Vragen en antwoorden over het pakket koolstofvrije gassen en waterstof

Hoe zal de herziene wetgeving de grensoverschrijdende handel in hernieuwbare en koolstofarme gassen mogelijk maken en hun toegang tot de markt vergemakkelijken?

De herziene verordening en richtlijn inzake de gasmarkt zullen de toegang tot de markt en infrastructuur voor hernieuwbare en koolstofarme gassen en waterstof aanzienlijk verbeteren en bijdragen tot een vermindering van de emissies in de energiesector. Het zal met name zorgen voor de aansluiting op en de toegang tot het bestaande gasnet en voor kortingen op grensoverschrijdende en injectietarieven voor deze schonere gassen. In de praktijk betekent dit dat de lidstaten het goedkoper kunnen maken om hernieuwbare en koolstofarme gassen via het systeem te laten stromen, aangezien de nationale regelgevende instanties kunnen besluiten kortingen toe te passen op verschillende nettarieven. Het regelgevingskader zorgt ervoor dat hernieuwbare en koolstofarme gassen de vereiste markttoegang hebben en gemakkelijk kunnen worden verhandeld.

Om marktsegmentatie te voorkomen, introduceren de nieuwe regels gemeenschappelijke normen voor de kwaliteit van gas dat tussen de lidstaten kan stromen. Transmissiesysteembeheerders zijn verplicht gas met een waterstofgehalte tot 2 % te aanvaarden, waarbij ook vrijwillige overeenkomsten voor hogere mengsels mogelijk zijn. Er wordt een geschillenbeslechtingsmechanisme ingevoerd voor gevallen waarin onenigheid ontstaat tussen naburige transmissiesysteembeheerders over de kwaliteit van het gas dat zij bereid zijn te aanvaarden. Toch moet de kwaliteit van het gas nauwlettend in het oog worden gehouden. Deze normen zullen ervoor zorgen dat de verschillen in kwaliteit van gas geen belemmering vormen voor de grensoverschrijdende handel. Dit is in overeenstemming met de waterstofstrategie van de EU van juli 2020 om rekening te houden met de prioriteit om waterstof in de purele vorm te gebruiken.

Het herziene kader voorziet ook in een proces om overeenstemming te bereiken over de praktische aspecten van de uitvoering, namelijk het waarborgen van financiering en het vinden van technische oplossingen, met duidelijke rollen voor bedrijven en regelgevers.

Zal dit pakket fossiel gas uitfaseren van de EU-markt?

Het pakket erkent de overgangsrol van fossiel gas, maar creëert het kader voor de geleidelijke uitfasering ervan door de integratie van hernieuwbare en koolstofarme gassen in het energiesysteem mogelijk te maken. Het gebruik van deze schonere gassen zal van cruciaal belang zijn voor de EU om haar klimaatdoelstellingen voor 2030 en klimaatneutraliteit tegen 2050 te verwezenlijken.

Cruciaal is dat de hervorming lock-in-effecten en gestrande activa zal voorkomen door een tijdslimiet voor langlopende gascontracten in te voeren. Meer in het bijzonder mogen langetermijncontracten voor fossiel gas zonder emissiereductie niet langer duren dan 2049. Op die manier wordt voorkomen dat Europa vastzit in de invoer van fossiel gas en tegelijkertijd het gebruik van hernieuwbare en koolstofarme gassen wordt gestimuleerd, die grotendeels in eigen land worden geproduceerd en zo onze energiezekerheid versterken.

Hoe zal de herziene gaswetgeving gevolgen hebben voor de prijzen en de Europese consumenten beschermen?

De herziene gaswetgeving versterkt de rechten en bescherming van de consument en weerspiegelt de voordelen die reeds op de elektriciteitsmarkt bestaan. Consumenten krijgen duidelijkere informatie over contracten en facturen, en het is sneller en gemakkelijker om van leverancier te veranderen. Zij zullen ook betere toegang hebben tot instrumenten die hen helpen prijzen te vergelijken en eerlijke, nauwkeurige en transparante facturering te krijgen, zodat zij de beste prijs voor hen kunnen kiezen. Met duidelijkere informatie en betere bescherming zullen consumenten, en met name de meest kwetsbaren en degenen die met energiearmoede kampen, gemakkelijker kunnen overschakelen op duurzamere verwarmingsoplossingen.

