Voortgangsrapportage vervanging onderzeebootcapaciteit 2022 (met ministerie)

[0:00:03] Goedenavond. Avond.

[0:00:04] Dat u allen van harte welkom bij de technische briefing over de voortgangsrapportage vervanging van de onderzeeboot capaciteit. Om te beginnen wil ik mededelen dat wij een openbaar en een besloten gedeelte hebben wij doen het eerste gedeelte van veertig minuten. En als het sneller kan dan zal het eerder afgelopen zijn. Toen wij in het openbaar. Dat betekent een presentatie van de kant van defensie en vervolgens de mogelijkheid voor de kamer om vraag te stellen en daarna zullen wij overgaan tot een besloten gedeelte van deze technische briefing. Ik heet welkom aan mijn rechterzijde een. U rechterzijde, uw linkerzijde.

[0:00:35] De directeur van het

[0:00:37] directoraat-generaal beleid, de heer wijnants. Ik heet welkom. De directeur van het defensie materieel organisatie admiraal de waard en ik heet welkom. De commando hulst plaatsvervangend commandant der zeestrijdkrachten en ik heet u welkom, mevrouw pin directeur financiën bij het ministerie van defensie nam mijn linkerzijde de tweede kamer.

[0:00:56] De heer boswijk, namens het cda, de heer fritsma, namens de pvv en zelfs de heer stoffen namens de sgp. Ik ben vanavond. Voorzitter, maar ook als vvd-kamerlid aanwezig en dan wil ik maar gelijk voorstellen om overgaan over te gaan tot presentatie. Wie mag als eerste het woord geven? De heer wijnants.

[0:01:15] Dankuwel. Meneer de voorzitter, we wilden het als volgt doen. Ik zal eerst iets zeggen over de aanloop naar de voortgangsrapportage en daarna ingaan op de twee

[0:01:25] onderzoeken die betrekking hadden op de planning en de programma organisatie. Dan zal admiraal de waard ingaan op de het verloop van de dialoog en de verdere planning

[0:01:39] schout bij nacht hulscher zal ingaan op het onderzoek dat ging over langer doorvaren met de walvis klasse dan dus die die vragenronde en dan en het vertrouwelijke deel zal de schout bij nacht nog wat nader ingaan op operationele aspecten en zo en binnen ingaan op de financiële

[0:02:05] de aanloop naar de voortgangsrapportage heel kort. Ik neem als startpunt de kamerbrief van toenmalig minister kamp

[0:02:12] die aangaf dat de eerder gemelde mijlpalen onhaalbaar waren geworden, de dialoog langer zou duren dat er sprake zou zijn van substantiele aanpassing van de planning

[0:02:24] in de in die brief is toen nog geen nieuwe planning genoemd omdat hij heeft aangegeven dat er eerst een aantal onderzoeken zou plaatsvinden op naar oorzaken van de tijdsoverschrijding naar de programma organisatie en dus het langer doorvaren van de van der wal r-klasse

[0:02:40] en ondertussen werd wel doorgegaan met de volgende dialoog die heeft plaatsgevonden in december tweeduizend, eenentwintig

[0:02:49] de voortgangsrapportage werd daarmee ook het logische moment om te rapporteren over de uitkomst van die onderzoeken en over de nieuwe planning.

[0:02:58] En zoals u bekend is de voortgangsrapportage uiteraard een uitvloeisel van de regeling grote projecten en de uitgangspunt punten notitie van de kamer

[0:03:07] en is bepaald dat hij gedurende de d fase jaarlijks naar u toe gaat uiterlijk op één april

[0:03:15] dan

[0:03:18] dan zal ik ingaan op de onderzoeken die betrekking hebben op de de de planning enerzijds

[0:03:25] en de programma organisatie anderzijds. Die zijn respectievelijk door afdeling management, informatie van defensie

[0:03:32] en het consultancybureau andersson elffers felix a f

[0:03:38] geproduceerd. Die hebben we vervolgens ook nog

[0:03:41] met een oplegger als het ware gebundeld omdat er veel samenhang tussen die twee rapporten was raakvlakken is een oplegger van imf bovenop komen hangen met de belangrijkste uitkomsten van die twee rapporten samen

[0:03:56] in het reflectie in dat in dat laatste reflectie rapport heeft ook een overzicht opgenomen van alle bevindingen en aanbevolen maatregelen waar ik er dadelijk een paar van zal uitlichten en dit overzicht is als bijlage toegevoegd bij de voortgangsrapportage. Uiteindelijk heeft de heeft de kamer alle drie de onder de onderzoeksrapport uiteraard ontvangen bij diezelfde voortgangsrapportage.

[0:04:22] Dan

[0:04:23] heb ik twee sites eentje die gaat over de belangrijkste conclusies uit die onderzoeken en eentje over wat hebben we ermee gedaan.

