Staatssteun: Commissie publiceert resultaten van evaluatie van staatssteunregels die van toepassing zijn op gezondheids- en sociale diensten en kleine steunbedragen in het geval van diensten van algemeen economisch belang

De Europese Commissie heeft een werkdocument van haar diensten gepubliceerd waarin de resultaten van de evaluatie van de EU-staatssteunregels voor diensten van algemeen economisch belang (DAEB) worden samengevat. Het gaat om de regels die van toepassing zijn op gezondheids- en sociale diensten en op kleine steunbedragen. Zij komt tot de conclusie dat de bestaande regels over het algemeen geschikt zijn voor het beoogde doel. Toch kunnen – om administratieve rompslomp tegen te gaan – enkele aanpassingen nodig zijn om de bestaande regels te verduidelijken en verder te vereenvoudigen.

In juni 2019 is de Commissie van start gegaan met haar evaluatie van de EU-staatssteunregels voor DAEB's die van toepassing zijn op gezondheids- en sociale diensten, zoals medische zorg door ziekenhuizen en sociale huisvesting. Deze regels zorgen ervoor dat de mededinging op de eengemaakte markt niet onnodig wordt verstoord met overheidsfinanciering voor het verrichten van dergelijke diensten. Ook is de Commissie gestart met een evaluatie van de regels voor DAEB-steun waar sprake is van kleine steunbedragen (de zogenoemde "de-minimissteun voor DAEB's"). Op grond van deze regels zijn maatregelen voor het compenseren van openbaredienstverlening door DAEB-aanbieders, ter hoogte van maximaal 500 000 EUR over een periode van drie jaar, vrijgesteld van de toepassing van de EU-staatssteunregels. Dergelijke bedragen worden immers te klein geacht om de mededinging of het handelsverkeer tussen de lidstaten ongunstig te beïnvloeden.

Met de evaluatie is de werking van de huidige DAEB-regels voor gezondheids- en sociale diensten en voor kleine steunbedragen nagegaan, sinds deze regels in 2012 in werking zijn getreden. Het was met name de bedoeling:

• te beoordelen of de DAEB-regels van 2012 hun doelstellingen hebben bereikt (namelijk de belangrijkste beginselen inzake staatssteun toelichten, de regels vereenvoudigen en zorgen voor een gediversifieerde en evenredige aanpak van DAEB's);
• na te gaan of de regels nog steeds passend zijn in het licht van de ontwikkelingen in de sectoren en in de jurisprudentie van het Hof van Justitie; en
• de problemen in kaart te brengen die de lidstaten mogelijk ondervonden hebben bij de uitvoering van de regels.

De beoordeling van de Commissie omvatte interne analyses en openbare en gerichte raadplegingen van lidstaten en belanghebbenden, zoals burgers, overheidsinstanties, bedrijven, verenigingen, consumenten- en bedrijfsorganisaties, ngo's en vakbonden. Voorts is in opdracht van de Commissie een externe studie verricht waarin de markttendensen in de gezondheidszorg en de sociale huisvesting in tien lidstaten werden onderzocht.

Bevindingen van de evaluatie

Volgens wat uit de evaluatie kan worden afgeleid, zijn de DAEB-regels voor gezondheids- en sociale diensten over het algemeen geschikt voor het beoogde doel. Voorts blijkt dat de wijzigingen die in 2012 in de DAEB-regels zijn aangebracht om deze eenvoudiger te maken en bepaalde sleutelbegrippen toe te lichten, hebben geleid tot een vlottere toepassing op gezondheids- en sociale DAEB's en een moeiteloze toekenning van kleine steunbedragen aan deze diensten. Ook kan worden geconcludeerd dat de bestaande regels hebben bijgedragen tot minder administratieve lasten voor de autoriteiten die de DAEB's toewijzen.

