Disclaimer: deze transcriptie is geautomatiseerd omgezet vanuit audio en dus geen officieel verslag. Om de transcripties verder te verbeteren wordt constant gewerkt aan optimalisatie van de techniek en het intrainen van namen, afkortingen en termen. Suggesties hiervoor kunnen worden gemaild naar info@1848.nl.
Klimaatverantwoording mobiliteit
[0:00:02] Ik opende deze technische briefing over klimaat verantwoording op het terrein van ind, met name verkeer en vervoer. In de technische briefing zal worden verzorgd door de heer professor gert jan kramer. Hartelijk welkom, ook hartelijk welkom aan de collega's mn vrouw busje lid heeft laten weten dat zij iets later komt en we verwachten ook nog de heer van eraan. Ik zou willen starten door u het woord te geven. U heeft een presentatie voorbereid dankuwel.
[0:00:41] Dankuwel. Meneer de voorzitter en ik heb vooraf afgestemd dat ik een presentatie van ongeveer een kwartier ofzo zou houden en dat we daarna gelegenheid hebben tot ja
[0:00:54] discussie. Dit is voor mij. Ik zei het al tegen mevrouw van ging. Ik voelde een beetje als een run van een briefing die we eerder gedaan hebben. Voor de commissie is het k
[0:01:05] wellicht ten overvloede en zeggen dat het instrument van wetenschappers toets is iets wat voortkomt uit de vervangen of de wat is het update van de comptabiliteit smet uit tweeduizend zestien en een voor groter bereik beleidsterreinen een wetenschappers toets wordt gedaan.
[0:01:23] Er wordt begeleid door de vsnu en de knaw en voor dit beleidsterrein klimaatbeleid, klimaatbeleid in brede zin waren begin vorig jaar professor heleen de koning en ik zelf gevraagd om dat te doen
[0:01:41] misschien even over ons achtergrond professor de koning is hoogleraar in in eindhoven en haar leerstoel is uit mijn hoofd gezegd social technische innovaties en klimaatbeleid. Mijn leerstoel in in utrecht is op het gebied van duurzame energievoorziening dus samen hebben we denk ik. Dekken we zo goed als het gaat met twee mensen dit enorme terrein af
[0:02:12] misschien aardig om te zeggen dat omdat fiets hier vanmiddag speciaal over verkeer en vervoer gaan hebben
[0:02:22] de weliswaar momenteel meer richt op de transitie in de industrie,
[0:02:26] maar in mijn eerdere leven of een voor het jaar twee duizend actief ben geweest rond waterstof als toekomstige transport brandstof. Ik werkte toen nog bij shell.
[0:02:37] Maar vanaf dat jaar negentien achtennegentig kan ongeveer de dag zeggen ben ik betrokken geraakt bij een waterstofproject later verbreed omdat waterstof niet meer zo populair was eigenlijk de brede analyse tussen hoe verhouden waterstof elektriciteit en biobrandstoffen zich tot elkaar dus achtergrond
[0:02:58] heleen de koning kon er vandaag helaas niet niet bij zijn. Dus ik moet zo goed en zo kwaad als het gaat ook de haar inbreng verwoorden en ik hecht eraan te zeggen dat, hoewel
[0:03:13] wij als wetenschappers natuurlijk geacht voor een soort.
[0:03:19] Ik zou bijna zeggen de waarheid in pacht te hebben is dat dat het maar tot op zekere hoogte het geval
[0:03:24] en heeft ieder betoog altijd een zekere persoonlijke inkleuring door
[0:03:30] ieders persoonlijke
[0:03:33] achtergrond en ervaringen met met deze disclaimer een paar opmerkingen vooraf bij de de wetenschappers toetsen. Meeste van die wetenschappers toetsen gaan eigenlijk over een beperkter klimaatbeleid. We vonden dit ook in discussie met pieter duisenberg van de vsnu. Dit die dit proces begeleidt best een opgave om iets zo breed te trekken.
[0:03:58] Toch denken we dat het uiteindelijk nuttig was en de de feedback.
[0:04:03] F van de commissie ez k lammert van raan toen ook de de rapporteur was gelooft dat ik het goed zeg. Meneer van raam
[0:04:14] leek wel de dat er toch een aantal nuttige dingen uit die uit die wetenschappers toets kwamen dat ook de briefing als nuttig werd ervaren. Dus vandaar dat we hier nog een keer doen voor deze commissie of ik het nog een keer
[0:04:29] ook goed om te bedenken. Zeker als het om wetenschap gaat en wat kan de wetenschap zeggen
[0:04:37] dat de wetenschap niets in de wetenschap biedt ons
[0:04:41] erg veel houvast en zeker geen blauwdruk. De de crux is de klimaat en energie uitdaging is uniek ongekend en onbekend. Dus het is letterlijk een reis in in terra incognito en flinke dosis
[0:04:59] improvisatie en learning, by doing en snelle feedback tussen beleid. En wat gebeurt er met beleid in de praktijk is cruciaal.
[0:05:10] Nou dat denk ik ook goed is en zowel als ik nu de waarschijnlijk ook zijn
[0:05:17] kijken naar hoe de voortgang is internationaal en ik vind zelf maar ik weet dat dat ook vindt hij dat we toch in nederland best trots kunnen zijn op het klimaatakkoord dat dat tot stand is gekomen. Dat heeft toch een ambitie breed gedragen door een rijk set aan stakeholders opgeleverd die eigenlijk het hele domein van energie bestrijkt misschien in het licht van waar ik me eindig
[0:05:46] nuttig om te zeggen met de uitzondering van de internationale scheep en luchtvaart.
[0:05:52] Daar komen op het eind van mijn verhaal op.
