Openbaar gesprek met DNB, CPB en AFM over de financiële stabiliteit in Nederland

[0:00:00] Vergadering van harte welkom aan de gasten. Heer knot van

[0:00:06] de nederlandsche bank, de heer hazekamp van het cpb en mevrouw van geest van de afm. Wij spreken één keer per

[0:00:14] halfjaar per jaar jaarlijks gesprek over de financiële stabiliteit in nederland en er is wel wat aan de hand, zowel geopolitiek als economisch is een goed moment als om als commissie financiën met u te spreken. Er zijn ook bijbehorende stukken aangeleverd, niet alleen voor de commissie financiën, maar ook vanwege uw werkzaamheden. Dnb heeft de overzicht financiële stabiliteit voorjaar tweeduizend, tweeëntwintig het cpb. De risico rapportage financiële markt in tweeduizend, tweeëntwintig en de afm. Het rapport financiële stabiliteit die straks allemaal op de website en kunt u

[0:00:46] lezen. We gaan zo meteen beginnen met inleidingen van de gasten. Ik zal nog even de kamerleden aan u voor dan weet u ook wie u voor u heeft de weten de mensen thuis en op de tribune ook wie er allemaal zijn en dat is de heer als kan van denkt eer om zich van de groep opzicht, mevrouw van dijk van het cda.

[0:01:03] De heer.

[0:01:04] Frame van de groep van haga weer eppink van jaar eenentwintig, de heer van dijk, van de pvv, mevrouw, maar toch van groenlinks, de heer van houwelingen van forum voor democratie en de heer heijnen en aan uw rechterzijde van de vvd

[0:01:17] dan ook graag beginnen bestaat twee uur en kwartier voor dit gesprek. Dat is de maximum tijd. De heer van houwelingen. Die moet geloof ik vanwege plenaire verplichtingen na een uur weg en de heer omtzigt ook dus die zijn

[0:01:29] het eerste uur bij ons en wij spreken zolang als nuttig en nodig naar maximaal twee uur en een kwartier en ik geef graag het woord aan de heer knot voor zijn inleidende betoog.

[0:01:39] Dankuwel. Voorzitter, en dank voor deze gelegenheid, wat inmiddels toch wel een traditie is geworden. Het is nog een nasleep van ooit de commissie de wit, een aanbeveling voor degenen die hier al langer meelopen.

[0:01:52] Ik denk dat met de deur in huis te vallen. Sinds we hier de vorige keer zaten is de wereld toch wel ingrijpend veranderd de oorlog in oekraïne. De hoge inflatie hebben tot nieuwe macro schokken geleid,

[0:02:06] maar ik denk dat het ook verder onterecht dat de financiële sector zich eigenlijk heel goed staande heeft gehouden. Tot dusver

[0:02:13] vorig jaar stonden we in dit gesprek nog stil bij de impact van de coronacrisis. En net nu het erop lijkt dat we die coronapandemie aan het achter ons laten zijn

[0:02:23] nu het herstel eruit ook heel erg sterk was en leek. En nu hebben we dus die nieuwe schokken, waardoor ook het financieel stelsel opnieuw op de proef wordt gesteld.

[0:02:35] Maar laat ik toch even iets langer stilstaan bij onze uitgangspositie. Ik denk dat wij vanuit economisch perspectief ontzettend goed uit de coronapandemie zijn gekomen. Nederlandse herstel was snel en bijzonder krachtig

[0:02:48] en ik denk eigenlijk dat we achteraf bezien soms wel iets te negatief hebben gekeken naar de economische impact van van de pandemie.

[0:02:58] Dat kwam mede omdat onze overheid en ook de financiële sector over voldoende buffers bleek te beschikken en daardoor kon de economische impact worden gedempt en gedempt en die schok goed worden opgevangen.

[0:03:10] In de afgelopen maanden zijn de economische vooruitzichten als gevolg van de oorlog in oekraine wereldwijd behoorlijk verslechterd. Dat zal ook de nederlandse economie in haar groei gaan remmen. Tot dusver zien we de impact vooral op energie en grondstoffenmarkten met hele hoge inflatiecijfers ook tot gevolg, energie en grondstofprijzen. Die waren in de loop van tweeduizend, eenentwintig al hard gestegen door de combinatie van een heel sterk economisch herstel. Een aantal aanbod verstoringen en ook zich opbouwende geopolitieke spanningen. Maar sinds het begin van de oorlog in oekraïne zijn natuurlijk deze prijzen echt naar recordhoogtes gestegen

[0:03:51] en de inflatie is inmiddels ook breder gedragen dan alleen energie en voedselprijzen, maar het is nog wel waar dat nog steeds ongeveer voor tweederde de inflatie voor rekening komt van de hogere energieprijzen.

[0:04:03] In het kielzog van die inflatie zien we dat ook de rente is gestegen en dat is denk ik ook een fundamentele verandering nadat we ongeveer een decennium lang alleen maar met lage en lagere rentes geconfronteerd zijn geweest

[0:04:18] en financiële markten lopen daarbij natuurlijk gewoon vooruit op de verwachte verdere monetaire verkrapping vanuit frankfurt.

[0:04:25] Als we even kijken naar de tienjaars rente voor nederlandse overheidspapier die is inmiddels één komma vier procent en dat is een niveau wat we sinds tweeduizend veertien niet meer hadden gezien

[0:04:35] en deze gestegen rente is ook zichtbaar. Als je kijkt naar de rente op hypotheken of bedrijfs kredieten en ook op die markten hebben we dit soort renteniveaus ontzettend lang niet gezien.

[0:04:47] De samengevat zet de oorlog in oekraïne en de hoge inflatie een behoorlijke rem op de economische vooruitzichten, maar tegelijkertijd kunnen we eigenlijk voor financiële instellingen en financiële markten zeggen so far, so good

[0:05:00] allereerste financiële instellingen. Hier is de impact van de oorlog vooralsnog beheersbaar gebleken. De directe blootstelling van nederlandse financiële instellingen op rusland en op energie gevoelige bedrijfssectoren zijn ook relatief beperkt,

[0:05:15] maar tegelijkertijd kunnen wel tweede orde effecten optreden en en bijvoorbeeld een verdere escalatie van het conflict zou natuurlijk het economisch momenten kunnen doen. Keren en daarmee ook impact hebben op bijvoorbeeld de kwaliteit van het leningen boek van de banken en daarnaast is er ook al een aantal operationele uitdagingen voor financiële instellingen. Denk bijvoorbeeld aan het naleven van de sancties, maar ook de toegenomen dreiging van cyber aanvallen

[0:05:46] ook financiële markten blijven tot dusver gewoon goed functioneren en hebben ook de nieuwe schrok van de oorlog goed verwerkt.

[0:05:53] Weliswaar luidde de oorlog stevige koers verliezen in en is ook de beweeglijkheid en volatiliteit flink toegenomen, zeker op grondstoffenmarkten,

[0:06:01] maar tegelijkertijd is er geen sprake van zeg maar disfunctioneren op markten hebben markten ook gewoon veerkracht getoond

[0:06:09] en dat is belangrijk, want daardoor hebben ze ook verder geen stress elders in het systeem verspreid.

[0:06:16] Wat betekent dit risico? Beeld voor het beleid? Laat ik beginnen met het beleid waar de nederlandsche bank zelf aan knoppen zit en dat is dan met name het provinciale beleid.

[0:06:25] Wij hadden in maart twintig, twintig bij de start van de coronacrisis. De systeemrisico buffers voor onze banken verlaagd om op die manier zorg te dragen dat ook de kredietverlening op peil zou blijven,

[0:06:38] maar we hebben het er meteen bij gezegd dat we die buffers op termijn weer op willen bouwen en dat we die dan willen opbouwen in een andere vorm. Wat een contracyclisch buffer noemen de c b.

[0:06:50] En als we nu vandaag kijken naar het algemene risico beeld met een snel economisch herstel na de coronacrisis en nog steeds enorm sterke fundamentals.

[0:07:00] Ja. Als we dan naar de financiële cyclus kijken en de rijpheid daarvan. Dan geeft dat toch aanleiding om die buffer nu te gaan activeren.

[0:07:08] Banken zijn ook in staat om die contracyclisch buffer te dragen en daarom hebben wij aangekondigd als een eerste stap om deze buffer te verhogen naar één procent. Dat doen we keurig met een jaar aankondiging termijn zoals dat in de europese richtlijn is voorgeschreven.

[0:07:25] Uiteindelijk willen we zelfs na twee procent. Dus dit is de eerste stap van één procent

[0:07:29] en natuurlijk is het zo dat als de komende maanden zal blijken dat het allemaal enorm tegenvalt en dat in deze periode van hogere onzekerheid er zich veel grotere risico's zouden manifesteren dan wij op dit moment denken dan kunnen we natuurlijk deze buffer net zo makkelijk weer loslaten want dat is inherent karakteristiek van een contracyclisch buffer. Dat noemen we verliezen bol capital. Hier zet hem aan op het moment dat je je wilt wapen tegen de risico's op met het risico's zich voordoen. Dan kun je die buffer ook weer vrijgeven

[0:07:59] dan de woningmarkt ook een thema terugkerend in dit gezelschap nog steeds oververhit.

[0:08:06] Hier kan de gestegen rente wel voor gewenste afkoeling zorgen. Maar het aanbod blijft natuurlijk gewoon crap.

[0:08:14] In de eerste plaats is het dus ook zorgen om iets aan die schaarste te doen. Tegelijkertijd blijven wij zeggen dat dat niet voldoende is, want hoge huizenprijzen en een sterke vraag naar woningen speelt evenzeer een rol en dat wordt nog steeds fiscaal gestimuleerd door bijvoorbeeld de hypotheekrenteaftrek, maar ook door ruime leennormen en ook subsidies voor starters en de overheid zou er verstandig aan doen om in deze overspannen markt dit soort vormen van vraag stimulering te stoppen.

[0:08:43] Daarnaast zien wij zelf dat de populariteit van aflossingsvrije hypotheken het afgelopen halfjaar weer is verder is toegenomen

[0:08:52] en waar die vroeger vooral door oudere huiseigenaren werden afgesloten, omdat zij nog wel steeds recht hadden op hypotheekrenteaftrek op aflossingsvrije schuld schuld van voor tweeduizend dertien

[0:09:04] zien we nu dat ook jongere huishoudens vaak kiezen voor of vaker kiezen voor aflossingsvrij.

[0:09:11] Dat vinden wij onwenselijk omdat nou eenmaal aflossingsvrije hypotheek een grote financieel risico voor huishoudens en financiële instellingen vormen, en wij zullen daarom in ons toezicht ook sterker gaan inzetten op de risico beheersingsmaatregelen rondom die aflossingsvrije hypotheek portefeuilles door financiële instellingen. De uitzonderingsbepalingen die er nog steeds op de regel waar gebruik van wordt gemaakt, dan zouden wij minder gebruik van willen zien en willen ook op termijn zien dat de omvang van deze portefeuilles weer gaat afnemen.

[0:09:43] De hogere rente gaat waarschijnlijk wel iets bij helpen, want het betekent dat hypotheekrenteaftrek weer meer waardevol wordt en het is ook een prikkel zal bestaan om dat de dat het weer minder aantrekkelijk wordt om aflossingsvrij te gaan lenen.

[0:09:55] Goed. Tot slot zal u niet verrassen dat ook een situatie waarbij normalisatie van het monetair beleid onnodig lang wordt uitgesteld, kan ook tot risico's voor financiële stabiliteit leiden

[0:10:08] en het is daarom uiteindelijk onvermijdelijk en ook wenselijk dat onze economie en ons financieel systeem zich aanpast na een lange periode van ruime financiële condities na een lange periode

[0:10:21] van zoektocht naar rendement.

[0:10:24] Daar komt nu een einde aan. En nogmaals, daar zullen we ons allemaal aan moeten aanpassen tegelijkertijd een plotse verkrapping van financiële condities kan natuurlijk ook een negatieve impact op financiële stabiliteit hebben en daarom moeten de aanpassingen in het monetair beleid

[0:10:39] tijdig en voorspelbaar verlopen na de grootschalige aankoop programma's die wij hadden die zijn enerzijds al afgebouwd dan wel worden aan het eind van deze maand afgebouwd. En dan zullen wij vanaf juli ook beginnen met het stelselmatig verhogen van onze beleidsruimte naar meer neutrale niveaus. Wat nu de inflatie vooruitzicht op middellange termijn richting onze doelstelling zijn geconvergeerd past daarbij een meer neutraal renteniveau en dat is een renteniveau dat eurozone economie afremt nog stimuleert.

[0:11:15] Uiteindelijk zal onze tocht nadat gewenste renteniveau natuurlijk afhangen van hoe de inflatie vooruitzichten ook zich verder in de tussentijd zullen gaan ontwikkelen.

[0:11:25] Goed. Hier sluit ik mijn inleiding bij af en ik ben natuurlijk straks ook graag bereid om eventuele vragen.

[0:11:31] Hartelijk dank.

[0:11:32] Hartelijk dank voor uw inleidende betoog. Dan geef ik nu het woord aan de heer hazekamp namens het cpb.

[0:11:38] Dank u wel. Voorzitter, ook van mijn kant dank voor de uitnodiging. Dit is inmiddels

[0:11:43] een jaarlijkse traditie en ik zal een korte toelichting geven op

[0:11:48] de risico rapportages financiële markten die wij vorige week hebben gepubliceerd.

[0:11:54] De hoofdboodschap sluit denk ik erg aan op die van heer knot. Er is op dit moment veel onzekerheid. Het imf spreekt zelfs van een zogenaamde comfort, lawrence of calamiteit, een soort opeenstapeling van rampspoed,

[0:12:06] maar tegelijkertijd ondanks die onzekerheid staat nederland en het nederlandse financiële stelsel er relatief goed voor

[0:12:15] de coronacrisis is is goed doorstaan. En zoals het op dit moment tegen aankijken, kunnen ook toekomstige school schokken goed worden opgevangen.

[0:12:24] Er zijn wel risico's die elkaar kunnen versterken, aangedreven door en wat we nu zien hoge energieprijzen

[0:12:30] en inflatie. En die die samenloop van risico's kan natuurlijk toch voor problemen zorgen voor een grotere impact van door die opeenstapeling

[0:12:42] die risico rapportage kijkt elk jaar naar risico's in het financiële stelsel die de reële economie beïnvloeden en omgekeerd en en dit jaar ligt de nadruk op de hoge energieprijzen

[0:12:54] en de mede daardoor daaruit voortvloeiende inflatie

[0:12:59] en net als eerder bij corona ligt de primaire oorzaak van die schok die inflatie schrok buiten de economie zelf heeft te maken met het herstel naar na corona en en de aanbod problemen die daardoor zijn ontstaan, maar natuurlijk ook door de verschrikkelijke oorlog in in oekraïne die dat effect eigenlijk dat die effect van die aanbodschok versterkt

[0:13:24] en ik zal die die verschillende risico's even kort langslopen. Als we kijken naar de de oorlog in oekraïne

[0:13:30] hebben natuurlijk ook in maart in bij het centraal economisch plan het nodige over gezegd dan vallen directe gevolgen

[0:13:36] voor nederland en de nederlandse financiële sector vooralsnog mee

[0:13:42] en dat komt doordat de er is economische verwevenheid met de economie van rusland en oekraïne. Maar die is toch relatief beperkt in in onze export en import. Even los van de energie waar ik zo nog op kom

[0:13:56] en daarbij komt dat nederlandse bankensector voldoende buffers heeft en ook in staat is om klappen op te vangen.

[0:14:05] De voornaamste onzekerheden zitten natuurlijk bij hoe gaat het verder met energieprijzen en inflatie.

[0:14:12] En daar geldt natuurlijk de rechtstreekse effecten voor nederland maar ook de indirecte effecten

[0:14:19] door handel en we zijn natuurlijk een open economie, afhankelijk van wat er in de rest van europa gebeurt

[0:14:25] en daardoor is de mogelijkheid dat die effecten zich opstapelen, waardoor de economie in nederland een pas op de plaats maakt of of zelfs in een recessie terecht komt

[0:14:38] en daardoor kunnen natuurlijk ook verliezen op financiële activa ontstaan die die door financiële instellingen worden gevoeld.

[0:14:44] Als we dan kijken naar de het beeld rond de inflatie en en ook de rente onzekerheid. Dan is de inflatie hard opgelopen, vooral door die energieprijzen

[0:14:55] en dat zet druk op de bestedingsruimte van huishoudens en bedrijven

[0:15:02] en de mate waarin dat gaat knellen hangt ook af van de mate waarin die energieprijzen. Uiteindelijk worden doorberekend aan aan klanten

[0:15:11] voor het nederlands financiële sector is dan specifiek de risico

[0:15:15] dat na verliezen op een gegeven moment kunnen ontstaan en oplopen doordat huishoudens en bedrijven leningen niet meer kunnen afbetalen,

[0:15:24] verliezen kunnen nog verder toenemen door mogelijke afwaardering op financiële activa, zoals aandelen en obligaties

[0:15:32] een stijgende marktrente is vergroten. De kwetsbaarheden en je ziet op dit moment die marktkennis oplopen

[0:15:39] door onzekerheden rondom inflatie, maar ook door mijn buurman zei dat het afbouwen van de opbouw opkoopprogrammas van de ecb en mogelijk verhoging van het beleids rente

[0:15:51] en dat zie je ook op financiële markten waar we de afgelopen tijd koerscorrectie en ook wel een zekere mate van volatiliteit hebben gezien.

[0:16:01] Hogere inflatie en rente werken ook door op schulden en het eerste effect daarvan is natuurlijk dat inflatie de reële schuldenlast vermindert.

