1848 Factsheet - Kritiek op minister Schouten stuwt politieke druk op stikstofdossier

Door Lucas Benschop (@lucasbenschop)

De 1848 politieke factsheet. Wat je móet weten over deze parlementaire week.

Wie tijdens het weekje herfstreces reflecteert op de afgelopen maanden en vooruitkijkt richting kerst kan concluderen: er is slechts één kardinaal thema dat het Binnenhof in een wurgende greep houdt: stikstof.

Al het andere lijkt klein bier of is slachtoffer geworden van de beperkte aandachtsspanne van de Binnenhofbewoners. Het regeerakkoord is anderhalf jaar voor de verkiezingen grotendeels uitgevoerd. Zelfs over het klimaat en de pensioenen hoor je weinig nu er voor de zomer politieke akkoorden werden gesloten. De begrotingen gaan door de steun van GroenLinks geruisloos door de complete Staten-Generaal.

Het gemor over het optreden van Stef Blok vlak voor het reces toont de vluchtigheid aan. Snoeiharde kritiek kwam er, ook vanuit de coalitie. We hebben een weekje reces gehad, de Turken zijn weer weg uit Syrië, je hoort niemand er meer over.

Hoewel onvergelijkbaar in impact lijkt het een beetje op de dividenddiscussie van vorig jaar. In Den Haag lijkt het soms maar over één ding tegelijk te kunnen gaan.

Toch zal het voor de coalitie nog een hele toer worden om de kerst te halen met een voor iedereen aanvaardbaar stikstofpakket. En de nieuwe PFAS-normen voor de bouw maken de kwestie alleen maar complexer. Totale lamlegging van de bouw lijkt inmiddels een feit, ondanks de nodige sanerings- en salderingsopties.

Terwijl de temperatuur politiek oploopt door hardere acties en polarisering van het debat leggen metakwesties nog eens extra politieke druk op de zaak. Zo kwam De Volkskrant met een huiveringwekkende reconstructie van de aanloop naar de stikstofcrisis. 

Hieruit wordt pijnlijk duidelijk hoe het stikstofbeleid al jaren een dekmantel is om de natuurbescherming ondergeschikt te maken aan de belangen van infrastructuur en veehouderij. Ook signalen dat het beleid juridisch onhoudbaar was werden genegeerd, ook onder politieke verantwoordelijkheid van minister Schouten. Voor haar was het hele PAS-dossier jarenlang 'achtergrondmuziek'. 

Vrijwel tegelijkertijd met het neerploffen van de krant op de deurmat stuurde de minister al een Kamerbrief uit met een stellige ontkenning dat haar ministerie te afwachtend is geweest. 

Hoe dan ook kan de minister een bloeddorstige oppositie verwachten. Ze zal moeten uitleggen hoe het kan dat haar ambtenaren haar niet waarschuwden voor de dreigende rampspoed. Ook zal ze gedwongen worden tot zelfreflectie. Heeft ze zelf wel voldoende de vinger aan de pols gehouden? Heeft ze voldoende regie genomen? 

Met name de rechterflank zal stevig op het orgel gaan. De PVV en FVD hebben zich aangesloten bij het boerenfront, waarbij alles uit de kast getrokken zal worden om het bastion Rutte 3 te breken.

Maar zolang het vertrouwen tussen de coalitiepartijen nog op orde is zal er hoop blijven op een oplossing. De betrokkenen zijn anders dan ten tijde van Balkenende 4, toen de topfiguren binnen CDA en PvdA elkaar vanaf dag één eigenlijk al niet konden uitstaan.

En de sfeer is ook anders dan tussen VVD en D66 in 2006, toen Rita Verdonk in haar profileringsdrift een wig dreef tussen de partijen. En ook anders dan in de vroeger jaren toen nieuwe verkiezingen niet in potentie een verpletterend effect hadden op de samenstelling van de Tweede Kamer.

Rutte heeft in zijn premiersjaren altijd de koers gevaren dat partijen in een coalitie zich aan elkaar committeren. Opgeven is daarbij geen optie. Sensationeel furieus was hij toen Wilders het in 2012 toch waagde om hem richting de koningin te sturen.

Dat het uitzitten van de rit geen doel op zich is zegt hij vooral voor de vorm. In feite komt het daar namelijk wel op neer. Hij wil niet het imago van een plucheplakker krijgen, maar een kabinetsbreuk zou hij als persoonlijke nederlaag ervaren.

