Nucleaire veiligheid

[0:00:01] Welkom. Goedemiddag. Allemaal welkom bij de technische briefing over het onderwerp nucleaire veiligheid. Dit is een technische briefing van de vaste kamercommissie voor infrastructuur en waterstaat. Ik heet de kijkers thuis van harte welkom en uiteraard de gasten in deze zaal van harte welkom. De mensen die meekijken en ik heet de gasten die vandaag technische briefing verzorgen van harte welkom. Die zal ik zo dadelijk introduceren en uiteraard de leden van de commissie die de technische briefing bijwonen, heet ik u van harte welkom. Ik zal ook introduceren. Mevrouw van de heel namens de vvd-fractie mevrouw beckerman namens de fractie van de sp, de verhagen namens de d zesenzestig fractie en de haverkort ook namens de vvd fractie. Ik ben zelf naar minas. En nu voorzitter van vandaag

[0:00:47] aanwezig in deze zaal, die de verzorgers van de technische briefing. Dat zijn onder andere de mensen die hier zitten vanuit de ambtelijke organisatie van het ministerie van infrastructuur en waterstaat zal u die voorstellen om te beginnen de heer ronald, ronald la perle

[0:01:06] en vanuit het ministerie van infrastructuur en waterstaat en de zijn ook aanwezig vanuit de autoriteit, nucleaire veiligheid en stralingsbescherming heb ik me laten vertellen, mevrouw bolhuis. U bent er een van. En de heer bulk is ook vanuit de vs

[0:01:24] en we hebben de heer roebel. Die is van het rivm en tot slot de maat die is ook van het ministerie van i en nee ik geef graag als eerste het woord aan de heer la perle. Ik vraag de leden dat als er tijdens de beleving zelf vragen zijn op basis van de inbreng van de gasten. Dan zou ik ze vooral voor willen stellen om verduidelijkende vragen te stellen. Dat kan. En aan het eind van de briefing is er ruimte om inhoudelijke vragen te stellen en dan zal ik u ook toelichten in welk voor de volgorde en ik woon in welke vorm dat doen inmiddels ook aangeschoven. De heer erkens van de vvd-fractie welkom. De heer la pelle.

[0:02:07] Nu het woord. Dankjewel en fijn dat we hier mogen zijn om deze technische briefing te verzorgen. Ik ben dus directeur generaal, milieu en internationaal bij het ministerie van ind en dat betekent dat de beleid verantwoordelijkheid voor het onderwerp nucleaire veiligheid en stralingsbescherming bij mijn deel van de organisatie bewust aan mijn linkerzijde van jullie rechts zitten twee collega's van het ministerie jean paul de maand en wouter van lonkhuijsen die zeg maar nog veel meer verstand van hebben dan ik aan mijn rechterzijde van jullie links zitten de collega's van inderdaad de aan vs en het rivm en

[0:02:44] mevrouw van bolhuis is bestuursvoorzitter van de autoriteit, nucleaire veiligheid en stralingsbescherming en zelfstandig bestuur.

[0:02:50] Ik zou gaan.

[0:02:51] En.

[0:02:51] Ik bulk.

[0:02:52] Is ook van de vs. Inderdaad en dan hebben we langs robot van het rijksinstituut voor volksgezondheid en milieu. Degenen die hebben ook een aantal taken op dit terrein. Vandaar dat we voor deze samenstelling hebben gekozen.

[0:03:05] Wat ons idee is is om ongeveer een half uur

[0:03:08] te nemen om de dingen waarvan wij denken dat het goed is om hier met jullie te delen om die door te lopen. Uitstekend om verduidelijkende vragen in het eerste half uur te stellen en het idee is dan natuurlijk om tweeënhalf uur ruimte te hebben voor het beantwoorden van vragen en een stuk verdieping te zoeken. Afhankelijk van waar u wilt zoeken.

[0:03:28] Dat is geloof ik wat wij bedacht hadden.

[0:03:31] En dan is ook meteen mijn introductie. Wat mij betreft voorbij en ga ik het woord geven aan

[0:03:36] wanneer de maat die

[0:03:39] het eerste deel van de presentatie voor zijn rekening gaat nemen. We hebben die gedeeld. Ook vanochtend voor de zekerheid hebben een collega bijkans die een kopie op papier bij zich heeft. Dus als het prettig is dat we die uitdelen, zodat jullie mee kunnen

[0:03:53] kijken. Dan stel ik voor. Voorzitter, als ik het goed vind dat we die uitdelen.

[0:03:58] Je zal de presentaties uitdelen aan de leden en volg mij ook digitaal. Dus laat hem digitaal sowieso opzetten en de plezier zorgt ervoor dat we de presentatie ook verspreiden onder de leden

[0:04:10] dan bidden heer de naarmate u het woord en het verzoek is de microfoons aan uitzetten zetten zodra u wel of niet. Het woord heeft.

[0:04:16] Ja dat begrijp ik. Dank u. Voorzitter welkom allemaal is het hier voor de technische briefing nucleaire veiligheid. Nu heeft u alle ook eerder ontvangen op papier van mijn collega

[0:04:27] die wordt daar geprojecteerd en mijn insteek zal zijn dat ik per ziet daar een toelichting op zal geven. En uiteraard. Als u vragen heeft dan kan dat daarna.

[0:04:37] Ik heb het apparaat gekregen.

[0:04:40] Mijn eerste shit.

[0:04:44] We beginnen bij het ministerie een wees staatssecretarissen e en w en de staatssecretarissen e en w is binnen het kabinet verantwoordelijk voor de nucleaire veiligheid en stralingsbescherming. Wat betekent dat nu? Dat betekent het beschermen van mens en milieu tegen de gevaren van ioniserende straling. Formeel ioniserende straling ook wel genoemd. Actieve straling, maar wel goed hoor gebruiken meestal de formele term.

[0:05:14] Als je daarvoor verantwoordelijk bent dan doe je eigenlijk drie zaken.

[0:05:18] Het ene is dat je verantwoordelijk bent voor het veiligheidsbeleid beleid ten aanzien van de veiligheid vastgelegd in de kernenergie. Het het tweede wat je doet is dat je stelsel verantwoordelijke bent wat we noemen voor de veh taken dus vergunningverlening toezicht handhaving

[0:05:38] die taken die je voert de staatssecretarissen uiteraard niet zelf uit die laatste uitvoeren door de avi s die erin onafhankelijk is en derde van het drieluik is dat ze ook verantwoordelijk is voor de voorbereiding voor een eventuele crisissituatie. De crisis voorbereiding.

[0:05:58] Dankjewel.

[0:06:01] Ik gaf al aan beleid verantwoordelijkheid, veiligheidsbeleid kernenergie, energiewet.

[0:06:08] Heel veel van dat beleid van die veiligheidsvoorschriften die komen uit internationaal overleg. Veelal is europese euratom. Andere is het iaea. Dan nemen we ook aan die om dus alles wat daar uitkomt. Dat kan de nederlandse wetgeving worden geïncorporeerd of wellicht eventueel via de vergunning worden opgelegd,

[0:06:28] ook belangrijk om te melden is peer review internationale missies.

[0:06:34] En wat is dat nu landen kunnen aanvragen aan dat doen we ook regelmatig als nederland om te zeggen. Ander landen kom langs kijken hoe we het doen. Hoe is onze beleid?

[0:06:45] Hoe steekt ons beleid in elkaar? Hoe voelen wij onder andere taken uit en daar komen dan de rapporten uit met aanbevelingen of good practices en die dingen die we er weer mee in het nieuwe beleid gaat reguliere zeggen maria een cirkel beweging

[0:07:02] wat ook internationaal is dat is zorgen voor internationale inspraak en verdragen van expo en aarhus.

