Staatssteun: Commissie geeft groen licht aan Nederlandse regeling ter ondersteuning van het vullen van de gasopslag Bergermeer in de context van de Russische invasie van Oekraïne

De Europese Commissie heeft haar goedkeuring gehecht aan een Nederlandse regeling van maximaal 406,4 miljoen euro ter ondersteuning van het vullen van de gasopslag Bergermeer in de context van de Russische invasie van Oekraïne. De regeling is goedgekeurd overeenkomstig artikel 107, lid 3, punt b), van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie (“VWEU”), omdat de economie van de EU ernstig wordt verstoord.

Uitvoerend vicevoorzitter Margrethe Vestager, belast met het mededingingsbeleid: “Met deze regeling kan Nederland bedrijven stimuleren om aardgas op te slaan in de grote gasopslag Bergermeer, door hen te beschermen tegen onvoorziene nadelige prijsontwikkelingen tijdens de opslagperiode van deze zomer. De Commissie heeft ertoe opgeroepen gasopslagplaatsen vóór de winter snel te vullen, en Nederland heeft gereageerd met een goed ontworpen regeling om een van de grootste gasopslagplaatsen van Europa te vullen, en zo bij te dragen tot de voorzieningszekerheid in de Unie.”

De Nederlandse maatregel

Nederland heeft bij de Commissie een regeling aangemeld ter ondersteuning van het vullen van de gasopslag Bergermeer in de context van de Russische invasie van Oekraïne.

Met deze maatregel kan Nederland waarborgen dat de bestaande gasopslagfaciliteiten op zijn grondgebied tegen 1 november 2022 tot ten minste 80 % van hun capaciteit gevuld zijn, en aldus voldoen aan de gasopslagverplichting die in de onlangs aangenomen verordening betreffende gasopslag is opgenomen.

Om aan bovengenoemde verplichting te voldoen, moet Nederland zorgen voor het gedeeltelijk vullen van de Bergermeeropslag, een grote seizoensopslag voor hoogcalorisch gas. De ook door buurlanden gebruikte Bergermeerfaciliteit verschilt van andere Nederlandse opslagfaciliteiten die worden gebruikt voor de opslag van laagcalorisch gas, van oudsher hoofdzakelijk afkomstig van het gasveld Groningen.

Voor laatstgenoemde opslagplaatsen had Nederland reeds een aanvulovereenkomst gesloten om een passend opslagniveau te waarborgen met het oog op de geplande geleidelijke sluiting van het gasveld Groningen. Deze maatregel is derhalve alleen nodig om de gedeeltelijke vulling van de Bergermeeropslagfaciliteit voor hoogcalorisch gas te waarborgen.

Marktdeelnemers hebben doorgaans een prikkel om gas op te slaan als zij op het moment van opslag verwachten dat de prijzen in de winter hoger zullen zijn dan de zomerprijzen, zodat zij ten minste de opslagkosten kunnen dekken.

In het kader van de regeling zal de steun de vorm aannemen van een verzekering tegen een negatieve spread tussen winter- en zomerprijzen voor gas, d.w.z. als de marktprijzen voor gas hoger zijn in de zomer wanneer zij gas kopen en opslaan dan in de winter bij de verkoop ervan. De steun zal marktdeelnemers stimuleren om seizoensgebonden gasopslagplaatsen te vullen door i) de kosten van de opslag van gas in de zomer voor het winterseizoen te dekken als de spread tussen winter- en zomerprijzen voor gas te laag is om de kosten te dekken; en ii) potentiële verliezen te dekken in geval van een negatieve spread tussen winter- en zomerprijzen voor gas. Het maximumbedrag van de dekking door Nederland is 406,4 miljoen euro. 

Indien de gemiddelde spread tussen winter- en zomerprijzen voor gas positief is en de kosten van de opslag van gas voor de winter dekt, hoeft de Nederlandse regering geen steun te verlenen.

De steun zal worden toegekend via een openbare aanbestedingsprocedure op twee afzonderlijke veilingen die op 30 mei en 7 juni 2022 zijn gehouden. De openbare aanbestedingsprocedure waarborgt dat de steun tot een minimum wordt beperkt.