[0:04:33] De conclusies. De belangrijkste conclusies na een ieder geval

[0:04:36] dat het zorgvuldig

[0:04:39] het zorgvuldig doorlopen van het proces vaak de boventoon heeft gevoerd in plaats van sturing op het kader tijd

[0:04:48] en daarbij noemt het rapport van de afdeling management informatie onder meer dat de mijlpalen voor de vervanging vroeg in het traject zijn vastgesteld,

[0:04:57] maar dat daarbij optimistische inschattingen zijn gebruikt, terwijl er nog veel onzekerheden en veel onafhankelijkheid waren

[0:05:06] die onzekerheden in de planning zijn weliswaar benoemd maar hadden zowel intern als extern luider of vaker kunnen doorklinken.

[0:05:15] Zeker. Toen werd onderkend dat de planning steeds meer onder druk stond.

[0:05:19] Het gevolg daarvan was dat intern en extern werd vastgehouden aan een planning die uiteindelijk tijdens de dialoog onhaalbaar bleek.

[0:05:27] Voorts wordt in de onderzoek aangegeven dat het programma management en de governance overleggen

[0:05:33] op een te grote afstand van de project voering heb gestaan.

[0:05:37] De aansturing en de communicatie verliepen hierdoor niet effectief genoeg

[0:05:42] en het risico management is relatief laat als onderdeel van de projectbeheersing tot stand gekomen.

[0:05:48] De risico rapportages werden weliswaar behandeld in de governance structuur,

[0:05:53] maar kon het toen nog niet als volwaardig sturingsinstrument dienen

[0:05:58] omdat er nog gewerkt werd aan het opzetten van de systematiek en daarmee dus ook te weinig behandelingsopties als als gevolg van die risico management rapportages naar voren kwam

[0:06:12] dan

[0:06:14] mijn laatste site gaat over wat hebben we vervolgens en sindsdien met de uitkomsten gedaan

[0:06:22] niveau drie aspecten daarbij voorop stellen. Dat is enerzijds versterking van het projectteam en de programma organisatie,

[0:06:29] ten tweede verbetering van de aansturing en de programma beheersing, en ten derde, een versimpeling van de governance, ook daar een paar elementen eruit uitgelicht.

[0:06:40] Allereerst is het projectteam versterkt door uitbreiding van het aantal project functies en met aanvullende externe ondersteuning van pwc, dus zowel kwalitatief als kwantitatief. Kwantitatief is het projectteam versterkt

[0:06:54] de aansturing is verbeterd en de afstand tot de uitvoering verkleind met de aanstelling van een programmadirecteur die in directe lijn valt nu onder de directeur demo

[0:07:06] waar er eerst twee kapiteins op een schip stonden om het zomaar te zeggen met een projectleider en programmamanager is dat nu vervangen met een programmadirecteur die dus rechtstreeks valt onder de demo

[0:07:21] ook een is er een intern programma overleg gekomen in plaats van de zogenaamde program board,

[0:07:29] waarmee ten eerste meer

[0:07:33] betrokkenen vanuit het vanuit een uitvoeringsniveau in dat overleg zitten en daarmee met de samenstelling de kloof tussen de uitvoering, het projectteam enerzijds en de de stuurgroep het de bestuurslaag anderzijds is verkleind.

[0:07:49] De professionalisering van de planning heeft ook gevolgen voor de wijze waarop defensie in het vervolg zal communiceren over doorlooptijden en mijlpalen waarvoor nog geen precieze inschatting kan worden gemaakt. Zo trekken we de lessen uit dat we

[0:08:03] veel meer dan met een simpele jaartal moeten werken met iets met een periode waarbinnen

[0:08:10] een bepaalde mijlpaal wordt wordt bereikt, nogmaals, omdat er teveel onzekerheden en afhankelijkheden in zo'n proces zitten

[0:08:20] ook met met buffers werken in die planning is een belangrijk. Tot slot

[0:08:26] ook risicoanalyses zullen dus meer als sturings instrument gebruikt gaan worden. Dat wordt verder geprofessionaliseerd, ook door verschillende scenario s daarbij betrekken behandelingsopties te creëren.

[0:08:42] Tot slot heeft ajax geadviseerd om met prioriteit te werken aan de vastlegging van het voedingsmodel en het eisenpakket en waar mogelijk de projectuitvoering dus ook te versnellen

[0:08:53] en hier zal verder op worden ingegaan door de admiraal.

[0:08:59] En mijn zoontje dankuwel en ik wel met u ingaan op de resultaten van de dialoog rondes die en twintig, eenentwintig hebben plaatsgevonden. Dat zijn er zelfs op deze site staan. Het zijn er twee geweest.