En toch zijn daar ook grenzen aan. Zolang de politieke druk steeds groter wordt en politieke opvattingen eventueel onverenigbaar blijken, kan het altijd misgaan. Van de vier coalitiepartijen hoeft er maar eentje te zijn die op gegeven moment concludeert: nieuwe verkiezingen zijn beter verdedigbaar dan een stikstofakkoord.

Directe notificaties bij politieke ontwikkelingen rond de stikstofcrisis? Maak dan dit dossier aan op 1848.nl.

Wil jij voor jouw organisatie iedere week een vergelijkbare nieuwsbrief op maat over de voor jouw organisatie relevante politieke ontwikkelingen plus duiding en de politieke agenda? Mail naar info@1848.nl voor de mogelijkheden of bel met 06-1905 6876.

Rutte 3

Een alleraardigst artikel in AD afgelopen week met betrekking tot de verhoudingen in de coalitie. Veelzeggend voor de controledrift van de coalitie is de meest recente overlegstructuur, op dinsdag na de stemmingen, tussen de coalitieleiders in de Kamer.

Na de ministerraad op vrijdag, de bewindspersonenoverleggen op donderdagavond, het topberaad op maandagmiddag is er dus nog een moment waarop een en ander wordt afgestemd, onder andere over de 'lastposten' in de fracties.

De gesprekken op dinsdagmiddag tonen blijkens het artikel de goede verhoudingen in de coalitie. "Soms gaan er vakantiefoto’s rond. Of recenter: kiekjes van de verbouwing ‘bij Klaas thuis’. Er is koffie en er worden grappen gemaakt. De benen kunnen er op tafel", zo valt te lezen.

Bij de gesprekken zou de vraag op tafel zijn gelegd: Wat gaan we nog doen in de laatste jaren van Rutte 3? De vier mannen zouden in ieder geval een herenakkoord hebben gesloten om pas najaar 2020 de handschoenen naar elkaar uit te doen. Tot die tijd moet de lieve vrede worden bewaard om politiek zaken te doen. Het wordt nog een behoorlijke toer dat vol te houden.

Begrotingsseizoen

Het najaar is op het Binnenhof begrotingsseizoen. Met elke week een aantal begrotingsbehandelingen. Gisteren het Belastingplan, vandaag Binnenlandse Zaken, woensdag VWS.

Eén op één is het daarmee ook het seizoen van de zorgvuldig georkestreerde plannetjes (autovrije zondag, Prinsjesdag on tour, kinderen op woensdag gratis met ov). Veel media hebben wel interesse om met de scoop uit te pakken, zeker als er al een meerderheid vóór is. De politici hebben hun profileermomentje.

Zonder wat af te willen doen aan het belang van sommige van deze plannetjes zijn het wel altijd kwesties in de marge en vaak budgetneutraal of goedkoop. Als er substantieel extra geld nodig is moet er immers dekking worden gevonden en dat ligt politiek alweer een stuk ingewikkelder.

In het verlengde hiervan snappen ook de vele belangengroeperingen hoe het werkt in Den Haag. Niet toevallig plant de bouwsector hun actiedag woensdag juist een paar dagen voor het begrotingsonderdeel Wonen en ruimte. Ook de leraren hebben hun volgende demonstratiedag precies in de week van de begrotingsbehandeling OCW.

D66-leider Rob Jetten liftte gisteren mee met een ongetwijfeld tot in detail afgestemd voorstel voor een 'vangnet' voor de bouwsector. Hij denkt onder andere aan een deeltijd-WW, om te voorkomen dat bouwvakkers op straat worden gezet.

In het PFAS-dossier lijkt het kabinet de onrust te willen bezweren door de vlucht naar voren te nemen en de normen weer te versoepelen. Zo kort na het instellen van de strengere norm komt dat al snel over als paniekvoetbal en roept het vragen op op basis van welke feiten in juli de norm eerder juist is aangescherpt. Ook verantwoordelijk staatssecretaris Van Veldhoven zal wat uit te leggen hebben aan de Kamer.

Jetten

Rob Jetten is nog altijd niet de onbetwiste nieuwe politiek leider van D66. Daarvoor krabbelt de partij nog te traag op in de peilingen. Even leek hij afgelopen week zijn kandidatuur voor het lijsttrekkerschap aan te kondigen. Met een teaser op Twitter, juist voor de dag dat de kandidaatstelling geopend werd.

