1848 Factsheet - Minderheidscoalitie lijkt enige realistische optie

Door Lucas Benschop (@lucasbenschop)

De 1848 politieke factsheet. Wat je móet weten over de parlementaire week.

Voor wie nog niet totaal verpest is door de hedendaagse Haagse werkelijkheid was het debat over het eindverslag van Mariëtte Hamer doorbijten.

Vele weken van uitsluiterij op schoolpleinniveau kwamen tot een apotheose in een kakofonie van ordinaire scheldkanonnades. Voor wie als politieke junkie nog enige interesse had in de inhoudelijke kant van de formatie was het niet om aan te zien.

Politieke partijen buitelden over elkaar heen in hun minachting voor die inhoud, hetgeen door Hamer subtiel werd benoemd.

"Er is mij door de Kamer nogal wat gevraagd. Een herstel- en transitieplan op de korte en lange termijn, een agenda voor de democratische rechtsorde en het in kaart brengen van overige thema's en deze te voorzien van een analyse", aldus Hamer.

"Op basis daarvan heb ik een probleemanalyse opgeschreven met punten die kunnen worden uitgewerkt in een regeerakkoord. U had daar vandaag uw voordeel mee kunnen doen en daar een debat over voeren".

De fractievoorzitters keken wel uit. Praten over de inhoud is strategisch riskant, want je laat je al snel in de kaarten kijken. Dan maar liever nog even comfortabel diep in de schuttersput.

Gezien haar politieke ervaring zal Hamer het wel begrijpen. Zij heeft zich slechts geconcentreerd op haar opdracht, namelijk een inventarisatie maken van de urgente problemen. In De Volkskrant werd dit omschreven als "een rij open deuren", maar deze inventarisatie was wel precies de opdracht die ze van de Kamer had meegekregen en die in het verlengde lag van het advies van Herman Tjeenk Willink.

Wie in het eindverslag duikt kan inderdaad niet anders concluderen dan dat de partijen hierover gesprekken moeten kunnen aangaan. Zelfs een linksig thema als kansengelijkheid in het onderwijs valt blijkbaar onder de gemene deler van gezamenlijk vastgestelde urgente onderwerpen.

Hamer kon bij de presentatie van haar verslag en tijdens het debat niet genoeg benadrukken dat er op de inhoud geen belemmeringen zijn om de onderhandelingen na honderd dagen eindelijk van start te laten gaan.

Door de inmiddels bekende blokkades (VVD en CDA willen niet met twee linkse partijen, PvdA en GroenLinks willen juist niet zonder elkaar, D66 wil niet met ChristenUnie) heeft Hamer in arren moede geadviseerd om Rutte en Kaag maar een conceptregeerakkoord te laten schrijven, al mag het niet zo heten.

Een logische keuze om de focus te kunnen verleggen naar de inhoud, maar niet zomaar een oplossing voor de politieke impasse. Alle betrokken partijen hebben immers aangegeven vast te blijven houden aan hun blokkades.

VVD en CDA kijken daarbij met bovengemiddelde interesse naar de positie van ChristenUnie-leider Segers. De huidige coalitievriend van Rutte en Hoekstra sloot aanvankelijk deelname aan Rutte 4 uit, maar zet nu opzichtig de deur op een kier.

"De voorzitter van de CU fractie merkt op dat op het moment dat andere meerderheidscombinaties expliciet uitgesloten zullen zijn, de CU bereid is deel te nemen aan onderhandelingen met andere partijen over een coalitieakkoord, indien gewenst en indien voor een meerderheid getalsmatig nodig", zo valt te lezen in het eindverslag.

Meer dan genoeg aanleiding voor VVD en CDA om hun hakken met betrekking tot het Ploumen/Klaver-collectief steviger in het zand te zetten.

Het zal de druk opvoeren op Kaag om alsnog een voortzetting van de huidige coalitie te verkennen, maar het lijkt onwaarschijnlijk dat D66 na hun eclatante verkiezingswinst nog een aantal jaar aan stilstand op de voor hen relevante thema's zal accepteren.

En aangezien niets erop wijst dat VVD, CDA, PvdA en GroenLinks in hun voorwaarden zullen inbinden zal vroeg of laat toch de optie van een minderheidscoalitie op tafel komen. Hamer heeft de partijen hier al over geconsulteerd en harde blokkades worden niet opgeworpen.

Zo staat in het verslag van Hamer dat Rutte "een sterke voorkeur" heeft voor een meerderheidskabinet, maar hij "sluit een minderheidskabinet niet uit".