[0:16:10] Maar.

[0:16:11] Vervolgens kan een hoge rente wel degelijk voor problemen zorgen bij nieuwe leningen en bij herfinanciering

[0:16:19] zolang kijken naar overheidsschuld. Dan is die in nederland lager dus zullen we iets gaan merken van van hoge rentelasten

[0:16:26] en daar is ook al een waarschuwing vanuit ministerie van financiën uitgaan. Maar in europees perspectief

[0:16:32] is dat heel beperkt.

[0:16:36] Maar dat is dus niet in alle landen zo, en in zuid-europa zijn die schulden echt wel een stuk hoger en blijven dus ook uiteindelijk wel risico's bestaan op een nieuwe eurocrisis vanwege die hoge overheidsschulden in combinatie met de oplopende rente.

[0:16:54] Het coronavirus blijft ook een risico is nog niet weg. We moeten toch rekening houden met laten we hopen van niet maar met de kans op een nieuwe besmettingsgolf en

[0:17:06] daaraan verbonden lockdowns die dan weer kunnen leiden tot betalingsproblemen bij bedrijven, zeker als die komen in sectoren en bij bedrijven waar de schulden al zijn opgelopen. In de afgelopen coronacrisis

[0:17:20] over geld dan dat gemiddeld genomen. Het nederlandse bedrijfsleven. De crisis zei het al zeer goed is doorgekomen, mede dankzij het gevoerde overheidsbeleid, steunbeleid.

[0:17:31] Solvabiliteit van het nederlands bedrijfsleven is is goed

[0:17:35] en het aantal faillissementen nog steeds laag.

[0:17:38] Maar.

[0:17:40] Tegelijkertijd kunnen betalingsproblemen toenemen in combinatie met stijgende energielasten en ook met met toe voor problemen

[0:17:49] en dat betekent dat je ook uit dien hoofde een risico loopt op verliezen voor kredietverleners op uitstaande leningen

[0:17:57] rentestijging kan ook tot gevolg hebben ook gevolgen hebben voor nederlandse woningmarkt ook klaas knot zei het al bodemprijzen zijn in nederland sterk gestegen en

[0:18:08] na een zekere zin is dan een zekere demping door een hoge rente ook gewenst. Een zekere afkoeling lijkt gewenst. Maar als dat snel gaat dan zijn natuurlijk risico's ook voor de voor de financiële sector een forse prijscorrectie kan een deel van de huishoudens financieel onder water zetten

[0:18:29] tegelijkertijd ook ten opzichte van de periode na de kredietcrisis

[0:18:35] is de kans op grote verliezen bij financiële instellingen. Toch wel beperkt mede door de maatregelen die er sinds de crisis genomen zijn.

[0:18:46] De risico's op de huizenmarkt toch wat.

[0:18:48] De mitigeren,

[0:18:51] Dan nog twee bijzondere risico's. Ten eerste de gebeurtenissen in china. We hebben in de financiële risico rapportage de chinese vastgoedsector onder de loep genomen

[0:19:03] en tegelijkertijd zijn er ook heel andersoortige problemen als gevolg van de lockdowns op dit moment in china.

[0:19:10] De gevolgen daarvan voor nederland en nederlandse financiële sector zijn rechtstreeks. De directe gevolgen zijn relatief beperkt.

[0:19:18] Directe financiële blootstelling van nederlandse financiële instellingen aan china is ook beperkt,

[0:19:24] maar indirect kunnen die problemen in china wel grotere effecten hebben door verstoringen in in aanvoerketens en

[0:19:32] naar de effecten op de wereldhandel die daaruit voortvloeien.

[0:19:37] Tenslotte, bij een aantal overige risico's nog langsgelopen kan ik het niet nalaten om toch nog even de crypto s te noemen.

[0:19:45] Cryptomunten kan je zien als een bijzondere vorm van en de de shirts voor hield de zoektocht naar rendement van de afgelopen jaren

[0:19:53] en ook van de opkomst van niet. Traditionele intermediairs

[0:19:56] die in de lage rente omgeving. Ook zijn zijn gestimuleerd.

[0:20:02] Nou we hebben daar recent een aantal interessante gebeurtenissen gezien op de cryptomarkt. Ik zou zelf voorstellen zijn voor

[0:20:09] van strengere regulering, niet zozeer vanwege de systeemrisicos die jurk en misschien in bepaald beperkte mate zijn, maar vooral om ook onder niet professionele beleggers te beschermen en beter te beschermen. Dan dan nu gebeurt.

[0:20:24] Dat was mijn inleiding en dankuwel voor.

[0:20:26] Hartelijk dank. Inmiddels is ook in ons midden. De heer grinwis namens de christenunie, van harte welkom. Dan geef ik nu het woord aan mevrouw van geest voor haar inleiding namens de afm.

[0:20:36] Dank u wel. Voorzitter, een bekende chinese vloek luidt melief en interesting times. En ik denk dat dat wel van toepassing is op deze tijden. Want na corona de onverwachte inval althans voor mij

[0:20:48] van rusland in de oekraine gehad en die leidt ook tot dat zijn ook niet alleen maar zegeningen van vloek achtige karakters.

[0:20:56] In mijn betoog wil ik eigenlijk aansluitend op wat mijn twee voorgangers hebben ingebracht. Nog iets focussen op dingen die specifiek vanuit afm perspectief interessant zouden kunnen zijn en dat is niet afnemend van maar aanvullend op mijn eerder op de eerdere sprekers

[0:21:12] en daarmee sta ik aan de eerste kant om stil bij de gevoel van de oekraine en daarna bij de gevolgen van de oplopende inflatie en licht stijgende rente. Als we naar de oekraine kijken. Dan raakt het de kredietcrisis. Het afm mandaat op drie manieren. Allereerst het mandaat om te kijken naar het belang van de consument in kwetsbare situaties. Ten tweede ons toezicht op de kapitaalmarkten en de futures, en dan in dit geval specifiek de gas, futures en ten derde ook de sancties die wij voor de naleving daarvan moeten monitoren. Allereerste kwetsbare financiële consument werd al eerder gezegd de prijzen energieprijzen zijn gestegen. Inflatie gaat ook omhoog die energieprijzen zijn een klap voor de nederlandse economie daarvan kunnen kwetsbaren wel worden beschermd. Maar we kunnen niet helemaal met elkaar beschermen. Wegnemen dat effect uitdaging voor de overheid is natuurlijk altijd wel om die kwetsbare dan ook te vinden. Dat is niet voor lek of tea. Maar wel een feit dat dat niet de makkelijkste groep is om te bereiken

[0:22:15] als dat niet goed gaat om het risico van betalingsproblemen reëel.

[0:22:21] Wij hebben eerder ook in het kader van corona opgelet over financiële instellingen met een betalingsachterstand een omgaan.

[0:22:30] Daar hebben we ook wat aanvullende tips gegeven. Ze hebben het beeld neergezet en gezegd over hoe deze instellingen mee om zouden kunnen gaan. Het is wel de vraag of vooral financiële instellingen als eerste. Daarmee worden geconfronteerd of eerder woningcorporaties of energiebedrijven zorgverzekeraars. Maar dit de belangrijkste aanbeveling. Daar is wel om rekening te houden met gedrags aspecten en niet alleen maar te denken dat dit een rationele consument is en als ik dan die reageert op je brief. Dan is ie wel welbewust onwillig. Maar dat zijn vaak ook psychische factoren die bepalen dat mensen niet helemaal uit handigste reactie patroon vertonen.

[0:23:08] Ten tweede de kapitaalmarkten en de derivaten.

[0:23:14] De afm houdt sinds tweeduizend achttien toezicht op de handel in gas derivaten. Dat is voor europa een hele belangrijke markt, want de denemarken de tt heeft gascontract is de benchmark in europa. Dat betekent ook dat wij kijken maar dat ook onze internationale collega's met ons meekijken als veel belangstelling hebben voor het werk wat wij daar doen

[0:23:34] als je kijkt naar de oekraine inval en de gevolgen voor de gas. Zie je dat heel veel tot veel onzekerheid hogere kwaliteit en meer omzet heeft geleid en dat zijn voor ons spannende momenten als toezichthouder de gasprijs explodeerde echt in maart twintig keer hoger dan eerst en dat betekent als je een future hebt dat je ook onderpand moet verlenen en ging dat wel goed. En daarvan is het gelukkig geantwoord dat die dat die martin goals allemaal goed zijn betaald en dat partijen daar ook toe in staat zijn. Er is wel een kleine aantekening. Het feit dat die martin goal steeds groter worden betekent ook dat het afdekken van geprijsd risico's steeds duurder wordt en dat je nu ziet dan een deel van de partijen denken nou dan denk ik dat maar niet af. Het risico's niet weg en onzekerheid. Want die in gasprijs is er gewoon waar men kiest een andere verhouding over wat men zelf wil dragen of niet.

[0:24:23] Het tweede is dat in spannende tijden krijg je ook meer omzet en dan is het ook altijd van belang dat de markt gewoon blijft werken dat het dat de markt voldoende robuust is

[0:24:32] dat is het. Dat is het geval gebleken bij ace index in. Dat is geen toeval. Dat is iets waar ikzelf op test. Maar waar wij hen ook op ondervragen

[0:24:42] en dat onderwerp blijft ook onderwerp van gesprek met ons

[0:24:45] is ook altijd een vraag als er zoveel folie telefoon liquiditeit. Zeker als er enorme pieken zijn van is dat nou oprecht onze weerspiegeling van onzekerheid

[0:24:55] of zijn mensen toch dingen voor zichzelf aan het de de markt een beetje aan het corner onderzoek wat wij tot op heden hebben gedaan, suggereert dat dat niet het geval is en dat dat op zichzelf gewoon integer. De markt nog steeds integer is

[0:25:09] en er zijn oppositie limieten die zeg het nicole moment uitmonden in nederland weten te voorkomen. Nee, betekent wel dat we daar natuurlijk wel naar blijven kijken en hier kan ik verzekeren dat de collega's uit internationale circuit, zoals esma en de commissie ons daar ook scherp op houden. Dus niet alleen dat we benieuwd zijn, maar de dat daar worden we ook op.

[0:25:28] We vraagt

[0:25:31] als ik dan nog even verbreekt naar de handelsplatform in den brede. Daar geldt dat ook hier de crisis de er stressvol zijn dat er meer de robuustheid van de markt werd getest. Ook dat is tot op heden zonder grote problemen geweest. Wij zijn natuurlijk zelf ook altijd bezorgd over suiker wisselt zijn partijen zelf overigens ook dus mijn toezichthouders weer extra

[0:25:52] daarvan is tot op heden hebben geen aanwijzingen dat er extra activiteit is

[0:25:58] so far so good. We denken dan nog even kort de sancties. Nou daar heeft u om met andere partijen al heel veel over gesproken daarvan kan ik zeggen. Die sancties moeten door partijen zelf worden de financiële sector vanzelf worden uitgevoerd. Wij kijken vooral of zij technisch in staat zijn om die sancties goed toe te passen. Daar hadden we wel goede verwachtingen van en in dit geval is die de moment waarop we niet alleen maar vertrouwen is goed, maar meer van de lijn vertrouwen is goed. Controle is beter zijn. Dus we gaan ook maar dat doet de nederlandsche bank ook

[0:26:29] bij onze partijen nagaan gaan we na of ze inderdaad die sancties goed hebben toegepast.

[0:26:37] De oplopende rente en inflatie werd al eerder aan gerefereerd. Het zijn nieuwe tijden want we hebben tot op heden een hele lange periode gehad van dalende rentes en dan niet altijd de vraag zijn mensen nog in staat om voor te stellen dat de rente omhoog gaat en zijn consumenten aanbieders producten nog wel bedacht op de implicaties hiervan.

[0:26:57] Dus dat is als toezichthouder voor ons een interessante vraag

[0:27:02] wat wij wat wij zelf. Dat is geen reden om te blijven pleiten voor lage rente. Een lagere rente is de betere rente. Want wij vinden een lichte stijging van die rente wel positief. Want zoals de heer hazekamp al aangaf.

[0:27:16] De afgelopen tijd werden de vastgoedmarkt of de markt gekenmerkt door enige asset pricing vlees of zelfs op forse prijs in vrezen met de opvallend hoge koers op de aandelenmarkt over viert de woningmarkt en de opkomst van crypto

[0:27:30] en vooral dit laatste baart ons wel zorgen want crypto zijn geen munten vehikel zijn fenomenen

[0:27:41] die niet onder toezicht staan

[0:27:44] die kwetsbaar zijn voor ieder geval erg volatiel zijn kwetsbaar zijn voor oplichting en voor alle andere ongelukken. Dus daar zijn wij wel bezorgd over. We hebben daarom ook eerder onderzoek gedaan over hoe groot partijen hoe sterk partijen daarin stapte tot op heden is dat bij gezinnen was dat eigenlijk overzichtelijk.

[0:28:03] Mensen hebben een aantal mensen er wel iemand met een kleiner bedrag en ook in de wetenschap dat het een zeer riskante exercitie was verbieden mensen ook niet om naar het gokken hol te gaan. Althans een formeel formeel toegestaan. Dus dat mag natuurlijk maar dan moeten mensen wel doorhebben dat dat een dat dat dat het ook echt een riskante exercitie is

[0:28:26] de vraag is er komt regelgeving aan micro regelgeving europese regelgeving die een zekere regulering van crypto s gaat bewerkstelligen.

[0:28:37] Dat zien wij zelf. Wij willen daarvoor wel verwachtingenmanagement doen over of hiermee alle problemen worden opgelost. Het is een eerste stap en die stap is relatief voorzichtig omdat er in internationaal verband vooral in europa

[0:28:49] mensen de de wenst tot het ruimte laten voor innovatie versus het strikt voorkomen van risico's anders gewogen dan nederland was daarover zelf ook terughoudend in. Maar andere landen zagen die zagen die balans anders en dat betekent dat er minder regelgeving is dan je misschien zou willen weten, zou willen wensen en het feit dat dat er nu regelgeving is, zou ook ten onrechte de indruk kunnen wekken dat dit een business seizoen zowel achter fenomeen is wat misschien dan toch ook

[0:29:21] ongelukken gaat leider crypto zijn nu niet gereguleerd. Ze raken wel gereguleerd. Ze raken minder gereguleerd dan alle andere producten waar we hebben waar we toezicht moeten houden op marktmisbruik of goede voorlichting.

[0:29:36] Dus ja, we kunnen met minder instrumenten voor een ingewikkelde markt wordt het wel lastig om te leveren waar sommige mensen wel op hopen.

[0:29:44] Maar goed. Nederland en frankrijk waren de enige die op dat punt voorzichtig wilde zijn in de in de raad en ook de enige die in de raad zeiden dat dit type toezicht bij zo internationaal fenomeen misschien beter europees kon worden vormgegeven dan nationaal. Want nu hebben de vier cool dat er

[0:30:01] niet. Straks de type regelgeving is die wel door allerlei landen en allerlei toezichthouders gaat worden opgevolgd. En dan is het risico van toezicht arbitrage eerder honderd.

[0:30:16] Dus dat is opletten en doel hiervan is is dat je waarschuwt voor potentiële ellende. Dus daarom wijd ik er wat over uit

[0:30:26] de woningmarkt. Ikzelf vond het leidt oplopende rente leidt tot iets van ontspanning en op de woningmarkt krabbelt zeker nuttig nuttig uit pakken die als komt zij het om met het oplopen van de rente worden loopt het risico dat er meer betalings risico's optreden. Hoewel nederlanders heel braaf zijn in het naleven van een betaal wel goed naleven gedrag hebben.

[0:30:51] Maar goed als er een grote klap zal komen. Dan gaan we dat natuurlijk wel zien. Vooral bij die mensen die gaan onder water geraken en dat zal vooral problematisch zijn bij die mensen die relatief recent dat huis hebben gekocht en op dat moment ook. Voor zover mogelijk de het maximale ruimte hebben benut om hun hypotheek aan te vragen. En zoals bekend is die ruimte die we hebben in nederland komt de mtv en de atelier die is internationaal gezien

[0:31:16] vindt men dat verbazingwekkend en dat is voor ons ook een aanleiding om op te letten dat die normen dan ook goed worden nageleefd. Want ze mogen dan royaal zijn, maar de hoeven dan is er geen enkele aanleiding om daar nog overheen te gaan

[0:31:31] over als je echt de woning. Als je woningen meer toegankelijk wil maken voor de gemiddelde burger. Dan kan ik eigenlijk weinig kan ik alleen maar halen. Wat de twee eerdere schrijven als je dat wilt doen heb je aan de ene kant meer aanbod nodig en aan de andere kant het minder stimuleren van vraag in allerlei vormen die nu plaatsvindt aan de via allerlei fiscale vehikels

[0:31:55] rente de rente beweging heeft ook gevolgen voor de nederlandse vermogensbeheersector. Want daar zit een hoger pensioen besparingen en die sector is ook heel erg gevoelig voor rente schok geweest. Daar hebben we naar aanleiding van corona. Toen de rente enorme piek had en toen viel toen best wel uitdagend was om de martin goals te vervullen, hebben we ook aandacht voor gevraagd.

[0:32:18] Ik kan constateren dat dat deze keer beter is verlopen. Minder spannend is geweest. Dat is voor een deel te danken geweest aan het feit dat de rente piek ook minder plotseling was en dan maakt het ook makkelijker om die martin goals zichtbaar te vervullen. Dus ik denk niet dat wij toen ten onrechte hebben gewaarschuwd. Ik denk alleen het was goed om voorbereid te zijn. Nu was de iets minder heftig. En toen hebben we deze ronde ook kunnen

[0:32:41] doen zonder dat er voorzichtig naar frankfurt moest worden gekeken voor hulp.