[0:09:08] De is die van plaats van februari tot juli twintig, eenentwintig en de tweede van september tot december twintig, eenentwintig en je ziet hier opgesomd in de bolus van wat deze dialoog moest hebben opgeleverd en uiteindelijk het besluit onderaan de ziet

[0:09:22] waar ik na de bij u wel in wil gaan als het focus aanbrengen.

[0:09:26] Het jaar dialoog heeft geleerd dat we veel beter inzicht hebben gekregen in de ontwerpen die de drie bedrijven. De drie werven in portefeuille hebben wat zij kunnen leveren en ook de risico's dan alle financiële risico's die aan het verwerkingstraject zijn verbonden

[0:09:43] en de uitkomst van de tweede dialoog ronde. Die heeft ons ook nog een keer. Laat ik zou bijna zeggen met de neus op de feiten gedrukt dat wij hebben nog een aantal wat scenario's en de werd gevraagd als je dit zou doen. Wat zou dat dan betekenen voor het ontwerp

[0:09:56] en de werven hebben ons ook voorgehouden dat dat allemaal heel ingewikkeld is bij zo'n complex systeem

[0:10:02] zoals die vorige week ook in een technische briefing heb verteld. Een onderzeeboot is een heel technische technisch systeem dat als je wat is scenario gaat doorrekenen. Dat betekent nogal wat voor die werven en dat betekent ook nog wel wat voor hem toch ook schaarse energie is capaciteit.

[0:10:17] Dus eigenlijk hebben ze tegen ons gezegd jullie moeten veel scherper zijn in datgene wat je uit vraagt die woord is, moeten eruit en datgene wat je uiteindelijk aan hen vraagt en wat zij moeten leveren motor ook datgene wat wij leveren. Dat heet zogenaamde consument fitness munt, oftewel spullen die wij aan leveren en die volgens de werf in de boot bouwt. Daar moeten wij heel helder over zijn aan de voorkant. Want dat geeft hen ook de gelegenheid om ook die doorrekening goed te kunnen maken.

[0:10:43] Dat betekent ook dat het sneller en afgaand op het contract een contact met de werf en dat wij doelgericht moeten zijn in het leveringscontract over de onderzeeboten om afspraken te maken over die strategische autonomie. De toekomstige inrichting van de instandhouding. Dat is voor de krijgsmacht zeer van belang omdat wij dan zelf de regie kunnen voeren in over het onderhoud de keep it up keeper programma's van de toekomst onderzeeboot klasse en het daarvoor benodigde partnership met de original. Equipment manufacturers. Wat heet, oftewel de werf

[0:11:15] waar we die onderzeeboot gaan kopen. Plus de government to government afspraken

[0:11:20] heel erg van belang is ook dat we geleerd hebben dat het verkrijgen van het gebruiksrecht. Dus dat je echt inzicht hebt in hoe het ontwerp tot stand gekomen zijn, inclusief sterkte berekeningen hoe die boot uiteindelijk echt in elkaar zit. Als ik het zo kort samenvat dat dat voor ons de beste garantie is om ook gedurende gebruiks fase die richie goed te kunnen voeren

[0:11:41] na de contact contact over een contract tekening van de leveringsovereenkomsten kunnen we dan nadere overeenkomsten gaan sluiten op basis van inzichten uit de fase waarin het gedetailleerde ontwerp voor de nieuwe onderzeeboot wordt vastgelegd en voordeel is dat instandhoudings deel van het plan waren onderhoud robuuste kan worden afgesproken.

[0:12:01] Anders nog formuleren. Nou, bijvoorbeeld in een onderzeeboot zit een diesel generator. Daar komt een dieselmotor in als je nog niet precies weet welke dieselmotor iedereen gaat plaatsen. Dan is het erg lastig nu met de weer even spreken over in instandhouding fase die pas komt op het moment dat je echt hebt besloten van

[0:12:17] wat gaat er aan die onderzeeboot komen. Welk materiaal zit erin. Je moet natuurlijk wel met die met die werf pct daarover spreken, maar het is de vraag of het nu slim is. Dat hebben ze ook ons voorgehouden omdat in deze fase van de dialoog te doen.

[0:12:35] De regierol van die van die onderhoud van de onderzeeboten. Dat willen we beleggen bij de directie materiële instandhouding in den helder onderdeel van de koninklijke marine, inclusief de bijbehorende instandhoudings filosofie

[0:12:49] en daarvoor is die gebruiksrechten zoals die net zo belangrijk om die demi zo goed mogelijk daarvoor te positioneren.

[0:12:57] Ook bleek uit die twee dialoog ronde dat wij voldoende nu weten om een goede uitvraag te doen over de boot,

[0:13:02] dat wil zeggen de boot is ons volkomen duidelijk als een nog ver doorgegaan hadden over praten over instandhouding en het organiseren daarvan. Dan hadden we de andere dialoog rondes nodig gehad dat anders had ons heel veel tijd gekost. Plus daarboven opgelegd. Het feit dat je nog niet weet welke spelletjes precies in de jongens hebben badkamer.