Kaag liet in het eindverslag optekenen dat een minderheidscoalitie wat haar betreft "niet wenselijk en niet verstandig" is "om te koersen op een minderheidskabinet". Wederom geen blokkade.

Tijdens het debat leek Rutte overigens strenger. Daar liet hij weten dat moet worden ingezet op een coalitie met partijen die "opgeteld een aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid hebben dat ze niet bij de eerste ontmoeting met de Kamer worden weggestuurd". Ofwel: de meerderheid lijkt op basis van deze woorden juist wel een vereiste, al wordt er geen veto uitgesproken.

Hoekstra lijkt nog het meest te voelen voor een minderheidsvariant. "Mochten al deze meerderheidsvarianten op niets uitlopen, dan is de voorzitter van de CDA-fractie, zo nodig, bereid tot onderhandelingen over een coalitieakkoord in een minderheidskabinet met de fracties van VVD en D66." Gezien alle blokkades zal het daar dus uiteindelijk wel op neerkomen.

De komende maanden zullen Rutte en Kaag moeten gaan wennen aan het idee dat ze voor veel zaken met wisselende meerderheden moeten werken en hun regeerperiode onvoorspelbaarder zal zijn dan normaal.

Door zijn ervaring moet dit voor Rutte niet per se iets zijn om zenuwachtig van te worden, maar hij zal wel het vertrouwen moeten opbouwen dat de Kamer hem niet op dag één alweer naar huis stuurt.

Daarbij hoort het ontwikkelen van een constructieve en dualistische relatie met de oppositie, precies zoals iedereen wenst in de agenda voor een nieuwe bestuurscultuur.

De komende weken zal het stil worden op het Binnenhof. Rutte en Kaag zullen de luwte opzoeken om hun proeve te schrijven. Pas half augustus verwacht Hamer dat de onderhandelingen met de andere partijen zullen beginnen.

• Lees hier het eindverslag van Mariëtte Hamer inclusief bijlagen
• Lees hier het lawaaierige debat terug

1848

Voor steeds meer organisaties is 1848 de oren en ogen in Den Haag. Wil jij dat 1848 ook voor jouw organisatie alle politieke ontwikkelingen volgt en desgewenst voorziet van duiding? Bel voor de mogelijkheden met 06 1905 6876 of mail naar info@1848.nl.

Toeslagenaffaire

De Parlementaire Ondervraging Kinderopvangtoeslag (POK) onder leiding van CDA-Kamerlid Chris van Dam was vorig jaar al een curieuze stijlvorm. De Kamer zette een van haar zwaarste controlemiddelen in om een zaak te onderzoeken waar het zelf een niet te ontkennen dubieuze rol in speelde.

Het was de Kamer die na de Bulgarenfraude had aangedrongen op een nietsontzienende fraudeaanpak (toenmalig staatssecretaris Weekers waarschuwde toen al dat de goeden onder de kwaden zouden gaan lijden) en de Kamer was verantwoordelijk voor wetgeving die nauwelijks ruimte bood voor een individuele beoordeling. 

Daar bovenop kwam de sloop van de uitvoeringsdiensten (waaronder de Belastingdienst) via de kille financiële taakstellingen tijdens de eerste kabinetten Rutte, met grote personele en ICT-problemen tot gevolg. Gesteund door de Tweede Kamer.

De rol van de Kamer was zo dominant dat de POK hier ook niet omheen kon. "De wetgever - kabinet en parlement – mag het zich aanrekenen dat zij wetgeving heeft vastgesteld die spijkerhard was en die onvoldoende de mogelijkheid in zich had om recht te doen aan individuele situaties", zo valt te lezen in het eindrapport.

En toch besloot de Kamer begin dit jaar om na het rapport van de POK ook nog een parlementaire enquête te organiseren. Ofwel, het zwaarste middel wordt ingezet om een zaak te onderzoeken waar het zelf bij betrokken is. 

De Kamer zou zelf zoiets nooit accepteren als het betrekking had op een affaire bij een andere organisatie. Verwijten van de slager die zijn eigen vlees keurt en vergelijkingen met wc-eend zouden hen ten deel vallen. Niet voor niets hamert de Kamer in vrijwel alle gevallen op "onafhankelijk" en "extern" onderzoek.

Afgelopen week werd in het voorstel van de Kamer het onderzoek naar de Kamer expliciet gemaakt. "De commissie BiZa stelt voor dat in het onderzoek de rol die de Tweede Kamer heeft gespeeld expliciet onder de loep wordt genomen", zo valt te lezen.