[0:32:48] Tot slot hebben in onze annotatie ook aandacht besteed aan duurzaamheid. Dan kunt u zeggen. Goh is dat actuele financiële financiële stabiliteit risico, maar dit is het inlossen van de gelofte die we vorig jaar hebben gedaan. Want toen werd er gevraagd kunt u hier niet meer aandacht aan besteden en met een vertraging van een jaar. Dat is dan de dynamiek krijgt u antwoord op uw vraag. Daar wilde ik bij laten. Dankuwel.

[0:33:09] Hartelijk dank, mevrouw van geest.

[0:33:12] Een van de effecten van een gefragmenteerde kamer is dat u een breed publiek voor u heeft zijn met tien collega's en ik wou als volgt het voorstellen twee vragen per persoon en dan in de eerste groep van vijf en een tweede groep van vijf. Dus als.

[0:33:25] Die dan.

[0:33:26] De aangeven aan wie u de vragen richt en u noteert wat aan u wordt gevraagd. Dan probeer ik dat in goede banen te leiden. Ook als eerste het woord geven aan de heer. Als ik komt naar mijn denken.

[0:33:37] Dagvoorzitter en dank ook aan alle gasten die inderdaad periodiek met ons kijken naar de financiële stabiliteit. Altijd verstandig om dat te doen.

[0:33:48] De eerste vraag gaat over de het corona. Ik hoor zowel de heer knot als die hazenkamp zich het magazijn waar eigenlijk redelijk florissant doorgekomen en ik ik vraag me af of dat niet wat te optimistisch is

[0:33:59] als we aannemen dat er op dit moment nog zo'n twintig tot dertig miljard euro terugbetaald moet worden, waarvan het al zichtbaar is dat circa zeven, acht miljard niet terugbetaald kan worden

[0:34:09] als we zien dat ondernemers

[0:34:11] nu ook hogere kosten betalen voor grondstoffen, maar ook voor energie. We zien dat consumenten weer moeten betalen. Dus dat zou ook moeten impliceren dat er wat klanten niet zullen komen. Ik voel dat is mijn eerste vraag is is dat niet wat de florissant al al ingeprijsd kan dat nog anders lopen. De tweede vraag het over de huizenmarkt. Ik heb me en dat dat gaat dan weer de andere kant op. Als we kijken naar het dieptepunt van de crisis zo rond tweeduizend elf kredietcrisis. Dan kijkt naar executie verkopen in de tijd dan dan worstelt in het hele waarborgsystemen. Wij hebben in nederland met alle alle checks and balances. Dan dan was dat geen acht, honderd aantal woningen

[0:34:50] even op een rond de vier miljoen koopwoningen die we hebben dan hadden we acht, honderd executie verkopen.

[0:34:57] Dat loopt in de het meest moeilijke en sombere scenario liep tot op tot vierentwintig, honderd. Maar dat is ook nog wel redelijk overzichtelijk. Dus ik

[0:35:05] en en we zien ook dat zo'n nationale hypotheek garantie nhg. Die die loopt dan zelfs nog op het waarborgfonds. Dat dat vult zich nog in de crisistijd. Dus ik vraag me af of dat niet.

[0:35:15] En wat het de te sombere blik is op de houdbaarheid daarvan.

[0:35:19] Wel een optimistisch inneemt,

[0:35:21] Specialistische vraag, de heer omtzigt.

[0:35:25] Voorzitter en dank voor de drie inleidingen en kunt die hier vandaag bent

[0:35:30] aan de heer knot. De vraag om nog iets verder in te gaan op

[0:35:35] de spanningen die op de euro komen te staan nu een grote divergentie is tussen de verschillende landen

[0:35:41] in de euro. In in de eu zien we inflatie van dertien procent in polen weliswaar niet euroland

[0:35:47] tot tot wat gematigde inflatie van een procent of vijf, maar inflatieverschillen van acht procent binnen een of of tenminste vijf, zes procent binnen een monetaire unie, zoals we die nu zien

[0:35:57] is heel erg fors

[0:36:00] en dat gecombineerd met een enorme schuld

[0:36:04] in een aantal landen had het over nederland blijft ondertussen blijft rond de zestig hangen misschien net iets boven het iets meer

[0:36:11] hazekamp heeft interessante grafieken zo. Maar het is nog niet op italiaanse niveaus. Zullen we maar zeggen

[0:36:16] is het houdbaar of moet er meer gebeuren en ziet u daar geen gevaar.

[0:36:21] De.

[0:36:22] De tweede vraag,

[0:36:23] Die is aan zijn buur, man en vrouw. We hebben het over de financiële stabiliteit van huishoudens met een eigen woning en en ondernemers.

[0:36:35] Maar hebben jullie ook nog inzicht in de financiële stabiliteit van de zeg maar de onderste twintig procent van de inkomensverdeling.

[0:36:43] Dus die mensen die

[0:36:46] schoonmaken voor tien euro per uur

[0:36:49] hebben wij echt enig beeld

[0:36:52] over hoeveel mensen met de huidige inflatie volstrekt door het ijs zakken en welke zaken en voor die groepen nodig zijn. Ik had daar iets meer over.

[0:37:00] Verwacht.

[0:37:01] Dankuwel. Dan is het woord aan mevrouw van dijk namens het cda.

[0:37:04] Dankjewel. Voorzitter, ik heb allereerst een vragen aan heer knot over aflossingsvrije hypotheken. Ik heb ook zorgen over met name bij de starters zit inderdaad dat ze steeds meer volledig financieren. Ik hoop toch dat doordat we op toch meer gaan bouwen dat huizenprijzen gaan dalen bij in het rapport van dnb is het al mooi staaltje van zou de risico's zijn maar allemaal een beetje benieuwd naar hoeveel van die percentages de is pas tachtig zetten. Ik ben wel benieuwd. Hij gaf aan van gooien. Gaan we toch concrete voorstellen komen wel van voorstellen zijn op welke termijn

[0:37:39] en dan heb ik nog een vraag aan de afm over de tv en de atelier. De code tussen de regels over. Het is redelijk real. Het zal wel iets minder mogen. Ik ben wel benieuwd van wat dan als gezond wordt geacht ook in relatie tot de gedrags aspecten die ook benoemd werden dat nederland economie zo gewend zijn om nog te sparen voor je huis en ook op de lange termijn denken we daar wel een wellicht een te pakken.

[0:38:02] Dankuwel. Het woord is aan de heer evrm.

[0:38:05] De namens de groep van.

[0:38:06] Dank u. Voorzitter, mijn eerste vraag is voor de knop te sluiten. Een beetje aan wat heer als er kan al vroeg. Dat is een aardig miljoen zeggen dat hij me een beetje voor was.

[0:38:15] We hebben het gehad over de huizenmarkt. Inderdaad. En op pagina elf staat in een de oud risico's voor de financiële stabiliteit komen voornamelijk voort uit de hoge hypotheekschulden van nederlandse huishoudens.

[0:38:28] Nou weet ik. Dat is iets meer een beleggers dol zijn op hypotheekportefeuilles.

[0:38:31] Ik heb liever een hypotheekportefeuilles gaan beleggen dan in. Zie hiervoor de tyler, energie, commodities, crypto et cetera maar eens wat bekend over ook historisch en ook met andere crisis over de die vol percentages recovery heeft los van die fonds

[0:38:46] afschrijvingen en misschien kan de heer knot er wat over uitweiden.

[0:38:51] De tweede vraag valt denk ik een beetje tussen mevrouw van geest en dier op die mike geen stellen. Mevrouw van geest.

[0:38:58] Ze kwam op een van mijn oude vakgebieden kleding te spreken.

[0:39:03] Helpen,

[0:39:05] Kijk, is nog maar één global clearing member in nederland. Abn amro clearing bank.

[0:39:10] U heeft gesproken over marges die gestort worden letsel wordt het conducteur. Terwijl eigenlijk wel netjes ook markt de markt zelf gedaan.

[0:39:17] Ik blijft altijd een hekel punt.

[0:39:18] De kwaliteit van het colette bepaalt natuurlijk de mate van risico

[0:39:22] en is dat eigenlijk allemaal recentelijk nog eens goed doorgelicht, want we kunnen zeer volatiele markten verwachten,

[0:39:28] waarbij ook het colette voor de tiel is.

[0:39:31] We moeten niet vergeten dat als ik me niet vergis. De grote party tweeling firms allemaal her verzekerd worden de abn amro ing bank en uit mijn hoofd is dat een miljard of vijftig. Want bij een behoorlijke thee confituur toch ook zijn weerslag kan hebben op de financiële stabiliteit.

[0:39:47] Dat was een.

[0:39:49] Dankuwel. En dan als vijfde en laatste voor de. Het eerste blok is het worden. Heer eppink.

[0:39:55] Voorzitter, mijn eerste vraag is hoe de heer knots. Onlangs schreef, de heer hoogervorst een artikel in elsevier de gaat over de verhouding tussen aan de ene kant de noodzaak voor een hogere rente aan de andere kant de houdbaarheid van de schulden in zuid-europa, totdat de heer hazekamp er al naar gerefereerd had die hoogervorst heeft gezet, gezegd dat het extreem monetair beleid van de ecb tot die schulden explosie heeft gelijk geleid. Dus een probleem van eigenlijk van eigen makelij. En dat het daardoor moeilijker wordt om die rente te verhogen.

[0:40:32] De tweede vraag is voor de heer hazenkamp

[0:40:36] de cijfers over inflatie die blijven maar variëren en opgaande vorige keer hadden we het over de inflatie die gaat van weer terug naar twee procent zei de je knot in de tijd maar dan moeten niet dat dat en dat gebeurt dat de en dat en dat is nu

[0:40:50] de buurt.

[0:40:51] Dus waar gaan we nu naar toe. Cpb. Die die stelt de steeds naar boven. Bij dit jaar zou het dan uitkwam op zeven komma zeven procent. Dat was al vier procent die voor twee procent. We hebben dan krijgen we nog de oliebollen. De olieboycot versus rusland hebben we worden geboycot op het gebied van gas. De premier. Die wil die boeren in groningen. De voedselprijzen die gaan omhoog bij ons misschien nog in zekere beperkte mate maar in de derde wereld gallon biertje gewoon. De lucht in de landen zullen niet meer in staat zijn voedsel subsidies te betalen. Dat betekent mogelijkheden of de angst voor voedselrellen. Hoe ziet u die inflatie zich ontwikkelen, zowel in nederland als globaal.

[0:41:36] Dankuwel heel palet aan aanvragen. In deze eerste deel ronde zou ik gewoon in dezelfde volgorde u vragen de vragen aan u gestelde vragen te beantwoorden. De heer knot.

[0:41:47] Dan zal ik proberen om ze ook in de zelfde volgorde van boven naar beneden te beantwoorden.

[0:41:55] Over de eerste vraag was of wij niet iets te optimistisch communiceren over de economische effecten van corona en van de heer azarkan.

[0:42:04] Kijk, ik ben allereerst gewoon geneigd om naar de macro economische cijfers te kijken en dan is het zo dat onlangs dat tweeduizend twintig en tweeduizendeenentwintig, twee corona jaren waren

[0:42:17] dat onze economie in het vierde kwartaal van vorig jaar tweeduizend, eenentwintig alweer drie procent groter was dan in het vierde kwartaal van tweeduizend negentien.

[0:42:28] Dus als je later niet wetend dat er een pandemie was en je zo rustig naar een tijd reeks van het nederlandse bbp kijken

[0:42:36] twee jaar met ongeveer anderhalf procent groei. Dat zou best eens heel aardige jaren gegeven onze potentiële groei. Dus zeg maar mijn optimisme heeft vooral te maken met dat gewoon onze economie eigenlijk heel weinig last van de pandemie heeft gehad. Dat laat natuurlijk onverlet

[0:42:53] dat er binnen die economie wel allerlei onderlinge verdedigings vraagstukken hebben plaatsgevonden. Als we kijken naar het bedrijfsleven. Er zijn vier sectoren heel erg beeldbepalend geweest omdat die rechtstreeks werden getroffen

[0:43:07] door de lockdowns. Nou die hebben ook de meeste avonden bij de december. De talkshows enzovoort gezeten, maar onze economie bestaat uit meer dan die vier sectoren

[0:43:19] die andere sectoren die hebben dus twee booming jaren gehad. Die hebben dus ongekend winstgevende jaren gehad en daar hebben we dus een ongekend stukje economische activiteit gehad. Onze arbeidsmarkt. Ik ja ik zou geen betere definitie van volledige werkgelegenheid kennen. Dan denk ik in nederland. Het aantal vacatures per werklozen is honderd drieëndertig of één komma drieëndertig op dit moment ook een record.

[0:43:42] Dus met andere woorden het macro beeld maakt mij vooral heel erg optimistisch over hoe mij heel positief praten over hoe we uit corona zijn gekomen.

[0:43:50] U heeft gelijk. Er zit nog een issue met belastingschulden achtergestelde belastingschulden

[0:43:56] die zitten voor een deel over voor bedrag bij bedrijven die ook voor corona eigenlijk al volgens bepaalde maatstaven gewoon niet levensvatbaar waren. Maar die levensvatbaar zijn gehouden doordat zij natuurlijk ook aanspraak hebben kunnen maken aan de corona steun

[0:44:10] en voor zover

[0:44:12] er ook een deel van de schulden zit bij bedrijven die wel in de kern levensvatbaar zijn. Maar die echt geraakt zijn door corona. Dan hebben we al vaker gezegd. Ja, dan zouden wij zo snel mogelijk tot een afwikkeling en efficiënte afwikkeling van die schulden willen komen. En dan zou ik zeggen alle schuldeisers bij elkaar. We hebben daarvoor ook een de werd homologatie onderling akkoord die ook mogelijk maakt om buiten faillissement toch tot een schuldafschrijving te komen

[0:44:37] en we hebben al vaker hier denk ik ook vanuit de nederlandsche bank. Ook de belastingdienst opgeroepen om zich daar ook gewoon constructief in dat soort discussies op te stellen, want de de belastingdienst kan er echt een katalyserende werking in in hebben.

[0:44:53] Kijk de huizenmarkt. Daar zijn we het. Er wordt twee keer terecht gewezen op het hele lage aantal. De fonds dat wij zien in de hypothekenportefeuille van individuele banken als het gaat om om executie verkopen en de fonds op hypothecaire leningen. Maar we hebben vaker gezegd vanuit nederlandsche bank. Dat is niet het hele verhaal. Er is in nederland een hogere betalingsmoraal. Dus ja. Voordat je je hypotheek niet betaalt in nederland. Nou dan is of je hypotheekrente. Pardon. Dus voordat lening in de voelt gaat nou dan moet er wel heel wat gebeuren in je persoonlijke omstandigheden. Dat komt ook omdat de banken in nederland een ijzersterke juridische positie hebben vrij makkelijk mensen ook uit hun huis kunnen zetten zonder tussenkomst van de rechter. Dat is in het buitenland ook niet zo makkelijk. Maar dat leidt er natuurlijk allemaal toe dat als individuele huiseigenaar dat je inderdaad wel nog meer nadruk blijven leggen op het betalen van je hypotheekrente dan misschien in andere landen

[0:45:52] tegelijkertijd something. Hij stierf op het moment dat je in de zeg maar economische problemen bent. Maar je blijft wel je hypotheekrente braaf betalen. Dat betekent vaak dat je dan

[0:46:04] en zult moeten snijden in je andere bestedingen

[0:46:09] en dat zijn de tweede orde effecten zeg maar even van een crash op de huizenmarkt. Mensen met onder water problematiek. Ze blijven hun hypotheek betalen, maar vervolgens komt er een duidelijke vermindering van de consumptieve uitgaven, en dat leidt ertoe dat de economie daarvan als geheel daarvan te lijden heeft

[0:46:29] en dat je daardoor een algehele verslechtering van de kredietportefeuille van de bank krijg gewoon als gevolg van de economische neergang en de pieken en dalen in onzeker. Wie we hebben er vaker op gewezen. Die zijn ook hoger dan in andere ons omringende landen en wij denken dat de huis, de hogere pieken en dalen van de nederlandse huizenmarkt daar een belangrijke factor voor zijn. Dus ik zou zeggen kijk verder dan alleen maar die de valt cijfers bij bij individuele banken.

[0:46:57] Even kijken aflossingsvrije hypotheken zo'n een kwart van de starters neemt nog steeds voor vierentwintig procent neemt voor een deel een aflossingsvrije hypotheek onlangs dat die dus dan niet in aanmerking komt voor de hypotheekrenteaftrek te zien. Vrijwillig af van de hypotheekrenteaftrek maar simpelweg vanwege het feit dat op korte termijn de maandlasten dan lager zijn. Dus dat is echt een keuze helemaal voor voor de korte termijn. Wat is het risico van een aflossingsvrije hypotheek is natuurlijk dat de terugbetaling helemaal op een dag of liever op een moment in de toekomst wordt gepland. En en je weet niet hoe dat moment in de toekomst over dertig jaar eruitziet of je die lening nog kunt door al of je dan wel de middelen vrij kunt maken om de af te lossen, terwijl een gespreide aflossing. En wat je bij een normale lening doet probeert juist

[0:47:50] die verplichting ook in de loop van de tijd te spreiden.

