Scorebord voor staatssteun 2023 laat zien dat staatssteunuitgaven in 2022 zijn verminderd, terwijl crisissteun aan bedrijven werd voortgezet

Vandaag publiceert de Europese Commissie het scorebord voor staatssteun 2023, dat betrekking heeft op de uitgaven voor staatssteun in 2022. Het biedt een uitgebreid overzicht van de staatssteunuitgaven in de EU op basis van de verslagen van de lidstaten. De editie van 2023 toont aan dat, hoewel de staatssteunuitgaven in 2022 veel minder waren dan in 2021, de lidstaten steun bleven verlenen aan bedrijven die werden getroffen door de crises als gevolg van de coronapandemie en de Russische oorlog tegen Oekraïne.

De lidstaten meldden dat zij in 2022 zo'n 228 miljard euro hebben uitgegeven aan staatssteun voor alle doelstellingen, waaronder crisismaatregelen in verband met de coronapandemie en de Russische oorlog tegen Oekraïne en alle andere maatregelen. Dit komt neer op 1,4% van het bbp van de EU in 2022 en een daling van 34,8% ten opzichte van 2021, toen er 349,7 miljard euro werd uitgegeven.

Uit de resultaten blijkt dat 33,6% van deze steun (76,65 miljard euro) bestemd was om door de coronapandemie getroffen bedrijven levensvatbaar te houden, terwijl 17% (39,33 miljard euro) werd besteed aan maatregelen om de negatieve gevolgen van de Russische invasie van Oekraïne op te vangen.

Uit het scorebord voor staatssteun 2023 komen met betrekking tot de steunuitgaven van 2022 de volgende feiten naar voren:

• De verschillen in staatssteunuitgaven tussen de lidstaten, hoewel nog steeds aanzienlijk, zijn een stuk kleiner dan in 2021. De staatssteunuitgaven liepen in 2022 uiteen van 2,1% tot 0,3% van het nationale bbp, terwijl ze in 2021 varieerden van 4,6% tot 0,9% van het nationale bbp.
• De lagere staatssteunuitgaven in 2022 zijn voornamelijk toe te schrijven aan de uitfasering van de maatregelen om de economische gevolgen van de coronapandemie te verzachten – een gevolg van het feit dat de gezondheidscrisis in Europa afnam en de beperkende maatregelen geleidelijk werden opgeheven. In 2022 hebben de lidstaten in het kader van coronamaatregelen 76,65 miljard euro uitgegeven, oftewel ongeveer 33,6% van de totale staatssteunuitgaven en 0,48% van het bbp van de EU in 2022. De uitgaven voor coronamaatregelen zijn met 60,5% gedaald ten opzichte van 2021.
• De lidstaten hebben maatregelen ingevoerd die in het kader van de tijdelijke kaderregeling voor crisissteun zijn goedgekeurd om de negatieve gevolgen van de Russische oorlog tegen Oekraïne voor de economie op te vangen. De totale uitgaven voor maatregelen in verband met de Russische invasie van Oekraïne bedroegen 39,33 miljard euro, wat neerkomt op ongeveer 17% van de totale staatssteunuitgaven en 0,25% van het bbp van de EU.
• Wat de begroting van de crisismaatregelen betreft, is slechts een relatief klein deel daadwerkelijk door de lidstaten uitgegeven. Tussen de vaststelling van de tijdelijke kaderregeling voor COVID op 19 maart 2020 en december 2022 hebben de lidstaten ongekend hoge steun verleend om bedrijven te redden die levensvatbaar waren maar hard door de pandemie waren getroffen. Deze steun kwam overeen met ruim een derde (34%) van alle goedgekeurde steun in nominale bedragen in deze periode. In het eerste jaar waarin er maatregelen van de tijdelijke kaderregeling voor COVID werden uitgevoerd (d.w.z. 2022), is ongeveer 9,6% van alle goedgekeurde steun in nominale bedragen uitbetaald.
• De lidstaten hebben in 2022 ook minder uitgegeven aan niet-crisisdoelstellingen. Zij besteedden 112 miljard euro (0,7% van het bbp van de EU in 2022), wat neerkomt op ongeveer 49% van de totale staatssteunuitgaven. In vergelijking met 2021 is dit een daling van 28% (met 43,53 miljard euro) na inflatiecorrectie, die het gevolg lijkt van het feit dat er maatregelen moesten worden genomen om de effecten van de Russische oorlog tegen Oekraïne en de resterende uitgaven voor de coronacrisis te verzachten.
• Naast crisissteun blijft milieusteun de belangrijkste beleidsfocus van de lidstaten. Milieubescherming en energiebesparing vormen samen de beleidsdoelstelling waaraan de lidstaten in 2022 veruit het meest hebben uitgegeven (41,51 miljard euro, oftewel zo'n 37% van de staatssteunuitgaven voor niet-crisismaatregelen), hoewel de waarde van de uitgaven in reële termen met 46% is gedaald ten opzichte van 2021. De tweede niet-crisisbeleidsdoelstelling is regionale ontwikkeling (13,91 miljard euro, oftewel meer dan 12% van de staatssteunuitgaven voor niet-crisismaatregelen), waaraan in 2022 juist 4,8% meer is uitgegeven.
• Wat betreft staatssteun voor maatregelen waarvoor een groepsvrijstelling geldt (d.w.z. maatregelen die verenigbaar worden geacht met de staatssteunregels van de EU en die zijn vrijgesteld van de verplichting tot voorafgaande aanmelding bij en goedkeuring door de Commissie):
  • Het aandeel maatregelen waarvoor een groepsvrijstelling geldt, blijft stijgen. In 2022 hebben de lidstaten in het kader van de algemene groepsvrijstellingsverordening (“AGVV”), de groepsvrijstellingsverordening voor de landbouw (“GVVL”) en de groepsvrijstellingsverordening voor de visserij (“GVVV”) respectievelijk 1901, 284 en 18 nieuwe maatregelen uitgevoerd, wat samen neerkomt op 84% van het totale aantal nieuwe staatssteunmaatregelen. De crisismaatregelen buiten beschouwing gelaten, zijn de nieuwe AGVV-maatregelen goed voor 93% van het totale aantal nieuwe niet-crisismaatregelen. De uitgaven in het kader van de AGVV-maatregelen daalden ook in 2022 (een afname van 12% ten opzichte van 2021), zij het in mindere mate dan de staatssteunuitgaven bij alle instrumenten in het algemeen.
  • De Commissie richt zich op de potentieel meest verstorende steunmaatregelen. In 2022 bedroegen de mediane uitgaven voor aangemelde regelingen – die de Commissie moet beoordelen – ongeveer 4,2 miljoen euro, heel wat meer dan de mediaan voor AGVV-regelingen (ca. 0,8 miljoen euro).