Om te voorkomen dat de enquête een herhaling wordt van het werk van de POK zinspeelt de Kamer nu op een verbreding van het onderzoek. Zo breed dat de vraag gerechtvaardigd is of het nog wel te behappen is. De toeslagenaffaire zal worden onderzocht, maar als onderdeel van de dienstverlening door alle uitvoeringsorganisaties. Ook worden handhaving, fraudebestrijding en de informatie-uitwisseling meegepakt.

Ook wordt een voorzichtige poging gedaan de schijn van vooringenomenheid weg te nemen: "Gezien het feit dat ook de rol van het parlement onderwerp van onderzoek zal zijn, verdient het de voorkeur dat de leden van de tijdelijke commissie c.q. enquêtecommissie geen woordvoerders zijn (geweest), en ook anderszins geen betrokkenheid hebben gehad, bij het onderwerp van onderzoek".

Zonder af te willen doen aan de ernst van de zaak kun je vraagtekens zetten bij de wenselijkheid van een enquête, nadat de commissie-Van Dam eerder al grondig onderzoek deed en Kamer en kabinet nu al aan de slag kunnen met de aanbevelingen.

Een enquête organiseren duurt jaren en doet altijd een zwaar beroep op de Tweede Kamer, die al langer zucht onder hoge werkdruk en gebrek aan ondersteuning. De fragmentatie in de Kamer en de enorme stapel opgaven voor de komende jaren maakt dat probleem alleen maar urgenter.

Bovendien zijn onderzoekscommissies een garantie voor jaren stilstand. Terwijl er juist een brede behoefte bestaat om nu direct aan de slag te gaan met het afschaffen of vereenvoudigen van het toeslagenstelsel en het versterken van de rechtsstaat, zodat mensen niet meer onrechtmatig kunnen worden kaalgeplukt.

De POK, maar ook de Kamercommissie die onderzoek deed naar de uitvoeringsdiensten, de Nationale Ombudsman, het boek van Omtzigt en diverse andere publicaties bieden hiervoor voldoende aanknopingspunten.

Voor volgende week - dus niet aankomende week - staat een debat over het eindverslag van de POK op de plenaire planning. Waarschijnlijk zal al op korte termijn - voor het zomerreces - bekend worden welke Kamerleden in een tijdelijke commissie zullen gaan plaatsnemen om de enquête voor te bereiden.

Verder lezenswaardig:

• Analyse Volkskrant: Rutte en Kaag moeten voortdurend over hun schouder kijken
• Reconstructie AD: Ministers doen boekje open over frustraties: kabinet verkeek zich op eerste prik

1848

Wil jij voor jouw organisatie kosteloos de mogelijkheden van het monitorplatform 1848 verkennen? Meld je aan voor een gratis proefmaand! Mail ons je onderwerpen dan stellen wij alles voor je in. Je hoeft daar verder niets voor te doen. Mail direct naar info@1848.nl of bel met 06 1905 6876.

Op de agenda

Maandag

• 9.00 Deadline indienen vragen Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (Onder voorbehoud)
• 10.00 Notaoverleg Initiatiefnota-Kwint over popsector
• 10.00 Commissiedebat Inburgering en integratie
• 10.00 Wetgevingsoverleg Wijziging van de Tabaks- en rookwarenwet om het reclameverbod aan te scherpen
• 12.00 Deadline indienen vragen Initiatiefnota-Bromet en Boswijk over Groen in de stad
• 13.30 Wetgevingsoverleg Wijziging van de Tabaks- en rookwarenwet ter regeling van elektronische verhittingsapparaten voor tabaksproducten en in verband met de invoering van eisen aan het uiterlijk van sigaretten
• 14.00 Deadline indienen vragen Tweede resultatenoverzicht realisatieplan visie Waardevol en verbonden
• 15.00 Wetgevingsoverleg Incidentele suppletoire begrotingen inzake kwijtschelding schulden toeslagengedupeerden
• 15.30 Hoorzitting Uitzendbureaus

Dinsdag

• 14.00 Vragenuur, stemmingen, regeling van werkzaamheden
• 16.15 Tweeminutendebat Koninkrijksrelaties
• 16.30 Wetgevingsoverleg Jaarverslag en Slotwet 2020 Defensie
• 17.00 Vergadering Commissie voor de Werkwijze
• 17.00 Tweeminutendebat Bedrijfslevenbeleid en innovatie
• 17.20 Tweeminutendebat Ondernemen en Bedrijfsfinanciering
• 18.00 Vergadering Bouwbegeleidingscommissie
• 18.45 Plenair debat over buitenlandse spionage via mobiele netwerken