[0:47:55] We hebben in nederland een gedragscode hypotheken. Daar staat een maximum op vijftig procent. Dat stellen wij niet ter discussie. Maar wat je ziet is dat de ten opzichte van het maximum. Een aantal uitzonderingsbepalingen zijn en dat toch wel weer redelijk gebruik van wordt gemaakt en wij zijn er vooral voor om die uitzonderingsbepaling om daar een einde aan te maken. En als je vraag naar wat voor concrete maatregelen wij als de nederlandse banken doen dan moet ik ten eerste zeggen dat kunnen we alleen doen als bancaire toezichthouder en dat doen we dan binnen het seo sem. Want wij zijn niet meer individueel onafhankelijk toezichthouder op de nederlandse banken. Wij doen dat in de context van de kmh

[0:48:32] en dat is vooral de touwtjes aantrekken ten aanzien van de risico management praktijken die hier gebezigd worden.

[0:48:39] De informatie die de banken blijken te hebben over aflossingsvrije leningen is vrij beperkt

[0:48:45] en dat is toch raar als je een lening hebt met een duidelijk hoger risicoprofiel dan zou je toch verwachten dat er veel meer informatie over de klant beschikbaar is rondom deze leningen. Dat soort dingen kun je wel degelijk fors gaan aanscherpen, waardoor het ook voor door voor de banken weer kostbaarder wordt en minder interessant om om dit soort lening leningen aan hun klanten te gaan te gaan verkopen.

[0:49:08] Als er was sprake van een dalend patroon in de aflossen zweefde ik vanaf tweeduizend en dertien dat dalend patroon is de afgelopen twee jaar onderbroken geweest. Maar ik verwacht wel dat we die daling opnieuw zullen kunnen gaan nemen

[0:49:24] dan als het gaat om de euro en de schulden

[0:49:29] of we dat nou leuk vindt of niet. Maar we zullen dit jaar een hele hoge inflatie hebben. We zullen waarschijnlijk volgend jaar ook nog wel een inflatie hebben die behoorlijk boven onze doelstelling ligt.

[0:49:38] Dat betekent natuurlijk dat we door het noemer effect dit jaar twee jaren zullen hebben met een enorme daling van de schuldquotes. Ook in de landen met een hoge staatsschuld.

[0:49:50] Dus die is alvast binnen. Dat is een korte termijn effect. Maar die gaat natuurlijk wel gaat wel. Dat gaat niet alleen voor de nederlandse staatsschuld quote gelden die zo denken wij. We komen weer met ramingen negen of tien juni.

[0:50:04] En dan verwacht ik dat er een verdere daling te zien te zien zal zijn. Simpelweg vanwege dit nummer effect, maar dit geldt natuurlijk ook evengoed voor de landen in in zuid-europa

[0:50:15] en stijgende rente is natuurlijk problematisch naarmate je meer schuld hebt.

[0:50:19] De recht hebben de eigenlijk alle eurozone landen, inclusief ook de landen met een hoge staatsschuld hebben gewoon de afgelopen jaren van de lage rente gebruikt om een loop om de looptijd van een staatsschuld behoorlijk te verlengen.

[0:50:31] Dus in de eerst komende jaren zal weliswaar de rente door de ecb waarschijnlijk worden verhoogd,

[0:50:38] maar de rentes waartegen de landen dan zullen moeten herfinancieren, zullen nog steeds wel lager kunnen zijn dan de rentes van de leningen die op dat moment vrij vallen die bijvoorbeeld tien, vijf of tien jaar geleden zijn afgesloten. Toen de rentes immers nog behoorlijk hoog waren. Dus dat effect van die hogere rente komt pas

[0:50:55] veel heel erg vertraagd binnen en het zou dus best kunnen zijn dat de overall rentelasten ook van zuid-europese overheden de komende jaren voorlopig eerst gewoon zullen blijven dalen, ondanks het feit dat de marktrente wel omhoog gaat. Dus dat komt pas met een vertraagd effect. Dus vandaar dat ik mij op korte termijn ook nog wat minder zorgen over maak. Ik geloof niet dat de omvang van de spits die wijs nu op de markt te zien dat daar iets van ordelijk ofzo inzit. Dat is gewoon een ver

[0:51:25] een reflectie van het verschil in risico. Wij stoppen als centrale banken met het opkopen met het aankopen van staatsobligaties. Dat betekent dat wij private beleggers nu in deze markt zullen moeten trekken want die zullen in de toekomst deze obligaties moeten gaan afnemen. Dat betekent dat die beleggers natuurlijk een hogere rente zullen willen hebben om die obligaties te gaan afnemen. Ja dat is gewoon het de consequentie van het stoppen met een.

[0:51:51] Met een aankoop programma,

[0:51:53] Dat de inflatie verschillen fors zijn tussen eurozone lidstaten.

[0:52:01] Dat hoeft niet per se een probleem te zijn. Veel van de inflatieverschillen hebben namelijk ook vooral te maken op dit moment met hoe de hogere energieprijzen door de verschillende statistische bureaus in de verschillende landen worden verwerkt. En nederland zit wat dat betreft aan de meest ongunstige kant van het spectrum in de zijn dat wij het cbs doet eigenlijk alsof iedere nederlander meteen die hogere energieprijs op dag één gaat betalen. Dus wij nemen als het ware de hit van de hogere energieprijzen ogenblikkelijk in andere landen wordt er meer gekeken naar welke contracten hebben mensen en hoeveel mensen moeten eigenlijk daadwerkelijk herfinancieren een energiecontract en daardoor komt die energieprijzen inflatie. Dus pas wat later en wat geleidelijker binnen het extreme voorbeeld daarvan is de frankrijk die heeft de laagste inflatie op dit moment binnen de eurozone. Maar dat komt simpelweg omdat de energieprijzen in frankrijk gewoon door de overheid laag worden gehouden, maar het betekent wel dat het energiebedrijf in frankrijk dat verlies moet nemen want die moet op de markt een hoge prijs betalen en blijft aan de burgers een relatief lagere energieprijs door door rekenen.

[0:53:06] Verder is het zo dat er zijn verschillen in de mate waarop economieën zeg maar op volledige bezetting draaien dan wel oververhit zijn

[0:53:15] als dat tot uiting komt in inflatieverschillen is dat alleen maar gezond. Dus dat de landen met een grotere overschot op de lopende rekening

[0:53:22] en zeg maar een wat hogere kostenstijging kennen dan de landen met een lager tekort of met zelfs een tekort op de lopende regen. Dat is prima. Dat noemen. Rebellen zing. Dat hoort er nu eenmaal bij in een in de monetaire unie dus niet alle inflatie verschillen. Dat is mijn punt zijn precies zijn zeker verkeerd. De hoogste inflatie zien we in oosteuropa. Maar daar zijn de economie ook het meest booming dus de baltische staten, slowakije, et cetera en ook in nederland zou je kunnen zeggen

[0:53:50] dat wij cyclisch toch verder zijn dan het gemiddelde van de eurozone zal wel iets hogere inflatie hebben, is op zich niet onder alle omstandigheden per se verkeerd macro economische. Ik zie nu even helemaal af van de consequenties voor individuele burgers en het koopkrachtverlies wat daarmee gepaard gaat. Maar kijk nu even puur naar de de verhoudingen binnen de de eurozone.

[0:54:18] Goed. Waar gaat de inflatie heen? De inflatie laat zich moeilijk voorspellen,

[0:54:23] maar het is wel duidelijk dat energieprijs inflatie in de aarde tijdelijk is en dat wij vanaf september dit jaar waarschijnlijk wel basis effecten gaan krijgen want de energieprijzen zijn vooral gaan stijgen vanaf september vorig jaar dus de eerste basis effecten. Ga je dan worden dan zichtbaar. Dus ik verwacht wel dat in de tweede helft van dit jaar de stijging begint af te vlakken casino's in nederland woont een kleine afvlakking van de inflatiecijfers. Maar dat zal in de tweede helft van het jaar versterkt worden.

[0:54:52] We gaan volgende week komen we zowel op europees niveau als ook in nederland weer met nieuwe ramingen voor de inflatie. Daarbij verwacht ik dat wij op middellange termijn de inflatie niet meer beneden de twee procent zullen gaan ramen en dat is ook een reden waarom we dus ook een andere beleidsreactie ook op dit moment gevraagd is en ook noodzakelijk is,

[0:55:15] maar wij verwachten nog wel steeds dat op middellange termijn de inflatie van dit deze hoge piek zal dalen en misschien

[0:55:22] ja volgend jaar vier en dan in tweeduizend, vierentwintig ergens tussen twee en drie. Dat zou best wel een en een een redelijk wat zijn gegeven waar de inflatie vandaan gekomen is en wat we weten van die verschillende bronnen van met name energie voedsel inflatie,

[0:55:42] Hartelijk dank, dan geef ik het woord aan de heer.

[0:55:44] Ik ook.

[0:55:46] Dankuwel. De eerste vraag van de heer azarkan over zijn we niet te optimistisch over hoe we uit corona komen. Die zal uitgebreid beantwoord door de knot misschien

[0:55:56] heel kort nog een toeval toevoegingen. Je kan kijken naar

[0:56:01] hoe staan we er nu voor en en hoe vergelijk dat ten opzichte van het verleden. Maar je kan ook hartstikke trots denk ik. Uitgebreid over gesproken. De arbeidsmarkt is truc

[0:56:11] historisch krap en en oké. Het zijn gemiddelde. Maar het bedrijfsleven is is goed uit uit corona gekomen.

[0:56:21] Maar je kan ook vergelijken ten opzichte van waar stonden twee jaar geleden of waar dachten we dat de twee jaar geleden stonden en toen zaten we in een situatie waarin we te maken hadden met een

[0:56:30] cumulatieve daling van het bbp van van tien procent

[0:56:35] en waarin we toch wel hele sombere scenario's hadden over hoe dit uiteindelijk zou zou doorwerken. Ook geldt ook voor het cpb hebben we toen raming gemaakt van op basis van vorige crisis

[0:56:49] verwachten we een permanent negatief effect op de de welvaart op de economische groei van zo'n drie procentpunt bbp

[0:56:58] en als we nu terugkijken en en kijken waar we nu staan

[0:57:02] dan kunnen we constateren dat dat niet is gebeurd dat dat we eigenlijk wel ten opzichte van die sombere verwachtingen het gewoon uitstekend hebben gedaan dat gezegd hebbende. Er zijn natuurlijk grote verschillen tussen sectoren en ook tussen bedrijven. Dus er zijn bedrijven die nog zitten met die

[0:57:19] schuldproblematiek heb ik ook iets over gezegd. Het cpb heeft ook

[0:57:23] een aanpak geschetst die vergelijkbaar is met wat de heer knot net zei dus een ruimhartige houding vanuit de overheid als het gaat om gerichte kwijtschelding in specifieke situaties van van belastingschulden.

[0:57:36] Maar al met al denk ik dat zeker ten opzichte van de verwachtingen. Twee jaar geleden

[0:57:42] dat we gewoon heel erg goed uit de crisis zijn gekomen en dat geldt ook nog eens een keer internationaal. Dus nederland heeft het niet alleen in die zin goed gedaan, maar ook ten opzichte van andere landen

[0:57:51] binnen europa en en ook breder. Gezien

[0:57:57] de vraag van heer omtzigt over vergeten we niet de financiële stabiliteit van het onderste deel van van de inkomensverdeling van de huishoudens, dat een hele terechte vraag.

[0:58:10] Hij wordt niet uitgebreid aan de orde gesteld in deze risico rapportage financiële markten, omdat het

[0:58:17] niet direct. Dat klinkt een beetje cru en en financiële markten risico is de financiële sector risico, maar het is een

[0:58:24] en zeker een grote dreiging en misschien zelfs meer dan dat

[0:58:28] voor een deel van de huishoudens in nederland. We hebben daar in het centraal economisch plan in maart wel uitgebreid aandacht aan aanbesteed

[0:58:37] en wij komen op korte termijn als sub b met de nadere uitwerking daarvan via een stresstest waarin we de

[0:58:44] de energie scenario's energieprijs scenario's vanuit het schip en de verdieping van het schip te nemen

[0:58:51] en op basis van micro data over feitelijk energiegebruik per huishouden kijken.

[0:58:58] Ja, hoeveel huishoudens

[0:59:00] komen in de problemen met grond komen dus zakken feitelijk door de armoedegrens. En

[0:59:07] nou ik kan er niet op vooruitlopen. De waarschijnlijk publiceren we eind volgende week maar dan zie ik afhankelijk van zit je in het lage of hoge scenario voor energieprijzen

[0:59:16] dat een behoorlijk forse groep huishoudens op termijn en want het effect doet zich niet in één keer wordt hangt af van het moment waarop je energiecontract wordt wordt verlengd.

[0:59:27] Maar op termijn moeite zal krijgen met het betalen van vaste lasten en en noodzakelijke lasten. Volgens de definities die daarvoor voor gelden en

[0:59:37] daar is natuurlijk ook beleid voor voor gekomen. Maar de vraag is of dat helemaal voldoende is. Die vraag hopen wij zeer binnenkort voor u.

[0:59:46] De beantwoorden,

[0:59:49] Eind volgende week.

[0:59:54] Debat.

[0:59:57] Ja. De vraag van de heer eppink. Waar gaan we naartoe met de inflatie is is ook al uitgebreid door de heer knot beantwoord.

[1:00:06] Misschien nog iets over

[1:00:11] de verschillen tussen ook onder andere op gewezen. Maar in europa is die inflatie toch nog steeds voor het grootste deel een

[1:00:21] gedreven door door hogere energieprijzen. Dat is in andere delen van de wereld in de vs, met name ligt dat anders. Daar is die inflatie veel meer al verankerd in

[1:00:32] en de de economie zelf en de inflatieverwachtingen die daar spelen. Ik denk dat de kunst zich in europa is om is om dat te voorkomen. En daar heeft natuurlijk het beleid van de ecb een belangrijke rol te spelen.

[1:00:45] Op dit moment is de verwachting inderdaad dat dat geleidelijk dat effect van die energieprijzen eruit zal lopen dat basis effect. Klopt ook ook.

[1:00:55] De.

[1:00:56] En zijn er geen aanwijzingen dat

[1:01:00] dit soort hele hoge inflatieniveaus langdurig met ons mee zouden moeten dragen.

[1:01:06] Tegelijkertijd gaan we dan terug naar de situatie van

[1:01:12] maar voor corona. Ja. Toen hadden we eigenlijk te maken met een te lage inflatie en en ook een rente die niet van zijn plaats kwam dus en daar zaten ook. Nee. En net op geweest. Ook in relatie tot de huizenmarkt in de financiële markten. Daar zaten natuurlijk ook grote nadelen aan verbonden. Dus

[1:01:30] er zijn verschillende scenario's denkbaar dat je weer terug gaat naar naar die situatie

[1:01:34] dat je hopelijk en dat zal het het gouden scenario terechtkomt in een situatie waarbij de inflatie echt een beetje rond de twee procent terecht komt

[1:01:45] en er is ook nog een iets somberder scenario denkbaar

[1:01:48] waarin toch die die globalisering trend echt gaat keren die groenlinks instrument heeft er mede voor gezorgd dat prijzen langzaam prijsstijgingen

[1:01:59] langdurig vrij laag zijn geweest. Er zijn scenario denkbaar waarin

[1:02:07] er toch een soort ontkoppeling gaat ontstaan tussen tussen china en en andere delen van de wereld,

[1:02:14] waardoor we die schok ook zullen moeten opvangen en dat wordt dan in zekere zin toch een invloed. Daar schrok op dit moment kunnen we daar nog niks met zekerheid over zeggen maar dat is hiervoor scenario waar je ook rekening. Zo zou moeten. Dus kan verschillende kanten op.

[1:02:28] Zelfs vaak als je naar de toekomst.

[1:02:32] Dank u wel, mevrouw geest.

[1:02:35] Hoewel ik het vooral vraag te beantwoorden op het terrein van de huizenmarkt en dan vooral de normen.

[1:02:43] Ik wil allereerst zeggen dat het klinkt heel sympathiek klinkt als de normen wat royaler zijn want dan kan het individu meer leden. Maar het gevolg daarvan is dat er meer vraag wordt uitgeoefend en alle prijzen omhoog gaan en tot vooral de reeds huizenbezitters hier dan de spekkoper bijzijn.

[1:02:58] Waarom zijn enorme in nederland zo creatief internationaal royal. Dat is denk ik je niet helemaal los kan zien van het feit dat we een vrij royaal pensioenstelsel hebben. Wat doen mensen mensen sparen verplicht dat vinden was overigens verstandige. Dus ik ben niet tegen dat mensen iets sparen voor hun pensioen.

[1:03:16] Maar ze sparen verplicht. Daarmee hebben ze relatief weinig liquide middelen om te sparen voor het huis en daarmee is de verleiding of de wens om veel te lenen of meer te lenen wel aanwezig. Dus je kunt niet helemaal los van elkaar zien en daarom is het verschijnsel van de aflossingsvrije hypotheek in nederland ook niet niet zo verwarrend. Want je hebt waar andere mensen niet veel pensioenen hebben op het moment dat ze met pensioen mogen

[1:03:39] we hebben in nederlanders wel een meeste nederlanders tot op heden althans een prettig pensioen, zodat ze ook daarna nog in staat zijn om iets te betalen voor een huis. Wij hebben daartoe wel lessen leergeld betaald bij de vorige crisis van toen kon iedereen geloven tot honderd procent aflossingsvrij. Dat is niet heel comfortabel. Dus daar is in de vorm van zelfregulering een paal en perk gesteld vijftig procent. Dat vinden wij zelf gegeven. De nederlandse zitting ook niet een gek percentages en tegen die achtergrond zijn we dan ook

[1:04:11] minder. Zolang dat vijftig procent wordt nageleefd,

[1:04:14] zijn wij daar ook niet zo bezorgd over. We vinden wel dat moet wordt nageleefd. Dus dat is ook een onderwerp waar wij wel ons gedragstoezicht houden dan ook naar kijken en we zijn in algemene zin als gedragstoezicht houden, vinden wij het fijn als degene die krediet verlenen op enig beeld houden van hoe de klanten die die leningen hebben er financieel voor uitzending. Dus als dit een vehikel is om te zorgen dat banken meer in staat worden gesteld of in of andere kredietverlening in staat zijn om een beter beeld krijgen van de terugbetaald capaciteit van de klant, dan is dat eigenlijk een dan zou dat een silver line zijn van de van een positieve positieve ontwikkeling denk ik.

