Staatssteun: Commissie keurt herziene staatssteunregels voor belangrijke projecten van gemeenschappelijk Europees belang goed

De Europese Commissie heeft een herziene mededeling betreffende staatssteunregels voor belangrijke projecten van gemeenschappelijk Europees belang (“IPCEI-mededeling”) goedgekeurd. De herziene IPCEI-mededeling zal van toepassing zijn met ingang van 1 januari 2022. Deze mededeling bevat de criteria aan de hand waarvan de Commissie de steun beoordeelt van de lidstaten aan grensoverschrijdende IPCEI's die marktfalen verhelpen en baanbrekende innovatie in belangrijke sectoren en technologieën en infrastructuurinvesteringen mogelijk maken, met positieve overloopeffecten voor de EU-economie als geheel.

Uitvoerend vicevoorzitter Margrethe Vestager, belast met het mededingingsbeleid: “Onze staatssteunregels voor belangrijke projecten van gemeenschappelijk Europees belang stellen de lidstaten en het bedrijfsleven in staat om gezamenlijk te investeren in baanbrekende innovatie en infrastructuur. Zij doen dit wanneer de markt verstek laat gaan omdat de risico's te groot zijn voor één lidstaat of onderneming. En de EU-economie als geheel moet er baat bij hebben. Na een uitgebreid raadplegingsproces hebben wij in onze regels gerichte wijzigingen aangebracht om de openheid van IPCEI's verder te vergroten en de deelname van kleine en middelgrote ondernemingen te vergemakkelijken.”

De Commissie heeft de herziene IPCEI-mededeling goedgekeurd na een evaluatie van de huidige regels in 2019 in het kader van de geschiktheidscontrole inzake staatssteun en na uitgebreide raadpleging van alle belanghebbenden over de voorgestelde herziene tekst van de mededeling. Geraadpleegd zijn lidstaten, ondernemersorganisaties, belangengroepen, afzonderlijke bedrijven, ngo's en burgers. De herziening weerspiegelt ook de ervaring die de Commissie heeft opgedaan in concrete zaken, met name drie besluiten tot goedkeuring van IPCEI's om baanbrekende innovatie op het gebied van micro-elektronica (in december 2018) en op het gebied van de waardeketen van accu's (in december 2019 en januari 2021) mogelijk te maken, alsook haar besluit tot goedkeuring van een IPCEI op het gebied van infrastructuur, namelijk de vaste spoor- en wegverbinding over de Fehmarnbelt (in maart 2020).

De herziene IPCEI-mededeling bevat een aantal gerichte aanpassingen om rekening te houden met de ervaring die is opgedaan met de toepassing van de IPCEI-mededeling van 2014 en om de desbetreffende regels af te stemmen op de huidige prioriteiten van de EU.

De herziene mededeling zorgt met name voor:

• verdere versterking van het Europese en open karakter van IPCEI's doordat bij IPCEI's gewoonlijk ten minste vier lidstaten betrokken moeten zijn en de opzet ervan transparant en inclusief moet zijn. Zo wordt gewaarborgd dat alle lidstaten op de hoogte worden gesteld van een mogelijk IPCEI, bijvoorbeeld door middel van voorbereidende contacten en bijeenkomsten, en de kans krijgen om deel te nemen als zij daar belangstelling voor hebben;
• vergemakkelijking van de deelname van kleine en middelgrote ondernemingen (kmo's) aan IPCEI's en vergroting van de voordelen van deelname, via specifieke versoepelingen voor de beoordeling van de verenigbaarheid van steun aan kmo's, zoals de mogelijkheid voor kleinere ondernemingen om een kleinere eigen bijdrage aan de projecten te leveren dan anders vereist zou zijn. De herziene mededeling moedigt ook samenwerking tussen grotere ondernemingen die aan een IPCEI deelnemen en kmo's aan;
• afstemming van de doelstellingen ervan op de huidige prioriteiten van de EU. In dit verband vereist de herziene IPCEI-mededeling bijvoorbeeld, om de milieustrategieën van de EU te ondersteunen en de groene transitie van de EU te versnellen, dat de lidstaten aantonen dat de aangemelde projecten voldoen aan het beginsel “geen ernstige afbreuk doen”. De herziene IPCEI-mededeling verduidelijkt ook de criteria voor de combinatie van EU- en nationale fondsen.