[0:07:11] Dus stel dat ik kom omdat in duitsland een kernreactor wordt ontmanteld. Dan zorgen ervoor dat nederlandse partijen kunnen burgers zijn of ngos zijn dat die kunnen inspreken op datgene wat daar gebeurt dan ook zomaar kunnen inspreken op de merkte die gemaakt wordt. Consultatie.

[0:07:35] Ik gaf al een drieluik aan en dus een beleid verantwoordelijk systeem verantwoordelijke vt haar taken en de derde crisis,

[0:07:43] crisis wordt neergelegd in het crisisplan straling.

[0:07:49] Dat is even kijken. Dat is voor het laatst updates in twintig, eenentwintig recent

[0:07:58] normaal is dat een termijn van vier jaar voor nieuwe update dus wellicht twintig, vijfentwintig

[0:08:03] en wat we daar ook doen is ook wel aardig om te vermelden is dat daar ook regelmatig oefeningen plaatsvinden, ook al genoeg tepel tops dan hoef je eigenlijk gewoon de plannen die je gemaakt hebt wat daar uitkomt na evaluatie niet mee.

[0:08:23] We zeggen wel eens dat de nucleaire sector in nederland is klein, maar wel gevarieerd. U ziet hier een plaatje met de met de belangrijkste installaties erop.

[0:08:33] Ik neem ze even met u mee. Samen met de klok mee begin ik bij urenco in almelo. Dat is een verrijkings fabriek voor is installatie. Er wordt uranium verrijkt, zodat je het kunt gebruiken. Als brandstof voor de kernreactor

[0:08:48] ga ik door naar de kerncentrale dodewaard gesloten ook wel genoemd in de veilige insluiting. Dat betekent dat de brandstof staven eruit zijn.

[0:08:57] De volgende is de kerncentrale borssele. Je moet u gebruiken voor energieopwekking.

[0:09:04] Daarnaast op het plaatje in het echt ook daarnaast. Dat is covra en de opslagfaciliteit voor het afval.

[0:09:11] De andere is de tu delft en de onderzoeksreactor van de tu delft.

[0:09:16] En als laatste hebben. Hier staan de reactor in petten. De hoge flux reactor waar medische isotopen worden gemaakt en medicijnen.

[0:09:31] U ziet u de plannen uit het regeerakkoord coalitieakkoord ons allen welbekend

[0:09:37] ligt nu primair op het terrein van de minister

[0:09:40] voor klimaat en energie, maar ind vanuit het finance invalshoek is natuurlijk intensief bij betrokken.

[0:09:49] Twee zaken die specifiek die in wezen en wil ik hier graag noemen

[0:09:52] en het eerste is dat wij een nieuwe beleidsbrief gaan opstellen.

[0:09:57] De oude is uit tweeduizend elf nog op de minister verhagen en in die beleidsbrief wil ik de voorwaarden actualiseren voor nieuwe reactoren

[0:10:05] en de tweede huwelijk staan, is een evaluatie van de stelsel wet en regelgeving wil het even maar goed doorlichten, zodat we zeker weten dat dat stelsel helemaal gereed is en voor nieuwe reactoren en wellicht ook voor innovaties, zoals sms of wellicht andere

[0:10:27] nog even aansluitend het volgende. Het ziet u hier uiteraard ook

[0:10:31] een nieuwe nationaal afvalprogramma afval,

[0:10:35] groot project voor ons belangrijk project voor ons

[0:10:38] en ons streven is om daar een concept van gereed hebben in twintig, drieëntwintig

[0:10:44] en daar kunnen wij eventueel alle zaken die ook nog geregeld moeten worden, ook na die van de evaluatie van geen meenemen.

[0:10:52] Dan heb ik volg mij gehouden aan mijn acht minuten de voorzitter.

[0:10:56] Dat was het eerste deel.

[0:10:59] Ook als deze maand nog even een microfoon uitzetten dan zeker.

[0:11:04] En als er verder geen verhelderende vragen zijn, dan zou kunnen voorstellen dat ze een mevrouw van beleid gaan die namens de vs het volgende deel van de presentatie zal verzorgen.

[0:11:16] Goedemiddag en fijn dat we hier kunnen zijn.

[0:11:21] De anvs is ontstaan in tweeduizend vijftien nadere inspectie en na samenvoeging van verschillende rijks onderdelen en sinds één augustus zijn wij een zetpil en in het groen staat al een onafhankelijk zetpil en die onafhankelijke status is ontzettend belangrijk om de vergunningverlening en het toezicht tussen het oordelen over nucleaire veiligheid en veiligheid bij andere stralings, toepassingen onafhankelijk van politieke economische druk te kunnen nemen en dat betekent dat wij niet onze ogen sluiten natuurlijk voor de context waarin we opereren, maar wel dat bij ons veiligheid altijd voorop staat.

[0:12:09] We zijn het bevoegde gezag voor nucleaire veiligheid en stralingsbescherming. Daarbij behoort ook beveiliging fysiek, zowel als cyberbeveiliging.

[0:12:20] Het is ingesteld. Ook omdat het belangrijk werd gevonden, omdat het zo'n kleine diverse omgeving is om toch die bundeling van kennis en deskundigheid in een organisatie te hebben

[0:12:34] en voor de rest is het ook helemaal overeenkomstig de de richtlijnen van het internationaal atoom, energie agentschap en euratom om een onafhankelijke regulator zoals dat internationaal dan ook genoemd wordt

[0:12:47] de te hebben.

[0:12:49] Er staan hier allerlei taken die we hebben gaan we niet allemaal doornemen want de focussen vandaag natuurlijk op nucleaire veiligheid van zowel de bestaande kerncentrales en nieuwe ontwikkelingen. Dus dit spreekt verder voor zich denk ik.

[0:13:08] Het nucleaire landschap is net al even in bot aan bod geweest. Er staan hier cijfertjes die zijn niet bedoeld om u te horen welke waar stond. Maar omdat ik er niet zo lang op in zal gaan. Ook bij ons is natuurlijk vooral kerncentrale borssele de grootste uitdaging of de grootste belangrijk onderdeel omdat daar ook de meeste radioactiviteit de hoogste energiek vermogen is. Daarnaast zien we toe op al deze installaties ook als ze dus veilig ingesloten zijn. Alleen is het daar een anders toezicht dan bij een centrale die volop in bedrijf is

[0:13:51] volgende.

[0:13:53] Als je kijkt. We hebben het net al eventjes gehad naar de ontwikkelingen in het nucleaire landschap. Dan

[0:14:02] is het eigenlijk

[0:14:06] hebben we twee verschillende stromingen. Eentje zijn de initiatieven op de gebied van de medische isotopen. Dat zijn er twee pallas wellicht welbekend gepland of die staat gepland om op het terrein van petten

[0:14:20] daar te komen, althans in die omgeving en daar zijn we inmiddels na jarenlange voorbereiding en technische beoordelingen is het zover dat bijna zover dat de formele vergunningaanvraag gedaan zou moeten worden, is natuurlijk ook nog een andere beslissing die eerst genomen moet worden. Maar op zich zeg maar die voorbereiding is is is klaar voor de formele vergunningaanvraag en daarnaast is er ook nog chain. Dat is een heel nieuw een nieuw initiatief uit de verenigde staten om medische isotopen te produceren. In een nieuw zorgt met nieuwe technologie zonder conventionele reactor. Het is een kleine reactoren en hij zal behandeld worden als een kleine onderzoeksreactor en dus hetzelfde. Dat doen de amerikanen trouwens ook op zich moeten inhoudelijke technische beoordeling nog plaatsvinden, want het is echt nog iets in ontwikkeling

[0:15:18] dan daarnaast als je kijkt naar de kern energie. Dan staat de voorbereiding op de twee nieuwe kerncentrales natuurlijk. Daar hebben we overigens ook een factsheet voor gemaakt waren. Wat preciezer de informatie staat wat er nodig is. Wat zijn de stappen om te komen tot daar zal ik dan nu dan ook niet in detail op ingaan. Maar dat neemt vrij veel tijd. Maar het is een. Het is een hele korte heldere factsheet denk ik. Die liggen daar hetzelfde. Het is goed. Het is een lang traject. Laten we dat laten we dat zeggen omdat er sowieso

[0:15:59] allerlei verschillende stappen gezet moeten worden en voor dat er een nieuwe kerncentrale komt, zijn ook twee vergunningen nodig, een vergunning in eerste instantie, maar de technische beoordeling wordt gedaan en dan kan er gebouwd gaan worden en dan vervolgens als de gebouwd is, wordt het weer opnieuw getoetst en moet er weer een nieuwe vergunning afgegeven worden om de in gebruik te mogen nemen

[0:16:21] als je kijkt naar borstelen

[0:16:24] de bedrijf stuur verlenging.