[1:04:55] De aflossingsvrij vijftig procent. Prima als je maar niet meer doet dan dat

[1:05:00] wel als er adequate informatievoorziening is dat dat die zou wel echt een extra plus zijn dan de de omvang van de overige twee enorme

[1:05:12] in nederland is de rtv honderd procent mag nog meer als je iets duurzaams gaat doen. Daar wordt niet rekening gehouden met het feit dat een aantal van de huizen niet heel erg duurzaam zijn, terwijl dat niet zich vertaalt in de dalende huizenprijzen. Dus daar zouden we onszelf wel een verlaging kunnen voorstellen en het is een feit. Ik weet dat ik heb het regeerakkoord gelezen maar het is een feit dat als je normaal kijkt wat die mensen in het buitenland. Normaal vinden dat daar dan negentig procent gangbaar wordt gevonden.

[1:05:42] De afspraken zijn er en het wordt vastgesteld door het ministerie. Maar als u zegt. Goh. Waarom vindt u dat raar. Dan zeg ik nou ja of dat opvallend dan zeg ik nou vooral in het buitenland financieel opvallend want daar is de norm

[1:05:56] voor de l i geldt dat hij wordt ontwikkeld door of wordt gemonitord door het nibud wordt ook steeds aangepast naar nieuwe inzichten. Wat wij wel zien en waarvan we ons afvragen of dat nou eigenlijk beoogde is is dat bij elke herziening het per saldo toch steeds weer wat ruimer wordt als je denkt dat betekent vooral dat mensen weer meer vragen uitoefenen, waardoor de huizenprijzen omhoog gaan en de reeds huizenbezitter daar baat bij heeft. Vraag je toch af of dit nu de gunstigste ontwikkeling is. Maar goed. Daarvoor hebben wij geven onze input in het consultatieproces.

[1:06:30] En dan wijzen we ook op en uiteindelijk komt er een advies van het nibud door de minister al dan niet wordt overgenomen. Feit is als mensen tegenwerpen is is inderdaad de enorme nederlandse betaalmoraal dat ook aanleiding is om de minder zenuwachtig te zijn.

[1:06:48] Betaalmoraal wordt wel ondersteund door flinke dreigementen zou ik zeggen want mensen willen heel graag in hun huis blijven wonen

[1:06:56] en dat kun je ze niet euvel duiden. Als je beseft hoe moeilijk het is om iets anders te vinden. Dus dat is dat is niet een dat is ook iets wat je wel genuanceerd moet bekijken. De stad zou zichtbaar mijn beeld zijn van de huizen markt

[1:07:15] dan op het terrein van van clearing. De kleren van de gasten vindt plaats in het langs architectuur en new york goede termen doen maar dat ieder geval een britse britse vcp, maar ook de britse toezichthouder toezicht ophoudt. Maar waar we hebben wel in contact zijn en we houden contact met die britse toezichthouder over de overige partijen die niet onder ons toezicht staan of tot goed verloopt

[1:07:43] en abn amro of a priori. Dat zit natuurlijk bij ons ook in het toezicht en daar hebben we natuurlijk de gebruikelijke contacten mee. Juist als het spannend is.

[1:07:53] Dus ik weet niet of de baby voor een valuta nu gelijk ongeveer opgelucht of gerustgesteld door is. Maar

[1:08:02] het heeft onze aandacht zal ik zal ik maar zeggen.

[1:08:08] Dit was het denk ik van

[1:08:10] van mijn kant. Hartelijk dank,

[1:08:12] De alle vragen inderdaad.

[1:08:14] In ieder geval beantwoord.

[1:08:16] Ik heb ze geteld en en megen vind ik ga. We gaan naar de tweede ronde. De heer van dijk namens de pvv.

[1:08:23] Voorstellen dankuwel.

[1:08:25] Mijn eerste vraag is vul de heer knot over de inflatie, want ik vind

[1:08:29] eerlijk gezegd de hele teneur eigenlijk van alle drie is van ga maar rustig slapen. We hebben het goed gedaan. We zijn uit die coronacrisis gekomen en

[1:08:37] het is onder controle. We hebben nu een klein tegenvallertje met de inflatie. Maar het komt allemaal goed en ik denk dat heel veel huishoudens in nederland heel anders denken want die kunnen hun rekening niet betalen. Die kijken naar die inflatie die zien de boodschappen die gaan in omhoog en prijs die bemerken dit zelf. Ik bedoel vroeger korting voor veertig euro had ik een leuke leuke tas met boodschappen naar nu

[1:09:00] hebben we een boterhammen heb ik een boterham en zakje genoeg. Maar ik wat ik wil zeggen dus aan de heer knot die inflatie van tien procent. Dat moet je toch zorgen baren. Ik bedoel de ecb heeft jarenlang heeft ze

[1:09:14] geld in de economie lopen pompen omdat die inflatie manier omhoog kwam. Die moest moest en zou naar twee procent. Dat heeft ons vijfduizend miljard is die balans gegroeid en in tien jaar tijd van die ecb. Nu is die inflatie omhoog. Maar nu is die geen twee procent. Maar in nederlanders die tien, elf, twaalf procent.

[1:09:32] Dus mijn eerste vraag is

[1:09:34] wat gaat de ecb doen momenteel gezien om die inflatie te beteugelen. Want ik zie eigenlijk zoals eerder geen knoppen hadden om de inflatie omhoog te krijgen, zie ik nu geen knoppen om die inflatie omlaag te krijgen want ik zie alleen maar de boycot. De oorlog. De de de de lonen de hoger gaan omhoog. De rente omhoog. De lage euro allemaal signalen dat die inflatie alleen maar hoger geld zal gaan in de toekomst. Met andere woorden wat kan de ecb nu doen om die lagen om die inflatie omlaag te krijgen

[1:10:07] want de reflex is dan om de rente te verhogen. Maar dit is geen bestedings inflatie. Dit is een kosten inflatie. Wat betreft de neem dus eens inflatie hebben we niet in nederland met anderhalf in europa de met andere woorden als je nu de rente verhoogd denk ik.

[1:10:22] De laatste alleen maar hoger gaat, maar waren de twee vragen. Ik word geraakt of was een vraag. Dit waren er twee. Dat was een wraak nam een heel kort en heel lang betaald.

[1:10:32] Waarom is de inflatie in nederland zo veel hoger als in andere lidstaten. Ik bedoel die hebben allemaal dezelfde problemen bij. Maar wij zijn weer het het het ergste jongetje van de klas nog een vraag.

[1:10:44] Nee, dit is een heldere tweede vraag hebben we straks een ruimte bedenken voor een tweede ronde nog de opzichte van korte aanvulling?

[1:10:50] Ik moet zo weg. Maar ik had een hele korte aanvulling. Dat heeft meer met onze tijd te maken voor de heer hazekamp hebben volgende week de voorjaarsnota en een aantal van ons. De heer van dijk, ook zomaar gezien zijn betoog wil daar iets vragen over de situatie van bepaalde groepen huishoudens

[1:11:06] is er mogelijkheid dat het cpb dat rapport waar ze net over spraken waarvan ik meerdere collega's geinteresseerd zie om dat voor dinsdag. Volgende week op internet te presenteren. Want dan dat is voor belang voor de besluitvorming die volgende week in de kamer plaatsvindt.

[1:11:21] Is een heldere vraag.

[1:11:25] Heino misschien helpt u kijken als het gaat om de voorjaarsnota is een week later. Dus dan zou het rapport op tijd zijn, maar wellicht dat de de collega's die toch op de vijftien uit mijn volgende week het verantwoordingsdebat als als het gaat om verantwoordingsdebat, dan snap ik het verzoek als het gaat om de voorjaarsnota en zout.

[1:11:40] Dat heeft hij eenmaal vergist in op tijd.

[1:11:42] Dank u wel dat ik ook iets.

[1:11:46] De.

[1:11:49] We hebben volgende week verantwoordingsdebat. En blijkbaar de week erop voorjaarsnota. Ik wist het niet. Maar denk dat het zo gaat gebeuren. Dankuwel. We gaan door naar de volgende vraag stellen. Mevrouw maar toe.

[1:12:00] De namens groenlinks.

[1:12:02] Ik ben blij dat die vraag alsnog gesteld is, want dan zouden we nog steeds de collega's van b kunnen uitnodigen om toelichting geven op basis van of wordt en dat past in de tijd.

[1:12:11] Dagvoorzitter en elk vanuit groenlinks. Dank voor ons aanwezige. De inleidingen en ook de goede stukken die we gekregen hebben. Het is toch altijd weer fijn om het elk jaar te kunnen lezen. Sluit me overigens heel erg aan bij de woorden van omtzigt in het kader van open gesprek met elkaar feedback van goed om ook die groep macro klopt iets. Maar daarbinnen die alle bewegingen deze hazenkamp site ook om goed ook in dit soort stukken daar aandacht voor te hebben en ik begreep van haar knot dat daar ook naar gekeken wordt. Ook vanuit groenlinks twee vragen en de eerste vraag is er eentje waar ik me al sinds ik een plaatje van ecb gezien heb over na denken ben want ik hoorde dit ook zeggen de loon-prijsspiraal en ik ben maand afvragen zitten we niet in een winst prijs spiraal en in mei heeft de ecb heeft heel mooi laten zien op basis van recente data dat we zien hogere winstmarges binnen de europese unie en dat bedrijven een belangrijke drijfveer zijn van die inflatie en dat vroeg ik zou zelf een te lage inkomens hier relatief grootste deel van de kosten van betalen. Mijn vraag is en hopelijk. Ik ga ervan uit dat onze geweldige centrale bank die data ook heeft voor nederland. En als dat klopt. Mijn mijn uitgangspunt. Zou u bereid zijn hierover te rapporteren per kwartaal of, zoals de ecb dat gedaan heeft en de echte vraag hierbij is wat betekent het feit van de verhoogde winsten als drijven van inflatie voor te voeren, monetaire en budgettaire beleid.

[1:13:37] Mijn tweede vraag. Voorzitter, die gaat over en die is of aan de heer hazekamp of knot over de reëel economische effecten van aanstaande renteverhoging.

[1:13:48] Als ik het goed snap, zeggen we eigenlijk in feite daarmee de conjunctuur moet afgeremd worden.

[1:13:55] Klopt dat. En als dat klopt. Is dat aan de centrale bank. En waarom is dit het goede moment daarvoor economisch mee wegende ook de oorlog. Gezien de vraag van de collega's. En wat vraagt dit dan qua fiscaal monetaire coördinatie.

[1:14:10] Dankuwel, de heer van houwelingen, namens forum.

[1:14:14] Dank u, voorzitter en dank aan de sprekers voor de een komst. Twee vragen een voor de heer knot over inflatie en een over de oplopende rente aan die je hazekamp.

[1:14:23] De eerste vraag die van dijk tinten daar ook al een beetje op de wordt voor de inflatie van alles gewezen de oplopende energieprijs de oorlog in oekraïne. Maar in hoeverre dat is mijn vraag is de ecb daar zelf niet verantwoordelijk voor want de balans. Dat weet is sinds kolonies bijna verdubbeld van ecb en de. Ze is dus voor biljoenen euro's bijgedrukt en om een voorbeeld te geven in zwitserland is vorige maand zijn zijn de voedselprijzen gedaald ligt. Zelfs terwijl de eurozone is de acht, negen procent gestegen. Dus heeft het ook niet iets die inflatie dat ze het mij vraagt met de euro te maken en dan mijn tweede vraag gaat over de oplopende rentes. Ze zijn heel blij alvast bedankt ervoor dat de motie van onzin van de sgp die is aangenomen door de kamer dat dat het centraal planbureau bij de is om te onderzoeken hoe wat oplopende rentes kunnen betekenen voor de houdbaarheid van de schuld is dat onderzoek krijgen begrijp ik rond prinsjesdag dus veel dank daarvoor alvast en in het verlengde van wil ik u de volgende vraag stel van wat betekent de oplopende rentes voor de houdbaarheid van u heeft al een ander over gezegd dat ik me bewust van maar voor de houdbaarheid van de financiering van hypotheken. Want u zegt het zelf van engelse hypotheek ze vaak tot tot de nok toe gefinancierd en ook steeds meer aflossingsvrije hypotheken. Dus stel nou dat het in negentien, tweeëntachtig zag ik was de rente de hypotheekrente. Dertien procent stelt dat de hypotheekrente oploopt binnen vijf jaar na tien procent. Wat betekent dat voor de krijgen de allemaal executie verkopen. Wat betekent dat voor de voor de woningmarkt. Dus dacht dat ze moeten vragen.

[1:15:49] Wil worden neer heen en namens de ggd.

[1:15:52] Dankuwel en tegen mevrouw van geest zou kunnen. Er is nog een chinees gezegde ik wens u veel personeel toe. Dus ik van feesten nogmaals in een rol als voorzitter van de afm. Dat geldt ook voor de directeur van centraal planbureau en de president van nederlandsche bank die we vorig jaar al de geclassificeerd als de de koning keizer admiraal van de publieke sector. Het is goed dat we dat we dit gesprek hebben mij te blijven dit ook gewoon periodiek doen want ik vind heel waardevol. Ik zou graag willen stilstaan bij het ruime monetaire beleid en ik vind dat echt een onderbelicht thema niet alleen in nederland maar ook in europa. Want wat daar gebeurt stuk ongekend en daar hebben we het daar hebben het vrij weinig over in die zin ziet u ook wel een al in de goede volgorde. Want het begint bij de het monetaire instituut wat ruime geldbeleid voert. Dat ziet de heer kwam direct terug in de modellen oplopende of lage rentes, oplopende inflatie, onhoudbare schulden en mevrouw van geest ziet het weer terug in de functioneren van de financiële markten met consumenten en particuliere beleggers op zoek naar rendement en dat zie je weer in crypto s en beleggingen in huizenmarkt is in die zin rolt het balletje wel langs deze lijn als het gaat om er uit ruime geldbeleid zou ik even uit de inflatie willen de die is heel zorgelijk. Er zijn al veel vragen over gesteld en vaak is het antwoord dan ook van centrale bank jaar inflatie. Dat komt ook wel door energieprijzen, waardoor we niet meer de fundamentele discussie voeren over dat ruime geldbeleid en in die context verbaast me eigenlijk wel de opmerking die de de heer knop maakte, namelijk de financiële markten functioneren wel goed. Ik zou willen vragen is er wel sprake van van functionerende financiële markten, want er worden zoveel schulden internationaal in europa opgekocht kan een uitspraak ooit van heer knot herken dat hij het niet kon voorstellen dat er door duizend miljard gingen. Ze gaan nu volgens mij naar de negenduizend miljard zijn ongekende bedragen. En hoe kunnen we dan stellen dat financiële markten goed functioneren. Ik begrijp die opmerkt niet helemaal dus graag een toelichting daarop

[1:17:43] en daarbij komt dat we vorig jaar in die zin is de beetje groundhog day want vorig jaar exact dezelfde discussie gevoerd en daar zit dus ook het moeilijker, want centraal monetair beleid is onafhankelijk. Tussen politici horen wij niet daar teveel in te mengen en tegelijkertijd de consequenties daarvan zijn voor de reële economie direct zichtbaar

[1:18:03] en

[1:18:04] de heer weerklonk trekt denk aan dezelfde kant van taal die we kennen. Ook zijn zijn opstelling in europa wordt overstemd in het bestuur van de van de ecb. Dus moeten we niet op zoek naar andere manieren om die ecb toch wat in te gaan kader en dan kijken naar het mandaat van de ecb die en toch niet ze ruim gedefinieerd die de ecb te vrij kan invullen en daar gaat politiek natuurlijk wel over. Dus graag een reactie erop dan aan de heer haverkamp vragen.

[1:18:30] Ja ik zag een de de de de de in.

[1:18:33] Deze ook heel kort spreken heel terecht. Voorzitter, misschien was mijn inleiding te lang aan de heer hartskamp dank voor het heldere rapporten. Ik ga naar hoofdstuk vier van uw rapport over monetair beleid en in inflatie geschetst. Een aantal wat zou kunnen. Dus dat bij het afbouw van het monetaire beleid zou zou de schulden duurder kunnen worden. Het zou de groei kunnen remmen en zou belegging kunnen afwaarderen. Ik denk dat als politiek ook op zoek zijn naar waarschijnlijkheid analyse. Hoe waarschijnlijk is dat gebeurt. Er zit naast de president van nederlandsche bank. Die weet waar het monetaire beleid naar toe gaat. Ze zeggen overleg geven en laat ons dan wij ook weten waar het naartoe gaat en in dat kader is het regeerakkoord dan niet perfect getimed. Want de uitgaven zit aan het eind van de kabinetsperiode.

[1:19:12] De.

[1:19:13] En als we gaan monetair verklappen is dan niet juist heel goed dat een fiscaal wat meer gaan uitgeven.

[1:19:19] Dank u wel. De heer grimmius gaat zijn twee vragen ook stellen.

[1:19:24] Dankuwel. Dat vind ik altijd mooi om te mogen spreken naar iemand die die briljante van het regeerakkoord even benadrukken.