Woensdag

• 10.00 Technische briefing Gaswinning Groningen
• 10.00 Commissiedebat Belastingen
• 10.00 Commissiedebat Uitvoering Sociale Zekerheid
• 10.15 Plenair debat Wijziging van een aantal onderwijswetten in verband met aanpassingen op het gebied van de doorstroom van het basisonderwijs naar het voortgezet onderwijs en wijziging van de stelselinrichting van doorstroomtoetsen en toetsen verbonden aan leerling- en onderwijsvolgsystemen in het basisonderwijs
• 11.15 Procedurevergadering LNV
• 12.00 Deadline indienen vragen Vermindering blootstelling aan PFAS na de EFSA-opinie
• 13.00 Gesprek met de heer Van Weel, Assistant Secretary General for Emerging Security Challenges bij de NAVO
• 14.00 Commissiedebat Discriminatie en racisme
• 14.00 Deadline indienen vragen Wijziging van de Kieswet in verband met de definitieve invoering van het nieuwe stembiljet voor kiezers buiten Nederland
• 14.00 Commissiedebat Pakketbeheer
• 14.00 Deadline indienen vragen Tweede Voortgangsrapportage Wind in de Zeilen
• 14.00 Deadline indienen vragen Voorstel van wet van de leden Ellemeet en Aukje de Vries houdende wijziging van de Wet kwaliteit, klachten en geschillen zorg in verband met de invloed van zorgverleners
• 14.30 Plenair debat over Chroom 6  
• 15.00 Hoorzitting Recovery and Resilience Facility RRF
• 16.00 Commissiedebat Visserij
• 17.30 Wetgevingsoverleg Nationaal Groeifonds                                                          19.00 Plenair debat over de toekomst van de ouderenhuisvesting

Donderdag

• 9.30 Commissiedebat Hersteloperatie kinderopvangtoeslag
• 9.30 Hoorzitting Matchfixing
• 10.00 Hoorzitting WIA 35-minners
• 10.15 Tweeminutendebat Politie
• 10.30 Procedurevergadering Defensie
• 10.40 Tweeminutendebat Taakdifferentiatie brandweer en crisisbeheersing
• 11.00 Plenair debat over het terug naar Nederland halen van IS vrouwen en hun kinderen
• 11.30 Procedurevergadering Binnenlandse Zaken
• 11.30 Procedurevergadering Europese Zaken
• 12.00 Hoorzitting Media en persvrijheid
• 13.00 Hoorzitting Transparantie bij bieden
• 14.00 Gesprek met oud-gevangenispersoneel over SBF-kwestie
• 14.00 Deadline indienen vragen Wet implementatie richtlijn grensoverschrijdende distributie van beleggingsinstellingen en icbe’s
• 14.00 Commissiedebat Externe veiligheid
• 15.00 Wetgevingsoverleg Jaarverslag en Slotwet Koninkrijksrelaties
• 16.00 Deadline indienen vragen Basisrapportage vervanging onderzeebootcapaciteit
• 16.30 Commissiedebat Mijnbouw/Groningen
• 18.00 Commissiedebat Sportbeleid
• 19.00 Tweeminutendebat Lopende en afgeronde zaken vuurwerkdossier
• 19.20 Tweeminutendebat Duurzaam vervoer
• 19.40 Tweeminutendebat Spoor, Spoorveiligheid en ERTMS
• 20.00 Plenair debat Wijziging van de Wet publieke gezondheid tot incorporatie van de Regeling 2019-nCoV

Vrijdag

• 12.00 Deadline indienen vragen Informele Raad Werkgelegenheid en Sociaal Beleid van 8-9 juli 2021
• 12.00 Deadline indienen vragen Informele Milieuraad op 20-21 juli 2021
• 14.00 Deadline indienen vragen Verantwoordingsrapportage van de NVWA over het jaarplan 2020 en de Tussentijdse verantwoording 2021

Wie kun je feliciteren?

Maandag 28 juni: Lisa van Ginneken

De 1848 Factsheet?

1848.nl stuurt politiek geïnteresseerden elke week een overzicht van wat je móet weten over politieke ontwikkelingen en wat er komende week politiek interessant gaat worden. Laat me weten wat je ervan vindt! (lucas@1848.nl)

De 1848 Factsheet elke zondagochtend in je mail? Schrijf je dan hier in.

Volg 1848.nl ook op Twitter om direct op de hoogte te zijn als er een Kamerbrief uitgaat. De Kamervragen publiceren we via dit Twitter-account.