1848 Factsheet - De lijdensweg van een demissionaire minister in verkiezingstijd

Door Lucas Benschop (@lucasbenschop)

De 1848 politieke factsheet. Wat je móet weten over de parlementaire week.

Onder normale politieke omstandigheden zou Hugo de Jonge komende week vrezen voor zijn politieke leven. Zelden komt het voor dat een bewindspersoon binnen een week in twee afzonderlijke zaken een bloeddorstige oppositie tegenover zich treft. De moties van wantrouwen hoeven nog slechts uitgeprint te worden.

Met name de vaccinatiekoers drijft de ongeduldige Kamer tot wanhoop, maar wellicht nog ernstiger is het  GGD-lek dat zich afgelopen week in rap tempo ontwikkelde tot een kwestie waarbij de vertrouwensvraag op tafel komt.

In deze weken is echter geen enkele sprake van normale politieke omstandigheden. De minister is al demissionair en speelt geen rol bij de rap naderende verkiezingen. De oppositie wil in plaats daarvan het complete arsenaal richten op de ogenschijnlijk onaantastbare premier. Een vooralsnog ineffectieve en in toenemende mate wanhopige poging van de rest om de populariteit van de premier te breken. Sterker, iedere keer als de premier in beeld komt als crisismanager groeit zijn populariteit.

Eerdere pogingen om Rutte meer aansprakelijkheid voor het coronabeleid in de schoenen te schuiven mislukten. Tijdens het vorige vaccinatiedebat begin januari werd Rutte stevig aangepakt, maar was het uiteindelijk De Jonge die zijn geduld verloor en met 'ongelofelijk' duidelijk zijn frustratie liet blijken in de richting van de Kamer.

Hoekstra

De fixatie op Rutte roept de vraag op of de overige lijsttrekkers ook nog een eigen verhaal hebben. De oppositie lijkt vooral bezig om de premier het coronamoeras van de spartelende De Jonge in te drijven, maar ook de coalitievrienden gebruiken het affikken van de premier als voornaamste campagnewapen.

Vorig weekend opende Wopke Hoekstra frontaal de aanval op Rutte door te spreken over de gebroken beloftes van de VVD. Bij D66 zetten ze zich met hun slogan 'tijd voor nieuw leiderschap' ook af tegen het huidige leiderschap van Rutte en afgelopen weekend was het interview met Sigrid Kaag in het AD ook één lange tirade tegen de VVD-leider.

Met name in het geval van Hoekstra is het lastig voor te stellen dat hij in een dergelijke val trapt. Hij was een populaire minister van Financiën, omdat hij juist niet meedeed aan de vliegenafvangerij die het Binnenhof zo kenmerkt. Dat hij zich aanvankelijk niet wilde mengen in de lijsttrekkersverkiezing bij het CDA bevestigt die authenticiteit. Hij werd nu door zijn campagneteam alsnog in een Haags jasje gestoken en dat past hem niet.

Zeker gezien zijn innige samenwerking met Rutte de afgelopen jaren zullen weinig Nederlanders de aanval van Hoekstra geloofwaardig vinden. Lodewijk Asscher zal dit probleem herkennen. In 2017 bleef er niets van de PvdA heel toen hij in de campagne weer afstand nam van de VVD. Terwijl je van de PvdA in ieder geval nog kan zeggen dat iedereen wel snapt dat de PvdA een andere partij is dan die van Rutte. Een aanval vanuit het CDA op de partij waarmee het altijd het liefst regeert is nóg een stuk minder geloofwaardig.

Wellicht zelf ook geschrokken van zijn speech op zaterdag poneerde Wopke Hoekstra een paar dagen later een stelling die al beter bij hem lijkt te passen. Bij BNR was hij de eerste die het land durfde te wijzen op de onvermijdelijkheid van nieuwe bezuinigingen na de coronacrisis.

"Ik denk dat het niet verstandig is om op korte termijn te gaan bezuinigen. Maar je moet er wel eerlijk over zijn. Er is nog zoveel onzeker en de schade is zo groot: iedereen die belooft dat bezuinigingen in alle scenario's is uitgesloten, vertelt een fabeltje", zei hij. 

Koerst hij aan op een Samsom-achtige strategie van het realistische en eerlijke verhaal? We zullen zien. Vrijdag verviel de gezinsman Hoekstra met zijn stellige opvatting dat de scholen weer open moeten wel weer in een opportunistische poging om iets van het coronasucces van Rutte af te snoepen.