[0:05:55] Ja dat is hier met bij laten relevant. We hebben
[0:06:00] op een aantal manieren hebben we onze bevindingen op geschreven. Er is het officiële document ter plaatse door de vsnu is ontwikkeld daarvoor. Dat staat ook op de website
[0:06:13] professor de koning en ik hebben daar ook nog een soort wat dingen in vrij lopende tekst van gemaakt. Wat wat onze belangrijkste bevindingen zijn. Het is elke keer een heel koe die veelheid van aanbevelingen hoe sluis en je dat nu maar voor de presentatie met de camera vorige keer uitkomen op drie grote thema's. Hij denkt dat beleid en systeem transitie en dat beseft eigenlijk dat de de hele transitie waar we het over hebben. Een unieke uitdaging is uiteindelijk aan de politieke en bestuurlijke cultuur en en waarom is dat zo omdat de traditionele verkaveling in in beleidsterreinen die die werkt op geen enkele manier
[0:06:59] en voor zover die nu al enigszins gaat werken is ons beredeneerde observatie dat naarmate de energietransitie verder scheidt de voor verknopen van beleidsterreinen alleen sterker zal worden en daarom zeggen wie ook het klimaatakkoord is geen transitie akkoord
[0:07:20] in hele misschien wat gechargeerd de termen kan je zeggen dat wat we tot tweeduizend dertig toen en wat in het klimaatakkoord zit, is het huidige systeem beter en schoner maken en dat kan bijna allemaal met dingen die betrekkelijk no regret zijn,
[0:07:37] maar in de decennia die daarna volgen na twee tussen tweeduizend dertig en tweeduizendvijftig
[0:07:45] en ook daarna gaat het karakter van de verandering toch echt veel systeem zou zijn
[0:07:52] het de het land zal er anders uitzien. De industrie zal echt anders van karakter zijn. Et cetera,
[0:08:03] dan leidt dat het feit dat domeinen in elkaar grijpen ook tot een
[0:08:13] noodzaak om de beleids monitoring op een andere manier in in te steken,
[0:08:20] waarbij
[0:08:22] een wij een gezamenlijkheid conclusie die een aantal dingen dat we in onze beleving heel veel nadruk is op het jaar tweeduizend dertig,
[0:08:33] terwijl het in onze beleving. Uiteindelijk gaat om het einddoel heel vaak gepositioneerd als het jaar tweeduizendvijftig. Maar wat mijn collega helene koning altijd zegt nee, het gaat om het moment dat de de emissies nul zijn door nul gaan zo je wilt en het kan hopelijk moeite. Eigenlijk moet je proberen voor tweeduizend vijftig te bereiken om te voldoen aan de aan de parijs doelstellingen en zeker in de buurt van anderhalve graad te komen en zeker wanneer het betreft een ervaren welvarend land als nederland voorop
[0:09:14] zal moeten lopen in dit verhaal
[0:09:18] en tot slot een derde en een ander element de element van een eerlijke transitie, wat cruciaal is om de support van de samenleving te behouden bij deze grote
[0:09:32] operatie. Nou dan komen er drie sites waar dat iets nader wordt wordt ingevuld.
[0:09:40] Als je achtergrond wilt hebben bij wat zou een systeem transities zijn en in hoeverre die van belang zijn op dit vraagstuk.
[0:09:51] Dan heeft ibc daarvoor een goede clustering aangebracht die benoemd in al haar werk vier systeem transities, het energie systeem,
[0:10:04] het land en ecosysteem, steden en infrastructuur en industrie en materialen
[0:10:11] en ik denk dat u onmiddellijk onderkent dat het een uitdaging is om die vier domeinen in beleid en in politieke besluitvorming bij elkaar te trekken. Maar dan zegt de met de wetenschap en het ipcc daarover ook nog. Bovendien grijpen ook die transities onderling in elkaar.
[0:10:32] Nou ik benadruk dat dat hier voor een gedeelte is denk ik. Naarmate de tijd voortschrijdt daalt het besef denk ik ook bij u en in de samenleving in maar dat wil niet zeggen dat we het meteen weten te operationaliseren en ik denk dat een gedeelte van deze dialoog. Ook is in de discussie daarna om naar handvatten te zoeken hoe we dat dan concreet zou kunnen doen.
[0:10:59] Een tweede punt denk ik wat hier goed is om bij te noemen is dat die systeem transities die zijn veel meer dan een set technische oplossingen. Alleen al om technologie uit te rollen is er natuurlijk ook een verandering in het financiële systeem beleid nodig, maar er is ook een capaciteitsopbouw nodig en dan moeten de voorwaarden voor geschept worden en u als kamer en u als politiek moet denk ik ook die aspecten bij de de monitoring betrekken dus terug
[0:11:37] naar het beeld over de tijd. Ik zei eerder dat er misschien teveel aandacht is voor tweeduizenddertig. En wat te weinig voor waar je hoopt uit te komen. Later omgekeerd is naar het heden naar het hier en nu de soms ook te weinig aandacht denken bij voor de monitoring van de snelheid. Alles waar het eigenlijk om gaat is de snelheid van de transitie.
[0:12:03] En hoe wordt die snelheid groter van jaar tot jaar en is die opbouw naar een veel grotere snelheid een één of twee decennia later of misschien naar het eind van design. Klopt dat. En dat zou zich ook terug moeten vertalen in de beleid monitoring naar een doorvragen erover van is de basis er om door te kunnen
[0:12:27] gaan met het opvoeren van de transitie snelheid. Hier staat bijvoorbeeld het dit moment van capaciteitsopbouw. Wie nu. En wellicht de doet u als kamer dat ook een rondgang doet naar wat is nou kritisch over de energietransitie tot het jaar tweeduizenddertig komt er heel duidelijk op uit dat niet. Het bouwen van windmolens op zee cruciaal is als wel het aansluiten van windmolens op het land en ook denk minder nadrukkelijk. Maar toch ook de de de energie en de elektriciteitsmarkten die erachter liggen die die toch komen uit een verleden waar fossiel de basis was en waarvan er vanuit de wetenschap en onderkenning is dat die niet dienstbaar is aan de meest effectieve uitrol in in latere decennia. Wanneer zon en winter meerderheid aandeel moeten uitmaken.
[0:13:24] Nou genoeg hierover ook lettend op de tijd. Monitoring wil ik eigenlijk even overslaan en ik denk eerlijke transitie. Dat is
[0:13:35] iets wat dat heb ik al eerder gezegd. Belangrijk is. Ik denk dat wat
[0:13:41] heel duidelijk natuurlijk altijd hier naar voorkomt is een eerlijke verdeling van de kosten.
[0:13:46] Onze observatie was dat over het hele regeringsbeleid. De communicatie over de kosten van de energietransitie. Dat dat die niet de juiste kwaliteit hebben voor de communicatie wordt heel veel door het pbl gerefereerd naar nationale kosten. Wat een verschrikkelijk abstract begrip is wat iets zegt over hoeveel het ons als nationale welvaart kost en het antwoord daarvan is altijd heel weinig en dat is de moeite waard, maar doet dat geen enkele manier recht aan de veel grotere onderliggende verschuivingen van kosten en baten en het was zo'n sterke pleidooi om dat helder in kaart te brengen en ook door te rekenen wat het voor individuele
[0:14:30] burgers alsook verschillende bedrijven met betekent, omdat dat enerzijds cruciaal is om zowel de kosten als de baten in beeld te brengen
[0:14:41] over het geheel van het beleidsterrein en ik denk ook omdat ik hierover infrastructuur gaat is denk ik. Procedurele rechtvaardigheid is. Andere belangrijk argument komen er straks in de laatste twee sites. Als ik voorbeelden geven ofwel wat hoe zie ik hoe zien wij nou dat dit speciaal op uw beleidsterrein
[0:15:04] ingrijpt.
