Mededinging: Commissie legt drie spoorwegmaatschappijen in de EU geldboete van 48 miljoen EUR op wegens klantentoewijzingskartel

De Europese Commissie heeft de spoorwegmaatschappijen Österreichische Bundesbahnen (ÖBB), Deutsche Bahn (DB) en Nationale Maatschappij der Belgische Spoorwegen (NMBS) voor in totaal 48 miljoen euro geldboeten opgelegd wegens schending van de EU-mededingingsregels.

De bedrijven hadden deelgenomen aan een kartel voor klantentoewijzing, dat betrekking had op grensoverschrijdend goederenvervoer met bloktreinen op belangrijke spoorwegcorridors in de EU. De drie bedrijven hebben hun betrokkenheid bij het kartel erkend en hebben met een schikking ingestemd.

Uitvoerend vicevoorzitter Margrethe Vestager, belast met het mededingingsbeleid: “Goederenvervoer per spoor is van vitaal belang voor een duurzame economie. Eerlijke concurrentie is belangrijk om klanten die van duurzaam vervoer gebruik maken, de beste prijs te bieden. Een kartel tussen grote marktdeelnemers die goederenvervoer per spoor aanbieden op essentiële corridors in de hele EU druist fundamenteel in tegen deze doelstelling. Het besluit van vandaag is een duidelijk signaal dat dit soort heimelijke gedragingen niet aanvaardbaar is.”

De inbreuk had betrekking op grensoverschrijdend goederenvervoer per spoor in de EU dat door ÖBB, DB en NMBS in het kader van vrachtverdeling met bloktreinen werd verricht.

Bloktreinen zijn goederentreinen waarmee goederen van de ene locatie, bijvoorbeeld de productielocatie van de verkoper van de vervoerde goederen, naar een andere locatie, zoals een magazijn, worden vervoerd, zonder dat de trein onderweg wordt gesplitst of halt houdt.

In het kader van vrachtverdeling, dat een contractueel model is waarin het internationale spoorwegrecht voorziet, bieden spoorwegmaatschappijen die grensoverschrijdend vervoer verrichten, klanten één totaalprijs voor de dienst die op grond van één multilateraal contract moet worden verricht.

Uit het onderzoek van de Commissie is gebleken dat de drie spoorwegmaatschappijen onderling coördineerden door heimelijk informatie uit te wisselen over de verzoeken om prijsofferte van klanten en met elkaar hogere prijzen af te spreken om hun respectieve posities te beschermen. De bedrijven namen dus deel aan een regeling voor klantentoewijzing, wat door de EU-mededingingsregels verboden is.

De mededingingsverstorende gedragingen hebben geduurd van 8 december 2008 tot 30 april 2014; de NMBS nam pas deel vanaf 15 november 2011 en alleen voor vervoer door ÖBB, DB en NMBS. Het kartel had betrekking op sectoren van klassiek vrachtvervoer (met uitzondering van autotransporten).

Geldboeten

De geldboeten zijn bepaald op basis van de richtsnoeren voor de berekening van geldboeten van 2006 van de Commissie (zie ook MEMO).

Bij de vaststelling van de geldboeten heeft de Commissie met name rekening gehouden met de waarde van de verkopen van de karteldeelnemers voor de betrokken diensten in de Unie in 2013 (het laatste volledige inbreukjaar), de ernst van de inbreuk, de geografische reikwijdte en de duur van de deelname van elk bedrijf.

De geldboete voor Deutsche Bahn AG is met 50 % verhoogd omdat het al eens aansprakelijk was gesteld voor een ander kartel (zaak AT.39462 — Vrachtvervoer) en dus als recidivist werd beschouwd.

Op grond van de clementieregeling van 2006 van de Commissie:

• heeft ÖBB volledige immuniteit verkregen, waardoor het een totale geldboete van ongeveer 37 miljoen euro heeft vermeden;
• zijn de geldboeten voor DB en NMBS verminderd, omdat zij tijdens het onderzoek van de Commissie hebben meegewerkt. De vermindering weerspiegelt het tijdstip waarop zij medewerking hebben verleend en de mate waarin het verstrekte bewijsmateriaal de Commissie heeft geholpen om het bestaan van het kartel waarbij zij betrokken waren, aan te tonen.

Daarenboven heeft de Commissie op grond van haar mededeling betreffende schikkingsprocedures van 2008 op de opgelegde geldboeten een vermindering van 10 % toegepast, omdat zij hun deelname aan het kartel en hun aansprakelijkheid in dit verband hebben erkend.