[0:13:22] De oorspronkelijke planning hebben we dat bleek ook uit de tweede ronde dat wij te optimistische doorlooptijden hebben gehanteerd en op basis van hun leven schema's van de kandidaat verven en het geldt voor alle drie. Hoe dan ook moet worden uitgegaan van een langere doorlooptijd voor de periode tussen contract tekening en het volledig operationeel inzetbaar krijgen van de eerste twee nieuwe onderzeeboten

[0:13:45] en de eerste twee. Het nieuwe onderzeeboten kunnen de volledige capaciteit vervangen van de huidige koningsklasse

[0:13:50] en collega's aan de rechterkant zal daar straks ook op ingaan.

[0:13:55] Na afloop van de dialoog rond de september hebben we de planning opnieuw geactualiseerd en daaruit blijkt bij ongewijzigde aanpak. Dus als we zouden blijven doen wat we voornemens waren te doen en nog een dialoogronde zouden gaan doen over datgene wat met de instandhoudings fase te maken had, dan zou de contract tekening pas vallen. Midden, twintig, vijfentwintig, twintig, zesentwintig

[0:14:15] en de eerste nieuwe onderzeeboten twintig, vijfendertig, twintig, achtendertig.

[0:14:20] We hebben verschillende plannings scenario's hebben we bezien en de risico op een ketel binnen het team in alle onderzochte planning scenario's is aanwezig. Maar die zou het grootst zijn als ze door zouden blijven gaan datgene wat we voornemens waren te doen

[0:14:34] ofwel doorgaan met het praten met de werf over onderhoud de ingewikkeldheid jaar een vastzit dat je nog niet precies weet wat er in de boot zit en het risico groot dat je steeds verder naar achter schuift met de contract tekenen.

[0:14:47] Op basis van die uitkomsten hebben we besloten dat het anders zouden moeten doen en het voorstel van de brief van de staatssecretaris is dan ook om te kiezen voor een optie, waarbij we op basis wat we nu weten en het kan ook de hebben die overtuiging hebben we ook dat we voldoende weten om die uit te vragen aan de werven

[0:15:02] of zijn met een offerte kunnen komen voor het bouwen van de boot

[0:15:06] en het grote voordeel. Daarnaast ook is dat als we dat nu doen. Dat heet een crash voor corporation een kuur. Dan moeten de werven ook kleur bekennen. Het praten in dialoogfase,

[0:15:16] waarbij ik nog steeds in zekere mate vrijblijvend is over datgene wat elkaar wisselen. Dat wordt een echt serieus. Want we vragen gewoon om met een offerte te komen van datgene wat wij graag zouden willen hebben van de werven.

[0:15:29] Dat staat ook op de fiets en dat heet dan in deze ziet de focus van de aanpak.

[0:15:35] De eerste mijlpaal naar het toewerken naar die offerte aanvraag en het einde van de dialoog fase is het opstellen van een de beoordelingskader, het gunning model en het eisenpakket

[0:15:46] en dat is datgene waar we nu mee bezig zijn en waar we van ook in vertrouwen hierover gaan informeren hoe dat eruitziet en dat is natuurlijk zeer van belang,

[0:15:54] want dat is ook de weging van datgene wat de werf aan ons aanbieden op basis van het gunning model. Het beoordelingskader en het eisenpakket gaan we uiteindelijk ook bepalen

[0:16:04] wie van de drie bedrijven de voorkeur verdient om daar de onderzeeboot uiteindelijk aan te schaffen te bouwen en aan de koningin manier te overhandigen.

[0:16:14] Daarmee ruimen we dus geen tijd meer in voor de resterende deel van de dialoog. Daarmee gaan we stoppen en het voorstel is nu dus ook om de apps q uit te sturen naar de werven. En dan komt de planning zoals die gepresenteerd wordt op deze site.

[0:16:29] De kamer wordt na de zomer van twintig, tweeëntwintig vertrouwelijk geïnformeerd over de afweging tussen primaire en secundaire eisen en de gevolgen voor strategische autonomie,

[0:16:39] waarbij nogmaals dat gene wat ik ook de vorige briefing heb gezegd het verkrijgen van het gebruiksrecht en erg belangrijk is om hier rond te kunnen spelen als regievoerder over de instandhouding en de keep it up keeper van de komende klasse.

