1848 Factsheet - Oorlogsverklaring Omtzigt kán álles veranderen

Door Lucas Benschop (@lucasbenschop)

De 1848 politieke factsheet. Wat je móet weten over de parlementaire week.

Met deze week onder anderen:

• Zelfs voor Rutte kan Omtzigt een bedreiging gaan vormen
• Omtzigt: 'Controleren regering in de Kamer ondergeschikt aan het geven van quotes'
• Samenleving haakt af op anderhalve meter, maar Rutte persisteert
• Flater van het jaar voor Lodewijk Asscher
• Ratjetoe aan idealen bij Partij voor de Toekomst zorgt voor scepsis
• In het vragenuur
• De politieke agenda
• De verjaardagen

Omtzigt

Wie het powerduo Leijten en Omtzigt afgelopen weken zag strijden voor rechtvaardigheid in de toeslagenaffaire zal weleens gedacht hebben: Goh, wat als zij nu eens als lijsttrekker voor hun partij de verkiezingen ingaan? Wat een verademing zou dat zijn na alle gepolijste beroepspolitici die Den Haag rijk is en waar De Jonge misschien wel de personificatie van is. Om daar vervolgens wel direct bij vast te stellen: Dat gaat natuurlijk niet gebeuren.

Want: Omtzigt is geen teamspeler, trekt zich weinig aan van de coalitiemores, een ongeleid projectiel, stelden de duiders unisono vast. En bovendien: Hij heeft nooit gehint op de ambitie om die kar te trekken.Hoe konden we er allemaal zo naast zitten, terwijl notabene Omtzigt altijd zo benaderbaar is voor journalisten en bovendien al 6107 dagen in de Kamer zit.

Ook Hugo de Jonge - en in zijn kielzog het complete partijestablishment - zal even tijd nodig hebben gehad om bij te komen van de schrik toen Omtzigt donderdag bekendmaakte kandidaat te zijn voor het lijsttrekkerschap van het CDA.De zindering die door het Binnenhof ging kende geen precedent: Dit kan alles veranderen. Maar hoe valt de stap van Omtzigt te verklaren en hoe groot zijn zijn kansen?

Allereerst werd afgelopen week duidelijk dat de populariteit van De Jonge binnen het CDA betrekkelijk is. Een belangrijke deel van de top ziet het - gezien alle adhesiebetuigingen van prominente CDA'ers - prima in hem zitten. Het is immers een degelijke en kundige bestuurder en hij heeft een herkenbaar CDA-profiel.

Maar dat De Jonge niet op handen gedragen wordt zoals Kaag bij D66 werd al duidelijk toen ook Mona Keijzer zich meldde. Haar werd weinig kansen toegedicht, maar ze stapte wel naar voren. Toen ook Martijn van Helvert en Omtzigt (twee Kamerleden met een sterke band met hun regio) zich meldden was de opstand compleet.

Veelzeggend was dat Wopke Hoekstra in tegenstelling tot andere prominente CDA'ers geen steun uitsprak voor De Jonge. Het is dan ook sterk de vraag of de drie anderen zich ook hadden gemeld als Hoekstra een week eerder niet uit de ring was gestapt. De minister van Financiën heeft een rechtser profiel en trok in diverse peilingen een groter deel van het electoraat naar het CDA dan De Jonge.

Bovendien valt niet uit te sluiten dat de on-Nederlandse ijdelheid van de vicepremier weerstand opwekte, in combinatie met de machtsgedrevenheid die de leiders van het bestuursgerichte CDA altijd al kenmerkt. De presentatie van de kandidatuur van De Jonge in Rotterdam zat zo vol dooddoeners dat alleen al dat het activistischere smaldeel zal hebben wakker geschud.

De couppoging door de tegenstanders van De Jonge komt mogelijk ook voort uit irritatie over de procedure. Slechts twee weken geleden immers kondigde partijvoorzitter Ploum aan dat er een lijsttrekkersverkiezing kwam, maar dat deze ook al voor de zomer moet zijn afgerond. Alles leek erop gericht om de campagne kort te houden om de kans op rebellie en bloedvergieten zo beperkt mogelijk te houden. Kandidaten moesten na het afhaken van Hoekstra daarom ineens met stoom en kokend water een besluit nemen en een verhaal klaar hebben.