De herziene wetgeving biedt consumenten ook betere toegang tot gegevens en nieuwe slimme technologieën om het verbruik gemakkelijker te monitoren. Bovendien zullen de lidstaten in geval van een aardgasprijscrisis doeltreffende maatregelen kunnen nemen om consumenten te beschermen en ervoor te zorgen dat zij toegang hebben tot betaalbare energie en essentiële sociale diensten, onder meer door middel van interventies in de prijstoestanden om consumenten te beschermen tegen buitensporig hoge prijzen.

Hoe zal het pakket de ontwikkeling van waterstofinfrastructuur ondersteunen?

Het nieuwe waterstofkader dat met deze hervorming van de gasmarkt is ingevoerd, zorgt ervoor dat waterstof kosteneffectief wordt overgebracht van gebieden waar het gemakkelijk kan worden geproduceerd naar de industriële afnemers die het nodig hebben. Het stroomt de procedures voor netwerkplanning en bevordert de grensoverschrijdende coördinatie.

Op nationaal niveau moeten alle waterstoftransmissienetbeheerders een tienjarig netontwikkelingsplan indienen en om de twee jaar bijwerken, na raadpleging van de belanghebbenden. Elke lidstaat beschikt over één netontwikkelingsplan voor waterstof of, als optie, een gezamenlijk plan voor aardgas en waterstof, waarbij de specifieke behoeften van de waterstofsector afzonderlijk worden vastgesteld en aangepakt. Een betere coördinatie van de infrastructuurplanning tussen de elektriciteits-, waterstof- en gassector wordt ook aangemoedigd. Wat de ontwikkeling van het distributienet betreft, zorgt de wetgeving ervoor dat exploitanten om de vier jaar een netontwikkelingsplan indienen.

Naast de nationale netontwikkelingsplannen zal een afzonderlijk EU-breed tienjarig netontwikkelingsplan voor waterstof de nodige transparantie bieden over de infrastructuurbehoeften. De ontwikkeling ervan zal worden beheerd door een nieuwe, onafhankelijke EU-vereniging van waterstoftransmissienetbeheerders, ENNOH (European Network for Network Operators of Hydrogen). Dit zal helpen om specifieke waterstofinfrastructuur te bevorderen en beter af te stemmen op de nationale plannen. Om de integratie van het energiesysteem te waarborgen en bij te dragen tot de kostenefficiënte ontwikkeling van infrastructuur, werken ENNOH, het ENTSB voor elektriciteit en het ENTSB voor gas samen om een geïntegreerde netwerkplanning op EU-niveau tot stand te brengen, met gezamenlijke scenario's voor de elektriciteits-, waterstof- en gassector.

De hervorming introduceert ook een marktontwerp voor waterstof in Europa, met een geleidelijke invoering van regels in twee fasen, vóór en na 2033. In de opstartfase zal alleen een vereenvoudigd kader van toepassing zijn, terwijl het reeds duidelijke zichtbaarheid geeft aan de toekomstige regels voor een ontwikkelde waterstofmarkt. De bepalingen gaan vooral over de toegang tot waterstofinfrastructuur, de scheiding van waterstofproductie- en -transportactiviteiten (de zogenaamde „ontvlechting”) en de vaststelling van tarieven.

Hoe zal het certificeringssysteem voor koolstofarme waterstof en synthetische brandstoffen in de praktijk werken?

De hervorming introduceert een certificeringssysteem voor koolstofarme gassen, waaronder waterstof, dat een aanvulling vormt op de certificering van hernieuwbare gassen en waterstof in het kader van de herziene richtlijn hernieuwbare energie. Het zal zorgen voor een gelijk speelveld en consistentie bij de beoordeling van de volledige broeikasgasemissievoetafdruk van verschillende gassen en de lidstaten en consumenten in staat stellen deze doeltreffend te vergelijken en in hun energiemix in aanmerking te nemen. De certificeringsregels zullen zowel op de invoer als op de binnenlandse productie van toepassing zijn om een gelijk speelveld te waarborgen en koolstoflekkage te voorkomen. Het systeem weerspiegelt het systeem dat wordt gebruikt voor de certificering van biobrandstoffen.

De Commissie beoordeelt en erkent zogenaamde vrijwillige regelingen voor de certificering van koolstofarme brandstoffen. Producenten van koolstofarme brandstoffen kunnen dus vertrouwen op een beproefd systeem van certificering door derden, de vrijwillige regelingen, die internationale bedrijven zijn die wereldwijd meer dan tien jaar ervaring hebben met de certificering van biobrandstoffen, biomassa en andere producten. De lidstaten moeten bewijzen van de door de Commissie erkende vrijwillige regelingen aanvaarden.

