag of het herbalanceringsmechanisme in het EU-Merkers-Johannes-Verdrag verenigbaar is met de basisprincipes van de verdragen en de autonomie van het EU-recht en zich te onthouden van instemming met het EU-Merkers-Johannes-Verdrag totdat het Hof van Justitie zich hierover heeft uitgesproken.

[0:14:29] Dank u wel.

[0:14:32] Dan geef ik het woord aan de heer Markuszower.

[0:14:39] Dank u wel, voorzitter.

[0:14:41] Een nieuwe Kamer is geïnstalleerd en dit is sinds de oktoberverkiezingen het eerste commissiedebat van deze Commissie Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking.

[0:14:49] En gelijk wordt het spannend, want dit kabinet en dus deze staatssecretaris heeft deze week luid en duidelijk gezegd totale lak te hebben aan de Tweede Kamer.

[0:14:59] Onze Kamer, mevrouw de staatssecretaris, is het hoogste orgaan in onze democratie.

[0:15:03] En wij hebben hier het laatste woord in alles wat er gebeurt.

[0:15:06] En dat is dubbel en dwarszo in een demissionaire status.

[0:15:11] Uw kabinet, mevrouw de staatssecretaris, leunt slechts op 26 van de 150 zetels in de Tweede Kamer.

[0:15:17] U heeft in deze demissionaire status slechts één taak.

[0:15:21] U moet op de winkel passen.

[0:15:23] Maar in plaats van het netjes en correct te doen, heeft u de Kamer geschoffeerd.

[0:15:28] En onderstreept dat, en mevrouw de staatssecretaris onderstreept, dat zij blijkbaar vindt dat wij hier eigenlijk een soort hobbyistenclub zijn, die hier voor spek en bonen wat teksten uitkamen.

[0:15:40] Want wat is er nou aan de hand?

[0:15:41] Al jarenlang zegt een dikke vette meerderheid van de Tweede Kamer dat Nederland geen steun mag verlenen aan het Mercosur-verdrag.

[0:15:48] Al 25 jaar onderhandelt de Europese Commissie met Argentinië, Brazilië, Paraguay en Uruguay over een handelsakkoord.

[0:15:56] En de Tweede Kamer moet dat akkoord niet.

[0:15:58] Verschillende partijen om uit eenlopende redenen van voedselveiligheid tot milieu zorgen, van schade aan de Nederlandse boeren en dus autonome voedselzekerheid voor de Nederlanders en tot de Nederlandse economie, die hebben gezegd

[0:16:12] Tegen het kabinet, middels aangenomen moties, verleen geen steun aan het Mercosur-verdrag.

[0:16:18] En toch doet dit kabinet dat nu, zonder mandaat, tegen de wens van dit parlement.

[0:16:22] Hoe durft dat?

[0:16:23] Maar niet alleen de Nederlandse regering heeft lak aan de volkswil, ook de Europese Commissie, van wie we dit gewend zijn, heeft dit Mercosur-spel smerig gespeeld.

[0:16:32] Want het Mercosur-verdrag bestond initieel, 25 jaar lang, uit twee delen.

[0:16:38] een politiek deel en een handelsdeel.

[0:16:40] En de Europese Commissie heeft op het allerlaatste moment, in de laatste weken van die 25 jaar onderhandelingen, het verdrag in tweeën gesplitst, waardoor zij voor het handelsgedeelte de nationale parlementen, ons parlement dus ook, buitenspel heeft gezet.

[0:16:55] Een gloeiende schande doordrengt

[0:16:59] met een gigantische hoeveelheid aan dédain voor de democratie.

[0:17:03] Maar de staatssecretaris kan vandaag dit alles repareren.

[0:17:06] Zij kan vandaag zeggen, beste Kamerleden, ik trek mij deze aantegingen heel zeer aan.

[0:17:12] Ik maak mij ook zorgen dat die Europese trein maar doordendert en dat de Nederlandse kiezers worden beetgenomen en dat hun economie beschadigd gaat worden.

[0:17:22] Ook ik, kan de staatssecretaris zeggen, ook ik vind dat de Nederlandse belangen onvoldoende zijn meegewogen bij dit verdrag.

[0:17:29] En dus zal ik, beste Kamerleden, op 24 november aanstaande, als ik samen met al die Europese ministers en staatssecretarissen wordt gefetteerd op een chic dineetje van jullie belastingcenten, zal ik duidelijk zeggen, conform jullie Kamer uitspraken, dat Nederland niet in zal stemmen met dat Mercosur-verdrag.

[0:17:47] En als u dat doet, mevrouw de staatssecretaris, bent u een geweldige,

[0:17:51] Een geweldige demissionaire staatssecretaris die goed op de Nederlandse winkel heeft gepast.

[0:17:57] Maar doet u dat niet, dan geldt exact het tegenovergestelde.

[0:18:00] Dank u wel.

[0:18:05] Ik ben het op zich met de PVV eens dat het kabinet de meerderheid van de Kamer moet volgen in deze.

[0:18:13] Ik snap alleen niet dat... Dus dat is fijn.

[0:18:17] Dat is al winst, zou ik zeggen.

[0:18:20] Maar de PVV zegt dat de meerderheid in de Kamer tegen is.

[0:18:25] Als ik toch tel, dan zie ik een meerderheid voor dit verhaal.

[0:18:30] Dus is de PVV het met mij eens dat als een meerderheid van de Kamer zich uitspreekt voor het Mercosur-verdrag dat de PVV dan vindt dat de meerderheid van de Kamer gevolgd moet worden?

[0:18:42] Anders dan de heer Van den Burgh, die ik zeer waardeer, maar nooit van heb geweten dat hij een, hoe zeg je dat, profetische kracht heeft.

[0:18:51] Dus ik kan alleen maar, ik weet alleen maar wat er is geweest in het verleden en ik zie aangenomen moties van de Tweede Kamer die tegen dit verdrag zijn.

[0:19:02] Ja, als er een andere realiteit is, dan is er een andere realiteit en zou ik inderdaad een toontje lager moeten zingen.

[0:19:09] Maar vooralsnog heeft het kabinet al gezegd dat ze die draai hebben gemaakt en die draai was tegen de Kamermeerderheid.

[0:19:17] Als meneer van den Burg en de andere Kamermeerderheid in het vooruitzicht ziet, ja, daar hoef ik nu nog niet op in te gaan, mocht die er wel zijn, ja, dan, ja, dan, dan heeft de staatssecretaris meer mandaat dan ik net toegaf in mijn tekst.

[0:19:32] Het was volgens mij de heer Markuszower zelf die zei dat er verkiezingen waren geweest en dat we nu een andere samenstelling hebben van het parlement.

[0:19:40] En ik zie dat dit VVD-BBB-kabinet levert, want zich meteen schaart achter datgene wat de meerderheid in deze Kamer, bij monde van CDA, VVD, D66, volgt een jaar in een 20-in-76-zetel.

[0:19:54] Dus het lijkt mij uitstekend wat deze staatssecretaris doet.

[0:19:59] Zoals zoveel dingen die deze staatssecretaris doet uitstekend zijn.

[0:20:03] Nou ja, inhoudelijk vind ik het verdrag, dat mag duidelijk zijn uit mijn tekst, helemaal niet goed.

[0:20:10] Maar mocht er een andere Kamermeerderheid zijn die er nu nog niet is, want er ligt geen nieuwe uitspraak van de Kamer, er ligt een soort wensdenken die meneer Van den Burg ziet.

[0:20:20] Nou, laten we kijken.

[0:20:20] Ik zal zelf een motie indienen waarin ik de staatssecretaris oproep om tijdens die vergadering

[0:20:26] 24 november aanstaande om tegen dat verdrag te stemmen in die raad waar de staatssecretaris in zit.

[0:20:33] En als die niet gesteund wordt door de meerderheid, ja, dan heeft de staatssecretaris het mandaat om dat verschrikkelijke Mercosur-verdrag dan maar mee in te stemmen.

[0:20:43] Maar dat is niet met instemming van onze fractie, die 26 zetels stelt.

[0:20:47] En dat is ongeveer net zoveel zetels of exact net zoveel zetels als het aantal zetels waarop dit kabinet nu opleunt.

[0:21:01] Goed, dan geef ik graag het woord aan de heer Hoogveen.

[0:21:06] Dank u voorzitter.

[0:21:07] Wat een mooi debat om mijn debuut in deze commissie te maken.

[0:21:11] Vanuit mijn vorige werkplek, het Europese parlement, zat ik in de Intacommissie en daar zette ik mij in voor vrijhandel.

[0:21:17] Want ik denk dat vrijhandel het fundament is van onze welvaart, onze veiligheid en onze internationale positie.

[0:21:23] Amerikaanse president Harry Truman zei het al na de Tweede Wereldoorlog.

[0:21:27] Vrede, veiligheid en vrijhandel zijn onafscheidelijk.

[0:21:31] Wederzijdse afhankelijkheden zijn geen bedreiging, maar juist een motor van stabiliteit en vooruitgang.

[0:21:37] Het is daarom tragisch om te zien dat onze oudste bondgenoot, de Verenigde Staten, vrijhandel uit het oog lijkt te verliezen.

[0:21:43] Voor Nederland is één ding volkomen helder.

[0:21:45] Sterke transatlantische handelsrelaties zijn van levensbelang voor onze economie en onze strategische positie.

[0:21:51] En het is daarom goed dat er contact wordt gezocht vanuit de Europese Raad met de Amerikaanse handelsminister Howard Ludnick.

[0:21:58] Want vanuit Washington horen we dat de onderhandelingen met de EU vaak vastlopen.

[0:22:02] En dan gaat het niet alleen om de tarifaire belemmeringen, maar ook om de non-tarifaire belemmeringen.

[0:22:08] Minister Lutnick wijst dan naar allerlei voedselstandaarden en administratieve drempels.

[0:22:13] ...concreet specifieke bezwaren blijven uit.

[0:22:16] Dus ik vroeg mij af aan de... Een vraag aan de staatssecretaris.

[0:22:19] Is er nou eigenlijk een duidelijke inventarisatie... ...bij onze Amerikaanse handelspartners?

[0:22:24] Wat nou precies die non-tarifaire belemmeringen zijn?

[0:22:27] En welke obstakels het meest urgent zijn?

[0:22:30] Als de VS de vrijhandel links laat liggen, dan springen wij als Europeanen in dat gat.

[0:22:37] Een deal met India wordt nu ook besproken.

[0:22:40] Daarin zijn die onderhandelingen bezig.

[0:22:43] Ze hopen eind dit jaar tot een deal te komen, maar ook daar zien we dat...

[0:22:47] ...ja, die non-tarifaire belemmeringen ook een drempel zijn voor de Indiaanse regering.

[0:22:55] En dat hebben we vooral gezien bij bijvoorbeeld die groene rapportageverplichting... ...maar ook bij CeBAM, eergisteren nog in de Financial Times.

[0:23:01] Dat zou een dealbreaker zijn om snel tot een deal te komen.

[0:23:05] Mijn vraag aan de staatssecretaris, staat Nederland in Brussel... ...voor die realisme en flexibiliteit om te kijken of we daar...

[0:23:11] de India's regering tegemoet kunnen komen of zorgen we ervoor dat India in de armen van andere geopolitieke spelers wordt geduwd.

[0:23:19] Dan, voorzitter, het Mercosur-verdrag.

[0:23:21] Binnen 25 jaar ligt het eindelijk binnen handbereik.

[0:23:24] En laat ik duidelijk zijn, ja, in de twintig vindt dit onder de streep een goed akkoord.

[0:23:28] We krijgen betere toegang tot een markt van 300 miljoen consumenten, cruciale, zeldzame grondstoffen en meer keuze en lagere prijzen voor Nederlanders in de supermarkt.

[0:23:38] En exportkansen voor Nederland.

[0:23:40] Wij krijgen de Argentijnse steaks van de Pampa.

[0:23:43] Zij krijgen onze Goudse kaas in de Zuid-Amerikaanse supermarkten.

[0:23:47] Dus wat JN20 betreft moet dit akkoord zo snel mogelijk worden gesloten.

[0:23:50] Want terwijl Europa talmde met die interne en groene voorwaarden... bouwden China de havens in Brazilië.

[0:23:56] Vragen nog aan de staatssecretaris.

[0:23:58] Even over een ander component van dat verdrag... en dat is over georganiseerde misdaad.

[0:24:03] Want wat we wel vaak zien, is dat er in de regio... bij zo'n handelsakkoord een soort waterbed-effect ontstaat.

[0:24:09] Als we bijvoorbeeld kijken naar drugshandel... en nu de Verenigde Staten zeer actief zijn in het Cabribisch gebied...

[0:24:15] ...dat de problemen zich meer en meer kan verplaatsen richting Brazilië... ...en richting het Mercosur-blok.

[0:24:19] Dus dat die handelsstromen van illegaliteit via dat blok gaan... ...en dat kan een bedreiging zijn voor Nederland.

[0:24:25] Hoe kijkt de staatssecretaris daarnaar?

[0:24:27] Hoe kijkt het kabinet naar de risico's in het uitgestrekte Amazonegebied... ...waar Brazilië-grenzen met Peru, Venezuela en Colombia moeilijk kan controleren?

[0:24:34] Is hier ook aandacht voor?

[0:24:35] En hoe worden douanen-opsporingssamenwerkingen versterkt?

[0:24:41] Ik zit in mijn tijd, maar ik heb nog één punt over China.

[0:24:46] Dat is een partner, een concurrent, maar ook een systeemrivaal.

[0:24:50] We moeten niet naïef zijn over de CCP.

[0:24:52] Maar we hebben wel, en dat las ik ook in de briefing van het kabinet, dat er een kier wordt geopend vanuit de Chinezen om ook weer te onderhandelen over een investeringsakkoord.

[0:25:03] Hoe kijkt het kabinet daarnaar?

[0:25:05] Is het zo dat als je...

[0:25:07] Zoals de Zweeds-Amerikaanse econoom Johan Norberg al treffend zei, als je China wil beïnvloeden in hun speelgedrag, moet je ze niet volledig terugtrekken uit die multilaterale handel, maar ook juist proberen nog op zeker handel te kijken hoe je dat kan uitbreiden en kan verdiepen.

[0:25:26] Ik vraag een reactie van de staatssecretaris daarop.

[0:25:29] Tot zover.

[0:25:31] Ik zie een aantal interrupties en volgens mij was mevrouw Van der Plas eerst en daarna mevrouw Teunissen en daarna de heer Van Dijk.

[0:25:39] Dank u wel en ook aan de heer Hoogveen wens ik veel succes en welkom in deze commissie en in deze Kamer.

[0:25:48] Dan kan de heer Hoogveen misschien heel even zijn microfoon aanzetten.

[0:25:51] Succes in deze Kamer en deze Commissie.

[0:25:55] Ik hoorde de heer Hoogveen zeggen, wij krijgen de Argentijnse steaks.

[0:26:00] Waarom zou je een Argentijnse steak willen eten, terwijl wij hier lokaal bij de boeren gewoon prachtig mooi rundvlees hebben?

[0:26:07] Waarom zou je daar zo blij mee zijn dat er ladingen Argentijnse steaks hier naartoe komen, terwijl onze eigen boeren daar gewoon heel veel last van hebben?

[0:26:16] En je kunt ook gewoon hier bij de lokale boer of als je in de supermarkt wil gewoon Nederlands rundvlees kopen.

[0:26:26] Dan zou je ook de vraag kunnen stellen waarom zou je naar een Argentijnse steekrestaurant gaan, terwijl je ook Nederlandse steekrestaurants kan hebben.

[0:26:35] Het gaat er uiteindelijk om dat een consument wil zoveel mogelijk variteit, wil zoveel mogelijk keuze.

[0:26:42] En uiteindelijk, wat ook het effect is, is dat we zien al dat de prijzen in de Nederlandse supermarkten al erg omhoog gaan.

[0:26:50] Dus als je die variëteit creëert, dat dat ook een dampend effect kan hebben, ook omdat je dus die tarieven verlaagt, want die producten liggen al in de Nederlandse supermarkten, het is alleen dat binnen een bepaald quota die tarieven worden verlaagd.

[0:27:01] Dus dat het ook een dampend effect zal hebben op de prijzen en dus ook op inflatie, dus het lijkt me heel voordelig.

[0:27:07] Mevrouw Van der Plas.

[0:27:10] Laatste interruptie.

[0:27:13] Ja, ik worstel een beetje met dit antwoord.

[0:27:22] Veel boeren... We hebben verkiezingen gezien.

[0:27:24] De stemmen zijn verspreid.

[0:27:25] Een aantal boeren is ook...

[0:27:28] van BBB overgestapt naar jaar 21.

[0:27:32] Die hebben daar vertrouwen in gelegd, die hebben een andere keuze gemaakt en dat mag in een democratie, zo werkt dat.

[0:27:39] En die boeren die dachten van nou, de jaar 21 die gaat dus even flink voor ons opkomen, staat hoog in de peilingen, grote partij, die gaat wat betekenen voor ons.

[0:27:48] En die horen nu van jaar 21 eigenlijk van

[0:27:52] ...dat het allemaal moet kunnen, onder lage tarieven.

[0:27:59] Zeker, de consument zal er wat minder voor betalen.

[0:28:02] Ik vraag me überhaupt af of de consument met een krappe portemonnee... ...kiest voor een Argentijnse steak.

[0:28:06] Volgens mij kiezen die eerder gewoon voor een pond gehakt... ...wat overigens al schreeuwend duur is.

[0:28:15] Dus ja, ik vraag me wel een beetje af hoe boeren hier nu naar luisteren.

[0:28:20] Want voor 2021 lijkt het wel gewoon één groot walhalla, al dat Argentijnse vlees en de Braziliaanse kippenvlees hier naartoe.

[0:28:28] En de boeren in Nederland, die hebben het nakijken.

[0:28:31] Dat hebben we ook wel gezien in het rapport van Wageningen Universiteit.

[0:28:36] Wat gaat de heer Hoogveen zeggen tegen die boeren en de boeren die op ze gestemd hebben?

[0:28:44] De heer Hoogveen.

[0:28:44] Het is belangrijk om bij handelsverdragen te kijken naar het gehele plaatje.

[0:28:49] Dus als we het hebben over de boeren, dan zijn er inderdaad boeren die in de veehouderij zitten of in de pluimveesector.

[0:28:57] Maar er zijn ook kaasboeren, zuivelboeren, boeren die toeleveranciers zijn van melkproducten.

[0:29:07] Ja, en die zijn toch wel echt heel erg blij met dit akkoord.

[0:29:11] Die profiteren heel erg van dit akkoord.

[0:29:13] En als we uiteindelijk kijken naar het netto effect van de rundvlees en de pluimvee die nu wordt ingevoerd, ja, dan ben ik niet degene die zegt van, joh, er is nul effect.

[0:29:25] Dat is natuurlijk wel zo, want er wordt meer import en binnen bepaalde quota gaan die tarieven ook omlaag.

[0:29:32] Dus ja, het is in een handelsakkoord altijd kijken naar het grote plaatje, geven en nemen.

[0:29:37] Het is geen zero-sum game.

[0:29:39] Het zijn relatieve gains.

[0:29:42] Dus ja, dat is een keuze die wordt gemaakt.

[0:29:44] En tegelijkertijd zeg ik er ook bij dat er vanuit die Europese commissie een dusdanige demping van het effect is.

[0:29:52] Als we bijvoorbeeld kijken naar prijsschommelingen.

[0:29:54] Als we kijken naar de tarieven binnen bepaalde quota.

[0:29:57] Als ze erover komen, dan komen gewoon weer de oude tarieven in werking.

[0:30:02] Mocht die prijsschommelingen ontstaan, volgens mij 10%, dan kan de Europese Commissie ook ingrijpen en per direct nieuwe tarieven invoeren.

[0:30:09] Dus ik denk uiteindelijk dat het effect zelf, de apokalyptische beelden die mevrouw Van der Plas nu schildert, ik denk dat dat uiteindelijk in de praktijk wel gaat meevallen.

[0:30:21] Mevrouw Teun, is dat ook een vraag?

[0:30:23] Zeker, voorzitter.

[0:30:24] Ik vind het eerlijk gezegd een verbazend antwoord van jaar 21.

[0:30:28] Want jaar 21 laat niet alleen de Nederlandse boeren keihard vallen, maar het is ook nog onze Nederlandse autonomie.

[0:30:35] Ik ken jaar 21 als een eurosceptische partij.

[0:30:38] Iemand die zegt Nederland moet autonoom blijven en niet alles moet opgelegd worden vanuit Brussel.

[0:30:45] Nou heeft de Europese Commissie dit handelsverdrag gesplitst, dus als Nederland hebben we er helemaal niets over te zeggen.

[0:30:51] Onze nationale parlementen worden omzeld.

[0:30:53] Dat is natuurlijk het hele principiële punt.

[0:30:57] We kunnen straks niet meer zelf besluiten of wij rundvlees uit Argentinië willen importeren en hoeveel.

[0:31:03] Dat doet de Europese Unie voor ons.

[0:31:06] Waarom kan jaar 2021 daar nou voor zijn?

[0:31:10] Wij als jaar 2021 zijn inderdaad kritisch op de Europese Unie als het aankomt op steeds

[0:31:16] Maar wij hebben in ons verkiezingsprogramma ook heel duidelijk gezegd dat wij vinden dat de Europese Unie de kracht daarvan, dat ligt juist in die handel, in het vormen van een handelsblok en daarin ook je geopolitieke voordeel doen.

[0:31:31] Wij zijn wel voor een autonoom Nederland, maar niet voor een autarkisch Nederland.

[0:31:37] Wij geloven niet in een soort zelfvoorzienende economie... waarin je zoveel mogelijk je eigen... vasthoudt aan je eigen means of production... maar dat je juist ook inzet op die comparatieve voordelen... dat je dus juist ook kijkt van waar kunnen wij onze producten goed verkopen... hoe kunnen wij onze product zo voordelig mogelijk inkopen.

[0:31:56] Ja, en dat is juist onderdeel van dit hele pakket... wat vanuit de Europese Unie is uit te onderhandelen namens Nederland.

[0:32:03] Mevrouw Teunissen.

[0:32:05] Ja, voorzitter, de heer Hogeveen die probeert nu mijn punt te bagatelliseren.

[0:32:10] Die zegt alsof wij daar aan een autarkische economie gaan.

[0:32:13] Dat is de complete onzin, want we handelen allang nog heel veel met landen als Brazilië.

[0:32:18] En dat kunnen we gewoon blijven doen.

[0:32:20] Dan kunnen we handelsafspraken maken, bilateraal.

[0:32:23] Maar wat er nu gebeurt, en dat is mijn belangrijkste punt, wat er nu gebeurt is dat we...

[0:32:29] Beetje bij beetje glijden we af, we krijgen steeds minder nationale autonomie over wat wij, over de toekomst van onze boeren, over wat wij hier wel importeren, of wij hoeveel rundvlees we hier importeren, hoeveel concurrentie dat oplevert.

[0:32:43] Daar hebben wij straks geen zeggenschap meer over als Nederland.

[0:32:46] En dan komt er ook nog eens bovenop dat de Europese Commissie nu heeft besloten die parlementen mogen niet eens meer over dit handelsakkoord besluiten.

[0:32:53] Nee, dat gaan we lekker daar zelf doen.

[0:32:55] en we zetten de nationale parlementen buitenspel.

[0:32:58] En dat is mijn punt.

[0:32:59] Dat vind ik onbegrijpelijk, dat een partij als JA21, die de kiezers elke keer belooft, ja, Nederlandse autonomie, we moeten grip houden op onze handel, dus de Nederlandse belangen moeten vooropstaan.

[0:33:11] Hoe is dit, in godesnaam, verenigbaar met de Nederlandse handelsbelangen?

[0:33:15] En die van de Nederlandse boer.

[0:33:17] De heer Hoogveen.

[0:33:18] Dan raad ik de collega van de Partij voor de Dieren aan om het onderzoeksrapport te lezen van de Wageningen Universiteit, waarin dus staat dat onder de streep dit een voordelig verdrag is.

[0:33:28] En als we het hebben over dat we onze autonomie en onze beslissende bevoegdheid hebben uitgeleverd aan de Europese Unie, ja, dat is een feit.

[0:33:34] Dat valt onder het gemeenschappelijk Europese handelsbeleid.

[0:33:37] En als we het hebben over andere handelsakkoorden,

[0:33:40] Ik weet niet of u zich heel erg bezig hebt gehouden met het EU-akkoord met Nieuw-Zeeland, bijvoorbeeld.

[0:33:45] Nou, daar heb ik over gestemd toen ik in het Europees Parlement zat.

[0:33:48] Dus dat is uiteindelijk gewoon langs de democratische verdragsrechtelijke stages gegaan.

[0:33:55] Dus ik zie daarin eigenlijk... Ja, deze staatsrechtelijke discussie deel ik niet helemaal.

[0:34:03] Wij als JN20 handelen primair vanuit het Nederlands belang.

[0:34:07] Wij hebben gekeken naar de onderzoeken van de Wageningen Universiteit, van Ecoris, om te kijken van, is dit in ons belang?

[0:34:13] En onder de streep zien wij dat dit in Nederlands belang is.

[0:34:17] En dan kijken we niet alleen dus ook naar de landbouwsector, maar we kijken ook naar bijvoorbeeld de kritieke grondstoffen die ermee gemoeid zijn.

[0:34:26] Als je ziet dat we op dit moment voor 90 procent afhankelijk zijn van China voor veel van onze kritieke grondstoffen,

[0:34:33] voor zaken waar we onze economische ontwikkeling op willen inzetten, dan is het denk ik verstandiger om die leveringsketens meer te spreiden en om ook veel meer in te zetten op die comparatieve voordelen die andere landen daarin hebben.

[0:34:47] En dat we daarin ook onze geopolitieke positie verbeteren.

[0:34:52] Ja, wij zijn inderdaad kritisch op de Europese Unie in heel veel zaken.

[0:34:56] Daar kent u mijn partij van.

[0:34:59] Maar in dit geval zeggen wij juist, dit is in het Nederlands belang.

[0:35:03] En daar zetten wij op in.

[0:35:07] Ja, voorzitter.

[0:35:08] De heer Hogeveen verwijst steeds de Wageningen Universiteit naar dat onderzoek, maar dat gaat over de economische effecten.

[0:35:15] Ik heb het hier over de beslissingsbevoegdheid van Nederland die op het spel staat.

[0:35:21] En dat wordt alleen nog maar erger met dat herbalanceringsmechanisme.

[0:35:26] Dat wil zeggen dat de Mercosur-landen

[0:35:28] de EU kunnen aanklagen, of in ieder geval een klacht kunnen indienen, als Nederland nieuwe wetgevingen wil invoeren.

[0:35:37] Ook lidstaten.

[0:35:38] Als zij nieuwe wetgevingen willen invoeren, zou het zomaar kunnen dat we een klacht krijgen uit Brazilië.

[0:35:42] Nou, wacht eens even.

[0:35:43] Dat is in het nadoen van onze concurrentie.

[0:35:45] Dus dat kan ook nog eens een ontmoedigingseffect hebben op ons nationale beleid.

[0:35:51] En ik dus, al met al zou ik ja21 echt op het hart willen drukken, overweeg, heroverweeg uw positie.

[0:35:59] Want het gaat echt ten koste van de beslissingsbevoegdheid in Nederland en de nationale autonomie.

[0:36:04] En bovendien is het ontzettend nadelig voor niet alle boeren in Nederland, maar voor heel veel boeren in Nederland wel.

[0:36:12] De heer Hoogveen.

[0:36:13] Ik kan wel even ingaan op die juridische bezwaren die mevrouw Teunissen toewerpt.

[0:36:19] Als je bijvoorbeeld kijkt naar CETA, daar hadden wij als JA20 ook kritiek op, omdat je daar inderdaad zo'n internationaal tribunaal hebt waarvan je dan zegt van joh, we hebben eigenlijk allebei goede rechtssystemen.

[0:36:30] Dat kan je prima van elkaar erkennen.

[0:36:33] Waarom moet dat nou in zo'n verdrag?

[0:36:35] Dat dit in het Mercosur-verdrag zit, dat is wel...

[0:36:39] Iets logischer, omdat we weten dat de landen waar we nu mee gaan handelen... qua rechtssysteem toch iets anders in de wedstrijd zitten... of vanuit het verleden er nog wel zaken zijn gebeurd... waarvan bijvoorbeeld intellectueel eigendom of andere zaken wat minder stevig staan.

[0:36:55] Dus dan denken wij juist dat het wel verstandig is om zo'n geschillenmechanisme te hebben.

[0:37:01] Omdat je daarbij een soort noodremprocedure hebt... dat je ook je eigen belangen beter kan beschermen.

[0:37:08] framet hem nu vanuit een nadeel vanuit ons, maar uiteindelijk kan dat ook tot je voordeel worden gebruikt.

[0:37:16] Ik zie een interruptie nog van de heer Van Dijk en daarna de heer Markuszower.

[0:37:21] Dank u wel.

[0:37:22] Ik denk dat deze lange interruptiereeks in ieder geval een plaatje wel scherper maakt, ook waar de heer Hogeveen staat.

[0:37:28] Ik hoorde hem een aantal keren zeggen, onderaan de streep zijn wij lovend over dit verdrag.

[0:37:35] En daarvoor accepteren wij, zo begrijp ik de heer Hogeveen, dat onze agrariërs en onze tuinders flink moeten inleveren.

[0:37:44] Maar dat is het ons waard, gelet op het grotere economische belang.

[0:37:48] Zo vat ik hem dan toch goed samen na al deze interrupties.

[0:37:53] Ik begrijp niet zo goed dat er dan meteen op één hoop wordt gegooid dat de agrarische sector voor de bus wordt gegooid.

[0:38:01] Als we kijken naar het verleden zijn er best veel handelsverdragen al gesloten.

[0:38:08] Volgens mij is de agrarische sector in Nederland nog springlevend.

[0:38:12] En zijn er vanuit handelsmogelijkheden, wat ik zojuist ook al heb gezegd, vanuit de zuivelindustrie, dan zijn er juist ook heel veel mogelijkheden voor Nederlandse boeren om juist in te zetten op betere export, meer export, meer afzetmarkten.

[0:38:31] Dus je spreidt eigenlijk...

[0:38:34] Je spreidt eigenlijk je mogelijkheden en je verhoogt ook je kansen.

[0:38:37] Dat is ook de andere kant van het verhaal.

[0:38:38] Maar ja, wat collega van de SGP zegt, klopt ook.