Maar maakt Omtzigt kans om de eerder zo op rolletjes koersende carrière van De Jonge te stoppen? Dat lijkt ogenschijnlijk complexer dan het winnen van de verkiezingen in maart. Omtzigt wordt immers door vriend en vijand gezien als een volksvertegenwoordiger pur sang, maar binnen het CDA zullen er twijfels zijn of hij ook een team kan aansturen, of hij compromissen kan sluiten en of hij ook overtuigend naar voren komt bij onderwerpen die hem minder liggen.

Maar als je hier wat langer bij stilstaat valt er wel wat op dat tegendraadse profiel af te dingen. Want ondanks de weerstand bij de partijtop (die hem een keer probeerde weg te werken door hem op een onverkiesbare plaats te zitten) opereert Omtzigt toch al jaren vrij probleemloos binnen een coalitie.

Toen het CDA in 2010 met de PVV ging regeren zat Omtzigt afhankelijk in de wachtkamer, maar behoorde wel tot de kritische club van vier (samen met Ferrier, Koppejan en Biskop).Toen de samenwerking een feit was heeft Omtzigt zich gewoon aan de coalitieafspraken gehouden, net als onder Rutte 3. Zeker sinds de meerderheid in de Tweede Kamer ontbreekt probeert de oppositie regelmatig een wig te drijven, maar tot nu toe zonder succes. Ook Omtzigt laat zich niet verleiden van de coalitielijn af te stappen, bijvoorbeeld bij de stemming vorige week over extra beloning voor zorgpersoneel.

Omtzigt kan dus wel degelijk binnen een team opereren en is bereid compromissen te accepteren. Wel zal hij vanuit zijn taak als volksvertegenwoordiger altijd zaken aan de kaak stellen, ongeacht de signatuur van de bewindspersoon.Uiteindelijk is de vraag welke stroming binnen het CDA sterker is. Gaan ze voor de degelijkheid van De Jonge of voor het strijdbare van Omtzigt.

Daarbij heeft Omtzigt het voordeel dat hij electoraal voor lijkt te liggen op De Jonge. Dat zou voor CDA'ers die vooral een kansberekening maken een afweging kunnen zijn. Bij Maurice de Hond scoort hij drie procentpunt meer (13 om 16 procent). Volgens De Hond omdat hij kiezers trekt vanuit de flanken, zoals SP, PVV en FVD. Overigens ligt De Jonge onder de CDA-stemmers wel licht voor op Omtzigt.

Hoe de verkiezing binnen het CDA zal aflopen blijft dus even spannend, maar mocht Omtzigt het lijsttrekkerschap opeisen dan zal dat een compleet nieuw speelveld betekenen in aanloop naar de verkiezingen van maart volgend jaar.

Zodra Omtzigt in de campagne zijn profiel als onbevangen, onverschrokken en onafhankelijke volksvertegenwoordiger optimaal weet uit te dragen dan kan hij namelijk voor iedereen gevaarlijk zijn. Zelfs Mark Rutte zal zich afvragen of hij zo'n strijd van Omtzigt zou kunnen winnen. De premier voert het liefst campagne tegen de mensen die hij goed kent en waarvan de campagnestrategie een zekere voorspelbaarheid heeft.

Bovendien is vaker gebleken dat een plotselinge koerswending in het politieke speelveld de situatie voor de gedoodverfde favorieten stevig kan veranderen. In 2001 bijvoorbeeld leek Ad Melkert voor de PvdA in een rechte lijn af te stevenen op het Torentje. Het is overdreven om Omtzigt met Fortuyn te vergelijken, maar het effect zou vergelijkbaar kunnen zijn.

Fortuyn wist met zijn profiel als atypische buitenstaander een belangrijk deel van het electoraat voor zich te winnen. Net als Fortuyn weet ook Omtzigt een groep te bereiken die zich vergeten voelt. Met een bezieling die je in elke volksvertegenwoordiger zou willen zien.

En denk aan 2010. Toen was de campagne van Balkenende ingesteld op een strijd met Wouter Bos. De komst van Job Cohen veranderde het complete speelveld, met zwaar verlies voor het CDA en het einde van de politieke carrière van Balkenende tot gevolg.

