Europa's digitale decennium – vragen en antwoorden

Wat is het digitale kompas van de Commissie?

De Commissie heeft de mededeling “Digitaal kompas 2030: de Europese aanpak voor het digitale decennium” gepresenteerd. De mededeling bevat:

• Een visie voor 2030 voor een succesvolle digitale transformatie dankzij slagvaardige burgers en technologisch leiderschap, voor een veerkrachtigere en welvarendere samenleving;
• Duidelijke en concrete doelstellingen voor vier hoofdpunten op weg naar het doel van de EU in 2030: een digitaal vaardige bevolking en hooggekwalificeerde digitale professionals, beveiligde, goed presterende en duurzame digitale infrastructuurvoorzieningen, de digitale transformatie van bedrijven en de digitalisering van overheidsdiensten;
• Een kader voor het vaststellen van digitale beginselen die de mensen digitaal slagvaardiger maakt;
• Een plan voor een digitaal kompas waarmee de EU deze doelstellingen kan bereiken. Met dat kompas zal het volgende worden voorgesteld: een robuuste governancestructuur, een kader om de lancering van meerlandenprojecten te vergemakkelijken en te versnellen om lacunes in de kritieke capaciteit van de EU aan te pakken, en een multistakeholderforum om samen te werken met het bredere publiek;
• Maatregelen om de Europese aanpak van de digitale transformatie over te brengen op het wereldtoneel.

Wat is het verschil met de digitale strategie die een jaar geleden is gepubliceerd?

Deze mededeling bouwt voort op de strategie voor de vormgeving van de digitale toekomst van Europa, die nog steeds het overkoepelende kader vormt. Maar er wordt ook rekening gehouden met de enorme veranderingen als gevolg van de coronaviruspandemie, die het gebruik van digitale tools enorm heeft versneld en de mogelijkheden ervan heeft aangetoond. Tegelijkertijd werd echter de kwetsbaarheid van onze samenleving voor nieuwe digitale ongelijkheden blootgelegd.

De Commissie stelt niet alleen ambitieuze doelstellingen voor, maar ook een robuust governancemechanisme, duidelijke mijlpalen en praktische instrumenten om de verwezenlijking ervan te vergemakkelijken, met name met het oog op een kader voor meerlandenprojecten. De mededeling voorziet ook in een monitoringsysteem waarmee de vooruitgang van de EU wordt gemeten aan de hand van de belangrijkste streefcijfers voor 2030, zodat we niet afwijken van het traject naar onze gemeenschappelijke doelen.

Wat zijn de doelstellingen van het digitale kompas voor 2030?

Elk van de vier hoofdpunten is vertaald in duidelijke doelstellingen voor 2030:

• Een digitaal vaardige bevolking en hooggekwalificeerde digitale professionals:
  • Ten minste 80 % van alle volwassenen moet over digitale basisvaardigheden beschikken
  • In de EU moeten 20 miljoen ICT-specialisten werken, met een evenwicht tussen vrouwen en mannen, tegenover 7,8 miljoen in 2019
• Beveiligde, goed presterende en duurzame digitale infrastructuurvoorzieningen:
  • Alle Europese huishoudens moeten beschikken over gigabitconnectiviteit, ten opzichte van 59 % in 2020, en alle bevolkte gebieden moeten 5G-dekking hebben, tegenover 14 % in 2021.
  • De productie van geavanceerde en duurzame halfgeleiders in Europa, met inbegrip van processoren, moet ten minste 20 % van de wereldproductie in waarde vertegenwoordigen, een verdubbeling ten opzichte van 10 % in 2020
  • 10 000 klimaatneutrale, goed beveiligde edge nodes (knooppunten die gegevensverwerking aan de rand van het netwerk mogelijk maken) moeten in de EU worden uitgerold en op zodanige wijze worden verdeeld dat gegevenstoegang met een lage latentietijd wordt gewaarborgd
  • Europa moet zijn eerste geavanceerde kwantumcomputer krijgen
• Digitale transformatie van bedrijven:
  • Drie op de vier bedrijven moeten gebruik maken van cloudcomputingdiensten, big data en artificiële intelligentie
  • Meer dan 90 % van de Europese kleine en middelgrote ondernemingen moet ten minste een basisniveau van digitale intensiteit bereiken, tegenover 61 % in 2019
  • Er moeten in de EU ongeveer 250 eenhoorns zijn (start-ups die meer dan een miljard dollar waard zijn), een stijging met 100 % ten opzichte van 2021
• Digitalisering van overheidsdiensten:
  • Alle belangrijke overheidsdiensten moeten online beschikbaar zijn
  • Alle burgers moeten toegang hebben tot hun elektronische patiëntendossiers
  • 80 % van de burgers moet een eID-oplossing gebruiken

Zullen de streefcijfers bindend zijn voor de lidstaten?