[0:38:42] Het is inderdaad in een handelsverdrag geven en nemen.

[0:38:45] Het is geen zero-sum game.

[0:38:48] Het zijn relative games.

[0:38:49] Ja, dat is iets... Als je een handelsverdrag sluit met een land, dan kan je niet zeggen van... joh, wij pakken alleen de voordelen en jullie de nadelen.

[0:39:00] Ja, dat lijkt me weinig zinvol.

[0:39:02] Je moet uiteindelijk ook iets geven.

[0:39:05] De heer Hogeveen verwijst al meerdere keren naar de Wageningen Universiteit, waarin gewoon helder wordt becijferd.

[0:39:12] De Nederlandse agrarische handel krijgt jaarlijks een knauw van een half miljard door die import van vlees, groenten en dergelijke.

[0:39:18] Er staat een economische winst, eventueel tegenover, van 30 miljoen voor de zuivel.

[0:39:23] Dus per saldo is dit volstrekt een nadeel van onze boeren en tuinders.

[0:39:28] Laat ik de vraag nog iets anders insteken.

[0:39:32] overteerbaar, misschien ergens ook wel een vorm bijna van onbehoorlijk bestuur, dat we dus met de ene hand, gesteund door de heer Hogeveen, aansturen op meer import van landbouwproducten die niet voldoen aan onze Europese milieu- en dierenwelzijnstandaarden, terwijl aan de andere kant ijs op ijs op ijs stapelen aan onze eigen boeren en tuinders.

[0:39:53] Dat is toch op geen enkele manier fair of een gelijk speelveld te creëren.

[0:39:58] Er zijn twee dingen die we moeten scheiden.

[0:40:02] Aan de ene kant het importeren van producten die moeten aan onze voedselveiligheidsstandaarden voldoen.

[0:40:09] Daar wordt op geen enkele manier op ingeboet.

[0:40:12] Als we kijken naar productiestandaarden.

[0:40:15] In het verleden was er een discussie over een mirror class.

[0:40:22] Dat moet letterlijk één op één ook in Zuid-Amerika gebeuren.

[0:40:27] Maar dat is natuurlijk onmogelijk.

[0:40:29] Als het hier winter wordt, dan sterven bepaalde insecten uit.

[0:40:33] En je zit daar in een soort regenbouwklimaat.

[0:40:35] Dus daar moet je weer bepaalde bestrijdingsmethodes of andere zaken implementeren.

[0:40:43] Dat is voor een handelsverdrag met een continent als Zuid-Amerika onmogelijk.

[0:40:50] Het andere punt wat de collega van de SGP aankaart, over de regeldruk, over de groen regeldruk, daar zijn we het helemaal eens.

[0:40:56] En daar zullen we hand in hand staan om dat zoveel mogelijk omlaag te krijgen.

[0:41:00] Want daar zijn we het inderdaad mee eens dat die toenemende regeldruk, met name vanuit Brussel en allerlei klimaatnormen die onze sector wordt opgelegd, daar zullen wij absoluut inzetten op.

[0:41:09] Het magische woord deregulering.

[0:41:15] Ik zie geen verdere... O, nog een interruptie van de heer Markuszower.

[0:41:21] Excuus.

[0:41:21] Ja, zeker.

[0:41:21] Excuus.

[0:41:23] Dank u wel.

[0:41:24] Kijk, los van dat juridische argument, of eigenlijk het principiële argument, wat de jaren 20 nu volledig laat varen, dus dat er over de hoofden van het Nationale Parlement wordt geregeerd, is de heer Hoogeveen van jaren 20 wel heel stellig over de economische voordelen en hij pakt daar een Wageningen-rapportje.

[0:41:41] En hij zegt, er zijn gewoon comparatieve voordelen, alsof de heer Hoogveen de grootste econoom van de wereld is.

[0:41:48] Maar over die economen, ik mag het zeggen, want ik kom uit een familie van alleen maar afgestuurde economen, die begrijpen natuurlijk uiteindelijk de ballen van de economie.

[0:41:55] Want als economen dat zouden begrijpen allemaal, zouden ze allemaal multimiljonair zijn, en dat zijn ze vaak niet.

[0:42:00] Dus hoe kan het zijn dat de heer Hoogveen zo stellig is en nu al precies weet hoe die Mercosur gaat uitpakken en welke voordelen dat allemaal heeft?

[0:42:09] Is een beetje... Is een pas op de plaats niet wat gepaster?

[0:42:14] De economie laat zich niet zo makkelijk voorspellen en er zijn net zoveel rapporten van vooraanstaande economen die zeer kritisch zijn over deze Mercosur-deal.

[0:42:24] als economen die er positief over zijn.

[0:42:27] Dus waarom kiest de heer Hoogveen zo stellig kant voor de mogelijke positieve effecten, terwijl hij nu links en rechts aan zich hoort, dat het toch allemaal misschien wel een beetje anders is?

[0:42:40] Heer Hoogveen.

[0:42:41] Dank u, voorzitter.

[0:42:41] Nou, als we kijken naar de voorgaande... Dat was ook vanochtend in de technische briefing, kwam dat voorbij.

[0:42:47] De landen waarmee wij vrijhandelsverdragen hebben gesloten, daar heb ik het over,

[0:42:53] Zuid-Korea, Nieuw-Zeeland onlangs en nog een taal van andere landen, daar zien wij dat de handelsvolumes toenemen.

[0:43:04] Dus dat is één.

[0:43:05] We zien dat op basis van het verleden met andere landen zien we dat de handel toeneemt en dat is goed voor ons als Nederland, zeker als handelsland.

[0:43:15] Daarnaast, waarom ik er ook van overtuigd ben dat het onder de streep voordelen biedt... is de toegang tot die kritieke grondstoffen.

[0:43:22] Lithium, een van de grootste voorraden daarvan ter wereld, is in Zuid-Amerika.

[0:43:31] China plukt daar de voordelen van.

[0:43:33] Dit is een verdrag dat een inhaalslag maakt.

[0:43:37] Vroeger waren wij de grootste handelspartners van Zuid-Amerika.

[0:43:40] Nu is het China.

[0:43:41] Ja, wij moeten die inhalsslag maken.

[0:43:42] Willen wij onze geopolitieke positie verbeteren?

[0:43:46] Dus ja, nogmaals, ik blijf mezelf herhalen, maar onder de streep is dit voor Nederland.

[0:43:51] En je moet echt naar het volledige plaatje kijken.

[0:43:54] En ik ben het er met u eens dat de ene economisch, de ander niet.

[0:43:58] En wij van Jaar 2021 zijn ook niet zo van de modelwerkelijkheden.

[0:44:02] Dus dat ben ik geheel met u eens.

[0:44:04] Maar in dit geval denk ik toch echt dat het uiteindelijk in ons voordeel gaat uitpakken.

[0:44:08] Eén moment.

[0:44:10] Er zijn nog twee leden hebben zich bij ons gevoegd.

[0:44:12] De heer Dekker van Forum en de heer Seer van ChristenUnie.

[0:44:16] En daarmee zijn we volle bak.

[0:44:18] Dus wil ik heel graag vragen om de interrupties kort en antwoorden kort te doen.

[0:44:21] De heer Markeshouwer, laat het goede voorbeeld zien.

[0:44:24] Ja, ik zal het proberen.

[0:44:24] Er zijn natuurlijk ook in de economieresultaten iets als negatieve externe factoren.

[0:44:29] En een van die mogelijkheden, ik heb het licht aangestipt in mijn tekst, is dat, stevig voordat die Nederlandse boeren verder en verder onderdrukt worden,

[0:44:37] en verdrukt worden en weggedrukt worden, dan zou dat een enige effect kunnen hebben op de voedselzekerheid van de gewone Nederlander.

[0:44:45] Want als de Nederlanders, Nederlandse boeren, geen voedsel meer gaan produceren, omdat ze uit de markt weggeconcureerd worden door goedkoper en misschien ook ongezonder vlees uit verre landen, ja, wat is er dan als er een keer een crisis is met de voedselzekerheid van de gewone Nederlander?

[0:45:03] Heeft jij natuurlijk daarover nagedacht?

[0:45:06] Ik denk dat er een enige overdrijving van zaken nu wordt voorgeschilderd.

[0:45:11] Als we het hebben over de rundvleesimport, waar het nu over gaat, binnen de rundvleesquotum van 99.000 ton hebben we het over 1 à 1,5 procent van de markt.

[0:45:22] Dat is ongeveer 1 biefstuk per EU-burger per jaar.

[0:45:27] Nogmaals, ook als er een verstoring in de markt is, als er een crisissituatie zich voldoet,

[0:45:33] een safety guard mechanism om in te grijpen en om die huidige tarieven weer in te stellen.

[0:45:39] Dus ja, ik denk dat dat toch enige overdrijving van zaak is.

[0:45:44] Nog een vraag van de heer Markeshouwer.

[0:45:46] Vier in totaal.

[0:45:48] Iedereen heeft vier interrupties.

[0:45:52] Ja, dat moet natuurlijk nog blijken.

[0:45:54] Dus als je op langer termijn boeren, boeren, boeren wegdrukt uit de markt,

[0:45:59] En dat kan beginnen met anderhalf procent vermindering van vleesproductie, maar als je die hele sector gewoon langzaam maar zeker kilt, en we hebben over tien jaar of over vijftien jaar een keer een crisis, dan zijn die boeren natuurlijk al lang vertrokken.

[0:46:10] Dus ik vind het jaar 2021 wel weinig prudent omgaan, niet alleen met onze juridische, niet alleen met de kracht van het Nationale Parlement.

[0:46:22] U laat zich omver blazen.

[0:46:24] Misschien is dat omdat u mee wilt onderhandelen met die VVD of zo.

[0:46:30] Ik weet niet wat u aan het doen bent.

[0:46:32] Maar ik denk ook dat u de economische voordelen te positief inschat.

[0:46:39] En ik denk dat u te onvoorzichtig bent voor de voedselzekerheid van de Nederlander.

[0:46:44] Dus ik hoop dat u uw mening nog wijzigt.

[0:46:48] Als we het hebben over de voedselzekerheid, daarvoor hebben we de Europese gemeenschappelijke markt.

[0:46:52] En ik denk dat als je kijkt naar de gehele landbouwsector en de kracht van de agriculture in Europa, van de hele gemeenschappelijke markt, dat het met onze voedselzekerheid wel goed zit.

[0:47:04] Sterker nog, wij exporteren vooral genoeg.

[0:47:07] En nogmaals, ik ben het er geheel met uw partij eens.

[0:47:12] En wat ik ook al tegen de collega van de SGP zei, is dat als jij

[0:47:15] de agrarische sector wil versterken, dan moet je kijken naar wat de regeldruk in Europa zelf is en daar gaan inzetten op deregulering.

[0:47:24] Dan maak je Europese bedrijven competitiever, dan maak je de economie sterker.

[0:47:30] Maar juist ook inzetten op het openen van nieuwe handelsmarkten opent ook enorm veel mogelijkheden voor heel veel andere agrarische sectoren en sectoren die daarvan afhankelijk zijn.

[0:47:42] Een interruptie van de heer Seder.

[0:47:45] Ja, voorzitter, dank u wel.

[0:47:46] Sorry, ik kom wat later binnen, want ik kom van de regeling van werkzaamheden.

[0:47:50] Ik had twee vragen.

[0:47:52] Ik probeer één in interruptie te stellen.

[0:47:55] U kent de positie van Frankrijk, van Macron, die conservatiever lijkt te zijn ten aanzien van het jaar 2021.

[0:48:01] Dat bevreemt mij, maar goed, 2021 gaat over eigen weging.

[0:48:04] Mijn vraag is hoe u dat beoordeelt.

[0:48:06] En als het gaat om de geschillenregeling, wat vindt u ervan dat dat niet in rechtbanken, zoals ze dat met alle andere geschillen met elkaar regelen, maar dat er een soort...

[0:48:15] extra juridische geschillenbeslechting is opgetuigd.

[0:48:20] Ik ben benieuwd naar hoe JA21 dat beoordeelt, want het zijn niet gewoon voor de ChristenUnie twee zaken waar we nog mee worstelen.

[0:48:27] De heer Hoogveen.

[0:48:27] Nou, voorzitter, ik denk dat de kwestie conservatief en progressief als het aankomt op vrijhandel niet helemaal juist is.

[0:48:37] Ik denk dat in het verleden juist het heel conservatief was om voor vrijhandel te zijn.

[0:48:42] de dagen van Ronald Reagan, Margaret Thatcher.

[0:48:45] Dit waren juist politici die inzetten op vrijhandel en inzetten op lagere lasten.

[0:48:51] Dus ik denk dat dat niet helemaal spreekt voor de labels die u plakt.

[0:48:58] Ten aanzien van de geschillenbeslechting... Ik had net al een kort debatje met de collega van de Partij voor de Dieren hierover.

[0:49:04] Kijk, daar zijn wij dus... Ik zal het even kort herhalen.

[0:49:07] Wij waren daar bijvoorbeeld in het CETA-verdrag ook geen voorstander van.

[0:49:09] Je hebt twee landen die op hetzelfde niveau zitten als het aankomt op de rechtsstaat.

[0:49:19] Maar als je kijkt naar Zuid-Amerika...

[0:49:26] ...vanuit het verleden blijken dat ze net even iets anders in de wedstrijd zitten.

[0:49:29] Dus dan is het juist wel goed dat je daarop kan terugvallen.

[0:49:31] Dat zit bijvoorbeeld ook in het handelsakkoord met Vietnam... ...zit dat geschillenbeslechtingsmechanisme ook.

[0:49:37] Dus juist met dat soort landen kan dat juist in het voordeel werken... ...omdat je dan dus juist ervoor zorgt... ...dat de rechtszekerheid van de bedrijven die daar opereren, wordt gewaarborgd.

[0:49:51] Geen andere interrupties?

[0:49:53] Nee?

[0:49:53] Dan geef ik graag het woord aan de heer Diederik van Dijk.

[0:49:56] Dank u, voorzitter.

[0:49:57] Voorzitter, met interesse heb ik de kabinetsappreciatie van het EU-Mercosur-akkoord gelezen.

[0:50:03] En vermetervaan is de SGP kritisch geweest.

[0:50:06] We hebben gezegd, houd kwetsbare landbouwsectoren buiten dit handelsverdrag.

[0:50:11] Het leidt tot een ongelijk speelveld voor onze boeren en ondermijnt de strenge Europese productiestandaarden.

[0:50:17] Het bepaalt geen fair trade

[0:50:20] om de eisen voor eigen boeren op te stapelen en ondertussen de lat voor import een stuk lager te leggen.

[0:50:25] Denk aan de problematiek van ontbossing.

[0:50:28] En we waren niet alleen.

[0:50:29] De Kamer heeft het kabinet meermaals verzocht zich te verzetten tegen de handelsafspraken.

[0:50:34] Hoe is hier uitvoering aangegeven?

[0:50:37] Waarom deze positieve appreciatie en weerwil van de Kamer uitspraken?

[0:50:42] De SGP onderstreept de onderzochte gevolgen voor onder meer de agrarische sector.

[0:50:46] De Nederlandse agrarische handel krijgt jaarlijks een knal van 500 miljoen euro door meer import van vlees en groenten en fruit uit Brazilië.

[0:50:55] Argentinië, Uruguay en Paraguay.

[0:50:57] Dat weegt niet op tegen de geringe economische winst van 30 miljoen euro door meer zuivelexport.

[0:51:04] De inkomenseffecten voor boerenbedrijven zouden beperkt zijn.

[0:51:07] Uitgezonderd vleesveebedrijven, klopt dat.

[0:51:10] Maar de optelsom van handelsverdragen en nieuwe regelgeving blijft hard aankomen.

[0:51:15] En we moeten een salamitactiek voorkomen.

[0:51:18] Ik vind het inhoudelijk volstrekt onverteerbaar dat met de ene hand aangestuurd wordt op meer import van producten die niet voldoen aan Europese milieu- en dierenwelzijnsstandaarden, terwijl met de andere hand

[0:51:31] De kostprijsverhogende eisen voor onze eigen boeren aangescherpt worden.

[0:51:35] De Kamer heeft eerder ook uitgesproken niet importeren wat in eigen land niet zo geproduceerd had mogen worden.

[0:51:42] Hoe gaat het VVD-BBB-kabinet dan zorgen voor fair trade?

[0:51:48] Bij ernstige marktverstoring zou door vrijwaringsmaatregelen de import van bijvoorbeeld vlees beperkt kunnen worden.

[0:51:54] Maar uiteindelijk is het niet Nederland, maar de Europese Commissie.

[0:51:58] die beoordeelt of daadwerkelijk sprake is van ernstige marktverstoring.

[0:52:02] Ik constateer een uitruil van belangen waarbij ons handelingsperspectief vaag blijft.

[0:52:08] Daarom enkele vragen.

[0:52:09] Welke mogelijkheden heeft Nederland straks om vrijwaringsmaatregelen af te dwingen als blijkt dat de interne markt wordt overspoeld met goedkoop vlees?

[0:52:18] Wanneer is sprake van ernstige marktverstoring?

[0:52:22] Wat is de vrijblijvende duurzaamheidsparagraaf waard als de WTO-regels hier weinig ruimte voor geven?

[0:52:30] En waarom noemt het kabinet bij de appreciatie het derogatieverzoek bij de nitraatrichtlijn?

[0:52:36] Heeft het kabinet ook maar de minste of de geringste indicatie dat Nederlandse steun aan EU-merkensur bijdraagt aan een welwillende houding van de Europese Commissie voor derogatie?

[0:52:49] Nederland breed is sprake van meer in- en uitvoer- en lichte welvaartswinst.

[0:52:54] Tegelijkertijd constateer ik ook dat de plussen en minnen voor de productiewaarden in de verschillende sectoren elkaar opheffen.

[0:53:00] De cijfers zijn minder groen dan op het eerste gezicht lijkt.

[0:53:04] Het kabinet benadrukt het geopolitieke belang.

[0:53:07] Inderdaad, met name Brazilië en Argentinië zijn strategisch belangrijke markten die bovendien kunnen bijdragen aan de leveringszekerheid van kritieke grondstoffen.

[0:53:18] De SGP mist echter een bredere blik op strategische autonomie.

[0:53:22] Is het geopolitieke belang van een vitale agrarische sector en voedselvoorziening voor dit kabinet dan ondergeschikt?

[0:53:30] Kwetsbare landbouwsectoren hadden echt buiten het verdrag moeten blijven.

[0:53:34] Verder had het verdrag zich meer kunnen richten op die kritische grondstoffen.

[0:53:42] De Europese Commissie kiest voor een opknipconstructie.

[0:53:45] De Kamer krijgt alleen zeggenschap over de partnerschapsovereenkomst, maar niet over het controversiële handelsdeel.

[0:53:52] Nederland heeft in de Raad gepleit voor het integraal voorleggen van het akkoord aan de nationale parlementen, in overeenstemming met de wens van de Kamer.

[0:54:03] Hier reist een opmerkelijk beeld.

[0:54:05] Met dit pleidooi werd de kans vergroot dat het akkoord uiteindelijk zou stranden in de Tweede Kamer, omdat er geen meerderheid was voor het EU-Mercosur-verdrag.

[0:54:15] Hoe geloofwaardig is dan nu de positieve opstelling van het kabinet?

[0:54:19] Tot slot het overleg met de VS. Er is afgesproken om elkaars normen voor de auto's te erkennen.

[0:54:25] Maar grote Amerikaanse SUV's zijn niet gemaakt voor gedrukken Nederlandse verkeer.

[0:54:31] Ze hebben bijvoorbeeld vaak scherpe randen.

[0:54:34] En je moet er niet aan denken dat ze hier een botsing komen met voetgangers of fietsers.

[0:54:39] Europese verkeersorganisaties slaan terecht alarm.

[0:54:43] Hoe gaan we dit voorkomen?

[0:54:45] Dank u, voorzitter.

[0:54:48] Ik zie geen interrupties.

[0:54:52] Dus dan geef ik graag het woord aan de heer Baminga.

[0:54:55] Dank u wel, voorzitter.

[0:54:57] En welkom aan alle nieuwe collega's, met name, nou ja, inderdaad ook de heer Markuszower van de PVV en ook CDA-collega en ook van de JA21.

[0:55:08] Ik kijk ernaar uit om de komende periode samen te werken aan een sterke economie en toekomstbestendige handel.

[0:55:15] En dan begin ik bij een van de grootste dreigingen

[0:55:18] ...voor onze economie, onze economische veiligheid, China.

[0:55:22] De situatie rondom Nexperia de afgelopen weken heeft opnieuw blootgelegd... ...dat China een systeemrivaal is en hoe ontzettend afhankelijk we van die concurrent zijn.

[0:55:32] Eén besluit leidde tot grote problemen.

[0:55:35] Kan de staatssecretaris toelichten welke lessen het kabinet hieruit trekt voor de toekomst?

[0:55:39] En ziet het kabinet soortgelijke risico's bij andere bedrijven?

[0:55:42] En wat voor actie wordt daarop genomen?

[0:55:45] Voorzitter.

[0:55:46] Laat dit opnieuw een wake-up call zijn.

[0:55:48] We moeten echt af van al die afhankelijkheden.

[0:55:51] Niet alleen van China, ook een te grote afhankelijkheden van bijvoorbeeld de Verenigde Staten zijn een risico.

[0:55:57] Zolang Trump in het Witte Huis zit, zijn de handelsrelaties met de VS zo veranderlijk als het Nederlandse herfstfeer.

[0:56:04] Wat DS6 betreft moeten we dan ook veel sneller goede handelsafspraken maken met landen wereldwijd.

[0:56:10] Binnenkort ligt een kwarteeuw na een kwarteeuw om handelen het EU-Merkelsoerverdrag

[0:56:15] ...voor in de Europese Raad.

[0:56:16] En het is heel belangrijk dat Nederland daar mee in zal stemmen.

[0:56:20] Complimenten aan de staatssecretaris dat ze deze stap nu eindelijk zet.

[0:56:25] Verwacht zij nog weerstand vanuit andere lidstaten?

[0:56:27] En hoe gaat zij ervoor zorgen dat ze ook die collega's over de streep trekt?

[0:56:33] Voorzitter, dan over IMVO.

[0:56:35] D66 maakt zich zorgen over de ontwikkeling hierop op Europees niveau.

[0:56:39] Natuurlijk moeten we oog houden voor regeldruk... ...en overwaken dat we bedrijven alleen...

[0:56:44] maar formulieren laten invullen in plaats van dat zij echt werk maken van eerlijke handelsketens.

[0:56:50] Maar het is wel van belang dat we oog houden voor misstanden.

[0:56:53] Want ik geloof oprecht dat de meeste bedrijven het goed willen doen.

[0:56:57] Maar het is ook de realiteit dat bijvoorbeeld kinderarbeid nog steeds teveel voorkomt.

[0:57:02] Is de staatssecretaris van mening dat het doel van de wet, namelijk het zoveel mogelijk voorkomen van problemen als kinderarbeid en moderne slavernij, nog wordt bereikt?

[0:57:11] En zo ja, waar maakt zij dat dan uit op?

[0:57:15] Dan, voorzitter, de oorlog in Soedan.

[0:57:18] Wat we daar zien, is huiveringwekkend.

[0:57:20] De beelden en verhalen uit de El Fashe, waar mensen systematisch worden uitgemoord, laten we niet los.

[0:57:26] De afgelopen tijd hebben we opnieuw veel signalen gekregen dat wapens vanuit de verschillende Europese landen via de Verenigde Arabische Emiraten in handen van de RSF zouden vallen.

[0:57:36] Herkent de staatssecretaris deze signalen en is zij bereid deze signalen met haar Europese collega's te bespreken?

[0:57:42] Over enkele weken start de vierde onderhandelingsronde tussen de EU en de Emiraten over een nieuw handelsakkoord.

[0:57:49] Als de Emiraten blijven volhouden dat zij geen enkele betrokkenheid hebben bij het conflict, terwijl de claim steeds ongeloofwaardiger wordt, is de staatssecretaris dan met me eens dat Europese voorwaarden aan wapenexportbeleid richting Emiraten explicieter onderdeel moeten worden van deze onderhandelingen?

[0:58:05] Zo ja, hoe zal zij erop toezien dat dit in Brussel gehoor krijgt?

[0:58:09] Tot slot.

[0:58:10] Het kabinet werkt naar aanleiding van de aangenomen motie patenotte aan een nationaal verbod op handel met illegale nederzettingen op de westelijk Jordaanoefer.

[0:58:18] Dat is hard nodig.

[0:58:20] Maar het is overduidelijk dat de regering Netanjauw niet van plan is om te stoppen met illegale bezetting.

[0:58:24] Sterker nog, de nederzettingen worden alleen maar uitgebreid en het geweld tegen de Palestijnen blijft ook doorgaan.

[0:58:30] Voor D66 is het internationaal recht leidend.

[0:58:33] En het internationaal recht is hier glashelder.

[0:58:35] Dit mag niet, dit kan niet.

[0:58:37] We mogen dus niet wegkijken, maar moeten zo snel mogelijk zorgen... ...dat we op geen enkele manier bijdragen aan illegale praktijken.

[0:58:44] Wanneer verwacht de staatssecretaris voorstel voor een verbod op handel... ...met de nederzettingen naar de Kamer te sturen?

[0:58:49] En kan zij toezeggen ook tijdens de RBZ te pleiten voor een Europees verbod?

[0:58:53] Dank u wel.

[0:58:56] Ik zie een interruptie van de heer Diderik van Dijk.

[0:58:59] Ja.

[0:58:59] Toch even de vragen, de heer Bamenga van D66, heel lovend over het Mercosur-verdrag.

[0:59:08] Maar er moeten ook D66, als het bij uitstek ook een milieu partijelt, en dat heb ik altijd wel gezien, toch een graad in de keel zijn.

[0:59:15] Ik dacht van u, hoe je het ook wendt of verkeerd, meer landbouwproducten gaan importeren die niet voldoen aan onze dierenwelzijnseisen, niet voldoen aan onze milieueisen, et cetera.

[0:59:24] Terwijl aan de andere kant, en daar maakt D66 ook een stevig punt van, de eisen voor de eigen boeren alleen maar worden opgeschroefd.

[0:59:31] Dat is toch ook in de ogen van D66 wel een hele ongewenste kronkel, toch zogezegd.

[0:59:39] GESPREKSLEIDERAAR.

[0:59:39] De heer Bemenga.

[0:59:40] Voorzitter.

[0:59:41] Ik was vandaag aanwezig bij de technische briefing waarbij ook aangegeven wordt dat er juist ook regels zijn gemaakt, afspraken zijn gemaakt die hier betrekking op hebben.

[0:59:52] die betrekking hebben op het klimaat, ook betrekking hebben op standaarden, die wij in ieder geval heel erg belangrijk vinden, dat daar niet aan getoornd mag worden.

[1:00:05] En ik ben het wel eens dat zeker in zo'n handelsakkoord dat er heel veel zaken zijn, wat ons betreft in ieder geval, die absoluut een vooruitgang bieden, maar dat zijn ook zaken die niet een vooruitgang zullen zijn of in ieder geval op z'n minst

[1:00:22] zeg maar, hetzelfde zullen blijven.

[1:00:24] En ik vind het dus daarom ook heel erg belangrijk dat we dat heel goed gaan monitoren, zodat we dat op zo'n goed mogelijke manier zullen kunnen ondervangen.

[1:00:37] Ik zie een interruptie van de heer Hoogveen.

[1:00:40] Dank u, voorzitter.

[1:00:41] Ja, ik heb één vraag waar de heer Bamenga kort aan toewijde.

[1:00:45] Dat ging over het MVO-standpunt.

[1:00:48] Dus ik neem aan dat er werd geduld op de anti-dwangarbeidverordening.

[1:00:55] Nou ja, goed, de implementatie daarvan, dat is nog een groot vraagteken hoe dat eruit gaat zien.

[1:00:59] Maar hoe kijkt de partij van de heer Bamenga naar de ontwikkelingen rondom wat we nu bijvoorbeeld zien in Europa rondom het omnibuspakket?

[1:01:07] Dat we juist zien dat er wordt ingezet op

[1:01:10] minder strenge toezichten, minder... Daar verwees u zelf ook naar, dat je dus juist die regeldruk voor bedrijven moet verminderen.

[1:01:17] Hoe kijkt D66 naar die ontwikkelingen ook rond die antidwangarbeidverordening en hoe dat geïmplementeerd gaat worden en wat het effect daarvan gaat zijn op onze bedrijven?

[1:01:28] Ik had het in ieder geval over de IMVO-regelgeving.

[1:01:32] En wat wij juist zien, is dat dat heel erg uitgekleed wordt.

[1:01:36] Tuurlijk, daar waar het gaat om regeldruk, die uiteindelijk niet per se leidt tot de doelstellingen die wij willen behalen, dat is prima.

[1:01:46] Maar juist als het gaat om die doelstellingen die wij willen behalen, wat ik net ook al heb aangegeven, bijvoorbeeld inderdaad met kinderarbeid of allerlei andere misstanden, wie de rijkwijte ervan,

[1:01:58] ...behoren tot degenen die daar verplichtingen in hebben.

[1:02:03] Ik vind dat dat niet dermate uitgekleed mag worden... ...zodat de impact minder wordt daardoor.

[1:02:09] Dus wat mij betreft gaat het echt om de impact die je wil maken... ...en die impact moet zo groot mogelijk zijn.

[1:02:16] Nog een vraag van de heer Hoogveen.

[1:02:17] Ja, voorzitter.

[1:02:19] De impact, daar gaat het dan om dat bepaalde bedrijven worden ontzien.

[1:02:24] We zien nu de ontwikkeling bijvoorbeeld bij de gehekelde CSDDD, waarin we zien dat bepaalde bedrijven, namelijk onze MKB-bedrijven, daarvan worden ontzien.

[1:02:36] is de partij van de heer Bamenga er voorstander van om juist te kijken hoe je... Wij zijn überhaupt geen voorstander van deze wet- en regelgeving, maar als die er dan komt, dat in ieder geval onze kwetsbare MKB-bedrijven en toeleveranciers hiervan worden ontzien en dat het dan, als dat dan uitkleden betekent, dat dat toch uiteindelijk voordelig kan zijn.

[1:02:58] Nou ja, kijk, wat de rijkwijd precies moet zijn, ik denk dat het duidelijk moet zijn dat wij niet eens zijn met het feit dat het hier bijvoorbeeld gaat om... Nou ja, ik meen dat het ging om 5.000 fte.