[0:16:52] De offerte aanvraag op zijn laatst in het laatste kwartaal van twintig, tweeëntwintig, waarbij de werven dan de officiële uitspraak van ons krijgen en dan vervolgens bij geldige biedingen dat ze dan wel van belang stelt een aantal criteria. Daar gaan we u apart nog over informeren. Maar stelt u een voordeel van een van die criteria zijn alledrie niet voldoen. Dan heb je geen geld. De gebied in. Je moet ook heel zorgvuldig kijken naar hoe je de primaire en secundaire eisen formuleert. En als de geldige biedingen hebben dan kost het naar schatting een jaar tot het grieks besluit een behandeling van een d brief contract tekening en dan is de inschatting dat de twee nieuwe onderzeeboten volledig operationeel zullen zijn

[0:17:31] tussen twintig, vierendertig en twintig, zevenendertig,

[0:17:36] wat we ook geleerd hebben uit rapporten van imf en a, zoals toegelicht. Door de heer wijnants is dat ons geadviseerd wordt om zeker in de eerste fases dan de planning wel heel scherp te definiëren. Dat betekent eind twintig, tweeëntwintig.

[0:17:49] Daar moet dan ook in de komende maanden hard aan gewerkt worden. Gunning model de afwachting daarvan in de verschillende vooraan met de governance en uiteindelijk ook natuurlijk parlementair dan het uitsturen van de q. Maar dan ontstaat vervolgens bij de werven echte duidelijkheid over wat zij kunnen met datgene wat we uitvragen en dan beschermd te zijn over de volgende fase.

[0:18:07] Dus nu niet een jaartal noemen in de dertiger jaren

[0:18:11] waarvan wij verwachten dat de twee een nieuwe onderzeeboten volledig operationeel zijn, maar een backup het benoemen als het hemel optimaal helemaal snel gaat komen op twintig, vierendertig uit

[0:18:21] zitten daar nog een aantal ingewikkelde fases in bijvoorbeeld met het spreken van het zwerven het maken van een selectie en en de afweging tussen secundaire versus primaire eisen dan wel niet geldige biedingen waarbij nog een keer terug naar de tekentafel moet dan kom je natuurlijk veel later.

[0:18:37] Dat staat op deze site.

[0:18:41] Het vervallen van de resterende deel van de dialoog zou ook die of kan ook risico's met zich meebrengen. Wat ik net genoemd heb

[0:18:47] het mogelijkheid van ongeldig of offertes. Een grotere kans wellicht op engineering james proposal naar de contract tekening en daarmee mogelijk hogere kosten. Dus daar zullen we ook mitigerende maatregelen voor moeten aanbrengen in hetgeen we de komende periode gaan doen voordat we die uitvragen aan de drie werden vergaan uit de deuren de deur uit laten gaan.

[0:19:07] De komende periode herijken we de risicoreservering en het risicoprofiel, en wij zullen dus de eerder genoemde mitigerende maatregelen gaan treffen en we zullen daar natuurlijk ook de landsadvocaat bij betrekken. Om de juridische kaders, waaronder we dit gaan doen om die ook goed in te richten

[0:19:24] dan tot slot. Er komt nog een grotere nadruk natuurlijk. Die hadden we al maar op de vastlegging en toegang tot de kostenopbouw van de werf en het kosten model om de prijskwaliteitverhouding te kunnen beoordelen

[0:19:34] en een deel van de mitigerende maatregelen zal vanwege die aanbesteding vertrouwelijk van aard zijn. Tot zover

[0:19:40] dan geef ik het woord een schout bij nacht hulscher om in te gaan op het langer doorvaren van de waddenzee glas.

[0:19:47] Dankuwel.

[0:19:49] Toen we eenmaal duidelijk was dat het allemaal wat langer ging duren is een onderzoek uitgevoerd. Dat is gebeurd door de gebruiker dat ze zeg maar de onderzeedienst. De mensen die meevaren de onderhouden als de demi. Dat is de de werf en de norm stellen en de norm stellen die huist bij de demo. Daarnaast is dat ook nog getoetst bij de militaire zeewaardigheid autoriteit die kijkt ook als er gewoon een vader zijn of schip op een boot veilig naar zeker.

[0:20:15] Het kan tot een meerdere jaren dertig varen. Maar er zijn wel een aantal dingen die we daarvoor moeten doen. Het eerste is dat we uiteindelijk terug zullen gaan naar twee boten. Dat heeft hij twee oorzaken. Een van de oorzaken is dat.

[0:20:28] Er zijn nu drie boten. Die hebben een ip gehad dus een een een programma waardoor ze er echt jaren mee voort, kunnen een boot nog niet. Die laatste boot die dat nog niet gehad heeft. Die gaat het ook niet krijgen.

[0:20:41] Daardoor spelen we veel capaciteit vrij bij de demi en kunnen we die capaciteit gebruiken zeg maar onder andere boot in de vaart houden en dat is ook nodig, want de boten worden ouder en hebben ook meer zeg maar onderhoud nodig.

