1848 Factsheet - Dit kun je verwachten van het nieuwe parlementaire seizoen

Door Lucas Benschop (@lucasbenschop)

De 1848 politieke factsheet. Wat je móet weten over de parlementaire week.

Na een tumultueus zomerreces, waarbij de temperatuur her en der in de samenleving hoog opliep, begint vandaag dan eindelijk het parlementaire jaar waarvan je kunt voorspellen dat het minstens net zo onstuimig zal zijn. Een feestjaar voor de politieke junk.

Een parlementair jaar dat door de diverse partijen zal worden aangevlogen als een topsporter die in training gaat voor die ene wedstrijd op die ene dag die ogenschijnlijk nog zo ver weg lijkt. Zo werken de heren en dames politici toe naar 17 maart 2021. De dag waarop de bekroning moet volgen na al het harde werken van de maanden ervoor.

Feller

De verkiezingscampagne zal - geïnspireerd door de Amerikaanse verkiezingen - vanuit de flanken feller zijn dan ooit tevoren. Met name PVV en FvD zullen de campagne persoonlijk en hard maken, en niemand zal worden gespaard met dat hogere doel voor ogen.

Het zogenaamde coronadebat van begin juni was daarvan een voorbode. Het debat mondde uit in een fel gevecht waarbij met name de Amsterdamse burgemeester Halsema - vanzelfsprekend niet aanwezig - het moest ontgelden. Wilders heeft afgelopen maanden het momentum teruggewonnen van Baudet door voorop te gaan in het Black Lives Matter-tegengeluid. Ook de rechtszaak tegen hem en de rellen in de Schilderswijk en Kanaleneiland stuwden zijn populariteit in de peilingen.

Bovendien wist hij de coalitie in verlegenheid te brengen met zijn hoofdelijke stemming over de beloning voor zorgpersoneel. De PVV-leider schond het gentlemen's agreement dat in het reces geen hoofdelijke stemming zou worden aangevraagd, maar de regeringspartijen stonden er - al wegrennend uit het Kamergebouw - wel mee in hun hemd.

Elke vier jaar vragen de Haagse duiders zich af of het wellicht de laatste verkiezingen zullen zijn voor de PVV-leider. Regeren is voor de PVV immers volstrekt onmogelijk geworden. Zelfs de VVD heeft al in 2017 deze mogelijkheid afgeschoten.

Het lijkt hem niet te demotiveren en dus wordt het steeds onwaarschijnlijker dat hij er ooit nog mee stopt. Een significante hoeveelheid kiezers houdt vertrouwen in hem en voeden zijn motivatie om te blijven strijden voor het inperken van de multiculturele samenleving.

Baudet

Wilders zal komend jaar met een schuin oog kijken naar zijn directe concurrent op rechts. Van Thierry Baudet is de jeugdige glans die hem zijn succes bracht in 2017 en 2019 ietwat verbleekt. Hij staat weliswaar nog steeds op een forse winst ten opzichte van de twee zetels in de Kamer nu, het interne gedoe en zijn vreemde uitspattingen waren toch voor veel van zijn potentiële stemmers wat te gortig.

Hij zal het moeten hebben van dat deel van de rechterflank van het electoraat dat is afgehaakt bij de PVV en nu hoopt dat via FvD wel regeringsdeelname kan worden afgedwongen. De coalitie in Noord-Brabant is daarbij een belangrijke testcase voor zowel FvD als de partijen die de optie openhouden dat met de partij van Baudet geregeerd zou kunnen worden.

Begrotingskalender

Zoals elk jaar komt 1848 ook na deze Prinsjesdag weer met de traditionele begrotingskalender. Zodat jij in één oogopslag weet wanneer welke begroting wordt behandeld, wie de rapporteurs zijn en wanneer de schriftelijke vragen moeten worden ingediend. Wil jij deze begrotingskalender gratis in posterformaat toegestuurd krijgen? Mail dan je adres naar info@1848strategie.nl. Je ontvangt de poster dan zo snel mogelijk na Prinsjesdag.

Asscher

Het luidruchtige rechtse deel van de Kamer geeft ruimte voor coalities op links om zich hier tegenover te zetten, zoals Pechtold dat altijd effectief deed in zijn tijd als D66-leider. Lodewijk Asscher lijkt vooralsnog het beste in staat om zich met het tegengeluid te profileren. In het eerdergenoemde Halsemadebat was hij overtuigender dan het luidruchtige Denk.

Sowieso is Asscher een interessante speler in het politieke veld. De partij heeft een sleutelpositie om steun in de Eerste Kamer mogelijk te maken en kan daardoor ook in dit verkiezingsjaar als oppositiepartij nog wat successen proberen te claimen. De partij presenteerde onlangs de ambitieuze inzet in de vorm van een miljardenpakket aan investeringen.