[0:15:05] Maar ik denk de hele inrichting van het land zal dramatische gevolgen onder en dat weten we natuurlijk allemaal wel. Maar hoe en ook vanuit de wetenschap. Hoe is er zijn een goede inzichten over hoe je dat beter kan doen en ik denk dat hier een uitnodiging is om daar gebruik van te maken.
[0:15:26] Nou dit heeft uiteindelijk geleid tot een lange lijst aanbevelingen die in alle eerlijkheid zijn toegesneden specifiek op de discussie in ez k. Ik heb nu gekeken of ik hier een aantal weg kon strepen. Het kon ik niet per se maar ik denk tegelijkertijd dat ik daar ook niet langs wil gaan waar ik mee wil eindigen. Dus tijd dat toestaat zijn een aantal
[0:15:50] onderwerpen noemen waar ik denk dat ze ons werken en de wetenschappers toets impact heeft op uw beleidstermen en de ene is infrastructuur dat hier. Wij hebben het natuurlijk met klimaatbeleid bij uitstek gehad over of bij het klimaat en energie werd vooral gekeken naar naar mitigatie er ontzettend veel van de aandacht in ez k gaat natuurlijk uit naar mitigatie. Maar hier zal zeker ook adaptatie op de agenda staan en waar die dingen bij elkaar komen is rond de infrastructuur. En nou een stichting die op via denk ik. Maar de de ruimtelijke impact van beide is enorm
[0:16:33] ik om misschien enigszins licht provocerend, zoals het in de tijd ook bedoeld. David mccain die in engeland pioneering werk heeft gedaan om dit terrein noemde ooit een land wat op basis van
[0:16:48] hernieuwbare energie en zijn energiehuishouding wil doen gaat in deze stoel naar iets wat je heel bruut zou kunnen. Een industrie alleen zegenen of de kunt die site is overal
[0:17:01] interessante. Misschien kom ik weet niet of er ook maar ik denk dat een belangrijke motivatie voor kernenergie nu dit probleem is. Maar vergis je niet als je wat met wind beoogt is wilt doen met kernenergie. Dan heb je aan één of twee niet genoeg. Dan praat je eerder over tientallen dertig ofzo. En
[0:17:23] dan heb je in wezen hetzelfde probleem. Dus we moeten gewoon als we weggaan van fossiel hebben we sowieso te maken met een enorm ruimtelijk vraagstuk en ik weet zelf minder van adaptatie. Maar wat ik wel weet is dat het potentieel zeker voor nederland nog veel grotere impact heeft en dat de lastige taak voor ons collectief zal zijn dat het over verschillende tijdslijnen uitspeelt. Adaptatie toch vooral na tweeduizendvijftig mitigatie al daarvoor en ook hoe succesvoller. We zijn in de in in mitigatie, hoe beperkter hopelijk adaptatie zal zijn.
[0:18:05] Tot slot niet, tot slot van ik kom nog meer. Ik realiseer me dat ik over de tijd ben. Dus ik hoop dat de voorzitter mij nog een paar minuten geeft om het.
[0:18:16] Uiteraard hangen aan uw lippen.
[0:18:21] Voor een punt. Wat denk ik illustreert waar waar zeg maar een technische fix en een systeem analyse uit elkaar lopen zou elektrisch vervoer kunnen zijn. Dit is geen twijfel mogelijk dat elektrisch vervoer van het personenvervoer een van de grote technische successen is van van het afgelopen decennium. Dan hadden we niet in tweeduizend tien. En nu hebben we het op een zeer significante schaal.
[0:18:51] Toch is het denk ik of denken we verkeerd en uiteindelijk zelfs niet houdbaar om elektrische autos te zien als een een oplossing van het mobiliteit vraagstuk en zeggen daarmee hebben we duurzame mobiliteit geleverd
[0:19:11] en de reden daarvan is dat als je de energie de transities waar we naar kijken naar de om de aan gezet. Dan is zowel groene energie als ook zeg maar de materialen die we voor alle schoen nodig hebben. Zijn beperkt. Wat betekent dat die hele transitie, zeker als je een in brede zin bekijkt als je doorzet naar tweeduizendvijftig. En als je ook bedenkt dat het niet alleen nederland is en maar de hele wereld zijn er goede redenen.
[0:19:43] Om
[0:19:46] kom je.
[0:19:49] Dat was een oké. Wie weet. Precies.
[0:19:52] Ja.
[0:19:56] Een goede reden. Om te.
[0:19:57] Denken dat een volume beleid cruciaal blijft. Dus hoe minder vervoer kilometers van persoon en vrachtje je nodig hebt, hoe beter het is en daarvoor is infrastructuur en goede steden. Dat grijpt in elkaar ook met elektrisch vervoer laatste slide
[0:20:14] en dit bouwt voort op dat idee dat ook materialen schaars zijn. Ik denk het is oprechte beangstigend als je ziet wat de aanspraak is op mineralen op metalen die de groene transitie stelt ik en tal van mensen in nederland zijn er langer mee bezig om het in kaart te brengen is altijd heel lastig om te zeggen dat materialen er niet te zijn, maar cruciaal is wel hoe snel kan je de de de miniem verpesten die opvoeren. Hoe snel kan je meer doen. Stond toevallig gisteren toen ik dit aan het voorbereiden was in de economist lasten las ik dat dat ze in tweeduizend dertig. Om de groene doelen te halen. De de mix van groene metalen die je nodig hebt dus lithium kobalt, maar ook koper voor alle elektrificeren. Nog drie dat je daar gemiddeld tegen een verzevenvoudigd aankijkt. Tweeduizenddertig en dat moet je ook reduceren terugbrengt op de mobiliteit.
[0:21:17] Wat een enorme uitdaging elektrisch vervoer zal blijken te zijn. Never mind dat de technologie en nu is er dus opnieuw zet druk op de grote van alles.