[0:16:26] Er is al gezegd dat de kernenergie werd eerst aangepast moeten worden. Er staat ook zelf dat wij als aan vs niet dit voor traject het formele voor traject voor eventuele verlenging in mogen gaan.

[0:16:40] Ook dat traject moet ik wel waarschuwen, zal het traject van jaren worden omdat je opnieuw een vergunning zou moeten aanvragen. Er moet een uitgebreide veiligheids onderbouwing komen. Er zullen internationale orde zijn bij dat soort lange termijn langdon operation zoals dat genoemd wordt, is een hele lange voorbereidings tijd

[0:17:02] dan nog eventjes kort de smal module reactors

[0:17:06] die werden net ook al genoemd. Dat zijn die nieuwe initiatieven ook modellen die kleiner zijn en de je die heb je in twee soorten een die gebruikmaken van bestaande technologie maar gewoon kleiner zijn. De stad is vrij eenvoudig om over de oordelen en dan heb je ook nog geheel nieuwe ontwerpen en dat is toch een wat grotere uitdaging. Belangrijk is wel dat opzicht. De nederlandse wet en regelgeving omdat die doelstelling is heel goed toepasbaar is

[0:17:36] op zowel de grote reactoren de smal module reactors en ook de wat meer exotische typen

[0:17:45] reactoren

[0:17:48] even naar het internationale speelveld. Het werd al genoemd. Als je kijkt naar de de context iaea en euratom. Grote verzameling van verdragen, richtlijnen, ondersteunende technische richtlijnen en

[0:18:04] belangrijk kader voor de hele veiligheid, de inrichting van het veiligheids landschap en ook voor ons als aan vs

[0:18:14] in specifiek voor ons is

[0:18:19] belangrijk dat er in internationaal verband ook veel gekeken wordt naar hoe kunnen we nou aan de voorkant bij small module reactors

[0:18:29] zaken afspreken, zodat je wellicht sneller tot acceptatie zou kunnen komen, is er aan de voorkant internationaal een kader af te spreken waaraan je makkelijker. Dan kan toetsen dat niet iedereen dat elke keer opnieuw hoeft uit te vinden. Dan nog is het natuurlijk voor elk land weer de specifieke toepasbaarheid, maar wel kijken van wat kan je aan die voorkant samen optrekken daarin? We hebben diverse gremia, gremia voor de weglaten waarin wij ervaringen uitwisselen, waarin we ook voor onszelf ook normen stellen en naja. Je ziet dat die die die gremia zijn ontzettend belangrijk om elkaar goed te leren kennen ook om in tijden van crisis natuurlijk of crisis oefeningen. Echte feitelijke nucleaire crisis hebben we gelukkig in europa niet gehad,

[0:19:23] maar ook nu in de tijde van de oekraine bank om elkaar te kunnen vinden en ook hoe je je boodschappen zeg maar geeft een beetje te kunnen afstemmen.

[0:19:34] Oké.

[0:19:36] Ik denk dat het belangrijk is om binnen de internationale context ook nog te zeggen dat wij veel bilaterale contacten hebben en dat is met name met de belgen erg belangrijk vanwege de reactoren die in belg zijn en ook en we weten vaak de onrust die in het zuidelijk deel van nederland daarover is. Wij lopen ook mee met elkaars inspecties. We kunnen niet gezamenlijke inspecteren omdat je geen bevoegdheden hebt, maar we hopen wel samen mee met inspecties om te leren van elkaar en hebben ook heel erg veelvuldig

[0:20:06] contact

[0:20:08] volgende

[0:20:11] toezicht in internationaal willen zien ook wel toe gezamenlijk in de internationale context. Maar dat is natuurlijk vooral daar waar het transport betreft want dat gaat over grenzen heen en we hebben een hele goede ervaring met de transport. Wat is geweest. Het afgelopen jaar met onderdelen van de franse kerncentrale die helemaal over de rijn de stoer en over uiteindelijk in belgië kwam dus te hebben met de zowel de belgen als de frans. Echt heel praktisch samengewerkt zodat dat vloeiend kon, maar ook goed afgestemd.

[0:20:43] Dan denk ik dat het goed is om nog eventjes in te zoomen op het toezicht op de nucleaire veiligheid. Daar gaat het over

[0:20:54] drie hele fundamentele principes in zo'n kernreactor waar je naartoe moet zien. Dat gaat over de beheersing van de kernreactie reactie wil niet dat die alle kanten uitvliegen. Daar komt natuurlijk ongelofelijk veel energie vrij. De reactor kern moet altijd goed gekoeld zijn en je wil dat de radioactiviteit ingesloten blijft. Er zijn eigenlijk hele duidelijke principes waar allerlei technische zaken rond omheen zitten. Maar dat niet alleen.

[0:21:22] Het gaat natuurlijk ook om veiligheidscultuur.

[0:21:26] Hoe wordt er gewerkt in zo'n reactor. Wat is het gedrag kunnen mensen snel dingen melden die niet goed zijn. Hoe is de organisatie is is commercie en dergelijke voldoende en en veiligheid. Ook daar voldoende gescheiden. Hoe ziet het management eruit en dat zijn zaken waar ook intensief op toezicht wordt toezicht op wordt gehouden.

[0:21:49] Volgende

[0:21:53] misschien even voor nog een verdieping op die nucleaire veiligheid.

[0:21:59] Daar wordt dit model voor gebruikt. Dat zijn die cirkels. Het heet eigenlijk die fans in het is een veiligheidsconcept en daar zie je onderin de het samenspel van bouwkundige technische en organisatorische maatregelen. Wat ik net al zei. Het principe van deze gelaagde veiligheid is dat als een maatregel op een niveau niet voldoende is er altijd een achterliggend niveau nog licht en zo heb je eigenlijk al die verschillende lage niveaus van maatregelen en die zijn in feite losgekoppeld van elkaar. Dus als een laag faalt. Dan is er weer een tweede laag is er weer een derde laag is er weer een vierde laag in die eerste laag en daar zien wij natuurlijk vooral het meeste op toe. Dat is het de dagelijkse gang van zaken waarin ook de afwijkingen beheerst worden. De het waarborgen van een normale procesgang van de normale routine van de organisatie.

[0:22:56] En wat ik al zei, daar is niet alleen goede techniek voor nodig, maar ook goed opgeleide mensen regelmatig bijgeschoold personeel en een goede cultuur binnen de organisatie naar die tweede laag. Ik zal ze niet allemaal doorlopen. De tweede laag is het voorkomen van ongevallen.