[1:03:13] Dat is natuurlijk gigantisch.

[1:03:14] En dat betekent dat er heel veel bedrijven daar niet onder zouden vallen.

[1:03:18] Dus wat ons betreft mag dat heel anders zijn.

[1:03:21] Mogen er veel meer bedrijven daaronder...

[1:03:23] ...daaronder vallen, waar precies de lijn zal liggen.

[1:03:30] Ja, wellicht, als het op Europees niveau het niet lukt... ...zullen wij natuurlijk ook kijken hier vanuit de Kamer... ...wat we daaraan zouden willen gaan doen.

[1:03:41] GESPREKSLEIDERAAR.

[1:03:41] Een interruptie van de heer Seder.

[1:03:43] JOURNALIST.

[1:03:44] Ja, voorzitter.

[1:03:44] D66 en de ChristenUnie trekken vaak samen op... ...als het gaat om productiestandarden wereldwijd... ...om het tegengaan van kinderarbeid.

[1:03:50] We hebben ook nog een wetsvoorstel...

[1:03:52] in de Kamer liggen, IMVO, Nationale Implementatie.

[1:03:56] Ik heb net het debat gevolgd, dus zal ik geen vragen verstellen.

[1:03:59] Ik heb een paar weken geleden vragen gesteld aan het kabinet ten aanzien van handel met de Westelijke Sahara.

[1:04:06] Ik refereer hier namelijk naar wat Menga het net heeft over de stappen zetten op de Westbank.

[1:04:11] Die discussie kennen we, er zijn al komen wat moties geweest.

[1:04:14] Maar wat mij opvalt, is dat het kabinet de EU-lijn kiest dat

[1:04:19] dat het etikeringsbeleid in de Westelijke Sahara wel, ik noem het even, gedoogd wordt, terwijl we kennelijk met verschillende gebieden, waar er sprake is van een conflictsituatie, anders ons opzellen.

[1:04:34] Mijn vraag is even hoe D66 naar de situatie van de Westelijke Sahara kijkt, omdat, zoals u ook weet, daar heel veel mensen gewoon ontheemd leven en eigenlijk een tweesporenbeleid nu lijkt te voeren.

[1:04:44] Eén zit ten aanzien van het Midden-Oosten, de andere kant ten aanzien van de Westelijke Sahara.

[1:04:48] En we hebben geen woord over wat er op Cyprus gebeurt, maar dat zal ik even achterwege laten.

[1:04:52] Mijn vraag is even hoe u naar die situatie van West-Xaren en de opstelling van Nederland en de EU kijkt.

[1:04:58] Ja, voorzitter.

[1:04:59] Ik heb, denk ik, in mijn bijdrage ook aangegeven dat voor ons het internationaal recht, mensenrechten,

[1:05:05] En op het moment dat die in het gedien komen, dan vinden wij in ieder geval dat wij naar ons stand moeten handelen en zorgen dat dat gecorrigeerd wordt.

[1:05:16] En dat geldt onafhankelijk van welk land.

[1:05:22] De heer Seder heeft een vervolgvraag, maar ik heb een vraag om het kort te houden, aangezien we met veel zijn.

[1:05:30] Oké.

[1:05:30] Dan geef ik het woord aan mevrouw Van der Plas.

[1:05:34] Ja, dank u wel, voorzitter.

[1:05:38] Voorzitter, Nederland is een handelsland en onze welvaart hebben we ook te danken aan handel.

[1:05:43] Al honderden jaren drijven we handel met landen over de hele wereld.

[1:05:47] En BBB is dan ook niet per se tegen handelsverdragen.

[1:05:51] Maar wij maken ons wel zorgen over handel met landen die geen gelijke standaarden hebben met die van Europa en Nederland.

[1:05:57] Wij consumeren wat wij niet mogen produceren.

[1:06:01] En BBB blijft het moeilijk vinden dat Nederlandse boeren en voedselverwerkers aan de ketting worden gelegd.

[1:06:07] Denk aan de stikstofketting, de dierenwelzijnsketting, de gewasbeschermingsmiddelenketting, de antibioticaketting.

[1:06:12] de CO2-ketting en noem het allemaal maar op, terwijl we tegelijkertijd een akkoord sluiten met landen waar die standaarden en de controles structureel lager liggen.

[1:06:21] De industrie en het dienstensector gaan vooral meer geld verdienen hier.

[1:06:25] ...terwijl de risico's neerslaan bij boeren en vleesbedrijven.

[1:06:29] Wageningen Universiteit waarschuwt dat het Nederlandse vleessector... ...met mercosuur structureel schade leidt... ...terwijl de Nederlandse economie er maar beperkt beter van wordt... ...namelijk 0,02 procent van het bruto binnenlands product in 2040.

[1:06:44] Ruilt het akkoord daarmee landbouw in als wisselgeld... ...voor de industriële export- en dienstensector, vraag ik de staatssecretaris.

[1:06:52] En dan heb ik het nog niet eens over de volksgezondheid.

[1:06:55] Dat wordt hier bijna niet benoemd.

[1:06:57] De Nederlandse veehouderij heeft de laatste 15 jaar 70% antibiotica gereduceerd.

[1:07:03] De soorten antibiotica zijn flink teruggeschroefd... ...en de controles op antibioticagebruik zijn heel erg streng.

[1:07:11] En dit alles om resistentie bij bacteriën te voorkomen.

[1:07:14] En de Nederlandse veehouderij verdient daarvoor alle lof.

[1:07:18] Merkersuurlanden daarentegen hebben dit niet of veel minder gedaan.

[1:07:21] Daar kijken ze helemaal niet zo nauw op antibiotica gebruik en de controles in merkersuurlanden zijn ook veel minder streng en minder regelmatig.

[1:07:30] Dus ik heb een aantal vragen aan de staatssecretaris.

[1:07:33] Erkent het kabinet dat het huidige akkoord een reëel risico op oneerlijke concurrentie creëert voor de Nederlandse voedselproducenten, juist doordat standaarden moeilijk handhaafbaar zijn in de merkersuurlanden?

[1:07:44] Hoe beoordeelt de staatssecretaris het rapport van Wageningen Universiteit

[1:07:48] dat de Nederlandse vleessector structureel nadeel ondervindt, terwijl de economische baten op macroniveau minimaal zijn?

[1:07:55] Kan de staatssecretaris uitsluiten dat resistente bacteriën onze voedselketen binnenkomen?

[1:08:02] En waar baseert zij dat op?

[1:08:05] De kans bestaat ook dat plagen en plantziekten in de EU binnenkomen omdat planten door overmatig gebruik van gewasbeschermingsmiddelen in Mercosur-landen resistent geworden zijn.

[1:08:15] Zijn er garanties dat de controlecapaciteit in de EU op orde is?

[1:08:19] En zijn er garanties dat er voldoende dierenartsen ter plaatse worden opgeleid om lokaal controles op antibiotica-gebruik uit te voeren in de Mercosur-landen?

[1:08:30] En hoe wordt de hoeveelheid resistente bacteriën op voedsel uit mercosuurlanden gemonitord?

[1:08:37] Het Klimaatakkoord van Parijs is onderdeel geworden van het Mercosuurverdrag en NGO's kunnen dus ook een klacht indienen bij een mogelijke schending van het Klimaatakkoord.

[1:08:46] En hoe voorkomt de staatssecretaris dat actiegroepen zoals Milieudefensie of MOB van de heer Vollenbroek hiermee een extra instrument krijgen om Nederlands beleid aan te vechten?

[1:08:58] Voorzitter, dan het anti-dumpings dossier van varkensvlees richting China.

[1:09:03] De handelsrelatie met China is voor onze varkenssector essentieel, juist omdat het gaat om poten, staarten, oren, snuiten, koppen en organen die in Europa niet of nauwelijks worden gegeten.

[1:09:13] Maar de Chinezen zijn er wel gek op.

[1:09:15] Dus terwijl wij hier de snitsel en de ham oppeuzelen, kan alles van het varken wat wij niet eten mooi naar China.

[1:09:21] Maar de ruzie met de EU over de heffingen op elektrische auto's uit China, daardoor heeft China voorlopige anti-dumping heffingen voor varkensvlees uit Europa ingesteld.

[1:09:30] Voor Nederland variëren deze tussen de 20 tot wel 62 procent.

[1:09:35] Er is helemaal geen dumping trouwens van varkensvlees op de Chinese markt, want China straft ons gewoon omdat ze boos zijn over die heffingen op die elektrische auto's.

[1:09:44] Andere landen, zoals Spanje, hebben heel actief op diplomatiek niveau gelobbyd.

[1:09:48] Maar Nederland was nauwelijks zichtbaar.

[1:09:50] Klopt dat, vraag ik de staatssecretaris.

[1:09:52] En zo ja, hoe kan dat?

[1:09:54] De Europese Commissie heeft schriftelijk bezwaar ingediend bij het Chinese ministerie van Handel en Nederland heeft daar een aanvullend schriftelijk commentaar op ingediend, maar dat vind ik niet genoeg.

[1:10:03] BBB wil dat Nederland stevig politiek en diplomatiek handelt.

[1:10:07] Dus ik heb nog een paar vragen tot slot.

[1:10:09] Wat is de inzet van Nederland en de Europese Commissie geweest om de relatie met China te herstellen en welke resultaten zijn er geboekt?

[1:10:17] Wat zijn de laatste ontwikkelingen in Europa als het gaat over die importheffingen op Chinese elektrische voertuigen?

[1:10:23] Gaat het kabinet samen met de Europese Commissie een WTO-traject, de WTO staat voor World Trade Organization, de wereldhandelsorganisatie, een WTO-traject voorbereiden voor het geval China de heffingen definitief maakt?

[1:10:36] Wanneer wordt deze inzet geagendeerd in de Raad Handel?

[1:10:39] En de laatste vraag is, mocht China de heffingen definitief maken, gaat Nederland dan in Brussel pleiten voor tijdelijke EU-maatregelen om verschillen tussen bedrijven,

[1:10:50] de 20 en de 62 procent te compenseren en de sector toekomstbestendig te houden.

[1:10:55] En zo nee, waarom niet?

[1:10:57] Dank u wel.

[1:11:02] Dank u wel.

[1:11:02] We hebben het over het eerste gedeelte van de bijdrage van mevrouw Van der Plas, over dat Mercosur-verdrag.

[1:11:08] Ik hoor kritische geluiden daarover, die deel ik.

[1:11:12] Maar uw linkerbuurman, soms letterlijk gesproken uw linkerbuurman, meneer Van den Burg... Soms.

[1:11:18] Soms, soms.

[1:11:19] Niet altijd eens.

[1:11:21] Die zijn net in een interruptie op mij heel triomfantelijk.

[1:11:25] De BBB en de VVD levert...

[1:11:28] En daarom gaat de staatssecretaris met die triomfantelijke steun, gaat de staatssecretaris, mogelijk met mandaat nog van de Kamer, dat moet later nog blijken, op stap.

[1:11:39] Dus uw coalitiegenoot, de heer Van den Burg, schuift eigenlijk dat Merkel-Soer-verdrag en de goedkeuring daaraan ook in de schoenen van de BBB.

[1:11:47] Hoe ziet mevrouw Van der Plas dat?

[1:11:51] Sorry, ik had mijn microfoon aangelaten, dat zou ik niet meer doen.

[1:11:54] Nou ja, kijk, ons standpunt van BBB is altijd duidelijk geweest.

[1:11:59] En dat standpunt en die zorgen die wij hebben, die zijn nog steeds... Ik heb nog niet iets gelezen of gezien waarvan ik denk van, nou, oké, weet je, dan kunnen wij daar ook wel mee leven.

[1:12:13] Die zorgen die blijf ik hebben, die heb ik ook geuit, overal, iedereen weet dat.

[1:12:18] Dat dat zo is.

[1:12:22] Aan de andere kant, meneer Markuszower, zeg ik er ook even bij.

[1:12:27] Wij zijn wel blijven zitten in het kabinet.

[1:12:30] En de PVV had natuurlijk met 37 zetels een flinke stempel kunnen drukken op de discussie.

[1:12:36] in het kabinet.

[1:12:37] En daar heeft uw partijleider heeft daarvoor gekozen om dat niet meer te doen.

[1:12:44] En dat mag, iedereen mag weglopen wanneer hij wil, maar het feit is wel dat dit kabinet is blijven doorwerken.

[1:12:52] Maar ik blijf erbij zeggen, met nadruk, dat ik het wel heel moeilijk blijf vinden en ook heel lastig blijf vinden.

[1:13:01] En mijn gevoel over het merksheerverdrag

[1:13:04] is nog niet anders geworden, want ik blijf me heel erg veel zorgen maken over de boeren die hierdoor worden getroffen.

[1:13:13] De heer Hoogveen zegt net, er zijn al zoveel handelsverdragen, maar de agrarische sector is springlevend.

[1:13:21] Nou, dan weet ik dat de heer Hoogveen lang in Europa is geweest, maar toch vraag ik me dan wel een beetje af onder welke steen heeft de heer Hoogveen.

[1:13:28] Ja, ik ga hem nu zelf aanspreken, dus hij gaat waarschijnlijk ook reageren.

[1:13:31] Maar de agrarische sector is helemaal niet springlevend.

[1:13:34] De agrarische sector zit in de diepste ellende die er is.

[1:13:39] Duizenden boeren stoppen of gaan stoppen.

[1:13:42] Dus nee, daarom zijn die zorgen ook zo groot.

[1:13:46] Ze hebben het hier al zo moeilijk en ze krijgen het met een nieuw kabinet.

[1:13:51] Als dat de kant op gaat waarvan ik vermoed dat het opgaat, gaan ze het nog veel moeilijker krijgen.

[1:13:57] En juist daarom maken we nog steeds zorgen over dit handelsverdrag.

[1:14:02] Zijn er nog andere interrupties van de heer Hogeveen?

[1:14:04] Nou, die kan ik natuurlijk niet laten liggen.

[1:14:06] Nee, eigenlijk gewoon een hele simpele vraag aan mevrouw van der Plas.

[1:14:10] Ziet u, als u gewoon kijkt naar dit gehele verdrag, ziet u ook ergens voordelen voor de agrarische sector?

[1:14:15] En zo ja, waar?

[1:14:20] Ja, voorzitter, de heer Hogeveen had het net over kaasboeren en melkboeren.

[1:14:26] En die zouden daarvan profiteren?

[1:14:28] Ja, tuurlijk, dat zien wij ook.

[1:14:31] Maar die kaaskoeien en die melkkoeien, die worden uiteindelijk wel geslacht.

[1:14:36] Ze worden ook vlees, hè?

[1:14:38] Je gaat niet de prullenbak in, die worden geslacht.

[1:14:40] Dus dat wordt vlees.

[1:14:41] Dan worden er biefstukjes en biefflappen.

[1:14:43] Dus die worden hier gewoon verkocht.

[1:14:44] Dat is Nederlands rundvlees.

[1:14:47] Dus in die zin zou je kunnen zeggen, ja, voor de kaas en de melk is het misschien goed, maar voor het vlees is het niet goed.

[1:14:53] ...vleesveeboeren die dubbeldoel koeien hebben.

[1:14:55] Een koe is dan klaar met melken, die is wat ouder... ...en die wordt dan overgenomen door een vleesveeboer.

[1:15:04] En daar mag de koe nog wat langer leven... ...en die krijgt daar een goed leven op stro... ...en die wordt heerlijk gevoerd met allemaal lekkere dingen... ...en die krijgt lekker weer vlees op de botten... ...en dat gaat weer naar de Nederlandse keurslagen.

[1:15:16] Ja, ik vind dat een heel erg mooi systeem.

[1:15:20] Dus ja, er zitten voordelen aan.

[1:15:23] Maar ik zie nog steeds ook hele grote nadelen.

[1:15:26] En het feit dat wij consumeren wat wij niet mogen produceren, dat blijf ik wel een groot probleem vinden.

[1:15:43] Het inzoomen op negatieve effecten in een handelsverdrag kan een verstoorde beeld van de werkelijkheid geven.

[1:16:02] melkproducten, babyvoedingproducten, maar ook als we kijken naar bijvoorbeeld machines, waar Nederland ook een flinke aandeel in heeft, ook die innovaties die in de agrarische sector worden gebruikt.

[1:16:14] En als we dan alleen al kijken naar de huidige Mercosurtarieven, dus de tarieven als wij exporteren zijn nu 14 tot 20 procent, ja,

[1:16:24] Die gaan naar nul.

[1:16:25] Dus we zien ook in de onderzoeken juist dat vanuit die agrarische sector, vanuit die innovaties die Nederland naar voren brengt, dat daar ook heel veel voordelen in zitten.

[1:16:34] Erkent mevrouw Van der Plas dat?

[1:16:37] Ik wil mevrouw Van der Plas vragen een beetje korter te reageren, gezien de tijd.

[1:16:41] Ja, de heer Hogeveen ziet gewoon niet hoeveel boeren wij aan het verliezen zijn in Nederland.

[1:16:50] Wij hebben een sterke kennis- en innovatiesector rondom de agrarische sector, omdat wij een hele sterke agrarische sector hadden.

[1:16:59] Iets waar landen goed in zijn, daar ontstaat een kennis- en innovatiesirkel omheen.

[1:17:04] Maar wij verliezen inmiddels zoveel boeren.

[1:17:07] Dat daar straks helemaal geen sprake meer van is, dan hebben we al te weinig.

[1:17:11] We zien dat al aan de vleesprijs en de zuivelprijs.

[1:17:14] Die gaan omhoog omdat er gewoon steeds minder boeren zijn.

[1:17:18] En als dat er nog minder worden en het kan goedkoop geïmporteerd worden vanuit andere landen, dan krijgen we zeker wel een probleem eventueel met voedselzekerheid.

[1:17:28] Maar dan gaan we dus ook steeds meer van buiten halen.

[1:17:30] En dat is juist wat wij zeggen.

[1:17:32] Je moet proberen je zo min mogelijk afhankelijk te maken van import uit derde landen.

[1:17:37] Maar zelf je eigen sector sterk houden, zodat je die voedselvoorziening blijft hebben.

[1:17:42] Dus nee, in zekere zin erken ik dat niet.

[1:17:44] Want ook die kennis- en innovatiecirkel, die gaat ook weg.

[1:17:50] Als boeren weggaan, gaat in de periferie heel veel omvallen.

[1:17:53] En dat probeer ik al jaren te benadrukken.

[1:17:56] En ik hoop dat ik de heer Hogeveen daar ook een beetje mee kan krijgen.

[1:18:00] Want het is niet zo rooskleurig zoals hij zich dat voorstelt, voorzitter.

[1:18:06] Ik zie geen andere interrupties, dus dan geef ik graag het woord aan de heer Van den

[1:18:11] Voorzitter, tot gisteravond half acht wist ik niet dat ik hier zou zitten vandaag.

[1:18:15] Maar toen werd het feestje een feit.

[1:18:19] Toen werd de heer Van Kampen gekozen als voorzitter van onze Kamer, waardoor hij nu andere verplichtingen had, zoals het ontvangen van de groothertog van Luxemburg.

[1:18:28] Dus mocht ik hier zitten.

[1:18:29] En het is een mooi onderwerp om bij te mogen zitten, want de VVD is een groot voorstander van handelsverdragen.

[1:18:35] In die zin volg ik de lijn van jaar 21 als het gaat om de handelsverdragen, die ook zeer noodzakelijk zijn om onze strategische onafhankelijkheid te bevorderen.

[1:18:48] We zien dat we ons de afgelopen jaren veel te veel afhankelijk hebben gemaakt van Rusland, China en de Amerikanen.

[1:18:55] En dan zie je ook dat het mis kan gaan op het moment dat er zich veranderingen voordoen in de verhoudingen.

[1:19:02] En dat wij echt moeten streven als Europa, maar ook als Nederland, naar een grotere onafhankelijkheid.

[1:19:09] En daarbij helpen handelsverdragen, omdat je dan...

[1:19:12] de energie en de krachten kunt spreiden.

[1:19:15] Bovendien, door een verdrag aan te gaan met al eerder genoemde landen in het Mercosur-verdrag, maak je die landen ook weer minder afhankelijk van China en ook dat draagt bij aan een stabielere wereld.

[1:19:27] En de heer Markeshouwer dichtte mij nog voorzienende gaven toe.

[1:19:33] Inmiddels moet hij constateren met mij dat CDA, ja, in een 20D60 in de VVD zich hebben uitgesproken voor dit verdrag.

[1:19:41] Het zijn 75 zetels.

[1:19:42] 75 zetels.

[1:19:43] U kunt er een land mee regeren.

[1:19:45] Maar we weten ook hoe Volt in de wedstrijd zit.

[1:19:48] Dus daarmee is er een meerderheid van de Kamer.

[1:19:50] die het kabinet van VVD en BBB daarin steunt.

[1:19:53] En daarin verdient inderdaad mijn rechte buurvrouw complimenten, want het is inderdaad zo.

[1:19:59] PVV liep weg toen het moeilijk werd.

[1:20:02] NEC liep weg toen het moeilijk werd.

[1:20:05] BBB is gebleven en neemt dan ook nog met de BBB-bewindspersonen in dit kabinet een besluit wat voor de BBB-fractie ingewikkeld is.

[1:20:16] Dapper dat je ook gewoon dan doorzet en moeilijke besluiten durft te nemen, ook als dat pijn doet.

[1:20:23] Dat is besturen.

[1:20:25] Dus mooi dat we hier nu een voorstel hebben liggen wat de steun heeft van het kabinet, steun heeft van de meerderheid van de Kamer.

[1:20:34] We moeten wat mij betreft, en daarin volg ik ook de lijn van ja in het twintig, nu zo snel mogelijk de daarin volgende stappen zetten.

[1:20:41] Maar zeg ik er ook wel tegen de staatssecretaris bij,

[1:20:44] die dat niet als een aanmoediging hoeft te horen en ook niet zal horen.

[1:20:47] Want als er één iemand is in het kabinet die meer energie heeft dan ik, dan is zij het wel.

[1:20:52] We moeten wel ook doorgaan met stappen te zetten.

[1:20:56] Dit verdrag gaat natuurlijk niet alleen over Mercosur, het gaat ook over de hervormingen van het verdrag met Mexico.

[1:21:01] Maar we moeten ook kijken hoe we de banden met Australië verder kunnen aanhalen, de banden met India verder kunnen aanhalen.

[1:21:07] We hebben natuurlijk het mooie CETA-verdrag dankzij de voorvoorvoorganger van deze

[1:21:13] Staatssecretaris Liesje Schrijnemagger, maar we moeten ook verder kijken hoe we de banden met Canada kunnen aanhalen.

[1:21:21] En daar wil ik deze staatssecretaris graag in de tijd die haar de komende maanden en nog rest heel erg toe oproept.

[1:21:34] Ik zie geen interrupties, dus dan geef ik graag het woord aan de heer Dekker.

[1:21:39] Ja, dank u wel, voorzitter.

[1:21:41] Wat de Nederlandse internationale handelsbetrekkingen betreft... ...vallen de laatste tijd ongunstige ontwikkelingen op.

[1:21:47] Al langer speelt natuurlijk de boycott van Rusland... ...die we in het kader van de EU- en de NAVO-afspraken naleven... ...en die onze handelsmogelijkheden, zowel qua import als export, ernstig beperken.

[1:21:58] Daarnaast hebben we gezien dat onze handelsrelaties met China... ...sterk onder druk staan als gevolg van de onhervolgbare Nexperia-saga... ...waarbij de minister naar eigen zeggen op eigen houtje... ...vergaande maatregelen heeft genomen die bijna op nationalisatie lijken.

[1:22:12] waardoor ook onze Europese partners even in de problemen werden gebracht.

[1:22:16] Zelden was ik het meer eens met dit uitgebreide NRC-artikel hierover.

[1:22:20] Gelukkig begreep ik dat minister Karman zijn ingreep vandaag heeft opgeschort, beter ten halve gekeerd dan ten hele gedwaald.

[1:22:27] En dan Mercosur, een EU-handelsverdrag met de Zuid-Amerikaanse landen Brazilië, Argentinië, Paraguay en Uruguay, waar overal 25 jaar wordt onderhandeld.

[1:22:36] Ook hier is het Nederlands belang onduidelijk.

[1:22:39] We hebben het in Mercosur-verband over enorme consumentenmarkten met grote exportmogelijkheden voor Europese bedrijven.

[1:22:46] Wat dat betreft dan met name grote industriële bedrijven in Duitsland, zoals de machine- en autoindustrie, de chemie en Big Pharma.

[1:22:54] Die zien de importbeperkingen voor hun producten in de Mercosur-landen graag verdwijnen, zeker in het licht van de beperkingen die tegenwoordig gelden in Rusland, China en de Verenigde Staten.

[1:23:03] Overigens grotendeels beperkingen die de EU-landen zelf hebben gecreëerd door hun buitenlandpolitiek.

[1:23:09] De voordelen voor het Nederlands bedrijfsleven van Mercosur zijn bescheiden en gelden vooral de grotere, eerder genoemde sectoren waar vooral multinationals actief zijn, ook Nederlandse.

[1:23:20] Voor het Nederlands bedrijfsleven heeft het EU-Mercosur-verdrag verder vooral nadelen, met name voor de landbouwsector.

[1:23:27] In Nederland wordt de landbouw steeds meer gekneveld door vergaande regelgeving, onder andere waar het gewasbescherming, groene natuuroverwegingen, energiekosten en stikstofregels betreft,

[1:23:37] Terecht bestaan de grote zorgen over de onbelemmerde markttoegang van landbouwproducten uit Mercosur-landen, waar deze verstikkende en kostenverhogende omstandigheden niet of veel minder gelden.

[1:23:47] Oneerlijke concurrentie.

[1:23:49] Bij de laatste wijzigingen en aanvullingen in het Mercosur-dossier is veel werk gemaakt van het trachten te mitigeren van de nadelen.

[1:23:56] Dat zijn voor Nederland verbeteringen.

[1:23:58] Zo worden voor zogenaamde sensitieve importproducten, rund- en pruimveervlees, quota ingesteld en worden in het Europees Verband vrijwaringsmaatregelen mogelijk gemaakt die zien op eventuele marktverstoring.

[1:24:10] Er wordt bovendien een rebalancingmechanisme ingesteld en een geschillenbeslichtingsprocedure.

[1:24:15] Verder worden flankerende maatregelen ingesteld die ervoor moeten zorgen dat het landbouwsector in de Mercosur-landen zoveel mogelijk aan dezelfde beknellende regels moet voldoen als de boeren in Europa.

[1:24:26] Dus beperking van gewasbeschermingsmiddelen, rekening houden met het Parijsakkoord enzovoort.

[1:24:31] Naar onze mening een moeizame en bovendien ongewenste insteek.

[1:24:34] Veel liever zien wij een verruiming van de mogelijkheden hier te landen.

[1:24:39] Al met al kan Forum voor Democratie dit gewijzigde Mercosur-verdrag niet steunen.

[1:24:44] Voor de EU als geheel is het wellicht gunstig, voor Nederland is dat naar onze vertuiging niet.

[1:24:49] En hier raken we aan een algemeen punt, voorzitter.

[1:24:52] Het directe Nederlandse belang lijkt steeds minder een dominante rol te spelen in ons buitenlandbeleid.

[1:24:57] Het heeft er de schijn van dat wij ons voornamelijk richten op het behagen van de internationale samenwerkingsverbanden waarin wij verkeren, zoals de EU en de NAVO.

[1:25:06] Behalve EU-merkosuur noemde ik al onze reflex naar China, die gelukkig heel open is, en ons voorop lopen in sancties en boycotten naar Rusland.

[1:25:14] Allemaal beleidsrichtingen die we lijken te volgen uit blinde loyaliteit, maar die het directe Nederlandse belang schaden.

[1:25:20] ...tot hoog tijd om tot fundamenteel andere afwegingen te komen... ...waarbij wat onmiskenbaar goed is voor Nederland weer voorop komt te staan.

[1:25:28] Hoe denkt de minister hierover, de staatssecretaris?

[1:25:34] Dank u wel.

[1:25:34] GESPREKSLEIDER.

[1:25:36] Ik zie geen interrupties, dus dan geef ik graag het woord aan de heer Seder.

[1:25:37] JOURNALIST.

[1:25:38] Ja, voorzitter, dank u wel.

[1:25:39] Het Europese parlement heeft ingestemd met verdere afzwakking van de zogeheten... ...anti-wegkijkwet, de CSDDD.

[1:25:45] En onder het mond van het verminderen van regeldruk zwakt Europa haar verplichting af om mensenrechten schendingen en milieuschade tegen te gaan.

[1:25:52] Ja, dat is één van de doelstellingen die de afgelopen jaren is uitgesproken.

[1:25:56] De Raad, commissie en parlement gaan nu verder onderhandelen.

[1:25:59] Hoeveel regeldruk wordt er nu met alle afwerkswakkingen van de CSD, die nu daadwerkelijk bespaart, vraag ik.

[1:26:05] En hoe zeker kunnen consumenten straks zijn dat hun producten niet gemaakt zijn met kinderarbeid of moderne slavernij, of dat er milieuschade heeft plaatsgevonden.

[1:26:14] Daar moet ik me toch iets van het hart.

[1:26:16] Want het is toch zo dat het merendeel van de regeldruk in de CSRD zit, niet in de CS333.

[1:26:21] En dan is het argument gebruiken, regeldruk van de CSDD-doelstellingen af te zwakken, toch een onterechte en misschien ook wel een slappe smoes dat burgers qua informatievoorziening op het verkeerde been zit, vraag ik aan de staatssecretaris.

[1:26:37] In Nederland is er al aangenomen wetgeving op specifiek kinderarbeid.

[1:26:41] Al in 2019 heeft de Eerste Kamer immers voor de wet zorgplicht kinderarbeid de WZK gestemd.

[1:26:48] Deze ziet dus niet toe op due diligence in het algemeen, maar specifiek op het punt van kinderarbeid.

[1:26:53] En op dat punt is de wet op meerdere punten ambitieuzer dan de huidige CSDD nu is.

[1:26:59] Dat geeft te kijken of geeft te denken, voorzitter.

[1:27:02] En de regering draalt echter maar en heeft de WZK nog niet in werking laten treden, ondanks de parlementaire uitspraken en besluitvorming.

[1:27:10] Een lagere regelgeving is nog niet uitgewerkt.

[1:27:13] De CSDDD moet er niet voor zorgen dat straks deze al aangenomen wetgeving ook wordt afgezwakt.

[1:27:19] Dat moeten we toch niet willen.