1848

Voor steeds meer organisaties is 1848 de oren en ogen in Den Haag. Heb jij interesse in een complete politieke nieuwsbrief op maat met alle voor jouw organisatie relevante politieke ontwikkelingen, inclusief duiding en agenda? Wij kunnen ze leveren! Bel voor de mogelijkheden met 06 1905 6876 of mail naar info@1848.nl.

Overtuigingskracht  

Dat politici in Den Haag vooral bezig zijn met de vraag hoe ze Rutte kunnen verzwakken leidt de aandacht af van het belang van overtuigingskracht en geloofwaardigheid als sleutels tot politieke effectiviteit. Zet de ingestudeerde tirade van Hoekstra jegens de VVD eens af tegen de ingetogen woede van Ahmed Aboutaleb tegenover de relschoppers in Rotterdam en je ziet het verschil. Waarom zo'n verhaal als dat van de Rotterdamse burgemeester wel geloofwaardig overkomt is een vraag die ze zichzelf in Den Haag vaker zouden moeten stellen.

Waarom won Rutte de verkiezingen in 2010? Omdat hij overtuigend wist uit te dragen dat Balkenende niets deed om de crisis te lijf te gaan. Waarom wist Samsom het tij te keren voor de PvdA in 2012? Het 'eerlijke' linkse verhaal na de gedoogmaanden met de PVV bleek overtuigender dan het gehaper van Roemer. Waarom lukt het de anderen niet om Rutte te verslaan? Omdat ze al tien jaar de overtuigingskracht missen om er een geloofwaardig verhaal tegenover te zetten.

Anno 2021 is de kracht van Rutte dat hij crisis na crisis nog altijd onverschrokken dezelfde blijmoedige persoon is als toen hij de macht overnam in 2010. Dat hij regelmatig fluïde blijkt in opvattingen maakt hem als persoon niet minder authentiek of geloofwaardig. Zelden laat hij zich verleiden tot een strategische aanval op een collega, hij heeft het niet nodig. Ook de huidige lichting lijsttrekkers heeft nog slechts een paar weken voor een verhaal waarmee ze Rutte wel kunnen verslaan. 

Vaccinatiestrategie

Terug naar de talk of the town. De ongeduldige Kamer had twee weken terug al het vaccinatieprogramma kunnen bijsturen tijdens het vorige debat over corona, maar was toen vooral druk met de avondklok. Vervolgens lag vorige week de vraag op tafel of het leger moest worden ingezet tegen de relschoppers her en der in het land. Prompt was het overigens overal weer stil.

Deze week is er weer plek in de agenda van de Kamer om woede te uiten over de traagheid van het vaccinatiebeleid, maar het blijft even de vraag waar de Kamer Rutte en De Jonge op wil pakken. Dat Nederland achterliep ten opzichte van de rest is al weken geleden erkend en aan het toen vastgestelde schema wordt grosso modo nog altijd vastgehouden.

De lijn om veel vaccins achter te houden - voor reeds ingeplande afspraken en voor een tweede prik - werd eerder door de Kamer gesteund. Bovendien zijn de leveringsproblemen rond AstraZeneca moeilijk in de bombastische schoenen van de coronaminister te schuiven.

Mogelijk komt de Kamer met het verzoek - zoals bepleit door Ernst Kuipers - om af te stappen van de strategie van het opslaan van vaccins en in plaats daarvan alles direct de armen in te jagen. Maar een dergelijk verzoek is eerder door de Kamer niet gedaan en kan dus ook geen verwijt zijn aan het adres van De Jonge.

De boosheid die we komende week van de Kamer gaan horen lijkt dan ook vooral een vertolking van een al langer breed in de maatschappij heersend ongeduld. Voor een minister die al langer gekweld wordt door tegenslagen kan dat alsnog de basis vormen voor grote politieke problemen.

Lek

Waar De Jonge in belangrijke mate wel zelf voeding heeft gegeven aan forse kritiek is het grootschalige datalek bij de GGD. De onthulling van RTL Nieuws werd in het vragenuurtje dinsdag door hem veel te klein gemaakt, waarmee hij onder andere vanuit RTL en De Volkskrant verwijten kreeg van het foutief informeren van de Kamer, een politieke doodzonde.