Bovendien is de afgelopen jaren de weerzin tegen de PvdA wat geluwd en past het campagnemotto 'zekerheid' - dat overigens al voor de coronacrisis werd bedacht - perfect in de tijd.

Juist komend jaar zullen de gevolgen van de coronacrisis namelijk pas echt duidelijk worden. Als de stutten onder de economie worden weggetrokken. Met de zwaarste economische terugval sinds de tweede wereldoorlog geeft dat ruimte voor partijen die claimen te zullen werken aan basiszekerheden als baan, inkomen, woning.

Marijnissen

Asscher lijkt daarmee weer het kaas van de SP-boterham te eten. Niemand in Den Haag rekent nog op een opleving zolang Lilian Marijnissen de scepter bij de socialisten zwaait. Terwijl juist de dreigende sociale onrust als gevolg van de coronacrisis een perfecte uitgangspositie voor de partij zou moeten zijn.

Samen met Marijnissen zal ook Jesse Klaver zich afvragen hoe hij het tij moet keren. De GroenLinks-leider had in 2017 met zijn opzwepende teksten (Wij gaan Nederland veranderen!) hoog ingezet. Zolang zijn partij aan de kant staat hebben die woorden weinig waarde en zal de kiezer vrij snel op zoek gaan naar een alternatief.

Rutte

In Den Haag wordt aangenomen dat Rutte vermoedelijk gaat voor zijn vierde kabinet. Maar helemaal zeker is dat niet. Eerder had de premier aangegeven rond de zomer met een besluit te komen, maar dit werd uitgesteld tot eind dit jaar. Sommigen zien dit als een extra aanwijzing dat hij doorgaat. Als hij dan nog vertrekt zou het voor zijn opvolger namelijk extreem kort dag worden om nog profiel op te bouwen.

Aan de andere kant kan het ook een signaal zijn van twijfel. Wat als de onrust door de aanhoudende coronamaatregelen toeneemt en zijn populariteit daalt? En wat als uit het door de Kamer afgedwongen onderzoek naar de corona-aanpak blijkt dat er grove fouten zijn gemaakt met doden tot gevolg? Zou hij wellicht nog beschadigd kunnen worden door de toeslagaffaire?

Of zou het oprechte twijfel kunnen zijn of hij zin heeft om nog een keer vier jaar door te gaan? Onlogisch is dat niet. De historicus kent zijn pappenheimers. Zijn voorganger Balkenende ging ook een termijn te lang door. Bovendien eist Rutte van zichzelf een commitment voor vier jaar. Afgelopen jaren moest hij van elke suggestie van een tussentijdse overstap naar een Europese topbaan niets hebben.

Plus, en dat zegt ook wel iets, voor het verkiezingsprogramma wordt in belangrijke mate het verhaal van de gedoodverfde opvolger Klaas Dijkhoff als basis gebruikt, zo bleek uit dit artikel in De Volkskrant.Hoe dan ook, aan Ruttes' energie zal het niet liggen. Ook na twee ongekende crises loopt hij nog steeds iedere keer goedgemutst de plenaire zaal binnen. Dat zal de komende jaren niet veranderen.

Het zal dus vooral een afweging worden of hij zin heeft om deze klus nog eens vier jaar aan te gaan. Als hij stopt zal hij zeker binnen afzienbare tijd opgepikt worden voor een topfunctie die hij bij zichzelf vindt passen. Al moet het niet te lang duren, Rutte is niet de persoon om eerst uitgebreid zijn memoires te gaan schrijven.

CDA

Wie een verkiezingsjaar vergelijkt met een zware bergrit in de Tour de France zou kunnen concluderen dat Hugo de Jonge gehavend aan de Koninginnerit begint. De kansen op de zege zijn kleiner dan vooraf ingeschat, maar helemaal kansloos is hij niet. Wie de vergelijking doortrekt kan vaststellen dat De Jonge in ieder geval benoemd is tot kopman, maar helemaal zeker zal hij er niet op zijn.

De strijd met Pieter Omtzigt heeft diepe wonden geslagen, maar toonden vooral het zeer gebrekkige mandaat van De Jonge aan. Nota bene zijn teamgenoten in het kabinet Keijzer en Hoekstra deelden forse tikken uit.

Rutte zal tijdens het gadeslaan van de machtswissel hebben teruggedacht aan zijn eerste jaren als VVD-leider. Zijn mandaat was beperkt doordat Rita Verdonk meer stemmen haalde bij de Kamerverkiezingen in 2006. Tot eind 2009 werd er intern stevig getwijfeld aan het leiderschap van de man die inmiddels bijna tien jaar premier is.