[1:19:31] Het voordeel van aan het eind van het rijtje zitten is dat er heel veel goede vragen zijn gesteld is een vraag. Heel kort aanvullend op collega's omtzigt

[1:19:39] over eurozone. Daar heeft die klant duidelijk op geantwoord

[1:19:43] maar en en eigenlijk vrij geruststellend

[1:19:47] en daar is mijn en daar heb ik nog wel een vervolg vragen over gaat hij niet te snel heen over bijvoorbeeld dat spreads weer oplopen en dat het niet alleen maar een weerslag is van logisch. Dat is dat iemand hen de macro economische verschillen tussen zuid en noord tussen italië en duitsland. En dus zitten nu op twee procent en dat zou misschien nog wel verder kunnen oplopen naar drie, vier procent.

[1:20:07] Hoe kerst

[1:20:08] is dat echt zo. Wanneer wanneer wordt het dan wel een probleem want het is uiteindelijk en en en ook een uiting van gewoon toenemende divergentie uiteindelijk ook op langere termijn en uiteindelijk toch op lange termijn en de eurozone toch weer onder druk en komen weer terug in die oude bekende discussies kan iemand daar iets meer woorden aan wijden en mijn vraag aan de afm.

[1:20:33] Er wordt iets geschreven. De rapportage die wij kregen ter voorbereiding op deze mooie ronde tafel en dank dat u alle drie. Er bent over leennormen te ruim zijn en zeker in sommige gevallen. Sommige groepen huishoudens worden genoemd in in de in de in het rapport huis met een hoge energiegebruik worden genoemd.

[1:20:52] Huizen op een vanuit klimaat perspectief onhandige plek worden nog niet genoemd. Misschien misschien moeten we daar ook iets over gezegd worden. Maar hoe zou dat er dan precies uit kunnen zien als een afslag op de rtv

[1:21:04] of toch nog iets met de lto

[1:21:07] en zitten we niet teveel te focussen op mtv. Want als we kijken naar het nibud. En hoe zij ieder jaren min of meer een soort dwingend advies geven over de hypotheek leennormen dan zie je dat ze eigenlijk ieder jaar zeggen van nou ja. Tweeverdieners die kunnen nog wel wat meer lenen waarmee uiteindelijk omdat de meeste nederlandse huishouden twee verdienen zijn op die manier de huizenmarkt nu al een aantal jaar achter elkaar ook aan het opblazen zijn. Hoe kijkt de afm daartegen aan want ze een wijze met vinger naar de groep bijvoorbeeld eenverdieners of aow-ers.

[1:21:39] Dat zijn groepen die daarmee nog nog moeilijker een plekje kunnen krijgen om het ondertussen een andere kant lenen om worden opgeblazen.

[1:21:47] Dankuwel. Als u mij toestaat, zal ik zelf ook twee vragen namens pvda en ik zal het proberen en niet eens proberen voordoen hoe dat kort kan.

[1:21:56] Iemand moet de inflatie dragen en niet iedereen kan gecompenseerd heeft hazekamp ook een stuk over geschreven. Mijn vraag is wie in de zijn politieke vraag. Kijk bij willen de pvda belastingen verhogen op vermogen en dus een beetje kunnen doorschuiven. Je kunt ook zeggen de staatsschuld wordt kleiner door de inflatie. Misschien is dat een een optie. Ik ben benieuwd hoe je daar tegen aankijkt en die afweging. Een tweede vraag kip toos

[1:22:18] werd heel snel even gesteld. Dus eigenlijk niet een financiële de zijn geen risico voor de economie, maar wel voor de particulier die belegt en mijn vraag is is dat wel zo zeker moeten we niet van dat spul.

[1:22:28] Af.

[1:22:30] Dat waren mijn twee vragen. Dan geef ik graag het in dezelfde volgorde de het woord aan de heer knot.

[1:22:39] Oké dank wederom een rijkdom aan vragen. Ik zal beginnen met de inflatie

[1:22:49] natuurlijk

[1:22:50] barth. De hoge inflatie maar hartstikke zorgen. Ik bedoel de inflatie zit op vier keer onze doelstelling

[1:22:57] en zelfs als je energie voedsel prijsinflatie eraf haalt

[1:23:02] dan zit ie in ieder geval voor de eurozone cijfer op drie komma acht is als bijna twee keer de doelstelling en voor nederland zit hij ook ongeveer rond de vier.

[1:23:11] Dus ja. De inflatie baart mij absoluut zorgen

[1:23:15] dan even

[1:23:16] vanuit monetair beleid van waar moet ik dan nakijken.

[1:23:21] Dan blijf ik zeggen dat heb ik hier volgens mij ook twee maanden geleden gezegd

[1:23:24] dat stijgende energieprijzen.

[1:23:27] Die hebben ons verrast,

[1:23:29] maar eerlijk gezegd daar kunnen we niet zo heel veel aan doen. Ik bedoel de de de de energieprijzen worden vooral door de energieleverende landen in de wereld bepaald en daar hebben wij gewoon met ons monetair beleid geen invloed op.

[1:23:42] Dus die eerste golf van energieprijzen, inflatie en nogmaals dat is nog steeds tweederde van de inflatie waar we op dit moment mee te maken hebben.

[1:23:52] Daar kunt u mij moeilijk op afrekenen. Want ik heb gewoon niet de tools om daar iets aan te doen en ook de mijn ecb collega's hebben die de tools niet om daar iets aan te doen waar u ons wel op kunt afrekenen en zult moeten afrekenen, is dat wij moeten zorgen dat die hoge inflatie geen wortel gaat schieten

[1:24:08] in tweede-ronde-effecten en of dat dan loon prijs of winst prijs spiralen zijn, maar beide zijn duidelijk voorbeelden van tweede-ronde-effecten van afwenteling

[1:24:20] van de eerste schok zeg maar inflatie schrok maar waardoor er een kans bestaat dat die inflatie inderdaad meer permanent gaat worden.

[1:24:32] U zegt heel makkelijk meneer van dijk. Het is allemaal aanbod en kosten inflatie. Het is geen vraag. Inflatie is niet waar. Althans niet volgens onze analyses. Dus wij hebben bijvoorbeeld een hele simpele analyse gedaan dat gedurende de hele pandemie hebben we alleen maar voor spelfouten gemaakt. Helaas. Dus onze modellen hebben de inflatie schromelijk onderschat.

[1:24:55] En toen zijn we gaan kijken waar komen die spelfouten vandaan

[1:24:58] want die voorspeld hebben niet alleen onze moduleren gemaakt. Maar die hebben alle modules wereldwijd die geprobeerd hebben groei en inflatie te voorspellen, hebben ongeveer allemaal dezelfde voor spelfouten gemaakt

[1:25:09] en dan blijkt als je op inzoomt dat we niet alleen de inflatie stelselmatig hebben onderschat.

[1:25:15] Maar ook de groei,

[1:25:17] En als je zowel inflatie als groei onderschat. Dat kan dus alleen maar doordat je te maken hebt gehad met een positieve vraag schrok die je niet hebt gezien

[1:25:27] als je als je alleen maar negatieve aanbod schokken zou hebben dan zou je voortdurende inflatie onderschatten. Maar dan zou je voortdurende groei.

[1:25:34] Drie,

[1:25:34] We overschat en dat het omgekeerde is dus het geval. Nou wij denken de laatste keer dat we deze analyse hebben gedaan, was in februari dit jaar. Toen was het

[1:25:44] fifty fifty. Ik denk als je die analyse nu over doet met de nieuwste ontwikkelingen dat het zwaartepunt wel meer richting negatieve aanbod schokken aan het verschuiven is. Want nu hebben de oorlog in oekraine erbij gekregen

[1:25:58] maar een deel is wel degelijk een vraag schok

[1:26:01] en anders zeg ik meteen tegen mijn vrouw. Maar toch zouden we namelijk ook geen verhoging van de winstmarges van de bedrijven hebben gezien, want waarom kunnen de bedrijven hun winstmarges vergroten? Omdat er voldoende vraag is

[1:26:12] na hun producten. Dat is over zijn ecb analyse, waaraan naar u refereert. Ik we hebben deze analyse niet alleen voor nederland gedaan. Maar nederland was dan wel gewoon onderdeel van deze analyse en dat bleek inderdaad uit dat een fors aantal bedrijven haar winstmarges. Toch heeft weten te vergroten.

[1:26:33] Nogmaals, daaruit blijkt dat het is ook deels een vraag kant is

[1:26:37] en dan kom ik dus terug bij het monetair beleid. Want daar kunnen we dus wel wat aan doen. Dus en want al onze tools die we hebben die grijpen in op de vraag. Wij kunnen weinig doen aan de aanbod kant van een economie, maar het enige wat we kunnen doen is inderdaad de rente verklappen en daarmee de conjunctuur afremmen

[1:26:55] om daar een stukje afkoeling te zorgen en op die manier te zorgen voor een lagere inflatie. Kijk, er is gewoon simpelweg meer vraag dan aanbod in de economie. Dat is wat inflatie creëert. En ja of dat nou komt doordat de aanbod verminderd is of dat de vraag vermeerderd is uiteindelijk de enige tool die we hebben is zorgen dat de vraag zich weer aanpast bij een lagere bij het lagere aanbod. Dan vraagt u terecht. Ja, maar we zitten toch in een oorlog en we hebben onzekere economische omstandigheden.

[1:27:22] Dat klopt. En dat maakt ons monetair beleid ook zo moeilijk want die oorlog en die onzekere economische omstandigheden

[1:27:28] die betekenen dat zelfs zonder dat wij het beleid gaan verkopen, gaat de economie al afkoelen en we hebben immers gepraat. Al in onze inleiding hebben alle drie denk ik aan gerefereerd

[1:27:39] dat we natuurlijk onze economische ramingen voor de groei allemaal omlaag gaan bijstellen dat de consument het moeilijk heeft vanwege de aanslag op zijn koopkracht en daardoor zullen we later dit jaar dat misschien ook wel gaan terugzien in de consumptieve bestedingen enzovoort.

[1:27:54] Dus een deel van de afkoeling die nodig is om de inflatie terug te krijgen richting onze doelstellingen op middellange termijn die zal komen zonder dat wij het monetair beleid verklappen, want die komt al vanuit de impact van het conflict in oekraïne en wij zullen dus als monetaire beleid smaken voortdurende goal moeten maken, is de afkoeling genoeg om terug te komen na twee of moeten wij iets meer doen. Op dit moment is de goal duidelijk dat we meer moeten doen. Daarom heeft onze president in een blog ook al voor in ieder geval de eerste tweeën rente vergaderingen vanaf juli aangekondigd dat we dan de rente zullen gaan verhogen.

[1:28:31] Ik denk zelf dat we in ieder geval richting neutraal zullen moeten met onze rente.

[1:28:38] En dan onderweg krijgen we vanzelf voldoende informatie binnen over hoe het conflict in oekraïne uitspeelt of die afkoeling inderdaad genoeg is om ook de inflatie terug te brengen of dat we misschien meer zullen moeten doen of het kan ook zijn dat het conflict zo sterk negatief op de economie en daarmee ook op de inflatie weg dat we niet eens aan neutraal gaan toekomen met de rente. Want ja je merkt onderweg gewoon wat het doet aan de inflatie blijft onderweg voortdurend jouw toekomstige inschatting van de inflatie. Blijf je bijstellen op basis van de nieuwste data en en en de nieuwste inzichten.

[1:29:12] Maar dat is dus wel de oorlog in oekraïne maakt terwijl dat het monetaire beleid waarschijnlijk minder hoeft te verkrappen als dat het anderszins zou moeten omdat we dus een deel van de afkoeling daar al vandaan gaan gaan krijgen

[1:29:27] en dat is mijn vrouw. Maar toch wel de rol van de centrale bank. Want we hebben een heel duidelijk mandaat. Dat is inflatie omlaag brengen. Dan kunnen wij alleen maar doen door de geaggregeerde vraag in de economie te beïnvloeden door een te verhogen door het monetair beleid te verruimen, dan wel te verlagen door het monetair beleid te verklappen. Dat is dat is nou eenmaal wat centrale banken conform een een mandaat doen.

[1:29:50] De reden meneer van dijk dat de inflatie in nederland hoger is dan in de eurozone heeft volgens mij vooral te maken met de hogere afhankelijkheid van gas in de energiemix en het zijn vooral gasprijzen die op dit moment door de dag van opnieuw frankrijk grote afhankelijkheid van nucleaire energie. Ja daar gaan de prijzen niet zo hard omhoog. Dus dat verschil zie je gewoon tussen landen en ontstaan.

[1:30:15] Meneer van houwelingen zegt is de ecb niet zelf verantwoordelijk voor de inflatie.

[1:30:20] Ik hoop dat ik die vraag ook deels heb beantwoord. Nee want de inflatie is gekomen. De inflatie golven over ons heen gekomen vanuit de energieprijzen. Maar nogmaals, wij zouden er wel voor verantwoordelijk zijn als we er niet in zouden slagen om op middellange termijn die inflatie weer terug te brengen naar onze

[1:30:36] doelstelling en zwitserland is een beetje een moeilijk moeilijke vergelijking. Want ook de zwitserse centrale bank heeft massaal de balans vergroot massaal zij het niet met binnenlandse actief samen met buitenlandse activa om de zwitserse frank zwak te houden. Dus die inflatie verschillen kunnen onderling denk ik vrij moeilijk vergelijken. En dan zou het eerder een. Als uw theorie klopte achterliggende zou het eerder een raadsel zijn waarom zwitserland zo lage inflatie heeft gegeven. De balans verlenging die ook de zwitserse nationale bank heeft heeft doorgemaakt.

[1:31:10] Meneer heijne is er sprake van markten

[1:31:13] misschien een hele flauwe opmerking. Maar als de centrale bank dertig a veertig procent van staatsschuld op bepaalde obligatiemarkten koopt

[1:31:21] dan is het nog steeds zestig a zeventig procent, wat door private beleggers moet worden verhandeld.

[1:31:28] En ja dan is er echt wel vaker van de markt. Dan is er echt wel sprake van een markt met volledige mededinging met een oneindig aantal aan het aantal aanbieders is het aantal overheden vooruit,

[1:31:38] maar van oneindig aantal vragers en natuurlijk ook degene die op de secundaire markt die in die obligaties handelt. Dus ja, er is wel degelijk sprake van een markt, maar het is natuurlijk wel zo. Dat was ook precies de bedoel de bedoeling van dit beleid dat als je zo'n grote vraag er extra in die markt zet naar obligaties. Dan gaat de prijs van obligaties stijgen en het effectieve rendement daarop de rente verlaagd worden. Maar dat was ook precies de bedoeling, maar we zijn nooit bij het punt terecht gekomen dat ik zou durven zeggen dat er geen geen geen sprake meer zou zijn van van marktwerking in obligatiemarkt. Daarvoor zijn ze gewoon veel en veel te groot, maar we hebben er wel een grote invloed op de prijsvorming op die markt en gehad.

[1:32:20] Ik denk dat het ecb een heel helder mandaat heeft prijsstabiliteit en alle acties die wij in het verleden hebben gedaan. Wat u ook hier en wat ik ook soms zelf heb van gevonden zijn altijd in het kader van prijsstabiliteit gedaan en altijd in het kader van de poging om de inflatie terug te brengen naar twee procent. Het is wel experimenteel beleid geweest. Dat was geen beleid waarvan we wisten hoe het zou werken en dat het zou werken en ik denk dat er ook nog heel veel academische studies zullen gaan volgen over deze periode over wat nou precies wel gewerkt heeft en wat nou precies niet gewerkt heeft.

[1:32:54] Maar ik ben er wel van overtuigd dat alle vijfentwintig leden van de goal van council zal dit maar vanuit een mandaat hebben gedaan en dat was de zorg over de toen te lage inflatie en het risico dat we zouden afglijden in de factoren spiralen

[1:33:10] over de spits. Ik wil zeker niet zeggen. Meneer grinwis hoeken kerst. Nee, er is natuurlijk een moment waarop de spits wel zelf destructief gaan worden.

[1:33:20] Maar het gaat vooral om

[1:33:23] dat de vraag moet worden. Banden is er sprake van ordentelijke marktomstandigheden waar gewoon een risico op de prijs wordt. Daarvan ben ik van mening dat dat op dit moment het geval,

[1:33:33] dan wel zijn we terechtgekomen in wanordelijke marktomstandigheden waarin we in een soort negatieve spiraal zijn terecht gekomen

[1:33:41] waarin oplopende rentes with precies datgene creëren waar de beleggers bevreesd voor waren, waardoor ze de rente laten oplopen, oplopende rente zorgen over schuldhoudbaarheid. Oplopende rente zorgen over schuldhoudbaarheid zodra er sprake is van dat soort zichzelf versterkende spiralen en dat was het geval in juli tweeduizend twaalf. Dat was het geval in maart twintig, twintig.

[1:34:05] Dan is er een hele sterke casus voor de centrale bank om te interveniëren. En als dat gebeurt ook naar de toekomst toe, dan zullen wij opnieuw interveniëren. Dat is onze rol als lender of last resort in de eurozone. Zolang spreads terug te voeren zijn op fundamentals is er geen rol voor ons.

[1:34:22] Maar zodra er sprake is van wanordelijke markt beweging en en zichzelf versterkende negatieve effecten.

[1:34:28] Dan heeft de ecb de bereidheid en ook de kunde om te interveniëren. En waarom moet het dan interveniëren?