Tegelijkertijd bracht de evaluatie aan het licht dat aanpassingen nodig kunnen zijn om i) de bestaande regels verder te vereenvoudigen en te verduidelijken en ii) de administratieve lasten voor de lidstaten nog te verminderen wanneer ondernemingen die een DAEB verrichten, een compensatie krijgen. Zo moeten de begrippen "economische en niet-economische activiteit”, "beïnvloeding van het handelsverkeer tussen lidstaten”, "redelijke winst”, "marktfalen” en "sociale huisvesting” wellicht duidelijker worden omschreven.

Met betrekking tot de regels inzake DAEB-de-minimissteun vermeldt de evaluatie dat het nodig kan zijn te zorgen voor een hoger plafond waaronder kleine steunbedragen aan met DAEB's belaste ondernemingen worden geacht geen staatssteun te vormen; ook kan het nodig zijn de-minimisverordening voor DAEB's in overeenstemming te brengen met de algemene de-minimisverordening.

Volgende stappen

De Commissie zal nu nadenken hoe de in het kader van de evaluatie vastgestelde problemen moeten worden aangepakt, te beginnen met de mogelijkheid om de de-minimisverordening voor DAEB's te herzien. Binnenkort zal een verzoek om input worden gelanceerd om de standpunten van belanghebbenden te verzamelen.

Achtergrond

DAEB's zijn economische diensten waarvoor overheden vaststellen dat zij van bijzonder belang zijn voor burgers, en waarvan de resultaten voor het algemeen openbaar belang niet door de markt zouden worden geleverd (of onder andere voorwaarden wat betreft objectieve kwaliteit, veiligheid, betaalbaarheid, gelijke behandeling of universele toegang) indien de overheid niet ingrijpt. DAEB's worden verricht in het algemeen belang onder voorwaarden die door de staat zijn vastgesteld, waarbij aan een of meer aanbieders een openbaredienstverplichting wordt opgelegd. Bij het verlenen van de DAEB kan het zijn dat de onderneming moet worden vergoed om de extra kosten die voortvloeien uit de openbaredienstverplichtingen van een aanbieder, te compenseren. Indien de overheid ondernemingen financiert die economische activiteiten uitoefenen, kan dit voor de begunstigden een economisch voordeel opleveren dat hun concurrenten niet hebben. Dit kan leiden tot concurrentievervalsing op de eengemaakte markt. Het staatssteuntoezicht op DAEB's zorgt ervoor dat de compensatie voor de openbare dienst niet hoger is dan wat nodig is voor het verrichten van de openbare dienst, dat ondernemingen stimulansen krijgen om te innoveren en te concurreren, en dat de eengemaakte markt niet versnipperd raakt.

Het DAEB-pakket van 2012 bevat de staatssteunregels die van toepassing zijn op compensatie voor DAEB's. Het bestaat uit:

• de DAEB-mededeling, die een uitgebreid en praktisch overzicht geeft van de voor DAEB's relevante concepten inzake EU-staatssteun;
• de de-minimisverordening voor DAEB's, volgens welke compensatie die over een periode van drie belastingjaren niet meer dan 500 000 EUR bedraagt, niet onder het staatssteuntoezicht valt;
• het DAEB-besluit, waarbij aan de lidstaten vrijstelling van de verplichting tot aanmelding bij de Commissie wordt verleend indien de compensatie voor de openbare dienst aan bepaalde criteria voldoet;
• de DAEB-kaderregeling, die de voorwaarden bepaalt voor de beoordeling van grote compensatiebedragen die niet onder het toepassingsgebied van het DAEB-besluit vallen. Dergelijke compensaties moeten wegens het hogere risico op verstoring van de mededinging bij de Commissie worden aangemeld voor verdere beoordeling.

De evaluatie had betrekking op bovengenoemde regels voor zover deze van toepassing zijn op gezondheidszorg en sociale diensten. Meer informatie, waaronder alle bijdragen van belanghebbenden in het kader van de evaluatie, samenvattingen van de raadplegingen en het eindverslag van de evaluatiestudie, is te vinden op het portaal "Geef uw mening".