Hoewel Omtzigt moeilijk te vergelijken is met Verdonk blijft wel de vraag of hij - en de anderen uit kamp-Omtzigt - uiteindelijk het leiderschap van De Jonge zullen accepteren. De relatie met Omtzigt lijkt nu weer redelijk neutraal na het gehannes met de verkiezingsuitslag, maar als de onvrede binnen het CDA weer oplaait kunnen er nog steeds rare dingen gebeuren. Omtzigt is niet het type dat braaf in de pas blijft lopen, al is hij ook niet onbesuisd. Anders had hij niet al jaren in een coalitiefractie kunnen opereren.

Het bevestigen van zijn leiderschap is in de eerste plaats een opgave voor De Jonge zelf. Hij zal moeten werken aan zijn likeability. Zijn ijdelheid, gladheid en langdradigheid wekken zoveel weerstand dat De Telegraaf genadeloos naar hem uithaalde.

D66

Het grootste vraagteken met betrekking tot de verkiezingen is D66. De oase van rust rond de leiderschapswissel is een groot winstpunt, zeker in vergelijking met die bij de christendemocraten.

Maar toch valt onmogelijk te zeggen hoe Kaag het uiteindelijk gaat doen. Ze is niet bang voor de confrontatie met Geert Wilders, maar een debat is er nog nooit geweest. Vooralsnog heeft Kaag in haar rol als kandidaat-partijleider op relatief veilig terrein geopereerd. Hoe ze zich mengt in een politieke arena met de geur van wilde beesten moet echt nog blijken.

Waar Kaag van kan profiteren is de ogenschijnlijk groeiende behoefte om een keer een sterke vrouw in het centrum van de macht te hebben. Afgelopen jaren stonden op onder de diverse politieke akkoorden toch vrijwel uitsluitend de handtekeningen van mannelijke politici. Kaagj zou progressievelingen bij de PvdA en GroenLinks kunnen gaan wegtrekken.

Wat wel duidelijk merkbaar is bij Kaag is dat ze zich probeert te ontdoen van het regeerakkoord. Zo schoffeerde ze partijgenoot Van Engelshoven door te pleiten voor een hogere bijdrage voor hoger onderwijs en wetenschap.Ze moet wel. Juist nu ze profiel wil opbouwen kan ze niet gekneveld blijven door het regeerakkoord. In aanloop naar de verkiezingen zullen steeds meer coalitiefracties die ruimte opzoeken om weer hun eigen verhaal te gaan vertellen.

De inhoud

Een belangrijk verschil met de aanpak van de vorige crisis - of misschien wel een les uit de vorige crisis - is dat er een veel minder sterke fixatie zal zijn op bezuinigingen. Weliswaar loopt de staatsschuld momenteel door alle steunpakketten hard op, over bezuinigingen hoor je weinig.

Dat is in belangrijke mate te verklaren door de gekantelde overtuiging bij veel partijen dat Keynesiaans investeren beter werkt dan juist in crisistijd bezuinigen. We zullen de partijen dan ook vooral horen over waar zij toekomstgericht in willen investeren.

Ook zullen de ministeries niet meer geconfronteerd worden met lugubere financiële taakstellingen. Na 2010 hebben we gezien hoe veel vitale overheidsdiensten door de hoeven zijn gezakt door de zware bezuinigingen. Het herstel van Defensie, UWV, Belastingdienst zal nog jaren duren.

Grapperhaus

Rutte en Grapperhaus deden afgelopen week nog tamelijk luchtig over de ernst van het schenden van de anderhalve meter bij de bruiloft van de minister van Justitie, maar onderschatten daarmee mogelijk wel het signaal dat wordt afgegeven.

Immers, er wordt al een half jaar veel van de samenleving gevraagd en de toon vanuit het kabinet is juist afgelopen weken weer strenger geworden. Dat Grapperhaus zich vervolgens zelf niet aan de regels houdt ondermijnt dus de kabinetsaanpak.

Het zal bij velen de vraag oproepen waarom zij zich nog aan de regels zouden houden als een van de belangrijkste betrokken ministers zich er zelf niet aan houdt en vervolgens aanvankelijk nauwelijks bereid leek zijn fout toe te geven. De acceptatie van boetes zal er ook niet mee gegroeid zijn. Boa's lieten gisteren al weten ze dan ook niet meer uit te delen.

De kans is dan ook groot dat de kwestie deze eerste week na het zomerreces wel een keer besproken zal worden, mogelijk vandaag al in het vragenuur. PvdA-leider Asscher wil daarbij ook de premier ondervragen: "Wij willen dat @minpres in kamerdebat komt uitleggen hoe hij het gezag van zijn kabinet wil herstellen".