[0:23:13] Dat betekent dus dat een kerncentrale regelapparatuur moeten hebben die afwijkingen tijdig signaleert en het proces bijstuurt naar de normale gang van zaken. Als dat dan weer faalt dan is de derde laag. Het mitigeren van de optredende ongevallen

[0:23:29] en dat zijn bijvoorbeeld veiligheidssystemen die zon reactor automatisch weer in veilige toestand brengen en die zijn altijd meervoudig. Dat betekent dat er altijd extra als er eentje valt toch nog een andere weer paraat kan zijn. En dan heb je verder de beheersing van de ongevallen en de beperking van de radiologische effecten mocht er echt iets mis gaan en dat is natuurlijk die crisis structuur en het trainer die ook al eerder in de ind presentatie kwam.

[0:24:02] Tot slot dan of niet. Tot slot bijna tot slot vergunningverlening bij de nucleaire installaties. Dat kwam net ook al aan bod dat er dus twee verschillende vergunningen nodig zijn en het is belangrijk om hier te melden dat voor de oprichting van kernreactor altijd een uitgebreide vergunningprocedure nodig is, met alle in alle stappen van inspraak, beroep en dorp milieu effect rapportage

[0:24:31] en daar aan voorafgaand is ook nog een technische beoordeling een heel proces van technische beoordeling. Ik denk nu is dat wel even voldoende dan de publieksvoorlichting. Een andere taak en die is natuurlijk ook heel belangrijk. Daar waar het ook gaat in het vertrouwen in het systeem

[0:24:51] en dat betekent dat wij uitgebreid uitleg en duiding geven over ons werk en ook steeds transparanter te willen zijn en worden, maar we verzorgen bijvoorbeeld ook inspraak voor burgers, informatieavond voor omwonenden en

[0:25:08] informeren bij vraag in de samenleving rondom bijvoorbeeld de nieuwe kerncentrales mogelijke bedrijf verlenging en dan maken dan ook weer dit soort effect zie te voeren, maar ook en hele simpele taal uitleg geven.

[0:25:23] Oké. En dan gaan we naar de schalen. Nou dit is een inschaling voor ongewone gebeurtenissen. Er wordt ook elk jaar gerapporteerd aan uw kamer over de ongewone gebeurtenissen in het afgelopen jaar en in het is eigenlijk een categorie. Maar dat zijn wel de de afwijkingen die elk geval gemeld worden en die belangrijk zijn om altijd maar weer opnieuw te leren van ervaringen en is een is een gebeurtenis waarbij problemen optreden, maar altijd een voldoende veiligheid marge is en eigenlijk tot en met tot en met drie zou je kunnen zeggen zijn er niet echt gevolgen voor de omgeving en het is goed om te melden dat we in nederland de afgelopen jaren alleen maar nul en een afwijkingen hebben gehad,

[0:26:20] dan is dat wat ik voorlopig zeg dat ik weet niet of daar nog vragen bijzijn ter verduidelijking en anders komt dat in de rebound.

[0:26:32] Ik kijk even naar de leden. Fijn dat de heer madlener van de pvvfractie ook is aangeschoven. U heeft uw handje ook op stoken. Dus ik denk dat er een verduidelijkende vraag is want we hebben afgesproken bij de introductie dat er ruimte is om tijdens de presentatie verduidelijken de vraag te stellen. En als u straks echt inhoudelijke vragen heeft die wat uitgebreide van aard zijn dat er dat daar straks ruimte voor is in de tweede deel. Dus dat is over een minuut of vijf, zes. Doordat maar zijn er nu nog is er behoefte vanuit de leden om dat doen we dat zo dadelijk dan denk ik dat er nog een kort deel van de presentatie is de heer.

[0:27:08] Volgt nog een kort deel en je wordt verzorgd door lars schotel van het rivm.

[0:27:14] Dankuwel.

[0:27:16] Ik ga nu.

[0:27:18] Vrouw van bolhuis. Even haar microfoon.

[0:27:19] Sorry.

[0:27:21] Ik ga vertellen over straling en de gevolgen daarvan op onze gezondheid. Dat is een van de taken van het rivm en daarom heb ik deze plaat meegenomen. Ja daar links boven de ziet u iets moeilijks. Fysisch een en dat is een atoom en radioactiviteit. Dat zijn instabiele atomen en die geven eenmaal in hun leven geven ze energie af en dat is die straling die u daar links en rechts weg ziet schieten in verschillende vormen.

[0:27:52] Gaan we ons nu niet meer bezighouden

[0:27:57] bevinden die atomen ons buiten ons lichaam hier in de ruimte bijvoorbeeld dan kan die straling ons raken

[0:28:03] binnen een bepaalde afstand. Net zoals u dicht bij een vuur staat binnen een bepaalde cirkel. Voelt u de straling van dat vuur

[0:28:12] het de infrarood straling is dat dan

[0:28:16] comedy radioactief om vullen atoombom lichaam binnen

[0:28:20] bijvoorbeeld via de mond of de neus of een pontje op de huid. Dan kunnen we ook van binnenuit bestraald worden en ja dat is meestal een wat meer serieuze aan gelegen heid.

[0:28:32] Nou die straling die doet iets met de cellen in ons lichaam en dat meten we of dat noemen we een dosis ontvangen en die dosis die meten we in millisievert.

[0:28:43] En hoe meer millisievert. Hoe meer kans u loopt op schade. Het is een risico maat.

[0:28:52] En hier zien we een soort meetlat en linksom. De erin zien we laag risico bijvoorbeeld vliegen in een vliegtuig. Dat geeft een dosis een röntgenfoto geeft een dosis woonde in de huis geeft. Een doos is zeker in deze zaal omdat er vrij veel ton aanwezig is, hebben net even wat meer dosis hier dan dat we in houten huis hebben

[0:29:17] en als je dat allemaal bij elkaar optelt en dat zie je in het cirkeltje daar dan is het ongeveer drie millisievert. Wat de natuur en de medici ons geven in een jaar gemiddeld.

[0:29:28] Dat is ver beneden het niveau van duizend millisievert. Dat ziet u rechtsboven in die oranje rode zone waar je acute schade mag verwachten.

[0:29:37] Maar.

[0:29:38] Naja de kernboodschap van deze is dus we kunnen geen dosis ontlopen. Dat gaat nooit nul worden.

[0:29:47] Nou dan kunnen we ook kijken waar u woont, want er komt een deel van die straling komt uit de bodem en naar aanleiding van de bodemgesteldheid zitten wat meer of minder uren aan die je me thorium in de bodem waar u woont. Je ziet dat aan de geologie van nederland en we zien zuid limburg. Dat is dus

[0:30:08] voorzien in het rivierengebied zien we de rivier klei en langs de kust zien we de zee klei. Dat geeft ons wat meer dosis dan

[0:30:17] bijvoorbeeld op de zandgronden in drenthe en als je dat allemaal optelt over een jaar. Dan hebben we het over een jaarlijks verschil tussen het hoogste en de laatste dosis van nul komma vier millisievert. Nou voor degene die dat zegt het is een vrij laag getal.

[0:30:36] Hoe zit het dan als het een keer echt mis gaat,

[0:30:40] hebben we deze schaal en werk op de kilo ga ritmisch is dus helemaal onder de city bij de nul komma nul nul één. Maar daarboven zit ie alweer op de millie of op de miljoen. Dus dat is een enorme factor die dat over spannend die schaal.

[0:30:57] En als je kijkt naar bijvoorbeeld pet kernongeval van fukushima.

[0:31:01] Dan heeft eigenlijk niemand van de bevolking een dosis van twintig millisievert over de overschreden.

[0:31:09] Er waren wel hulpverleners die tot tien keer meer aan gamma dosis hebben ontvangen. Externe straling.