Het zal de premier bovendien niet geruster stemmen dat Omtzigt nog lang niet klaar is met de toeslagenaffaire en hij weleens laat doorschemeren dat de rol van Rutte daarbij wellicht groter is dan tot nu toe bekend.

De premier zal de verkiezing bij het CDA rustig afwachten en zich deze zomer beraden. Volgende week kunnen de CDA-leden stemmen. Op donderdag 9 juli 12.00 sluit de stemming, waarna er vermoedelijk een tweede ronde nodig is. Die geeft de leden tot maandag 13 juli 12.00 de tijd om hun stem uit te brengen.

Lees ook: Waarom Omtzigts kandidatuur in feite om de ziel van de landspolitiek draait (NRC)

1848

Wist je dat 1848 veel meer is dan deze nieuwsbrief? Via het politieke platform 1848.nl kun je heel eenvoudig jouw politieke onderwerpen volgen. En wil je dat de professionals van 1848 de monitoring helemaal voor jouw organisatie overnemen? Neem dan contact op via info@1848.nl. Zoek je ondersteuning bij het behartigen van jouw belangen in Den Haag? Neem dan contact op met 1848 Strategie via info@1848strategie.nl of bel met Jeroen Thijs (06 3038 6949).

Interview

In NRC noemde Omtzigt zijn breed gedeelde frustratie over de Haagse mediawerkelijkheid als motivatie voor zijn kandidatuur. Onlangs liet hij tijdens een debat over de toeslagenaffaire al blijken dat de Kamer eens wat minder bezig moet zijn met de koppen in de krant en het aanleveren van Kamervragen, en wat meer focus zou moeten leggen op deugdelijke wetgeving. Volgens hem "is het ambacht van de twee zaken die je als volksvertegenwoordiger moet doen, controleren van de regering en het maken van wetten, ondergeschikt aan het geven van quotes, die nergens toe leiden".

Rutte

Premier Mark Rutte zal niet beledigd zijn als mensen hem een zekere mate van wereldvreemdheid toedichten. Hij komt er al jaren best ver mee en dat zal vriend en vijand erkennen.

Toch laaide dat commentaar weer op na het besluit om supporters weer de mogelijkheid te bieden naar het voetbalstadion te gaan op voorwaarde dat ze niet gaan zingen. Lilian Marijnissen kon tijdens het debat uit ervaring meegeven dat dat in de Kuip natuurlijk niet gaat werken.

"Hoe gaat dan in zo'n Kuip? Want ik begrijp dat er dan gefluisterd moet worden. Kan de minister-president uitleggen hoe hij dat voor zich ziet? Want ik kan hem één ding verzekeren: dan wordt er in De Kuip niet gefluisterd", aldus Marijnissen.

De premier maakte het vervolgens nog erger met de suggestie dat supporters maar met 'lawaai makende toeters' naar de stadions moeten komen.

Het kabinet probeerde het volk vorige week met een positieve boodschap de zomer in te sturen, maar de horeca, theaters, festivals en discotheken zien nog altijd hun sector naar de verdoemenis gaan.

Het begrip voor de maatregelen neemt af nu de noodzaak om de anderhalve meter afstand te houden ver is weggezakt. Zoals De Hond zegt: "Alle resterende maatregelen met zo weinig besmetten in NL lijkt op het moeten rijden van 30km/uur op snelwegen om zo 1 dode per dag te besparen."

NOS-verslaggever Ron Fresen deed in het wekelijkse gesprek met de premier geen moeite zijn verbijstering over de nog altijd strikte regels te verbergen: "Dit is toch niet úit te leggen, meneer Rutte?"

Toch past deze strategie in de koers die Rutte inzette toen duidelijk werd dat het land in lockdown moest: Liever eerst iets te streng om op den duur te kunnen afschalen dan het risico lopen de teugels te moeten aantrekken.

Vooralsnog is Rutte net zo overtuigend in zijn verdediging van het anderhalvemeterbeleid als in de verdediging van de dividendmaatregel destijds. Dat zal de volgelingen van Maurice de Hond hoop geven.

Asscher

Even menselijk als pijnlijk was de flater van Lodewijk Asscher bij de hoofdelijke stemming over zijn zorgmotie. Afgelopen weken had hij op alle mediaplatformen de druk al stevig opgevoerd en voorafgaand aan de stemmingen zinspeelde hij zelfs op wat hem later zelf overkwam.