De streefcijfers zijn bedoeld om een duidelijk politiek engagement te creëren en de EU-instellingen en de lidstaten een duidelijke politieke focus op gemeenschappelijke doelstellingen te geven. Ze vormen de basis voor de uitvoering, monitoring en follow-up van de inspanningen om de gemeenschappelijke streefcijfers tegen 2030 te halen.

Wat betekent dit voor bedrijven?

Duidelijke doelstellingen, concrete streefcijfers en een efficiënt mechanisme voor het bundelen van middelen voor meerlandenprojecten geven bedrijven duidelijke signalen, helpen hen de vruchten van de digitalisering te plukken, stellen ondernemers in staat te innoveren, bedrijven op te richten en te doen groeien, investeringen aan te trekken en nieuwe banen te creëren. In 2030 zullen digitale technologieën meer zijn dan drijvende krachten: ze zullen ten volle worden ingezet voor nieuwe producten, nieuwe productieprocessen en nieuwe bedrijfsmodellen.

Wat zijn meerlandenprojecten?

In het kader van het digitale kompas zijn meerlandenprojecten grote projecten waarmee middelen uit de EU-begroting, de lidstaten en de particuliere sector worden aangetrokken voor digitale investeringen in essentiële gebieden in de EU, voortbouwend op de faciliteit voor herstel en veerkracht en andere EU-middelen.

Er is meer capaciteit nodig op het vlak van connectiviteit, micro-elektronica, data en clouddiensten om de Europese visie voor het digitale decennium te verwezenlijken. Door voor een aantal belangrijke grote projecten de werkzaamheden te coördineren en de middelen te bundelen kan een impact gerealiseerd worden die geen enkele lidstaat alleen kan verwezenlijken. Dit kan de digitale kloof binnen en tussen de lidstaten helpen verkleinen en bijdragen tot een onderling verbonden, interoperabele en veilige digitale eengemaakte markt.

De Commissie beoordeelt momenteel de opties, waaronder een specifiek instrument voor meerlandenprojecten, als onderdeel van het digitale kompas.

Welke projecten zal de EU financieren en hoe?

NextGenerationEU zal meer collectieve investeringen in onze digitale transformatie mogelijk maken. In het bijzonder voor investeringen in de digitale transformatie is er een minimale uitgavendoelstelling van 20 % voor elk nationaal plan dat uit de faciliteit voor herstel en veerkracht wordt gefinancierd, bovenop de digitale component van de Europese begroting 2021-2027. Zo kan een zeer solide basis worden gelegd voor de in deze mededeling vastgestelde doelstellingen. In de mededeling wordt ook gewezen op de toenemende mogelijkheden om met het nieuwe instrument voor nabuurschapsbeleid, ontwikkeling en internationale samenwerking te investeren in gebieden als digitale connectiviteit.

Hoe zullen burgers hierbij worden betrokken?

De mededeling bevat een agenda om mensen slagvaardiger te maken zodat zij van de digitale transformatie kunnen profiteren. Dit wordt in het bijzonder nagestreefd door burgers en belanghebbenden via een forum van belanghebbenden nauwer bij het ontwerp en de uitvoering van digitaal beleid te betrekken wanneer de trajecten van de EU en de lidstaten worden gemonitord.

Na de goedkeuring van de mededeling volgt een gerichte raadpleging over de doelstellingen en het kompas, alsook een open raadpleging over digitale beginselen.

Tot slot is de Commissie voornemens een jaarlijkse Eurobarometer-enquête te houden om specifiek na te gaan hoe de Europeanen de eerbiediging van hun rechten, waarden en ambities online ervaren.

Hoe zal de digitale transformatie de ambities van de EU inzake de groene transitie ondersteunen?

Digitale technologieën kunnen bijdragen tot een vermindering van de wereldwijde uitstoot. Ook de ecologische voetafdruk van de samenleving kan hierdoor aanzienlijk worden verkleind, bijvoorbeeld door de optimalisering van het energieverbruik in een groot aantal sectoren, waaronder landbouw, vervoer, industrie of stadsplanning en -diensten. De ICT-sector staat ook voor een groene uitdaging. De voorgestelde maatregelen zullen leiden tot energie-efficiëntere digitale infrastructuurvoorzieningen met een kleinere impact op natuurlijke hulpbronnen en minder CO₂-uitstoot (bv. streefcijfer voor energie-efficiënte microprocessoren).

Hoe zal de vooruitgang worden beoordeeld?

De Commissie stelt voor een nieuw jaarlijks verslag over het Europese digitale decennium in te dienen bij het Europees Parlement en de Raad. Dit verslag zal “verkeerslichten” bevatten over de vorderingen van de EU en de lidstaten in de richting van de digitale ambitie voor 2030, op basis van een verbeterde index van de digitale economie en maatschappij (DESI), de bijbehorende hoofdpunten, streefcijfers en beginselen, alsook een algemener beeld van de mate van naleving van deze doelstellingen.