In de herziene wetgeving wordt koolstofarme waterstof gedefinieerd als een brandstof die een broeikasgasemissiereductie van 70 % oplevert ten opzichte van fossiele brandstoffen. De exacte methode voor de beoordeling van emissies voor koolstofarme waterstof zal worden ontwikkeld door middel van een gedelegeerde handeling die eind 2024 moet worden gepresenteerd.

Hoe zal de wetgeving de energiezekerheid van Europa verbeteren?

Voortbouwend op de lessen die uit de energiecrisis zijn getrokken, versterkt de hervorming het bestaande solidariteitskader om de voorziening van alle lidstaten veilig te stellen. In geval van een noodsituatie, wanneer zich een ernstig gastekort zou voordoen, moeten de lidstaten solidariteitsgas leveren aan een lidstaat in nood. De bestaande regels voor dit solidariteitsmechanisme zijn operationeel gemaakt, met name wanneer twee lidstaten geen bilaterale overeenkomst hebben ondertekend om technische, juridische en financiële details overeen te komen. Indien er geen bilaterale overeenkomsten worden ondertekend, zullen standaardsolidariteitsregels van toepassing zijn in noodgevallen, waarbij kwetsbare afnemers automatisch worden beschermd, ook tussen lidstaten die geen rechtstreekse verbinding hebben.

De procedures voor crisisbeheersing zijn ook aangescherpt door de toevoeging van waarborgen voor de grensoverschrijdende gasstromen tijdens een noodsituatie en door het verminderen van het niet-essentiële verbruik.

Er worden ook nieuwe regels ingevoerd om opkomende cyberbeveiligingsrisico's te dekken. De Commissie is met name bevoegd om specifieke regels vast te stellen voor de cyberbeveiliging van grensoverschrijdende gasstromen. De lidstaten zullen bij het opstellen van hun preventieve actieplannen en noodplannen rekening moeten houden met deze risico's.

Zal de herziene wetgeving de uitfasering van Russisch gas in de EU ondersteunen?

In het kader van het REPowerEU-plan heeft de EU zich ertoe verbonden alle invoer van fossiele brandstoffen uit Rusland zo snel mogelijk af te bouwen.

Dankzij deze wetgeving beschikken de lidstaten over een juridisch instrument om capaciteitsreserveringen voor Russisch en Russisch gas te beperken wanneer dit gevolgen heeft voor hun essentiële veiligheidsbelangen. De toegang tot Russisch en Belarussische gas kan aan hun grenzen en aan de LNG-terminals worden beperkt op basis van duidelijk omschreven criteria en in overleg met de andere betrokken lidstaten. De lidstaten moeten de Commissie raadplegen alvorens van dit mechanisme gebruik te maken en zoveel mogelijk rekening houden met haar advies om de Europese coördinatie te waarborgen.

Bovendien worden aardgas- of LNG-leveringen van oorsprong uit Rusland of Belarus automatisch uitgesloten van het platform voor vraagbundeling en gezamenlijke aankoop tot en met 31 december 2025. Daarna kan de Commissie aanvullende beperkingen opleggen voor een periode van maximaal één jaar indien dit nodig is om de wezenlijke veiligheidsbelangen of de energievoorzieningszekerheid in de lidstaten te beschermen. Dit zal ertoe bijdragen dat de voorziening gediversifieerd wordt en Russisch aardgas geleidelijk wordt afgebouwd in de lidstaten.

Hoe zal de herziene wetgeving de bundeling van de vraag en de gezamenlijke aankoop van gas en waterstof vergemakkelijken?

Om de voorzieningszekerheid verder te versterken, wordt, voortbouwend op de ervaring van het EU-energieplatform, bij de hervorming een permanent mechanisme ingesteld voor bundeling van de vraag en gezamenlijke aankoop van gas, voor vrijwillig gebruik.

Daarnaast is de Commissie bevoegd om een 5-jarig proefmechanisme te ontwikkelen ter ondersteuning van de marktontwikkeling van waterstof om markttransparantie, decarbonisatie en voorzieningszekerheid te waarborgen.

Dit mechanisme zal waterstofafnemers en -leveranciers helpen om verbinding te maken en zal de transparantie van de waterstofmarkt verbeteren. Meer in het bijzonder zou het mechanisme in het kader van de Europese waterstofbank: marktgegevens te verzamelen en te verwerken; de vraag van afnemers beoordelen; het verzamelen van offertes van leveranciers; en de marktdeelnemers toegang verlenen tot deze kennis. De Commissie is momenteel bezig met het ontwerpen en voorbereiden van het proefmechanisme met het oog op de lancering ervan in 2025.

Voor meer informatie

Persbericht