Voorts bevat de overheidssteun bepalingen om concurrentieverstoringen te beperken, zoals een winstdelingsmechanisme met de Nederlandse overheid in geval van buitensporige onvoorziene winsten. Ook worden mogelijke negatieve gevolgen voor de werking van de spot- en termijngasmarkten vermeden.

De Commissie heeft de maatregel getoetst aan de EU-staatssteunregels, en met name artikel 107, lid 3, punt b), VWEU, op grond waarvan lidstaten steun kunnen verlenen aan specifieke ondernemingen of sectoren om een ernstige verstoring in de economie van een lidstaat op te heffen. De Commissie heeft geconcludeerd dat de maatregel in overeenstemming is met de EU-staatssteunregels. De Commissie stelde met name vast dat de maatregel:

• passend, noodzakelijk en evenredig is. De regeling zal met name de gasleveringszekerheid vergroten en een ernstige verstoring in de economie opheffen, zonder de voorwaarden voor het handelsverkeer zodanig te beïnvloeden dat het gemeenschappelijk belang wordt geschaad. Bovendien gaat de maatregel niet verder dan wat nodig is om aan de verplichtingen inzake gasopslag voor Nederland te voldoen;
• een strikt tijdelijk karakter heeft, aangezien hij alleen van toepassing is op gas dat tot en met 21 oktober 2022 in de opslageenheid wordt opgeslagen.

Op basis hiervan heeft de Commissie, op grond van de EU-staatssteunregels, toestemming gegeven voor de regeling.

Achtergrond

De EU-leiders zijn op 10 en 11 maart 2022 in Versailles overeengekomen de afhankelijkheid van de EU van de invoer van gas, olie en steenkool uit Rusland zo spoedig mogelijk te verminderen en hebben de Commissie verzocht om uiterlijk eind maart 2022 met een plan te komen om de energievoorzieningszekerheid en de betaalbaarheid van de energieprijzen in het volgende winterseizoen te waarborgen.

Het Parlement en de Raad hebben op 23 juni 2022 respectievelijk 27 juni 2022 het voorstel van de Commissie voor een verordening betreffende gasopslag aangenomen om een adequaat gasopslagniveau te waarborgen vóór het begin van het verwarmingsseizoen in oktober 2022. Op grond van de verordening moeten de lidstaten waarborgen dat de bestaande gasopslagplaatsen op hun grondgebied uiterlijk op 1 november 2022 tot ten minste 80 % van hun capaciteit worden aangevuld.

De verplichting tot gasopslag is gericht tot de lidstaten, die alle nodige maatregelen moeten treffen om te waarborgen dat de verplichte vuldoelstelling wordt gehaald. Aangezien het vullen van gasopslagplaatsen al begin april 2022 van start is gegaan en het 132 tot 180 dagen duurt om een typische seizoensopslag van de omvang van de Bergermeeropslag te vullen, heeft Nederland besloten preventief op te treden om ervoor te zorgen dat de doelstelling binnen de in het wetsvoorstel vermelde termijn wordt gehaald.

De Europese Commissie heeft bovendien op 23 maart 2022 een tijdelijk crisiskader staatssteun aangenomen zodat de lidstaten de flexibiliteit binnen de staatssteunregels kunnen benutten om de economie te ondersteunen in de context van de Russische invasie van Oekraïne. Het tijdelijke crisiskader vormt een aanvulling op de bestaande toolbox voor staatssteun die de lidstaten al heel wat andere mogelijkheden biedt, zoals maatregelen om ondernemingen te vergoeden voor schade die zij rechtstreeks hebben geleden als gevolg van de uitzonderlijke omstandigheden, en maatregelen op grond van de mededelingen van de Commissie over de ontwikkelingen op de energiemarkt.

Meer informatie over het tijdelijke crisiskader en andere maatregelen die de Commissie heeft genomen om de economische gevolgen van de Russische invasie van Oekraïne in te dammen, is hier te vinden.

De niet-vertrouwelijke versie van het besluit komt, zodra eventuele vertrouwelijkheidskwesties zijn opgelost, onder zaaknummer SA.103012 beschikbaar in het staatssteunregister op de website van DG Concurrentie van de Commissie. Een overzicht van de recentste staatssteunbesluiten die op internet en in het EU-Publicatieblad zijn gepubliceerd, is te vinden in de elektronische nieuwsbrief Competition Weekly e-News.