[0:21:28] Ik aarzel om te zeggen grenzen aan de groei. Maar dat is een zeer beladen term. Maar na vijftig jaar zijn er redenen om de de moderne variant daarvan is planet rebound is de de zijn grenzen en er zijn met name grenzen in wat je in een eindige tijd kan bereiken. Tot slot denk ik dat het klimaatakkoord
[0:21:51] beslaat alles maar niet luchtvaart en scheepvaart, en dat is om goede redenen gedaan. Maar ik merk in mijn dagelijks werk waar ik probeer met steenkool de groepen aan de energietransitie en de industrie transitie in nederland te werken dat het lastig is en uiteindelijk ook
[0:22:12] om gebalanceerd. Als we niets luchtvaart en scheepvaart tussen de bunker in sector integraal betrekken bij het klimaatbeleid en de. Dat zeg ik met name en met name voor nederland omdat onze sector door de twee poort enorm groot is. Dus ik heb het even in perspectief gezet in nederland betreft het dus een kwart van het binnenlands gebruik en ook een kwart van de emissies in het klimaatakkoord gaat over twee, honderd megaton lucht. De internationale lucht en scheepvaart emissies van wat in rotterdam en schiphol bunker wordt. Hij is vijftig megaton
[0:22:49] en misschien heel aardig omdat de bij ons is het een kwart. Als je kijkt naar duitsland is het maar vijf procent is in nederland echt uniek
[0:22:58] en ik denk daarom laatste woorden dat dit iets is waar uw commissie zou moeten nadenken hoe dat
[0:23:06] moeten worden, worden geïncorporeerd in het beleid.
[0:23:11] Dankuwel.
[0:23:15] Dank u wel. Professor kramer voor uw heldere presentatie. Kijk nu naar de kant van de kamerleden voor een vragen rondom. Ik stel voor dat we eerst even inventariseren dat u dan de gelegenheid krijgt om.
[0:23:27] De antwoorden,
[0:23:30] Dank dank voor deze toelichting van van de analyse die u met professor de koning gedaan heeft van het van het klimaatbeleid.
[0:23:39] Ik weet niet of het toelichting geweest is, want we iets later excuses daarvoor dat het voortvloeit uit
[0:23:45] de continuïteit werd drie punten een en een. Het is vanuit de vanuit financiën. Grappig genoeg. Ik ga er voor de knikt. Dus dat is toegelicht. Heel fijn of ik dat niet doen. En maar ik krijg er wel even aan om te zeggen dat het een wetenschappelijke benadering is waarin er inderdaad dus zo weinig mogelijk aan politiek
[0:24:04] gedaan is getracht te doen.
[0:24:07] Vind het ook fijn om dat hier niet te doen want het is hier een uitwisseling van wat zegt de wetenschap. Nou over dit terrein dan specifieke de mobiliteit kan best veel vragen. Maar laat ik beginnen met een vraag en dat gaat over die systeem transitie dat het van belang is, hoorde ik professor kramer zeggen
[0:24:26] dat we een goed monitoringsysteem hebben, zodat we de snelheid kunnen meten, maar ook de versnelling en dat is ook nog wel iets over willen horen.
[0:24:35] Dankuwel. Mevrouw van ginneken.
[0:24:39] Dank en dank aan heer cramer voor de heldere en overzichtelijke samenvatting. Ik heb heel veel vragen. Laat ik er met eentje beginnen. U schetst dat er zowel technisch inhoudelijke afhankelijkheden zijn en bestuurlijke opgaven om over juist al die verschillende terrein en heen te handelen en zijn niet afzonderlijk te zien.
[0:25:04] De loop van aantekenen mandaten publieke en markt belangen die niet helemaal synchroon lopen. Heeft u tips voor ons hoe die muren slechte en toch tot een integrale dynamiek komen.
[0:25:20] Dankuwel en dan meer koerhuis.
[0:25:22] Wel op de bedankt aan de heer cramer. Ik zit zelf ook. Wat is het acht, negen weken op de op de portefeuille in voorraad. Dus vergeef het mij voor vragen alvast van tevoren. Maar ik neem wel een ervaring mee van de portefeuille wonen en ik merk lijken en de was grappig. De heer kramer noemden ze ook ook bij de in de onder hetzelfde kopje waar ik gewoon een voorbeeld waar ik tegenaan liep bij wonen. En nu ook zich aan loopt bij infra is dat ik vaak gevraagd worden. Een subsidieregeling in het leven geroepen. En dan vraag ik vaak wat is de c twee besparing. Wat we hiermee doen. Per uur kut. Een beetje vergelijken van proeven ten opzichte van andere sectoren. Hoe kijkt de je kramer ertegenaan als asfalt over alvast. Jaja. Als de overheid subsidieregeling in het leven roept.
[0:26:13] En toen de revolutionaire twee besparing. En hoe ziet de heer cramer dat bij bij mobiliteit, maar ook bij mijn missie andere andere werkterrein. Als je dat ziet
[0:26:23] en en en en tilt die een beetje mijn gevoel van. Het wordt te weinig gegeven. De overheid en misschien moeten we dat meer gaan vragen.
[0:26:34] Dankuwel. Dan is nu het woord. En u meneer kramer.
[0:26:38] Dankuwel.
[0:26:40] De reuze spannend omdat in je eentje te doen. Ik weet nog de vorige keer konden we af en toe wat wisselen. Dat je meteen aan de beurt ben of je nog iets langer na kan denken en het karakter van van de vragen en zeker de rubriek typisch van de hoogleraar is. Ja dat is moeilijk en dat weet ik ook niet maar ik zal het toch proberen iets
[0:27:00] de zinnigs over te zeggen ik de vraag van heer van raam over het monitoren van versnelling.
[0:27:11] Ik denk
[0:27:13] oprecht dat dat
[0:27:15] waar de de nadruk zou moeten liggen. Als u kijkt is het beleid effectief.
[0:27:24] Nou zou ik suggereren om minder te kijken naar de voorspellingen die er gedaan worden over wat er in tweeduizend dertig zal zijn
[0:27:33] en veel meer te richten op wat is werkelijk wat is dit jaar. Wat wordt er dit jaar bereikt. Wat was het vorige jaar en en zie ik daar versnelling in en
[0:27:47] dus ik denk ook spelers uit het veld die u waarmee u contact hebt bevragen, met name over wat zij zien
[0:27:59] over de de de uitdagingen om die snelheden te laten groeien. Ik denk op zich dat snelheid goed genoeg is. Dat is duidelijk en florida onderwerp specifiek zal dat zal dat helder zijn.
