Commissie wil mensen beter tegen asbest beschermen en voor een toekomst zonder asbest zorgen

Asbest is een uiterst gevaarlijke en kankerverwekkende stof die nog steeds in veel van onze gebouwen voorkomt en voor veel vermijdbare overlijdens in de EU verantwoordelijk is. Vandaag presenteert de Commissie een alomvattend pakket maatregelen om mensen en het milieu beter tegen asbest te beschermen en voor een toekomst zonder asbest te zorgen.

Het pakket omvat:

• een mededeling over het streven naar een toekomst zonder asbest. Doel is asbest grondig te bestrijden: van betere diagnosen en een betere behandeling van asbestgerelateerde ziekten tot de opsporing en de veilige verwijdering van asbest en de behandeling van asbestafval; en
• een voorstel tot wijziging van de richtlijn “asbest op het werk” om de werknemers beter te beschermen door de grenswaarde voor beroepsmatige blootstelling aan asbest aanzienlijk te verlagen. 

Hoewel alle vormen van asbest in de EU sinds 2005 verboden zijn, is er nog steeds asbest aanwezig in oudere gebouwen. Asbest vormt een bedreiging voor de gezondheid, vooral wanneer asbesthoudend materiaal wordt verplaatst en vezels vrijkomen en worden ingeademd (bijvoorbeeld bij renovaties).

Maar liefst 78 % van de in de lidstaten erkende vormen van beroepskanker houdt verband met asbest. Bij inademing kunnen asbestvezels in de lucht bijvoorbeeld leiden tot mesothelioom en longkanker, waarbij de eerste ziekteverschijnselen zich gemiddeld pas 30 jaar na de blootstelling voordoen.

Daarom is het van essentieel belang de gezondheidsrisico's van blootstelling aan asbest aan te pakken om de volksgezondheid en het milieu te beschermen en degelijke levens- en arbeidsomstandigheden te waarborgen. Dit is des te relevanter in het licht van de groene transitie en de ambitie van de EU om het tempo bij de renovatie van gebouwen op te voeren. Renovaties zullen de gezondheid en de levensomstandigheden van de bewoners ten goede komen en tot minder kosten voor energie leiden. Ze brengen echter ook meer risico's van blootstelling aan asbest mee, met name voor de werknemers in de bouwsector.

De vandaag voorgestelde maatregelen maken deel uit van de pijler “preventie” van het Europees kankerbestrijdingsplan en zullen bijdragen tot de doelstellingen van de Europese Green Deal, het actieplan om de verontreiniging tot nul terug te dringen en de Europese pijler van sociale rechten.

Werken aan een asbestvrije toekomst voor iedereen

Om mensen tegen blootstelling aan asbest te beschermen en risico's voor toekomstige generaties te voorkomen, stelt de Commissie een alomvattende benadering ter bescherming van de volksgezondheid voor:

• De slachtoffers van asbestgerelateerde ziekten beter ondersteunen.

• De Commissie zal het tripartiet Raadgevend Comité voor veiligheid en gezondheid op de arbeidsplaats raadplegen over de mogelijkheid om nog meer asbestgerelateerde ziekten als beroepsziekten te classificeren; en
• De Commissie heeft een nieuwe EU-aanpak van kankeropsporing voorgesteld met onder meer een update van de aanbeveling van de Raad over kankerscreening uit 2003.

• De werknemers beter tegen asbest beschermen. De Commissie zal:

• vandaag een herziening van de richtlijn “asbest op het werk” voorstellen om de grenswaarde voor beroepsmatige blootstelling aan asbest aanzienlijk te verlagen;
• de richtsnoeren bijwerken om de lidstaten, de werkgevers en de werknemers bij de uitvoering van de herziene richtlijn te helpen; en
• een voorlichtingscampagne starten over het veilig verwijderen van asbest.

• Betere voorlichting over asbest in gebouwen. De Commissie zal:

• een wetgevingsvoorstel indienen over de screening en registratie van asbest in gebouwen. De lidstaten zal worden verzocht nationale strategieën voor de verwijdering van asbest te ontwikkelen; en
• een regelgevingsstrategie voor te stellen voor de invoering van digitale logboeken voor gebouwen. Doel is gegevens over gebouwen – van het ontwerp tot de bouw en de sloop – beter uit te wisselen en te gebruiken. 

• Voor een veilige verwijdering van asbest zorgen en de verontreiniging volledig beëindigen. De Commissie zal:

• het EU-protocol voor het beheer van bouw- en sloopafval en de richtsnoeren voor afvalaudits die aan sloop- en renovatiewerkzaamheden van gebouwen voorafgaan, herzien; en
• de aanzet geven tot een studie om goede praktijken voor het beheer van asbestafval op te sporen en nieuwe behandelingstechnologieën in kaart te brengen.

Via de faciliteit voor herstel en veerkracht, het Europees Sociaal Fonds Plus en het Europees Fonds voor regionale ontwikkeling is aanzienlijke EU-financiering beschikbaar om de lidstaten te helpen bij gezondheidspreventie, de behandeling van gezondheidsproblemen, renovaties en de veilige verwijdering van asbest.

De EU zal ook een leidende rol blijven spelen in de wereldwijde strijd tegen asbest, bijvoorbeeld in het kader van de Conferentie van de partijen bij het Verdrag van Rotterdam, de Internationale Arbeidsorganisatie, de G7 en de G20.  

Werknemers beschermen tegen blootstelling aan asbest

Werknemers lopen het grootste risico aan kankerverwekkend asbest te worden blootgesteld. Om de werknemers beter te beschermen, dient de Commissie vandaag een voorstel in tot wijziging van de richtlijn” asbest op het werk”. Het voorstel wil de grenswaarde voor blootstelling aan asbest op het werk tot 10 keer verlagen (van de huidige 0,1 vezels per kubieke centimeter (f/cm³) tot 0,01 f/cm³) op basis van de meest recente wetenschappelijke en technologische ontwikkelingen.