[1:34:36] Omdat wij willen dat ons monetair beleid kan doorwerken in alle hoeken

[1:34:41] van de eurozone, en we weten nu eenmaal dat voor de doorwerking van het monetair beleid obligatierentes echt een essentiële rente en een sc essentiële transmissie schakel vormen omdat in de meeste landen de de rente waartegen de overheid leent legt een soort bodem in

[1:34:59] de rentes waartegen private debiteuren in de economie lenen. Dus ja als daar teveel heterogeniteit is en teveel wanordelijkheden. Dan kunnen we ook geen effectief monetair beleid meer voeren en dus zullen wij er altijd zelf voor zorgen dat ons monetair beleid ook effectief kan zijn en ook in alle hoeken tot de eurozone kan kan doordringen

[1:35:19] en

[1:35:20] of knip toos. Ik neem de of dat tot een verbod zou moeten leiden. Nou ja, er zijn best veel mensen die die stelling zeg maar aanhangen. Ik vind het daarvoor te vroeg. Ik denk dat dit wel een test is van wat nou precies de toegevoegde waarde en de huidige periode kijk heel veel crypto is inderdaad gebaseerd geweest op puur speculatief gedrag, maar tegelijkertijd. We verbieden mensen ook niet om naar de casino het casino te gaan. Toch. We verbieden wel het casino om tegen mensen valse voorlichting te geven wat de winst kansen zijn op het moment dat je je geld op rood dan wel op zwart zetten en dat is volgens mij waar het in de crypto business ernstig mis gaat.

[1:35:59] Er is gewoon ter sprake van teveel fraude

[1:36:03] ook misleidende naamgeving. Save points. Nou we weten inmiddels dat ze nog stabiel nog coin zijn

[1:36:10] back crypto s. Ja. Dat suggereert dat die andere crypto zowel gebekt zijn dat zijn ze ook niet. En die sensor lijst finance blijkt als je dan wat dieper op ingaat. Helemaal niet die centrum te zijn. Want al dit soort algoritmes hebben toch altijd een gecentraliseerd platform waar meestal een of andere vage anonieme persoon die elders in de wereld woont en ook zijn eigen kapitaal vermengd met het kapitaal van beleggers. De normale garanties die we dan hebben over scheiding van de poes en hoe je omgaat met de waarneming van effecten die regels gelden niet voor crypto en daar moet de regelgeving heel snel op niveau komen dat we die op hetzelfde niveau brengen dan voor andere beleggingsproducten.

[1:36:51] En dan meneer nijboer zullen we gewoon zien of er dan nog een business case over is of niet. Als we dezelfde regels erop toepassen. Ook geldt zelfde voor witwassen et cetera.

[1:37:03] Dank u wel. Mijn vrouw me toe. Een korte verduidelijkende.

[1:37:07] Want ik had gevraagd die datum was er voor de hele euro. Maar je hebt het aangeleverd. Hopelijk is het ook voor nederland en zou het misschien een klein beetje moeten voor nederland beschikbaar kunnen gemaakt kunnen worden en zou ik daar zou je willen doen en in ons kunt uw koepel is dat mogelijk en het was een goed antwoord op de vraag. Maar ik had ook gevraagd wat vraagt dit aan fiscaal monetaire coördinatie. Dus het antwoord ging heel specifiek over. Het mag ook in het rondje nadat de collega's beantwoord.

[1:37:36] Oké. De ik zal ik zal kijken of wij in nederland dit ook afzonderlijk kunnen doen. Maar ik vind het ook gewoon een interessante vraag. Dus ik zal daar naar kijken

[1:37:46] en kijk voor monetair fiscaal beleid betekent dit natuurlijk dat de de overheid zal in haar budgettair beleid gewoon mee moeten nemen dat er een andere monetaire wind de komende jaren gaat waaien dan de de afgelopen jaren heeft gewaaid.

[1:38:03] En als de overheid dan zelf de conjuncturele effecten daarvan. Ja. Onwenselijk

[1:38:09] ervaart en toch behoefte zou zijn aan conjunctuur, stimulering, dan zal het eens vanuit het begrotingsbeleid moeten komen.

[1:38:16] Dat gaat wel. Met alle mitsen en maren wil ik er meteen bij zeggen rondom stimulerend begrotingsbeleid, want we hebben er best wel wat ervaring mee in de

[1:38:23] coronapandemie heeft het fantastisch gewerkt. Maar dat was ook een hele duidelijke identificeerbare schok waarvan we ook precies wisten op welk moment en wat nodig was.

[1:38:34] Historisch zijn er ook wel andere episodes waar het toch moeilijk blijkt om precies de duidelijk te hebben waar we nou in de conjunctuur zijn hoeveel stimulering nodig is en als die stimulering dan gecontamineerd wordt dan duurt het meestal ook vrij lang voordat die geeffectueerd wordt. Wat gebeurt er in de tussentijd met de conjunctuur. Dus er zijn ook wel best wel de de corona heeft ons doen herinneren hoe machtig, hoe krachtig begrotingsbeleid kan zijn als conjunctuur stabilisatie instrument, maar dat betekent niet dat iedere conjunctureel moment zich per se leent

[1:39:08] voor voorkeur voor budgettaire begrotingsbeleid als stimuleert. Dat is het enige wat ik wat ik nog toch nog even als waarschuwing wil meegeven.

[1:39:18] Ja.

[1:39:19] Dierenarts komt.

[1:39:20] Wel misschien al even op punt van de heer van dijk over waarom is de inflatie in nederland relatief hoog klaas knot zei terecht.

[1:39:31] Wij zijn relatief gas afhankelijk. Dat is zeker een factor. Daarnaast

[1:39:35] in de vorige ronde kwam ook aan de orde. De statistische vertekening hebben wij hebben eigenlijk

[1:39:40] die inflatie gevuld lood doordat die gebaseerd is op de de alleen op de nieuwe energiecontracten terwijl andere landen dat meer geleidelijk laten in groeien. Nederland was ook het enige land de afgelopen maand waar de inflatie weer weer daalde weliswaar nog lang niet genoeg, maar zekere zin hebben wij de klap naar voren gehaald. En tenslotte kan je ook wijzen op de stand van de conjunctuur waar nederland tuurlijk wel een ook binnen europa relatief gezien erg krappe arbeidsmarkt en een duidelijk negatieve output kip heeft. Dus dus we zitten in een hele krappe conjuncturele situatie

[1:40:26] en misschien daarop aansluiten. Mevrouw, maar toch vroeg moet dan die conjunctuur afgeremd worden. En wat is daarbij hoe moet je daar vandaaruit kijken naar de coördinatie van het monetaire en budgettaire beleid.

[1:40:40] Kijk het is duidelijk dat op dit moment meer knot heeft daar nodig over gezegd. Op dit moment hiervoor helder is dat het het monetaire beleid moet gaan gaan verkopen en en afremmen. Overigens is als je kijkt naar de de de reële rente is die toen nog steeds eigenlijk zeer accommoderen tijdens die is is zwaar negatief. Dus het gaat om het minder uitmaken van het bestaande beleid en nog niet om heel actief afremmen. Wat is dan de rol van het budgettaire beleid. Nou ja, we hebben naar aanleiding van het coalitieakkoord als bijgezet. Nou dat is eigenlijk best wel. Ik zal maar zeggen aan de ruime kant vrij expert passief kan ook. Ja. Met een

[1:41:24] een werkloosheid die op dit moment komende uit een crisis zomaar op drie procent zit duidelijk meer vacatures dan

[1:41:36] werkzoekenden is het misschien niet helemaal gewenst dat de overheid dat die arbeid vraagt nog eens een keertje extra aanjaagt.

[1:41:46] Maar en dat heeft de heer knot ook gezegd. Er zijn natuurlijk onzekerheden over hoe het verder gaat. Er zijn ook ook nog wel somberder scenario's denkbaar. Dus dan kom ik op het punt van de heer heijnen is er een kans dat het per ongeluk helemaal goed hebben gekregen bij het coalitieakkoord die kans die is er. Dat zou.

[1:42:05] Dus.

[1:42:07] Nee maar kijk het is inderdaad zo wat voor het monetair beleid geldt ook voor ook voor het budgettair beleid. Hoewel de ervaringen met het jaar op jaar sturen met met budgettaire impulsen die zijn inderdaad niet zo goed zozeer knot net heeft. Maar je zal voortdurend de vinger aan de pols moeten houden. Wat is op dit moment

[1:42:24] de conjuncturele situatie en hoe verhoudt die zich tot de het monetaire beleid positie, maar ook tot tot tot de budgettaire. Als ik kijk naar.

[1:42:36] Het blijft.

[1:42:37] Wat in het interieur akkoord zit dan is een tekort wat eigenlijk in de afzienbare toekomst hebben we tot en met tweeduizend twintig, dertig gekeken. Niet onder de drie procent zakt naar is hiervoor historisch gezien aan de hoge kant

[1:42:53] dus vrij ruim budgettair beleid en in die zin van geen reden om nu te gaan verruimen, zou ik zeggen. Gegeven de onzekerheden zijn.

[1:43:03] Dan.

[1:43:06] Ja. De vraag van heer van houwelingen. Wat betekende oplopende rentes voor de houdbaarheid. Ik dacht dat ik zou komen van de van de schulden in eurolanden, maar het de houdbaarheid van de hypotheken. Daar zal het nodige over gezegd. Wat als de rente naar de tien procent gaat

[1:43:24] dan mag je inderdaad verwachten dat dat de hypotheekmarkt en de woningmarkt in

[1:43:33] een forse klap krijg je ziet u nu al dat mensen toch even wachten met een nieuw huis kopen tot ze hun eigen huis verkocht. Ziet je ziet zo'n zo'n beweging in de woningmarkt waarbij even een pas op de plaats wordt wordt gemaakt.

[1:43:49] Tegelijkertijd en ik heb dat ook in mijn inleiding gezegd er is best een hoop gebeurd sinds de vorige crisis en waren waar de huizenmarkt natuurlijk echt wel een klap krijgt als het gaat om leennormen als het gaat om verplicht aflossen. En toch fiscaal wordt dat nog steeds gesjoemel gestimuleerd, ook al zijn er weer even meer aflossingsvrije hypotheken als de rente staat stijgt de wordt een aflossingsvrije hypotheek die weer minder aantrekkelijk is.

[1:44:21] Dus ja, er zijn risico's tegelijkertijd voordat we op tien procent zitten zijn we denk ik wel een stuk verder

[1:44:30] hypotheken zijn ook langer gefinancierd. Dan dan in het verleden. Dus ik zie hier nog niet op op hele korte termijn alle kwalen over ons heen komen. Maar het is wel iets om goed in de gaten te houden.

[1:44:45] Heel kort dat jij geen vader.

[1:44:46] De excuusbrief boete moet nu weg maar dank voor uw antwoord.

[1:44:50] Er was elkaar,

[1:44:52] De heer. Hij had ook nog vragen over die de gevolgen van de stijgende inflatie en en met name de stijgende rente. Hoe waarschijnlijk zijn die scenario's. Ja. Voor mij zegt de techniek van een scenario bouwen dat je er eigenlijk nooit waarschijnlijkheden op mag plakken omdat je nou juist afhankelijk is van van de aannames die die erin stopt. Wij komen wel kondigen ik weer ontzettend bij publicatie aan komende maand of deze maand eigenlijk

[1:45:22] met een wat nadere uitwerking van mogelijke scenario's voor de voor de inflatie en in welke omstandigheden die zich voor zouden doen

[1:45:30] en dan de vraag van de heer nijboer. Wie moet nou de laste van de inflatie dragen? Ja. Zoals hij zelf zei is dat uitstek een politieke vraag. Ik denk het wel kan constateren dat het op dit moment

[1:45:44] de last toch vooral bij huishoudens en ik heb al eerder gezegd ook met name relatief gezien bij huishoudens met lagere inkomens terecht komen

[1:45:56] en dat er dus je zou kunnen kijken naar de verdeling van die lasten of je die dan ook naar de toekomst zou moeten verschuiven naar daar

[1:46:04] daar zou ik twijfels bij hebben. Zeker gegeven. Het feit dat de rente nu aan het oplopen is

[1:46:12] en dat betekent dat de toekomstige generatie dan ook die rentelasten zullen moeten dragen. Dus ik zou daar niet te snel voor kiezen.

[1:46:21] Tenslotte over de crypto s na alles wat de heer knot daarover gezegd heeft degelijk en tegelijkertijd

[1:46:31] nou zou ik willen zeggen waarom zou je wel plastic rietjes willen verbieden en niet script op het einde heeft nog een zeker nut zijn. Maar goed dat is mijn standpunt. Daar is denk ik.

[1:46:48] Dank u wel, mevrouw.

[1:46:51] Dankuwel. Nou als ik een beetje snel praten dan zijn we voor tijd gereed. Wat volgens mij nog een ronde. Ik denk het als de rente tien procent gaat bedragen dan is niet zozeer de houdbaarheid van hypotheekvormen gaat de woningmarkt gewoon flink onderuit zou denk ik. Mijn belangrijkste gedronken hebben en dan blijven al die mensen die spulletjes nog wel betalen. Maar die woningmarkt ziet er dan wel gek uit en zijn vooral de tweede orde effect waar hij eerder aan refereerde denkt maar het punt waar je op zou in de of zorgen over zou maken over in aanvulling over bij dit ruim modern monetair beleid functioneren de financiële markten wel goed als ik eerlijk ben in de techniek. Want alles loopt in er klopt niets uit die er is wel het fenomeen dat je een tijdje hebt gehad zou worden. De wordt het wel goed geprijsd. Dus als dat een functie is voor financiële markten. Dan kun je daar vraagtekens bij stellen.

[1:47:44] En als hij daar dan denkt dat moet worden hersteld. Dan is dat denk ik toch fijner als iets wat geleidelijk gebeurd zeg maar vanuit ons perspectief van de markt

[1:47:53] dan wanneer dat plotsklaps gebeurt als je plotsklaps zichtbaar aanpassingen krijgt in de rente en daarmee ook in de afwikkeling daarvan. Dan is het wel wordt het wel uitdagend voor de klim en voor de een voor de voor mensen met futures en je cliënt moet betalen.

[1:48:09] Dus ja. Technisch gaat het goed en dat blijft ook goed gaan als de ecb zijn zijn talent blijft bewijzen door geleidelijk de rente naar genormaliseerd te krijgen

[1:48:19] dan optreden op het terrein van de vrouw van de heer grimmius over huizen en energie. Nu kunt zien of lijken te zien is dat het feit dat een huis wel of niet. Energiezuinig is. Dat zit nog niet goed ingeprijsd in de prijs van de woning en of het huis zichtbaar klimaatrisicos

[1:48:39] in een klimaat riskant gebied bevindt schijnt voor grote delen te zijn waar we nu zitten. Dat zit ook nog niet in de prijzen en dat is op zichzelf wel een aandachtspunt want idealiter zou dat wel goed in de prijs zitten want dan ga je ook automatisch niet

[1:48:53] te veel te veel lenen. Want dan is dat in lijn met

[1:48:57] makkelijk moeten we daar allemaal nog meer informatie over inwinnen en dat ook met elkaar realiseren. Als wij zelf zeggen over kijk daar nog eens naar. Dan zeggen we dan kijken we naar hele meer zeg maar. Je kunt ook zeggen dan ben je bezig met het kleine werken niet met grote werk. Maar goed. Alle kleine beetjes maken een grote dan is de vraag of je bij het vaststellen van de normen nu het gemiddelde energie label moet nemen of bijvoorbeeld het minst zuinige energie label en dat is een advies wat volgens mij zowel de nederlandsche bank als de afm wil hebben ingebracht in en dan krijg je iets van een aftikken zichtbaar in dingen. Maar idealiter zou natuurlijk deze na deze informatie goed gevangen zijn in de huizenprijzen

[1:49:40] dan op de vraag over de de normering. Kijk ik ben opgegroeid, niet alleen omdat ik een tijdje bij het in het huis van tinbergen heb mogen bivakkeren met het enige instrument voor een doel. Ik denk het instrument van de lto is om te zeggen wat kunnen mensen zich veroorloven. Daarvan zeggen waar is die straf die niet een beetje afgezet. Kan dat niet strakker, maar het lijkt mij niet een instrument als je in die tinbergen filosofie zit om te zeggen is de verhouding tussen aow gerechtigde de we die balans veranderen. Als ik dat als u dat om politieke redenen wel nuttig vindt dan zijn daar weer andere instrumenten die u daarvoor zou kunnen inzetten en dat lijkt ons vanuit technisch oogpunt de koninklijke weg naar voren

[1:50:21] dan over de crypto s. Ik heb in mijn betoog al gezegd dat wij zijn er zijn nu is het zo dat crypto s

[1:50:29] particuliere en professionele professionele partijen professionele partijen in nederland. Die zijn ook nog steeds heel erg op afstand gebleven, al dan niet gestimuleerd door ons om daarin te acteren. Bij burgers hebben we ook geadviseerd tegen. Het is ook weinig aangeboden. We geven zelfs les op mbo hierover en tot op heden is het zo dat ze het niet zoveel instappen. Maar wat nu is kan heel erg veranderen, zowel voor particulieren en daar zijn we dan echt bezorgd over, maar ook voor professionele partijen die echt denken. Numico eraan komt. Ja. Dankje. Dit is het moment waarop het klaarblijkelijk

[1:51:05] geoorloofd is en dat is dan wel een punt van aandacht aan aan onze kant. Dat is zeg maar de wereld van crypto. Dan kunt u zeggen ja dat kan ook nog een hele andere type financiële dienstverlening komen die zich helemaal in de crypto wereld gaat bevinden met kredietverlening om andere dingen en dat vindt plaats buiten toezicht

[1:51:25] zonder de normale randvoorwaarden van anti witwas investeringsbudget bescherming of investeerdersbescherming, consumentenbescherming leennormen manipulatie van de markt en dat dat is nu nog heel klein.