Het scorebord voor staatssteun 2023 omvat zes aandachtspunten:

• staatssteun in het kader van de coronacrisis;
• staatssteunmaatregelen ter ondersteuning van de economie bij het verzachten van de gevolgen van de Russische oorlog tegen Oekraïne;
• staatssteunuitgaven waarvoor een groepsvrijstelling geldt;
• staatssteun voor energie en milieubescherming;
• staatssteun voor de uitrol van breedbandnetwerken, en
• staatssteun om industriële innovatie en mondiaal technologisch leiderschap te stimuleren.

Achtergrond

De Commissie heeft op 23 maart 2022 een tijdelijk crisiskader aangenomen zodat de lidstaten de flexibiliteit binnen de staatssteunregels kunnen benutten om de economie te ondersteunen in de context van de Russische oorlog tegen Oekraïne. De Commissie heeft op 9 maart 2023 een nieuw tijdelijk crisis- en transitiekader goedgekeurd om steunmaatregelen te bevorderen in sectoren die belangrijk zijn voor de transitie naar een klimaatneutrale economie, in overeenstemming met het industrieel plan voor de Green Deal. Het nieuwe kader heeft het tijdelijke crisiskader gedeeltelijk gewijzigd en verlengd. Klik hier voor meer informatie over het tijdelijke crisis- en transitiekader.

De tijdelijke kaderregeling voor COVID is op 19 maart 2020 aangenomen, waardoor de lidstaten de ruimte kregen om maximaal gebruik te maken van de flexibiliteit van de staatssteunregels om de economie te stutten bij de uitbraak van het coronavirus. Zoals bekendgemaakt in mei 2022 is de tijdelijke kaderregeling voor COVID op 30 juni 2022 uitgefaseerd, met uitzondering van investerings- en solvabiliteitssteunmaatregelen die tot en met 31 december 2023 van kracht bleven. Klik hier voor meer informatie over de tijdelijke kaderregeling voor COVID.

Om een beter overzicht te krijgen van de daadwerkelijk toegekende steun in het kader van staatssteunmaatregelen van de tijdelijke kaderregeling voor COVID en het tijdelijke crisiskader, heeft de Commissie periodieke enquêtes gehouden om bij de lidstaten informatie te verzamelen over de uitvoering van tijdelijke staatssteunmaatregelen. De resultaten zijn samengevat in een reeks beleidsnota's die hier te vinden zijn.

Meer informatie

De bijlagen bij het scorebord voor staatssteun bevatten aanvullend illustratief materiaal om de resultaten van het scorebord 2023 beter te kunnen interpreteren. De gegevens die DG Concurrentie heeft verzameld over de staatssteunuitgaven zijn ook te vinden in het nieuwe gegevensopslagportaal op zijn website. Klik hier voor informatie over het scorebord voor staatssteun 2023 en eerdere scoreborden.