In combinatie met voorlichting en andere verbeteringen op het gebied van gezondheidspreventie en de behandeling van gezondheidsproblemen zal dit voorstel ertoe bijdragen onze EU-doelstelling te halen en kanker te verslaan. Het voorstel creëert ook een gelijk speelveld voor de bedrijven in de EU en vermindert de kosten van de gezondheidszorg.

Volgende stappen

De Commissie roept alle EU-instellingen, lidstaten, sociale partners en andere belanghebbenden op sneller maatregelen te nemen om de EU ten behoeve van de huidige en toekomstige generaties asbestvrij te maken. Het voorstel van de Commissie tot wijziging van de richtlijn “asbest op het werk” zal door het Europees Parlement en de lidstaten worden besproken. De Commissie pleit voor een snelle goedkeuring van het voorstel. Zodra de richtlijn is goedgekeurd, hebben de lidstaten twee jaar tijd om de richtlijn in nationaal recht om te zetten.

Enkele reacties van leden van de Commissie:

Nicolas Schmit, commissaris voor Werkgelegenheid en Sociale Rechten: “Vorig jaar hebben we in het Europees Parlement toegezegd gehoor te geven aan de oproep van het Parlement maatregelen te nemen om de werknemers tegen asbest te beschermen. Een jaar later presenteert de Commissie een reeks maatregelen om de werknemers niet alleen beter te beschermen, maar ook een enorme stap te zetten naar een Europa zonder asbest. 78 % van de in de lidstaten erkende vormen van beroepskanker houdt verband met asbest. De wijziging van de richtlijn die we vandaag voorstellen, zal de niveaus van blootstelling aan asbest drastisch verlagen en voorziet in opleiding en advies voor de werkgevers.”

Volgens Stella Kyriakides, commissaris voor Gezondheid en Voedselveiligheid, “is preventie doeltreffender dan elke behandeling tegen kanker. Aangezien 40 % van de kankers kan worden voorkomen, is preventie de meest efficiënte langetermijnstrategie. In het kader van het Europees kankerbestrijdingsplan willen we aanzienlijk bijdragen tot kankerpreventie door de blootstelling aan gevaarlijke stoffen zoals asbest te verminderen. De voorstellen van vandaag zijn een belangrijk resultaat van ons kankerbestrijdingsplan en vormen een nieuwe stap op weg naar een sterke Europese gezondheidsunie.”

Achtergrondinformatie

De in de mededeling van vandaag gepresenteerde maatregelen zijn een antwoord op de resolutie van het Europees Parlement van 20 oktober 2021 over de bescherming van werknemers tegen asbest. In haar politieke beleidslijnen heeft voorzitter von der Leyen namelijk toegezegd om passend te reageren op resoluties uit hoofde van artikel 225 VWEU, met volledige inachtneming van de beginselen van evenredigheid, subsidiariteit en betere wetgeving.

Een doeltreffende vermindering van de blootstelling aan kankerverwekkende stoffen zoals asbest maakt deel uit van het Europees kankerbestrijdingsplan van de Commissie en het actieplan om de verontreiniging tot nul terug te dringen. In het werkprogramma voor 2022 en het strategisch EU-kader voor gezondheid en veiligheid op het werk 2021-2027 heeft de Commissie een voorstel aangekondigd om de bestaande grenswaarde voor beroepsmatige blootstelling aan asbest te verlagen. Ook de EU-burgers hebben tijdens de Conferentie over de toekomst van Europa benadrukt dat het belangrijk is de richtlijn “asbest op het werk” te herzien. Het voorstel van vandaag is het resultaat van een uitgebreid raadplegingsproces – waarbij rekening is gehouden met een raadpleging van de sociale partners in twee fasen – en nauwe samenwerking met wetenschappers, vertegenwoordigers van de werknemers, de werkgevers en de lidstaten.

Beroepskanker is de eerste oorzaak van werkgerelateerde overlijdens in de EU en tot 78 % van de erkende beroepskankers houdt verband met asbest. Alleen al in 2019 stierven meer dan 70 000 mensen in de EU doordat ze in het verleden aan asbest op het werk waren blootgesteld. Naar schatting zijn momenteel 4,1 tot 7,3 miljoen werknemers blootgesteld aan asbest, van wie 97 % in de bouw en 2 % in het afvalbeheer. Om de risico's van asbest te elimineren, heeft de EU de afgelopen 40 jaar maatregelen genomen om het gebruik van asbest te beperken en vervolgens in 2005 volledig te verbieden.

Aangezien er vóór het verbod meer dan 220 miljoen gebouwen zijn gebouwd, is de kans echter groot dat veel gebouwen nog steeds asbest bevatten en een bedreiging voor de gezondheid vormen. Ook is het nog steeds noodzakelijk de verwijdering van asbestafval te beheren. De renovatiegolfstrategie wil het jaarlijks renovatietempo van gebouwen tegen 2030 ten minste verdubbelen en benadrukt het belang van een alomvattende aanpak van asbest. Ook in het in december 2021 ingediende voorstel voor een herziening van de richtlijn energieprestatie van gebouwen wordt benadrukt dat de lidstaten verbeteringen van de energieprestatie van bestaande gebouwen die een gezond binnenklimaat helpen tot stand brengen, moeten steunen, mede door de verwijdering van schadelijke stoffen zoals asbest.

Meer informatie

Vragen en antwoorden: naar een asbestvrije toekomst

Factsheet: mensen tegen asbest beschermen

Mededeling over het streven naar een toekomst zonder asbest

Voorstel tot wijziging van de richtlijn “asbest op het werk”