De opgelegde geldboeten zijn als volgt over de bedrijven uitgesplitst:

Achtergrond

Het betrokken grensoverschrijdende goederenvervoer per spoor werd verricht met bloktreinen, dat wil zeggen vrachttreinen die als geheel vracht vervoeren van de ene locatie (bv. de productielocatie van de verkoper van de vervoerde goederen) naar een andere locatie (bv. een magazijn van de koper van de goederen) zonder splitsing of opslag onderweg. Dergelijke bloktreinen bedienen gewoonlijk zeer grote klanten en vervoeren vaak gedurende lange perioden één enkele grondstof naar altijd dezelfde bestemming, bv. tussen de havens van Rotterdam, Antwerpen of Hamburg en grote industrieterreinen in Duitsland en Oostenrijk, zoals raffinaderijen of chemische fabrieken.

Op 15 juli 2015 heeft de Commissie een ander besluit betreffende goederenvervoer per spoor aangenomen. Het bloktreinbesluit (AT.40098) had betrekking op goederenvervoer per spoor op routes tussen Midden-Europa en Zuidoost-Europa (Balkantrein, Soptrein).

Procedurele achtergrond

Artikel 101 van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie (VWEU) verbiedt kartels en andere mededingingsbeperkende zakelijke praktijken, waaronder collusie om klanten toe te wijzen.

Het onderzoek van de Commissie in deze zaak is gestart met een verzoek van ÖBB op grond van de clementieregeling van 2006 van de Commissie, gevolgd door verzoeken om boetevermindering door de andere partijen.

Geldboeten die worden opgelegd aan ondernemingen die de EU-mededingingsregels hebben overtreden, worden gestort aan de algemene EU-begroting. Die bedragen zijn niet gereserveerd voor specifieke uitgaven, maar de lidstaten zien hun bijdragen aan de EU-begroting het jaar nadien verhoudingsgewijs verlaagd. De geldboeten helpen dus de EU te financieren en verlichten de druk op belastingbetalers.

Meer informatie over deze zaak komt, zodra eventuele vertrouwelijkheidskwesties zijn opgelost, onder zaaknummer 39563 beschikbaar in het publieke zaakregister op de concurrentiewebsite van de Commissie. Meer informatie over de strijd van de Commissie tegen kartels, is te vinden op de kartelwebsite van de Commissie.

De schikkingsprocedure

Het besluit van vandaag is het 35ste geval waarin wordt geschikt, sinds deze procedure in juni 2008 voor kartels werd ingevoerd (zie persbericht en MEMO). Bij een schikking erkennen partijen hun deelname aan een kartel en hun aansprakelijkheid daarvoor. Kartelschikkingen zijn gebaseerd op de mededingingsverordening 1/2003. Ze bieden de Commissie de mogelijkheid om een vereenvoudigde en verkorte procedure toe te passen. Dit komt consumenten en belastingbetalers ten goede omdat de kosten hierdoor dalen. Schikkingen zijn ook gunstig voor de handhaving van de mededingingsregels, aangezien ze middelen vrijmaken om andere vermoedelijke kartels aan te pakken. Ten slotte profiteren de partijen zelf in de vorm van snellere besluitvorming en een vermindering van de geldboeten met 10 %.

Schadevorderingen

Particulieren of ondernemingen die van concurrentiebeperkende praktijken zoals in deze zaak nadeel ondervinden, kunnen de zaak voor de nationale rechter brengen en schadevergoeding eisen. Zowel de rechtspraak van de EU-rechter als Verordening (EG) nr. 1/2003 bevestigen dat een besluit van de Commissie voor de nationale rechter bindend bewijsmateriaal is dat de praktijken hebben plaatsgevonden en verboden waren. Zelfs indien de Commissie de betrokken karteldeelnemers geldboeten heeft opgelegd, kunnen toch schadevergoedingen worden toegekend zonder dat deze hoeven te worden verlaagd omdat de Commissie al een geldboete heeft opgelegd.

Dankzij de richtlijn schadevorderingen in mededingingszaken, die de lidstaten tegen 27 december 2016 in hun nationale rechtsorde moesten omzetten, wordt het voor slachtoffers van concurrentieverstorende praktijken makkelijker om schadevergoeding te krijgen. Meer informatie over schadevorderingen in mededingingszaken, met onder meer een praktische gids over het begroten van de schade, is hier te vinden.

Tool voor klokkenluiders

De Commissie heeft een tool gecreëerd die het voor mensen gemakkelijker moet maken om concurrentieverstorende gedragingen te melden zonder dat zij hoeven te vrezen dat hun naam bekend wordt. De tool beschermt de anonimiteit van de klokkenluiders dankzij een speciaal daartoe opgezet versleuteld berichtensysteem dat tweewegcommunicatie mogelijk maakt. Deze tool is toegankelijk via deze link.