[1:27:20] Kan de staatssecretaris daarom toezeggen dat de implementatiewet van de CSDDD op het gebied van tega- en kinderarbeid zo veel mogelijk in lijn wordt gebracht met de WZK?

[1:27:28] Of anders om zo snel mogelijk te beginnen met het uitwerken van de lagere regelgeving, zodat de WZK snel in werking kan treden?

[1:27:34] Ik overweeg geen motie hierop.

[1:27:35] We hebben het debat net ook met andere Kamerleden gevoerd.

[1:27:40] Uiteindelijk spreken we ook over de kabinetsappreciatie van Mercosur.

[1:27:43] En nadat er meerdere moties zijn weggestemd, gloort er voor het kabinet nu hoop dat er in de Kamer de krapst mogelijke meerderheid voor Mercosur lijkt te zijn.

[1:27:51] De ChristenUnie blijft nog steeds kritisch vanwege de mogelijke negatieve impact op niet alleen boeren, maar ook mens, dier en milieu.

[1:28:01] Ook voor zeker een deel van de landbouwsector, zoals de rundvee- en pluimveesector, lijkt dit akkoord geen goed nieuws te zijn.

[1:28:08] Klopt het dat op het gebied van milieu, dierenwelzijn en arbeidsomstandigheden in Merkelsoord niet de eisen worden gesteld zoals die in de EU gelden?

[1:28:15] Betekent dat niet dat er sprake blijft van een ongelijks speelveld en dat dit akkoord daarmee nog steeds geen goed nieuws is voor werknemers in de Zuid-Amerikaanse landen, als voor dierenwelzijn en milieu?

[1:28:26] Ik lees in de kabinetsappliciatie geen harde afspraak op dit punt, dus wel graag een reactie

[1:28:30] Maar klopt het dat het akkoord geen afspraak bevat om naleving van arbeidsrechten af te dwingen?

[1:28:35] Vinden staatssecretaris niet dat dit een essentieel onderdeel moet zijn van elk handelsverdrag dat de EU sluit, dus ook met Zuid-Amerika?

[1:28:42] En klopt het dat er vanuit de EU onder merkzuur tegen lagere tarieven bestrijdingsmiddelen naar mercutielanden mogen worden geëxporteerd die in de EU al uitgefaceerd of verboden zijn en zo indirect in ons voedsel terecht kan komen?

[1:28:57] Zowel voor landbouw, milieu, maar ook de volksgezondheid van de Europese, dan wel Nederlandse burgers.

[1:29:03] Graag een reactie.

[1:29:04] En wat betekent het rebalancingmechanisme nu concreet?

[1:29:08] Betekent dit nu dat de EU wordt beperkt in het nemen van maatregelen die mensen en milieu beter beschermen, als het negatieve gevolgen hebben voor de landen uit Zuid-Amerika?

[1:29:17] Want dit lijkt me niet de bedoeling.

[1:29:19] Voordeur, ik ben al met al niet ongevoelig voor het argument van brede economische samenwerking en strategische partnerschappen, juist ook in het

[1:29:27] De berekende toename van onze economie door Mercosur lijkt me wel op het zachtste zegt mager, namelijk 0,02 procent erbij.

[1:29:38] En wat betreft de handelgroei van 0,05 procent.

[1:29:40] Is die kleine economische groei nu alle nadelen de waard?

[1:29:44] In hoeverre gaat het bedrag dan daadwerkelijk bijdragen aan de economie en handel die weerbaarder is?

[1:29:49] Laatste vraag, voorzitter.

[1:29:50] Dat ging net al in mijn interruptie- debat met de heer Bamenga.

[1:29:53] Ik heb een reactie gehad over mijn eerdere vragen over ons handel,

[1:29:57] standpunten aanzien van de situatie in Westelijke Sahara.

[1:30:00] Want daar hebben we een EU-etikeringsbeleid.

[1:30:03] Maar door de afgelopen twee jaar hebben we door politieke maatregelen nu nationale maatregelen afgekondigd tegen de Westbank, waar de politieke meerderheid voor was.

[1:30:12] Maar dat zorgt nu voor een ander speelveld dan hoe wij in EU-verband nu te opzicht van de situatie in Westelijke Sahara en Marokko kijken.

[1:30:19] Ik wil voorkomen dat wij discriminatoire beleid vanuit nationale wetgeving gaan uitvoeren.

[1:30:23] Daarom heb ik antwoord gevraagd aan de premier

[1:30:26] Die heeft een Kamerbrief gestuurd waarin hij eigenlijk uitlegt wat het Hof van Justitie voor vorig jaar heeft besloten.

[1:30:33] Maar dat is niet het nationaal standpunt, ook niet in het licht van de aangenomen moties.

[1:30:37] Mijn vraag is of de staatssecretaris dit nog verder zou willen verduidelijken.

[1:30:46] Dank u wel.

[1:30:48] Dank u wel.

[1:30:50] Een vraag.

[1:30:51] In het huidige handelsverdrag staan, denk ik, mooie afspraken in als het gaat om duurzaamheid.

[1:30:56] Dat gaat over het Mercosur-verdrag, bedoel ik.

[1:31:01] Het kan zo zijn dat het in handelsverdragen echt kan helpen om afspraken zoals over ILO-verdragen, om die standaard in landen die onder zo'n handelsverdrag vallen, omhoog te brengen.

[1:31:14] Hoe kijkt de ChristenUnie daartegen aan?

[1:31:18] Ziet de ChristenUnie ook dat dat in die zin ook heel positief kan uitwerken voor landen waar de standaarden misschien nog wat minder hoog zijn, zoals wij gewend zijn?

[1:31:31] Dat is waar, alleen volgens mij krijg je het verhaal niet rond.

[1:31:35] Ik heb net aangegeven, ik noem een voorbeeld, bijvoorbeeld dat we tegen lagere tarieven bestrijdingsmiddelen mogen worden geëxporteerd naar Mercosur-landen en dat wij onder het mond van een akkoord hen helpen om de standaarden te verhogen, maar tegelijkertijd ervoor zorgen dat de bestrijdingsmiddelen die we hier niet willen voor onze mensen, daar kennelijk wel,

[1:31:59] voordat we die mensen daar acceptabel vinden, omdat we in een wereldwijde economie leven, uiteindelijk die producten, die besmijtingsmiddelen onveilig weer terugkomen in onze voedselketen.

[1:32:12] Dan lijkt het mij logisch, dan wel verstandig om dit aan de voorkant te regelen.

[1:32:17] Daarom heeft de ChristenUnie ook gezegd, wij zijn niet tegen vrijhandelsverdragen, zijn ook niet per se inherent tegen merkensoer, alleen wij vragen al jaren om dit aan de voorkant te regelen voordat je een kort met elkaar sluit.

[1:32:29] En dan zien we op een moment dat je een akkoord met elkaar sluit.

[1:32:31] Denk aan het associatieverdrag van Israel, waar we het elke week met elkaar over gehad hebben de afgelopen twee jaar, of als je het hebt overzeten.

[1:32:39] Als je een akkoord hebt, dan is je speelruimte om daar binnen nog te bewegen, is gewoon vrij beperkt.

[1:32:46] Dus liever aan de voorkant dit uitontnoemen en dan neem je maar wat meer tijd dan dat je iets met elkaar afsluit, hopen dat het goed gaat, maar eigenlijk over een paar jaar moet concluderen dat je schade brengt aan de mensen daar,

[1:32:58] vanwege de circulaire economie aan de mensen hier, aan mens en milieu.

[1:33:02] En dat je eigenlijk zegt, wij hebben onze bevoegdheden overgeheveld en zijn als nationaal parlement niet meer in staat om nog iets te kunnen betekenen voor onze Nederlandse burgers.

[1:33:13] Dan zie ik geen andere interrupties en geef ik graag het voorzitterschap even aan mevrouw Teunissen.

[1:33:20] En dan geef ik het woord aan mevrouw Kreuven van GroenLinks BNA.

[1:33:23] Dank u wel, voorzitter.

[1:33:25] Voorzitter, handel wordt in deze onrustige wereld steeds politieker.

[1:33:30] En Nederland is voor een derde van onze economie afhankelijk van handel.

[1:33:34] En onze impact wereldwijd op natuur-, mensenrechten, klimaat, via handel, is ook groot.

[1:33:41] Zo laat recent onderzoek zien dat Nederland nog steeds het ontbossingskampioen van Europa is.

[1:33:46] En dat is volgens mij al een flinke tijd zo.

[1:33:49] En de visie van mijn fractie op handel is duidelijk.

[1:33:51] Groen en rood.

[1:33:53] We staan voor moderne 21e-eeuwse en gelijkwaardige handelsrelaties die gericht zijn op de toekomst.

[1:33:59] En we geloven dat bouwen aan een sterke en onafhankelijke economie hand in hand moet gaan met goed zorgen voor mens en milieu.

[1:34:06] En nog te vaak zien we het tegenovergestelde.

[1:34:09] Schade aan de natuur en uitbuiting van mensen als verdienmodel.

[1:34:13] En er valt veel te bespreken vandaag, maar laat ik beginnen met de positieve kabinetsappreciatie op het Mercosur-verdrag waar we het eigenlijk al de hele middag over hebben.

[1:34:22] Ik heb allereerst een procesvraag, want de beslisnota was van 19 september.

[1:34:27] In die beslisnota wordt gerept over opmerkingen op 20 oktober gemaakt.

[1:34:31] Dat is allemaal nog voor de verkiezingen.

[1:34:34] Uiteindelijk hebben we de Kamerbrief ruim na de verkiezingen gekregen.

[1:34:37] Ik zou graag de tussenliggende beslisnota's van de minister ontvangen, want ik ben toch benieuwd hoe dit zo gelopen is.

[1:34:45] Mijn fractie is samen met wetenschappers, juristen, vakbonden en milieuorganisaties aan beide kanten van de Oceaan.

[1:34:51] eigenlijk gelijk staan in grote zorgen over de versie van het Mercosur-verdrag dat nu voorligt.

[1:34:58] En in september, tijdens een rondetafelgesprak, zijn deze zorgen ook door experts hier naar voren gebracht.

[1:35:04] En onze fractie is voor het verdiepen van de handelsrelaties met Mercosur landen.

[1:35:09] Maar uit de kabinetsappreciatie blijkt dat op het gebied van arbeidsrechten, mensenrechten om bos en klimaat, het verdrag zelf geen afdwingbare en handhaafbare standaarden toevoegt.

[1:35:20] Er wordt vooral hoop gevestigd op bestaande afspraken.

[1:35:24] Maar ondertussen worden die bestaande afspraken en geplande afspraken vakkundig om zeep geholpen.

[1:35:29] De anti-wegkijkwet, de CSDDD, gemaakt nadat duizend Bengaalse textielarbeiders om het leven kwamen, is net in Europa uitgekleed.

[1:35:38] Dit wetgevingsproces van jaren onderhandelen is nu in een kwestie van maanden door de versnipperaar gehaald.

[1:35:45] Welke handhavingsmechanismen zijn er met een afgeswakt CSDDD

[1:35:50] om te zorgen dat de waardeketens tussen de EU en Mercosur in lijn zijn met de OESO-richtlijnen.

[1:35:57] En met de ontbossingswet dreigt eigenlijk hetzelfde te gebeuren, uitstel en afzwakking.

[1:36:03] En wat is nu de Nederlandse inzet eigenlijk op die ontbossingswet?

[1:36:07] En is de minister het met mij eens dat verdere afzwakking en uitstel niet wenselijk is, nog voor Nederlandse bedrijven en zeker niet voor de bossen en het klimaat?

[1:36:16] En hoe kijkt ze dan ook naar het voorstel van Duitsland dat wel verdere afzwakking betekent?

[1:36:23] Ondertussen vormt het rebalancing mechanism binnen Mercosur een obstakel voor verdere wetgeving om natuur-, werknemers- en mensenrechten steviger te beschermen.

[1:36:35] Deze wetten krijgen bijna letterlijk een prijskaartje.

[1:36:39] Hoe kijkt de staatssecretaris tegen dit risico aan?

[1:36:42] En waarom is er geen impact assessment gedaan op wat de gevolgen van Mercosur zijn voor natuur, gezondheid en klimaat?

[1:36:49] Want er is eigenlijk louter naar economische impact gekeken.

[1:36:52] En het kabinet schrijft zeer positief over het feit dat het klimaatverdrag van Parijs een essentieel element van het Mercosur-verdrag is geworden.

[1:37:01] Maar nu de klimaatplannen uit de CSDD zijn gesloopt,

[1:37:04] Op welke manier wordt de klimaatimpact van de handelsketens dan nog gemonitord?

[1:37:08] Welke grip hebben we daarop?

[1:37:11] En is wat betreft het kabinet dan het klimaatverdrag van Parijs ook een essentieel element met andere handelsrelaties?

[1:37:18] Geldt dat dan eigenlijk voor al onze handelsrelaties, als dit kennelijk bij Mercosur nu heel belangrijk is?

[1:37:23] En is dat dan ook iets wat zij zal uitdragen in de handelsrelaties met de Verenigde Staten?

[1:37:29] Voorzitter, wereldwijd worden mensen geraakt door Nederlands handelen.

[1:37:35] En om misstanden in ons handelsbeleid recht te zetten, is het belangrijk dat deze mensen die geraakt worden ook aan tafel zitten.

[1:37:42] En daar spelen maatschappelijke organisaties een cruciale rol in.

[1:37:46] Zij brengen de stemmen van mensen die elders ter wereld door Nederlands beleid geraakt worden,

[1:37:51] naar de Nederlandse beleidstafels.

[1:37:54] En vorige kabinetten steunden altijd maatschappelijke organisaties hierbij, zodat in onze democratie verschillende geluiden te horen zijn.

[1:38:03] Maar dit kabinet stopt daarmee.

[1:38:05] En zo krijgen het geluid van de sterkste met de diepste zakken nog meer ruimte.

[1:38:10] En om deze steun toch voor te zetten, nam de Kamer de motie van mijn voorganger Danielle Hiers aan.

[1:38:16] Maar die blijkt nu voert het kabinet niet uit.

[1:38:19] Dat lezen wij in de beantwoording op de vragen rond de begrotingsbehandeling.

[1:38:23] Voorzitter, ik vind dat nogal wat.

[1:38:25] Een demissionair kabinet dat weigert een aangenomen motie uit te voeren en dat we dan ook nog tussen neus en lippen daarover geïnformeerd worden.

[1:38:33] Ik hoor heel graag een reactie van de minister hierop.

[1:38:36] Voorzitter, ik rond af.

[1:38:38] Handelsbeleid is cruciaal voor onze economie en bedrijven, voor het beschermen van natuur, mensenrechten en gezondheid wereldwijd en voor het halen van de klimaatdoelen.

[1:38:48] Dat vraagt dat we handelen, niet alleen vanuit het hier en nu, maar ook vanuit het oogblik op later en elders.

[1:38:56] Dank u wel.

[1:38:56] Dank u wel, mevrouw Kreuger.

[1:38:58] Dan zie ik verder geen interrupties.

[1:39:00] Dan draag ik het voorzitterschap weer aan u over.

[1:39:03] Dank u wel, mevrouw Teunissen.

[1:39:05] Dan gaan wij schorsen.

[1:39:06] Ik kijk even naar de staatssecretaris.

[1:39:09] Vijfentwintig minuutjes, denk ik.

[1:39:12] Ja, dan starten wij weer om vijf over vijf.

[1:39:14] Dank u wel.

[2:07:07] Goed, ik stel voor dat we snel van start gaan.

[2:07:11] En ik zou de leden willen voorstellen om wederom vier interrupties te doen.

[2:07:16] En dan echt kort, zodat we gewoon op tijd kunnen afronden.

[2:07:21] Ik geef graag het woord aan de staatssecretaris.

[2:07:23] Dank u wel, voorzitter.

[2:07:25] Dank ook voor de inbreng van de leden.

[2:07:27] Het is altijd mooi om de nieuwe commissie weer te zien.

[2:07:29] Ik heb nog niet met iedereen persoonlijk kennis kunnen maken, maar dat gaat zeker nog gebeuren.

[2:07:33] En ik wens in ieder geval alle nieuwe leden, mevrouw Van Ark en de heer Hogeveen, heel veel succes.

[2:07:39] Maar ook de nieuwe mensen op de onderwerpen, zoals de heer Markuszower natuurlijk.

[2:07:42] Het is een boeiend onderwerp en er gebeurt heel veel.

[2:07:47] Het is een algemeenheid.

[2:07:49] Ik denk dat er op dit moment heel veel gebeurt op het terrein van de handel.

[2:07:55] Er spelen heel veel zaken.

[2:07:56] We zien het met de Verenigde Staten, met China.

[2:07:59] We zien de geopolitieke situatie en dat zet ook alles wel in een bepaald perspectief.

[2:08:06] En ik denk dat het heel belangrijk is, en daar kijk ik even naar de heer Dekker, want zijn hele verhaal was bijna opgebouwd over het Nederlands belang, is dat we dat wel altijd als uitgangspunt kiezen.

[2:08:16] En dat dat ook wel de toetssteen van heel veel zaken is waar wij in deze portefeuille mee werken.

[2:08:22] Dat betekent niet dat we ook niet in een groter perspectief soms ook wel eens concessies aan dingen moeten doen.

[2:08:27] Maar ik kom er later ook nog wel eventjes op terug bij de handelsverdragen.

[2:08:35] Ik heb geprobeerd een induim te maken, voorzitter.

[2:08:39] Het was af en toe wel een beetje zoeken, moet ik heel eerlijk zeggen.

[2:08:43] Ik heb nu ook nog weer op de verkeerde voorwoorden liggen.

[2:08:45] Ik begin zo met Mercosur.

[2:08:48] Dat is ook een algemeen deel doen.

[2:08:49] Een stukje landbouw en een stukje duurzaamheid.

[2:08:53] Dan VS, China.

[2:08:57] grondstoffen CS triple D en het allerberoemdste blok overig.

[2:09:04] De handelsverdragen is natuurlijk al 25 jaar onderhandeld over het Mercosur verdrag, is hier ook vaak over gesproken, zijn ook heel veel moties over aangenomen, kom ik zo natuurlijk nog wel uitgebreider op terug naar aanleiding van een aantal vragen van de

[2:09:18] De Kamer hierover.

[2:09:22] Ik denk dat de kabinetsappreciatie gekeken heeft naar de voordelen, maar ook wel degelijk de nadelen.

[2:09:28] Het is nooit zo dat een handelsverdrag alleen maar voordelen heeft.

[2:09:31] Er zitten altijd winnaars en verliezers toch ook in.

[2:09:35] Waarbij wel geprobeerd is, ook in de afgelopen periode, om de effecten zoveel mogelijk te mitigeren en te kijken wat kunnen we ook doen voor de landbouw, maar wat is er ook nog extra mogelijk op de punten van duurzaamheid.

[2:09:48] Ik denk dat het wel belangrijk is om te kijken naar dit handelsverdrag... ...maar ook naar het bredere perspectief van alle handelsverdragen... ...omdat daar soms net de verhoudingen voor sectoren... ...en de voor- en nadelen voor sectoren ook wel weer anders zijn.

[2:10:04] Staat voorop dat Nederland natuurlijk een handelsland is en dat wij ongeveer een derde van alle banen te danken hebben aan die handel.

[2:10:12] En ik denk dat het daarom ook belangrijk is dat Nederland, ook binnen de Europese Unie, ook wel kijkt naar wat is er mogelijk op het gebied van de handel.

[2:10:21] Maar nogmaals, het zijn niet alleen maar voordelen, er zitten ook best soms nadelen in.

[2:10:25] Je kan ook niet alles allemaal even gelijk trekken, maar ik kom er zo bij een aantal punten nog wel op terug.

[2:10:32] Dan een aantal algemene zaken.

[2:10:35] De heer Bemenga, maar ook een paar andere collega's waren enthousiast over het inkunnen stemmen met Mercosur.

[2:10:41] Daar tegenover waren ook een aantal partijen die daar nog steeds mordicus tegen zijn.

[2:10:49] De heer Bemenga vroeg heel specifiek of er nou nog weerstand is bij andere lidstaten.

[2:10:55] We zien dat dingen bewegen, ook naar aanleiding van de aanvullende maatregelen die de Europese Commissie heeft gepresenteerd voor de landbouw.

[2:11:04] We merken nog steeds dat een aantal lidstaten kritisch is, waaronder Frankrijk en Polen.

[2:11:09] Van Oostenrijk is bekend dat ze negatief zijn en een bindend kabinetsbesluit hebben genomen ten aanzien van Mercosur.

[2:11:15] Maar je ziet ook wel dat er soms nog wel wat beweging is en dat nog niet alles helemaal vast staat.

[2:11:22] Wij zijn gewend heel vroeg vaak ons standpunt al kenbaar te maken als Nederland.

[2:11:25] Dat is bij andere landen wat minder gebruikelijk.

[2:11:28] Maar ja, misschien dat ook de positieve positie van Nederland een signaalwerking heeft.

[2:11:33] Maar goed, dat weet je ook nooit.

[2:11:34] Daar gaan de landen zelf uiteindelijk over wat ze daar over gaan besluiten.

[2:11:39] Dan had mevrouw Van Ark van het CDA de evaluatie over drie jaar na inwerking treding en of daarin alleen gekeken wordt naar aanbevelingen van actoren uit het maatschappelijk middenveld en dat er alleen naar die samenwerking gekeken zou worden.

[2:11:56] Dat is niet de bedoeling.

[2:11:57] Er wordt gekeken naar alle elementen van het akkoord en daarbij wordt wel rekening gehouden natuurlijk met de aanbevelingen van het maatschappelijk middenveld.

[2:12:05] En de heer Seder vroeg zich af wat de voordelen nou eigenlijk zijn.

[2:12:09] Ik denk dat er in de kabinetspreparatie echt een aantal voordelen neergezet is.

[2:12:13] Daar zijn ook wel de nadelen neergezet.

[2:12:15] Dat is natuurlijk ook een feit.

[2:12:19] En alles afwegen heeft het kabinet het standpunt ingenomen dat de voordelen meer zijn dan de nadelen.

[2:12:26] En dat ook echt wat bijdraagt aan de geopolitieke context, de diversificatie van markten, maar ook de economie en de handel, dat we die weerbaarder kunnen maken.

[2:12:38] Ik kom straks nog wel even op de landbouw elementen.

[2:12:43] Maar die diversificatie en betere toegang tot markten is wel een hele belangrijke ook geweest voor het kabinet om tot dit oordeel te komen.

[2:12:54] En dat in het verlengde daarvan ook.

[2:12:58] Er is vrij veel aandacht ook gevraagd voor de kritieke grondstaffen.

[2:13:02] Die zijn natuurlijk in het kader van de geopolitieke ontwikkelingen belangrijk.

[2:13:07] We willen niet alleen maar afhankelijk zijn van enkele landen die misschien ook niet altijd even

[2:13:11] Dat is de vraag die ik me afvraag, en dat is de vraag die ik me afvraag.

[2:13:25] Iets opgenomen over de levering van kritieke grondstoffen.

[2:13:29] Het betekent betere toegang door het verlagen van tarieven, het verminderen van technische handelsbelemmeringen, het beperken van de exportrestricties en het verbod op minimumprijzen.

[2:13:37] En ook aandacht voor exportmonopolies en exportheffingen.

[2:13:41] Ik denk dat dat wel een hele belangrijke ook is voor de toekomst als we kijken naar de geopolitieke situatie.

[2:13:48] De heer Hogeveen vroeg nog heel specifiek naar de georganiseerde misdaad.

[2:13:51] Dat is misschien niet vaak iets waarbij de handelsverdrag over wordt gesproken, maar het is wel degelijk ook een onderdeel, een belangrijk onderdeel, ook met de Mercosur-landen.

[2:14:01] Ik denk dat deze passage in het Mercosur-verdrag gezien moet worden en waar in totaliteit door het kabinet naar gekeken wordt als het gaat om

[2:14:09] Bijvoorbeeld het drugshandel met Zuid-Amerika.

[2:14:12] Daar is dit een onderdeel van, maar ik denk dat er ook nog een aantal andere zaken zijn die belangrijk zijn, zoals de douaneverdragen bijvoorbeeld, maar ook de douaneattachés die ook in Zuid-Amerika's landen op de ambassades actief zijn om gegevensuitwisseling te doen.

[2:14:27] Wij vinden het een belangrijk onderdeel, omdat we zien dat heel veel drugs via die kant naar Europa komt.

[2:14:32] Dus het is ook belangrijk dat we daarop blijven inzetten en ook die samenwerking, bijvoorbeeld Brazilië.

[2:14:39] Ik ben eerder verantwoordelijk geweest voor de douane en zelf nog afspraken gemaakt over het uitwisselen van scanbeelden van containers, maar ook het plaatsen van douane-attachés bijvoorbeeld op de ambassade van Peru, Panama en ook Suriname.

[2:14:53] Dan de heer Markuszower van de PVV.

[2:14:59] Die was redelijk stevig in zijn commentaar.

[2:15:02] Kijk, het kabinet heeft gekeken naar wat er nu ligt.

[2:15:05] Er zijn ook na aanleiding van de eerdere discussies ook veranderingen geweest, aanvullingen geweest op het oorspronkelijke Mercosur-verdrag als het ging om de landbouw.

[2:15:13] en iets wat misschien de heer Markuszower minder aanspreekt, maar ook de duurzaamheid, gelet op de opmerkingen die zijn gemaakt.

[2:15:19] En uiteindelijk is het dan wel, hoe kijk je naar het totale pakket en hoe weet je dat dan?

[2:15:24] En ik denk dat het belangrijk is dat het kabinet daar een voorstel voor doet, dat dit ons oordeel daarover is.

[2:15:30] Maar het is nu uiteindelijk aan de Tweede Kamer om te zeggen, zijn ze het mee eens of zijn ze het daar niet mee eens?

[2:15:37] En er is wel degelijk rekening gehouden met alle moties.

[2:15:39] Er zijn de commentaren die gegeven zijn,

[2:15:42] Heel goed duidelijk gemaakt bij de Europese Commissie.

[2:15:46] Dat geldt overigens ook voor het splitsen van het verdrag.

[2:15:49] Maar het is wel dit is nu het pakket wat er ligt.

[2:15:52] Kun je dan blij mee zijn of niet blij mee zijn?

[2:15:54] En hier moet je een oordeel over geven.

[2:15:56] Dat heeft het kabinet gedaan en het is nu aan de Tweede Kamer om daar hun oordeel over te gaan geven.

[2:16:04] Dan mevrouw Kreuger, de beslisnota.

[2:16:08] Oh, excuus.

[2:16:09] Heer Markuszower.

[2:16:10] Dank u wel voor het antwoord.

[2:16:13] Maar ik had ook een soort principieelpunt en dat is namelijk het punt dat... Ik zei dat een demissionaire staatssecretaris of een demissionair kabinet dat op zo weinig zetels leunt in de Tweede Kamer, moet hij dan in deze fase zo'n groot besluit nemen, wetende dat er zoveel moties al liggen.

[2:16:31] van de Kamer, die ze hadden gezegd, doe dit nou niet, kabinet.

[2:16:36] En ook in het licht van de nieuwe berichten, bijvoorbeeld vandaag, het is al eerder genoemd, ik dacht door de heer Seder, dat bijvoorbeeld Frankrijk, ja, nog steeds grote moeite heeft met het verdrag zoals het voorligt.

[2:16:48] Ik las ook net Ierland uit mijn hoofd.

[2:16:50] Het is niet zo dat de hele EU zo onverdeeld, dat alle landen zo onverdeeld

[2:16:56] En de Kamer heeft dus in het verleden ook gezegd niet doen.

[2:17:04] Ik wil ook graag een soort reflectie van de staatssecretaris over dat punt.

[2:17:08] Wat vindt de staatssecretaris?

[2:17:09] Wat vindt een demissionaire status zo'n groot besluit?

[2:17:13] moet worden genomen, of kan worden genomen?

[2:17:15] De staatssecretaris.

[2:17:16] Ik begrijp heel goed wat de heer Markuszower zegt.

[2:17:18] In demissionaire staten zou je natuurlijk tot een beetje going concern, zoals we het even noemen, moeten beperken.

[2:17:26] Het is wel zo dat ook al in het begin is gezegd en dat ook de zaken internationaal natuurlijk gewoon doorlopen.

[2:17:32] En dat geeft ook wel een verantwoordelijkheid naar ook een demissionair kabinet, wat mij betreft.

[2:17:36] dat je niet kan zeggen, ja, nou ga ik me achterover zitten en ga ik niks meer doen.

[2:17:41] Ik denk dat die zaken die internationaal de Europese raden en de Europese besluitvorming, maar ook dingen bij een G20 of bij een wereldbank, die zaken lopen wel gewoon door.

[2:17:52] En daar moet je een mening over hebben als het gaat over voorstellen ben je ervoor of tegen of ga je je onthouden, zeg maar.

[2:17:58] Dus in dat licht moet je dit denk ik ook zien.

[2:18:01] En ik denk dat, ja, uiteindelijk is het dan ook aan een Kamer.

[2:18:06] U zegt, ja, er zijn heel veel moties aangenomen.

[2:18:08] Dat klopt.

[2:18:09] Er zijn inderdaad heel veel moties tegen Mercosur aangenomen.

[2:18:13] Ik wil wel iedereen vragen en ik hoop ook dat iedereen wel objectief ook kijkt naar wat er na die moties nog aangevuld is voor dit verdrag.

[2:18:21] Er is ook echt wel gekeken door de Europese Commissie, ook onder druk van landen als Frankrijk.

[2:18:26] Wat kan ik doen voor de landbouwsector en ook voor andere landen?

[2:18:30] Wat kan ik doen aan bijvoorbeeld de duurzaamheid?

[2:18:32] Hoe kan je dat nog beter verankeren?

[2:18:34] En uiteindelijk is er dan een totaalplaatje waar je een oordeel over moet hebben.

[2:18:39] En dan is het ook dat laatste totaalplaatje voor de Tweede Kamer om hun mening daarover op te maken en dat via een motie, al dan niet, een wijziging in het kabinetsstandpunt teweeg te brengen.

[2:18:52] We lezen het in de media en de staatssecretaris zegt het nu ook zelf, dat bijvoorbeeld Frankrijk geageerd heeft tegen dat landbouwgedeelte en ook andere bezwaren heeft.

[2:19:04] Maar deze Kamer was dus kritisch.