[0:31:17] Maar er waren ook een paar hulpverleners die onvoldoende adam beschermd waren

[0:31:23] en die hebben ook radioactieve stoffen binnen gekregen en de en er is een iemand in japan die wel tot zeshonderd ietsje meer dan zeshonderd millisievert heeft ontvangen aan dosis doordat incident.

[0:31:37] Dus als zowel wel film meer dan een natuurlijk niveau en lager dan het niveau van bij die acute problemen die mensen ook wel stralingsziekte noemen ontstaan

[0:31:48] en in dat gebied waar je dan eens gevaar rekening mee moet hebben, is het ontstaan van

[0:31:55] en

[0:31:57] om u een beetje een maat te geven van wat dat gevaar van die straling is.

[0:32:03] Ja dat is een lastige geval. Want als je een onomstotelijk wetenschappelijk bewijs wilt hebben

[0:32:09] dat die kanker inderdaad door straling veroorzaakt is dan moet je boven de honderd millisievert zitten ietsje lager misschien. Maar daar onder wordt het moeilijk. Dat komt omdat zo'n lage dosis weinig mensen kanker geeft en in de sterfte statistieken vind je dat dan niet

[0:32:27] internationaal wordt wel geadviseerd om er rekening mee te houden dat ook een kleine stralingsdosis

[0:32:33] een

[0:32:34] kleine kans veroorzaakt op kanker.

[0:32:39] Bij mensen die een hoge dosis ontvangen hebben, hebben we wetenschappelijk kunnen vaststellen wat dan. Die kans is een hogere dosis ineens en de kans die stijgt het vijf procentpunt per duizend millisievert.

[0:32:53] Ik ga niets doen wat wetenschap gezien niet geadviseerd wordt. Want ze willen adviseren om niet individuele risico schattingen te baseren op een toastjes. Want daarvoor hebben we te weinig informatie en ook niet om lage dosis die aan een miljoen mensen uitdeelt op te tellen bij elkaar en zeggen van nou het gaat om zoveel doden geven.

[0:33:16] Maar als ik het toch doen in een geval van een iemand die twee honderd millisievert ontvangt.

[0:33:21] Normaal in het westen heb je al een kans van een dertig

[0:33:24] procent. Om aan kanker te overlijden. Het is een van de volksziekte

[0:33:30] en die ene dosis van die tweehonderd millisievert die die kans vanuit het toenemen van dertig naar eenendertig procent.

[0:33:37] Dus dat om een idee van de orde van het risico te geven.

[0:33:44] Ja dan gaan we even door op wat. Nou als er iets gebeurt

[0:33:50] in een

[0:33:51] in het binnenland of in een buitenland. En wat kunnen wij dan doen als nederland mensen die hun huis schoonmaken. Die weten dat er veel stoffen in onze lucht zit

[0:34:02] en die wordt continu aangevoerd en dat is overal op aarde. Zo. En als ze ergens een incident is kunnen die radioactief atoom zich hechten aan die stofdeeltjes

[0:34:12] en dat waarop zo in de lucht. En als het waait dan waait dit ergens naar toe

[0:34:17] en mochten we onze kant op waaien, dan zijn er niet netten

[0:34:21] in heel europa die daarop aan slaan en je ziet al die blauwe honing raad achtige vakjes daar op die europese kaart. Dat zijn alle landen die hun metingen doorgeven aan de europese unie.

[0:34:36] Nederland geeft die meeting ook door aan de europese unie op de kaart van nederland staat waar we al die niet hebben staan

[0:34:46] en er zit een a en er zit een alarmdienst op als een paaltje aangeeft van nou nu gebeurt er iets bijzonders gaat bij iemand op het rivm een symfonie af

[0:34:57] en te gaan zoeken naar de oorzaak.

[0:35:00] Het gebeurt wel eens en heel vaak zijn het mensen die aan het lachen zijn en buizen en die bent röntgenstraling die last moeten controleren. En dan net toevallig de kant van zijn paaltje op schijnen. Maar dat is een goede test. Om te weten dat alles operationeel is natuurlijk.

[0:35:19] Ja.

[0:35:20] Ik kom je bij mijn voorlaatste

[0:35:23] hier geef ik een overzicht van hoe komt die dosis dan bij u binnen

[0:35:29] die stofdeeltjes waar je door de lucht heen onderweg gegevens straling af. Maar ze kunnen ook in ons land.

[0:35:36] De of meer regenen.

[0:35:38] En ze kunnen ons voedsel komen. We kunnen ze in de mijn

[0:35:44] dat ze allemaal paden

[0:35:46] waarop die deeltjes een straling tot ons kunnen brengen.

[0:35:51] Als je kijkt van wat is nou de kans. En wat is nou de doos is dat doen we ook veel werk aan op het rivm. Dit is een fictief plaatje niet helemaal

[0:36:01] toevallig dat zijn oorsprong vindt in de oekraine op een bepaald. De dag waaide het ergens naartoe en die kleuren die je daar ziet dat is de aankomsttijd. Het begint bij rood en veertien uur later is dit is het in het blauwe een stuk dus op basis van kaarten en andere gegevens kunnen we voorspellen waar het waar neerkomt

[0:36:23] en hoe veel wijder van merken in nederland.

[0:36:28] Dat hangt af van het vermogen van de reactor. De windrichting of het regent hoeveel door het ongeval naar buiten komt, enzovoort.

[0:36:38] Maar in het algemeen kunnen we stellen dat het zeer sterk verdund wordt en dat er in nederland ten gevolge van iets wat er in de oekraine plaatsvindt,

[0:36:46] geen levensgevaar zal optreden en we zullen niet hoeven schuilen of niet hoeven evacueren ten gevolge van iets wat meer dan duizend kilometer van ons vandaan is gebeurd.

[0:36:58] Dankuwel.

[0:37:02] Dat was onderdeel van van de presentatie.

[0:37:05] Hartelijk dank dank voor uw toelichting en dank voor de presentaties. Kijk ik naar de de leden die worden in de gelegenheid gesteld om vragen te stellen. Ik geef alle leden zal ik in de gelegenheid om een vraag te stellen, hoeft niet per se een vraag te stellen. Ik ik stel voor dat we even in het kader van het tijd allemaal eerst een vraag stellen en de investeren inventariseren eerst alle vragen en het is aan u om vervolgens bij te houden wie de vragen heeft gesteld. Zodra we alle leden hebben gehad. Dan bent u in de gelegenheid om de beantwoording te bezorgen als eerste het woord aan de je haverkort.

[0:37:39] Dank u, voorzitter en dank aan mevrouw van bolhuis en de heren voor een presentatie

[0:37:45] verhelderend goed om dat te horen hier in in de kamer.

[0:37:52] Toen ik lid werd van deze kamer en mijn zoon mijn portefeuille zag toen zei die van ook menig. Gezien het nieuws in de oekraine af en toe naar voren komt een pap. Als er dan wat gebeurt. Wat ga jij dan doen?

[0:38:04] Het eerlijke antwoord was dat ik dat helemaal niet wist

[0:38:07] en ik moet eerst heb ik dat nu een beetje weet. Maar is niet relevant wat ik ga doen dus veel relevante wat u gaat doen als ik zou het toch aan u willen vragen hoe ziet dat proces eruit. Stel dat er wat gebeurt. Wat gaat u dan doen.

[0:38:22] Dankuwel.