Zo bleek dat kwaadwillenden niet alleen specifieke personen konden opvragen, maar ook complete lijsten konden uitdraaien met alle gegevens. Ook bleek het lek al sinds april bekend, werden signalen genegeerd en was de steekproefsgewijze controle een wassen neus. Deze week zal onvermijdelijk de vraag op tafel komen of van De Jonge niet het onmogelijke wordt gevraagd.

Iedereen zal er begrip voor hebben dat niet alles in de aanpak van deze allesoverheersende crisis direct op rolletjes loopt, maar rondom de corona-aanpak is te veel mis gegaan om dat onder kinderziektes en opstartproblemen te kunnen schuiven.

Een speciale gezant zou wellicht kunnen helpen, zoals eerder Feike Sijbesma ondersteunde bij het op niveau krijgen van de testcapaciteit. Ook is reeds de suggestie gedaan om een extra minister of staatssecretaris aan te stellen. Een groot deel van de Kamer zal benadrukken dat het zo echt niet langer kan.

Exitstrategie

De OMT-leden zullen zich soms afvragen waar ze precies voor in het leven zijn geroepen. Ze worden over van alles om advies gevraagd, maar politiek opportunisme wint het altijd van de inhoud. Afgelopen vrijdag maakte CDA-lijsttrekker Hoekstra het wel heel bont door te proclameren dat de scholen weer open moeten, terwijl al weken wordt gewacht op het advies van het OMT over de mate van besmettelijkheid van de Britse variant onder kinderen. Een dag later lekte nota bene het advies al uit voordat het OMT het zelf had gelezen. Tot begrijpelijke irritatie van OMT-lid Marc Bonten, die daarover zijn beklag deed op Twitter.

Ook in het licht van de langverwachte herziene exitstrategie lijkt het kabinet een andere keuze te maken dan het OMT, zo bleek uit bronnen van NRC. Het kabinet zou in stappen willen afschalen, terwijl het OMT meer ziet in het zo lang mogelijk vasthouden aan strenge maatregelen. Het is het lot van elk adviesorgaan: Je wordt met passie ingezet als politiek instrument wanneer het nodig is, maar net zo makkelijk weer terzijde geschoven.

Binnenhof

Dat de Kamer af en toe wat moeite heeft om kritisch naar zichzelf te kijken werd onlangs al duidelijk bij de toeslagenaffaire, maar dit speelde nadrukkelijk ook bij het geweifel over de tijdelijke verhuizing naar de Bezuidenhoutseweg. Afgelopen week bleek er dan eindelijk toch ruime steun om deze zomer te vertrekken. 

Artikel Volkskrant: Tweede Kamer staakt het verzet: het Binnenhof gaat dicht tijdens de verbouwing

SP

De breuk tussen SP en Rood lijkt onvermijdelijk nu de jongerenpartij geen afstand wil doen van de 'zolderkamercommunisten' die in de ogen van de SP-top de partij zouden willen kapen. Daarover schreef De Volkskrant afgelopen week. De geroyeerde Olaf Kemerink zou bij Rood inmiddels weer welkom zijn om de voorzittershamer op te pakken, tot weerzin van de partijtop. Op 21 februari willen de leden van Rood hierover beslissen.

Coronasteun

Naarmate de crisis langer duurt groeien - alle steunpakketten ten spijt - de problemen voor de ondernemers. En dus werden afgelopen week - tijdens het debat over het aanvullende pakket - de smeekbedes overgebracht aan de verantwoordelijke bewindslieden. Die zagen echter weinig ruimte voor nog meer steun.

• Lees hier het debat terug
• Artikel FD: Kamer dringt tevergeefs aan op meer maatwerk bij coronasteun ondernemers

Controversiële onderwerpen

Alle Kamercommissies hebben na de val van Rutte 3 hun lijst aanhangige wetsvoorstellen en Kamerbrieven doorgenomen om te bepalen welke controversieel worden verklaard en dus niet meer aan de orde komen voor de verkiezingen. Lees hier de complete lijst

Verder lezenswaardig:

• Interview Kees van der Staaij: 'Alles wordt zo kortademig. Ik zou graag terug willen naar de hoofdlijnen. Ook in het coronadebat'
• Artikel AD: Ministers ‘ontstressen’ met rondje rennen, gospel en (geen) zonnebank
• Artikel NRC: Europees advies over de Nederlandse rechtsstaat: is dat verfrissend of framing?