[2:19:06] En de vraag is dan, heeft de kabinet of de voorganger van de staatssecretaris of de staatssecretaris zelf

[2:19:12] Met die kritiek van die Tweede Kamer, van onze Tweede Kamer, is hij dan ook de boer opgegaan.

[2:19:17] Want we zien dus wel in de media dat Frankrijk heel erg heeft geageerd, maar ik kan nergens lezen wat de Nederlandse opstelling was in al die achterkamertjes, in die vooroverleggen.

[2:19:27] Heeft Nederland wel genoeg druk gelegd en heeft Nederland meegehoopt met een beter akkoord?

[2:19:33] Of was Nederland juist wel de lean back, in de woorden van de staatssecretaris, en heeft Nederland het werk aan Frankrijk overgelaten?

[2:19:42] Met andere woorden, wat heeft het kabinet precies gedaan met die kritische moties van de Tweede Kamer?

[2:19:48] We horen vaak de staatssecretaris.

[2:19:50] Wij hebben het kabinet volgaande... Er wordt al 25 jaar over gesproken, dus in die tussenperiodes ook altijd wel met uw Kamer gecommuniceerd wat er meegenomen is en wat er overgebracht is in de geannoteerde agenda's voor de verschillende raden, maar ook de Europese raden bijvoorbeeld.

[2:20:06] Een aantal punten die heel indrukkelijk voor ons zijn gekomen is duurzaamheid, landbouw, maar ook het gesplits verdrag.

[2:20:11] Dat zijn elementen die ook aangekaart zijn door de regering

[2:20:14] richting de Europese Commissie.

[2:20:16] Wat het soms wel wat moeilijker maakt, daar ben ik wel eerlijk in, als er een heel uitgesproken standpunt vanuit een Tweede Kamer ligt.

[2:20:22] ...dan is er ook wel wat minder de neiging om ernaar te luisteren in een onderhandeling... ...en ik ga jullie wel tegemoetkomen, want dan is het wel zo'n kritisch geluid.

[2:20:31] Dus dat maakt soms ook wel de onderhandelingen wat ingewikkelder... ...in plaats van dat je bijvoorbeeld zegt... ...nou, oké, als we die punten binnen zouden kunnen halen, dan zouden we ermee kunnen leven... ...en zouden we het verdrag kunnen accepteren, zeg maar.

[2:20:42] Dus het heeft ook wel invloed op je onderhandelingspositie.

[2:20:47] Ja, laatste interruptie op dit punt van de heer Markuszower.

[2:20:51] Dat ik het goed begrijp, heeft Nederland nou die harde opstelling meegenomen naar die kamertjes in Brussel, naar die raden?

[2:21:01] Of zegt de minister of de staatssecretaris nu, nou, die opstelling van de Tweede Kamer was zo hard, we hebben dat maar niet zo een op een doorgegeven, want dat zou schadelijk zijn geweest voor onze onderhandelingspositie.

[2:21:11] Nee hoor, we hebben echt nadrukkelijk de punten die door de Tweede Kamer zijn aangegeven.

[2:21:15] De kritische houding hebben wij natuurlijk altijd gecommuniceerd, hoe de Tweede Kamer daarin stond.

[2:21:20] Maar ook dat de bezwaren lagen bij de landbouw aan één kant van de Kamer, denk ik.

[2:21:25] En met name de duurzaamheid, ontbossing en al dat soort zaken aan de andere kant.

[2:21:29] En daar zijn ook wel stappen op gedaan, dat kunt u ook zien.

[2:21:33] Daar hebben ook andere landen bij geholpen, moeten we ook eerlijk zijn.

[2:21:36] Een land als Frankrijk bijvoorbeeld en Italië hebben ook heel erg hard geduwd op het landbouwgedeelte.

[2:21:41] Ja, dan is uiteindelijk dit het eindpakket wat er ligt en daar moeten we dan nu een oordeel over hebben.

[2:21:47] Dat heeft het kabinet gedaan en het is nu aan de Tweede Kamer om daar te bepalen wat hun standpunt daarover is.

[2:21:53] Ik hoop echt oprecht dat iedereen ook kijkt naar de aanpassingen die gedaan zijn en niet

[2:21:59] een beetje in de schuttersputjes van waar ze al in stonden, daar dit verdrag op zullen beoordelen.

[2:22:06] Maar ook dan kun je nog komen tot een negatief oordeel.

[2:22:08] Dat snap ik ook als je alles weegt.

[2:22:13] Ik zie een interruptie van mevrouw Teunissen.

[2:22:16] Ik wil toch even iets zeggen over de analyse die de staatssecretaris maakte over wat er gedaan is met de aangenomen moties van de Tweede Kamer.

[2:22:25] Ik heb dat goed gevolgd en er is heel erg weinig mee gedaan.

[2:22:29] Op het punt van splitsing, ja, daar heeft Nederland zich tegen verzet.

[2:22:33] Maar als het gaat over alle moties op het Mercosur-verdrag.

[2:22:37] De Kamer heeft de regering opgedragen keer op keer om zich actief te verzetten tegen het Mercosur-verdrag waar landbouw in zit.

[2:22:46] Ik heb op geen enkel moment gezien dat de Nederlandse regering zich actief heeft ingezet.

[2:22:52] Het was steeds achteroverleunen.

[2:22:54] Het was steeds, ja we wachten het volledige verdrag af en dan pas gaan we een oordeel vellen.

[2:22:59] Nu ligt dat oordeel er.

[2:23:01] En nu blijkt dat het oordeel totaal tegenovergesteld is als al die aangenomen functies van de Kamer eerder.

[2:23:08] Dus als de staatssecretaris zegt, het was niet verstandig om de wens van de Kamer om dat uit te voeren,

[2:23:18] Dan is mijn vraag op welke manier is dan de houding van het Nederlandse kabinet gunstig geweest voor onze onderhandelingspositie?

[2:23:25] Want als ik zie is er nog niks in de kern veranderd aan het verdrag sinds 2019.

[2:23:30] Nog steeds is het verdrag nadelig voor de rundvleessector en de kippenvleessector in Nederland.

[2:23:35] Dus wat heeft dan de staatssecretaris bereikt door al die tijd maar achterover te leunen en de moties van de Kamer niet uit te voeren?

[2:23:43] Ik vind het mooi als mensen mij woorden in de mond leggen, maar dat vind ik niet zo heel netjes.

[2:23:50] Ik heb niet gezegd dat de wens van de Kamer onverstandig is.

[2:23:52] Dat zou ik nooit zeggen, want de wens van de Kamer is de wens van de Kamer.

[2:23:57] Ik ben hier nu sinds 5 september mee actief, maar ik heb ook van een afstand als voorzitter van deze commissie kunnen volgen.

[2:24:03] ...hoe de discussies hierover gegaan zijn en wat de informatievoorziening hierover is geweest.

[2:24:08] En volgens mij heeft de Tweede Kamer met alle geannoteerde agendas... ...voor elke RBZ-raad, handel, voor elke Europese raad... ...waar ook maar iets over Mercosur, de handelsverdragen op de agenda staat... ...kunnen volgen wat het kabinet voor inzet heeft gehad... ...in de verslagen kunnen lezen wat daar uitgekomen is en wat ermee gedaan is.

[2:24:26] Dus ik vind dat niet helemaal terecht.

[2:24:29] Ik begrijp dat de Partij voor de Dieren anders in de race zit.

[2:24:33] Dat kan.

[2:24:34] Maar er zijn wel degelijk stappen gezet, ook op het gebied van de landbouw, maar ook in het verankeren van de duurzaamheid, het verdrag van Parijs bijvoorbeeld.

[2:24:45] Het kan zijn dat het oordeel is dat het onvoldoende is, maar je moet het wel met 27 lidstaten en met de Mercosuurlanden natuurlijk op een gegeven moment eens zijn over wat er wel en niet in moet.

[2:24:55] En dan heb je een eindplaatje waar je uiteindelijk het definitieve oordeel over moet vellen.

[2:24:59] Dat heeft het kabinet gedaan en dat is nu aan de Kamer.

[2:25:04] Voorzitter, met alle respect, maar dat was geen antwoord op mijn vraag.

[2:25:09] En nog even over het standpunt van het kabinet.

[2:25:12] Ik ken de tekst bijna letterlijk uit mijn hoofd.

[2:25:15] Keer op keer heeft het kabinet gezegd, we nemen nog geen positie in, terwijl de Kamer nadrukkelijk heeft verzocht een akkoord met landbouw erin.

[2:25:23] Nederland, verzet u actief daartegen in de Europese Unie.

[2:25:28] En het kabinet heeft het niet gedaan.

[2:25:31] keer op keer gezegd, we wachten af tot het akkoord er ligt, tot het definitieve tekst er ligt en dan zullen we een oordeel geven.

[2:25:39] Nu zien we dat oordeel.

[2:25:40] En wat is het oordeel?

[2:25:41] Precies het tegenovergestelde van wat de Kamer al die tijd heeft gewild.

[2:25:46] Dan is vervolgens mijn vraag oké, als we dan nu het akkoord zien, op welke manier heeft dan de positie van het kabinet gunstig uitgepakt voor Nederland, voor de Nederlandse boeren, voor het klimaat, voor de natuur?

[2:26:01] Op welke manier is het achteroverleunen van het kabinet gunstig geweest en welke concrete resultaten kunnen we dan nu terugzien in het verdrag?

[2:26:11] Ik neem echt afstand van achteroverleunen.

[2:26:14] Het feit dat je nog geen uiteindelijk oordeel over het totaalpakket hebt, wil nog niet zeggen dat er niks gebeurd is.

[2:26:20] Er is wel degelijk continu gepleit voor het splitsen van het verdrag.

[2:26:24] ...verschillende genoteerde agendas waar ook in de verslagen kunnen lezen.

[2:26:28] En ik denk dat op de kritiek over de landbouw... ...dan kun je zeggen, nou, het moet er helemaal uit.

[2:26:33] Nou, dat is niet gebeurd, maar er zijn wel degelijk stappen gezet... ...om de gevolgen voor een deel van de landbouwsector die negatiever zijn... ...dan bijvoorbeeld voor de zuivelsector, die wel voordeel hebben... ...om te kijken dat je met die vrijwaringsmechanismes... ...en ook een aantal extra controles, dat je daar toch wel stappen zet.

[2:26:50] En datzelfde geldt voor de duurzaamheid.

[2:26:53] U zegt, daar is niks op gebeurd.

[2:26:55] Daar zijn wel degelijk aanpassingen op geweest.

[2:26:58] En ja, dat kunt u als onvoldoende beoordelen.

[2:27:01] Dat is uiteindelijk aan u. Maar er is wel degelijk, ook in al die achterliggende periodes, ik ben daar zelf niet elke keer bij geweest, maar is er wel degelijk daarover gesproken om te kijken van hoe kunnen we dat toch beter verankeren in dit verdrag?

[2:27:18] En ja, goed, dat is uiteindelijk niet aan de Kamer om dat te beoordelen, voorzitter.

[2:27:23] Voorzitter.

[2:27:24] Tot slot op dit punt.

[2:27:26] De staatssecretaris noemt heel slim de enige motie die wel juist is uitgevoerd door het kabinet, namelijk zich verzetten tegen de splitsing van het verdrag.

[2:27:35] Dat is ook netjes gebeurd.

[2:27:37] Maar ik heb het dus gehad over al die andere moties die vragen dat Nederland zich actief verzet tegen het EU-merkersvoerverdrag.

[2:27:44] En dat is niet gebeurd.

[2:27:46] Ik heb nog een vraag, want daar worden we het niet over eens kennelijk.

[2:27:49] Ik heb een vraag over

[2:27:51] Want de staatssecretaris zegt net, op duurzaamheid hebben we wel degelijk dingen aangepast.

[2:27:57] Is het wel degelijk hard afdwingbaar geworden als het gaat om ontbossing tegengaan?

[2:28:03] Dan is mijn vraag, hoe werkt dan dat controlemechanisme?

[2:28:06] Want er wordt meer rundvlees geïmporteerd naar Europa.

[2:28:10] Nu zien we al de schadelijke effecten van de rundvleesproductie in bijvoorbeeld Brazilië.

[2:28:15] Dat gaat ten koste van het Amazonewoud.

[2:28:17] Onder andere door de landbouw daar verdwijnt er elke minuut een half voetbalveld aan Amazonewoud.

[2:28:24] Nu wordt dat dus vermeerderd en de vraag is... Ik hoor steeds dat er waarborgen in het verdrag zitten.

[2:28:30] Op welke manier is dan een controlemechanisme opgesteld... ...zodat we echt kunnen controleren of er geen sprake is van extra ontbossing?

[2:28:45] Ja, ik kom zo nog bij het kopje duurzaamheid.

[2:28:47] Ik wil best wel dat er nu bij pakken, maar dan wordt het wel een beetje een hap-snap verhaal.

[2:28:52] Dan is het goed dat ik dat straks gewoon even meenem, want ik denk dat ik dan beter recht doe ook aan de vraag.

[2:28:59] Dan had mevrouw Kreuger over het algemene deel van Mercosur.

[2:29:07] Nog een vraag over de beslisnota.

[2:29:09] Ja, daar staat 19 september op, begreep ik van de ambtenaren ook.

[2:29:14] En dat is de aanmaakdatum eigenlijk van het verhaal.

[2:29:16] En waarom is er dan nu pas zeg maar een kabinetsappreciatie?

[2:29:21] Wij hebben aangegeven, ik zelf vind het ook belangrijk dat het vrijwaringsvoorstel waar aan gewerkt werd, op 8 oktober is dat gepresenteerd, dat we dat mee konden nemen.

[2:29:30] En ik kan zich voorstellen dat we ook in het kabinet nog wel de nodige discussies natuurlijk met elkaar hebben gehad over van welk standpunt gaan we innemen en hoe moeten we dit beoordelen, omdat het best een complex pakket is natuurlijk in totaliteit.

[2:29:46] En zoals u ook weet, dat de verschillen van de verschillende partijen

[2:29:49] ...in het kabinet ook nog wel wat van mening verschillen.

[2:29:54] Ik zou heel graag het voorzitterschap heel even aan mevrouw Teunissen over doen... ...om een punt van orde te maken.

[2:30:00] Zeker, dan maak ik het een punt van orde.

[2:30:01] Een punt van orde is dan een informatieverzoek... ...omdat op het moment dat er dus kennelijk verschillende versies... ...van de beslisnoten zijn geweest, want er is dus de versie 19 september... ...vervolgens zijn er opmerkingen verwerkt die op 20 oktober zijn gemaakt... ...en uiteindelijk is het in de ministerraad op 14 november besproken dat wij toch...

[2:30:19] Ik zou heel graag die verschillende versies van de beslisnota willen ontvangen.

[2:30:25] Voor zover ik heb kunnen zien, is er één beslisnota geweest.

[2:30:34] Het is een ordevoorstel.

[2:30:36] Het gaat om informatie richting de Kamer.

[2:30:41] Misschien kan ik een voorstel doen dat de staatssecretaris

[2:30:45] ...even goed gaat kijken of dit het enige is en dan er per brief op terugkomt?

[2:30:51] Wat dat betreft kunnen we dat ook in het verslag van de RBZ-raad doen.

[2:30:55] Dat lijkt me dan misschien het handigste.

[2:31:00] Ja, mevrouw Kreuger.

[2:31:01] Nou, voorzitter, er is overduidelijk... ...zijn er verschillende versies van de beslisnota gemaakt... ...want er is er een versie op 19 september geweest... ...want dat is de datum dat die is aangemaakt.

[2:31:10] En er is uiteindelijk een versie geweest waarbij opmerkingen verwerkt zijn die op 20 oktober zijn gemaakt, want dat wordt in die beslisnoten genoemd.

[2:31:17] Dus ik zou graag de verschillende versies van de beslisnoten ontvangen, zodat we ook zien hoe die discussie zich heeft ontwikkeld.

[2:31:24] Volgens mij is het niet zo dat ambtelijke concepten worden verstrekt, maar ik ga er even op terugkomen in het verslag van de RBZ-raad.

[2:31:32] Dat lijkt me het handigste.

[2:31:36] Laat ik er nu ook niet meer over zeggen.

[2:31:40] Gaan we dat zo doen?

[2:31:42] Dan mevrouw Teunissen had nog een vraag gesteld, maar er waren meerdere partijen volgens mij.

[2:31:48] Ja, ik ben er weer helemaal.

[2:31:49] Voorzitter, terug.

[2:31:50] De staatssecretaris vervolgt haar bedoeld.

[2:31:53] Excuse.

[2:31:55] Mevrouw Teunissen, maar ook volgens mij mevrouw Kreuger en ik dacht nog een paar meer Kamerleden.

[2:32:00] Ik geloof de heer Bamenga zelf ook nog.

[2:32:02] Hoe gaat dat nu eigenlijk werken, dat rebalancerings?

[2:32:05] mechanisme.

[2:32:08] Er wordt de indruk gewekt dat dat dan invloed heeft op wat wij aan wet- en regelgeving hier kunnen doen.

[2:32:12] Wat het mechanisme concreet betekent is dat wanneer een van de verdragspartijen een maatregel neemt die de voordelen onder het akkoord niet doet of speciaal beperkt, er via de geschillenregeling een gepaste oplossing gevonden wordt.

[2:32:23] En daarbij kan dan gedacht worden bijvoorbeeld aan het opschorten van de tarieven die afgesproken zijn tot het niveau dat gelijk staat aan de weggevallen voordelen.

[2:32:31] En de verdragspartij kan niet gedwongen worden de maatregel in te trekken.

[2:32:35] Dus het is uiteindelijk aan het land zelf of hij die maatregel gaat nemen of niet gaat nemen.

[2:32:41] En als dat ingezet wordt, ga ik ervan uit dat het land of de Europese Unie die maatregel dan gewoon gaat nemen.

[2:32:50] Dan het verzoek van mevrouw Teunissen om zo snel mogelijk advies bij de EU Hof van Justitie in te winnen over dit herbalanceringsmechanisme in relatie tot verdragen en autonomie van het EU-recht.

[2:33:08] Het kabinet ziet daar geen aanleiding voor en dat komt ook omdat het mechanisme is gebaseerd op een soortgelijk WTO-mechanisme, dat is de Wereldhandelsorganisatie.

[2:33:19] Ik zie een interruptie van mevrouw Teunissen.

[2:33:23] Ik heb een analyse van juristen gelezen die zegt dat het niet klopt dat het in lijn is met de WTO, want de WTO hanteert veel beperktere begrippen.

[2:33:38] Dus het is met dit mechanisme veel onduidelijker.

[2:33:43] Het mechanisme praat bijvoorbeeld over measures, dat kan zowel wetgeving als beleid zijn in brede zin, waar tegen de merkensverlanden een klacht kunnen indienen als dat inderdaad wordt ingevoerd.

[2:33:57] Dat is anders dan hoe de WTO-regels werken.

[2:34:00] En dat is precies waarom ik dit expliciet vraag.

[2:34:04] Dit mechanisme is geen onderdeel geweest van het impact assessment

[2:34:08] wat in 2020 is gedaan voor het Mercosur-verdrag.

[2:34:12] Dus daarom is deze vraag volgens mij relevant.

[2:34:15] Is het kabinet dan bereid om daar alsnog advies over te vragen bij het Hof van Justitie?

[2:34:24] Ja, het klopt dat het geen kopie is van de hele WTO, maar er wel op gebaseerd is.

[2:34:29] Ja, ik zie geen aanleiding voor om het EU-hof hier na te vragen.

[2:34:34] Kijk, vanwege best wel hoge bewijslacht is er nog eigenlijk geen jurisprudentie over een soortgelijke WTO-procedure.

[2:34:42] Ik begreep dat het EP mogelijk wel een advies wil inwinnen, maar daarover moet nog een resolutie in stemming worden gebracht.

[2:34:53] Wij volgen dat, maar ik ben niet van plan om als kabinet zelf een advies van het Hof van Justitie te gaan vragen.

[2:35:03] Dan kom ik bij landsbouw.

[2:35:09] Welke mogelijkheden heeft Nederland straks om vrijwaringsmarktleden af te dwingen als blijkt dat de interne markt wordt overspoeld met goedkoop vlees?

[2:35:17] Dat was een vraag van de SGP, maar ik meende ook van mevrouw Van der Plas.

[2:35:21] Allereerst zijn er natuurlijk strikte quota afgesproken om te voorkomen dat de Europese markt wordt overspoeld.

[2:35:27] Ik geloof dat de hoogvereniging al de percentages daarvan heeft aangegeven.

[2:35:33] De commissie heeft gezegd dat ze die import ook goed gaan en intensiever gaan monitoren.

[2:35:38] Daar zal Nederland de commissie ook aan houden.

[2:35:41] Nederland kan de commissie vragen om binnen één maand een vrijwaringsonderzoek te starten naar de import van landbouwproducten uit de Mercosur-landen.

[2:35:49] In het geval van gevoelige landbouwproducten en een dreigende ernstige marktverstoring in één of meerdere lidstaten start de commissie dan onmiddellijk met het onderzoeken.

[2:35:56] Het onderzoek moet binnen zes maanden worden afgerond, in het geval van gevoelige landbouwproducten binnen vier maanden.

[2:36:02] En de commissie kan ook binnen 21 dagen na de start van een onderzoek voorlopige vrijwaringsmaatregelen nemen.

[2:36:07] Dat is wat de lijn daarin is.

[2:36:11] Dan gaf ook de heer Diederik van Dijk van de SGP aan...

[2:36:15] Ja, er is wel een beetje de bredere blik op strategische autonomie en ook het belang van de voedselzekerheid daarin.

[2:36:24] Ik denk dat voedselzekerheid zeker van groot belang is en ook voor de strategische autonomie.

[2:36:29] Dat was Europa daar voldoende van kunnen produceren zelf ook.

[2:36:34] En dit gebeurt ook onder meer in het kader van de open strategische autonomie, waarbij die diversificatie van die handelstroom, bijvoorbeeld het afsluiten van handelsverdragen ook een rol speelt.

[2:36:43] Maar ik ben het zeker met de SGP eens dat ook voedselzekerheid behoort tot een punt als het gaat om de strategische autonomie van Nederland en Europa en dat we er goed aan doen daar zelf in te kunnen voorzien.

[2:36:59] We zijn tot nu toe nog wel, zeker als Nederland, groot exporteur natuurlijk van voedsel.

[2:37:04] En dat is denk ik ook goed en het zou ook goed zijn dat dat voor de toekomst zo blijft.

[2:37:08] Dan de SGP en mevrouw Van der Plas van de BBB.

[2:37:14] Dat gaat over de standaarden die zijn afgesproken.

[2:37:22] Kijk, het is zo dat de productiestandaarden, inclusief voedselveiligheid, niet naar beneden gaan door de handelsakkoorden, ook niet door het Mercosur-akkoord.

[2:37:30] Alle producten die de EU inkomen, moeten aan de veiligheidsstandaarden van de EU voldoen.

[2:37:36] En daarbij zet Nederland ook altijd voor de productiestandaarden in de onderhandelingen van handelsverdragen in op zo hoog mogelijke standaarden.

[2:37:44] Breed gelden de afspraken voor arbeidsstandaarden en milieustandaarden en een klimaat die bindend zijn.

[2:37:50] Dus dat is wat de basis is en ook dat is voor Mercosur als... Bijvoorbeeld als je in Mercosur kijkt, hebben we ook speciale afspraken over eieren in schaal opgenomen.

[2:38:02] Ik denk dat dat ook belangrijk is en misschien ook wel een les die we geleerd hebben van het verdrag met Oekraïne, waar daar echt ook wel veel commentaar op is geweest, natuurlijk.

[2:38:11] En ik denk dat we ook moeten beseffen dat zonder een akkoord,

[2:38:14] ...er natuurlijk ook nog steeds import is vanuit de Mercosur-landen.

[2:38:18] En je hebt dan ook nog minder instrumenten in handen... ...om een aantal zaken aan te kunnen pakken.

[2:38:27] Dan mevrouw... Ik zie een interruptie van mevrouw Van der Plas.

[2:38:33] Ja, dat klopt, maar ik word er echt wel een beetje moe van intussen.

[2:38:37] Elke keer wordt gezegd, nee...

[2:38:39] producten moeten voldoen aan de voedselveiligheidsstandaarden, aan de standaarden die in de EU zijn.

[2:38:45] Het punt is juist dat dat klopt, maar het gaat om de productiewijze.

[2:38:56] Daar gaat het om.

[2:38:57] De productiewijze is iets anders dan een productieijs.

[2:39:03] De productiewijze is bijvoorbeeld de duur van een transport van levende varkens,

[2:39:09] Ik noem maar wat, dat is het gebruik van antibiotica.

[2:39:14] En welke antibiotica, productiewijze is, welke gewasbeschermingsmiddelen gebruik je die hier niet mogen?

[2:39:22] Ja, het klopt dat die resten daarvan, die residuen, zoals dat heet, dat moet voldoen aan de Europese standaarden, maar ze mogen daar wel gebruikt worden.

[2:39:34] Dat is het hele punt.

[2:39:35] Ook als agrarisch journalist ben ik al tien jaar hiermee bezig.

[2:39:41] Elke keer weer hoor ik kabinetten zeggen dat het voldoet aan de voedselveiligheidseisen.

[2:39:48] Dat is iets anders dan de productiewijze.

[2:39:52] Ook de arbeidsomstandigheden, de arbeidskosten.

[2:39:56] ...dat er niet alleen middelen worden gebruikt die hier niet mogen worden gebruikt.

[2:40:00] Het maakt ook dat de arbeidskosten in die landen... ...daarmee veel lager zijn dan van onze Europese boeren... ...waardoor je gewoon geen gelijk speelveld hebt.

[2:40:11] Dus echt, ik wil echt dat daar een keer mee gestopt wordt... ...om dat een beetje voor te houden aan iedereen.

[2:40:16] Van nee joh, maak je geen zorgen, dat doet allemaal aan de eisen.

[2:40:19] Daarom heb ik ook die antibioticaresistentie erin opgenomen... ...en die plagen en die plantziekten.

[2:40:25] door overmatig gebruik van gewasbeschermingsmiddelen.

[2:40:28] Daar zit gewoon resistentie op.

[2:40:30] Dat brengen we naar Europa toe.

[2:40:33] Hoe vinden we dat dan?

[2:40:35] Hoe kun je tegen de consument in Europa nou zeggen van, nee joh, dat stukje gezouten kipfilet of die Argentijnse steak waar de heer Hoogveen zo gek op is, daar is helemaal niks mis mee, want het voldoet aan de... Hoe kan dat?

[2:40:48] Hoe gaan we dat monitoren?

[2:40:49] Welke controles zitten daarop?

[2:40:51] Zijn er genoeg dierenartsen in Brazilië die gaan controleren op dat middelengebruik?

[2:40:56] Daar gaat het om.

[2:40:57] Mevrouw Van der Klas, omwille van de tijd vraag ik de staatssecretaris om te reageren.

[2:41:01] Ja, die vragen waren ook nog gesteld, dus dat komt mooi uit.

[2:41:05] Kijk, dat het helemaal gelijk is, dat ga ik niet zeggen.

[2:41:08] Dat ga ik ook niet zeggen.

[2:41:09] Ik denk dat je dan nooit weer een handelsverdrag ook af kunt sluiten, want er zullen altijd verschillen zijn tussen landen die bepaalde keuzes maken.

[2:41:18] Als het gaat om de productveiligheid, moet het gewoon voldoen aan wat hier binnenkomt.

[2:41:23] En daar hebben we ook nadere afspraken met de commissie over gemaakt, om te kijken dat je meer controles gaat doen dan nu al het geval is, want er wordt nu ook gecontroleerd en dat er ook gecontroleerd wordt in de Mercosur-landen zelf.

[2:41:36] En er zit inderdaad, daar heeft mevrouw Van der Plas helemaal gelijk in, een verschil tussen productieveiligheid en productiewijze.

[2:41:45] Het is wel zo, en dat zei de heer Hogeveen volgens mij ook wel terecht, het is ook een ander klimaat.

[2:41:51] Het zijn andere omstandigheden en daardoor heb je soms ook andere producten nodig om daar bepaalde zaken te doen.

[2:41:59] Ik denk dat een koe hier anders in de wei loopt dan dat die op de Pampas van Argentinië loopt.

[2:42:05] Dus daar zitten verschillen in.

[2:42:07] Die ga je ook nooit helemaal wegnemen met een handelsverdrag.

[2:42:11] Maar we hebben wel geprobeerd, er is geprobeerd om een aantal van die zaken toch ook wel te adresseren, bijvoorbeeld waar het gaat om die controles.

[2:42:18] En daar zullen wij ook echt de Europese Commissie goed op volgen monitoren of ze dat ook in goed invulling aan gaan geven.

[2:42:27] En de Europese Commissie heeft natuurlijk zelf, en dat is het punt wat mevrouw Van der Plas natuurlijk al langer maakt, ja, wij importeren iets wat hier zelf niet geproduceerd mag worden.

[2:42:36] Daar heeft de Europese Commissie ook een stuk voor gemaakt inmiddels.

[2:42:39] En ook daarvan zullen we kijken van hoe kunnen we dat ook goed verder brengen, zodat we daar ook beter mee om kunnen gaan voor de toekomst.

[2:42:49] Ik denk dat er echt wel een aantal elementen in zitten in dit verdrag.

[2:42:52] die het probleem adresseren.

[2:42:54] Er zijn ook een aantal extra controles afgesproken.

[2:42:58] Helemaal gelijk gaat het niet worden.

[2:43:00] Dat ga ik ook niet zeggen hier, want dat zou ook niet eerlijk zijn richting mevrouw Van der Plas.

[2:43:04] En ik snap dat ze daar, als dat wel gebeurd is, ook wel een beetje van baat ziek van is.

[2:43:10] Hoe zei u het?

[2:43:13] Mevrouw Van der Plas.

[2:43:16] Voorzitter, Brazilië is zo groot als...

[2:43:20] dat we in Tromsø, in Noord-Norwegen, dus bij het Noordpool, tot en met Algerije.

[2:43:28] Dat is hoe groot Brazilië in de lengte is, in de diepte is.

[2:43:35] Zo groot.

[2:43:35] En dan hebben we ook nog zo groot van oost naar west.

[2:43:39] En dan hebben we ook nog Uruguay, en dan hebben we ook nog Paraguay.

[2:43:42] En dan hebben we Argentinië.

[2:43:46] Hoe kunnen wij daar nu controleren of zeggen van... Nee, maar er komen wel wat extra controles.

[2:43:54] Je hebt het over een megadeel van de wereld.

[2:43:58] Hoeveel controleurs zijn daar dan?