[0:38:24] Ook namens mij heel hartelijk dank, geeft toch weer als portefeuillehouder van een woordvoerder van meer inzicht in. Ik ben sowieso heel benieuwd naar de vraag die de heer haverkort heeft gesteld. Wat ik wel weet, maar niet weet is dat wel een schuilkelder

[0:38:41] voorschijn zijn

[0:38:42] want we hebben niet alleen de de centrales die natuurlijk mogelijk nucleair gevaar kunnen brengen, maar er zijn natuurlijk ook nog andere mogelijkheden die nu eens meer misschien maar zo vaag mogelijk te houden zouden kunnen optreden. Dus benieuwd waar we dan gaan schuilen en in dit geval dit laatste plaatje. We hebben gezien dat die centrale in oekraine en beschoten werd. Daar werd ik als woordvoerder echt wel even zenuwachtig van omdat ik oprecht niet wist wat dan. Nu hoor ik dat we dan dus eigenlijk niks doen. Klopt klopt dat dan omdat het geregend. Laten we dan maar hopen in nederland.

[0:39:25] Wel, mevrouw beckham.

[0:39:28] Dankuwel. Ik had een vraag over de combinatie van de eis vanuit europa om voor tweeduizend vijftig een werkende eindberging te hebben, maar ook de ambitie zoals het in de presentatie werd genoemd om de bouw van nieuwe kerncentrales mogelijk te maken en ik had de vraag daarbij is dat er natuurlijk ook concurreert misschien wel met andere ambities zoals waterstof ambities. Hoe overlegt u of of hoe zit dat overleg met andere departementen, maar ook in kader van het verdrag van aarhus is daar nu ook al voelt overleggen over met duitsland en belgië over die bij de aspect tussen eindberging en de bouw van nieuwe reactoren.

[0:40:21] Dankuwel, mevrouw werkman, mevrouw van eeuw.

[0:40:24] Voorzitter dankuwel dankuwel voor de presentatie als een radiologisch, laborant en stralings diploma hebben voor mij interessant om weer helemaal terug te zijn en ik heb daarom een vraag ook eigenlijk over de arbeidsmarkt en die gaat in twee stukken. Ik weet dat in de omgeving van een kerncentrale kwam toevallig ook nog in zeeland de zorgpersoneel ook meegenomen wordt in oefeningen en in de breedte van van alles vraag ik me af is, zijn er voldoende mensen in dienst ook voor uitbreiding, zowel in de zorg, alsook bij de bij de centrales enzovoorts.

[0:41:00] De alles eromheen dankuwel.

[0:41:03] Dank u wel, mevrouw van heel ergens.

[0:41:05] Dank u, voorzitter en dank voor de heldere presentatie. Ik denk inderdaad met de ambitie en de regeerakkoord. Heel goed om over veiligheid te praten. Toezicht wat allemaal nodig is volgens u.

[0:41:16] Dank u voor de presentatie is misschien een vraag in de eerste ronde een hele lijst. Voorzitter, maar ik zal me aan een vraag houden op dit moment nog

[0:41:24] mevrouw bolhuis. U gaf aan inderdaad het twee vergunningsverlening momenten zijn voor kerncentrales. Een voor de bouw en een voor het in gebruik nemen ervan. Als u dan kijkt naar de bouw van centrales ziet u dan. En die vergunningsverlening sneller gaat bij bestaande technieken die al gebouwd zijn in andere landen die beter aansluiten op de regelgeving en gecombineerd eraan. U verwachten is hoelang het duurt.

[0:41:49] Dank u wel ergens de heer madlener.

[0:41:53] Ook namens mij bedankt aan de presentaties bij presentatie en bedankt dat ik gerustgesteld ben over de tweehonderd röntgenfoto's die van mij gemaakt zijn dat dat niet gevaarlijk is of risicoverhogend altijd fijn om te weten.

[0:42:08] Ja ik heb eigenlijk een vraag over de smal module reactors de zijn mensen of.

[0:42:15] Ja geleerde.

[0:42:17] Die zeggen dat dat eigenlijk een betere toekomst is voor onze

[0:42:21] energievoorziening van de toekomst.

[0:42:24] In plaats van de grote reactors waar deze regering voor gekozen heeft.

[0:42:29] Mijn vraag is ik weet niet aan wie is er iemand die daar een mening over heeft

[0:42:34] of die ontwikkeling van smolders jullie relax rechters die dan verspreid over nederland gebouwd zouden kunnen worden of dat misschien een betere keuze zou zijn

[0:42:43] qua veiligheid en andere voordelen.

[0:42:47] Dank u wel dan voordat u het woord geeft

[0:42:52] graag ook een compacte antwoorden, zodat we straks ook weer toe toekomen aan een tweede ronde. Want ik proef de behoefte dat er ook kans dat er nog behoefte is aan aan vervolgvragen. Dus zou fijn zijn als we korte antwoorden krijgen dat straks ook er kort nog voor vragen te stellen.

[0:43:10] En wat ik dan voorstel omdat er eigenlijk crisis gerelateerde vragen zijn van de je haverkort van mevrouw hage en van van van de dat ik mevrouw van bolhuis vragen om die in ieder geval even in eerste aanleg te beantwoorden. Net als denk ik

[0:43:26] de vragen over.

[0:43:29] Dan kan ik mijn eigen handschrift hier niet meer lezen over de vergunningverlening en de twee. De twee stappen daarin dan vraag ik daarna aan anderen. De maat om de vragen over de eindberging van mevrouw beckerman en het overleg met de buurlanden te beantwoorden.

[0:43:44] Drank en crisis. Misschien is het het makkelijkst om even te vertellen wat er gebeurde omdat het natuurlijk. Het was niet een een volledige crisis, maar meer een informatie crisis bij oekraine die informatie kwam bij ons rivm is daar een hele belangrijke in om in dat hele systeem ook die informatie door te sturen. Maar gewoon in het internationale netwerk komen er meldingen als die ernstig zijn. Dan komt daar een crisis structuur bij elkaar die vervolgens vanuit verschillende invalshoeken duiding geeft aan hetgeen wat plaatsgevonden heeft. En dan wordt dus ook vervolgens in die structuur met de verschillende deskundigen zijn echt een expert team dat dat dan doet, maar onder andere ook de rivm in zit. Die kijken dan naar de impact de mogelijke impact de zwaarte van zijn crisis en afhankelijk daarvan worden maatregelen genomen, wordt verder opgeschaald, al dan niet na een nationale crisis structuur. De stad hangt helemaal af van de zwaarte ook van het kernongeval. En waar dat plaatsvindt in geval van de oekraïne is dat is dat eigenlijk gebeurt door kregen die informatie. Het was onduidelijk in de in de nacht van de beschieting is er dan wel dat team meteen bij elkaar gekomen, maar ook wel vrij snel geduid dat door de afstand dat je niet allerlei windrichtingen nodig hebt te berekenen. Er was ook niet echt iets gebeurt. Maar goed je ook dat soort berekeningen waren niet nodig, omdat het zo ver weg was. Wat dan wel heel belangrijk is en dat is iets wat we steeds beter leren is toch ook het dat je het goede verhaal moet vertellen want mensen wisten niet goed wat het betekent. Dat heeft best eventjes geduurd totdat uiteindelijk overal duidelijk werd. Dus wij beseffen ons wel dat die rol ook steeds groter wordt van ons van het rivm om het verschil aan te geven tussen feitelijke risico en de risico perceptie waar mensen bang voor zijn en daar ook snelle duiding te geven.

[0:45:52] Een hele korte verduidelijking op deze vraag die rapport.

[0:45:56] Mevrouw van boris dank voor uw antwoord en u geeft als voorbeeld de de eigenlijk het feit dat er wel wat aan de hand is in oekraïne, maar ook niet zo heel veel de hand was. Als u hetzelfde verhaal zou moeten houden voor fukushima.