[0:20:53] Het tweede is dat we doen als ze die boten en we gaan uit zeg maar letterlijk op de kant zetten dat we een aantal onderdelen van die boten zullen gebruiken om de laatste boten door te laten varen.

[0:21:03] De boot zijn in een tijd gebouwd in twee series

[0:21:07] en de boot die de uitgaan. Dat zijn de twee boten van de eerste serie. De niels boven boter blijft dus ook het langs doorgaan.

[0:21:16] Het tweede wat we daarbij ook nodig hebben. We zullen toch nog wat moeten investeren in deze in de laatste wonen onderzeeboten dus niet alle vier. Maar uiteindelijk in de laatste twee die nog vader.

[0:21:25] Dat heeft te maken met gewoon een aantal veiligheids zaken, maar ook een aantal zaken die je moeten veranderen omdat ze gewoon echt aan het eind van hun levensduur zijn om proportioneel relevant te blijven

[0:21:36] en dat hebben we wel nodig, want anders zijn ze niet meer relevant en dan hebben we eigenlijk ook niet heel veel aan. Dat kost natuurlijk wat extra's. Dat zit buiten het project binnen de defensiebegroting

[0:21:48] en de komende periode zullen we daar nog wat nader op ingaan, nader onderzoek doen hoeveel precies.

[0:21:53] Het heeft natuurlijk ook gevolgen.

[0:21:55] De consequentie is dat we nog maar met twee boten hebben.

[0:21:58] Ik zal de vertrouwelijke briefing zal ik wat meer vertellen wat de open sneu consequenties sex zijn. Maar wat in ieder geval inhoudt is dat de de doelstellingen die wij normaal krijgen van de cbs waarin staat hoeveel boter op een sneeuw moet hebben. Die gaan natuurlijk naar beneden omdat we nog maar de helft van aantal boten hebben.

[0:22:15] Dat wordt ook moet gecommuniceerd worden met nato dat zij ook weten dat we de komende jaren zeg maar minder boten beschikbaar hebben voor voor inzetten.

[0:22:25] Tot slot het personeel zijn twee zaken die van belang zijn. Ten eerste het personeel van de onderdelen zoals we die nu kennen,

[0:22:31] want de boten worden ouder. Dus die mensen moeten ook echt vertrouwen hebben dat dat allemaal goed gaat. Dus daar zullen we veel aandacht aan moeten schenken

[0:22:38] veel mee moeten nemen hoe we dat doen en op welke wijze twee dus ook het personeel van dewi want bmi onderhouden ze deze boten en het liefst wilt hebben is dat het huidige personeel deze boten blijft onderhouden

[0:22:50] en het nieuwe personeel jonge personeel zich vooral gaat richten op de boten die straks aankomen, zodat zij de zodat kunnen overnemen. Daar proberen we ook veel zittend personeel of personeel. Wat nu weggaat te behouden voor de demi honderd eigenlijk dat onderhoud uit te voeren.

[0:23:07] De volgende shit.

[0:23:10] Hoe willen we dat dan doen? Dit is eigenlijk een de aan expres geen jaartallen bij me heeft een klein beetje ideeën de bij hoe zeg maar varen. De groene bordjes. Dat zijn eigenlijk de bordjes die we niet in kunnen zetten.

[0:23:21] Dan hebben de oranje boten die kar dan binnen honderdtachtig dagen kan hier naar zee brengen en de rode boten die liggen er ergens op de kant. En dat duurt nog veel langer.

[0:23:30] We gaan eigenlijk nu van we gaan van links naar rechts. We zitten nu eindelijk in de positie helemaal links en we gaan nu naar de positie dat de twee boten varend hebben

[0:23:39] en een boot en dat is een van die boten de van de nieuwe serie en die wordt nu zichtbaar krijgt ook het update programma. Dus die ligt op de kant.

[0:23:48] Ziet u dat die langzaam want er wordt elke keer gezegd dat de boterham tussen vierendertig en zevenendertig binnenkomen. Maar dan moet u er eigenlijk op rekenen als het vierendertig is dat de eerste boot in tweeëndertig de haven binnenkomt

[0:23:59] want het duurt nog eventjes voordat een boot de haven binnenkomt en dat de voordat en dat die volledig operationeel is. Dus je zult langzaam zien dat de focus van die ene klasse naar de andere klasse

[0:24:10] en uiteindelijk gaan we dan naar als het ergste vierendertig, zevenendertig hebben twee operationele boten.

[0:24:16] Daarna bouwen langzaam weer op. Dan gaan weer naar vier boten toe als het goed is een nieuwe boot en dat is ook de verwachting de onderhoud in te vallen. Veel groter en dus heb je ook meer boten zeg maar heb je daadwerkelijk op zee.

[0:24:28] Want wij zullen proberen op het personeel is dat een drie bemanning hebben, zodat de eerste boot aan gaat lopen vanaf de werven dat er gelijk een bemanning op zit en dat die die boten op.