[2:44:01] Hoeveel dierenartsen zijn er dan om te controleren op het middelige gebruik?

[2:44:06] Welke eisen heeft de Europese... Of gaan wij aan de Europese Commissie vragen van... Wij willen daar gewoon...

[2:44:12] Dus ik wil ook duidelijkheid.

[2:44:14] Ik wil ook dat aan de consument duidelijk wordt, want die garantie kan de staatssecretaris gewoon niet geven en de Europese Commissie evenmin.

[2:44:26] Ik wil ook duidelijkheid.

[2:44:27] Ik wil ook dat aan de consument duidelijk wordt, want die garantie kan de staatssecretaris gewoon niet geven en de Europese Commissie evenmin.

[2:44:36] Die kunnen geen garantie geven dat hier voedsel binnenkomt met resistente bacteriën.

[2:44:42] Dat is gewoon onmogelijk.

[2:44:44] En ik vind dat de consument dat moet weten.

[2:44:46] Dat als u dit koopt, en sorry, voorzitter, nog even één ding erbij zeggen.

[2:44:51] Heel veel producten... Ja, mevrouw Van der Plas, we zitten echt krap in de tijd.

[2:44:55] Dus misschien kunt u uw vraag stellen.

[2:44:57] Ja, maar dit is wel een belangrijke.

[2:44:59] Wat kipvlees betreft, dat komt niet als een vers kipfiletje met een herkomstaanduiding van u eet vlees uit Brazilië, nee.

[2:45:06] Dat zit in de nasi, dat zit in de bahami, dat zit in de kipsalades.

[2:45:11] Dat is niet te traceren.

[2:45:13] Maar ik maak me daar gewoon zorgen over.

[2:45:16] En ik wil daar toch wat meer duidelijkheid over van de staatssecretaris.

[2:45:21] Ja, voorzitter.

[2:45:23] Ik snap ook de zorgen wel en die zijn ook niet... Die heeft mevrouw van der Plas natuurlijk eerder geuit.

[2:45:29] Kijk, het zal niet zo zijn dat elk stukje vlees wat het lands binnenkomt gecontroleerd zal worden.

[2:45:35] Dat zal echt wel risico gebaseerd zijn.

[2:45:38] Ik wil ook wel aangeven dat er nu natuurlijk op dit moment ook importproducten vanuit de Mercosur-landen naar Europa toekomen.

[2:45:47] En daar zou dan precies hetzelfde voor gelden, tegen dan wel met hogere importtarieven.

[2:45:53] Maar ik denk dat het wel belangrijk is dat wij afspraken hebben gemaakt, ook over die controles, dat dat geïntensiveerd wordt ten opzichte van wat er nu gebeurt.

[2:46:05] En ik denk dat je daarmee ook een aantal dingen wel inbouwt die je nu niet hebt.

[2:46:12] En er komt nu ook vlees uit Argentinië de Nederlandse markten op en de Europese markten, want dat geldt voor een heleboel producten.

[2:46:21] Dus wij zullen ook, aangespoord door de Kamer en ook door mevrouw Van der Plas, ook met de commissie natuurlijk kijken van hoe kan je dat dan op een goede manier zo inrichten, dat wel ook de handelstromen nog wel door kunnen gaan, maar dat je daar wel ook goede controles op zet.

[2:46:37] En ik denk dat we dat ook goed gaan volgen van wat gebeurt er nu precies met die toezegging of die zaken die de commissie heeft aangegeven op dit punt.

[2:46:50] Ik zie dat mevrouw Van der Plas nog een interruptie heeft.

[2:46:55] Nee, zeker niet alles wordt gecontroleerd, maar we krijgen hier wel te maken met imports uit landen en zeker op het gebied van kippenvlees, eieren in de schaal, die komen hier eigenlijk helemaal niet naartoe, dus dat is verwaarloosbaar.

[2:47:09] Maar met kipfilets, dat komt nu al veelder, dat komt straks nog meer, omdat daar lagere importtarieven voor gelden.

[2:47:19] Wat ik vraag van de staatssecretaris en de Nederlandse overheid is... ...vertel dit er even bij, bij de consument.

[2:47:27] Want als hier kippenvlees met resistente bacteriënresten zouden worden gevonden... ...dat is ondenkbaar.

[2:47:35] Dat zou niet kunnen.

[2:47:37] Dan zou heel Europa in paniek zijn.

[2:47:40] En het komt straks wel hier.

[2:47:43] Dat is mijn zorg.

[2:47:44] Wees daar duidelijk en eerlijk over naar een consument.

[2:47:48] De staatssecretaris.

[2:47:50] Ik heb al aangegeven dat er natuurlijk risico gebaseerd gecontroleerd gaat worden.

[2:47:53] Het is niet zo dat Braziliaanse bedrijven die willen exporteren dat zomaar kunnen doen.

[2:47:58] Die moeten gecertificeerd worden.

[2:47:59] Dus je weet ook waar je wel en niet moet gaan controleren.

[2:48:03] En daar wordt dus gecontroleerd in de productielanden waar de Europese Commissie audits uitvoert op die productielocaties van die gecertificeerde bedrijven.

[2:48:11] Dat gebeurt nog aan de grens en als de EU zelf bijvoorbeeld door de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit.

[2:48:17] Dat zijn allemaal wel elementen die ingebouwd zijn.

[2:48:21] En volgens mij denk ik dan dat we het op een verantwoorde manier met elkaar aan het doen zijn.

[2:48:28] Maar ik begrijp dat mevrouw Van der Plas daar nog kritisch over is, voorzitter.

[2:48:35] Ja, dank u wel.

[2:48:38] Kijk, we mogen ervan uitgaan dat als dat Mercosur-verdrag eenmaal is ondertekend, dat die Nederlandse markt en Europese markt overspoeld gaat worden met al die landbouwproducten, dus kip en vlees.

[2:48:51] Dat gaat veel meer worden.

[2:48:53] En dan is, denk ik, gewoon de vraag wat de Nederlanders willen weten, is het vlees dat nou van Nederlandse bodem komt, wat in de winkels wordt verkocht, is dat nou veiliger, is dat nou gezonder?

[2:49:04] Dan dat importvlees.

[2:49:08] Zijn er risico's of meer risico's met dat importvlees?

[2:49:12] Is dat duidelijk?

[2:49:13] Is dat transparant?

[2:49:14] Hebben we dat in kaart?

[2:49:15] Mevrouw Van der Plas stelt daar vragen over en ik heb niet het idee dat de staatssecretaris daar een coherent antwoord op heeft.

[2:49:21] Ik denk dat het gewoon moet zijn.

[2:49:23] Nee, het is evenveilig of het is niet evenveilig.

[2:49:25] Het is evengezond of het is niet evengezond.

[2:49:27] Er is evenveel risico op bacteriën of er is meer risico.

[2:49:31] Ik denk dat dat duidelijk ook in dit debat naar voren moet komen.

[2:49:36] Ik vraag dus om wat meer duidelijkheid.

[2:49:39] Dank u wel.

[2:49:41] Ja, ik vind de naam overspoelen echt niet correct, want in het verdrag staan duidelijke quota met hoeveelheden en tonnen die ingevoerd mogen worden tegen dat laveratrief.

[2:49:50] En ook daarna gaan gewoon de hogeratrieven weer gelden.

[2:49:55] En er zijn dus ook, als dat te snel zou gaan, zijn er mogelijkheden met de vrijwaringsklausules die nu opgenomen zijn.

[2:50:02] ...om daar tussentijds dan op in te grijpen.

[2:50:06] Dus die term vind ik echt niet correct.

[2:50:09] Ik heb aangegeven dat wat hier op de Europese markt komt... ...of dat nu hier geproduceerd wordt of elders geproduceerd wordt... ...aan dezelfde productveiligheidseisen moet worden voldaan.

[2:50:20] En volgens mij kan ik het niet helderder zeggen, voorzitter.

[2:50:25] GESPREKSLEIDEREUR.

[2:50:26] De staatssecretaris vervolgt haar betoog.

[2:50:27] De heer Markuszower heeft geen interrupties meer.

[2:50:33] De heer Van Dijck.

[2:50:34] Ja, daar wil ik toch nog graag op doorgaan, want waarom wringt het eigenlijk zo, dit verhaal?

[2:50:40] Als ik de staatsdagers hoor over een flink deel van de wereld, in Argentinië doen ze zaken helemaal anders dan hier in Nederland.

[2:50:48] Dat straalt een hoge mate van de reaalpolitiek uit en we kunnen ook niet alles controleren.

[2:50:52] Dat snap ik allemaal, maar waarom wringt het zo?

[2:50:54] Misschien bijna wel moreel ook.

[2:50:56] dat we jegens onze eigen boeren het tegenovergestelde hoog houden.

[2:51:00] En we ze confronteren met eisen waar bijna niet meer aan te voldoen is.

[2:51:05] We wurgen ze bijna, bij wijze van spreken.

[2:51:08] Waardoor ik heel veel boeren moet stoppen.

[2:51:10] En daar wringt het zo.

[2:51:12] Het is niet bijna een morele kwestie haast.

[2:51:14] Je krijgt het niet bij elkaar dat we toestaan dat er allerlei producten naar binnen mogen komen die onze eigen boerentuin dus niet op deze manier mogen produceren.

[2:51:23] Ik snap best de oproep van de verstikkende regeldruk voor heel veel sectoren.

[2:51:33] Dat geldt overigens niet alleen voor de landbouwsector.

[2:51:36] Maar dat is wel iets wat we hier dan ook zelf met elkaar ook moeten adresseren, volgens mij.

[2:51:42] En daar gaat dan ook weer een meerderheid in de Tweede Kamer over, wat we wel en niet met z'n allen hier invoeren, dan wel in Europa, wat we met z'n allen wel of niet invoeren.

[2:51:51] Ik denk dat er... Ik denk dat er... Ik denk dat er... Ik denk dat er...

[2:51:54] voor dit verdrag nu een redelijk verhaal ligt.

[2:51:56] Er zitten voor- en nadelen in.

[2:51:58] Maar ik ben ook wel van de school dat het glas halfvol of halfleeg is.

[2:52:06] En dan ben ik meer van het glas is halfvol, want je hebt met dit verdrag natuurlijk ook wel meer mogelijkheden om een aantal zaken met elkaar af te spreken en te regelen en ook in te grijpen.

[2:52:15] die je zonder het verdrag niet zou hebben.

[2:52:19] Zitten er dan ook nadelen aan?

[2:52:20] Jazeker, maar de afweging van de voor- en nadelen heeft uiteindelijk het kabinet tot een positief oordeel gedaan.

[2:52:27] Daar wil ik echt niet de nadelen mee wegpoetsen.

[2:52:30] En er is wel zo goed mogelijk geprobeerd om die nadelen wel ook met nog een aantal extra zaken zo goed mogelijk proberen te regelen.

[2:52:37] En daar is uiteindelijk dan het eindoordeel aan de Tweede Kamer over.

[2:52:43] Ik zie een interruptie van de heer Dekker.

[2:52:47] Ja, voorzitter.

[2:52:47] Kunnen we niet constateren dat die extra maatregelen die genomen zijn, die vastgelegd zijn nu in het conceptverdrag, dat dat eigenlijk een papieren tijger is?

[2:52:57] Ik bedoel, we kunnen niet beter, maar de facto is het nog steeds de situatie nagenoeg ongewijs, want je kunt het niet allemaal controleren.

[2:53:03] De predictiewijze zal niet wezenlijk kunnen veranderen.

[2:53:08] Zeker als je praat over zaken als het Parijsakkoord verwerken in de eisen die je aan de lokale producenten stelt.

[2:53:14] Dat is toch niet een realistisch verhaal?

[2:53:16] Dat wordt toch in feite een papieren afvinksessie?

[2:53:21] Daar ben ik het niet mee eens, voorzitter.

[2:53:25] Ik moest het kort houden, toch?

[2:53:30] Oké, dan vervolgt de staatssecretaris haar betoog.

[2:53:36] Ik denk echt wel dat er een aantal aanpassingen zijn geweest die goed geweest zijn en die ook bijdragen aan een evenwichtiger verhaal.

[2:53:45] Nogmaals, ik heb ook gezegd, het is niet allemaal voordelen.

[2:53:48] Er zitten ook best nadelen aan.

[2:53:51] Die wil ik ook echt niet onder stoelen of banken steken.

[2:53:54] Maar uiteindelijk moet ik het ook beoordelen, het grotere perspectief van diversificatie van markten, de geopolitieke ontwikkelingen.

[2:54:01] En ik denk dat daarmee dit dan ook een goede afweging van de voor- en nadelen is geweest.

[2:54:08] Mevrouw Van der Plas had nog een aantal vragen gesteld over hoe beoordeelt de Statenstakelders het WUR-rapport dat de Nederlandse vleessector structureel nadeel ondervindt, terwijl de economische baten macro-niveau minimaal zijn.

[2:54:22] We zien wel bij handelsverdragen dat de handelstromen gaan toenemen.

[2:54:26] Nou, hier is een interpretatie van gemaakt.

[2:54:28] ...of een oordeel van gemaakt van de Wurdi heeft daar natuurlijk naar gekeken... ...wat de gevolgen ook zijn voor de landbouwsector.

[2:54:35] Dat geeft een diffuus beeld, moet ik eerlijk zeggen... ...want de zuivelsector profiteert wel, de pluimvee- en de vleessector minder.

[2:54:43] Ik moet wel zeggen dat het onderzoek niet mee heeft gewogen... ...wat er aan vrijwaringsmaatregelen nu is afgesproken.

[2:54:49] Dus ja, en hoeveel invloed dat dan daar nog weer op zou hebben, kan ik nu ook niet aangeven.

[2:54:54] Dat zou speculeren zijn, maar dat is daarin niet meegenomen.

[2:54:58] En ja, mevrouw Van der Plassen ook ruilt het akkoord daar met de landbouw in als wisselgeld voor de industriële export- en dienstensector.

[2:55:04] Nee, wat mij betreft niet.

[2:55:06] Zo wil ik er ook niet naar kijken.

[2:55:08] Ik vind de landbouwsector belangrijk.

[2:55:10] Dat is één van de basissectoren, de agrofood, voor Nederland, ook van de export.

[2:55:15] En wat ik in mijn inleiding ook al zei, ik denk dat je ook moet kijken van wat doen handelsverdragen over de volle breedte?

[2:55:24] En er zijn ook echt verdragen waarin de landbouwsector meer profijt heeft.

[2:55:29] Moet je dat wel als totaal ook afwegen?

[2:55:31] Want je zit wel in een mondiale markt waarbij wij ook als Nederland volgens mij ook altijd heel goed zijn en ook heel goed zijn geweest om gewoon ook de kansen te grijpen die dit soort handelsverdragen bieden.

[2:55:43] Ook in de landbouwsector, volgens mij.

[2:55:49] Ik heb volgens mij al een heleboel vragen meegenomen bij de eerdere discussie met mevrouw Van der Plas over de productveiligheidseisen en de standaarden die daar liggen.

[2:56:01] Dan kom ik bij duurzaamheid en... Ja, duurzaamheid.

[2:56:08] Excuses.

[2:56:09] Mevrouw Van der Plas heeft nog één interruptie.

[2:56:13] Dat is ook mijn laatste interruptie, meen ik.

[2:56:18] Ja, ik had nog een vraag, maar die heb ik niet helemaal beantwoord horen worden.

[2:56:23] Hoe wordt de hoeveelheid resistente bacteriën op voedsel uit mercosuurlanden gemonitord?

[2:56:30] Want kijk, Braziliaanse veehouderijen hebben geen registratieplicht voor het gebruik van medicijnen.

[2:56:38] En de staatssecretaris zegt ook van, ja, er wordt alleen van gecertificeerde of erkende bedrijven geëxporteerd, maar het is heel makkelijk om een dier dat op een andere boerderij is opgevokt, uiteindelijk toch op een erkend exportbedrijf geplaatst te krijgen.

[2:56:53] Dus nogmaals de vraag, hoe wordt dat gemonizoord?

[2:56:57] En in ieder geval de vraag aan de staatssecretaris, kan bij de Europese Commissie daar ook gewoon echt harde antwoorden op komen van hoe gaan we dit doen?

[2:57:08] Zelfs in Europa is de controlecapaciteit niet op orde.

[2:57:12] Dat horen we ook, want niet alles kan worden gecontroleerd.

[2:57:15] Maar dit is echt wel een grote zorg voor mij.

[2:57:18] Ja, de staatssecretaris.

[2:57:20] Ik heb volgens mij al aangegeven dat niet alleen in de productielanden wordt gecontroleerd, maar dat dat ook hier aan de grens en in Nederland door de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit wordt gebeurd.

[2:57:29] En als het gaat specifiek om die resistente bacteriën, vanaf september 2026 mogen uit derde landen geïmporteerde dieren en hun producten niet behandeld zijn met antimicrobiële stoffen gebruikt als groeibevorderers en of antibiotica die onder EU-regels gereserveerd zijn

[2:57:45] Voor wat betreft antimicrobiales en resistenties zijn er specifieke controles.

[2:57:51] Vandaar worden de regels voor de antibiotica.

[2:57:53] Dat wordt door de Europese Commissie gedaan.

[2:57:56] In Nederland worden geïmporteerd vlees en onderzocht op de aanwezigheid van bacteriën.

[2:57:59] Deze bacteriën worden ook onderzocht op hun gevoeligheid tegen antibiotica.

[2:58:09] De staatssecretaris vervolgt daarover en misschien in het tweede termijn.

[2:58:15] We weten dat dit een belangrijk punt is en dat weten de Europese Commissie ook.

[2:58:23] zullen dat heel kritisch gaan volgen en ook monitoren van wat gebeurt er nou precies met die controles, hoe worden ze uitgevoerd en gaat dat op een goede manier gebeuren.

[2:58:32] En u mag ervan uitgaan dat het kabinet daar ook de Europese Commissie echt kritisch op zal bevragen als dat niet het geval is volgens ons.

[2:58:41] Dan komen we bij duurzaamheid.

[2:58:43] Mevrouw Kreuger, is wat betreft het kabinet het klimaatverdrag van Parijs ook essentieel element van andere handelsrelaties?

[2:58:52] Wij zijn blij met de toevoeging in het Mercosur-akkoord.

[2:58:55] Het toevoegen van deze overeenkomst als essentieel element aan handelskorden is onderdeel van de EU-inzet op handel en duurzaam ontwikkeling uit net 2022.

[2:59:04] Het kabinet steunt

[2:59:05] De term essentieel element komt voort uit het internationaal verdragsrecht.

[2:59:13] Er is een verdrag nodig om een dergelijk element in de handelsrelatie te verwerken.

[2:59:18] Volgens mij heeft mevrouw Kreuger nog een specifieke vraag over de VS. Met de VS is op dit moment geen sprake van een handelshakkoord.

[2:59:24] Het gaat momenteel nog om een verklaring die niet juridisch bindend is.

[2:59:26] Het gaat over de joint statement en daarom ook nog geen sprake van die essentiële elementen.

[2:59:32] Mevrouw Van Ark van de CDA had een vraag over het Single Entry Point en de klachten die daarover binnenkomen vanuit de maatschappelijke organisaties.

[2:59:43] Volgens ons functioneert het goed en is het goed toegankelijk.

[2:59:46] Er zijn in de periode 2020-2025 in totaal 187 klachten binnengekomen over handelsbelemberingen en schendingen van duurzaamheidsafspraken onder alle EU-handelsakkoorden.

[2:59:58] En die klachten worden ook ingediend door maatschappelijke organisaties, waaronder CNV International.

[3:00:05] Mochten er nu hele concrete dingen zijn waarvan u zegt, die heb ik meegekregen, geef die dan anders door, dan kunnen wij dat ook bespreken met de Europese Commissie om te kijken of daar oplossingen voor zijn.

[3:00:19] Mevrouw Van Arpen.

[3:00:21] Ik ging specifiek over...

[3:00:24] Het deel van het Single Entry Project dat voor maatschappelijke organisaties wordt gebruikt, daar zijn er volgens mij drie totaal ingediend.

[3:00:30] Het gaat met name om dat er geen afspraken zijn gemaakt over deadlines voor de beantwoording.

[3:00:35] Dus het kan eigenlijk eindeloos duren voordat je een antwoord krijgt bij indiening.

[3:00:40] En het kan eigenlijk daarna ook, als er afspraken zijn gemaakt, van nou, daar en daar is een schending, dit gaan we eraan doen.

[3:00:48] Ook dan zijn er eigenlijk geen deadlines voor de opvolging daarvan.

[3:00:52] Dus ik denk dat het gaat aan twee kanten, dus de beantwoording en daarna aan de opvolging.

[3:00:59] Ik heb meegekregen dat op aandringing van Nederland juist die tijdspaden en procedures van het mechanisme goed inzichtelijk zijn gemaakt, maar ik wil er nog wel eens even wat naden naar laten kijken en dan kom ik daar even in het verslag van de RBZ-handel op terug als toezegging aan mevrouw Van Ark.

[3:01:17] Dat we daar nog even goed naar kijken en mochten daar nog knelpunten zijn, dat wij dat dan proberen te adresseren bij de Europese Commissie.

[3:01:24] Ik zie een interruptie van de heer Bamenga.

[3:01:27] Ja, dank u wel, voorzitter.

[3:01:29] En ik had ook in mijn eigen inbreng iets gezegd over monitoring, dat dat natuurlijk heel erg belangrijk is.

[3:01:35] Enerzijds vanuit het systeem wat ingebouwd is, vanuit de inspectie, maar ook vanuit de NGO's die natuurlijk ook mede kunnen monitoren.

[3:01:45] En daarin is natuurlijk belangrijk dat ze daarvoor goed...

[3:01:50] in staat worden gesteld om dat te kunnen doen.

[3:01:53] In de afgelopen periode is juist ontzettend veel, in ieder geval bezuinigd, ook op de krachten die NGO's hebben om dat te kunnen doen, de lobbykracht die zij hebben om dit soort dingen te doen.

[3:02:05] Betekent dit dat de staatssecretaris bereid is om ook daarna te gaan kijken, om te zorgen in ieder geval dat er veel meer kracht komt vanuit de NGO's zodat ze dit ook daadwerkelijk kunnen doen?

[3:02:20] Ja, ik ben een beetje zoekende wat de heer Mamenga er nu van mij vraagt.

[3:02:24] Ik weet niet of u nu duidt op het maatschappelijke kader wat wij voor de NGO's op het gebied van ontwikkelingshulp hebben ingesteld.

[3:02:31] Er zit inderdaad voor de Nederlandse lobby zit daar een verbod in.

[3:02:36] Ja, een klacht is niet echt een verbod voor mijn gevoel, maar ik ben een beetje zoekende... Maar misschien dat meneer Bamenga, zonder dat hem dat een interruptie komt, dat dan iets kan verduidelijken wat hij precies bedoelt.

[3:02:47] Want er was een soortgelijke vraag gesteld door mevrouw Kreuger, waarvan ik eigenlijk dacht, die hoort misschien wel bij het andere debat thuis, maar ik ga hem zo wel beantwoorden.

[3:02:55] Maar misschien dat de heer Bamenga dat iets kan verduidelijken.

[3:02:58] Nou, als u het zo direct gaat beantwoorden, dan wacht ik gewoon even daarop.

[3:03:01] Dus ik dacht, dit is een haakje om...

[3:03:02] Ik kom nog terug op die vraag over het maatschappelijk kader, iets met maatschappelijk, voor ontwikkelingshulpsorganisaties.

[3:03:18] Dan had mevrouw Van der Plas.

[3:03:20] Hoe voorkomt de staatssecretaris dat actiegroepen zoals Milieudefensie en MOB hier een extra indement krijgen om Nederlands beleid aan te vechten?

[3:03:27] NGO's kunnen die klachten indienen bij het EU Single Entry Point.

[3:03:32] Het is een klachtenmechanisme bedoeld voor Europese lidstaten.

[3:03:37] Bedrijven en NGO's met klachten over handelsbelending en schendingen.

[3:03:39] Het is niet mogelijk om via dit mechanisme klachten in te dienen over Europese lidstaten, waaronder Nederland.

[3:03:46] Ik weet niet of dat mevrouw van de plas gerust stelt.

[3:03:52] Dan, Mercosur-landen kunnen klachten indienen tegen de EU zelfs als een maatregel een bevoegdheid is van een lidstad en is er geen onderzoek gedaan naar het remmende effect op die wetgeving van de MCU.

[3:04:03] Mercosur-verdrag, de verdragspartij bevestigt in het akkoord de right to regulate en dat betekent dat verdragspartijen zelf gaan over hun eigen regelgeving.

[3:04:10] En het akkoord doet daar niets aan af.

[3:04:12] Dat was een vraag van mevrouw Teunissen.

[3:04:16] Dan had de heer Zeder nog een vraag over milieu, dierenwelzijn en arbeidsomstandigheden in Mercosur.

[3:04:22] Ik ben daar al op ingegaan.

[3:04:25] Er worden verschillende afspraken gemaakt in de EU-Mercosur over arbeidsomstandigheden, milieu en dierenwelzijn.

[3:04:31] En deze afspraken zijn bindend en afdwingbaar.

[3:04:34] Zo wordt bijvoorbeeld afgesproken dat de verdragspartijen de fundamentele ILO-conventies implementeren.

[3:04:41] Dan wilde ik overgaan, dat was voor mij het blokje Mercosur, voorzitter.

[3:04:46] En dan geef ik graag het voorzitterschap heel even aan mevrouw Teunissen.

[3:04:51] Mevrouw Kreuger, gaat uw gang.

[3:04:53] Ja, want ik had een heleboel vragen gesteld eigenlijk over duurzaamheid binnen Mercosur en dan met name eigenlijk over op het moment

[3:05:00] dat de ontlossingswet en CSDDD worden uitgekleed.

[3:05:06] Op welke manier wordt dan de duurzaamheidsafspraak in de Mercosur gehandhaafd?

[3:05:12] En dat geldt dus ook voor het feit dat er een klimaatplan van bedrijven moet zijn.

[3:05:17] Dus wat is nou de harde, handhaafbare manier waarop die duurzaamheidsclausures kan worden gehandhaafd?

[3:05:25] De staatssecretaris.

[3:05:27] Ja, maar misschien heb ik het dan verkeerd begrepen, want ik heb CS triple D nog in mijn pakket zitten en de EUDR, dat is de ontbossingswet.

[3:05:38] Kijk, in het Mercosur-verdrag staan natuurlijk een aantal zaken over duurzaamheid, het gedrag van Parijs en ook ontbossing.

[3:05:46] Dat zijn zaken die daar geregeld worden.

[3:05:48] Wij zijn... De vragen lagen wat mij betreft.

[3:05:50] Tenminste, zo heb ik ze geïnterpreteerd.

[3:05:52] Vooral op wat zijn we nou in Europa aan het doen met de CS triple D aanpassen en de ontbossingswet.

[3:05:58] Dat staat wel even buiten wat wij bij Mercosur-verdrag doen.

[3:06:03] Maar misschien heb ik dan de vraag verkeerd begrepen.

[3:06:05] Mevrouw Kreug.

[3:06:07] Ja, voorzitter.

[3:06:08] Op dit moment is er binnen Mercosur heel weinig tot niets waarmee die duurzaamheidsbeloftes hard kunnen worden gehandhaafd.

[3:06:17] Daarvoor zal je andere wetgeving nodig hebben, zoals de CSDDD en de ontbossingswetgeving.

[3:06:26] Op welke manier kan bijvoorbeeld ontbossen dat er geen producten binnenkomen waar ontbossing aan kleeft?

[3:06:31] Hoe gaat Europa dat handhaven?

[3:06:35] De staatssecretaris.

[3:06:39] Ja, ik heb de vraag anders geïnterpreteerd.

[3:06:42] Mag ik daar dan in tweede termijn even op terugkomen, dat ik dat even als van een goed antwoord voorzien?

[3:06:46] Want ik heb hem los van Mercosur geïnterpreteerd, maar dat is dan onze fout geweest.

[3:06:51] Excuus daarvoor.

[3:06:55] Ja, mevrouw Keuger.

[3:06:56] Ja.

[3:06:56] Dan neem ik de voorzitterschap terug en geef ik het woord aan de heer Dienbeek van Duijn van interruptie.

[3:07:02] Ja, toch nog even de vraag die niet beantwoord is, waar ik toch wel heel nieuwsgierig bij ben.

[3:07:07] Waarom noemt het kabinet bij de associatie het derogatieverzoek bij de nitraatrichtlijn?

[3:07:16] Dat is niet voor niks.

[3:07:17] Verwachten we hier iets van Europa als we instemmen met dit verdrag?

[3:07:22] Kan de staatsverteigers daarop reflecteren?

[3:07:25] We hebben natuurlijk bij het Mercosur-verdrag gezien dat de landbouw geraakt wordt op een aantal punten.

[3:07:32] Wij vinden het gewoon wel belangrijk om aan te geven dat er meer dossiers spelen.

[3:07:35] Dat gaf mevrouw Van der Plas natuurlijk ook aan, die de landbouw raken.

[3:07:41] Een daarvan is onder andere de derogatie.

[3:07:44] ...ja, eigenlijk de weergave van de inzet van het kabinet... ...dat we daar graag ook nog afspraken over willen maken, natuurlijk.

[3:07:52] Om ook een beetje een breder beeld neer te zetten... ...van wat erbij gebeurt rondom de landbouw.

[3:07:59] Om ook tegemoet te komen aan... Nou ja, dit is niet het enige wat de landbouw raakt... ...wat mevrouw Van der Plas ook al heeft aangegeven.

[3:08:06] Dat is ook een signaal naar de Europese Commissie... ...dat wij dit een belangrijk onderwerp vinden.

[3:08:12] Ik zie een interruptie van de heer Dekker.

[3:08:16] Ik wou er even op doorgaan eigenlijk, voorzitter.

[3:08:17] Want is het nou zo dat die derogatieregels een voorwaarde zijn voor het Nederlands kabinet om goedkeuring te hechten aan dit Mercosur-verdrag?

[3:08:28] Of is het gewoon een onderwerp wat in de zijlijn genoemd is?

[3:08:34] Als u de tekst goed hebt gelezen, is het niet randvoorwaardelijk.

[3:08:41] Ja, we gaan naar de VS. Ik heb daar maar een paar vragen over.

[3:08:46] Er speelt natuurlijk heel veel, maar goed, dat wordt op andere gremia ook wel besproken.

