Internationale Dag tegen de Straffeloosheid van geweld tegen journalisten: Gezamenlijke verklaring van hoge vertegenwoordiger Josep Borrell en vicevoorzitter Věra Jourová

Ter gelegenheid van de Internationale Dag tegen de Straffeloosheid van geweld tegen journalisten op 2 november hebben hoge vertegenwoordiger Josep Borrell en vicevoorzitter Věra Jourová de volgende verklaring afgelegd:

“Journalisten zijn onze ogen en oren die verslag uitbrengen uit conflictgebieden. Zij brengen hun leven in gevaar om verslag te doen van wat er op het terrein gebeurt. Hun nauwkeurige, onpartijdige mediaberichten dienen een fundamenteel openbaar belang: verslagen, beeldmateriaal en nieuws van op het terrein kunnen een beslissende invloed hebben op de ontwikkeling en de resultaten van gewapende conflicten.

Journalistiek werk wordt daarom vaak opzettelijk gehinderd in gewapende conflicten. Mediaprofessionals worden geconfronteerd met toegangsweigering, censuur en intimidatie, alsook met willekeurige detentie en brutale aanvallen. In Oekraïne zijn verschillende journalisten en mediawerkers omgekomen of gewond geraakt, waarbij zij soms opzettelijk werden geviseerd, terwijl zij waarheidsgetrouw verslag deden over de wreedheden van Russische troepen tijdens de aanvalsoorlog van Poetin tegen Oekraïne. Hun werk is van essentieel belang, aangezien het Russische regime een wereldwijde desinformatiecampagne over de realiteit van deze oorlog voert.

Het opzettelijke richten van aanvallen op journalisten, als burgers, vormt een oorlogsmisdaad.

Oorlogsgebieden zijn echter niet de enige plaatsen waar journalisten worden aangevallen. Over de hele wereld worden journalisten geconfronteerd met toenemende bedreigingen bij hun werk. Zij zijn het slachtoffer van haatmisdrijven, worden online geïntimideerd, zijn het doelwit van spyware en worden zelfs vermoord.

Wij moeten een einde maken aan de straffeloosheid voor deze misdaden en de mensenrechten en de rechtsstaat handhaven door de slachtoffers recht te doen. De afgelopen 10 jaar is bij 80 % van de moorden op journalisten wereldwijd niemand ter verantwoording geroepen.

De EU ondersteunt netwerken van bedreigde journalisten en de versterking van het vermogen van journalisten om in vijandige omgevingen over de hele wereld te opereren. Dit omvat de verstrekking van beschermingsmiddelen en bijstand. In het kader van het nieuwe programma voor mensenrechten en democratie “Europa in de wereld” richten wij een waarnemingscentrum voor de bestrijding van straffeloosheid op om bij te dragen aan het verzamelen en gebruiken van bewijsmateriaal en kennis, met het oog op belangenbehartiging en verantwoordingsplicht op mondiaal, regionaal en nationaal niveau.

Ook binnen de Europese Unie kunnen journalisten te maken krijgen met moeilijke omstandigheden. Van de lidstaten wordt verwacht dat zij voldoen aan de in 2021 aangenomen aanbeveling van de Commissie over de veiligheid van journalisten. Van de kandidaat-lidstaten en de nabuurschapslanden wordt ook verwacht dat zij deze normen overnemen.

De nieuwe wetgeving inzake mediavrijheid heeft tot doel de onafhankelijkheid en het pluralisme van de media te waarborgen en journalisten te ondersteunen, zodat zij de machthebbers zonder angst of bevoordeling voor hun verantwoordelijkheid kunnen stellen. De Commissie heeft ook actie ondernomen om strategische rechtszaken tegen publieke participatie aan te vechten, waarmee journalisten onder druk worden gezet en hun het zwijgen wordt opgelegd.

Deze wetgevingsvoorstellen moeten zo spoedig mogelijk worden aangenomen om de omgeving waarin journalisten en media werken, te verbeteren.

De landen moeten alle strafbare feiten tegen journalisten op onpartijdige, onafhankelijke, doeltreffende, transparante en tijdige wijze onderzoeken en vervolgen.

Er moet een einde komen aan de straffeloosheid voor misdaden tegen journalisten.

Gerechtigheid moet geschieden.”

Achtergrond

Het Comité voor de bescherming van journalisten herinnert ons eraan dat de afgelopen 10 jaar bij 80 % van de moorden op journalisten niemand ter verantwoording is geroepen.

Het toenemende aantal fysieke, juridische en online bedreigingen van en aanvallen op journalisten en andere mediaprofessionals in de EU in de afgelopen jaren is een zorgwekkende trend die tot uiting komt in de verslagen van de Commissie over de rechtsstaat. Fysieke aanvallen zijn gemeld in het kader van publieke protesten. In verschillende lidstaten werden journalisten geconfronteerd met agressie van manifestanten, maar in sommige gevallen ook van de politie. De onlinebedreigingen nemen in de hele EU toe, waarbij vooral vrouwelijke journalisten en journalisten die tot een minderheid behoren, het doelwit zijn.

Die situatie is bijzonder zorgwekkend als dergelijke aanvallen afkomstig zijn van politici of machtige prominenten.

De Europese Commissie heeft op 16 september Europese wetgeving inzake mediavrijheid aangenomen, een nieuwe reeks regels die de pluriformiteit en de onafhankelijkheid van de media in de EU moeten beschermen. De voorgestelde verordening omvat onder meer waarborgen tegen politieke inmenging in redactionele beslissingen en tegen surveillance van journalisten. Dit voorstel vormt een aanvulling op de onlangs aangenomen aanbeveling over de bescherming, de veiligheid en de weerbaarheid van journalisten en de richtlijn om journalisten en rechtenverdedigers te beschermen tegen misbruik van het procesrecht (anti-SLAPP-pakket).

De EU zet zich overal ter wereld in om bij te dragen aan de veiligheid en bescherming van journalisten door aanvallen te veroordelen, zoals uiteengezet in het EU-actieplan inzake mensenrechten en democratie voor 2020-2024. De EU helpt degenen die worden geïntimideerd of bedreigd via de mechanismen ter bescherming van mensenrechtenverdedigers van de EU, steunt media-initiatieven en doet een beroep op de overheid om dergelijk geweld te voorkomen en te veroordelen en doeltreffende maatregelen te nemen om een einde te maken aan straffeloosheid. Overal ter wereld worden rechtszaken waarbij journalisten betrokken zijn, door EU-delegaties bijgewoond en gevolgd. Deze delegaties helpen zo vast te stellen welke zaken bijzondere aandacht behoeven.

In december zullen wij mensenrechtenverdedigers, het maatschappelijk middenveld en niet-gouvernementele organisaties uit de hele wereld uitnodigen voor een EU-ngo-mensenrechtenforum dat in het teken zal staan van het volgende: Een einde stellen aan straffeloosheid: de weg naar verantwoordingsplicht en gerechtigheid. Dit zal een belangrijke gelegenheid zijn om samen doeltreffendere strategieën ter versterking van de verantwoordingsplicht en gerechtigheid te bespreken.