[0:46:10] Een ander uiterste was of bijvoorbeeld een aantal jaar geleden, toen het de dak van dodewaard een aantal platen in brand stonden bij spreekt en gebeurt dan hetzelfde,

[0:46:21] Het dak van dodewaard was vrij direct duidelijk dat er geen enkele radioactiviteit, geen enkele bij geen enkele risico bij zal dus dan gebeurt dat niet. Er wordt natuurlijk altijd wel gekeken. Er is wel iemand ook naar toe gegaan. Dat soort zaken. Fukushima is dat is voor mijn tijd moet ik even naar de rechterzijde. Kijk, maar ook dat was zodanig ver weg dat ik wel denkt dat er iets bij een groepen is, maar niet omdat het ook weer zodanig ver weg was voor ons geen rechtstreekse consequenties heeft en dat gaat toch over de gevolgen in nederland die crisis structuur.

[0:46:52] Dan kan ik misschien als je je microfoon uitzetten, kan ik misschien heel kort toelichten. Daar is inderdaad een comité bij elkaar gekomen. Niet omdat nederland bedreigd werd, maar omdat de nederlanders in japan waren nederlanders gingen naar japan komen terug uit japan.

[0:47:12] De kwamen zeecontainers aan met televisies met auto's waar een beetje radioactiviteit op zat. Wat doe je daarmee. En we hebben inderdaad radioactiviteit gemeten in bilthoven in de de in de lucht in het lucht stof. Een paar weken later. Maar dat was zo weinig dat het meer een demonstratie van de nauwkeurigheid van onze meetapparatuur was dat we dat toch konden meten.

[0:47:38] Oké dank dan alsnog een vraag over de vergunning zijn moment in de ergens.

[0:47:44] Maar misschien ook nog even over die de de schuilkelders en en en het oefenen voor echte crisis. Er wordt natuurlijk wel regelmatig geoefend voor als het in borssele bijvoorbeeld mis zou kunnen gaan en daar vinden echt behoorlijk veel oefeningen op plaats ook met de verschillende hulpverleners en draaiboek worden daarvoor bekeken, maar ook in dat geval geldt tot de cirkel zeg maar voor het schuilen toch vrij beperkt zal zijn als daar echt iets misgaat en schuilkelders die die liggen er gewoon niet door het

[0:48:17] maar binnen schuilen in een huis is ook al heel erg goede maatregel in zo'n geval vergunningen. Daar ga ik graag het woord aan geven aan onze teamleider vergunningen nucleair.

[0:48:29] Ja. Bedankt. Ik pak zeven denk ik samen met de vergunning momenten voor van meneer erkens en van meneer madlener over de sms.

[0:48:38] We hebben ons aan vs de laatste jaren best veel ervaring met de vergunningstrajecten en met name pallas hebben we heel veel technisch werk voor gedaan om daar de veiligheid van te beoordelen.

[0:48:48] Nou, met alle discussies kabinet akkoord, maar ook toch wel een toenemende interesse uit de markt

[0:48:55] voor de sms en grote reactoren of zelfs exotische modellen zijn we daar gewoon

[0:49:01] ons ook aan het oriënteren. Hoe dat dan zit

[0:49:04] de concrete vraag was gaat het met een bestaand model sneller

[0:49:09] als aan? Via eens kijken we heel erg naar onze

[0:49:11] collega's in het buitenland en dat betekent gewoon dat de reactor die ergens anders. Overigens is dat we natuurlijk ook op zoek gaan zijn van wat hebben zij daarvoor werk aan gedaan en hoe kunnen wij daar gebruik van maken. Bij ons oordeel over de veiligheid en of de nederlandse wet en regelgeving voldoet.

[0:49:29] Dus dat moet er zeker in helpen. Dat is ook iets wat voor dit mensen in het project ook nadrukkelijk doen. He dat is amerikaans initiatief die wordt daar gebouwd en die willen ze in groningen ook bouwen.

[0:49:39] Tegelijkertijd zie je er wel de uitdaging dat in andere landen de regelgeving natuurlijk soms anders is. En dan zie je dat de tussen amerika en europa bijvoorbeeld alweer grotere verschillen zitten dan dat er binnen europa zouden zitten.

[0:49:52] Wat betreft smolders directeur snaar we hebben niet echt een mening of het een of andere beter is. Er zijn ook heel veel modellen die in de ontwerpfase zitten of in vergunnings fases in sommige landen.

[0:50:03] Dus het is wel moeilijk om te zeggen ook een definitief antwoord over de veiligheid.

[0:50:08] Wat je in de regels ziet is dat de ser modellen die als eerste toch op de markt zijn of die het dichtste bij een vergunning liggen in de westerse wereld. Dat zijn modellen die qua ontwerp heel erg lijken op wat we ook in borstel hebben staan of zelfs wat we vroeger in dodewaard stond en die ook hele vergelijkbare technieken en en ontwerpprincipes gebruiken, maar doordat ze kleiner zijn wel degelijk bepaalde voordelen kunnen hebben, bijvoorbeeld doordat je geen pompen nodig hebt om te koelen. Maar dat het allemaal passief kan.

[0:50:37] Dus jouw potentieel is er zeker veiligheidswinst te halen. Een kleinere reactor heeft gewoon een een kleinere hoeveelheid radioactief materiaal en en is dus wat makkelijker te koelen. De insluiting beter te borgen.

[0:50:52] Maar je ziet dus het is hoe minder exotisch de technologie is hoe makkelijker het voor ons ook wordt om te beoordelen omdat we beter kunnen leunen op de bestaande kaders.

[0:51:03] En misschien mag ik daar aan toevoegen, niet in antwoord op op de vraag van heer madlener dat in principe de keus voor de energievormen die van de minister voor klimaat en energie is en vervolgens als die keuze gemaakt is. Wat voor soort energie gaan wij kijken als het nucleair is en de veiligheidskant. Maar de de de beleid verantwoordelijkheid voor die keus die ligt bij minister jet dankuwel eindberging vraag.

[0:51:27] Ja. En de arbeidskrachten nog van de van de eeuw.

[0:51:33] Dank u, mevrouw beckman. Ik begon over de eindberging verwees naar twintig, vijftig. U betaald met de taxonomie en ons allen welbekend. Taxonomie is een classificatiesysteem en het is geen verplichtingen om dan te hebben, maar wil je inderdaad je investering als duurzaam kunnen classificeren. Dan moet je de eindberging twintig, vijftien de zodat soldaten geen verplichting. Maar u verwezen ook naar een overleg met de buurlanden. We hebben natuurlijk in het nassau afvalprogramma. De douane strategie op grond van de europese afvalrichtlijn is ieder land verplicht om te zorgen voor zijn eigen eindberging opslag, maar laat dan wel ruimte over voor de douane strategie

[0:52:13] en we hebben ook in die brieven je uiteraard door de kamer gezegd wij volgen.

[0:52:16] Dat nu op.

[0:52:17] Dus jaarprogramma en voor die eindberging. Maar we doen ook de douane strategie hebben daar gesprekken over. Ja maar dat is heel verkennend

[0:52:27] landen zitten nu nog heel aardig op hun eigen eindberging. Daar zijn af en toe wat verkennende gesprekken over heel erg voorlopig nog niets definitiefs of formeels. Dus dat is eigenlijk wat we erover kunnen zeggen.

[0:52:43] Opleidingsplan.

[0:52:48] De opleiding is vraag van mevrouw van de eeuw.