[3:08:51] De heer Hogeveen van Jaar 21 vroeg, bestaat er een duidelijke infantarisatie van de Amerikaanse wensen ten aanzien van non-tarivere handelsbelemmeringen en welke obstakels het meest urgent zijn?

[3:09:02] De EU en de VS staan in nauw contact over die nadere uitwerking van het augustus gepubliceerde joint statement tussen de EU en de VS. En als onderdeel van die joint statement spreken de VS en de EU ook

[3:09:12] af om samen te werken om die non-tarifaire handelsbelemmeringen te adresseren, waaronder op gebieden van technische standaarden en investeringen in energie.

[3:09:20] Maar dat is wel waar de gesprekken nu nog over lopen, dus ik kan daar nog niet een eindplaatje van geven.

[3:09:27] Dan de heer Diederik van Dijk van de SGP.

[3:09:30] Hoe voorkomen we dat de Amerikaanse normen voor auto's erkend worden gezien, omdat die niet geschikt zouden zijn voor de Europese wegen?

[3:09:38] Het is niet zo dat de EU nu allerlei Amerikaanse normen en standaarden gaat overnemen.

[3:09:43] De samenwerking met de VS over standaarden betreft technische samenwerking tussen organisaties die de standaarden zetten en beoordelen, om bijvoorbeeld dubbel werk te voorkomen.

[3:09:51] Deze organisaties beoordelen bijvoorbeeld of een auto aan de gestelde normen voldoet, voordat de auto de weg op mag.

[3:09:56] Maar de toets is altijd naar de regels zoals die in het betreffende land gelden.

[3:10:01] Dus ik hoop dat ik daar de zorg van de heer Diederik van Dijk mee heb kunnen wegnemen.

[3:10:05] Dat was VS. Ja, ik zie een interruptie, maar de heer Hoogveen had eerder al een interruptie.

[3:10:11] Oh, sorry.

[3:10:11] Ja, dank u, voorzitter.

[3:10:12] Ja, over de VS en over de gesprekken met het Amerikaanse ministerie van Handel ben ik toch al benieuwd naar dan van, oké, er zijn gesprekken tussen de EU en de VS om te kijken naar, aan de ene kant dus de harde tarieven en aan de andere kant de non-tarifaire belemmeringen.

[3:10:31] ...de heer Lutnik zo vaak op tv overklaagt.

[3:10:37] Wat is dan... Is er al iets van een strategie of een inzet vanuit Nederland... ...waar wij dan met de Amerikanen waarover we in gesprek gaan... ...en wat we van hen eisen en wat ze van ons kunnen eisen?

[3:10:49] Zijn we daar al mee bezig of gaan we dat volgende week pas zien?

[3:10:55] Het lijkt me ook niet goed om dit soort gesprekken in de openbaarheid met elkaar te gaan voeren.

[3:11:01] Dus ja, eigenlijk wilde ik het daar wel bij laten, want anders wordt het een beetje een ingewikkeld verhaal, denk ik.

[3:11:12] In dat geval had de heer Diederik van Dijk nog een uitdrukje.

[3:11:15] Ja, kort, en dat gaat even terug op het punt van die verkeersveiligheid.

[3:11:20] Daar kwam mijn vraag af dan dat inderdaad meer dan 75 Europese verkeersorganisaties waarschuwden voor deze deal.

[3:11:26] En ik kon concreet zeggen van dit gaat gewoon echt tot meer verkeersdoden leiden.

[3:11:31] Begrijp ik gewoon goed uit de woorden van de staatssecretaris dat die zorg niet terecht is, dat dit geen negatieve effect heeft op de verkeersveiligheid.

[3:11:40] Wat ik heb begrepen is dat er afgesproken is dat we gaan kijken naar het ontwikkelen van gezamenlijke standaarden en het doel daarvan is om handelsblemmering te verminderen.

[3:11:49] En dat zou wat ons betreft niet ten koste mogen gaan van de verkeersveiligheid.

[3:11:55] Ja?

[3:11:56] Oké, dan gaan we naar de andere kant van de wereld, China.

[3:12:03] Een vraag van JA21, de heer Hogeveen.

[3:12:06] Hoe kan het kabinet naar een eventueel investeringsakkoord met China?

[3:12:08] Moeten we dit niet gebruiken om China te beïnvloeden in dienstgedrag?

[3:12:12] Het kabinet acht op dit moment niet oportuun om gesprekken over de EU-China- investeringsakkoord weer op te pakken.

[3:12:17] Er leven op dit moment simpelweg te veel zorgen in de EU-handelsrelatie die geadresseerd dienen te worden,

[3:12:23] Ongelijk speelveld over capaciteit en het Chinese industriebeleid... ...en onderhandelingen over een investeringsakkoord... ...zouden hier naar onze inschatting niet positief aan bijdragen.

[3:12:35] Dan de varkensvlees van mevrouw Van der Plas.

[3:12:40] Wat is de inzet van Nederland en de Europese Commissie geweest... ...om de relatie met China te herstellen en welke resultaten zijn geboekt?

[3:12:46] Er kan niemand ontgaan zijn dat er natuurlijk heel veel zaken spelen... ...op dit moment met betrekking tot China.

[3:12:52] ...en de Nederland- en de Europese Commissie blijven inzetten... ...op een open en constructieve dialoog met China.

[3:12:56] Juist nu er zorgen bestaan over de handelsrelatie.

[3:13:00] En we hebben... Dit zijn allemaal momenten... We hebben natuurlijk ook een EU-China-top gehad afgelopen zomer... ...waar in de afgelopen juni is ook de toenmalige minister van Buitenlandse Zaken... ...nog naar China gereisd.

[3:13:15] En dit zijn ook al momenten in de relatie met China te verbeteren, maar ook moeilijke punten, zoals het gebied van de antisubsidie- en antidumpingmaatregelen, aan te kaarten.

[3:13:23] Dus, nou, mevrouw Van der Plas heeft ook al aangegeven wat wij gedaan hebben.

[3:13:29] Dat gaf mevrouw Van der Plas eigenlijk aan dat dat wel heel weinig was, maar wij hebben wel ook technische onderzoek ook aangegeven richting China en aangesloten bij de Europese Commissie.

[3:13:40] En ik denk ook dat het belangrijk is dat we daar zoveel mogelijk gezamenlijk in optrekken.

[3:13:48] Dat is ook wel een beetje de antwoord op de vraag van mevrouw Van der Plas over dat Spanje actief gelobbyd zou hebben.

[3:13:58] Ik heb ook aangegeven dat wij actief bezig zijn om diplomatiek ook te zorgen, die we hebben op verschillende niveaus, zowel in EU-verband, maar ook bilateraal aan te kaart op hoog politiek niveau.

[3:14:11] Dus ja, ik denk dat ik je daarmee zo heb beantwoord.

[3:14:15] Ik zie een vraag van de heer Hoogveen.

[3:14:18] Dank u, voorzitter.

[3:14:19] Ja, over dat investerings- en handelsovereenkomst met China en om daarover te praten.

[3:14:25] Daarin benoemt de staatssecretaris allerlei belemmeringen die juist in dat Comprehensive Agreement on Investment stonden om weg te nemen.

[3:14:34] Dus die technology transfer, die zorgen daarover, het verplicht aangaan van joint ventures als er wordt geïnvesteerd in China.

[3:14:42] Die belemmeringen waren juist onderdeel van dat akkoord wat in 2021 werd gepresenteerd.

[3:14:49] Dus ik vraag me af wat dan wel de gesprekken zijn met de Chinezen en ook in het licht van de recente ontwikkelingen met Nexperia, wat daar natuurlijk mee is gebeurd.

[3:15:02] Maar ja, wat voor gesprekken zijn er dan wel met de Chinezen om nader tot elkaar te komen?

[3:15:09] Volgens mij heeft u vandaag een brief gehad over Nexperia, met ook hoe dat traject eruit gezien is en welke contacten en hoe ook daar gezamenlijk wordt opgetreden vanuit de EU, maar ook met andere lidstaten.

[3:15:21] Ik denk dat dat ook belangrijk is.

[3:15:24] Ja, het is wel op het moment aan de commissie om eventueel opnieuw het initiatief te nemen voor het heropenen van die onderhandelingen over het EU-investeringsakkoord met China, maar op dit moment is dat niet aan de orde en is het krachtveld binnen de Europese Unie daar ook niet echt naar om dat te gaan oppakken.

[3:15:47] Mevrouw Van der Plas, we zitten echt heel krap in de tijd, dus ik wil liever nog een tweede termijn doen dat u die vraag kunt stellen.

[3:15:56] Mevrouw Van der Plas had nog iets over de Chinese elektrische auto's.

[3:16:02] De importheffingen, wat ons betreft blijven die van belang, en dat werd in de laatste tijd als varkensvlees gesteld volgens mij door mevrouw Van der Plas, blijven die heffingen wel van belang om op te treden tegen marktverstorende Chinese subsidies.

[3:16:19] De Europese Commissie is er wel een tijd in gesprek met China over deze importheffingen en staat daarin ook open voor eventueel alternatieve oplossingen, zoals een vorm van een minimumimportprijs.

[3:16:27] Die discussies zijn erg ingewikkeld en lijken op dit moment nog niet tot resultaten te leiden.

[3:16:34] Dan de heer Bamenga van D66.

[3:16:38] Dat ging over Nexperia.

[3:16:40] Kan de staatssecretaris toelichten welke lessen het kabinet hier trekt voor de toekomst?

[3:16:45] Ja, het casus loopt natuurlijk nog.

[3:16:47] U heeft vanochtend ook een brief gehad en ik vind het nu al wat te vroeg om definitief de conclusies daarover te trekken, maar het is altijd goed

[3:16:54] Als we wat verder het traject eigenlijk is afgerond, dat we daar toch ook eens naar kijken, zeg maar, met z'n allen, van hoe dat gelopen is en welke les we eruit kunnen trekken.

[3:17:02] Maar we zitten nu nog midden in het proces, natuurlijk.

[3:17:06] Dan heb ik grondstoffen nog.

[3:17:09] Mevrouw van Ark van het CDA vroeg naar het advies van de HCSS dat Europa kritieke waarden keek, zoals de clean tech sector, zoals die van batterijen en electrolyzers, veilig moet stellen en die nodig met een overheidsmandaat te ondersteunen.

[3:17:26] Kritieke grondstoffen zijn natuurlijk een belangrijk element.

[3:17:28] Dat proberen we ook in handelsverdragen natuurlijk met elkaar afspraken over te maken.

[3:17:33] Die zijn ook essentieel voor de energietransitie, maar ook voor heel veel andere toepassingen.

[3:17:38] We moeten die waardeketens ook versterken.

[3:17:40] We moeten daar ook meer autonomie op krijgen.

[3:17:42] En via de nationale grondstoffenstrategie en op Europees niveau, via de Critical Raw Materials Act, zet het kabinet in op het verhogen van die leveringszekerheid van kritieke grondstoffen.

[3:17:54] En ja, we zijn ook aan het kijken naar meer diversificatie natuurlijk in EU-verband, bijvoorbeeld middels de handelsakkoorden met Australië, Canada, maar ook Mercosur, waar we het vandaag uitgebreid over hebben gehad.

[3:18:06] Dan had mevrouw Van Arck nog een vraag over Resource EU van mevrouw van der Leijen, of dat ver genoeg gaat om de afhankelijkheid van China voor zeldzame aardmetalen af te bouwen.

[3:18:16] Het voorstel is nog niet gepubliceerd en op dit moment is nog beperkte informatie over de inhoud van het initiatief.

[3:18:21] Ik kan het ook nog niet helemaal beoordelen.

[3:18:24] Wij verwelkomen dit soort initiatieven, zeg maar, om die afhankelijkheid van China van zeldzame aardmetalen af te bouwen natuurlijk wel.

[3:18:31] ...en wanneer het voorstel wordt gepubliceerd... ...wordt uw Kamer langs de gebruikelijke weg geïnformeerd.

[3:18:37] Dan CSDDD en misschien heb ik dan mevrouw Kreuger haar vraag... Eén moment.

[3:18:43] Oh, mevrouw Van Ark heeft nog een vraag.

[3:18:44] Ja, ik had ook nog een vraag gesteld over... We hebben natuurlijk heel veel gehad vandaag... ...over de zorgen die er zitten vanuit de landbouwsector.

[3:18:54] Weinig over de voordelen wat het handelsakkoord ons kan bieden.

[3:18:58] Ik had een vraag gesteld over welke waarde heeft nou...

[3:19:01] Het Mercosur-verdrag voor eigenlijk de hoeveelheid, de beschikbaarheid van kritieke grondstoffen voor Nederland en Europa.

[3:19:11] Dus wat is nou precies de waarde?

[3:19:12] Want het feit dat we toegang hebben, mooi, maar als het volgens alles alsnog naar China gaat, dan hebben we er niet zoveel aan.

[3:19:18] Dus kunt u daar wat over zeggen?

[3:19:20] Ik heb er net volgens mij wel iets over aangegeven.

[3:19:23] Kijk, ik denk dat het belangrijk is als je met andere landen afspraken wilt maken over kritieke grondstoffen, nou, er zit hier een eerste aanzet in, zou je daar wel verder met elkaar over moeten spreken.

[3:19:35] En dat houdt wel in dat je de relatie met zo'n land natuurlijk op een goede manier moet vormgeven.

[3:19:39] Daar kan zo'n handelsverdrag bij helpen.

[3:19:41] Maar het is wel één onderdeel, denk ik.

[3:19:43] Het is niet meteen de oplossing voor alles.

[3:19:46] Maar er zitten wel genoeg aanknopingspunten in om die gesprekken gewoon dan ook verder met elkaar op te pakken en te voeren.

[3:19:53] En dat zal ook zeker gebeuren, want ik denk dat het een heel belangrijk onderwerp is waar mevrouw Van Ark terecht ook aandacht voor vraagt.

[3:20:01] Dan de CSDDD, de heer Seder, vroeg in de naam van de ChristenUnie.

[3:20:06] De heer Boumenga heeft nog een vraag.

[3:20:09] Ik had een vraag.

[3:20:10] De staatssecretaris geeft aan dat het nog te vroeg is om te evalueren als het gaat om Nexperia.

[3:20:16] Maar ik had een andere vraag ook gesteld of het kabinet soortgelijke risico's bij andere bedrijven ziet en of daar al actie op is ondernomen.

[3:20:25] Maar daar heb ik nog geen antwoord op gekregen.

[3:20:32] Ik ga er in zijn algemeenwaard wat over zeggen.

[3:20:34] Ik ga niet heel specifiek over casen, zo weet ik wat niet, spreken.

[3:20:37] Ik denk dat heel duidelijk is dat economische veiligheid en economische weerbaarheid heel belangrijk zijn.

[3:20:44] En eigenlijk wil ik het daar op dit moment ook eventjes bij laten, omdat casuïstiek helpt allemaal niet.

[3:20:51] Volgens mij is aangegeven bij Nexperia dat het een hele unieke situatie was en is.

[3:20:56] En dat de wet die wij daar ingezet hebben... Nou, die is al uit de jaren vijftig, geloof ik.

[3:21:02] voor het eerst pas ingezet is.

[3:21:06] Ja, daar wil ik eigenlijk bij laten.

[3:21:11] En volgens mij is aangeboden dat er een uitgebreidere technische briefing vertrouwelijk aan de Kamer gegeven kan worden in de brief die vanochtend naar de Kamer is gestuurd over Nexperia.

[3:21:20] En dat lijkt me ook dan een moment voor D66 om daar dit type vragen ook te stellen, denk ik.

[3:21:29] Dan kom ik toch echt bij de CSDDD van de heer Seder, de vraag over de WZK, kinderarbeid.

[3:21:41] Nederland is voorstander van EU-regelgeving, ook in verband met het gelijke speelveld natuurlijk binnen Europa en niet van nationale wetgeving.

[3:21:50] Dat is ook de reden waarom de WZK nog niet ingevoerd is, omdat er ook nog CSDDD aankomt.

[3:21:55] Die implementatiewet moet natuurlijk

[3:21:57] Ik moet wel zeggen dat wij als uitgangspunt van dit kabinet is dat er geen koppen op Europese regelgeving komen.

[3:22:06] Dus ik weet niet of dan de heer Seder daar helemaal tevreden mee gaat zijn straks.

[3:22:11] Maar we moeten uiteindelijk ook zien wat er nog bij CSDD en onderhandelingen gebeurt, want die lopen op dit moment natuurlijk nog.

[3:22:20] Ik zie een vraag van de heer Sjelip.

[3:22:24] Met deze argumentatie is dat dit al het democratisch proces heeft doorlopen.

[3:22:27] Door de Tweede Kamer en Eerste Kamer is het doorheen gegaan.

[3:22:32] Dan heeft het kabinet het gewoon uit te voeren.

[3:22:35] Je kan niet, als het door de Tweede en Eerste Kamer is, dan zeggen... ...ik ga het dan maar niet uitvoeren.

[3:22:42] Temeer ook, omdat door de verswakking van het CSDD... ...nu deze wet wel degelijk een aanvulling is... ...op wat er Europees niet geregeld wordt.

[3:22:51] Dat is eerder niet het geval, nu wel.

[3:22:59] Waardoor, als we dit niet doorvoeren, eigenlijk als het gaat om kinderarbeid, wat we als Kamer in Tweede en Eerste Kamer gewoon willen aanpakken, dat we daar achter de feiten aan lopen.

[3:23:10] Andere landen hebben ook nationale maatregelen tegen kinderarbeid.

[3:23:14] Ik denk aan Frankrijk en andere landen.

[3:23:16] Dus zo exceptioneel is het ook niet.

[3:23:19] Dus mijn vraag is of...

[3:23:22] of de staatssecretaris vindt dat een besluit dat door de Tweede en Eerste Kamer is geweest door een kabinet dan ook nog tegenhoudelijker wordt of daarmee niet het democratische procesgang belemmerd wordt.

[3:23:34] De staatssecretaris.

[3:23:35] Ja, ik heb volgens mij al aangegeven dat het kabinet geen voorstander is van EU-regelgeving, dat we het ook op dat niveau zouden moeten doen en dus niet van nationale wetgeving.

[3:23:47] Ik wil er wel op wijzen, en dat was ook een andere vraag van de heer Seder, dat natuurlijk CS Triple D niet het enige is.

[3:23:54] We hebben nog OESO-richtlijnen.

[3:23:56] Er zijn andere wetten die de IMVO bevorderen, onder de Conflict Mineralenverordening en de Antidwangwetverordeningen.

[3:24:03] En dat totale pakket maakt natuurlijk dat je op Europees niveau daar allerlei maatregelen op hebt genomen.

[3:24:10] En dat is wat dit kabinet in elk geval als uitgangspunt heeft, dat we dat Europees moeten regelen en niet nationaal.

[3:24:18] De heer Seder.

[3:24:20] Ja, voorzitter, dat standpunt begrijp ik.

[3:24:23] Maar mijn punt is juist, door het slopen van het CS-triple-D de afgelopen twee jaar, we niet regelen wat in de WZK staat.

[3:24:31] Dus als het argument is, we moeten Europees regelen wat we nationaal zouden willen, dan begrijp ik dat.

[3:24:36] Alleen door Europa ligt er nu een wetgeving, wat volgens mij waar de WZK, of wat het beoogt, in ieder geval buiten die rijkwijten valt.

[3:24:46] Dus dan valt het argument weg dat we naar Europa kijken om het te regelen.

[3:24:50] Europa regelt het dus niet meer.

[3:24:52] En dan is het nationaal, net zoals we dat met alle wetten in ons land doen, om gewoon te regelen wat we wel of niet willen.

[3:24:58] En we willen gewoon geen kinderarbeid.

[3:25:01] En daarvoor is die WZK ook opgesteld door de Tweede en Eerste Kamer te komen.

[3:25:05] Dus mijn vraag is in ieder geval, klopt het dat nationaal niet regelt wat beoogd wordt met de WZK, doordat het CSDDD is afgesvakt?

[3:25:18] En betekent dat dan dat de argumentatie van het kabinet niet opgaat, dat de WCK een nationale kop zou zijn?

[3:25:26] Want die twee dingen sluiten elkaar nu niet helemaal uit, maar het zijn wel twee verschillende onderdelen geworden.

[3:25:34] De staatssecretaris.

[3:25:35] Volgens mij bij de CSDD-onderhandeling is het uitgangspunt van Nederland dat er regeldrukvermindering komt.

[3:25:41] Dat is ook een brede wens volgens mij vanuit de Kamer, maar wel met behoud van de beleidsdoelstellingen.

[3:25:47] En zoals ik al aangaf, de CSDD is niet het enige.

[3:25:49] We hebben ook nog de antidwangarbeidverordening.

[3:25:52] De triloogfase van de CSDD moet nog afgerond worden.

[3:25:56] De verwachting is dat het eind van het jaar zal zijn en dan zullen wij uw Kamer daar ook over informeren.

[3:26:01] Zowel die CSDD als die anti-dwangarbeidverordening moeten nog geïmplementeerd worden en dan kun je ook eigenlijk pas wat zeggen over de effectiviteit.

[3:26:10] Maar laat duidelijk zijn dat wij ook de misstanden in de waardeketen zoals dwangarbeid en kinderarbeid natuurlijk aan willen pakken, maar we willen dat echt zo goed mogelijk op Europees niveau regelen en niet met nationale regelgeving, omdat wij denken dat dat...

[3:26:25] ...nou ja, uiteindelijk ook voor een beter gelijkspeelveld zorgt.

[3:26:30] Maar er zijn nog een aantal processen natuurlijk... ...en ik begrijp dat dat misschien frustrerend is voor de heer Seder, die nog lopen.

[3:26:37] En daar kan ik nu ook nog geen duidelijkheid over geven... ...wat uiteindelijk het eindpleitje van CS Triple D gaat worden.

[3:26:42] Weet ik wel, want het was nog wel een vraag van de heer Seder... ...over de afzwakkingen van CS Triple D, wat er bespaard wordt.

[3:26:50] De commissie heeft als gevolg van het Omnibus 1-voorstel 320 miljoen euro reductie geraamd voor de CSDDD.

[3:26:57] Ja, daar kun je natuurlijk wisselend naar kijken, maar ik denk dat dat toch wel een fors bedrag is en dat er ook breed in de Kamer wel gestreefd wordt naar regeldrukvermindering.

[3:27:10] En ik denk dat dat ook een belangrijke inzet is van zowel een heleboel in het Europese parlement als ook in de Tweede Kamer.

[3:27:18] Dan heb ik nog een blokje over.

[3:27:21] Ja, voorzitter.

[3:27:21] Aanzien van de CS triple D, klopt de analyse van mijn fractie dat voor die regeldrukvermindering het had volstaan om de CSRD uit te kleden en de doelstelling van de CS triple D overeind te laten, omdat die doelstellingen niet per se samenhang hebben met de rapportageverplichtingen die daaruit voortvloeien.

[3:27:42] Die worden in de CSRD geregeld.

[3:27:44] Dus is de opvatting van de staatssecretaris in ieder geval gewoon de feitelijke conclusie dat met het uitkleden van de CSRD niet per se de rapportageverplichtingen en de regeldruk verminderd is, dat dat vooral gelukt is door in de CSRD te snijden?

[3:28:06] Ik heb nu specifiek het bedrag genoemd wat de Europese Commissie heeft aangegeven voor de CSDDD.

[3:28:12] CSRD is natuurlijk ook nog eentje met rapportageverplichtingen.

[3:28:16] Ik denk dat ook de CSDDD wel degelijk ook een aantal doorwerken heeft in de keten, bijvoorbeeld ook voor het MKB, waar best zorgen over zijn.

[3:28:27] En die ook voor extra administratieve lasten zorgen voor het kleinere bedrijfsleven.

[3:28:33] En dat is ook wel waar op CS Triple D wij het belang vinden, dat je daar nog steeds ook moet kijken waar zitten nou eigenlijk de grootste risico's en zorg nou dat je die regelgeving daar zoveel mogelijk op focust en dat je niet allemaal kleine ondernemers daarmee lastigvalt met een heel administratief proces om maar verantwoording af te leggen aan degene aan wie je levert, bijvoorbeeld.

[3:28:55] Dus dat zijn wel elementen die ook eerder in de discussie met de Kamer wel degelijk aan orde zijn geweest.

[3:29:01] En uiteindelijk, ja, u kunt...

[3:29:03] In de triloogfase hebben wij natuurlijk niet heel veel mogelijkheden meer als land, maar eind dit jaar zal dan het eindplaatje hopelijk duidelijk zijn.

[3:29:18] Dan heb ik nog een pakje overig.

[3:29:21] We zitten al aan de tijd, maar ik ga toch mijn best proberen te doen.

[3:29:24] Ik wil graag de voorzitterschap even aan mevrouw Teunis geven.

[3:29:28] Gaat u gang, mevrouw Kreuger.

[3:29:30] Volgens mij waren hier dan de overgebleven vragen die ik had over CSDDD.

[3:29:37] Ik had vragen gesteld over... Ja, dat weet ik.

[3:29:39] Maar ik had gezegd dat ik in de tweede termijn er eventjes op terug zou komen, omdat wij waarschijnlijk de verkeerde vragen begrepen hadden.

[3:29:46] Maar ik ga dan... Dit is één vraag.

[3:29:49] Ja?

[3:29:52] Ja, mevrouw Kreuger had een vraag over welke handhavingsmechanismen zijn er met de afgezwakte CS triple D om te zorgen dat de waardeketens tussen de EU en de Mercosur in lijn zijn met de OESO-richtlijnen.

[3:30:06] In het Mercosur is opgenomen dat de waardeketens in lijn zijn met de OESO-richtlijnen en de UN Guiding Principles on Business and Human Rights.

[3:30:15] En ook deze afspraken zijn afdwingbaar via de geschillenbeslechting.

[3:30:19] En in de EU-wetgeving CS triple D zal ondanks aanpassingen blijven bijdragen aan de handel in lijn met de OESO-richtlijnen en bij mogelijke schending van de OESO-richtlijnen kunnen benadeelden en hun vertegenwoordigers ook een melding maken bij het nationaal contactpunt voor de OESO-richtlijnen.

[3:30:35] Dan had mevrouw Kreuger ook nog een vraag over ontbossing in de waardeketens.

[3:30:40] Afspraken in het verdrag.

[3:30:41] In het verdrag is een effectieve implementatie van de internationale milieuverdragen opgenomen, zoals het Parijs-Klimaatakkoord en het Biodiversiteitsconventie.

[3:30:54] En een verplichting vanaf 2030 geen netto-ontbossing meer.

[3:30:59] En ook in de verplichting van Brazilië is er ook nog onder het Parijsakkoord om de opgenomen in de tekst in de EU-Mercosur-akkoord.

[3:31:06] En hierover is in de EU-merkensoorverdrag dan weer de geschillenbeslechting opgenomen.

[3:31:14] Ik hoop dat ik nu de vraag wel goed begrepen heb, maar dat hoor ik vast van mevrouw Kruijger.

[3:31:22] ...bezorgde vragen over de timing van dit debat.

[3:31:25] Ik wil iets van zeggen, maar... Een punt van orde.

[3:31:28] Een punt van orde?

[3:31:30] Sorry, wat is de timeline voor deze... Wat is de eerste keer voor mij in deze commissie?

[3:31:35] Gaan we door met de tweede termijn of houden we op een gegeven moment op?

[3:31:38] Ik begreep al dat we iets zouden uitlopen.

[3:31:41] Hoeveel is dat ongeveer, mevrouw Keuger?

[3:31:44] Ja, mijn voorstel als voorzitter zou zijn dat wij een kwartier extra nemen... ...en daarmee een hele snelle tweede termijn hebben.

[3:31:52] Mijn vraag is eigenlijk alles wat de staatssecretaris hier schetst, namelijk je houden aan het klimaatakkoord van Parijs of aan het biodiversiteitsverdrag, dat zijn allemaal op landenniveau verplichtingen onder het verdrag.

[3:32:10] Mijn vraag was hoe je in die waardenketen dat handhaaft.

[3:32:13] En daarvoor zijn natuurlijk bij uitstek CSDDD en de ontbossingsverordening instrumenten om op bedrijfsniveau in die keten te kunnen handhaven.

[3:32:22] Dus op het moment dat dat eigenlijk onderuit geschoffeld wordt, hoe gaat dan Mercosur die woorden die er staan ook daadwerkelijk iets betekenen in praktijk?

[3:32:33] Ik ben al ingegaan op CSDD en de bewegingen die daar zijn.

[3:32:38] Ik heb aangegeven dat de inzet is om de regeldruk te verminderen, maar niet zozeer de doelen aan te komen.

[3:32:47] En voor de ontbossing werd vast dan nog de vraag...

[3:32:49] Dat zijn wel de twee kaders waar de link wordt gelegd met het EU-Merkelsoerenverdrag.

[3:32:57] Als het gaat om de ontbossingswet zijn er nu ook gesprekken binnen de EU gaande.

[3:33:03] Door problemen in de IT-systeem heeft de commissie aangegeven graag uitstel te willen van de implementatie.

[3:33:11] Wij hebben overigens wel alle voorbereidingen getroffen en ook voor tijdige handhaving en ook Nederlandse bedrijven zijn erop voorbereid.

[3:33:19] Op dit moment is er ook wel een discussie gaande binnen Europa over de administratieve lasten en om te kijken of die verminderd zouden kunnen worden.

[3:33:27] Maar dat zijn wel, en daar heeft mevrouw Kreuger gelijk in, natuurlijk de kades waar naar gekeken wordt, de CSDD en de ontbossingswet.

[3:33:37] En die zijn nu onder gesprek.

[3:33:41] Nee, dat is niet goed Nederlands.

[3:33:43] Er wordt overig over gepleefd wat daar de zaken van zijn.

[3:33:47] Dat is bij de CSDD de triloogfase en is dat bij de ontbossingswet ook de triloogfase?

[3:33:53] Ja, daar is echt de discussie over een jaar uitstel.

[3:33:59] Nou, daar verschillen de meningen natuurlijk wat over, maar die theesystemen van de commissie zijn er ook niet klaar voor.

[3:34:06] Dan geef ik het voorzitterschap weer over aan mevrouw Keuken.

[3:34:09] En de staatssecretaris gaat heel snel het blokje overig doen, hoop ik.

[3:34:13] India.

[3:34:15] Het kabinet is voor een handelsakkoord met India.

[3:34:18] Belangrijke economie, grote groei, economische mogelijkheden.

[3:34:22] En we kijken met een pragmatische en realistische houding naar die onderhandelingen.

[3:34:29] Maar we hebben natuurlijk ook al wel eerder met elkaar een aantal prioriteiten afgesproken.