Het bleek slechts de aankondiging dat hij vanaf dat moment niet meer te zien zal zijn met zijn kenmerkende bril, maar voortaan lenzen zal dragen. Vermoedelijk naar aanleiding van grondig kiezersonderzoek en advies van imagoexperts waaruit blijkt dat de bril en de glimlach hem een te vriendelijk imago geven. Of die glimlach ook verdwenen is moet nog blijken, maar op het filmpje waar het 'nieuws' bekend werd staat de blik in ieder geval strak.

Het betekent in ieder geval dat Jetten een ultieme poging onderneemt om premierfähiger op de kiezer over te komen, een stap die hij niet zou zetten als hij totaal geen ambitie had lijsttrekker te worden.Met zijn imagoboost komt hij in een illuster rijtje, zo zette De Volkskrant uiteen.

Opstelten

Pas als een politicus na verloop van tijd - vrij van belangen - gaat terugkijken op het politieke leven ontstaat een compleet beeld van wat er nou daadwerkelijk is gebeurd. In de bonnetjesaffaire was het vertrek van Opstelten na een keten van fouten onvermijdelijk. Je had een bestuurder van zijn kaliber een fijnere aftocht toegewenst.

Toch blijft het gezien die statuur curieus dat hij toegeeft in het debat over de omvang van de deal vooral te hebben zitten gissen. In zijn biografie verklaart hij dit juist doordat hij burgemeester ging spelen. "Ik probeerde de boel te bezweren met het mantra dat het dit bedrag ongeveer moest zijn. Toen heb ik ook nog gezegd dat het een kwestie van vertrouwen was", aldus de oud-minister.

Uit de biografie blijkt verder dat toenmalig fractievoorzitter Zijlstra al een half jaar voor diens vertrek zinspeelde op het einde, via zijn spindoctor Henri Kruithof.Lees hier het uitgebreide interview met Opstelten in De Volkskrant.

Klaver

Een opvallend incident in Ethiopië afgelopen week. Jesse Klaver en Bram van Ojik moesten met hulp van de Nederlandse autoriteiten uit een onveilige situatie worden bevrijd. Ook minister Blok zou zich met de kwestie hebben bemoeid. Sindsdien is het reisadvies aangescherpt. Vooralsnog heeft GroenLinks zelf nog niet gereageerd.

Op de agenda

Dinsdag

14.00 Vragenuur, stemmingen, regeling van werkzaamheden

16.00 VAO Energiebesparing/Aardgasvrije wijken/BENG-eisen

16.15 Begroting BZK

20.45 Voorstel van Rijkswet van de leden Sjoerdsma, Asscher, Van Otterloo, Van Wijngaarden en Van Ojik houdende regels inzake het creëren van tijdelijke uitzonderingen op de Rijkswet op het Nederlanderschap (Rijkswet inperking gevolgen Brexit)

Woensdag

10.15 Begroting VWS

10.15 Wetgevingsoverleg Begrotingsonderzoek OCW

13.30 Hoorzitting Langetermijnwaardecreatie

15.00 Wetgevingsoverleg materiaal/personeel Defensie

15.00 AO Cybersecurity

16.00 Debat Stint

20.30 Wijziging van de Wet arbeidsongeschiktheidsvoorziening jonggehandicapten en enkele andere wetten in verband met verdere activering van de participatie van jonggehandicapten en het harmoniseren van de verschillende regimes Wajong

Donderdag

10.00 AO Gewasbeschermingsmiddelen

10.00 AO Forensisch onderzoek

10.00 AO Kindgebonden budget en kinderbijslag

10.15 AO Bestuursakkoord PO en sectorakkoord VO

10.15 Begroting BZK (vervolg)

14.00 AO Aanbesteden

16.00 Begroting VWS (vervolg)

19.30 AO Voortijdig schoolverlaten

Wie kun je feliciteren?

Dinsdag 29 oktober: Menno Snel

Woensdag 30 oktober: Ronald van Raak

Zaterdag 2 november: Sigrid Kaag

De 1848 Factsheet?

1848.nl stuurt politiek geïnteresseerden elke week een overzicht van wat je móet weten over politieke ontwikkelingen en wat er komende week politiek interessant gaat worden. Laat me weten wat je ervan vindt! (lucas@1848.nl)

De 1848 Factsheet elke dinsdagochtend in je mail? Schrijf je dan hier in.

Volg 1848.nl ook op Twitter om direct op de hoogte te zijn als er een Kamerbrief uitgaat. De Kamervragen publiceren we via dit Twitter-account.