Staatssteun: Commissie raadpleegt lidstaten over voorstel voor een tijdelijk crisis- en transitiekader

De Europese Commissie heeft de lidstaten ter raadpleging een ontwerpvoorstel toegezonden om het tijdelijke crisiskader voor staatssteun om te zetten in een tijdelijk crisis- en transitiekader om de groene transitie van Europa te vergemakkelijken en te versnellen. Dit voorstel maakt deel uit van het Green Deal Industrial Plan, dat vandaag ook wordt gepresenteerd. Het draagt met name bij tot de tweede pijler ervan, die erop gericht is sneller toegang tot financiering te bieden aan ondernemingen die in de EU actief zijn.

Het voorstel van vandaag voor een tijdelijk crisis- en transitiekader heeft tot doel investeringen voor een snellere uitrol van hernieuwbare energie te stimuleren en de decarbonisatie van de industrie en de productie van apparatuur die nodig is voor de transitie naar klimaatneutraliteit te ondersteunen, met behoud van de integriteit en het gelijke speelveld op de eengemaakte markt.

Voorgestelde wijzigingen

De Commissie raadpleegt de lidstaten onder meer over mogelijke wijzigingen met als doel:

• de uitrol van hernieuwbare energie en de decarbonisatie van de industrie verder te faciliteren door de mogelijkheid te bieden om: i) de uitrol van alle hernieuwbare energiebronnen te ondersteunen; ii) steun te verlenen voor minder ontwikkelde technologieën zoals hernieuwbare waterstof, zonder concurrerende biedprocedure, mits er bepaalde waarborgen zijn om ervoor te zorgen dat de overheidssteun evenredig is; en iii) door middel van hogere steunplafonds en vereenvoudigde steunberekeningen investeringen te stimuleren die leiden tot een aanzienlijke vermindering van de emissies (de steun zou bijvoorbeeld simpelweg worden bepaald als een deel van de investeringskosten);
• investeringen te ondersteunen in de productie van strategische uitrusting die nodig is voor de transitie naar klimaatneutraliteit, teneinde de transitie naar een klimaatneutrale economie te versnellen en de huidige energiecrisis te boven te komen. De Commissie stelt met name voor de kloof op het gebied van productieve investeringen aan te pakken in sectoren die van strategisch belang zijn voor de groene transitie. Dit komt in de context van mondiale uitdagingen die het gevaar meebrengen dat nieuwe investeringen in deze sectoren worden verlegd naar derde landen buiten Europa. De Commissie stelt met name voor steun van de lidstaten toe te staan voor de productie van accu's, zonnepanelen, windturbines, warmtepompen, elektrolyse-installaties en koolstofafvang, -gebruik en -opslag, alsook de bijbehorende kritieke grondstoffen die nodig zijn voor de productie van dergelijke apparatuur. Voor projecten in achterstandsregio's in de EU (waar het bbp per hoofd van de bevolking minder dan 75 % van het EU-gemiddelde bedraagt) of met investeringen in verschillende lidstaten, waarvoor steun in derde landen beschikbaar is, zou verdere evenredige steun worden toegestaan die overeenkomt met het niveau van de in derde landen geboden steun, tot wat nodig is om de investeringen in Europa mogelijk te maken.

Deze nieuwe bepalingen zouden van kracht zijn tot en met 31 december 2025.

De lidstaten krijgen nu de gelegenheid opmerkingen te maken over het ontwerpvoorstel van de Commissie. De Commissie is voornemens het tijdelijke crisis- en transitiekader in de komende weken vast te stellen, rekening houdend met de feedback van de lidstaten.

Achtergrond

In het kader van het Green Deal Industrial Plan heeft de Commissie er ook aan herinnerd dat zij bezig is met de herziening van de algemene groepsvrijstellingsverordening (“AGVV”), die de lidstaten in staat stelt rechtstreeks steunmaatregelen ten uitvoer te leggen zonder deze vooraf ter goedkeuring bij de Commissie te hoeven aanmelden. De herziene AGVV zal de komende weken worden aangenomen en zal de lidstaten meer flexibiliteit bieden bij het ondersteunen van maatregelen in belangrijke sectoren voor de transitie naar een klimaatneutrale economie, zoals waterstof, koolstofafvang en -opslag, emissievrije voertuigen en energieprestaties van gebouwen. De Commissie is met name voornemens de aanmeldingsdrempels voor steun voor groene investeringen verder te verhogen, het toepassingsgebied van investeringssteun voor oplaad- en tankinfrastructuur uit te breiden en de opleidingssteun voor kmo's voor vaardigheden verder te vergemakkelijken.

De herziening van de AGVV zal onder meer helpen de uitrol van belangrijke projecten van gemeenschappelijk Europees belang (IPCEI) verder te stroomlijnen en te vereenvoudigen, met name in verband met de uitvoering van kleinere IPCEI-gerelateerde innovatieve projecten. Daarnaast werkt de Commissie samen met de lidstaten aan een gedragscode voor een transparant, inclusief en sneller ontwerp van IPCEI's. De gedragscode zal dit voorjaar dit jaar door de Commissie en de lidstaten worden ondertekend.

Het tijdelijke crisiskader voor staatssteun, dat op 23 maart 2022 is vastgesteld, stelt de lidstaten in staat de flexibiliteit waarin de staatssteunregels voorzien te gebruiken om de economie te ondersteunen in de context van de Russische oorlog tegen Oekraïne.