[3:34:34] Dat was de vraag van de heer Hogeveen, jaar 21.

[3:34:37] De heer Bamenga, van D66, Wapens via de Verenigde Arabische Emiraten.

[3:34:45] Ik meen begrepen te hebben dat in het RBZ-Algemeen die hiervoor geweest is, daar ook al wel over gesproken is.

[3:34:54] Ik weet niet of het nu nog nodig is dat ik daar, en dat geldt ook voor het water- en exportbeleid, daar nu nog zaken over zeg.

[3:35:01] En datzelfde geldt eigenlijk over de illegale nederzettingen.

[3:35:03] Die zijn eigenlijk in het debat hiervoor met de minister van Buitenlandse Zaken, maar ook met het Twee-minuten-debat volgens mij al geadresseerd met allerlei moties.

[3:35:12] Kijk even naar de heer Bamenga.

[3:35:13] Ik was er helaas niet bij, dus ik weet niet... Dat snap ik, maar er zijn moties over aangenomen volgens mij.

[3:35:19] Of niet aangenomen, dat weet ik niet, maar er is stemming gebracht in elk geval.

[3:35:23] Dus ik wou er eigenlijk kort qua tijd daardoor naar verwijzen, zeg maar.

[3:35:30] Ik wil ook mensen niet tekort doen.

[3:35:31] Ik zie een interruptie van de heer Bamenga.

[3:35:34] Ja, voorzitter, ik ben er niet bij geweest.

[3:35:37] Dus ik vind het wel fijn als de vragen beantwoord worden.

[3:35:40] En als het nu niet kan, dan in ieder geval zo snel mogelijk schriftelijk.

[3:35:47] Ik wil ze met alle liefde hier nu beantwoorden, maar dan heb ik nog wel even nodig, denk ik.

[3:35:52] Ja, dan begin ik met het voorstel voor de maatregelen voor goedruid illegale nederzettingen.

[3:35:57] Wil je van de heer Bamenga...

[3:36:00] Schriftelijk of nu nog voorgelezen?

[3:36:04] Ik zei kort of schriftelijk.

[3:36:07] Ik ga proberen kort.

[3:36:09] Illegale nederzettingen.

[3:36:10] Het kabinet werkt op dit moment aan die nationale maatregel.

[3:36:14] Dat zullen wij natuurlijk zo spoedig mogelijk doen.

[3:36:17] Dat is wel ingewikkeld qua uitvoering en uitvoerbaarheid natuurlijk,

[3:36:21] Er moeten wetgevingstoetsen gedaan worden, maar daar wordt aan gewerkt.

[3:36:25] Gaat de staatssecretaris tijdens de RBZ-handel pleiten voor een Europees verbod op producten en nederzettingen?

[3:36:30] Nee.

[3:36:30] Herkent de staatssecretaris de signalen dat de wapens via de Verenigde Arabische Emiraten naar RSF, dat is Sudaan,

[3:36:41] We hebben eerder ook al een discussie over gehad, volgens mij.

[3:36:46] Wij toetsen alle vergunningen aan vraag voor de uitvoer van militaire goederen zorgvuldig aan de Europese kaders voor de wapenexportcontrole.

[3:36:52] Bijzondere aandacht is daarvoor omleiding, maar het kabinet heeft geen concrete signalen die op deze omleiding wijzen.

[3:37:02] Dan heb ik tot slot nog een vraag van mevrouw Kreuger.

[3:37:08] Het demissionaire kabinet weigert een aangenomen motie heers uit te voeren en dat wij daarover tussen neuslippen door geïnformeerd moesten worden.

[3:37:21] Het kabinet vindt het onwenselijk dat geld voor ontwikkelingshulp wordt ingezet voor lobby richting het Nederlandse overheidsbeleid.

[3:37:28] En de beleidsinvloeding in Nederland is daarom geen subsidiaire activiteit in instrumenten van het beleidskader Focus.

[3:37:37] En uiteraard kunnen maatschappelijke organisaties zich blijven uitspreken over Nederlandse beleidskrisis.

[3:37:41] Ook kunnen zij nog steeds financiering van het ministerie van Buitenlandse Zaken ontvangen

[3:37:45] ...subsidiare activiteiten in het nieuwe kader.

[3:37:50] Ik meen dat er eerder ook nog een aparte brief overgestuurd was aan de Kamer... ...maar dat gaan we nog even checken dan, zeg maar.

[3:37:59] Maar dat is wel het beleid van het kabinet op dit moment... ...en daarom zullen wij die motie ook niet uitvoeren.

[3:38:06] Dan de heer Seder nog van de ChristenUnie over het westelijke Sahara... ...en wil een nationaal standpunt etiketering weten...

[3:38:13] Want het brief van Schoof was alleen uitleg over de Europese positie.

[3:38:18] Consumenten mogen niet misleid worden, ook niet met betrekking tot de herkomst van een product.

[3:38:21] EU-wetgeving over de etiketering is van toepassing op alle landen en gebieden.

[3:38:24] Er zijn geen specifieke regels voor de Westelijke Sahara of de Westelijke Jordanoever.

[3:38:29] En het EU-hof heeft alleen een naarvullende interpretatie gegeven... ...hoe die regels moeten worden geïnterpreteerd in de context van de Westelijke Sahara.

[3:38:40] GESPREKSLEIDER.

[3:38:40] Laatste interruptie van de heer Seder.

[3:38:43] En ik blijf het vragen, omdat Nederland een standpunt heeft ingenomen, wat volgens mij uiteindelijk, ook met de implementatie van de nationale regelgeving, volgens mij een vraag zal ontstaan of we niet discriminatoir gehandeld worden.

[3:38:59] En daar was ik al een tijdje voor en ik krijg geen antwoord op.

[3:39:03] Mijn vraag is, de grondslag voor de motie voor nationale maatregelen rondom een importverbod op de Westbank was omdat er illegale nederzettingen waren, want de strijd is met internationaal recht.

[3:39:12] In de westelijke Sahara zijn er illegale nederzettingen door Marokko, in ieder geval volgens internationaal recht, waarbij Nederland in plaats van een boycott zich geschaard heeft achter het EU-standpunt, dat middels het etikeringsbeleid goed door een misvoorzien van de label vervoerd kunnen worden.

[3:39:29] Mijn vraag is hoe het nationaal handelsbeleid, wat in principe een EU-competentie is, maar door een meerderheid van de Kamer toch een nationale kwingslag heeft gekregen, hoe dat zich verhoudt

[3:39:40] met het EU-recht en het gelijk behandelen van landen, om te voorkomen dat het Europees Hof van Justitie Nederland over een paar maanden op de vingers stikt.

[3:39:49] En daar krijg ik maar geen antwoord op.

[3:39:50] Dus dat is mijn vraag, hoe die twee...

[3:39:52] zich met elkaar verhouden.

[3:39:54] En die vraag is relevant geworden omdat de Kamer een paar maanden geleden, in tegenstelling tot wat een EU-competentie is, nationale handelsmaatregelen heeft afgekondigd tegen een land, wat we normaal niet doen.

[3:40:10] Er zit echt een verschil tussen de situatie in de Westelijke Sahara en die van de Westelijke... die illegale nederzettingen.

[3:40:17] De nationale maatregel die wordt voorbereid, heeft ook een andere doelstelling dan bij de Westelijke Sahara.

[3:40:23] De maatregel vloeit voor de Gaza-strook voort... Nee, voor de illegale nederzettingen, excuse.

[3:40:30] Het is te laat op de dag, jongens.

[3:40:32] Vloeit voort uit de illegaliteit van de nederzettingen en de verslechterde situatie in de door Israël bezette gebieden.

[3:40:38] En volgens het kabinet is er dus geen sprake van discriminatoire beleid.

[3:40:42] Maar de heer Seder kijkt me nu aan en is nog steeds niet blij met het antwoord.

[3:40:46] Maar ja, dit is het antwoord wel wat ik u kan geven.

[3:40:51] De heer Seder heeft geen interrupties meer.

[3:40:54] Ik stel voor dat ik naar de leden kijk om te vragen of er behoefte is aan een tweede termijn.

[3:41:03] In dat geval gaan we die heel snel doen.

[3:41:06] Iedereen krijgt 1 minuut 20.

[3:41:10] Dan geef ik het woord aan mevrouw Van Arcken.

[3:41:14] Dan geef ik het woord aan mevrouw Teunissen.

[3:41:17] Ja, voorzitter, ik heb eigenlijk nog één vraag aan de staatssecretaris en dat is dat het toch niet logisch is om eerst in te stemmen met een verdrag en dan pas de handhaving op orde te brengen.

[3:41:27] Ik heb in dit debat op geen enkele manier gehoord op welke manier we gaan voorkomen dat de ontbossing toeneemt, terwijl daar vleesbedrijven zoals JBS, grootste vleesproducent ter wereld, in Nederlandse handen momenteel, maar was ooit Braziliaans, tot recent nog,

[3:41:43] Die gaan hier enorm van profiteren, terwijl Nederlandse boeren hier de type van worden.

[3:41:49] We hebben ook duidelijk gezien in het debat dat we op geen enkele manier kunnen controleren waar dat vlees allemaal vandaan komt, onder welke omstandigheden het wordt geproduceerd.

[3:41:59] Kortom, moeten we niet eerst die handhaving op orde brengen en dan pas instemmen met dat verdrag als het op orde is?

[3:42:09] Ja, dank u wel, voorzitter.

[3:42:10] We hebben gesproken over Mercosur en dat zal waarschijnlijk niet de laatste keer zijn.

[3:42:15] Ik heb eigenlijk een vraag en die hoeft ook niet beantwoord te worden nu, wat mij betreft, in de mondelingenronde, maar misschien alvast een schriftelijk verzoek om dat schriftelijk te beantwoorden.

[3:42:26] Namelijk, er verschijnt net op het nieuws, een uur geleden of zo, op de Telegraaf, met als kop de Europese Rekenkamer reist EU-miljarden, dat zou om 11 miljard euro gaan, voor Afrika achterna.

[3:42:37] Geld voor voedselhulp wordt gebruikt.

[3:42:39] voor ongebruikte motorfietsen en flatscreen-televisies.

[3:42:41] Nou wil ik vragen aan de staatssecretaris of zij, voorafgaande aan het volgende commissiedebat of planeerdebat wat wij hebben, om een uitdraai te maken van alle subsidies of van alle ontwikkelingshulpgelden die Nederland heeft gegeven via de EU,

[3:43:01] en dan met dat rapport van de Rekenkamer te kijken wat met ons geld is gebeurd.

[3:43:05] Dus laten we zeggen dat Nederland 100 euro overmaakt via de EU.

[3:43:08] Dat gaat voor ontwikkelingshulp of voedselhulp of wat voor hulp dan ook naar Afrika.

[3:43:14] Daar is dus een rapport van de Rekenkamer.

[3:43:17] Graag per euro wat er met dat Nederlandse geld is gebeurd.

[3:43:23] Dank u wel.

[3:43:26] Ja, de heer Hoogveen.

[3:43:30] Kort inderdaad, wat betreft het Mercosur-akkoord.

[3:43:36] Dank voor alle antwoorden, maar hadden we die kwetsbare landbouwsectoren nou maar buiten dat verdrag gehouden?

[3:43:42] Dat had in ieder geval het oordeel van de SGP over dit verdrag.

[3:43:44] ...beduidend positiever gemaakt.

[3:43:45] Er zitten absoluut een aantal grote voordelen aan het verdrag... ...maar niet over de ruggen van onze boeren en tuinders... ...die al in toenemende mate met scherpe eisen te maken krijgen.

[3:43:56] Dat is niet fair.

[3:43:58] Tweede punt.

[3:44:01] Ik vroeg aandacht voor de verkeersveiligheid... ...als het gaat over de erkenning van Amerikaanse auto's en normen.

[3:44:06] Er zat toch wel wat licht tussen wat verkeersorganisaties zeggen... ...en de antwoorden van de staatssecretaris.

[3:44:12] Ik hoop dat de staatssecretaris, en dat kan gewoon in de reguliere rapportages, dit punt zo af en toe kan meenemen van wat zijn de consequenties voor de verkeersveiligheid als we hiermee verder gaan.

[3:44:22] Dank u, voorzitter.

[3:44:26] De heer Bouminga, nee, mevrouw Van der Plas.

[3:44:32] Ja, dank u wel.

[3:44:33] Allereerst wil ik me aansluiten bij het verzoek van de heer Markuszower, want ik denk dat het wel belangrijk is om dat te weten.

[3:44:40] ...gaat om vele miljarden opgeroest door onze belastingbetalers.

[3:44:46] Ten tweede, er zijn twee vragen niet van mij beantwoord... ...en dat gaat over het stukje China.

[3:44:52] Daar had ik nog gevraagd, gaat het kabinet samen met de Europese Commissie... ...een WTO-traject voorbereiden voor het geval China de heffingen definitief maakt?

[3:45:00] Wanneer wordt deze inzet geagendeerd in de raad handel?

[3:45:03] En de andere vraag was, mocht China de heffingen definitief maken... ...gaat Nederland dan in Brussel pleiten...

[3:45:08] ...voor tijdelijke EU-maatregelen om verschillen tussen bedrijven te compenseren... ...en de sector toekomst bestendig te houden?

[3:45:14] Zo nee, waarom niet?

[3:45:15] Dank u wel.

[3:45:18] Ja, de heer Dikker.

[3:45:21] Ja, voorzitter, ik kan me aansluiten bij de woorden van de heer Markuszower... ...en ook van mevrouw Teunis overigens.

[3:45:28] Dit verdrag is niet gunstig voor Nederland, kan niet goed worden gecontroleerd... ...en zou daarom ter nadere beschouwing moeten worden doorbehandeld.

[3:45:39] Dank u wel.

[3:45:40] GESPREKSLEIDERAAR.

[3:45:42] Meneer Seder.

[3:45:43] Mijn fractie is niet tegen vrijhandelsverdragen.

[3:45:47] Alleen heb ik ook geen verbetering gezien na het einde van dit debat...

[3:45:52] op de vragen die we hebben gehad, met name over hoe wij ervoor kunnen zorgen dat wij niet alleen economisch omvergelopen worden, maar dat producten die wij exporteren en die lagere standaarden krijgen, bijvoorbeeld bespreidsmiddelen,

[3:46:08] uiteindelijk ook weer in onze voedsel behandelen en hoe we dat kunnen controleren.

[3:46:12] Gaan we dus daarom ook met onze fractie bespreken.

[3:46:16] Ik weet even niet, maar dat zal straks zo terugkomen, welke formulering wij kunnen bedenken om überhaupt hier nog een Kameruitspraak over te krijgen.

[3:46:23] Het lijkt me wel relevant dat we als Kamer in een nieuwe samenstelling ook duidelijkheid kunnen geven over welke richting, welke opdracht wij het kabinet mee sturen.

[3:46:30] Maar daar hoor ik vast wel een voorstel voor.

[3:46:33] Zo.

[3:46:35] Anders wil ik er best één doen hoor, maar ik leg het even bij één hand van de voorzitter.

[3:46:38] Nou ja, er moet een twee minuten debat aangevraagd worden, als dat de vraag is die de heer Seder heeft.

[3:46:45] Is die nog niet aangevraagd?

[3:46:48] Ben ik de laatste spreker?

[3:46:51] Oké, dan laat ik hem lopen.

[3:46:59] Ja, mevrouw Kreugen namens GroenLinks Beekma.

[3:47:02] Eerste debat in deze commissie.

[3:47:06] Ik maak me ongelooflijk veel zorgen over de impact die Nederland heeft met handel wereldwijd.

[3:47:11] Op natuur-, op mensenrechten, op arbeidsomstandigheden, op gezondheid.

[3:47:15] En ik zie dat dat binnen Mercosur gewoon onvoldoende geborgd is.

[3:47:19] En dat vind ik zeer zorgelijk.

[3:47:22] Ik heb ook... Ik hoorde de minister moest net snel antwoorden op mijn vraag over de uitvoering van de motie Heersch.

[3:47:29] En ik hoorde haar de zin uitspreken.

[3:47:30] Ja, dat is het beleid van dit kabinet, dus voeren we de motie niet uit.

[3:47:36] Dat is volgens mij niet hoe de verhoudingen liggen.

[3:47:38] Wij als Kamer kunnen wel degelijk een verzoek doen.

[3:47:41] En dan is het aan een demissionair kabinet, lijkt mij niet, om als regel te hebben dat je dat niet uitvoert.

[3:47:47] Dus ik vraag graag de staatssecretaris nogmaals om hierop te reflecteren op waarom wordt die motie niet uitgevoerd, zeker in het licht van een Mercosur-verdrag waarin eigenlijk de rol van maatschappelijke organisaties nog veel belangrijker wordt.

[3:48:02] Dank u wel.

[3:48:03] Dan zijn we aan het einde gekomen van de tweede termijn van de Kamer.

[3:48:05] Dan geef ik het woord aan mevrouw Keuger als voorzitter.

[3:48:08] Dan vraag ik de staatssecretaris hoeveel tijd ze nodig heeft voor de beantwoording.

[3:48:13] Ja, ik ga er direct door.

[3:48:16] Allereerst mevrouw Teunissen had een vraag over, is het niet raar, eerst in te stemmen met het verdrag en daarna pas de handhavingsafspraken.

[3:48:24] Er zit nu natuurlijk ook al handhaving in.

[3:48:28] We hebben ook aangegeven dat er controle is in het land, dat er gecertificeerde bedrijven zijn in de Mercosur-landen als ze zaken willen exporteren.

[3:48:36] We hebben ook aangegeven dat er in de EU gecontroleerd gaat worden en ook dat de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit natuurlijk op dingen controleert.

[3:48:45] En als het gaat over de afspraken over ontbossing en de geschillenbeslechting, als dit verdrag van kracht wordt, gelden de regels die wij daarover afspreken ook in het verdrag natuurlijk.

[3:48:59] Daar hoop ik dat mee te hebben beantwoord.

[3:49:10] U bent inderdaad schriftelijk geïnformeerd over het niet uitvoeren van de motie eerst in de beantwoording van de feitelijke vragen bij de begroting.

[3:49:17] En daar is ook aangegeven, en misschien ben ik zo net wat te kort door de bocht geweest, dat het kabinet heeft aangegeven dat het juridisch zeer complex is in de uitvoering en dat als het uitgevoerd zou moeten worden, dat ook geld vraagt.

[3:49:35] Dat geld is er niet en vandaar dat het kabinet heeft aangegeven dat ze de motie niet uitvoert

[3:49:45] Ik citeer hier het antwoord.

[3:49:51] Beleidsbeïnvloeding in Nederland is geen subsidiabele activiteit in de instrumenten van het beleidskader Focus.

[3:49:56] Het kabinet acht het onwenselijk dat geld dat is bedoeld voor ontwikkelingshulp wordt ingezet voor lobby gericht op Nederlands overheidsbeleid.

[3:50:03] Er zal dus geen uitvoering worden gegeven aan de motie hier, punt.

[3:50:08] Er wordt niks gezegd over dat het kosten met zich meebrengt... ...en zeker niet een uitgebreide motivatie... ...waarom een demissionair kabinet een kamermotie naast zich neerlegt.

[3:50:18] Volgens mij is dat eerder al aangegeven, maar als dat hier niet in staat... ...dan is dat een omissie geweest wat mij betreft.

[3:50:25] En dan wil ik daar op zich nog wel een aparte brief over sturen... ...maar daar zal dit in komen te staan, dat kan ik u nu al aangeven.

[3:50:31] Want dat is ook eerder gecommuniceerd, ook bij de motie overigens al toen die is ingediend.

[3:50:36] Dat er geen dekking is voor dit verhaal... ...en dat het juridisch ook uitermate complex is... ...zeker om twee systemen naast elkaar draaiende te houden.

[3:50:46] Ik zie mevrouw Van Art nog met een vraag.

[3:50:52] Ik begrijp eerlijk gezegd niet... Ik bedoel, het is jarenlang beleid geweest om dit wel mogelijk te maken.

[3:50:57] Volgens mij kost het geen euro, is het puur een besluit wat we kunnen nemen met elkaar.

[3:51:05] Dat van alle dingen die maatschappelijke organisaties mogen doen, dat dit ook weer mogelijk wordt.

[3:51:11] Dus ik ben benieuwd.

[3:51:13] Ik begrijp het niet zo goed, maar dat zit nu wel graag in de brief.

[3:51:16] Volgens mij klopt het niet en zou het geen cent hoeven te kosten.

[3:51:20] De staatssecretaris.

[3:51:21] Ik ga dat nog eventjes... Nou, misschien dat ik twee moties door elkaar gehaald heb van van Heersch.

[3:51:25] Want er was nog een andere motie, volgens mij, om het maatschappelijk kader door te rollen.

[3:51:29] Dus wellicht dat ik daar dan een buis in ben geweest.

[3:51:31] Dus ik ga dat nog eventjes op papier voor u zetten.

[3:51:33] Zullen we dat zo afspreken?

[3:51:35] Dus de staatssecretaris komt daarop terug in een brief?

[3:51:38] Ja.

[3:51:38] En dan geef ik het woord weer aan mevrouw Kreugen als voorzitter.

[3:51:41] Ja, de staatssecretaris.

[3:51:43] Dan had de heer Van Dijk nog een punt over de verkeersveiligheid.

[3:51:48] Ja, wat ik kan toezeggen is dat we een reguliere rapportage meenemen, maar ik weet niet of u daar heel veel aan heeft op dit moment.

[3:51:54] Ik heb al aangegeven dat verkeersveiligheid natuurlijk een belangrijk onderdeel is.

[3:52:00] Dan had mevrouw Van der Plas nog een tweetal vragen over China.

[3:52:04] Gaat het kabinet samen met de Europese Commissie een WTO-traject voorbereiden voor het geval China de heffingen definitief maakt en wanneer wordt deze inzet geagendeerd in de raadhandel?

[3:52:15] Ik heb al aangegeven dat ik die Chinese heffing natuurlijk ook een zorg vind, want ze beschadigen de Nederlandse belangen.

[3:52:20] En we spreken met de Europese Commissie over de Chinese heffing aan mogelijke vervolgstappen.

[3:52:25] Het starten van een WTO-zaak behoort tot de mogelijke reacties, maar daar is nu nog niet toe besloten.

[3:52:31] Begrijp ik dan.

[3:52:33] Dan had mevrouw Van der Plas nog een vraag over compensatie van de Chinese heffingen als die definitief gemaakt worden.

[3:52:42] Nou, dat vindt nog bilateraal overleg over plaats.

[3:52:44] De compensatie is echter niet aan de orde.

[3:52:46] We hebben in internationaal handelsverkeer regelmatig antidumpingsmaatregelen genomen.

[3:52:51] En ja, dat zou wel raar zijn dat we nu dan in deze casuïstiek daarvoor gaan pleiten voor compensatie van bedrijven.

[3:52:57] Dus dat is een antwoord op die vraag.

[3:53:00] En dan had de heer Seder nog een vraag over... Moet ik eventjes kijken, hoor.

[3:53:07] Uitgebreid aan de orde gekomen.

[3:53:12] Dat gaat over de export van voedselveiligheid.

[3:53:15] Ik kijk nog even snel naar de heer Seder.

[3:53:16] Klopt dat?

[3:53:21] Nee, volgens mij, het is een andere bewoording, maar volgens mij gaat het over de vraag rondom bestrijdingsmiddelen die hier al uitgefaceerd zijn.

[3:53:27] we wel mogen exporteren, maar er eigenlijk geen controlemechanisme is dat die middelen gebruikt worden in de voedsel die volgens u geïmporteerd wordt.

[3:53:36] Volgens mij is dat dan denk ik de vraag als ik het zo begrijp.

[3:53:41] Ik ben er zo net wel op ingegaan.

[3:53:43] Het is wel zo dat als het hier weer ingevoerd wordt, dat er wel een check op plaatsvindt met de controles die zijn afgesproken.

[3:53:52] Dan kijk ik nog even of ik nog meer op het lijstje had staan.

[3:53:57] Nee, dat was het wat mij betreft.

[3:54:00] Goed, ik zie nog één vraag van mevrouw Van der Plas.

[3:54:06] Even op het laatste antwoord over die compensatie.

[3:54:11] Dit gaat natuurlijk wel voor Europese bedrijven heel veel betekenen.

[3:54:14] Niet alleen voor Nederlandse bedrijven, maar ook in Europa gaat dit veel betekenen.

[3:54:21] Sommigen krijgen 60%, anderen krijgen 20%.

[3:54:26] Dus binnen Europa heb je dus ook te maken met verschillen met de heffingen.

[3:54:31] Dus het ene bedrijf kan dan weer goedkoper exporteren dan het andere bedrijf.

[3:54:36] Ja, ongelijkheid, dat is geen gelijkspeelveld.

[3:54:39] En er wordt door de staatssecretaris wel heel snel gezegd van... ...nou ja, dat gaan we niet doen, daar komt eigenlijk het antwoord op neer.

[3:54:45] Dan gaan we niet voor pleiten in Brussel.

[3:54:48] Maar dat gaat me wel even iets te snel, want waarom wordt er dan niet voor gepleit in Brussel?

[3:54:52] Wij hebben toch onze bedrijven ook hier te beschermen en te helpen... ...als er factoren van buitenaf, volledig buiten de schuld overigens van de varkensvleessector...

[3:55:05] Het is een ruzie over auto's.

[3:55:08] Dus ik vind het wel een beetje gek dat dat zo even wordt weggewijfd.

[3:55:13] Dat gaan we niet doen.

[3:55:15] De staatssecretaris.

[3:55:16] Nou, het is niet eventjes wegwuiven.

[3:55:18] Ik heb ook aangegeven eerder al dat wij natuurlijk ook bij de Europese Commissie aandringen om oplossingen voor dit probleem.

[3:55:26] Die hebben ook de gesprekken natuurlijk met China.

[3:55:30] Maar wij doen ook dit soort zaken niet voor andere sectoren.

[3:55:33] Dus ik zou het ook wel raar vinden dat we dan nu voor één specifieke sector dat wel doen.

[3:55:38] Dus vandaar dat ik dat antwoord zo gegeven heb, zoals ik hem gegeven heb, voorzitter.

[3:55:43] Tot slot dan, mevrouw Van der Plas.

[3:55:45] Allerlaatste.

[3:55:47] Ik ga hier niet nu verder dieper op door, omdat we inderdaad aan de tijd zitten.

[3:55:52] Ik ga dat schriftelijk aanvragen, maar ik wil dan wel weten wat al die andere landen aan allerlei politieke en diplomatie hebben gedaan die wel hun bedrijven daarvoor willen beschermen.

[3:56:07] Maar daar kan de staatssecretaris dan nog op wachten.

[3:56:11] Ik wil hier schriftelijk wel verder op door, dus ik ga hier verder wel wat mee doen, want dit gaat me allemaal eventjes te snel om te zeggen, dit gaan we niet doen.

[3:56:22] Ja, ik wil graag eerst dat de staatssecretaris heeft beantwoord.

[3:56:24] Het was volgens mij niet de vraag van mevrouw Van der Plas, die kondigde schriftelijke vragen aan, had ik het idee.

[3:56:29] Dan gaan we daar die goed beantwoorden.

[3:56:35] Heeft de mevrouw Markuszower een punt van orde?

[3:56:36] Ja, of een verhelderende vraag.

[3:56:38] Het is me even ontschoten of de staatssecretaris een toezegging heeft gedaan op mijn verzoek om schriftelijk mijn vraag te beantwoorden, waar ook aansluiting was van andere Kamerleden, zoals mevrouw Van der Plas en meneer Dekker.

[3:56:49] Die had ik vergeten, had ik nog niet benoemd, sorry.

[3:56:52] U zei al, het is net gepubliceerd, dus we moeten er ook eventjes naar kijken.

[3:56:56] Dus laten wij inderdaad afspreken dat ik daar schriftelijker op terugkom.

[3:57:01] Verspilling van geld is natuurlijk nooit goed.

[3:57:03] Je wilt dat het gewoon op de goede plek terechtkomt.

[3:57:06] Ik weet niet of de invulling die de heer Markuszower daarover gaf, dat is een overzicht van alle subsidies via de EU.

[3:57:14] Maar daar kom ik dan ook wel op terug waarom dat eventueel niet zou kunnen of niet logisch is.

[3:57:19] Maar we gaan een reactie aan u doen toekomen over het rapport van de Europese Rekenkamer over de EU-miljarden in Afrika.

[3:57:27] Oké, dan is volgens mij hiermee de beantwoording van de staatssecretaris afgerond.

[3:57:31] En kan ik nog even, voordat ik de vergadering sluit, zal ik de toezeggingen doornemen.

[3:57:36] De staatssecretaris zegt toe in het verslag van de Raad Buitenlandse Zaken Handel van 24 november terug te komen of er verschillende versies van de beslisnota bij de kabinetsappreciatie over het EU-marcursuur accuurt zijn.

[3:57:48] En zo ja, alle versies te delen met de Kamer.

[3:57:50] Dat is een toezegging aan... Nou, dat laatste is dan artikel 68, dus daar hebben we het dan nog over.

[3:57:59] Dan de tweede toezegging op het Single Entry Point-mechanisme, in het bijzonder op problemen omtrent late beantwoording en opvolging.

[3:58:07] Een toezegging aan het lid van ARK.

[3:58:10] En dat neem ik dan mee in het verslag van de RBC.

[3:58:14] En dan de volgende toezegging was, de staatssecretaris zegt toe om schriftelijk terug te komen op de uitvoering van de motie Heersch, waarvan het demissionair kabinet aangeeft deze niet uit te voeren.

[3:58:24] En tenslotte, de staatssecretaris zegt toe schriftelijk terug te komen op het onderzoek van de Europese Rekenkamer in zaken ontwikkelingshulp aan Afrika, op dit, aan dit marktbezouwer.

[3:58:36] Ja, en dan het uitsplitsen van de bedragen die Nederland heeft gegeven via die stromen.

[3:58:42] Ja, maar ik ben niet zeker of dat kan überhaupt, omdat... De juur.

[3:58:47] Ja, de juur.

[3:58:48] Dat snap ik wel, dat u de juur wilt hebben.

[3:58:50] De staatssecretaris gaat haar best doen.

[3:58:51] Dan gaan we uitleggen waarom dat eventueel niet kan, zeg maar.

[3:58:55] Dat waren de toezeggingen.

[3:58:56] Ik constateer dat er geen twee-minutendebat is aangevraagd en daarbij sluit ik de vergadering.