Lubbers

Een must voor de politieke junk: de memoires die Ruud Lubbers zelf nooit wilde uitbrengen. Vlak na zijn dood verscheen al een biografie, maar in Haagse Jaren horen we nu het verhaal uit eerste hand. De anekdotes die De Volkskrant oplepelde beloven veel goeds. Zo wordt duidelijk dat Lubbers zeker net zo'n grote afkeer van PvdA-leider Den Uyl had als zijn toenmalige partijleider Dries van Agt. Samen waren ze er verantwoordelijk voor dat de formatie van 1977 met de PvdA niet slaagde.

Ook wordt voor het eerst duidelijk hoe groot de afstand werd tussen Lubbers en zijn opvolger Brinkman. De aversie tegen Brinkman was zelfs zo groot dat hij ontslag wilde nemen als premier. Hij kon de falende zelfprofilering en de naderende verkiezingsnederlaag niet meer aanzien.Op de agenda

Dinsdag

• 14.00 Vragenuur, regeling van werkzaamheden
• 16.45 Voorstel van wet van de leden Kuiken, Dik-Faber en Van Eijs ter erkenning van de Nederlandse gebarentaal (Wet erkenning Nederlandse gebarentaal)
• 19.00 Voorstel van wet van het lid Van Raak houdende verklaring dat er grond bestaat een voorstel in overweging te nemen tot verandering in de Grondwet, strekkende tot opneming van bepalingen inzake het correctief referendum

Woensdag

• 10.15 Debat over de gedragscode Leden van de Tweede Kamer der Staten-Generaal + voorstel voor een regeling toezicht en handhaving gedragscode leden van de Tweede Kamer der Staten-Generaal
• 11.00 Technische briefing CBS over vrouwelijk-mannelijk ondernemerschap
• 13.00 VSO CBR en medische keuringen rijgeschiktheid
• 13.00 Procedurevergadering Koninkrijksrelaties
• 13.20 VAO Water
• 13.45 VSO over bericht dat het extraatje i.v.m. een 12,5 jarig jubileum moet worden ingeleverd vanwege de wajonguitkering
• 14.00 Wijziging van de Participatiewet in verband met het uitsluiten van fraudevorderingen bij de Vermogenstoets
• 14.00 AO EU4Health
• 14.00 Notaoverleg Verduurzaming financiële sector
• 18.30 Fiscale verzamelwet 2021

Donderdag

• 10.00 Procedurevergadering OCW
• 10.00 Technische briefing PBL over kansrijk landbouw- en voedselbeleid
• 10.15 Burgerinitiatief ‘Ik ben onbetaalbaar’
• 10.15 Procedurevergadering Defensie
• 11.30 Procedurevergadering BZK
• 11.30 Technische briefing Veiligheid en integriteit telecommunicatie en 5G (besloten)
• 12.30 Procedurevergadering Buitenlandse Zaken
• 13.45 Procedurevergadering Buitenlandse Handel
• 14.00 Deadline indienen vragen wetsvoorstel Wet voldoende betaalbare woningen
• 14.00 Deadline indienen vragen Compensatiepakket Zeeland
• 14.00 Deadline indienen vragen Wet excessief lenen bij eigen vennootschap
• 14.00 VAO Pensioenonderwerpen
• 14.20 VAO Sociale Staat van Nederland 2019
• 14.40 VAO Uitvoering sociale zekerheid
• 15.00 AO Nederland en de wereldwijde aanpak Covid-19
• 15.00 AO Recente onrust en geweld in Nederland
• 15.00 VSO Sponsorconvenant 2020-2022
• 15.15 Regels over het voortgezet onderwijs (Wet voortgezet onderwijs)
• 18.30 Wijziging van Boek 2 van het Burgerlijk Wetboek in verband met het inroepen van een bedenktijd door het bestuur van een beursvennootschap

 Vrijdag

• 10.00 Hoorzitting Tijdelijke wet maatregelen Covid-19

Wie kun je feliciteren?

• Maandag 31 augustus: Leon de Jong
• Dinsdag 1 september: Raymond de Roon
• Zondag 6 september: Geert Wilders

De 1848 Factsheet?

1848.nl stuurt politiek geïnteresseerden elke week een overzicht van wat je móet weten over politieke ontwikkelingen en wat er komende week politiek interessant gaat worden. Laat me weten wat je ervan vindt! (lucas@1848.nl)

De 1848 Factsheet elke dinsdagochtend in je mail? Schrijf je dan hier in.

Volg 1848.nl ook op Twitter om direct op de hoogte te zijn als er een Kamerbrief uitgaat. De Kamervragen publiceren we via dit Twitter-account.