Meer documenten
Antitrust: Commissie verzoekt om opmerkingen over de ontwerprichtsnoeren voor collectieve arbeidsovereenkomsten over de arbeidsomstandigheden van zelfstandigen zonder personeel
De Europese Commissie nodigt burgers, bedrijven, sociale partners, de academische wereld, overheidsinstanties en alle belanghebbenden uit om opmerkingen te maken over de ontwerprichtsnoeren voor de toepassing van het EU-mededingingsrecht op collectieve overeenkomsten over de arbeidsomstandigheden van zelfstandige dienstverrichters zonder personeel. De ontwerprichtsnoeren maken deel uit van een pakket met onder meer een voorstel voor een richtlijn ter verbetering van de arbeidsomstandigheden in platformwerk en een mededeling over de optimale benutting van de voordelen van digitalisering voor de toekomst van werk.
Margrethe Vestager, uitvoerend vicevoorzitter voor een Europa dat klaar is voor het digitale tijdperk, belast met het mededingingsbeleid: “Digitalisering is niet alleen van invloed op de manier waarop bedrijven zaken doen, maar ook op de manier waarop mensen werken. Zij creëert kansen, maar voor sommigen ook uitdagingen. Zelfs buiten de platformeconomie hebben sommige zelfstandigen zonder personeel moeite om invloed uit te oefenen op hun arbeidsomstandigheden. We houden een raadpleging over ontwerprichtsnoeren die rechtszekerheid moeten scheppen door duidelijk te maken in welke gevallen het mededingingsrecht geen beletsel vormt voor de inspanningen van deze mensen om collectief te onderhandelen over een betere deal.”
Collectieve arbeidsovereenkomsten zijn een belangrijk instrument om de arbeidsomstandigheden te verbeteren. Zelfstandigen worden in beginsel echter als “ondernemingen” beschouwd en lopen het risico inbreuk te maken op artikel 101 van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie (VWEU) als zij collectief onderhandelen over hun vergoedingen en andere handelsvoorwaarden. Daarom is het voor zelfstandigen vaak niet duidelijk of zij collectief mogen onderhandelen.
De Commissie houdt een raadpleging over ontwerprichtsnoeren waarin wordt verduidelijkt in welke omstandigheden het mededingingsrecht niet belet dat collectieve overeenkomsten worden gesloten ter verbetering van de arbeidsomstandigheden van bepaalde zelfstandigen, dat wil zeggen personen die volledig zelfstandig werken en geen anderen in dienst hebben. Op basis van de bestaande jurisprudentie wordt in de ontwerprichtsnoeren eerst beschreven in welke omstandigheden zelfstandigen zonder personeel vergelijkbaar zijn met werknemers en dus niet onder artikel 101 van het Verdrag betreffende de werking van de EU (VWEU) vallen.
Vervolgens wordt in de ontwerprichtsnoeren verduidelijkt dat de Commissie bij bepaalde overeenkomsten niet zal optreden op grond van artikel 101 VWEU. Dit zou het geval zijn wanneer individuele zelfstandigen moeite hebben om hun arbeidsomstandigheden te beïnvloeden omdat zij in een zwakke onderhandelingspositie verkeren. Aangezien de arbeidsmarkten zijn geëvolueerd, zowel online als offline, profiteren sommige zelfstandigen niet van de onafhankelijkheid die normaal gesproken bij het statuut van zelfstandige hoort. Daardoor kan het voor sommigen moeilijk zijn hun situatie te verbeteren en kunnen zij te maken krijgen met verslechterende arbeidsomstandigheden, zoals lagere inkomsten.
De ontwerprichtsnoeren gelden voor een grote groep van zelfstandigen zonder personeel: mensen die economisch afhankelijk zijn of samenwerken met andere werknemers in de online- en offlinewereld, mensen die werken via platforms of mensen die met tegenpartijen met enige economische macht onderhandelen over hun arbeidsomstandigheden, of die deelnemen aan collectieve arbeidsovereenkomsten overeenkomstig de auteursrechtrichtlijn en nationale arbeidsrechtelijke bepalingen.
De ontwerprichtsnoeren houden verband met het vandaag gepubliceerde voorstel om de arbeidsomstandigheden in platformwerk te verbeteren en tegelijkertijd de duurzame groei van digitale werkplatforms in de Europese Unie te ondersteunen. In dit verband komt de Commissie vandaag met een voorstel voor een richtlijn en een mededeling over de verbetering van de arbeidsomstandigheden in platformwerk. Het toepassingsgebied van de ontwerprichtsnoeren is echter niet beperkt tot de onlineplatformeconomie.
Volgende stappen
Belanghebbenden kunnen tot en met 24 februari 2022 opmerkingen indienen. De Commissie zal vervolgens de input van de belanghebbenden beoordelen om in het tweede kwartaal van 2022 de definitieve versie van de richtsnoeren te publiceren. Het effectbeoordelingsverslag zal samen met de definitieve versie van de richtsnoeren worden gepubliceerd. De Commissie zal bij haar latere interpretatie en handhaving van de mededingingsregels van de EU door de definitieve richtsnoeren gebonden zijn.
Achtergrond
De Commissie heeft op 6 januari 2021 een aanvangseffectbeoordeling voor dit initiatief gepubliceerd. De sociale partners en andere belanghebbenden zijn geraadpleegd tussen 5 maart en 31 mei 2021. De Commissie heeft alle input zorgvuldig bestudeerd alvorens de ontwerprichtsnoeren bekend te maken. In het tweede kwartaal van 2022 zal een effectbeoordelingsverslag worden gepubliceerd, samen met de definitieve versie van de richtsnoeren.
In de opdrachtbrieven van voorzitter Von der Leyen aan uitvoerend vicevoorzitter Margrethe Vestager en commissaris Nicolas Schmit werd onderstreept dat het belangrijk is om er in dit mandaat voor te zorgen dat de arbeidsomstandigheden van platformwerkers worden verbeterd. Dit initiatief maakt deel uit van de acties om dit probleem aan te pakken.
De Commissie zet zich in voor waardige en goede arbeidsomstandigheden voor iedereen in Europa, in overeenstemming met de Europese pijler van sociale rechten. Collectieve onderhandelingen kunnen een belangrijk instrument zijn om de arbeidsomstandigheden te verbeteren.
Het Hof heeft in de arresten Albany en FNV Kunsten reeds verduidelijkt dat collectieve overeenkomsten tussen werkgever en werknemer buiten het toepassingsgebied van artikel 101 VWEU vallen. Op basis van de grondgedachte van deze jurisprudentie wordt in de ontwerprichtsnoeren toelichting gegeven bij de toepassing van artikel 101 VWEU op collectieve overeenkomsten voor de arbeidsvoorwaarden van zelfstandigen en de handhavingsprioriteiten van de Commissie in dit verband.
Meer informatie
Vragen en antwoorden: Verbetering van de arbeidsomstandigheden in platformwerk
Persbericht: Verbetering van de arbeidsomstandigheden in platformwerk
Factsheet: Verbetering van de arbeidsomstandigheden in platformwerk
Voorstel voor een richtlijn betreffende de verbetering van de arbeidsomstandigheden in platformwerk