[0:52:53] Er is de de er is een eigen of een eigen opleidingssysteem voor de

[0:53:00] algemeen coördinerend stralingsdeskundige die bijvoorbeeld in ziekenhuizen werken en daar een soort intern toezicht houden ook op die straat kunnen. Daar is net een hele groep van afgestudeerd. Gelukkig. En dat is op niveau. Dus daar zijn dan zeg maar voldoende van is mij in elk geval gezegd het is natuurlijk wel duidelijk dat in die krappe arbeidsmarkt waar ook wel een gebrek is aan technische, met name technische opleiding. Mensen die daar van af komen ook

[0:53:29] voor de voor de nucleaire kant en met name ook de de civiele kant die ook weer nodig is bij nucleaire installaties. Het is natuurlijk niet alleen maar nucleaire kennis die daar is krapte. Dus en wij merken dat ook al als als aan vs tussen betekent dat je behoorlijk moet gaan investeren ook zeker als je een langjarig

[0:53:52] toch een nucleaire land blijft in in in opleidingen en en dat is best een uitdaging en wij zijn ieder geval wel. Ook in contact met de universiteiten en dergelijke. Om te kijken ook hoe je goede instroming.

[0:54:08] Krijgen. Dan kijk ik daar de klok en dan ga ik nog een keer proberen. Ik wil. Ik zie drie vvd'ers. Ik zie twee. Ja dat snap ik. Ik zie twee andere partijen. Ik wil gewoon een een vraag per partij toestaan dat de denkt dat dat zuiver is. Mevrouw bergman die zag nog een beetje knik een van had willen gaat uw gang om te beginnen na voorzitter. Het was niet om.

[0:54:33] Vorderingen en mijn vraag was niet helemaal de helft was ongeveer beantwoord. Want ik vroeg ook heel sterk naar niet alleen de eindberging, maar juist ook naar de conflicterende mogelijk conflicterende ruimte gebruik van zowel eindberging als bijvoorbeeld de je hebt het waarborging beleid. Als je nieuwe centrale ergens zou hebben bijvoorbeeld de eemshaven is helaas nog steeds in beeld. Hoe zit dat dan met voelt waterstof ambities is daar eigenlijk al iets wordt daar ook met andere departementen over gesproken.

[0:55:11] Zoiets is daar iets over te zeggen.

[0:55:13] Dankuwel. Dan kijk ik naar de leden van de vvd die moeten met elkaar afstemmen wie een voor vragen stellen. Eerst de heer madlener.

[0:55:22] Ja. Over die eindberging heb ik een vraag. Ik heb onlangs een programma gezien waarbij ergens in scandinavië. Heel wat als kan want anders komen ze een arabisch land wordt er een in veel jaar wordt er een zeer geavanceerde eindberging groot gemaakt. Daar zou ook nederlands afval. Misschien kunnen gedeponeerd worden. Maar dat kan nu dus niet begrijp ik. Volgens de wetgeving. Wat is de mening daarover.

[0:55:45] Bedankt.

[0:55:48] Mijn vraag heeft u nog een voor van ook fijn dat scheelt. Wie van de vvd heeft een vervolgvraag. De heer erkens zie ik.

[0:55:56] Even kijken. Dan zal ik hem ook heel kort houden. Voorzitter, wordt het net over die vergunningsverlening. De veiligheidsstandaarden. De centrale in dodewaard. Ga zo maar door die centrales en in andere europese landen gebouwd zijn. De generatie drie kunnen wat meer vertellen over de vooruitgang en veiligheid bij de centrales ten opzichte van het al meer bestaan in nederland.

[0:56:12] Oké dan stel ik voor. Dat was eerst even de vraag van mevrouw beckerman beantwoorden en kijken naar de heer de matig.

[0:56:18] Ik wil wel proberen te beantwoorden.

[0:56:22] We hebben heel intensief contact met de collega's van bzk, zowel over waterstof als over kernenergie en eigenlijk geef ik nu variant mevrouw beckerman van het antwoord wat ik net gaf op die van de heer madlener. Uiteindelijk zijn het de collega's van bzk die de energiemix bepalen die beleidsmatig aangeven waar uiteindelijk de keuze opvalt als het gaat om de veiligheid, de omgevingsveiligheid van waterstof toepassingen zijn er verantwoordelijkheden die bij onze staatssecretaris liggen op het gebied van externe veiligheid. Hetzelfde geldt voor nucleaire veiligheid. Dus uiteindelijk is de primaire keus. Welke energiebron kies je en wij zorgen dan dat die veilig wordt uitgerold zogezegd.

[0:57:01] Oké dank dan was er een vraag over de berging van de heer madlener. Hoe het zit met vergunningstrajecten de hele maand of is dat mevrouw bolhuis. Die kan ik daarvoor het woord geven.

[0:57:16] De vergunning is, mevrouw brouwers

[0:57:19] me,

[0:57:20] ik geef aan mijn collega's.

[0:57:22] Mevrouw beckman vroeg vooral ook over of al in contact zijn met buurlanden. Volgens mij over naar bijvoorbeeld milieueffectrapportage.

[0:57:30] Nou dat dat is gewoon nog te vroeg voor de bouw van een kerstdagen moet je natuurlijk een grensoverschrijdende milieueffectrapportage uitvoeren, maar dat dat dat zal van onze verantwoordelijkheid uit alleen gebeuren op moment dat er echt een aanvraag komt voor een installatie. Nou dat is gewoon niets aan de orde

[0:57:46] en tegelijkertijd kan ik me voorstellen dat er bij bijvoorbeeld een bestemmingsplanwijziging die daarvoor nodig is. Daar zijn wij niet het bevoegd gezag voor. Maar dat daar ook een plan voor gebeurt waar natuurlijk ook weer die stappen voor gezet moeten worden.

[0:57:58] Maar daar heb ik geweten van en gaan wij niets over. Maar we zijn hier niet zo ver dat er een aanvragen op tafel ligt waar wij al mee naar het buitenland zouden kunnen.

[0:58:08] Dan pak ik denk ik meteen ook nog even de

[0:58:12] de veiligheidsstandaarden van de nieuwe factoren.

[0:58:14] De nucleaire sector heeft continue verbetering als heel belangrijke voorwaarde. Dat geldt niet alleen voor nieuwbouw van reactoren, maar ook voor het retrofit van nieuwe ontwikkelingen in bestaande reactoren.

[0:58:27] De realiteit is dat dat de kerncentrale borssele op dit moment vele fijn vele malen veiliger maakt dan dat hij was toen die gloednieuw was in negentien, drieënzeventig.

[0:58:37] Maar je ziet dat natuurlijk voor nieuwe reactoren de nog wel weer stapjes bovenop worden gezet. Dat is ook nodig want de bestaande reactoren maakt zich ook veel groter. Dus je hebt meer veiligheidssystemen nodig om ook voldoende veiligheid te borgen.

[0:58:51] Maar de realiteit is dat de centrale die je nu zou bouwen. Die die die lijkt gewoon niet op een op een reactor uit de jaren zeventig qua veiligheids impact

[0:59:02] de game zal borstelen komt heel dichtbij. Zeker na alle veiligheidsverbeteringen en is een stukje kleiner. Wat nog voordelen geeft.

[0:59:12] Maar ja. Nieuwbouw is echt wat anders dan de reactoren die voor het grootste deel in europa staan.

[0:59:18] Dank en dan tot slot de vreugde op te vragen. Ja daar daar is ons beeld dat finland zelfs wettelijk is vastgelegd dat er geen afval uit andere landen in een berging mag landen en ik denk dat dat een breder beeld is dat er weinig landen enthousiast zijn om afval uit andere landen over te nemen. Dat is wel een beetje een breder beeld had gezien.

[0:59:37] Oké. Hartelijk dank. Nou met dit laatste antwoord te komen.

[0:59:41] Ook aan het eind van deze technische briefing. Ik wil u allen hartelijk danken voor uw heldere toelichting als ik namens de leden mag spreken. Ik wil de leden danken voor hun aanwezigheid en uiteraard iedereen die in de zaal aanwezig was, maar ook digitaal. Deze briefing heeft gevolgd, en daarmee besluit ik deze briefing. Fijne avond allemaal.