[0:24:39] Tot zover het verder doorvragen,

[0:24:45] Daarmee is een einde gekomen aan de presentatie. Mevrouw green gat in de vertrouwelijke gedeelte correct

[0:24:51] heb ik ondertussen een dank voor de presentatie en ik ondertussen ook de heer van dijk namens de socialistische partij van harte welkom. Ik sta nu toe alle een een vraag te stellen om de van straks een besloten gedeelte te behandelen

[0:25:04] en nogmaals drie meijer feitelijke vragen. Geen politieke vragen geef ik als eerste het woord aan de heer van dijk.

[0:25:11] Dan wil ik u hartelijk danken voor uw heldere presentatie. Ik heb geen vragen. Ik moet weer naar een nieuwe afspraak. Hartelijk dank.

[0:25:19] Geef ik het woord aan heer boswijk. Namens het cda.

[0:25:22] Dankuwel dankuwel voor de presentatie. Ook ik had even een vraag over het personeel gezegd joh we gaan naar drie bemanningen toe in de toekomst. Ik was benieuwd hoe dat in die tussentijd zit als er meteen twee boten hebben. Hoe zit dat nu al staan er mensen op de wal die niks kunnen doen. Domme vraag misschien maar gewoon nieuwsgierig.

[0:25:42] Als ik als u mij toestaat er een ga ik eerst nog even de andere vragen verzamelen. De heer fritsma namens de pvv.

[0:25:49] Ja. Een vraag. Voorzitter, wat in de reportage steeds terugkomt is dat in een betrekkelijk laat stadium

[0:25:57] duidelijk was of richting de verve aan is gegeven waar de onderzeeërs precies aan moeten voldoen. Ik hoor nu ook dat er een mogelijkheid is dat er geen geldige biedingen komen waardoor.

[0:26:12] Alles weer.

[0:26:13] Terug naar de tekentafel. Als ik het goed heb begrepen. We hopen natuurlijk niet dat het gebeurt. Maar als we van het worst case scenario uit moeten gaan, wil ik wel iets over weten en dat is als dat gebeurt, zitten we dan op de op het einde van de tijdspanne twintig, vierendertig, twintig, zevenendertig.

[0:26:35] Of

[0:26:36] lopen we zelfs daar overheen. Tot over de vraag. Voorzitter,

[0:26:41] Dank de heer stoffen namens de sgp.

[0:26:44] Ja. Voorzitter, dank dank voor de presentaties. En als ik kijk naar de onderliggende rapportages die we ook hebben gekregen.

[0:26:51] Dan zie je maanden planning waar u het een ander over aangeeft een zien we ook terug. Wat met name opvalt is dat tussen de basis rapportage twintig, eenentwintig en aangepaste baseline planning die volgens mij niet vastgesteld.

[0:27:04] Zowel de d fase van drie en vijf jaar loopt en de uitvoering van vijf naar acht is ooit zeven geweest over de eerste rapportage over de eerste visie, maar een. Ik zou daar graag iets meer handvol bij willen krijgen

[0:27:19] omdat ik in de rapportage eigenlijk daar verder geen onderbouwing bij zie waar het nu in zit

[0:27:23] en wellicht zal komen. Het verschil tussen dit de ministers populistische planning enzovoort. Maar het enige wat tijdens onderbouwing als die is de governance die aangepast is, waren ze juist erover sprak. Dus zou ik daar iets meer beeld en geluid

[0:27:37] of onderbouw getallen bij kunnen krijgen.

[0:27:40] Ik spaar mijn vraag als vvd-kamerlid en klopt. En ik ga nu als voorzitter. Wie het eerste het woord geven

[0:27:48] nog hulscher.

[0:27:49] De vragen over het personeel. Helaas heeft de koninklijke marine nog steeds een probleem om personeel te krijgen.

[0:27:56] Ze hebben nog een personeelstekort. Op het ogenblik hebben twee varende onderzeeboten. Daar is allebei een bemanning voor. Er is meer personeel dan dat. Maar die zit ook op de scholen en zo dus in de toekomst zullen we eindelijk weer naar drie bemanningen en als we dat hebben we hebben nog niet zeg maar die eerste boot binnenkomend. Wat er dan zullen doen is dat gaan wisselen met bemanningen dus meer boot en uiteindelijk zult voor de nieuwe boten zullen we ook naar meer bemanningen gaan dan boot hebben. Dat kan ook makkelijker omdat de nieuwe boten met minder mensen ervaren.

[0:28:24] Dus als ze daar drie volledige bemanning hebben. Dat zijn ongeveer. Daar kan je bijna met vier nieuwe boten meevaren. Dus er zit niemand op de kant. Eigenlijk zou ik heel graag willen dat iemand op de kans op omdat we meer mensen nodig hebben.