"Ik roep alle oppositieleden op: wees op tijd. En aan alle coalitieleden zeg ik: Het is prachtig weer buiten", aldus Asscher. Maar de PvdA-leider zat zelf niet op te letten en werd als afwezig in de handelingen opgenomen.

De normaal zo welbespraakte Asscher stond verbouwereerd aan de interruptiemicrofoon bij fractiegenoot Arib te redden wat er te redden viel: "Voorzitter. Ik wilde graag voorstemmen. Ik stond dáár. Dus ik was niet afwezig. Ik was vóór." En, stamelend, na het 'nee' van de voorzitter: "Ik ben vóór. Ik stond dáár."

Wat de pijn voor Asscher iets verlichtte was dat hij wist dat de motie ook als hij wel aanwezig was vrijwel zeker geen meerderheid had gehaald. Desondanks zal de misser nog regelmatig gememoreerd gaan worden.

Krol en Otten

De nieuwe Partij voor de Toekomst van Henk Krol, Femke Merel van Kooten Arissen en Henk Otten is zo'n ratjetoe aan idealen dat het een interessante testcase wordt bij de verkiezingen van volgend jaar. Krol is een charismatische man die met 50Plus een duidelijk afgebakende doelgroep aansprak.

Maar wat blijft daarvan over nu hij een partij opzet met voormalig vertegenwoordigers van de Partij voor de Dieren en Forum voor Democratie. Met uitgangspunten die zo ver uiteen liggen dat je je nauwelijks kan voorstellen dat er een overtuigend verhaal uit kan komen.

Zo legde politicoloog Tom Louwerse bloot dat er grote verschillen zitten in het stemgedrag van FvD, 50Plus en de PvdD. Niet verrassend als je nagaat dat Forum in 2019 Forum de Provinciale Statenverkiezingen won door het antigeluid in het klimaatdebat. Terwijl Van Kooten-Arissen voor de klimaatmissie juist aansluiting vond bij de Partij voor de Dieren.

Het wekt daarnaast weinig vertrouwen dat alle initiatiefnemers van de Partij voor de Toekomst vanwege een conflict bij hun vorige partij vertrokken.Voordeel voor de PvdT is dat Krol goed weet hoe hij met de media moet omgaan. Zo bleek gisteren weer met de geënsceneerde foto op de voorpagina van De Telegraaf. Gisteravond kon hij zijn verhaal doen bij Op1.

China, Corona en de Wereld

Rob de Wijk over de positie van China in de wereld na coronaHoe maakt China van de pandemie gebruik om zijn positie te versterken? En hoe moeten de VS en Europa daarop reageren? In dit videocollege legt hoogleraar Internationale Betrekkingen Rob de Wijk met pakkende voorbeelden uit hoe corona het gevecht om de wereldmacht nog harder maakt. MEER INFO & BESTELLEN

Vragenuur

In het vragenuur:

- het lid KRÖGER (GroenLinks) aan de minister van Infrastructuur en Waterstaat het ondanks een negatief reisadvies toch vliegen van Corendon op Turkije (NOS teletekst, 26 juni 2020)

- het lid SJOERDSMA (D66) aan de minister van Justitie en Veiligheid over Nederlandse Syriëgangers die uit detentiekampen in Syrië zijn ontsnapt (AD, 26 juni 2020)

- het lid KUIK (CDA) aan de staatssecretaris van Volksgezondheid, Welzijn en Sport over dwarslaesies door lachgas (Rtlnieuws.nl, 25 juni 2020)

Op de agenda

Een stortvloed aan debatten wordt er deze laatste week voor het zomerreces nog even doorheen gejaagd. De kans is bovendien groot dat er nog wat debatjes bijkomen, bijvoorbeeld over KLM. Donderdag zal laat in de avond over alles wat er nog ligt worden gestemd. Normaalgesproken zouden daarna in Nieuwspoort de voetjes van de vloer gaan, maar vanwege corona gaat dat dit jaar niet door. 