Het tijdelijke crisiskader is op 20 juli 2022 gewijzigd ter aanvulling van het winterparaatheidspakket en in overeenstemming met de doelstellingen van het REPowerEU-plan.

Het tijdelijke crisiskader is op 28 oktober 2022 verder gewijzigd in overeenstemming met de recente verordening betreffende een noodinterventie in verband met de hoge energieprijzen (Verordening (EU) 2022/1854) en het voorstel van de Commissie voor een nieuwe noodverordening om de hoge gasprijzen in de EU aan te pakken en deze winter de voorzieningszekerheid te waarborgen.

Het tijdelijke crisiskader voorziet in de volgende vormen van steun die door de lidstaten kan worden toegekend:

• beperkte steunbedragen, in om het even welke vorm, voor ondernemingen die door de huidige crisis of door de daaropvolgende sancties en tegenmaatregelen worden getroffen, tot het verhoogde bedrag van 250 000 euro in de landbouw en 300 000 euro in de visserij en aquacultuur, en tot 2 miljoen euro in alle andere sectoren;
• liquiditeitssteun in de vorm van staatsgaranties en gesubsidieerde leningen: de lidstaten mogen i) gesubsidieerde staatsgaranties verstrekken zodat banken leningen blijven verstrekken aan alle door de huidige crisis getroffen ondernemingen; en ii) overheidsleningen en particuliere leningen met rentesubsidie verstrekken. Voor beide soorten steun gelden limieten voor het maximale leningbedrag op basis van de operationele behoeften van een onderneming, rekening houdend met de omzet, energiekosten of specifieke liquiditeitsbehoeften. De leningen mogen zowel investerings- als werkkapitaalbehoeften omvatten. Er wordt gezorgd voor specifieke flexibiliteit voor energiebedrijven die financiële zekerheden nodig hebben voor handelsactiviteiten;
• steun ter compensatie van de hoge energieprijzen. De lidstaten kunnen bedrijven, met name intensieve energieverbruikers, gedeeltelijk compenseren voor extra kosten als gevolg van uitzonderlijke stijgingen van de gas- en elektriciteitsprijzen. Deze steun kan worden verleend in elke vorm, inclusief rechtstreekse subsidies. De lidstaten mogen de steun berekenen op basis van het vroegere of het huidige verbruik, rekening houdend met de noodzaak om marktstimulansen intact te houden ter verlaging van het energieverbruik en om de continuïteit van de economische activiteiten te waarborgen. Daarnaast mogen de lidstaten flexibeler steun verlenen, onder meer aan energie-intensieve ondernemingen en sectoren die onder concurrentiedruk staan als gevolg van een hoog niveau van internationale handel, met inachtneming van waarborgen om overcompensatie te voorkomen. Van ondernemingen die grotere steunbedragen ontvangen, eist het tijdelijke crisiskader de toezegging dat zij de koolstofvoetafdruk van hun energieverbruik zullen verkleinen en energie-efficiëntiemaatregelen zullen nemen;
• maatregelen om de uitrol van hernieuwbare energie te versnellen. De lidstaten kunnen regelingen opzetten voor investeringen in hernieuwbare energie, inclusief hernieuwbare waterstof, biogas en biomethaan, opslag en hernieuwbare warmte, onder meer via warmtepompen, met vereenvoudigde aanbestedingsprocedures die snel kunnen worden uitgevoerd en toch voldoende waarborgen bevatten om het gelijke speelveld te vrijwaren. In het bijzonder kunnen de lidstaten regelingen opstellen voor een bepaalde technologie die steun nodig heeft in het licht van de specifieke nationale energiemix;
• maatregelen om industriële processen koolstofvrij te maken. Om de diversificatie van de energievoorziening verder te versnellen, kunnen de lidstaten steun bieden voor investeringen in de uitfasering van fossiele brandstoffen, met name door elektrificatie, energie-efficiëntie en de overschakeling op hernieuwbare en op elektriciteit gebaseerde waterstof die aan bepaalde voorwaarden voldoet. Zo kunnen de lidstaten ofwel i) nieuwe, op aanbestedingen gebaseerde regelingen opzetten, ofwel ii) projecten rechtstreeks ondersteunen, zonder aanbesteding, waarbij een aantal beperkingen gelden voor het aandeel overheidssteun per investering. Ook zou worden voorzien in specifieke extra bonussen voor kleine en middelgrote ondernemingen en voor bijzonder energie-efficiënte oplossingen;
• maatregelen ter ondersteuning van de vermindering van de vraag naar elektriciteit, in overeenstemming met de EU-verordening betreffende een noodinterventie in verband met de hoge energieprijzen. Dit onderdeel biedt de lidstaten de nodige instrumenten om de vermindering van de vraag naar elektriciteit tijdens piektijden te stimuleren.

Aan sancties onderworpen en door Rusland gecontroleerde entiteiten zijn van deze maatregelen uitgesloten.

Het huidige tijdelijke crisiskader is van toepassing tot en met 31 december 2023.

Meer informatie over het tijdelijke crisiskader en andere maatregelen van de Commissie om de economische gevolgen van de Russische oorlog tegen Oekraïne in te perken, is hier te vinden.