Het verslag zal eventuele afwijkingen van de gemeenschappelijke EU-doelstellingen voor 2030 in kaart brengen en voorstellen bevatten om deze tekortkomingen in nauwe samenwerking en coördinatie met de lidstaten aan te pakken door middel van gezamenlijke verbintenissen en maatregelen. Het zal ook een bron van informatie zijn voor het Europees semester, met name bij de beoordeling van de acties ter bevordering van werkgelegenheid en groei.

Hoe komt deze mededeling ten goede aan de bevolking?

De COVID-19-pandemie heeft aangetoond hoe afhankelijk we zijn van digitale tools voor werk, onderwijs, winkelen en sociale activiteiten. Maar niet iedereen heeft in dezelfde mate van die tools kunnen profiteren. Naast de uitgebreide financiering die in het kader van de faciliteit voor herstel en veerkracht beschikbaar is, wordt in de mededeling beschreven hoe in vaardigheden kan worden geïnvesteerd, hoe bedrijven kunnen worden ondersteund en hoe overheden de bevolking beter van dienst kunnen zijn, en dit alles door gebruik te maken van digitale technologieën.

Hoe zullen de grondrechten online bepaald en beschermd worden?

De Commissie stelt voor om een reeks digitale beginselen en rechten te onderschrijven in een interinstitutionele plechtige verklaring. Deze zal voortbouwen en een aanvulling vormen op de Europese pijler van sociale rechten en de EU en de lidstaten tot leidraad dienen bij het ontwerpen van digitale regels en voorschriften waardoor alle burgers van de voordelen van digitalisering kunnen profiteren. In deze verklaring zou de nadruk worden gelegd op de grondrechten van burgers, zoals de vrijheid van meningsuiting, de bescherming van persoonsgegevens en privacy of het recht op toegang tot diverse, betrouwbare en transparante informatie. Bovendien zou een uitgebreide reeks digitale beginselen informatief zijn voor de gebruikers en een leidraad vormen voor beleidsmakers en digitale exploitanten. Deze reeks digitale beginselen zou bijvoorbeeld betrekking hebben op universele toegang tot internetdiensten, universele toegang tot digitale gezondheidsdiensten en ethische beginselen voor mensgerichte algoritmen.

Na de goedkeuring van de mededeling van vandaag volgt een open raadpleging over digitale beginselen. Na deze raadplegingsperiode zal de Commissie een formeel voorstel aannemen dat zal worden gebruikt bij besprekingen en onderhandelingen met het Europees Parlement en de Raad, met als doel overeenstemming te bereiken over een gezamenlijke interinstitutionele verklaring.

De Commissie publiceert al de index van de digitale economie en maatschappij (DESI). Waarom een nieuw governancemechanisme?

De index van de digitale economie en maatschappij (DESI) geeft een overzicht van een groot aantal relevante indicatoren voor de digitale prestaties van Europa en volgt de ontwikkeling van de EU-lidstaten. DESI is echter een monitoringinstrument dat geen streefcijfers vastlegt en niet in governance of handhaving voorziet. Gemeenschappelijke digitale streefcijfers op EU-niveau kunnen worden gebruikt om de vooruitgang van de lidstaten in de richting van de beleidsdoelstellingen te becijferen en signalen te geven op korte en middellange termijn met betrekking tot die vooruitgang. De vooruitgang in de richting van de gemeenschappelijke digitale streefcijfers zou worden beoordeeld en gemeten aan de hand van kwantitatieve indicatoren voor de lidstaten in samenhang met de DESI.

Welke concrete acties zijn gepland in het kader van wereldwijde samenwerking?

Digitale partnerschappen zullen de afstemming op of convergentie met de regelgevingsnormen en -standaarden van de EU bevorderen, samenwerking op onderzoeksgebied bevorderen en zorgen voor investeringen in digitale connectiviteit en opkomende technologieën. In het kader van partnerschappen zal meer worden geïnvesteerd in initiatieven van Team Europa waarin middelen van de EU, haar lidstaten en toonaangevende ondernemingen worden gebundeld met die van gelijkgestemde partners en internationale financiële instellingen. De EU wil een leidende rol spelen door haar democratische partners samen te brengen rond een gemeenschappelijke visie op een veilige, open en verantwoordelijke aanpak van de wereldwijde digitale transformatie.

Wat komt hierna?

De goedkeuring van de mededeling zal worden gevolgd door een gestructureerde raadpleging over de streefcijfers en het kompas en door een open raadpleging over digitale beginselen. Op basis van die brede raadpleging streeft de Commissie ernaar vóór eind 2021 beslissende vooruitgang te boeken met de andere instellingen met betrekking tot een verklaring inzake digitale beginselen en in het derde kwartaal van 2021 een programma voor digitaal beleid voor te stellen om het digitale kompas operationeel te maken. Tot slot is de Commissie voornemens een jaarlijkse Eurobarometer-enquête te houden om specifiek na te gaan hoe de Europeanen de eerbiediging van hun rechten, waarden en ambities online ervaren.