1848

Wil jij voor jouw organisatie kosteloos de mogelijkheden van het monitorplatform 1848 verkennen? Meld je aan voor een gratis proefmaand! Mail ons je onderwerpen dan stellen wij alles voor je in. Je hoeft daar verder niets voor te doen. Mail direct naar info@1848.nl of bel met 06 1905 6876.

Op de agenda

Maandag

• 9.30 Notaoverleg Samen de baas, een pleidooi voor meer zeggenschap in zorg, het onderwijs, de politie
• 9.30 Wetgevingsoverleg Windenergie op zee
• 10.15 Hoorzitting Criminaliteit in de Rotterdamse haven
• 13.30 Notaoverleg Preventie/verslavingszorg/drugsbeleid
• 14.00 Deadline indienen vragen Overleveringswet
• 14.00 Notaoverleg Fraudeopsporing Belastingdienst

Dinsdag

• 13.00 Technische briefing Verbetertraject kinderopvangtoeslag
• 14.00 Vragenuur, stemmingen, regeling van werkzaamheden
• 14.00 Deadline indienen vragen Besluit register onderwijsdeelnemers
• 14.00 Deadline indienen vragen Suppletoire begroting OCW ivm sneltesten
• 14.00 Deadline indienen vragen Suppletoire begroting Financiën ivm herstel toeslagen
• 14.00 Deadline indienen vragen Belastingverdrag Nederland/Liechtenstein
• 16.00 AO NVWA
• 16.30 Procedurevergadering SZW
• 16.30 Technische briefing Taken Autoriteit Persoonsgegevens
• 16.30 AO Materieel Defensie
• 17.00 Notaoverleg Hufterig gedrag in het verkeer
• 17.00 Plenair debat Wet gelijke beloning van vrouwen en mannen
• 18.00 Technische briefing PCB over kansrijk belastingbeleid

Woensdag

• 10.00 Deadline indienen vragen Einstein Telescoop
• 10.00 Notaoverleg Materieel Defensie
• 10.00 AO Staatsdeelnemingen
• 10.00 AO Arbeidsmigratie
• 10.15 Procedurevergadering IenW
• 11.00 Plenair debat over een privacylek in de systemen van de GGD
• 12.30 Gesprek met de heer Van Wissen over impact demografische ontwikkelingen op buitenlands beleid
• 12.45 Procedurevergadering LNV
• 13.00 Notaoverleg Tijdelijke testsamenleving
• 13.00 Procedurevergadering Koninkrijksrelaties
• 14.00 Deadline indienen vragen Wet arbeid vreemdelingen
• 14.00 AO Inburgering
• 14.00 Notaoverleg Politie
• 14.30 Procedurevergadering Financiën
• 14.30 Hoorzitting Impact technologische ontwikkelingen op het buitenlands beleid
• 17.00 Plenair debat Wet maximering huurprijsverhogingen geliberaliseerde Huurovereenkomsten

Donderdag

• 9.30 Technische briefing Coronavirus
• 10.00 Notaoverleg Bescherming Nederlanders met tweede nationaliteit
• 10.00 AO Verzamelonderwerpen LNV
• 10.00 Deadline indienen vragen Wijziging van een aantal onderwijswetten mbt doorstroming
• 10.15 Plenair debat Wet Zerodays Afwegingsproces
• 10.30 Procedurevergadering Defensie
• 11.00 Plenair debat over de ontwikkelingen rondom het coronavirus
• 12.00 Hoorzitting Toekomst Schiphol
• 14.00 Deadline indienen vragen MIVD
• 14.00 Notaoverleg Urgentie invoering uitgebreid persoonlijk profiel
• 14.00 Deadline indienen vragen Politie
• 14.30 AO Luchtvaart

Wie kun je feliciteren?

• Woensdag 3 februari: Lammert van Raan

De 1848 Factsheet?

1848.nl stuurt politiek geïnteresseerden elke week een overzicht van wat je móet weten over politieke ontwikkelingen en wat er komende week politiek interessant gaat worden. Laat me weten wat je ervan vindt! (lucas@1848.nl)

De 1848 Factsheet elke zondagochtend in je mail? Schrijf je dan hier in.

Volg 1848.nl ook op Twitter om direct op de hoogte te zijn als er een Kamerbrief uitgaat. De Kamervragen publiceren we via dit Twitter-account.