[0:28:16] Ik denk dat ze en dat door doortrokken onze
[0:28:20] beraadslagingen ook op een belangrijke manier dat
[0:28:27] we zeiden en een de de breed erkend wordt. Er valt zoveel te rekenen aan dit dus monitoring in de actualiteiten. Ik merk dat ook in mijn eigen werk graag de statistiek en de. Het verloop van de statistiek een zeer solide houvast vind geven. Dus dat zou ik u mee willen geven.
[0:28:48] Ik vrees dat de als u mij vraagt, kan ik de versnelling. Anders dan meten van hoeveel auto's heb ik nou elektrisch gemaakt en kan je dat meeste zijn. Ja. Ik denk dan zou nog kunnen kijken wat wat gebeurt er met de vervoer kilometers per jaar. Dat is natuurlijk een via veel systemen maat verandert er iets in de mooi modaliteit split. Ik ben gisteren door een collega's vertellen dat er niks in hoegenaamd niks in veranderd is aan de afgelopen decennia. Dus dat dat zijn soms hele soap ring conclusies.
[0:29:30] Die verandert er aanvullende vragen.
[0:29:34] Dank dank dank voor het antwoord. Mijn vrouw is ook een beetje
[0:29:39] in het licht van moeten we nog nieuwe monitoring systemen gaan optuigen of of beschikken we daar al over
[0:29:45] en zegt u meer van mij. Wat ik al zei van gebruikte systemen die ze nu al zijn om van jaar tot jaar bij te houden of moeten we nog andere
[0:29:55] manieren vinden om
[0:29:58] want hij had het ook over even ter aanvulling. Je moet niet alleen twee meter. Het gaat ook over die andere en de rechtvaardigheid en zaken de dus moeten we nog andere meetinstrumenten hebben of hebben we alles al.
[0:30:11] Ik vermoed dat u graag wil en dat wil ik ook met plezier doen, zeggen dat een instrumenten als een brede welvaartsmonitor had.
[0:30:22] Ik denk oprecht dat
[0:30:26] ik denk oprecht dat dat dat een belangrijke ontwikkeling is als ik me herinner hoe de discussie dezelfde discussie in de is het k commissie gaande is, is dat nog wat wij in de wetenschappers toets gedaan hebben. Nog wat we hier nu in dit half uur kunnen doen. Recht doet aan de complexiteit van het vraagstuk. Dus we hebben toen in die vorige commissievergadering ook erg geagendeerd dat hier moet een commissie naar kijken om dat verder te doen. Die zou idealiter. Ik denk dat is mijn ervaring uit al dit werk wat ze het afgelopen periode gedaan hebben. Ze zou moeten komen uit een samen samengesteld zijn uit leden van uw kamer van wellicht de de de de regering en uit de wetenschap. Om te kijken
[0:31:22] wat er nodig is omdat ik denk dat we uiteindelijk anders veel meer dan een tijd terug de een collectief besef is dat dit een enorme uitdaging is en dat ieder op zijn eigen manieren met z'n eigen nuances maar oprecht. De de uitdaging wil aangaan
[0:31:44] en misschien sluit dit of is het ook een opstapje naar de vraag van mevrouw van ginneken over hoe mee in staat over terreinen heen te handelen. Volgens mij. Ik denk van van de perfide element. Hierin is dat het hele stelsel van governance. Wat we hier hebben verschrikkelijk complex is in de een
[0:32:08] en dat dat denk ik vraagt van nu vooral hoe kunnen we zou bijna zeggen op een improviseren manier de de complexiteit doorbreken en beter in de nazit van de de vorige commissievergadering kwam aan de orde. Dat was toen heel actueel. Maar dat is
[0:32:27] nu nog altijd actueel. De
[0:32:30] de lokale touroperators. De de lian wars van nederland. Die moeten elektrische aansluitingen op op volgorde van binnenkomst verwerken en dat is evident en door iedereen onderkend dat dat niet adequaat is. Toen spraken we met een van uw collega's achteraf en toen zeiden zij ik van maar dat is toch iets wat jullie als kamer moeten regelen en
[0:32:59] ik zie knikken. Misschien is het inmiddels vreemd, maar het vermoeden wat. Nee. En het vermoeden wat te toen race waarvan we weten wie je dacht en is een beetje anekdotes. Maar ik denk dat het heel typisch anekdotes. Maar waarschijnlijk kunnen wij de adres kamer niet omdat het natuurlijk om de onder europese regelgeving valt en het niet voor niets. Zo is dat we dingen op volgorde van binnenkomst doen want anders zijn misschien bepaalde partijen aan bevoordelen toen ik daar zelf op reflecteren
[0:33:28] als buitenstaander en je mag ook zeggen als als leek. Maar goed dat ik dan toch mijn professor alle credentials inroepen en zeggen hoe kan je het de de vraag is en ik dacht ik ook gecheckt met zijn collega judith
[0:33:43] zou ik niet op de eten op durven zweren maar kan je niet gezien. Het feit dat we in een noodsituatie zitten zeggen van nou we gaan dit toch doen we doorbreken. Deze regel en we maken daar een melding van en zullen proberen in de nasleep daarvan of vinden de uitwerking daarvan te zorgen dat dit juridisch goed komt
[0:34:09] en we misschien nog noemen dat ze een van mijn collega's
[0:34:13] die is jurist en die heeft als actief onderzoek domein. Hoe kan je zorgen dat wet en regelgeving dat die dienstbaar is aan de transitie. En wat juridische kaders typisch niet zijn want die stollen het ede
[0:34:31] om goede redenen. Maar dat is op dit domein eigenlijk onhoudbaar.
[0:34:37] Dat is ja ik kan alleen maar zeggen dat dit een element is wat wetenschappelijk aandacht heeft omdat we dit onderkennen.
[0:34:46] Ik weet niet of dit een antwoord was op de vraag.
[0:34:52] Het was een.
[0:34:55] Het was een heel goede poging. Want ik realiseer me dat er veel omvattende en ingewikkelde vraag was. Ik zie in sommige wetgeving bijvoorbeeld een ruimte voor experimenteerartikel. Maar dan is de experimenteerruimte ook scherp afgebakend door de wet en ik zie niet zo goed hoe we dat in deze context zouden moeten doen zonder meteen de noodtoestand uit te roepen en mensen verdergaande bevoegdheden te geven. Dus dat blijft een puzzel en waardeer het dat mee gepuzzeld en nog aanvullende gedachten heeft over graag.
[0:35:27] De dan op zijn vraag van hier.