[0:28:37] Geef ik het woord aan admiraal. De waard.

[0:28:40] En dankuwel te vragen over de

[0:28:45] of specifiek zijn over de uitslag van de boter of wat we erin wilden. Wij waren in de dialoogfase en daar is ook een dieren. Dialoogfase. Voor bedoeld

[0:28:53] waren er bepaalde systemen, waarbij wij nog gevraagd hebben, zou dit de stemming in kunnen of dat systeem nou eigenlijk hebben de werven tegen ons gezegd en dat zit ook in aansluiting op datgene wat ik in mijn verhaal vermelden

[0:29:03] dat die complexiteit van een systeem dusdanig is eigenlijk zijn zegt ons. Het is niet eerlijk om dat aan ons te vragen

[0:29:09] want als je wilt dat we beide opties dan voor jullie doorrekenen. Dat kost soms zo veel technische kennis en kunde van onze hoog

[0:29:16] opgeleide engineers. Je moet eigenlijk specifieke zijn in je uitvraag. Dus het is voor ons toch ook wel een jongens niet met was is gaan werken. Als je focus aanbrengen en hetgeen hadden we ook zien in thuis

[0:29:30] planning. En dan kom ik ook op uw vraag straks dan kan je niet meer met die wordt heeft scenario's werken. Dat hebben we geleerd in die is dialoogfase. Wij zijn die ze nu ook scherper en dat zul je straks ook zien in het gunning model aan alle eisen die wij stellen over wat we vragen aan drie werven.

[0:29:45] Dus het is voor beide kanten ook aan onze kant, maar ook aan de kant van de werven kleur bekennen en niet scenario's doorbreken

[0:29:52] dan geen geldige biedingen. Ja daar zit een risico in. Maar dat geldt altijd natuurlijk als je een uitspraak doet welke aanbesteding wij ook doen

[0:30:00] als er drie bedrijven in deze onder drie, vier, zes aanbesteding in concurrentie. Als je daar een uitvraag doet dan gaat het om primaire secundaire eisen weging en hoe je dat inricht. Vandaar dat nu ook zo veel zorg besteed moet worden aan het gunning smit die nogmaals ook nog een keer met u gaan delen. Want als je een eis dwingend oplegt en geen van de drie voldoen eraan. Dan hebben we een uitdaging dat we opnieuw naar de tekentafel terug moeten. Dus weet ook goed wat je uitvragen. Er zijn een aantal

[0:30:30] dan zou ik eigenlijk al vooruit op het geneesmiddel. Dat moet nu niet doen. Dat ga ik natuurlijk. Dat gaan we nog een keer met u delen dat je heel goed weten wat je dwingend voorschrijft dat je ook wel een inschatting maakt aan de voorkant of de werven daarin principe kunnen voldoen en dat wat je zelf ook zo belangrijk vindt dat je dat als primaire eis in je gunning model onderbrengt.

[0:30:51] De uitloop van de fasering. Want u vroeg ook van ga je dan naar twintig, zevenendertig. Wat we heel erg gedaan hebben, zowel voor de d fase

[0:30:59] het afsluiten van een d fase als de fase daarna ruimtes buffers inbouwen dat als er tegenslagen komen dat u niet die manier moeten gaan vertellen. Het woord van twintig, zevenendertig, twintig, veertig.

[0:31:10] Dus als alles tegenzit en we moeten het opnieuw terug naar de tekentafel en het gaat niet lukken dan maken we naar maken we gebruik van de volledige tijd die we nu ingeruimd hebben in deze fase. Plus de bouw tijd daarna plus het installeren van een nieuwe omzet

[0:31:25] als het allemaal positief gaat

[0:31:27] en het gaat als een mes door de warme bouwterrein. Dan zijn we natuurlijk veel sneller en dan komen we in de buurt van twintig, vierendertig en ook in het overnemen van de volksklasse, zoals net getoond door de schout bij nacht hulscher

[0:31:40] dus op de vraag van uw stoffen. De d fase van drie tot vijf en de aanpassing van de bouwfase.

[0:31:46] We hebben ook eerlijk gezegd ook wel gerekend toen wij nog zelf keken naar datgene wat er uiteindelijk moest gebeuren dat we met een tekorten bouw tijd rekening gehouden hebben. Alle werven hebben gezegd, ook met orde. De orderportefeuilles die zijn nu hebben en datgene wat wij graag willen, moeten we rekening houden met de bouw tijd zoals die nu in een stukken zijn opgenomen

[0:32:06] en dat geeft aanpassing van die tijd termijn.

[0:32:11] Dank u voor dit openbare gedeelte van de presentatie. En dan wil ik eigenlijk voorstellen om direct over te gaan tot het vertrouwelijk gedeelte van deze.