Staatssteun: Commissie keurt tijdelijk crisis- en transitiekader goed om transitie naar klimaateneutrale economie verder te ondersteunen

De Europese Commissie heeft vandaag een nieuw tijdelijk crisis- en transitiekader goedgekeurd om steunmaatregelen te bevorderen in sectoren die belangrijk zijn voor de transitie naar een klimaatneutrale economie, in overeenstemming met het industrieel plan voor de Green Deal.

Het nieuwe tijdelijke crisis- en transitiekader wijzigt en verlengt voor een deel het tijdelijke crisiskader van 23 maart 2022, dat de lidstaten in staat moest stellen de economie te ondersteunen in de context van de Russische oorlog tegen Oekraïne. Het is reeds gewijzigd op 20 juli 2022 en 28 oktober 2022.

Samen met de wijziging van de algemene groepsvrijstellingsverordening ("AGVV"), die de Commissie vandaag heeft goedgekeurd, zal het tijdelijk crisis- en transitiekader hulp bieden om investeringen en financiering voor de productie van schone technologieën in Europa te versnellen.

Rekening houdend met de feedback die de lidstaten hebben gegeven in het kader van de enquête en de desbetreffende raadpleging, en in het licht van het industrieel plan voor de Green Deal, bevat het nieuwe tijdelijke crisis- en transitiekader de volgende elementen:

• het verlengt de mogelijkheid voor de lidstaten om verdere steun te verlenen voor maatregelen die noodzakelijk zijn in de transitie naar een klimaatneutrale industrie. Het gaat met name om regelingen voor een snellere uitrol van hernieuwbare energie en energieopslag alsook regelingen voor het koolstof vrij maken van industriêle productieprocessen, die de lidstaten nu kunnen invoeren tot en met 31 december 2025.
• het toepassingsgebied van deze maatregelen wordt gewijzigd, zodat het nog makkelijker wordt regelingen voor ondersteuning van hernieuwbare energie, energieopslag en het koolstofvrij maken van industriële productieprocessen op te stellen en efficiënt uit te voeren, door: i) een vereenvoudiging van de voorwaarden voor het toekennen van steun aan kleine projecten en minder mature technologieën, zoals hernieuwbare waterstof. De verplichting om een openbare aanbesteding uit te voeren bestaat niet langer maar een aantal waarborgen blijven; ii) een uitbreiding van de mogelijkheden om steun toe te kennen voor de invoering van alle soorten hernieuwbare energiebronnen; iii) een uitbreiding van de mogelijkheden om steun toe te kennen voor het koolstofvrij maken van industriële processen bij de overschakeling naar van waterstof afgeleide brandstoffen; en iv) de invoering van hogere steunplafonds en eenvoudiger steunberekeningen.
• er worden nieuwe maatregelen genomen, die van kracht blijven tot en met 31 december 2025, om investeringen te versnellen in sectoren die van belang zijn voor de transitie naar een klimaatneutrale economie. Zo wordt het mogelijk investeringssteun toe te kennen voor de fabricage van strategische uitrusting, zoals batterijen, zonnepanelen, windturbines, warmtepompen, elektrolyse-installaties en voor koolstofafvang en -opslag, alsmede voor de productie van belangrijke componenten en voor de productie en recycling van daaraan verbonden kritieke grondstoffen. Meer in het bijzonder kunnen de lidstaten:
  • eenvoudige en efficiënte regelingen ontwerpen om tot een bepaald procentueel plafond van de investeringskosten of tot een bepaald nominaal bedrag steun toe te kennen, afhankelijk van de locatie van de investering en de omvang van de begunstigde. Kleine en middelgrote ondernemingen (kmo's) en in achterstandsgebieden gevestigde ondernemingen komen in aanmerking voor hogere steun, zodat naar behoren rekening wordt gehouden met doelstellingen inzake cohesie. De lidstaten kunnen zelfs een hogere procentueel aandeel van de investeringskosten toestaaan indien de steun wordt toegekend in de vorm van belastingvoordelen, leningen of garanties. Voordat de steun wordt toegekend, moeten de nationale autoriteiten wel verifiëren of er concrete risico's bestaan dat de productieve investering niet binnen de Europese Economische Ruimte ("EER") zou worden verricht en en of daardoor geen risico van verplaatsing binnen de eengemaakte markt ontstaat.
  • in uitzonderlijke gevallen hogere steun toekennen aan individuele ondernemingen, wanneer het risico reëel is dat investeringen worden verlegd buiten Europa. In dergelijke situaties kunnen de lidstaten als steun ofwel het bedrag toekennen dat de begunstigde zou kunnen ontvangen voor een gelijkwaardige investering op die andere locatie (de zogenoemde "matching aid"), ofwel het bedrag dat nodig is om de onderneming ertoe aan te zetten de investering in de EER te vestigen (de zogenoemde "investeringskloof"), als dat minder is. Deze optie is onderworpen aan een aantal waarborgen. In de eerste plaats kan alleen voor deze regeling worden gekozen wanneer i) investeringen worden verricht in steungebieden, zoals gedefinieerd in de toepasselijke regionalesteunkaart; of ii) wanneer het gaat om grensoverschrijdende investeringen in projecten die gevestigd zijn in ten minste drie lidstaten, met een aanzienlijk deel van de totale investering dat plaatsvindt in ten minste twee steungebieden, waarvan één daarvan gedefinieerd is als steungebied onder a) (ultraperifere gebieden of gebieden met een bbp per capita van 75 % of minder van het EU-gemiddelde). In de tweede plaats moet de begunstigde gebruik maken van de meest geavanceerde productietechnologie uit het oogpunt van milieuemissies. In de derde plaats mag de steun geen aanleiding geven tot verplaatsing van investeringen tussen lidstaten.