[0:35:29] Koerhuis over het belang van c o twee per euro. Ik denk
[0:35:37] dat het antwoord niet op vlaamse een combinatie is van ja en nee
[0:35:43] ik dacht en veel van mijn collega's.
[0:35:47] We waren enigszins bezorgd toen toen uw partijgenoot wiebes zei we gaan op jacht
[0:35:58] en we werken eigenlijk een soort verbetering keurig beginnen waar het de c o twee besparing het minste kost en zo werken we geleidelijk aan
[0:36:07] door naar de de dingen die duurder zijn. De observatie daarvan is dat ze die luxe hebben we domweg niet.
[0:36:16] Dat is omdat de tijdsdruk te hoog is en je niet kan beginnen met het de dingen die goedkoop zijn en dan denken dan komen we over tien of twintig jaar wel aan de moeilijk dingen toe. Dus er is een goede reden om om in het hier en nu en in feite is dat ook gebeurt in het klimaatakkoord
[0:36:36] om alle sectoren een opgaaf
[0:36:41] te teruggeven.
[0:36:44] Ik vind wel en
[0:36:47] ik kan u zeggen dat ze toen de doorrekening van het pbl kwam van het klimaatakkoord
[0:36:53] waar ik een van de reviews mocht zijn dat ik wel gevraagd heb van waarom zetten jullie er niet vaker in. Maar wat de c o twee besparing per ton is op verschillende dagen gaat zie niveaus. Want hoewel ik niet denk en ik denk dat het heel vaak zo zal zijn met getallen
[0:37:10] dat het niet alleen maar zaligmakend getal is het wel heel nuttig is om te weten wat het is en hoe het in brede zin de eruit ziet.
[0:37:24] Opnieuw kijk ik naar u of een ander wortel.
[0:37:27] Nou ja ik vind ik wou breder trekken dan was ik ik zat er net over te twijfelen. Een is het zeer van ja, we moeten uiteindelijk overal moeten we naar twee nul kan ook deels afhangen natuurlijk dus geen moeite mee. Maar je moet je afvragen afweging bijvoorbeeld maken. Hey uitgangspunten is het techniek neutraal. Dus wat ook kan is dat bijvoorbeeld te noemen dat er iets c werd er uitstoten dat heel duur is om te vervangen met dat je ergens anders twee gaat afhangen. Gewoon een voorbeeld dat het dan misschien goedkoper is. Zo kunnen de auto's krijgen van elektrisch rijden of misschien op termijn goedkope waterstof te rijden. Ik weet het niet maar het zijn voorbeelden en je kan ook aan de techniek. C o twee prijzen hangen of of zelfs ziet u dat of zelfs ziet u dat ook.
[0:38:12] De ook anders.
[0:38:15] Ja nee ik denk dat daar een goed punt heeft met mijn eigen ervaring in het advieswerk hierover ook naar bedrijven toe is dat het in de praktijk verkeerd is om naar de de absolute kosten te kijken en dan te gaan voor de laagste. Maar wat een beter richtsnoer geeft is wat is betaalbaar
[0:38:41] en ik heb als vuistregel gehanteerd dat wat betaalbaar is, is typisch twee keer wat het minste kost ligt een beetje aan de context. Maar om het idee te geven en dat zit wel degelijk de beperkingen eraan. Dat zegt ook van dingen die veel duurder zijn.
[0:39:05] Nou ik kan even niet opkomen. Maar ik had ooit een.
[0:39:12] Dan kunnen we het ook over kernenergie is is is een vrij dure optie in in alle eerlijkheid.
[0:39:23] Maar ik denk dat ze betaalbaarheid veel belangrijker is. Er zijn grenzen aan als als u c o twee per ton te veel kost zoveel meer dan andere mogelijkheden. Dan loop je goed op een goed punt tegen de schaalbaar heid aan.
[0:39:40] Maar waar dat punt precies ligt. Dat is wel heel erg sector afhankelijk. Ik bedoel ik denk dat ze elektrische auto's. Als je dus of ik meen ik heb het getal niet in mijn hoofd. Maar de subsidies die naar elektrisch vervoer zijn gegaan zijn natuurlijk in termen van vermeden. Ton een vermeden co twee ontzettend duur geweest.
[0:39:59] Hetzelfde geldt voor heel veel van de de de biobrandstof die er geweest zijn.
[0:40:04] Goed beschouwd
[0:40:06] denk ik zeker dat als je koolstofafvang en opslag als een reële mogelijkheid ziet. Want wat we doen in dit decennium, waarvan het ook goed is om erop te wijzen dat er is niet een moet ik het precies zeggen dat is precies een scenario van het ipcc anderhalve graden werk wat zonder c zonder sazias kan en maar in alle scenario's zit ontzettend veel koolstofafvang en opslag. Ik denk dat het heel goed is dat nederland het in dit decennium gaan doen op een schaal.
[0:40:41] Ook omdat het
[0:40:44] naar mijn beste opvatting niet in de weg staat van dat het niet ten koste gaat van nog meer groen doen om het simpel te zeggen en dat mag het ook nooit zijn
[0:40:54] en maar dat doet het niet. Dus het is echt aanvullend. Dus als je het niet zou doen, zouden die bonnen in de lucht komen en dan zeg je in simpele termen beter onder de grond. Maar dat is een hele breed inzetbare methode die ergens een plafond trekt ergens tussen de honderd en honderdvijftig dollar per ton,
[0:41:16] waardoor we denk ik altijd een overweging is als iets veel duurder is dan dat bedrag.
[0:41:23] Waarom doe ik het dan. En vooral hoe schaalbaar zal het blijken te zijn.
[0:41:30] Want ik zou afsluitend denken dat ze het tot honderd, honderd, honderdvijftig euro per ton. Dat is onder de de pijngrens en is redelijkerwijs schaalbaar zoveel je wilt als je
[0:41:43] de dingen veel duurder maakt in termen van dan begint het toch echt pijn te doen bij de uitrol. Het zal niet spontaan gebeuren en de zus heel veel overheidsgeld voor nodig. De een of andere manier om dat
[0:41:58] verderop te schalen.
[0:42:01] Dankuwel. Inmiddels is ook vrouw moest je lid van de fractie van groenlinks aangeschoven welkom. Heeft u een vraag die u nog zou willen stellen.
[0:42:11] Voorzitter, de heer cramer voor diens aanwezigheid en de antwoordde. Ik heb het eerste deel niet kunnen volgen. Dus ik heb geen vraag. Maar ik wilde vooral toch komen om te luisteren. Heel veel zinnige vraag van mijn collega's.