Tegelijkertijd bevestigt de IPCEI-mededeling het vereiste dat IPCEI's aanzienlijke positieve overloopeffecten in de hele EU moeten hebben en worden sterke waarborgen gehandhaafd om ervoor te zorgen dat de steun beperkt blijft tot wat noodzakelijk is en om buitensporige concurrentieverstoringen te voorkomen.

Op deze basis zal de Commissie steun blijven verlenen aan de inspanningen van de lidstaten om gezamenlijk belangrijke projecten van gemeenschappelijk Europees belang op te zetten die markttekortkomingen verhelpen door baanbrekende innovatie- en infrastructuurinvesteringen in waterstof, cloud, gezondheid en micro-elektronica mogelijk te maken.

Achtergrond

IPCEI's zijn door de lidstaten geleide ambitieuze grensoverschrijdende innovatie- en infrastructuurprojecten die een aanzienlijke bijdrage kunnen leveren aan de verwezenlijking van EU-strategieën, waaronder de Europese Green Deal en de digitale strategie, en tegelijkertijd positieve overloopeffecten buiten de deelnemende lidstaten genereren voor de economie en de burgers van de hele EU.

Aangezien IPCEI's uit nationale begrotingen worden gefinancierd, beslissen de lidstaten over de reikwijdte van het project, de selectie van deelnemende bedrijven (bij voorkeur na open oproepen) en over de governance van het project. De overheidssteun van de lidstaten aan de projecten en op grond van de IPCEI-mededeling deelnemende bedrijven die volgens de EU-regels staatssteun vormt, moet voor toetsing en goedkeuring bij de Commissie worden aangemeld. De Commissie staat klaar om waar nodig de plannen van de lidstaten en het bedrijfsleven te ondersteunen, advies te geven en de inspanningen te coördineren, en zij zal de betrokken projecten snel beoordelen zodra zij zijn aangemeld. Na de formele aanmelding toetst de Commissie de voorgestelde projecten aan de IPCEI-mededeling.

De IPCEI-mededeling bevat criteria aan de hand waarvan de lidstaten transnationale projecten van strategisch belang voor de EU kunnen ondersteunen op grond van artikel 107, lid 3, punt b), van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie. Dit kader heeft tot doel de lidstaten aan te moedigen projecten te ondersteunen die een duidelijke bijdrage leveren aan de strategische doelstellingen van de EU.

Om voor steun in het kader van de herziene IPCEI-mededeling in aanmerking te komen, moet een project:

1. een belangrijke bijdrage leveren aan de doelstellingen van de EU;
2. aantoonbaar belangrijk marktfalen verhelpen;
3. ten minste vier lidstaten omvatten, tenzij een kleiner aantal bij uitzondering gerechtvaardigd is door de aard van het project;
4. op transparante en inclusieve wijze worden opgezet, zodat alle lidstaten een reële kans krijgen om eraan deel te nemen;
5. concrete positieve overloopeffecten opleveren voor de economie en de samenleving van de EU, buiten de deelnemende lidstaten en ondernemingen;
6. aanzienlijke cofinanciering krijgen van de ondernemingen die staatssteun zullen ontvangen; en
7. negatieve milieueffecten vermijden die het gevolg zijn van niet-naleving van het beginsel “geen ernstige afbreuk doen” en die waarschijnlijk niet zullen worden gecompenseerd door voldoende positieve effecten.

Voorts worden in de mededeling specifieke criteria vastgesteld voor de subsidiabiliteit van baanbrekende innovatieprojecten (zowel de fase van onderzoek, ontwikkeling en innovatie (O&O&I) als de fase van eerste industriële toepassing, met uitsluiting van massaproductie en commerciële activiteiten) of grote infrastructuurprojecten die van groot belang zijn voor de EU in verschillende sectoren.

De IPCEI-mededeling vormt een aanvulling op andere staatssteunregels, zoals de algemene groepsvrijstellingsverordening en de kaderregeling betreffende staatssteun voor onderzoek, ontwikkeling en innovatie, die het mogelijk maken innovatieve projecten te ondersteunen onder gunstige voorwaarden.