Deze 1848 Factsheet gaat ook met reces. Echter, mocht er relevant nieuws te duiden zijn dan melden we ons eerder. Anders verschijnt deze nieuwsbrief weer op 1 september. Namens het team van 1848: Een fijne zomer!Dinsdag

• 14.00 Vragenuur, stemmingen, regeling van werkzaamheden
• 16.20 VAO Armoede- en schuldenbeleid
• 16.30 Procedurevergadering Economische Zaken
• 16.30 AO Eurogroep/Ecofin
• 16.30 Notaoverleg Justitieketen
• 16.30 AO Wereldwijde aanpak Covid19
• 17.00 VSO Circulaire economie
• 17.25 VAO Externe Veiligheid
• 18.30 Wetgevingsoverleg Beschikbaarheidsvergoeding ov-bedrijven
• 18.50 VAO Personeel Defensie
• 19.15 VAO Onderwijs en corona II Primair en voortgezet onderwijs
• 19.35 VAO Onderwijs en corona III Mbo
• 19.55 VAO Wetenschapsbeleid / VAO Onderwijs en corona IV Hoger onderwijs
• 20.20 VSO Besluit tot wijziging van het Uitvoeringsbesluit WHW 2008
• 20.40 Tweede Verzamelspoedwet COVID-19

Woensdag

• 9.30 AO Digitalisering
• 10.00 AO Onderwijsachterstanden en lerarentekort
• 10.00 Notaoverleg Antisemitisme
• 10.15 Procedurevergadering VWS
• 10.15 Procedurevergadering IenW
• 10.15 Debat over de voorjaarsnota 2020
• 11.15 Procedurevergadering LNV
• 13.00 Procedurevergadering Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking
• 13.30 AO Koninkrijksrelaties
• 14.30 AO Raad Buitenlandse Zaken
• 15.00 Wetgevingsoverleg Vereenvoudiging bekostiging voortgezet onderwijs
• 15.30 Debat over institutioneel racisme in Nederland
• 17.15 Procedurevergadering Buitenlandse Zaken
• 17.30 Procedurevergadering Koninkrijksrelaties
• 17.45 Technische briefing Onderhandelaarsakkoord Noordzee

Donderdag

• 9.15 Procedurevergadering Financiën
• 10.00 Procedurevergadering OCW
• 10.00 Procedurevergadering Justitie
• 10.00 Notaoverleg Cure (vervolg)
• 10.15 VSO Democratie, kiesrecht en desinformatie
• 10.35 VAO Bouwen
• 10.45 Technische briefing Risicomodellen Belastingdienst
• 10.45 Gesprek Jaarverslag Raad van State
• 11.10 VAO Mijnbouw/Groningen
• 11.40 VAO Gevangeniswezen/tbs
• 12.15 VSO Beleidsvisie op filantropie
• 12.25 VAO Toepassing van de witte loonbelastingtabel op SBF-uitkeringen
• 12.35 VAO Belastingdienst
• 13.00 AO Klimaat en energie
• 13.00 AO Financiële verhoudingen
• 13.30 VAO ZZP
• 13.25 VSO Uitvoering van de motie inzake implementatie meetmethoden en bpm
• 14.00 Deadline indienen vragen Opzet onderzoek Hawija
• 15.30 Debat over fouten bij het onderzoek naar afstand en adoptie in Nederland
• 18.15 VAO Jeugd
• 18.35 VSO Regionale netwerken eetstoornissen in de regio Noord-Holland en Noord
• 18.50 VSO Datalek Donorregister
• 19.10 VSO Jaarverslag Ministerie van VWS
• 19.25 VAO Kernwapenbeleid
• 19.45 VAO Handhaving in het verkeer
• 20.05 VAO Terrorisme
• 20.25 VAO GGZ, maatschappelijke opvang, suïcidepreventie
• 20.45 VSO Sportbeleid (onder voorbehoud)
• 21.00 VSO Luchtvaartonderwerpen

Wie kun je feliciteren?

Geen verjaardagen

De 1848 Factsheet?

1848.nl stuurt politiek geïnteresseerden elke week een overzicht van wat je móet weten over politieke ontwikkelingen en wat er komende week politiek interessant gaat worden. Laat me weten wat je ervan vindt! (lucas@1848.nl)

De 1848 Factsheet elke dinsdagochtend in je mail? Schrijf je dan hier in.

Volg 1848.nl ook op Twitter om direct op de hoogte te zijn als er een Kamerbrief uitgaat. De Kamervragen publiceren we via dit Twitter-account.