[0:42:27] Die waren er al en er is zelfs tijd voor nog meer zinnige vragen tweede ronde de van.
[0:42:33] Dank u houdt een pleidooi om scheepvaart en luchtvaart mee te nemen in de metingen.
[0:42:39] Daar gaat mijn vraag niet over. Overigens mij lijkt me wel goed om dat te doen en ook in de metingen kunnen we misschien nog niet zoveel mee doen omdat dat europees en internationaal wat last van mijn vraag gaat over wat u vertelde over procedurele rechtvaardigheid
[0:42:53] en met name ook in het kader dat u ook
[0:42:57] hetzelfde. Het woord zit toch in een noodtoestand in de mond nam zou gaan verduidelijking willen hebben op dat begrip noodtoestand waar dat de vinger op heeft en hoe dat die procedurele
[0:43:09] een rechtvaardigheid. Hoe dat in elkaar steekt of dat in gevaar komt of dat het juist vergroot moet worden of dat het respect is simpel je dat nog wat toelichten.
[0:43:19] Ik eerst even ronden af.
[0:43:22] Mevrouw van ginneken.
[0:43:25] Ik heb een vraag die daaraan gerelateerd is. Want u sprak over het belang van participatie van burgers in het kader van die procedurele rechtvaardigheid en u noemde ook groepen met een zachte stem.
[0:43:41] Nu is mijn vraag aan wat voor groepen denkt u dan. En wat is de reden dat een stem zo zacht is geweest en hoe kunnen we
[0:43:48] en en power. Hoe kunnen we een stem luider maken
[0:43:52] want die voor mij is het belangrijk dat iedereen even luide stem heeft in dit complexe debat.
[0:43:58] Dus misschien kunt u daar tips voor geven.
[0:44:02] Dankuwel. De heer koerhuis.
[0:44:03] Dankuwel. Voorzitter, ik probeer de vraag toch te stellen van ik voor interessant al antwoord van de heer cramer gaf.
[0:44:12] Maar de of oefen je misschien iets meer voorbeelden kan geven met twee afhangen heeft het zit een op honderd, honderdvijftig euro per ton. Hoe ziet u hieronder die prijsontwikkeling gaan? In de toekomst is er misschien een synergie met
[0:44:25] met synthetische brandstof maken en wat zijn nou technieken waarvan hij zegt dat is dat stelt dat zit zo ver boven die c o twee afvang prijs
[0:44:34] dat van is misschien niet meer misschien niet meer willen inzetten voor zeer.
[0:44:40] Dankuwel, heer cramer waar nog aantekeningen, maar de antwoorden zullen zullen komen. De heer cramer.
[0:44:49] Dit zijn de eerste twee vragen zijn voor mij heel lastig te beantwoorden. En als mijn collega de koningin was geweest, had ze daar een rijker antwoord op
[0:45:02] kunnen geven. De dus laat ik me daar ook omdat het een wetenschappelijk briefing is niet niet vrij overgaan improviseren,
[0:45:14] misschien nog de vraag van heer van ging over procedurele rechtvaardigen. Ook hij ook in de context van de urgentie was. Het heb ik dat goed onthouden.
[0:45:24] Ik ik denk
[0:45:27] dus nogmaals hoe je met regelt. Dat weet ik niet maar ik denk wel refererend aan de enorme uitdaging de is dat het cruciaal is dat we als nederland dat op een gedragen manier
[0:45:44] voor voor elkaar krijgen
[0:45:47] omdat ik denk we zijn aan het begin. We hebben een
[0:45:54] enorme die nobel resorts in in nederland en dat is offshore wind wat ze op een bepaalde manier het fonds gemakkelijker maakt dan dan voor omringende landen,
[0:46:09] maar ook om de stroom daarvan aan te landen en naar binnen te krijgen. Ook dat stelt procedurele eisen de dus in termen van de noodtoestand die elke partij die je hoort die bij de uitrol betrokken is van wat we in dit decennium moet gebeuren. Met name rond elektriciteit ziet dat dat procedures veel sneller moeten gaan dansen. De nam ze gaan
[0:46:38] en ik kan u als kamer alleen maar aanraden. Ook hier om ik agendeert dit onderwerp of wij vanuit de wetenschap agenderen. Dit onderwerp, maar ik kan hier niet en kant en klare oplossing even aan. Anders dan te zeggen dat dit een actief onderwerp van onderzoek is in de nederlandse academische gemeenschap en ik denk dat juist dit soort sociaal wetenschappelijk werk dicht bij de praktijk moet staan en dat de kennis lokaal hebben en ook moeten willen gebruiken.
[0:47:14] Ik denk dat dat ook geen generieke zin een antwoord was op de vraag van mevrouw van van geen ik omdat ik niet goed zijn handvat heb om daar iets iets concreter te doen.
[0:47:27] Met mijn technische achtergrond voel ik me comfortabel bij de van.
[0:47:31] Ik kon doorbreken van eraan wilt.
[0:47:34] Ging.
[0:47:36] Uitspreken dat ik enorm waardeer dat dat dat u gewoon zeggen ja dat weet ik niet veel van af als wetenschap en en waar ik mijn dat vind ik echt fantastisch. Dat zouden we meer moeten doen.
[0:47:46] Ik heb naar mezelf. Kijk naar mezelf en niet naar een collega's. Ik voel me even was de noodtoestand bedoeld rondom die elektriciteit ophoping of of was het een manier van spreken over de klimaat toestand of de noodtoestand waar.
[0:48:02] Maar ik mij in bevindt of waar had dat betrekking op of was het gewoon een.
[0:48:07] Het was zeker een manier van spreken. Maar ik weet ook de ik dacht dat ik het in mijn presentatie noemde. Of was het in de de vragen. Oh ja. Ja ik kan me niets meer herinneren. Maar ik denk dat het gaat over de dom dat een plaatsje was van de urgentie waarin we ons bevinden
[0:48:25] de en de misschien omdat ze te onderstrepen. Ik denk oprecht
[0:48:29] dat de de uitdagingen die nog voor ons liggen dat dat die groter zijn dan wat we gehad hebben. Dus
[0:48:37] ja dat is wel
[0:48:42] beangstigend en we zullen dus collectief ook in de de van een straf van ook ongewone dingen moeten gaan doen. En inderdaad noodwetten. Daar schrikken we natuurlijk voor terug. Maar ik bedoel.