[1:51:39] Maar dat kan wel groot worden en dat is denk ik wel een bron van zorg en het tempo waarin de markt zich ontwikkelt, lijkt niet helemaal een op een te zijn met het tempo waarin wij in europa hiervoor wetgeving voor elkaar kunnen krijgen en op het terrein van verbieden is wel de ervaring zichtbaar van een toezichthouder die het genoegen heeft tot diensten grensoverschrijdend worden aangeboden is dat dat wel heel erg ingewikkeld is om dat ook effectief

[1:52:04] te bestrijden.

[1:52:06] Daar besteden we veel tijd en energie aan in het europese maar dit is niet eens alleen een europese markt. Dus. Hoewel ik het dit gevoel snap, is het anders dan een pesten kindje zich maar niet makkelijk te zeggen nou ik had voor mijn eigen grondgebied uit althans in de zin voorbij de de symboolwerking. Dat is de reden waarom ook het een sympathiek idee. Maar als degene die er dan op moet toezien denkt van ja hoe dan.

[1:52:32] Dank u wel.

[1:52:33] Dankuwel.

[1:52:35] Ik heb een dubbelmandaat als voorzitter. Het eerste is dat ik de uk de company moet inslaan. Dat gaat goed en dat houden we zo een tweede is de om zestien uur vijfenveertig stipt stoppen.

[1:52:44] Dus we hebben nog wel tijd voor een vraag voor wie dat wil.

[1:52:48] Ik zie eigenlijk iedereen dan gaan we heel kort staccato vragen doen want we gaan wel echt om zestien, vijfenveertig de rekening.

[1:52:56] Dank u. Voorzitter, ook dank aan de zie de explosies. Als ik het goed begrijp wanneer knots en hoge hypotheekschulden van particulieren via de tweede orde effecten ook kunnen zijn voor de financiële stabiliteit dat goed begrepen

[1:53:11] bijna aflossingsvrije hypotheek

[1:53:14] hebben mensen in feite looptijd legt voor verlengd. Maar ze moeten over dertig jaar in één klap alles terugbetalen. Dat geeft extra risico.

[1:53:23] Dat klopt ook.

[1:53:25] Analoog redenerend geldt natuurlijk vijfde net zo goed voor de schulden van een land als italië.

[1:53:30] Want die hebben ook gewoon van de lage rente gebruik gemaakt van looptijd te verlengen, zullen over dertig jaar als de woedend is moeten terugbetalen.

[1:53:37] En als blijkt dat door de gestegen rente

[1:53:40] ze dusdanig deel van het bnp moeten uitgeven aan rente. Dan zullen we moeten bezuinigen op salarissen, pensioenen en kunnen ze ook minder importeren is er ook een gevaar voor de financiële stabiliteit

[1:53:50] is de president met me eens

[1:53:53] en dat is eigenlijk een argument wat ik toch zelden hoor ook niet eens naar je school lezing.

[1:53:59] Dankuwel dankuwel

[1:54:01] kan kan ik ga het voorbeeld geven dat het nog korter kan.

[1:54:04] Ik kan nog wel iets korter. Ik ik hoorde de heer knot praten met een zeker enthousiasme over het vanzelf verdwijnen van de deel van de schuld als centrale bankiers enthousiast worden over iets. Dan moet je altijd erg oppassen en ik vraag me af of ik hier een agenda zie namelijk dat centrale bankiers inflatie laten oplopen om de schuldenberg of de toppen die zij zelf hebben veroorzaakt met een lage rentebeleid van. In feite is het een bonus op schuld maken en een straf voor landen met een goed verstandig beleid.

[1:54:35] De

[1:54:36] die eerder al transfers hebben betaald, zoals in het corona herstel fonds waar nederland voor vijfenveertig miljard garant staat twee honderd miljard naar italië, spanje, enzovoort. Dan wordt nederland nederland is dan het land dat in dat systeem dat denken wordt afgestraft. Nou dan zeg ik dankuwel.

[1:54:54] Dankuwel meneer van dijk.

[1:54:56] Twee korte vragen twee en het zijn wat wat een vragen en beetje het verlengde wat mijn buurmannen zeiden wat gaat de ecb doen als straks de obligatierente van italië naar zes procent gaat. Wat is dan de ingrepen die zijn net zoiets. Dan zijn we verplicht iets in te grijpen. Ik hoop het niet.

[1:55:15] En aan de heer hazekamp. Wat hoe ziet nederland eruit als poetin de gaskraan naar duitsland dichtdraait.

[1:55:23] Kunt u daar een inkijkje geven hoe we er dan voor staan.

[1:55:26] Heldere dag, mevrouw.

[1:55:28] Dank u. Voorzitter, het antwoord van van de geest roept heel veel vragen op over beprijzing en hoe je dat zou moeten doen als je de grote vraag oproept. Maar met die bewaren voor volgend jaar een andere plekken ook verband tussen die duurzaamheid, risico's en financiële stabiliteit. Mijn vraag.

[1:55:44] Je gaat over de vergelijk met de jaren zeventig en het akkoord van wassenaar eigenlijk best een vergelijkbare situatie energiecrisis inflatie risico. Alleen toen zagen we inderdaad een om prijs spiraal en was het antwoord loonmatiging. Ik kijk uit dat ik straks uitgeprint op de groenlinks kamer dat dnb plaatje met die nederlandse data kan hangen. Zitten we niet in het omgekeerde scenario en is de tegenhanger niet hele forse grote loonsverhoging.

[1:56:11] Dank u wel.

[1:56:14] Wel nog een vraag aan de heer knot cordon zeggen de financiële markten. Er is sprake van marktwerking en de obligatiemarkt functioneren nog steeds goed. Dan zou mijn vraag zijn. Vindt u dan dat de huidige scratch het gebrek aan spits in de eurozone dan ook de risico's goed te reflecteren.

[1:56:32] Dankuwel. Die grinwis.

[1:56:34] Voorzitter, veel dank diverse uitspraken over keepers die interesseerde mij wel natuurlijk. De uitsmijter van van hazekamp als als zeg ik dat toe op de taart.

[1:56:48] Mijn vraag is wel van gaan we daar niet teveel met deze uitspraken uitgaan en nederlandse of europese context met allemaal van fatsoenlijke instituten stabiele infrastructuur en alles en we vertrouwen ook onze banken en en de centrale bank over het algemeen. En

[1:57:02] maar in een oorlogsgebied zoals rusland, oekraine de aan één keer zag je heel veel meer crypto transacties of in andere gebieden met de niet functionerende staten van een uit haar hand lopende inflatie. Daar zie je dat crypto toch een soort meer worden vertrouwd dan de valuta van het land zelf door de eigen inwoners vaak. Ik kan er nog eens op worden ingegaan op keepers met vanuit het uit wat meer mondiale perspectief.

[1:57:28] Dankuwel.

[1:57:29] Dan geef ik de heer knot als is het woord voor de.

[1:57:32] Beantwoording van de laatste vraag.

[1:57:38] Even weer beginnen over de staatsschulden. Dat denk ik toch wel een paar dingen gehoord heb ik het niet mee eens. Ben een hypotheekschuld is echt iets anders dan een staatsschuld een hypotheekschuld is gewoon een schuld die op basis van onderpand wordt aangegaan. Dus een lening tegen onderpand,

[1:57:56] waarbij ook nog een inkomens stroom als als garantie geldt,

[1:58:02] terwijl een staats van de overheid is in staat om staatsschuld uit te geven om de overheid in staat is om belastingen te heffen.

[1:58:09] Dat is gewoon dus en maar dat is een heel ander type onderpand dan een huis wat eventueel op een veiling verkocht kan worden en ook ex ante een bepaalde inkomen stroom die de de potentiële koper kan overleggen op het moment die bij de bank komt voor een hypotheek. Dus ik vind dat deze vergelijking niet getrokken kan worden en een andere manier om dit te illustreren is dat staatsschuld dat ik helemaal nooit afgelost.

[1:58:34] Hij wil.

[1:58:36] Historisch gezien wordt staatsschuld. Je groeit gewoon uit naar staatsschuld wordt nooit afgelost. Ook in nederland niet. Het is gewoon staatsschuld wordt irrelevant doordat de economie blijft doorgroeien en doordat je opvalt met geen nieuwe staatsschuld meer maakt. Maar dat is gewoon de manier waarop bij alle landen, inclusief nederland van dat van de staatsschuld afkomen. Het idee dat dat de overheden decennialang overschotten op de begroting genereren om staatsschuld actief te gaan aflossen.

[1:59:03] Sorry, ik zal ongetwijfeld een enkel voorbeeld in de wereld zijn waar dit het geval is. Maar dat is absoluut niet niet de regel en dat geldt ook voor italië. Italië heeft niet zozeer een probleem met de overheidsfinanciën. Italië heeft een probleem met veel te weinig groei,

[1:59:19] veel te lage productiviteitsstijging en veel te lage potentiële groei.

[1:59:23] Maar italië is een land als je kijkt naar de overheidsfinanciën eigenlijk altijd een primair overschot. Een van de weinige landen met een primair overschot tussen het overschotten. Als je kijkt en je laat de rentebetalingen weg

[1:59:36] en italië zal een dalende staatsschuld quote moeten laten zien. Linksom of rechtsom. Ik bedoel dat daar is iedereen het over eens. Maar dat zal vooral moeten komen van hervormingen en zorgen dat de potentiële groei die twintig jaar lang nul is geweest in italië productiviteitsgroei. De eerste tweeëntwintig jaar van de euro.

[1:59:55] Die zal nazeggen ze één procent getild moeten worden en daarom is, miste de meneer die ook flink aan het hervormen op dit moment in italië.

[2:00:04] En dan is de italiaanse staatsschuld. Prima hanteerbaar en houdbaar. Dan zal die nog steeds zal zal het heel lang duren voordat hij op vergelijkbaar met nederland vergelijkbare niveaus zal zitten. Maar zodra die schuld een duidelijk dalend pad in heeft gezet, dan zal er ook altijd een beleggers community zijn in de wereld die gewoon bereid is om die schuld te financieren. Want immers, we hebben zo ontzettend veel spaargeld. Dat zijn weg moet vinden naar beleggings titels. Ja, dan zijn italiaanse beleggingssite gewoon aantrekkelijk om in om in te gaan beleggen.

[2:00:38] Nou is uw vraag. Meneer hij en ja wat is een faire split op italië ik dat ik moet eerlijk zeggen. Die vraag kan ik bijna niet beantwoorden. Maar nogmaals, als u vraagt van wanneer gaat de ecb. Wat doen dan gaat het niet per se

[2:00:50] onder niveaus van rente en niveaus van splitsen gaat het vooral om. Is het ordelijk komt het tot stand in normale markten met normale prijsvorming of is het wanordelijk en schiet de prijzen omhoog en krijg je zichzelf versterkende effecten en schieten we eigenlijk in de economie praten dan over multiple evenwicht te schieten we dan van in één keer van een goed evenwicht

[2:01:11] na een slecht even een. Dat zullen we altijd proberen te voorkomen.

[2:01:17] Nogmaals, de huidige spits en dan wil ik toch nog een keer gezegd hebben. Die worden alom gewoon gezien als ordelijk en niet niet wanordelijk. Maar ik weet niet wat de toekomst. Wat de toekomst hier gaat brengen

[2:01:31] en meer eppink. Ik ben zeker niet enthousiast over het schulden weg installeren. Want daar hebben we het over. Ik constateer alleen wel dat als je hoge inflatie hebt waar ik niet enthousiast over ben. Ja, dan is het effect wel dat de schuld bbp ratio daardoor het komende jaar fors zal gaan dalen. Dat is meer een observatie. Maar ik ben er niet enthousiast over en b. Het komt voor het grootste deel door energieprijs stijgingen waarvan sowieso ik de gedachten verwerpen dat de ecb dat expliciet heeft gecreëerd. Ik denk dat de ecb daar helemaal niet zoveel invloed op heeft gehad op die energie prijsstijgingen.

[2:02:14] Mevrouw mag me toe. Dat is interessant is interessant te vergelijken met de jaren zijn. Ik ben het absoluut mee eens dat een belangrijk verschil met de jaren zeventig was de automatische prijscompensatie in de jaren zeventig. Die is er nu niet. En dus dat is de reden waarom inderdaad de rekening. Vooral

[2:02:31] bij werknemers en minder bij werkgevers terechtkomt en dus is er nu ook helemaal geen reden om een akkoord van wassenaar over loonmatiging ofzo te stijgen. Ja. En dan keek er is ruimte voor loonstein. Dat heb ik ook meerdere keren gezegd ik wil alleen wel zeggen. Het heeft niet zo veel zin om te proberen die energieprijs stijging te gaan afwentelen dat deel van de energie inflatie.

[2:02:54] Tuurlijk werknemers, werkgevers en de overheid kunnen natuurlijk heel veel vergaderen tijd gaan besteden aan het proberen die rekening op elkaar af te wentelen, maar draait om alleen maar rond. Want ergens zullen we in dit land moeten nemen. Dat is. We zijn daar collectieve annemarie. Dus mijn

[2:03:10] gevoelens zijn focus gewoon meer op de kerninflatie dus op de de inflatie soorten anders dan energieprijzen inflatie plus de productiviteitsstijging die natuurlijk altijd nog steeds is in nederland en dat geeft best wel een behoorlijk stukje loonruimte en die is er gewoon en dat is iets anders. Incidentele woonruimte laatste dan zal ik stoppen dan een loom prijs spiraal.

[2:03:32] Dankuwel hazekamp.

[2:03:36] Misschien als aanvulling op dat laatste punt. Ik denk inderdaad dat er dat er ruimte is voor voor een zekere mate van van loonstijging.

[2:03:44] Maar inderdaad, zoals gezegd het is uiteindelijk een verdelingsvraagstuk. Hoe gaan we om met het feit dat we collectief toch iets iets armer zijn geworden door die stijging van de importprijzen

[2:03:55] en ik heb ook al eerder gezegd er is er lijkt ook wel wat ruimte voor de bedrijfswinsten om een zeker bij bedrijven met marktmacht om een zekere mate van prijsstijging te absorberen en dat betekent dat die

[2:04:10] winsten kleiner geworden

[2:04:14] dan de vraag van heer geen die licht ik eigenlijk een beetje buiten het bestek van waar we het vandaag over hebben, want dit is een financiële

[2:04:21] risico reportage of een gesprek over de risico's voor het nederlands en misschien het europese financiële stelsel. De vraag is zijn er dan toch niet nuttige toepassingen mondiaal gezien van crypto s denkbaar.

[2:04:34] Nou wat dan genoemd wordt en we hebben daar ook een eerdere cpb reportage op gewezen is, is internationale bank transfer zelfs alternatief daarvoor om met name

[2:04:45] en gastarbeiders. Mensen die die ergens anders werken en dus geld naar huis sturen om dat goedkoper te maken. Dat is wel dat dat kan in sommige omstandigheden denk je inderdaad wel een rol spelen aan de andere kant zou je ook kunnen zeggen misschien als daar een probleem zit, zijn er ook wel gerichte oplossingen denkbaar die niet

[2:05:06] toch de de vele negatieve effecten teweegbrengen die die crypto s ook met hebben.

[2:05:13] En dan werken we aan. Sorry. Daar werken wij binnen de aan dus voor zover steenbok cohen is ontstaan uit onvrede over de traagheid en de kosten van het internationale grensoverschrijdende betalingsverkeer is natuurlijk veel beter om die traagheid en die hoge kosten aan te pakken en we hebben een binnen de ecb een werkprogramma. Dat loopt tot tweeduizend, zevenentwintig. Maar als dat allemaal is afgerond dan deze gewoon een maximum aan de kosten die kunnen worden berekend. Een minimum aantal tijd dat het mag kosten om een transfer en dat gaat tot een significante verbetering leiden, zowel in snelheid als in kosten als in effectiviteit

[2:05:52] en ook dan zal dus moeten blijken of er dan nog steeds een bedrijfsmodel overblijft voor stevig coin op het moment dat je deze factor gewoon wegneemt.

[2:06:02] Een etc financial stability board.

[2:06:04] U was klaar. Ik heb me vergist.

[2:06:09] Ik heb eigenlijk alleen maar heel kort iets te melden over over crypto skipper is volgens mij een verschil tussen de techniek waar je best wel zegeningen van zou kunnen verwachten of dat nou gaat in de vorm van sneeuw of sowieso zeg maar als nieuwe infrastructuur voor de financiële sector. Daar kan iedereen van profiteren. Het mondiale perspectief wat u noemde wat u noemde vroeger als als het niet zo goed ging in een land first beste oplossing. Maar als dat dat was dan kreeg je een dollar en ik weet niet zeker of ik nou gelukkiger zou zijn met een crypto waarvan ik de uitgever niet precies kennen waarvan de spelregels mij onbekend zijn en manipulatie vaak voorkomt kan zo'n hele trits opnoemen

[2:06:48] versus versus de meer ouderwetse manier om je te onttrekken aan suboptimaal regering in eigen land

[2:06:59] maar voorzichtig formulier.

[2:07:02] Hartelijk dank. Dan komen we aan het einde van dit rondetafelgesprek waar tal van onderwerpen voorbij zijn gekomen, wat heel nuttig is gevonden door de leden. Ik dank de president van de nederlandsche bank. De directeur van het centraal planbureau en de voorzitter van de autoriteit financiële markten.

[2:07:19] Ik dank de collega's voor een goede vraag en inbrengen en ik dank de mensen die het volgde ook voor een belangstelling

[2:07:26] en dan sluit ik hiermee de vergadering.