De vandaag aangenomen wijzigingen zullen de lidstaten ook helpen bij het uitvoeren van specifieke projecten in het kader van de nationale herstelplannen die binnen het desbetreffende toepassingsgebied vallen.

De resterende bepalingen van het tijdelijk crisiskader (beperkte steunbedragen, liquiditeitssteun in de vorm van staatswaarborgen en gesubsidieerde leningen, steun ter compensatie van hoge energieprijzen, maatregelen om de vermindering van de elektriciteitsvraag te ondersteunen), die meer verbonden zijn met de onmiddellijke crisissituatie, blijven van toepassing tot en met 31 december 2023. Ter wille van de rechtszekerheid zal de Commissie in een later stadium beoordelen of een verlenging noodzakelijk is.

Achtergrond

Na twee onderzoeken over de uitvoering van het tijdelijk crisiskader, waarmee de lidstaten eind 2022 en begin 2023 zijn geraadpleegd, heeft de Commissie op 1 februari 2023 de lidstaten een ontwerpvoorstel voorgelegd, dat deel uitmaakt van het industrieel plan voor de Green Deal, om het tijdelijk crisiskader voor staatssteun om te vormen tot een tijdelijk crisis- en transitiekader. Samen met het nieuwe kader heeft de Commissie vandaag een wijziging van de AGVV goedgekeurd om de lidstaten meer flexibiliteit te verlenen wanneer zij, zonder dat hiervoor voorafgaande goedkeuring door de Commissie nodig is, steunmaatregelen ontwerpen en rechtstreeks uitvoeren in sectoren die belangrijk zijn voor de transitie naar klimaatneutraliteit en naar een nettonulindustrie.

Het tijdelijk crisiskader voor staatssteun, dat op 23 maart 2022 is vastgesteld, stelt de lidstaten in staat de flexibiliteit waarin de staatssteunregels voorzien, te gebruiken om de economie te ondersteunen in de context van de Russische oorlog tegen Oekraïne.

Het tijdelijk crisiskader is voor de eerste maal gewijzigd op 20 juli 2022, om het  winterparaatheidspakket aan te vullen, en in overeenstemming met de doelstellingen van het REPowerEU-plan, en is verder herzien op 28 oktober 2022 in overeenstemming met de verordening betreffende een noodinterventie in verband met de hoge energieprijzen ("Verordening (EU) 2022/1854") en het voorstel van de Commissie voor een  nieuwe noodverordening om de hoge gasprijzen in de EU tegen te gaan en de bevoorradingszekerheid voor deze winter te waarborgen.

Door Rusland gecontroleerde entiteiten waarop sancties van toepassing zijn, worden van deze maatregelen uitgesloten.

Meer informatie over het tijdelijk crisiskader en andere maatregelen die de Commissie heeft genomen om de economische gevolgen van de Russische oorlog tegen Oekraïne in te perken, is hier te vinden.