[0:48:58] Tracy kom ik heb een mooie plaats gevonden die goed werkt bij gehoor vaak aan de analoog
[0:49:05] aan aan wat makkelijk theresa may zei over brexit. Means, brexit, transition minst sensation. Het is echt niet business as usual.
[0:49:17] En dat geldt voor iedereen en alles.
[0:49:22] Ze had
[0:49:24] dan met jullie goedvinden naar de vraag van de
[0:49:29] koerhuis. Wat
[0:49:33] u vroeg in feite naar u vroeg voorbeelden van wat niet dan dan suiker. Laten we de vraag terugbrengen van heeft u iets specifieks in gedachten waar u mijn mening over wil horen. Maar laat ik het in simpele termen schetsen
[0:49:52] hoe ik de de de technische transitie en ook hoe ik het gefaseerd zie in in de tijd in dit decennium.
[0:50:02] Hij is de de crux en en de helft van de c o twee vermindering komt uit het bijbouwen van zon en wind
[0:50:09] en gevonden in verfijningen te vallen. Gaat dat ze min of meer goed als, zoals de draden de zijn tot het eind van dit decennium.
[0:50:18] En dan komen we ook op het punt dat we zeventig procent of nog net iets meer van de elektriciteit die die zon en wind komt en vanaf dat moment
[0:50:29] moeten er andere dingen komen, met name het electro life was en het omzetten van groene stroom in groene waterstof wordt daarna onder meer onontbeerlijk.
[0:50:43] Ik zeg met enige nadruk daarna omdat wij heel veel nadruk is in europa en hier over waar je in tweeduizend dertig beoogt te staan. Maar hier net als bij het andere onderwerp is, is het veel belangrijker dat je toewerkt naar industriële capaciteit voor het bouwen van electro leidsters die in de jaren dertig nodig zal hebben en als een target in twintig, dertig behulpzaam voor is, dan is het goed.
[0:51:13] Maar als het daarvan afleidt
[0:51:15] en als het doordat je te veel en te onverantwoord
[0:51:21] probeert een industrie van de grond te trekken die dat niet kan bijhouden. Dan zou ik heel erg bang zijn dat er een back clash ontstaat daartegen.
[0:51:31] Dat zeg ik u
[0:51:33] oprecht als iemand die vanuit wetenschap veel heeft gekeken naar hoe snel kunnen nieuwe technologieën onbeschaamd. Maar het was de vraag was over kosten. Maar dus de het het andere grote ding wat we in dit decennium doen is dus c o twee afvang en opslag. En dat is eigenlijk op een betaalbaar meer en zeker waar de kosten veel waar de een hij de europese trading prijs. Nu is hij is dat om zo te zeggen in in de money.
[0:52:03] Ik ben ervan overtuigd dat in het volgende decennium ook waters groene waterstof
[0:52:10] betaalbaar zal zijn.
[0:52:13] Maar dat is
[0:52:16] dat moet gedreven zijn vanuit het idee dat we
[0:52:22] toe moeten naar een wereld en een samenleving die primair op groene energie gebaseerd is.
[0:52:30] Er komt een punt
[0:52:32] en waar ik kan zeggen het is goedkoper om blauwe waterstof te blijven doen. Dat is ook waar. Maar we moeten uiteindelijk toch
[0:52:41] hij de door om verder verder te gaan en verder te bouwen
[0:52:48] en het
[0:52:51] zon en wind elektriciteit wordt in feite de backbone van het toekomstige energiesysteem, net zoals fossiele brandstoffen dat van het huidige systeem zijn, en dit leidt ook tot een volledige omkering van het systeem waar we nu wat we doen en waar partijen geld mee verdienen is om brandstof om te zetten in elektriciteit en dus in de toekomst moeten we geld zien te kunnen verdienen uit het omzetten van elektriciteit in brandstof die hele transitie is
[0:53:24] om onno
[0:53:26] die de sowieso het gaan en er is er is eigenlijk geen alternatief
[0:53:33] vroeger over synthetische brandstoffen. Ook daar is een volgordelijkheid en die volgt uit het feit omdat je met elektriciteit backpack is zal je alles wat je kan elektrificeren. Moet je elektrificeren. Maar dat is maar de helft van het hele energieverbruik is al een enorme step up van waar we nu zijn. Want nu eens twintig procent van het eindgebruik is elektriciteit.
[0:53:57] Er is een min of meer een consensus dat de helft elektrisch. Dat dat haalbaar is. En dan hebben we dus al heel brede uitrol van warmtepompen in de gebouwde omgeving en in de industrie en heel veel elektrisch vervoer. Maar er zijn grenzen en als we ongeveer de helft is dan heb je nog een helft brandstof nodig. In eerste instantie zal dus altijd waterstof zijn want dat is waarin in de eerste uitkomt als je elektriciteit in brandstof omzet.
[0:54:22] Dat is op zich ook een synthetische brandstof. Maar meestal als we het daarover hebben hebben dingen die we uit waterstof gemaakt worden, zoals synthetische koolwaterstoffen of ammoniak, et cetera en de de hele
[0:54:36] drijvende logica van de energietransitie die ik net besprak impliceert. Dus dat dat komt na waterstof
[0:54:45] dus in simpele decade termen zou ik zeggen. Dit is het decennium waarin de zon en wind doen aan de groene kant het volgende decennium is het decennium van de waterstof en het laatste en derde decennium is decennium waar synthetische brandstoffen
[0:55:04] aan de orde komen
[0:55:08] en misschien teruggrijpen op de dat dat zegt ook iets over de volgordelijkheid waarin we in staat zullen zijn om
[0:55:19] om scheep en luchtvaart daarbij te betrekken en die die veel meer dan andere sectoren een beroep betalen naar op doen.
[0:55:31] Dankuwel professor kramer. Ik heb met veel aandacht geluisterd. Ik heb zelf heel veel geleerd. Dank voor dit privé college. We zijn eigenlijk aan de tijd. Ik vond de afsluiting heel erg mooi, tenzij er van een van de leden nog iets is wat nog mooier is een hele korte vraag. Ik kan me bijna niet voorstellen.
[0:55:50] Nu mooie scherpe humor.
[0:55:53] Maar morgen kunnen we het niet maken. Er wachten ons drie zeer ingrijpende.
[0:55:58] Decennia,
[0:56:01] U kunt na afloop natuurlijk ook nog doorpraten. Ik dank de eerste plaats onze gasten professor kramer. Ik dank de mensen thuis. Die hebben meegeluisterd en uiteraard de collega's en ik sluit deze technische briefing.